Sam Horn

Tongue Fu
Szl Dv Sanat

eviren Zlf Dicleli

Copyright 1996, Sam Horn Copyright 1997, Boyner H olding A .. Trke yayn haklan K esim Ajans tarafndan salanmtr. Orijinal ad ve yayncs: Tongue Fu! St. M artin s P ress, N ew York Yapm : B Z D Yaynclk

Haziran 1997, stanbul IS B N 9 7 5 -7 0 0 4 -0 2 -2

D zen lem e Bask C ilt

: Mavi Grafik

0 2 1 2 513 86 61

: M -K A M atbaaclk 0 2 1 2 511 25 99 : rnek M cellithanesi 0 2 1 2 629 01 74

EN Y T Y BR RNEKTR. - BEN FRANKLIN

Bu kitaptaki ilkeler iin bana ilk kayna ve rnei sunmu olan anne ve babam Ruth ve Warren Reede... hayat bir yk deil bir nimet olarak yaamak iin bu ilkeleri kullanacaklarm umduum oullarm Tom ve Andrew Horna...

indekiler
Teekkrler Giri Yazarn Notu Birinci Ksm Tepki Deil Yaklam Gsterin. 1. Kzgnl Hzla Amak 2. Zorluklar Nkteyle Karlayn 3. insanlarla Onlarn Dertlerini Konuun 4. ikyetleri Annda Sona Erdirin 5. Mnakaalardan Zarif Bir ekilde Syrln 6. Oyunun Adm Koyun 7. Dilinizi Tutun 8. Ne Syleyeceinizi Bilmediinizde 9. Hata Deil zm Bulun kinci Ksm Unutulacak Szler Kullanlacak Szler 10. Kabul Edin, Mnakaaya Girmeyin 11. Eletirmenlik Deil Koluk Yapn 12. Emretmeyin Rica Edin 13. Yapamam nk Engelini Kaldrp Atn 14. Problemsizlein 15. Arla Gitmekten Saknn nc Ksm atmalar birliine Dntrn 16. 17. 18. 19. 20. Kulak Verin Haysz Davrana Kar Kurallar Kavgalar Yattrn Ak Bir Kafayla Yaklan Kontrol Paylan 149 157 167 172 179 11 13 17

23 34 44 51 61 70 78 86 94

105 112 118 125 132 138

Drdnc Ksm stediinizi, htiya Duyduunuzu ve Hak Ettiinizi Fazlasyla Elde Edin 21. Muharebelerinizi Kendiniz Sein 189 22. Hayr Deyin 197 23. Ustaca kn 207 24. Gven Duyun ve yle Davrann 216 25. kna Etmenin Be ilkesi 227 26. Zorbalardan Kopun 236 27. nsanlara Taze Bir Balang Olana Verin 246 28. Duygularnzn Ynetimini stlenin 253 29. Olumlu Bir Bak Anz Olsun 260 30. Nezaketten Yaatn 270 Sotsz: Niyetleri Eyleme Dntrn 281

ZENGNLNZ DOSTLARINIZ OLSUN. - WILLIAM SHAKESPEARE

Dostlarm bakmndan gerekten de zengin saylrm ve Ton gue Fuyu hayata geirmede bana yardmc olmu baz insan lara teekkr etmek isterim. Hawaii niversitesinden program uzman Dr. Ray Oshiroya, konferanslk kariyerimde bana en bandan destek ol duu ve 1989da benden zor insanlarla baa kma konusunda bir kurs hazrlamam isteyerek beni bu yola ynlendirdii iin kran duyuyorum. Action Seminarm deerli yneticisi Karen Waggonere firmay ynettii ve bana sineiyle ilgili her eyi rettii iin teekkr ediyorum. ki akl (hele biri Kareninkiyse) her za man tek akldan daha iyidir. Mau Yazarlar Konferans kurucu ve yneticileri John ve Shannon Tulliusa yazarlk kariyerimde esin kayna olan bu dnya kalitesindeki olay yaratacak vizyona sahip olduklar iin mteekkirim. Olaanst ve saygn koruyucu meleklerim, yaynclar Michael Larsen ve Elizabeth Pomadaya, bu kitabn msved delerini ok daha iyisini yapabilirsin diyerek birka kez ge ri evirdikleri iin hayranlk duyuyorum. Her yazarn hayalindeki editr olan St. Martins Press den Jennifer Enderline bu projeye gsterdii oku ve srardan dolay teekkr ediyorum. Ve kzkardeim Cheri Grimme teekkr ediyorum. Haya tmdaki deimeyen olan Mahaloya minnettarm. Birlikte yaptmz krk yl akn yolculuk ve hibir zaman eksik et mediin destek benim iin hazine deerindedir.

Bu kitabn nasl yazldn merak ediyor musunuz? 1989 de, eitim programlar uzman olan Dr. Ray Oshiro benden Hawaii niversitesi iin zor insanlara nasl davranmak gerektii konusunda kamuya ak bir atlye almas dzen lememi rica etmiti. kimiz de ayn eilimi saptamtk: Kuru lular, igrenlerinin kaba mterilerle ve ibirliine ak ol mayan alma arkadalaryla baa kmay renmesi iin gi derek daha ok eitim talep ediyorlard. Bu kursun programn olutururken, ou insann zor dav ranlarla uramaya niin son derece hazrlksz olduunu an ladm. atma zm, tarih, matematik ya da fen bilgileri gibi okullarda retilmiyordu. Bu yzden, birisi kendilerine kt davrandnda insanlar ne yapacaklarn ya da ne syle yeceklerini bilemiyorlar. ou zaman ya aynyla mukabele ediyor ya da sessiz kalp ac ekiyorlar. Her ikisi de bir ie ya ramyor. Amacm, insanlann gnlk temelde karlat meydan okumalara annda yant vermede kullanabilecei gerek ya am seenekleri gelitirebilmekti. Teorilerle zaman harcamak istemiyordum. Birisi size bardnda ya da ilginiz olmayan bir konuda sizi suladnda baya szlerle yant vermenin bir yarar olmaz. Seminere baladmzda daha ilk derste doru yolda oldu umuzu grdm. Kahve molasnda katlmclardan biri yerin den kalkmamt. Sandalyesinde oturmu ban sallyor ve uzaklara bakyordu. Yanna yaklap ne dndn sordum. Sam dedi, ben emlakym. Baz mterilerim ok ken

14

dini beenmi ve ar talepkrdr. Bana istedikleri gibi davra nabileceklerini dnrler. Ben artk bundan bktm. Bu semi nere onlara karlk vermede ve hadlerini bildirmede kullana bileceim birka yntem renmek umuduyla katlmtm. Ama sizin konunuz galiba bu deil, yle deil mi? Kursun zn bu kadar abuk kavram olmasndan duydu um sevinle kendisini onayladm. Doru sylyorsunuz. Eer insanlar zorsa, onlara karlk vermek veya buna sinir ol mak ya da kzmak hi bir ie yaramaz. Szlerini yle srdrd: Ben dv sanatlar kurslarna devam ediyorum. Karate, Tai i, aikido ve judo rendim. Si zin nerdiiniz aslnda kung funun szl biimi, deil mi? Doru diye yantladm, bu bir tr... szl dv sanatdr, adna tongue fu ! diyebiliriz. Birbirimize baktk ve ayn anda kahkahaya boulduk. Evreka! Doru ad bulunmutu. O tarihten bu yana, Gen Bakanlar rgtne ye ynetici lerden ve Ulusal Vergi Brosu mfettilerinden Honolulu po lis tekilatnn yelerine kadar ok deiik gruplar iin yzler ce atlye almas dzenledim. Katlmclar hep konuyla ilgi li bir kitap olup olmadm soruyorlard; bu fikirleri birlikte eve gtrmek, tekrar tekrar okumak ve arkadalar, aileleri ve alma arkadalaryla paylamak istiyorlard.

Tongue Funun zeti

Gnlller olmakszn kurbanlar da olmaz
- A N O N M

Kung funun (insann i geliimini vurgulayan bir in dv sanat) amac fiziksel bir saldry etkisiz hale getirmek, silah szlandrmak ya da caydrmaktr. Tongue Funun (insann i geliimini vurgulayan zihinsel bir sanat) amac ise psikolojik bir saldry etkisiz hale getirmek, silahszlandrmak ya da

15

caydrmaktr. zsavumnamn szl biimidir; ac szler syle mek ya da susup kalmak yerine bavurulabilecek yapc bir se enektir. Szl dv sanatnn asl amac, kendinizi szl saldrla ra hedef olmaktan koruyacak ekilde nasl gven iinde dav ranacanz renmektir. Ama kkrtldnzda da, bu zihin sel ve dilsel dv sanatlarn ustaca kullanarak kendinizi ko ruyabilmelisiniz. Bundan byle bir saldr karsnda hibir zaman kendinizi yklm ve aresiz hissetmeyeceksiniz. Tongue Fu, sadece adil ya da drst olmayan davranlara kar koymakla ilgili deildir. Ayn zamanda bir yaam felse fesi; hem iinizde hem de darda herkesle daha iyi geinme nize yardmc olabilecek bir iletiim tarzdr. atmalar nasl nleyeceinizi, nasl ibirlii oluturacanz ve bakalar d ncesiz ya da kaba davrandnda bile nasl nazik kalmay tercih edebileceinizi reneceksiniz. Zor insanlarla uramaktan hi kimse hazzetmez. Ne ki, bu gnlk yaamn ayrlmaz bir parasdr. Bu fikirler size anla mas zor insanlar ustaca silahszlandrarak kiisel ve mesleki ilikilerinizi daha az gerilimli ve daha tatmin edici klmada yardmc olabilir, insanlar sizi ayaklar altna almaya alr ken kendinizi yceltmenizi salayacak onlarca zeki ve nkte li, dvken olmayan yant reneceksiniz. Son olarak, baka larnn parmaklarna basmadan kendi ayaklarnz zerinde na sl durabileceinizi, yara almanza izin vermeden ve kimseyi yaralamadan nasl var olabileceinizi greceksiniz.

Yazarn Notu

Babam, yi fikirlerin dzinesini be paraya alabilirsiniz ve kullanmadnzda bir teneke paras kadar bile deerleri yok tur derdi. Tongue Fu teknikleri de, ancak onlar izleyip dav ranlarnza temel yaptnzda size yarar salayabilir. Bu fikirleri yaamnza kararllkla uygularsanz niyetleri nizi muhtemelen daha kolay gerekletirebileceksiniz. Sevilen bir retmenimiz yle derdi: Ksa bir kurunkalem uzun bir hafzadan ok daha iyidir. Ltfen, Tongue F uyu elinizde bir kalemle okuyun (tabii, kitap bir ktphaneye ya da bir baka sna ait deilse). nemli noktalarn altn izin. Sayfa kenar na kendiniz iin notlar aln. Sizin anzdan zellikle nem ta yan ya da gncel grnen bir neriyle karlatnzda, bu nu bir karta yazp aynanza ya da ilan tahtanza ilitirin. Gz den rak olan akldan da rak olur derler. Eer eylem planlanmz gznzn nnde tutarsanz, aklnzda da tutarsnz. Bu grsel hatrlatclarn srekli gznnzn nnde durma s rendiklerinizi kullanmanza yardmc olacaktr.

Bu Konuda Size Atfta Bulunabilir miyim?

"Bilge kiilerin akl ve yllarn deneyimi atflarda ebedileir." - BENJAMIN DISRAELI

Disraeli doru sylyordu. Bu kitapta sk sk atflarla karlacaksmz; bu ebedi gzlemleri gnlk yaamnza uygulayaca nz umuyorum. Mmkn olan yerde, alnty yaptm yaza rn adn verdim. Ama greceiniz gibi, bu atflarn ou Ano-

18

nim olarak adlandrlan o retken lime aittir. Bazlarn rast ladklar kayna hatrlayamayan atlye katlmclar salad, bazlar belli bir kiiye atfta bulunmayan alnt kitaplarndan alnd, bazlarn da bilgisayarmn belleinde buldum. Kitapta ayrca birok tanmla karlaacaksnz. Tandk bir szce szlkten bir kere daha bakmak ou zaman taze bir bak as salar. Szcklerin anlamnn daha derin bir kavra ym kefetmek genellikle ok houma gider. Umarm sz cklere gsterdiim zen sizin iin de aydnlatc olur.

Bakalarndan renin
Bakalarnn yanllarndan renmeliyiz. Hepsini kendimiz ya pacak kadar ok zamanmz yok. - GROUCHO MARX

Bu kitapta bulacanz birok rnei bana gnll olarak sa ladklar iin atlye katlmclarna teekkr etmek isterim. Doktor sala, ko stn performansa, retmen de bilgiye ulatran kestirme yoldur denir. Tongue Fu Hzinesinin katkclanysa, iten bir yaklamla, deneme ve yanlma ynte miyle renmenize ihtiya kalmadan kendi deneyimlerinden yararlnabilmeniz iin, yklerini sizlerle paylamay kabul ettiler. Getirdikleri yorumlarnn sizi zor insanlarla baa k mada baanya ulatracak bir kestirme yol olacan umuyo rum. Cavaharlal Nehru, Bizden alnmas mmkn olmayan tek eyin, cesaret ve onurla davranmak ve yaammza bir anlam veren ideallere bal kalmak olduunu vurgulamt. deal, mkemmellik standart, gayret ve abann nihai hedefi ya da amac olarak tanmlanr. Tongue Funun idealiste bir yaklam olduunu dnebi lirsiniz. yledir ve ilerlidir. Tongue Fu seminerlerinden me-

19

zun olan binlerce kii, saygsz insanlara onurlu bir ekilde davranma cesaretini gsterebilirseniz ok daha anlaml ve dl dolu bir yaam srdrebileceinizin kantdr. Kendinize, gnlk yaamnzda bu ideallere bal kalacanza sz verin. Greceksiniz ki, iiniz, eviniz ve semtinizdeki btn ilikileri nizde ok daha iyi sonular elde edeceksiniz.

Birinci Ksm

Tepki Deil Yaklam Gsterin

v-'_______________

,____________________ .

mmmmm

fkeyle tehlike arasndaki mesafe kldan incedir.

- A N O N M

Birinci Blm

Kzgnl Hzla Amak

Birisi size hounuza gitmeyen bir ey sylerse ne yaparsnz? Ne cevap vereceinizi bilemediiniz iin susup kalr ms nz? Yoksa aznza geleni syleyip sonra piman m olursu nuz? Yoksa vermeniz gereken tam cevab evinize dnerken yolda m dnrsnz? Birisi size bardnda ya da sorumlu olmadnz bir ko nuda sizi suladnda savunmaya gemeniz doaldr. Bu hakl deil! diye dnrsnz ya da Grgszn biri! ve ya Bana bununla uraacak kadar ok para demiyorlar der siniz. Bu tepkiler, anlalabilir olmakla birlikte sadece durumu daha da ktletirir. Niin? Hissettiklerinizi hi dnmeden da vurmak bir kartlk ortam yaratr ve olumsuz duygular trmandrr. Gerekte, duyduunuz ilk tepkinizden yol kmak her zaman faydadan ok zarar getirir.

24

Bu andan itibaren, hedefiniz konumadan nce dnmek tir. Bu blmde sunulacak baz teknikler sayesinde, szl saldrya uradnzda otomatik olarak kt szler sarf etmekten kendinizi alkoyacak ve nce ne yapmanz gerektiini dne ceksiniz.

Kendinize nce unu Sorun: Ben Olsam Ne Hissederdim?

Yapm olduum btn yanllar, tank olduum btn samalk lar, ilediim btn hatalar dnmeden davranm olmamn so nucudur.
- A N O N M

Dnerek davranmay nasl renebilirsiniz? Birisine kzd nzda, muhtemelen olaylar kendi bak anzdan grd nz bilirseniz, bu hi de zor deildir. Olaylar teki kiinin bak asndan grebilmek iin u Empati Cmlesini kulla nn: Ben olsam ne hissederdim? Onun yerinde ben olsam, ne hissederdim? Eer bu bana olsayd, ben ne hissederdim? Bu cmlenin gc, size olay teki kiinin tarafndan yaamak frsat vererek husumeti ortadan kaldrmasndadr. teki kiinin davranndan holanmayabilirsiniz, Empati Cmlesi onu anlamanza yardmc olur. Konfysn dedii gibi, Kii ne kadar ok bilirse, o kadar affeder. Hoa gitme yen davrana neyin yol atn bulmaya zaman ayrmak, onu affetme yolunda atlm bir admdr.

Hiddeti Empatiye Dntrn

Empati olgunluun en iyi gstergelerinden biridir"
- TONGUE FU D NC ES

25

Atlye almalarna katlanlardan biri, Empati Cmlesin den nasl yararlandn u szlerle anlatyor: Annem yldr huzurevinde kalyor. Her cumar tesi kendisini ziyarete gitmek bana ok zor geliyordu. Btn yapt her eyden ikyet etmekti. Oda arkada ndan ikyet ediyordu. Kendisini kimsenin grmeye gelmediinden ikyet ediyordu. Ar ve szlarndan ikyet ediyordu. Sonra kendime unu sordum: Haftann yedi gn, gnde on sekiz saat yatakta yatyor olsam, ben ne his sederdim? Bir metre temde, televizyonu kendi d ncelerimi bile duyamayacam kadar ok aan, hi holanmadm birisiyle yaasam, kendimi nasl his sederdim? Gnler geip gitse ve ocuklarmn hibiri bir saat olsun beni grmeye gelmese neler hisseder dim? Her sabah uyandmda iim ac dolsa ve bu du rumun hep byle devam edeceini dnsem, ben ne hissederdim? Ben olsam ne hissederdim? sorusu bencil skn tmdan kurtulmama yardmc oldu. Annemin gnleri nin neye benzediini gzden geirmeye zaman ayrd mda ve bir an iin durup onun benim iin btn yapm olduklarn dndmde, onunla birka sa at geirmenin ve ona destek olmann yapabileceim en az ey olduunu anladm. nsanlarn size davran tarzndan holanmyorsanz, tercih edebileceiniz iki yol vardr. Ya hi dnmeden karlk ve rirsiniz ve aklnzn bir paras onlarda kalr, ya da bir saniye durup olaylar onlarn asndan gzden geirirsiniz ve akimz huzur iinde kalr.

26

Savunmaya Gemek mi, Sevecen Olmak m?

Bakalarna zenli davranmak iin bilinli ve srekli aba gs terir olsaydk, bunun kendimiz ve toplum zerinde hayranlk veri ci etkileri olurdu. - HENRY CHARLES LNK

Byk bir otelin rezervasyon sorumlusu eitimden sonraki iz leme toplantsnda Tongue Fu Hzinesine u katky yapt: Resepsiyonda almak kimi zaman ok asap bozucudur, nk mterinin ilk temas noktas biz oluruz. Yani kt giden her ey bize sylenir. Rtar yapan uaklar, kaybolan bagajlar, kiralk araba kuyruunda yitirilen zaman hep bize anlatlr. Kt havay bile bize ikyet ederler! ilk dersimizin ertesi gnyd; sabah erkenden srlsklam slanm bir ift karma dikilip kayt yaptrmak istedi. Kendi lerine, saat 15.00den nce otele giri yaplamayacan, oda larnn hazr olmas iin birka saate ihtiya olduunu syle dim. Yorgunluu yznden okunan gen adam kendini kaybet ti: Odamza kamamak ne demek? Biz balaymdayz! Ve otuz alt saattir ayaktayz. Bir dakika bile ayakta duramayacak ka dar yorgunuz. Otelde byk bir toplant olduu iin yzde yz dolu ol duumuzu ve grubun ancak kapan yemeinden sonra odala rn boaltacam anlattm. Yeni evli gen fkeyle patlad. G rnd kadaryla, benimle bir sre yksek sesle mnakaa ederse, kendilerine bir ekilde bo bir oda ayarlayabileceimi dnyordu. O srarn artrdka, benim de fkem tepeme kyordu. Tam kontrolm kaybetmek zereyken bir gn nceki atlye almamz hatrladm ve sadece kendimin ne hissetti ini dndmn farkna vardm. Kendime unu sordum: Ayakta duramayacak kadar yorgun olsam ve odama kabil mek iin alt saat daha beklemek zorunda olduumu duysam,

27

acaba ben ne hissederdim? Murphy Yasas romantik baiaym bir karabasana evirmeye karar vermi olsayd, ben kendimi nasl hissederdim? Olay onun tarafndan yaar yaamaz, iim damat ve gelin iin sempatiyle doldu. Bir dakika nce benim iin dayanlmaz bir baans gibiydiler, imdi ise durumlaryla empati iinde olduum iin onu affedebilirdim. Kendilerine kahvalt bfesi iin bir kupon verdim ve sahilde biraz olsun kestirmek zere mayolarm giymeleri iin konuk odamz kullanabilmelerini saladm. Akam st tekrar urayp byle yardmc olduum iin teekkr ettiler. Bu otel yneticisi Empati Cmlelerinin ne kadar deerli ol duunu yaayarak renmitir. Bu sorunlu insanlara hadlerini bildirmek yerine, kendisini onlarn yerine koymu ve onlar aalamak yerine sevecen bir yaklam gsterebilmitir.

Kendinize unu Sorun: nsanlar Niin Bu Kadar Zor?

Zayflar hibir zaman affedemez. Affedebilmek gllere zgdr.
- M AHATM A G AN D

Affetmede ve unutmada size yardmc olabilecek bir baka so ru daha renmek ister misiniz? Kendinize sadece, nsanlar niin bu kadar zor? diye sorun. Geenlerde olum Andrew ile birlikte doum gn partisi iin dondurma almak zere mahallemizdeki dondurmacya gittik. Dkkn; kimi dondurma, kimi stl muz, kimi de daha karmak eyler sipari eden mterilerle doluydu. Tezghn arkasndaki lise rencisi satc kz yorgunluktan bitmiti. Elinden geldii kadar hzl alyor, ama acele etmeye aba ladka eli aya birbirine dolanyordu. Bize ancak otuz dakika sonra sra geldi. Kendisine bir bu uk kilo ikolata paral dondurma istediimizi sylediimde,

28

bu yorgunluktan tkenmi kz iin barda taran son damla gibi oldu. Ellerini beline dayayp inanlmaz bir tonla, Bir bu uk kilo ikolata paral dondurma m? diye bard. Don durmay bu kaplardan karmak ne kadar zor, biliyor musu nuz? Tongue Funun inanm bir yanda olmasaydm, dilimin ucuna gelmi olan olduka acmasz yorumu serbest brakr ve Affedersiniz, kk hanm... Ben burasn bir dondurmac dkkn sanmtm derdim. Bu alayc tepkinin kendimizi da ha iyi hissetmede ikimize de bir yaran dokunmazd. Bunun yerine, dilimi tutup kendime, Niin byle bir ey syledi? diye sordum. Olduka piman olduunu da grerek, sevecen bir tonla kendisine yle bir soru ynelttim: Btn gn hep byle kalabalk myd? Dmanl bir anda yok oldu. Byk bir of ekerek, Evet, evet dedi, btn gn burada tek bamaydm, sabah saat on dan beri aralksz alyorum. Bir saat nce ayrlmam gereki yordu, ama dkkn sahibi hl gelmedi. Bir yandan dondur mamz paketlerken, bir yandan da iini boaltyordu. Ayrlr ken glmseyerek bizi uurlad; dnp baktmda arkamz dan el sallyordu, ite Tongue Funun gc byledir. O soru, her ikimizin de yeniden olumlu bir bak as kazanmasna yardmc olmutu.

Bu Teknikler Size Nasl Yarar Salayacak?

Bir fke annda sabr gsterirsen, yz gn znt ekmekten kurtulursun. - N ATASZ

Ben olsam ne hissederdim? ve Niin byle davranyorlar sorulan, alay ve kmseme yerine duyarllkla yaklamanza yardmc olur. Birisinin saldrgan davrannn ardnda neyin yatt konusunda emin olmasanz bile, motivasyonu zerinde

29

dnmeye ayracanz birka saniye, sizi daha sonra piman olacanz eyler sylemekten alkoyar. Bir atlye katlmcs bu fikre kar kt. Buna katlmyo rum. Birisi beni sinirlendirirse, bunun bedelini demelidir. Eer izgi dna km olan teki kiiyse, bar yapc roln niye ben oynayaym? Bu katlmc rnek olarak, karikatrc Ashleigh Brilliantm bir karikatrnde deindii soruyu gndeme getirdi: Hakl olan bensem, uzlamas gereken niin ben olaym? Gerekten de; baka birisinin nezaketsiz davranmasnn ne denini bulmak iin gerekli zaman ve abay niin sizin harca manz gerekiyor? Gerekiyor, nk bu sizin yararnza olacak tr. Zor insanlar dnyada her zaman olmutur ve olacaktr. Virginia Satir, Baka insanlarn snrl alglamalarnn bizi ta nmlamasna izin vermemeliyiz der. Ayn ekilde kendi snr l alglamalarmzn da baka insanlar tanmlamasna olanak tanmamalyz. Sabrszlk ou zaman cehaletin bir yan r ndr. Sabrnz snayan birisine aynyla mukabele etmek zereyseniz, onu hor grmenizin nedeninin iinde bulunduu du ruma ilikin snrl bilginiz olabileceini unutmayn. Sizi ra hatsz eden birisine bunun faturasn detirseniz, onunla bir likte siz de bir fatura dersiniz. Bir Empati Cmlesine bavur mak ise moralinizin bozulmasn nler ve sizi kazanan olma yacak bir atmaya girmekten alkoyar.

Ya Hata Onlardaysa?
Bir hakareti grmezden gelmek ou zaman cn almaktan da ha iyidir. - SENECA

Bir baka kukucu da u grteydi: Ben ikna olmadm. Ya eer dondurmac kz youn bir alma gn geirmemi ol

30

sayd? Sorun asl kendi beceriksizliinden kaynaklanyorsa? Kt hizmetini grmezden gelmem mi gerekiyor? yi bir nokta. Eer kt hizmeti tersine evirme abalarnz baarszlkla sonulanrsa, nnzde iki yol vardr. Ya kiinin eylemlerinin karlk vermeye deer olmadna karar verip aldrmaz ve kendi yolunuza gidersiniz. Ya da bu kt davran grmezden gelerek destekler duruma dmek istemediini ze karar verirsiniz. Eer kiiyi kendi eylemlerinden sorumlu tutma yolunu tercih ederseniz, yapc bir ekilde ikyette bu lunmann aadaki drt admn uyguladnzda tatmin edici bir sonuca ulama olasln artrabilirsiniz.
1. DIM. Terbiyesiz igrenin davrann yzne vur

ma itkisine kar direnin. Azarlamadan elde edebile ceiniz her trl tatmin ok ksa mrl olacaktr. Patlamamz sadece onun insanlarn domuz olduu ek lindeki grn pekitirecek, size daha iyi davran maya esinlendirmeyecek ve probleme dosta bir zm bulma ansn toptan yok edecektir.
2. ADIM. Kibarca sorun: Adnz renebilir miyim?

Bu basit soru genellikle igrenin size daha nazik davranmaya balamasn salamaya yeterli olur. Ni in? Artk anonim olmaktan kmtr. Nazik olmayan hizmetinden sorumlu tutulabileceinin farkna var mtr.
3. ADIM. Kendisine Mteri Olarak Hak ve stekleri

nizi hatrlatn. Uzun sredir bu kuruluun velinimetliini yapyorum ve size i vermeye devam etmek is tiyorum. Bir daha gelmeyi arzu etmem iin, ltfen be nimle saygl konuun.
4. ADIM. Eer daha olumlu bir atmosfer yaratma a

banz boa karsa, o zaman amirini grmek istedii

31

nizi belirtin. (Eer ynetici orada bulunmuyorsa, da ha sonra telefon ya da mektupla izlemek zere adn sorun.) Amir geldiinde, igrene yklenme arzunuzu gemleyin. Kaba davrantan ikyeti olurken kendiniz de kaba davranr sanz, sz konusu kii muhtemelen igrene inanacak ve ona arka kacaktr. Olay cana yakn bir ekilde naklederseniz cid diye alnacanz kesindir. Soukkanllnz muhafaza edin ve kibarca ama amaca ynelik olarak konuun. Dkknnzdan onur duyduunuzu biliyorum ve bu kiinin hareketlerinin bununla elitiini bil mek istersiniz diye dnyorum. Olan biteni anlatn ve son ra da yneticinin iinin saygnln korumadaki kanna hitap edin. Temsil ettiiniz kaliteyle uyum iinde olmad iin bu durumu dikkatinize sunmaya karar verdim. Bu konuda ne ya plabilir? Rahatszlk verici igrenlerle ilgili larak ben de birka kez ynetimlere ikyette bulunmak zorunda kaldm. Her se ferinde yukardaki temann deiik biimlerini kullandm ve her seferinde amir, elemannn utan verici davrannn etki sini giderebilmek iin geri adm atmak zorunda kald.

Merhametli Olmay Tercih Edin

Hakl olabiliriz ya da mutlu olabiliriz. - A COURSEIN MIRACLES

Tongue Fu, aksi kiilere sevecen davranmann sadece mm kn deil ayn zamanda tercih edilir olduu felsefesi zerinde kuruludur. Ya da Dalay Lamanm nerdii gibi, Eer baka larnn mutlu olmasn istiyorsanz, merhametli davrann. Eer kendiniz mutlu olmak istiyorsanz, merhametli davrann.

32

Eer birisi sizi yaralarsa, karlk olarak onu yaralamak bu du rumu gidermez. Byle yapmak sadece ikinizi de mutsuz klar. Goethe yle demiti: nsanlara olmalar gerektii gibi davrann, bylece yeteneklerinin elverdii kii haline gelmele rine yardmc olmu olursunuz. Hoa gitmeyen insanlara kz gnlktan ok empatiyle yaklamay tercih ederek, ou zaman dmanl uyuma dntrebilir, fkenin evresinden dolaa bilir ve sre iinde kendinizi ve bakalarn mutlu klabilirsi niz.

33

KIZGINLII HIZLA AMAK N EYLEM PLANI Sinemaya gittiniz; arada iecek bir eyler almak iin kuyrukta bek liyorsunuz. Tezghn arkasndaki iki satc talebi karlamaya yeti emiyor. Film neredeyse balamak zere ve sra size gelecek gibi grnmyor. Yava ileyi hi hounuza gitmiyor, filmi karacak snz. Nasl bir tepki gstermeyi tercih ederdiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Kendinizden emin bir ekilde konuabilirsiniz. "Ynetim niin daha ok adam tutmuyor? Bu ok komik! KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Yaklam gsterip sempatik davranabilirsiniz. Ellerinden geldii kadar hzl alyorlar. Ama az adam koy mular. Anlayl ve empatik davrana bilirsiniz. Byle bir kalabalkla baa kmak zorunda kalsaydm, ben ne hissederdim?
\

Sabrsz ve fkeli davranabilir siniz. Niin acele etmiyorlar? On dakikadr bekliyorum.

Yanl davranlar yznden kendilerini sulayabilirsiniz. Bunun ok seyirci ekecek bir film olduunu dnp yardm talep edebilirdiniz." Olay kendi anzdan grmeye devam edebilirsiniz. Ne kadar iren bir servis. Bir daha buraya gelmeyece im. On be papeli kuyrukta beklemek iin demedim.

Geveyerek merhametli dav ranmay tercih edebilirsiniz. Dosta glmseyerek, Bir ku tu patlam msrla iki kola rica edebilir miyim? dersiniz. Kendinizi onlann yerine koya rak kzgnlnz abucak ap onlar affedebilirsiniz. Bu kk olay yznden hu zurumu bozmama hi gerek yok. Bu, o kadar da nemli bir sorun deil.

I____________________________________________

Ona glebiliyorsanz, onunla birlikte yaayabilirsiniz.

- ERM A BOM BECK

kinci Blm

Zorluklar Nkteyle Karlayn

Size sorulmasndan nefret ettiiniz bir soru var m? Size endi e veren olaylar oluyor mu? Nkteli dv sanatnda usta olun. Endie verici soru ve durumlarn asabnz bozmasna izin vermemek iin, kendini ze hazr cevaplardan bir repertuvar oluturun. San Fransisko havaalannda karlatm gen bir adam bana neeli dv sanatnn ok gzel bir rneini sundu. Ha vaalannn uzun koridorlarndan birinde yryen kaldrmn zerinde giderken, kar ynden gelen bandn zerindeki bir hareket dikkatimi ekmiti. ok uzun boylu bir adam bana doru geliyordu ve arka tarafta baz insanlar elleriyle ona do ru iaret ederek kkr kkr glyorlard. Terbiyesizce davran lar beni ok rahatsz etmiti. Gen adam daha yaknma geldiinde niin gldklerini anladm. zerindeki tirtte yle yazlyd: HAYIR, BAS-

35

KETBOLCU DELM. Yanmdan geerken bir eyler syle mek zere kendisine doru dndmde, birden yksek sesle glmeye baladm. Tirtnn arkasnda unlar okunuyordu: SZ JOKEY MSNZ? Bu gen adamla mutlaka tanmalydm. Yryen kaldrm dan inip peine dtm. Kendisine yetitiimde nefes nefese unu sordum: Bu harika gmlei nereden buldunuz? Az kulaklarna varncaya kadar glmseyerek, Bu hibir ey dedi, evde bir dolap dolusu daha var. En ok houma gi denin zerinde yle yazl: Boyum 2.12 ve burada yukarda hava ok iyi. Aklamaya devam etti: On alt yamdan on sekizime kadar ylda neredeyse otuz santim boy attm. Sokaa bile kmak istemiyordum, gittiim her yerde insanlar ukalaca szler sarfediyordu. Sonunda annem yle dedi: Eer onlar alt edemiyorsan, sen de onlara katl. Bu yazlar akl eden an nem oldu. imdi dar kmaya can atyorum, nk uzun bo yumdan utanmak yerine artk zevk alyorum. Ne kadar bilgece! Size sknt veren bir zelliiniz ya da durumunuz varsa, onun sizi kzdrmas yerine, sizin ondan ne e duymanz daha anlaml olmaz m?

Bamtelleriniz Hangileri?
Nasl oluyor da annemle babam hl bamtellerime dokunabili yorlar? ok basit. Onlar sana kendileri monte ettiler.
- BR D U V A R YAZISI

Bamtellerinizi saptayn. Kendinizi kaybetmenize ya da denge nizi yitirmenize neler sebep oluyor? Yogi Berra yle diyor: Kahkaha hayatn darbelerini azaltan bir ok emicidir. O hi de komik olmayan akalara kar nkteler toplamaya balayn. Yannda gerektiinde kendisine muta ilevi grecek hazr cmleler sunacak birisi olmasn kim istemez? 1974 de Oscar dllerinin datlaca treni David Niven sunacakt. ovun

36

prodktr davetsiz bir misafire kar kendisini nceden uyar mt (o yl kalabalk yerlerde rlplak koarak dikkat ek meye almak modayd). Niven de her olasla kar birka nkte hazr etmiti. Gerekten de programn ortasnda plak bir adam sahneye doru komaya balad ve Niven sanki o an da aklna gelmi gibi hemen nktesini patlatt: Dnn bir kere! Bir insann... ksa kald yerini gsterdii iin alk al d baka bir durumla bir daha hibir zaman karlaamayabilirsiniz. Bravo! oumuz profesyonel bir espri yazarnn yardmn alama yaca iin, kendi muta cmlelerimizi kendimizin gelitirme si gerekiyor. Szl dv sanat seminerlerimizde katlmclar, en kbus dolu senaryolara uygun decek nkteli yantlar bulmak ze re mutlaka beyin frtnalar dzenlerler. Bir keresinde, baarl bir ikadm kendisinden hangi yksek renim derecesine sa hip olduunun sorulmasndan nefret ettiini anlatt. niver siteye gitmemitim, o yzden bu soru beni her zaman telalan dryordu. Bir keresinde bir sektr konferansnda bir rapor su nuyordum ve bir dinleyici bana hangi okulu bitirdiimi sordu. nce ne syleyeceimi bilemedim. Sonra iimden, SDy efendim, diye kaamak bir cevap vermek geldi. Kafas karan soru sahibi, O da neresi? diye sormak zorunda kald. G lmseyerek, Sert Darbeler niversitesi dedim. in iin g lyordum; yakalandm engelden mizah yoluyla kurtulmu tum. O gnden beri bu soruyu hep byle yantlyorum. Bir keresinde de yalca ama hayat dolu bir beyefendi ken disine ka yanda olduunun sorulmasndan hi holanmad n itiraf etmiti. Bu beni ok rahatsz ediyor. Benim yam benden baka hi kimseyi ilgilendirmez. nsanlar bu tr kii sel sorular sormaktan ne zaman vazgeecekler? alma gru bumuz kafa kafaya verip dilinin ucuna hemen gelebilecek ba z hazr cevaplar retti. Sz konusu kii aktif bir golf oyuncu su olduu iin, en holand yant u oldu: Diyelim ki, aa dokuzdaym.

37

Otuzlarnn ortasndaki evli bir ift, Siz ikiniz ne zaman ocuk sahibi olacaksnz? sorusunun artk kendilerine bkkn lk verdiinden sz etmiti. En ok, oka uram gibi yapp, Aman Tanrm diye lk atarak Unuttuumuz bir ey oldu u belliydi! diye haykrma nerisini tuttular. Ar kiisel so rulan, Bunu niin soruyorsunuz? diye sorarak da savuturmalan mmknd. Bu sert kar hamle genellikle insanlann sorgulama snrm atklarnn hemen farkna varmasn salar.

oka Uramak m, Hafife Almak m?

nsann, oka uramak yerine hafife almay reninceye kadar belki de olduka yalanmas gerekiyor. - PEARL S. BUCK

Tongue Fu ise, birisi duyarsz davrandnda oka uramak yerine hafife almay imdi renmenin nemli olduundan yo la kar. Uygunsuz eyler syleyecek insanlar her zaman ola caktr. nelerini, siz izin vermediiniz srece size batrmalan sz konusu olmayacaktr. Kendinize kaim bir zihinsel deri ya ratn. Birisi, ff... amma da kilo almsn! dediinde ne diye ceimi bilemiyorum. nsanlar Birka kilo daha yklenmisin galiba, ha? diye yorum yaptnda bu beni gerekten znt ye bouyor. Ne diyebilirim? Bir kadnn sesinde bunu sorar ken yansyan strab hibir zaman unutmayacam. Eer size bu eziyeti reva gren kiinin dedikleri doruysa, hafife glmseyerek Doru sylyorsun dedikten sonra, konuyu deitirebilirsiniz. Kendi kendinizi alaya alan bir mi zaha bavurarak yle de yantlayabilirsiniz: Evet, rejime gi rince byle oluyor! ya da iman deilim, sadece ben enime uzanm. Eer kii zellikle kaba davranyorsa, Bunu hepimiz yapmyor muyuz? diyerek, kendisini de sorumlu tutmay de neyebilirsiniz. in srr, dier kiinin konu d szlerine kap

38

lp ona ikinci bir yorumda bulunarak devam etme frsatm ver memektir. Sadece dengeli bir yaklamla yantlayn ve sohbe ti baka bir konuya kaydrn. kinci ocuunu dourduktan birka ay sonra hl olduka kilolu olan, bir bayan, sk sk ocuunu dourdun sanyor dum ya da Gene mi hamilesin? trnden yersiz yorumlar yapan kiilerle karlatn anlatt. Sylediine gre, bu z c szler karsnda susup kalmak yerine, kamna hafife vu rarak ve bir yandan da Groucho Marx gibi kalarn oynatarak, Bunlar geriye kalanlar, tatlm! diye mukabele ediyor ve son ra baka bir konuya geiyordu. Ulusal Vergi Brosu iin dzenlediim bir eitim toplant snda, bir mfetti kendisinin ve arkadalarnn hoyrat davra nlara karlk vermede nkteli dv sanatm nasl kullan dklarn anlatmt. Bromuzun kapsndan ieri admn atan hemen herkes bizimle uzlamaz bir kartlk iindedir. Bi zi dman gibi grrler ve burada bulunmaktan hi holan mazlar. Hak etmediimiz bu husumeti (Biz de insamz!) bir saldn olarak kabul etmek yerine, biz ilan tahtasn gelir vergi siyle dalga geen karikatrlerle doldurduk. Bunlardan birinde bir vergi mfettii bir yurttaa yle diyordu: in srn geliri nin kendi paran olduunu dnmekten vazgemektedir. Bu karikatrler kamuoyuna bizlerin de birer insan olduunu hatr latt. Vergi mkellefleri bu akalan ve alttaki, IN olduumuz iin zr dileriz yazsn okuyunca, btn tutumlan deiiyor ve ilikilerimizde iyi bir gelime oluyor. Kahkaha atmann gcn renmenin ya yoktur. Bunun iin hibir zaman ok yal ya da ok gen saylmazsnz. Horn (boynuz) gibi bir soyadmz olduu iin, her iki olu muzla da okulda ok dalga getiler. Snf arkadalarnn ken dilerine homy (ehvetli) diye taklmas onlara ok utan ve riyordu. Eer buna kar nkteli bir cevap bulabilsek, szl darbelerin hemen duracan ok iyi biliyorduk. Gerekten de, olduka uzun sren bir beyin frtnasndan sonra Tom ile And rew mkemmel bir yant buldular: Bizim soyadmz byle.

39

Buyrun, istediiniz gibi tketin! Taklmalar p diye kesili verdi. Size utan veren bir zelliiniz varsa, bununla dalga ge enlere sylenecek en doru eyi bulabilmek iin arkadalar nzn yardmna bavurun ve hzn sevince dntrn.

Yorum Yok
Kapal bir az yekn biriktirmez. -TONGUE FU DNCES

rnein, Karn dvmekten ne zaman vazgetin? trnden ak saldrlara hibir zaman itibar edip yant vermeyin. Ni in? Bunu en iyi Bob Monkhouse aklamtr: Skt sadece altn olmakla kalmaz, ayn zamanda nadiren yanl yorumla nabilir. Hatta, Buna bir cevap vermeyeceim bile demeyin. Zokay bir kez yutarsanz, sizi hemen ineli szlerin oltasnda sallandmverirler. Bunun yerine imay balantl baka bir konuya ynlendi rin. nl bir film yldz televizyondaki bir gece yars sohbe tinde bunun harika bir rneini vermiti. Ev sahibi sunucu yl dzn film kariyeri hakknda son derece yersiz bir imada bu lunmutu. Btn filmlerinizde hep bir tabebek olarak grn dnz, yle deil mi? 'Btn sanat yaamn bir rpda sprp atan bu nitelen dirmenin artisti son derece zd akt, ama kendisi on be dakikay bu kalp zerinde tartarak ziyan etmeye hi de ni yetli deildi. Filmlerde oynad rollere ilikin deerlendirme sini tartmak (ve bylece daha da pekitirmek) yerine, hafif e sunucuya dnerek ak bir ifadeyle, Sz filmlere gelmi ken, son filmimden bir para grmeyi arzu eder miydiniz? diye sordu. Ev sahibinin rezil olmasna yol amadan, getirdii yorumun bir ksmn dorudan alp ok daha yapc bir konu ya atlayvermiti.

40

Hayata Glmeyi renin

"nsanlar gldrdmde benden holandklarnn ok abuk farkna vardm. Bu dersi hibir zaman unutmayacam. - ART BUCHWALD

Kuzey KaliforniyalI profesyonel bir konumac olan dostum Jim Pelley nkteli dv sanatnda kara kuak sahibidir. Btn lkeyi dolaarak Fortune 500 irketlerinde iyerinde mizah ko nusunda programlar dzenler ve Laughter Works adl mizahi ve bilgilendirici dergisinin abonelerine dndrc katklar sunar. Hayata glerek yaklaan ve bakalarna da byle yap mada yardmc olan bir kabin grevlisine ilikin yksn herkese anlatmam iin, Jim iznini benden esirgemedi. Kydan kyya uzun bir uak yolculuunda Jimin yannda zgn Zor nsan oturmaktadr. Bu mutsuz yol arkada her eyden ikyet etmektedir. antas yukardaki rafa smamak tadr. Orta srann orta koltuuna skp kalmtr. Yemein gelmesi iki saat srmtr. stelik verdikleri de scak yemek deil souk sandvilerdir. Bay Zorluk sandviinden bir di al dktan sonra tepsinin stne atp arma dmesine basar. Kabin grevlisi bayan hemen belirip kibarca sorar: Evet baym, size nasl yardmc olabilirim? Adam sandvii grev linin yzne doru uzatarak, Bu ok kt bir sandvi diye homurdanr. Kabin grevlisi baklarm adamdan sandvie doru evi rir. Sonra gene adama ve tekrar sandvie bakar. Dnp bir kere daha adama bakar, sonra parmam sandvi e doru sallayarak yksek sesle azarlar, Kt sandvi, kt sandvi! Adam birden silkinerek koltuunda dikilir. Jim kendisini tutamayp kahkaya boulmutur. Ksa bir sessizlik anndan sonra, can olduka sklm olan yolcu da glmeye balar. O

41

dakikadan sonra sessizliini muhafaza eder ve ibirlii yap maya balar. Jim daha sonra uan mutfak blmne giderek kabin g revlisini tebrik eder. Harika bir yant verdiniz. Bunu nceden mi dnmtnz? Kadn yle cevap verir: Yirmi be yl dr uuyorum. Uzun sre nce zor insanlarla baa kmay renmemin en iyisi olacan kefettim. nk her uuta by le en az bir kii oluyordu. Onlar nasl deitirebileceimi renemezsem, hem benim hem de uaktaki dier herkesin hu zurunu karacaklard. teki hosteslerle - o zamanlar kendimizi byle adlandrr dk - konutum ve bu tr sorunlu durumlarda ne yaptklarm sordum. Eer uamz ini iin on yedinci sradaysa ve her kes balantl uularm karmak zereyse ne yapabilirdik? Teknik bir sorun km ve uu kapsna geri dnmemiz gere kiyorsa, ne diyebilirdik? Bylece bir dizi keyifli yant topla dm ve bu sayede karlatm her durumla baa kabiliyo rum. Grevli yle devam eder, Ne olursa olsun bir mizah duy gusunu korumaya hep altm. Hi kimsenin - davran ne kadar saldrgan olursa olsun - gcnn uuumu ykma urat maya yetmeyeceine karar verdim. Bu beni ka kez kurtard, bilemezsiniz. Mark Twainm dedii gibi, Mizah byktr, her eyden nce kurtarcdr. Ortaya kar kmaz huzursuzluumuz ve fkemiz uup gider ve yerini gneli bir ruha brakr. Ne olur sa olsun mizah duygunuzu kaybetmeyeceinize sz verebilir misiniz? Bu size, meydan okumalara lanet etmek yerine ii nizden glerek kar koyma yeteneini kazandracaktr.

H afif Yaayn
"Hayatn matemini tutmaktansa ona glmek insana daha yakr.
- SENECA

42

Ulusal Konferanslar Birliinin yllk toplantsndan sonra otelden ayrlmak zereyken Teksas, Nacogdoches den eski eyalet senatr Bob Murphy ile karlatm. Kendisi, yakndan tanma ayrcalna sahip olduum en neeli insanlardan biri sidir. Biz resepsiyonun nnde dururken, yanmzdan zerin de kocaman bir bitki sakss bulunan byk bir el arabasn iten bir oda hizmetisi geti. Bob, arabann geiini seyrettik ten sonra ar ar konutu: Herhalde kpein biri oda servi si talep etmi. evredekilerin kahkahalar dindikten sonra, Boba unu sordum: Bu kadar komik szleri nereden bulu yorsun? Yant yleydi: Dnyaya glmseyen gzlerle bak mak gerekir. Bu andan itibaren gznz hep evrenizdeki komikliklerde olsun. Mel Brooks, Etrafnza o gzle bakarsanz, hayatn ke limenin gerek anlamnda komediyle dolu olduunu grrs nz derken doru sylyordu. Tonight ovunun sunucusu Jay Lenonun, birisi tarafndan sktrldnda bunu espri dolu bir yantla nasl geri pskrttne dikkat edin (ve kendisini takdir edin). Televizyonda Komedi Kanaln izlerken ya da ga zete ve dergi okurken yksek sesle gldnz bir akaya rastladnzda, bunu bir yere yazn (ve kaynan not edin). Bir yanl yaptnzda, yanlgnn mizah demek olduunu ha trlayn ve kendinizle dalga gein. evrenizde glnecek ey ler arayarak, gerilimli durumlara sinirlenmek yerine itidalli bir ekilde yaklaabilirsiniz. Zorluklara nkteyle yaklamak konusunda daha fazla bilgi edinmek istiyorsanz, mizah ustas Allen Kleinm The Healing Power o f Humor (Mizahn yiletirici Gc) adl kitabn alp inceleyebilirsiniz. Bu mkemmel bavuru kitab, size herhan gi bir dezavantaj avantaja evirmede kullanabileceiniz ve hayata glmseyen gzlerle bakmada yardmc olacak onlarca teknik sunacaktr.

43

ZORLUKLARI NKTEYLE KARILAMAK N EYLEM PLANI sizsiniz ve i aryorsunuz. Birka ay i ilanlarn takip edip terle tici mlakatlardan getikten sonra, sonunda karnza iki ciddi ola nak kt, ama ikisi de henz resmilemi deil. Tam bu srada ge ne birisi masumca, Daha henz bir i bulamadn m? diye sorar sa, gstereceiniz tepkinin sonularndan sorumlu tutulup tutula mayacanzdan emin deilsiniz. Nasl bir tepki gsterirdiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER nsanlarn bamtelinize basmasna izin verirsiniz.
"H l b ir i bulup bulam adm soracak bir kii daha karsa p a t layacam .

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Endie yaratc sorulara cevaplar hazrlayabilirsiniz.

B irisi bana kap kap dolap OLMAYAN GREMEZ levhalar satm a ii nerdi, am a ben kabul etm edim .

Talihsizliiniz sizi fkelendirir ve bunu kader olarak kabul edersi niz.

H ibir zaman i bulam ayaca m . Gnlerdir btn zam anm i bulm aya harcyorum am a ortada hibir sonu yok.

Talihsizlikle dalga geebilirsiniz.

Bu kadar erken emekli olm ay planlam am tm . Am a iyi olan ta raf, im d i hafta ii gnlerim de bo ve gid ip olumun y zm e tak mna koluk yapabiliyorum .

Hayata lanet okursunuz ve insan larn sizi kzdrmasna izin verir siniz.
N e dem ek istiyor, param kalm a dn m ima ediyor?

Ne olursa olsun mizah duygunu zu muhafaza edersiniz.

Param kalm am olam az. ek defterim duruyor. - Gracie Ai

len Sizden yana espriler toplar ve bunlar kullanarak dnyaya g lmseyen gzlerle bakabilirsiniz.
Bugn birfirm ann nnden g e erken pencerelerine asl iki ilan grdm. B irinde ELEM AN ARA NIYOR, tekinde de SELFSERViS yazyordu. Ben de ieri g irip ken dim i ie aldm . - Steven Wright

Dncesiz sorulara kzp duyar sz imalara fkelenebilirsiniz.

B yle aptalca b ir soruya ne ce vap verebilirim ? E er i bulmu olsaydm , bundan kendisine s z edeceim i bilm iyor m u ?

insanlarn yanl yanlarn tartmak bunlar derinletirmekten baka bir ie yaramaz.

- TONGUE FU DNCES

nc Blm

nsanlarla Onlarn Dertlerini Konuun

Mutsuz bir insan size iini dkmeye balarsa ne yaparsmz? Onu rahatlatmaya m alrsnz? Ama, O kadar da kt olamaz ya da Gel bir de iyi tara fndan bak gibi iyi niyetli szlerin kendini kt hisseden bi risini yreklendirmekten ok felce uratacan bilmiyor ol mayabilirsiniz. Mantk yrtme denemeleri - lk seferinde mkemmel yapmay bekleyemezsin ya da Yarn kendini da ha iyi hissedeceksin - sadece acy daha da pekitirir, insan larn bir derdi olduunda, aradklar zm deil sempatidir.

Terapistin Yntemini Kullann

Hi kimse akl almak istemez, istedikleri sadece teyit edilmektir. - JOHN STEINBECK

45

Bir dahaki sefere, dertli birisiyle karlatnzda Terapistin Yntemini kullann, onu problemlerinden uzaklatrmaya a lmak yerine kendisiyle problemlerini konuun. Terapistin Yntemi nedir? Bu yntem, birisinin aklama, onay alma ve dnce gelitirme abasyla syledii eyleri benzer cmlelerle kendisine geri aktarmay ierir. Terapistler sylenen eylere katlp katlmadklarn belirtmezler, sadece daha yksek bir sesle tekrarlarlar. Hasta terapiste, Hi arkadam yok dediinde, terapist Mutlaka en az bir arkadanz vardr diye bir yant vermez. Hastann kendisini daha az yaltlanm hissetmesini salamak yerine, iyi niyetle de olsa bylesi bir gerek testine bavur mak, hastada sadece bir azarlanma etkisi yaratr ve hi kimse nin kendisini anlamad dncesi daha da pekiir. Terapist, hastasmn kendisini nasl hissettiini aratrmas na yardmc olur. Bunu, sylenenlerin nemini azaltarak deil aynen geri yanstarak yapar. Yalnzlk eken hasta rneinde terapist, Kendinizi hi arkadanz yokmu gibi mi hissedi yorsunuz? diyecektir. Hasta heyecanla devam edecektir: Evet, yzden fazla kii nin alt bir broda grevliyim ve i dnda hi kimse be nimle bir kelime olsun konumuyor. Sanki ben yokmuum gi bi davranyorlar. Bir kere daha, tepki gstermek ya da tavsiyede bulunmak yerine, terapist yalnzca sylenenleri onaylayacaktr: yerinizdeki insanlar demek size fazla dikkat vermiyorlar. yle mi? Evet, aynen. n olan grubun yesi deilseniz, sanki siz mevcut deilmisiniz gibi davranyorlar. Bylece hasta, katarsise, yani iindeki gizli kalm reddedilme ve yalnzlk duy gularn boaltmaya devam edecektir. Katarsis terimi psikoterapide, manevi yenilenme salayan ve gerilimi kaldran bir boalma anlamnda kullanlr. Ayn za manda, bilince kararak ve ifade edilmesini salayarak bir

46

kompleksi (korku ya da paniki) ortadan kaldrmak anlamna da gelir. Hastann moralini dzeltmeye ya da problemlerini zmeye almadan sadece sylediklerini tekrarlayarak, tera pist hastasnn kendisine sknt veren eyin bilincine varmas na yardmc olur. Psiik acsn sempatik bir kulaa boaltarak, hasta iine hapsettii gerilimi serbest brakr. Artk dzeltici nlemlere hazr hale gelmitir.

rtmeyin, Yanstn
"Anlalmak bir lkstr."
- R A L PH W A LD O E M E R SO N

Olumuz Andrewun geenlerde artk gzlk takmak zorunda kalmas, Terapistin Yntemini uygulamak iin bana iyi bir fr sat sundu. Gznde yalar ayaklarn sryerek gzlkden karken, Palyao gibi oldum diye syleniyordu. Hi de deil. Gayet iyi grnyorsun demek istedim. Ama bu szler onu teselli etmek anlamna gelecek ve kendi gryle eliecekti. Kendisini temin etmeye almak yerine, sadece syledik lerini aynen yansttm: Yeni gzlklerinin grnnden ho lanmadn galiba? Okuldaki btn ocuklar bana glecek diye hayfland. Tongue Fudan nce olsa onu yattrmaya alrdm. Andrew, aptal olma. Arkadalarn muhtemelen gzlk takt nn farkna bile varmayacaktr. Oysa benim objektif olma abam sadece onu daha da yabanclatraca. Onu destekle me abalarm iine kapanmasna yol aacakt. Bunun yerine dediklerini aynen tekrar ettim: Arkadalarnn gzlklerin yznden seninle dalga gemesinden mi korkuyorsun? Evet! Zaten bu irkin eyleri niin takmam gerekiyor ki? Dilimin ucuna ilk gelen mantki bir cevapt: Daha iyi g-

47

rebilmek iin takmaksn. Ama duygular mantksal deildir ve manta yant vermezler. Niin gzlk takmas gerektiini aklamaya almak onu aydnlatmayacak sadece daha da sinirlendirecekti. Fikir yrtmeye almak yerine arzularna hitap ettim: Gzlk takmak istemiyor musun yani? Elbette! dedikten sonra derin bir nefes alp duygulan zerinde dnmeye balad. Eve geldiimizde, Andrew bana sevgiyle sarlarak, Saol, anne! dedi. Niin? diye sordum. Biliyorsun dedi utan gaa. Sanyorum yle diyordu: Sylev ekmek yerine beni dinlediin iin teekkr ederim. Bana deil benimle konutu un iin teekkr ederim.

Benzer Cmlelerle mi, Yoksa Papaan Gibi Tekrarlamak m?

"ine fikir yrterek girmedikleri bir durumdan insanlar fikir yrterek kartamazsnz. - JONATHAN SWIFT

Atlye almalarmzn katlmclanndan biri olan Barbara yanstma fikrine itiraz etti: Eer elemanlarmdan biri bir problemini bana atnda sylediklerini kelime kelime tekrar edersem, bana kafay oynatmm gibi bakp, Zaten ben de bunu diyorum demez mi? Barbara doru bir noktaya temas etmiti. Papaan gibi de il, benzer cmlelerle tekrarlamak ok nemlidir. Birisinin de diklerini kelime kelime tekrarlamak tavsiye edilmez, nk byle konumak aalama ya da hkmetme izlenimi dourur. Benzer cmlelerle tekrarlamaksa, birisinin sylediklerinin zn kendi szcklerinizi kullanarak zetlemektir. Syledik leri eyin anlamn paylamak iin byle ciddi aba gsteril mesi, insanlar inciltmeyecek tersine holarna gidecektir.

48

Sylediklerini doru anlamak iin zen gsterdiinizi onlara kantlayacaktr. Barbarann sayesinde u nemli zdeyii gndeme getirme frsatn da buldum. Kurallar iyi uaklar ve kt efendiler ya ratr. Dedim ki, Terapistin Yntemi (ve bu kitaptaki btn te ki teknikler) efendiniz deil uaklannzdr. Bunlar, her zaman her yerde herkesle ilerli olacak, her derde deva evrensel for mller deildir. Mutlaklklardan sz etmek hibir zaman ger eki deildir. Ltfen Tongue Fuyu bir fikir leni olarak kabul edin. Her durum iin ona uygun den eyi aln. Eer kapnzda on kii bekliyorsa, her biriyle dertlerini konuacak zaman ya da iste i bulamayabilirsiniz. Eer birisiyle iyi ilikiniz yoksa, onun size iini dkmesine yardmc olacak zeni gsteremeyebilirsiniz. ikyetleri Annda Sona Erdirin balkla 4. Blmde zetlenen teknikler, bu tr senaryolara yaklamda size yar dmc olacaktr.

Paylamayn, Ses Verin

"nsanlarn bizim iin harekete gemesinden ok duygularmz paylamasn isteriz. - GEORGE ELIOT

Bir dahaki sefere, size yakn insanlar kendilerini mutsuz his settiinde, endielerini fikir yrterek gideremeyeceinizi unutmayn. Kendilerini hemen korkularndan kurtarmaya a lmak yerine, hissettiklerini sabrla geri yanstn. Yapmak is temedikleri bir eyi niin yapmalar gerektiini kendilerine aklamaya almak yerine - bu sadece direnlerini daha da artrr - neyin olmasn istediklerini anlamaya aln. Bu yaklamn ne kadar iine yaradn bir bayan yle

49

nakletti: Kzm bu yl katld ilk futbol mandan sonra eve geldiinde takmdan ayrlmak istediini syledi. ok ar dm, nk futbol en sevdii spordu. Geen sezondan beri malarn balamasn drt gzle bekliyordu. Tam, Hayr, bu nu yapamazsn demek zereyken, birden olunuzla ilgili y ky hatrladm. Kendisine gln duruma deceini sylemek yerine, lk ma senin iin iyi bir deneyim olmad m? diye sordum. Ve arkas geldi. Kou kendisini savunmaya koyduu iin altst olmutu. Geen yl birok gol atmt ve bu yl da forvette oy namaya devam edeceini umuyordu. Kendisine, futbolun bir takm oyunu olduunu ve herkesin her zaman istedii yerde oynayamayacan anlatmak zereyken, aklma gene sizin, Dertli insanlarn ihtiyac keye sktrlmak deil, hislerine kulak verilmesidir szleriniz geldi. Szlerini yantlama igdm bastrp sadece anlattklar n geri yanstmakla yetindim. Kounun ald kararn ardnda yatan nedenler ve bunu olgunlukla karlamas gerektii ze rine samalamak yerine, Gene eski yerinde oynamak istiyor sun galiba? dedim. ini boattktan sonra kendisini toplad ve tpk olunuz gibi, bana sarlarak kendisiyle sorununu konu tuum iin teekkr etti. Mutsuz insanlarn, ne yapmalar ya da ne hissetmeleri ge rektiine ilikin sylevler dinlemek deil, gs kafeslerinin iindeki eyi dar kartmak istediini unutmayn. Anlattk larn rtmeye almak yerine geri yanstarak, kendilerine sknt veren eyi aa vurmalarna yardmc olabilirsiniz. Kendilerini daha iyi hissedecek ve en nadir rastlanan insanlar dan biri, empatik bir dinleyici olduunuz iin size teekkr edeceklerdir.

50

NSANLARLA ONLARIN DERTLERN KONUMAK N EYLEM PLANI Yeni domu olunuzu eve getireli birka hafta olmu ve kznzn kardeinin istekleri konusundaki kzgnl giderek artmaktadr. Bir gn, o anda kendisine masal okumaya zamannz olmadn syle diinizde, hkrarak alamaya balyor ve burnunu ekerek, Brian benden daha ok seviyorsun diyor. Bu durumda ne yapars nz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Hemen kendisini ne kadar sev diiniz konusunda onu temin etmeye alrsnz, o da yanl bir ey syledii hissine kap lr.
C anm , bu d o ru d e il ve sen d e bunu biliyorsun."

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Sylediklerini geri yanstrs nz, o da kendisine kulak veril diini dnr.
B rian ' sen d en da h a o k se v d i im izi m i dnyorsun?

Onu rahatlatmaya alrsnz, o da kendisiyle elitiini his seder.

Sam alam a, sa n a d a zam an ayryoru m . D a h a dn p a rk a g itm ed ik m i?

ini dkmesine yardmc ol mak iin yorumunu kendi cm lelerinizle tekrarlarsnz.

A rtk sa n a f a z la zam an a y r m yoru m g ib i m i g e liy o r?

Mantk yrtmeye alrsnz, o da taciz edildiini hisseder.

K en d ilerin e bakam a ya ca k la r iin b eb ek lere o k d ik k a t g s term ek gerekir."

Bir eyleri aklamaya al mak yerine isteklerini dile geti rirsiniz.

E skiden old u u g ib i birlikte daha f a z la za m a n g e irm em izi m i istiyorsu n ? "

Kendisine ne hissetmesi gerek tiini sylersiniz, o da kendisi ne kulak verilmediini d nr.

H e r isted i in d e sen in le o yn a m ak iin ilerim i b ir kenara b ra kam ayacam anlam an g e rekir.
:

isteini gelitirerek ifade eder siniz, o da kendisinin anlald n dnr.

B irlik te en s e v d i in k ita b ok u yab ilm em iz iin benden z a man a yrm a m m istiyorsu n ?

Lisan gelitirmi olmamzn nedeni, bence iimizin en derinlerinde yatan ikyet etme ihtiyacmzdr. - JANE WAGNER VE LILY TOMLIN

Drdnc Blm

ikyetleri Annda Sona Erdirin

Birisi ikyet etmeye baladnda ne yaparsnz? Almak iste dikleri eyi almak istedikleri zamanda niin alamam olduk larn aklamaya m alrsnz? Bu yaygn bir tepkidir. Ne yazk ki, genellikle ikyetiyi yumuatmak yerine daha da tahrik eder. Niin? Aklamalar gereke gibi alglanr. ik yeti sizden hesap sormasnn mmkn olmadn grnce daha da fkelenir. Diyelim ki, iyerinizdesiniz ve telefon alyor. Ahizeyi eli nize alr almaz karnzdaki ikyete balyor: Ne biim bir firmasnz siz, kardeim? hafta nce sizden bir katalog ta lep ettim, hl elime gemedi. Niin bu kadar uzun sryor? Arayann gerekte niin uzun srdn renmek gibi bir niyeti olmadn anlamalsnz. Eer, Baz elemanlarmz grip salgn yznden ie gelemiyor, biz de yaz-izi ilerine boulup kaldk derseniz, mteri sylediklerinizi durumu

52

hakl gsterme abas olarak alglayacaktr. yerinizin salk yksn dinlemek gibi bir ihtiyacm yok diye sesini yksel tebilir, Btn bilmek istediim; katalogu bana gnderecek misiniz, gndermeyecek misiniz?

nsanlar ikyet Ettiinde Aklama Yapmayn

'Aklama yapmaktan daha byk bir zaman israf olamaz. - BENJAMIN DISRAELI

Bugnden itibaren insanlar ikyet ettiinde, nce kendinize, sylediklerinde genelde doru bir ey var m, diye sorun. Eer yleyse, u sihirli szc syleyin: Haklsnz! nsanlarn kafas kzmsa, genellikle bunun meru bir ne deni vardr. Yanl giden eyleri zetlemeye almak yerine, sylediklerini kabul edin ve bu konuda neler yaplabilecei konusuna gein. Aklama yapmak fikir yrtmeyi geniletir, kabul etmek ise sona erdirir. Bir grup igrenle yaptmz bir seminerde bu anlay zetlemek iin yle dedim: insanlar ikyeti olduunda ya pacamz her aklama bouna olacaktr. grenlerden biri bunu yle gelitirdi: Mteriler ikyeti olduunda yapaca mz her aklama sadece fkelerini daha da artracaktr. Bir dieri unu ekledi: Mteriler ikyeti olduunda, aklama yapma, hemen KH Trenine atla!

Kabul Et, zr Dile, Harekete Ge!

Btn byk hatalarda ortada bir yerde, hatay geri almann ve belki de gidermenin mmkn olduu birka saliselik minicik bir an hep vardr. - PEARL S. BUCK

53

Geenlerde ikyeti bir mteriye muhatap olan bir igren KH Trenine atladnda neler olabileceine tank oldum. Da ha nce aldm randevu zerine doktorumun muayenehanesi ne gittiimde, hasta kabul odasndaki btn koltuklarn biri hari dolu olduunu grdm ve hemen bu bo koltua otur dum. Bir saat geti ve biz hl bekliyorduk. Karmda oturan bey, grld kadaryla durumdan hi de honut deildi. Durmadan sehpann zerindeki sayfalan dalm eski tarihli dergileri kartryor, koltuunda kprdanp duruyor, sabrsz ca ayaklarm saa sola hareket ettiriyor, birka dakikada bir kzgnlkla saatini kontrol ediyordu. Sonunda ayaa kalkp ar dnda hasta kabul grevlisinin oturduu kk pencerenin ya nma gidip hzl hzl cama vurdu. Doktorun yardmcs pencereyi ap nazik bir ekilde sor du: Evet efendim, size nasl yardmc olabilirim? Adam sert bir sesle konutu: Ne Oluyor? Saat te rande vum vard. imdi saat drt ve hl doktoru grebilmi dei lim. Neyin yanl gittiini aklamak yerine (bu sadece zaten kzm kiiyi daha da kkrtrd), yardmc KH Trenine atla may tercih etti. Kabul Et: Haklsnz, efendim. Randevunuz saat teydi. zr Dile: Bu kadar beklemek zorunda kald nz iin zr dilerim. Doktor ameliyathaneden bir trl kamad. Harekete Ge: zin verirseniz hastaneye telefon edip, hemireye ne zaman kabileceini soraym. Gsterdiiniz anlay iin teekkr ederim. Byle sabrl olmanz ok gzel. Tahmin edebileceiniz gibi, adam fkesini igrenin zeri ne boaltmaktan vazgeti ve dnp yerine oturdu. Bylesine cana yakn bir yaklam karsnda baka ne yapabilirdi ki?

54

ikyetleri Sonulandrmay abuklatrn

"Bir eyi doru yapmak niin yanl yapldm aklamaktan da ha az zaman alr. - HENRY WADSWORTH LONGFELLOW

Bugnden itibaren gereke aramak yerine aba harcayn. Biri sine ilerin niin yanl gitiini aklamaya zaman ayrmak ye rine, zaman yanl doru yapmaya harcayn. Bir keresinde bu fikri gndeme getirdiimde, katlmclar dan biri pimanlkla gld: Bunu geen Cuma biliyor olmay ne kadar isterdim dedi, Akam iten sonra eimi alp yeme e gtrecektim. Bromdan zamanl ayrldm, ama trafik o kadar youndu ki yol her zamankinin misli zaman ald. Ka psnda beklemekte olduu binaya yaklatmda, daha iki blok teden sinirli bir ekilde kaldrm arnlamakta olduu nu grdm. Dokunsan patlayacak gibiydi. nnde durduumda, hzla kapy ap bard: Nerede kaldn? Be buukta burada olman gerekmiyor muydu? Ne diyeceimi armtm, onun iin aklamaya altm. Kabahat bende deil. Trafike taklp kaldm. Hemen kar hcuma geti: Bunu ben nereden bileyim? Unuttun ya da bana bir ey geldi sandm, skntdan deliye dndm. Beni sulamasnn doru olmadn syledim. Yol boyun ca tarttk durduk. Sonunda tepem att ve yemee gitmekten vazgetiimi syledim. Aramzdaki anlamazlk hoa geire ceimizi umduumuz bir akam berbat etmiti. imdi gr yorum ki, eer KH Treni yntemini uygulayabilseymiim bu talihsiz olay kolayca nleyebilirmiim. Haklsn, karcm demeliydim kendisine, Be buukta burada olmam gerekiyor du, seni bu kadar beklettiim iin zr dilerim. Bir kaza y znden btn yol kilitlenmiti. Bundan byle seni alacam zaman, trafik youn olsa bile zamannda yetimek iin daha erken yol kacam.

55

Ya Hata Sizde Deilse?

"ou insan problemlerin evresinden dolamaya, onlar zme ye almaktan daha ok zaman ve enerji harcyor. - HENRY FORD

Motorlu Tatlar Dairesinden bir eleman duyduklarndan pek hazzetmedi: Kendi hatamz olmayan bir ey yznden niin zr dileyelim ki? Dn olann biri sigorta evraklarn getir medii iin src belgesini yenileyemedi ve ilemlere yeni batan balamak zorunda kald iin btn fkesini benden karmak istedi. nanlacak gibi deildi. Darda, zerinde ge rekli btn belgelerin listesinin yazl olduu byk bir ilan tahtas dururken beni nasl sulayabilir? Hi de zr dilerim diyemem dorusu; yazlanlar okumam olan kendisi. Tat Dairesinde grevli delikanlya unlar syledim: So run, senin zr dilemek zorunda olman deil; nemli olan, en azndan urad d krkln kabul etmi olmann sana sa layaca stnlktr. Zaten bildii bir eyi kendisine sylemen - Arkadam, gerekli belgeleri getirmemi olman benim ha tam deil! - onu daha da fkelendirecektir, bu ise sadece se nin gnn daha da stresli hale getirir. Var sayalm ki yle diyorsun: Gerekli evraklarn yann da olmamasnn gerekten moral bozucu olduunu anlyorum. Eer u bavuru formunu imdi doldurursan yarma kadar bek letirim. Yarn, ilerimizin en az youn olduu zaman olan sa at ikiyle arasnda sigorta belgeni getirirsen, hemen onaylar iini tamamlarz. MTD grevlisi gence sonra unu sordum: Kendisine bu ekilde yardmc olma yolunu semi olsaydn, belgesini getir memi olan delikanl o zaman nasl davranrd? Herhalde bana barp armaktan vazgeerdi dedi. Tam da yle olur du! eitli rnekleri inceledike, snf KH trenine atlamann yararna giderek daha ok ikna oldu. James Matthew Barrie u

56

gzlemde bulunmutur: Bakalarnn yaamna k katt nzda bu k size de yansr. Katlmclar, olanlardan dolay insanlardan zr dilemenin sulu olduunuzu kabul etmek an lamna gelmediini vurguladlar. Bu sadece onlarn kederini paylamann bir yoludur, dertlerini dikkate alan birisinin var olduunu hissetmelerini salar. Snf u sonuca vard: Eer Bu sizin probleminiz, benim deil eklinde bir tutum alrsa nz, fkesi zaten burnunda olan kii onu kolaylkla sizin prob leminiz haline getiriverir. Bir keresinde, acil servis tp elemanlar iin dzenlenen bir Tongue Fu atlye almasnda bu fikri sunarken, yardmc elemanlardan biri bana kar kt: Amirimiz bize, sorumlu olduumuz anlamna gelecei iin hibir nedenden dolay zr dilememiz gerektiini syledi. Dn, ambulans ekibimiz suda boulmu bir kurban hayata dndrmeyi baaramad ve ei hatann bizde olduunu ne srd. Oysa bunu kabul etmek hibir ekilde mmkn deil. Yoksa hakl olduu izlenimini edinmesi iten bile deil. nemli bir noktaya temas etmiti. Eer birisi yanl verile re dayanarak ikyeti oluyorsa, onun ileri srdklerini dzelt menin bir amaca hizmet edip etmeyeceini dnmeniz gere kir. ou zaman veriler asl olgunun dnda kalr. Suun kim de olduunu tartp durmak, olmu olan deitirecek deil dir. Bir ikyetiye hak vermenin uygun dmeyecei durum larda, en azndan duygularn anladnz ifade edebilir ve kendisine yardmc olacak admlar atabilirsiniz. Yapabilece imiz hibir ey yoktu. Biz olay yerine vardmzda oktan vefat etmiti demek yerine, salk yardmcs Ekspres KH Trenine atlayp dul kadnn acsna daha duyarl yaklaabilir di: Kabul Et: Hanmefendi, kaybnzdan dolay ok zgnm. Banz sa olsun. Harekete Ge: Size nasl yardmc olabilirim? Si zin iin arayabileceim bir yaknnz var m?

57

zme Kavuturmak m, evresinden Dolamak m?

Gereke retme, dzelt! - FRANK HUBBARD

Ekspres KH Trenine (Kabul Et, Harekete Ge) atlamak ik yetinin duygusal saatli bombasn annda etkisiz hale getirir ve durumun patlayc bir hal almasnn nne geer. Daha n ce yaplmas gereken ama yaplmam olan eyler yerine im di yaplmas gerekenler zerinde odaklanrsanz, ou zaman bir hatay daha patlak vermeden gidermeniz mmkn olabilir. Bu fikri geenlerde kendim kullandm. Cumartesi akam arkadalarmz yemee davet etmitik. Ben de evde kalp ha zrlk yapmay kabul etmitim. Eim zorlu bir alma gn nn ardndan eve geldiinde saat akamn be buuu olmu tu. Etrafa bir gz attktan sonra, Sam, her yer darmadank dedi. Daha bir gn nce bir Tongue Fu semineri vermemi olsay dm, hemen kendimden geip aklama yapmaya balayabilir dim: Biliyorum, ama mahallenin btn ocuklar btn gn buradayd. Telefon da durmadan ald. Arada bir de i iin k mam gerekti... Bu gerekeler bir ie yaramayacakt. Bunun yerine kendisi ne bakp yle dedim: Haklsn, evin ii darmadank... ama sprgeyi eline alp etraf temizlemeye balarsan, eminim ki Dianne ile Gerald geldiklerinde her eyi hazr etmi oluruz. Durum zme kavuturulmutu.

ikyeti Olduklar in nsanlara Teekkr Edin (?!)

Baard bir kuruluun gstergesi, problemleri olup olmad de il, problemlerinin geen seneninkilerin ayns olup olmaddr. - JOHN FOSTER DULLES

58

Bir spermarket yneticisi yle kkrtc bir gr ne sr d: Perakendeci devi Stu Leonardm bir konferansta, ik yeti olan bir mteri benim en iyi dostumdur dediini duy dum. Bu basit aklama benim eletirilere yaklamm bt nyle deitirdi. Eskiden ikyetilerden byk endie duyar dm, imdi ise kendilerine hogeldiniz diyorum. Bay Leonard sayesinde, insanlar bana problem getirmediinde bunun ilerin iyi gittii anlamna gelmediini anladm. Bu sadece, yanlla rmza ilikin bir ey duymadmz, dolaysyla onlar dzel temediimiz ve sonuta mteri kaybettiimiz anlamna geli yor. Birisi honut olmadnda bunu bilirsem, durumu tersine evirme ansm olur. Mteriler, bir ey yanl olduunda azlarna geleni sylemeye almtr. ikyette bulundukla rnda kendilerine teekkr edersek, etkilenirler ve silahszla nrlar. Amacmz mterilerimizin bir dahaki sefere gene biz den alveri etmesini salamaktr. Bu politika sayesinde bunu baarabiliriz. Parlak bir fikir. Bu blmn bandaki, istedii katalog bir trl eline ulamam olan mteriyle ilgili yky anmsyor musunuz? Brorn niin gnderilmemi olduu konusunda bir sr gereke anlatmak yerine, telefondaki grevlinin der hal KH Trenine atlayp, mteriye hatalarm hatrlatt iin teekkr ettiini, bu sayede yanl gidermek iin harekete ge ebileceini sylediini dnn; bunun arayc zerindeki et kisi son derece olumlu olmaz myd? Kabul Et: Haklsnz, bayan. Siz katalogumuzu talep edeli birka hafta olmu... zr Dile: Henz elinize ulatramam olduu muz iin zr dilerim. Harekete Ge: Adnz ve adresinizi bir kere daha alabilirsem, paketi kendi ellerimle hazrlayp bugn hemen postaya vereceim.

59

Deer Bi: Bu durumu dikkatimize sunmu olma nza byk deer biiyoruz. rnlerimize ilgi gs termenizden onur duyuyoruz. stediiniz enformas yonu zamannda size ulatracamzdan artk emin olabilirsiniz. Aradnz iin teekkr ederiz. Hizmet sektryle ilgili en sevdiim alnt, Michael LeBouefn How To Win Customers and Keep Them For Life (M teri Kazanmak ve Bir mr Boyu Tutmak) adl kitabnda rast ladm u cmledir: Fazladan gideceiniz bir milde o kadar fazla trafik yoktur. Mterinin satn alma kararn belirleye cek olan belki de elemann harcayaca bu fazladan aba ola caktr. ikyetine deer biilmesi mterinin beklentilerini aaca iin bir gven duygusu yaratacaktr. Verdiimiz sz tutacamza gvenebilirsiniz. Beyaz Saray Tketici leri Brosu, getirdikleri ikyetleri olumlu karladnzda insanlarn, ilk bata hibir eyin yan l olmad bir duruma oranla, sizin hakknzda daha iyi d neceini bulmutur. Bugnden itibaren birisi ikyette bu lunduunda, aklama yapmayn, beyninizi kullann.

60

KAYETLER ANINDA SONA ERDRMEK N EYLEM PLANI Bir restoranda garson olduunuzu dnn. Youn bir akamn tam ortasnda mterilerden biri sizi masasna aryor ve nndeki ye mee iaret ederek yle diyor: Bunu mnde taze olduu yazl olduu iin zel olarak smarladm. Ama bu somon balnn tad dondurulmu bal andryor. Bu balk su yz grmeyeli herhalde epeyi zaman gemi olmal. Ne yapardnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Hatann nereden kaynakland n anlatabilirsiniz. "Bu akam iin taze somon bekliyorduk, ama balk paza rnda hi kalmam. O nedenle biz deyeni dondurulmulardan almak zorunda kaldk." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Kendi kendinize syledikleri nin temelde doru olup olma dn sorar ve yleyse mte riye hak verebilirsiniz. "Haklsnz, efendim. Mnde somonun taze olduu syleni yor..."

Aklamay eitlendirebilir ve geniletebilirsiniz. ef bize bunlarn da tazeleri kadar lezzetli olduunu syle di. Bizzat kendisi tatt ve arada hibirfark olmadn syledi."

zr dileyerek mnakaay da ha balamadan sona erdirebilirsiniz. "...arzu ettiiniz eyi alamad nz iin zr dilerim. Yerine tercih ettiiniz baka bir eyi size sunabilirim. Duruma dikkatinizi ektii iin kendisine teekkr edebilirsi niz. Bunu bana belirtmi ol manza byk deer biiyo rum. yi bir akam geirmeniz iin elimden geleni yapacam. Umarm bizi gene ziyaret eder siniz."

Kendi hatanz olmayan bir e yin sorumluluunu stlenmeyi reddedebilirsiniz. Bu benim kararm deildi. Mnden kartmalar gerekir di."

Her kantn iki yan olduunu dnmeyen birisi, muhtemelen bunlardan birine taklp kalmtr.
- TONGUE FU DNCES

Beinci Blm

Mnakaalardan Zarif Bir ekilde Syrln

Hi kimsenin kazanl kamayaca bir tartmaya dahil olur sanz ne yaparsnz? Kar tarafn fikrini hibir zaman deitiremeyeceiniz, onun da sizin fikrinizi deitiremeyecei aikrdr. Bu beyin dellosunu srdrrseniz birbirinizin duygularm zedeler ve ilikilerinize onanlamayacak zararlar verecek eyler sylersi niz. Bir Rus atasz yle der: Aznzdan kan sz uar gi der, onu bir daha yakalayamazsnz. Bu blmn amac, kt szleri daha aznzdan kmadan yakalamay renmede si ze yardmc olmaktr. Her ikinizi de sonradan piman olaca bir ey sylemek zorunda brakmadan, bir mnakaadan ki barca kanmann deiik yollarm greceksiniz.

62

Uzlamaz Grnmeden Uzlamayn

"Hayatta mutluluk ksmen kavga vermekten deil kavgadan ka nmaktan gelir. Ustaca bir ricat kendi bana bir zaferdir. - NORMAN VINCENT PEALE

Amaza dmekten kanmann etkili bir yolu, Her ikimiz de haklyz saptamasn yapp daha emniyetli bir konuya ge mektir. Hemen her kartlkta btn taraflarn meru kantlan var dr. Bu; biri doru teki yanl, biri kt teki iyi demek de ildir. ki taraf da geerli grlere sahiptir. Birbirinizi lmcl dmanlar olarak grmek yerine, sadece duygusal bir konuda kart grlere sahip olduunuzu anlamanz gerekir. Bir keresinde bir seminer katlmcs, Bu tekniki keke ge en hafta sonu biliyor olsaydm dedi. Pazar akam kanmla birlikte ailesine yemee gitmitik. Yemekte karayolu inaat nn gene durmu olduundan sz ettim. Etmez olaydm! Kaymbabam, bundan ok memnun olduunu syledi. O yola da ha en batan balamamalydlar. Tarihi bir vadiyi batan aa tahrip ediyorlar. Bense ie gidip gelirken haftann be gn her gn iki sa atimi yolda geiriyordum. Kendisine, yollar ayn kalrken ara ba saysnn on yl ncesine oranla drt kat artm olduunu ve yeni karayolunun zorunlu bir ktlk saylmas gerektiini d ndm anlattm. Kaymbabam ise homurdana homurdana, nemli bir arkeolojik sit alanndan ok kendi ie gidip gelme sresini dnmenin benim bencil kuamn tipik bir gster gesi olduunu belirtti. Sabrm tkenmiti. Kendisine lerlemeyi durduramazs nz dedim. Bu barda taran son damla oldu. Karmn baba s peetesini yere savurup kalkp gitti. Son sz, Burada ken di yemek masamda oturup bu szleri iitmek zorunda deilim oldu.

63

Btn bunlar hi olmasn isterdim. Bu konunun onun a sndan ne kadar nemli olduunu nceden bilseydim, Haydi gelin, bu konuda grlerimizin uzlamaz olduu zerine uz laalm deyip sohbeti kibarca bir baka konuya kaydrarak btn bu talihsiz olay nleyebilirdim. Doru sylyordu. George Bernard Shawun dedii gibi, Kibarlk kadar elde edilmesi kolay ve bir o kadar da krl bir baka kazanm yoktur.

Her ki Tarafn da Onurunu Korumasna Yardmc Olun

yi davranlar kkfedakrlklardan oluur. - RALPH WALDO EMERSON

Kt davramlar olan ocuunuzu nasl disipline edeceiniz konusunda einizle anlamazla dtnz var sayn. Siz ce einiz ok sert. O da sizin ok msamahakr olduunuzu dnyor. Bu konudaki tartmanz sonunda bir aile kavgas na dnyor. Hayat arkadanz, Bu evi kimin ynettiini kendisine gstermeye balamazsak bizi hibir zaman ciddiye almaya caktr diyor. Sizse, Haddini bildirecek olursak daha da is yankr hale gelir diyorsunuz. Einiz devam ediyor: Buras bizim evimiz. Burada yaamak istiyorsa, kurallarmza boyun emelidir. Artk on yedi yanda, yetikin hale geldi diye karlk veriyorsunuz, ona ocukmu gibi davranamazsn. Byle srp gidiyor. Evi ikiye blmeden nce yeniden bir perspektif kazanmak iin u szc kullansanz: Biz ayn taraftayz. Bu cm le kar karya gelmek yerine yan yana almanza yardmc olacaktr. Sam Levenson yle demitir: Her zaman gz gze gel

64

meyebiliriz. Ama kalp kalbe bakmay deneyebiliriz. Baka bir deyile, bir konuda fikir birlii iinde deilseniz, dman olmanz gerekmiyor. kimiz de ayn eyi istiyoruz demek bi le, nihai hedefinizin ayn olduunu hatrlamanza yardmc olabilir, sadece oraya ulama yollarnz farkldr. Bu tr cm leler sizi kartlk havasndan karr ve ortak bir sorunu z mek iin yeniden ibirlii yapmaya yneltir. Bir bayan bkkn bir tonla, Bu teknikler gzel, ama koca ma ilemez. Kendisini her mnakaay kazanmak zorunda his seder. Siz de bu hanmn amazn paylayorsanz, endie etme yin. Tek yanl konumalar uygun bir ekilde nasl sona erdi rebileceinizi kitapta daha ileride ayrntl olarak ele alacaz. Aslnda, evrensel bir amaz olduu iin, bu konuya btn bir blm ayrlmtr.

Sonusuz Kalacak Tartmalardan Onurunuzu Koruyarak Uzaklan

"Tartmaclarn fikirleriyle birbirlerini ikna etmeyi baard bir mnakaaya daha hi tank olmadm. - THOMAS JEFFERSON

Bir szlemeyi mzakere ediyorsunuz ve i amaz bir noktaya vard. Ne olacak? Dier taraf yerinden kmldamaya niyetli de il. Siz de yle. Eer bu noktaya bastrmaya devam ederseniz, o ana kadar elde ettiklerinizin tmn kurban verebilirsiniz. Bu konuya sonra geri dnelim deyin ve szlemenin da ha az problemli bir baka yanma gein. Bu cmle, grn z deitirmeden konuyu deitirmede kilit neme sahiptir. leride, yeniden dosta bir atmosfer oluturduktan sonra engel yaratan soruna geri dnp, onu daha olumlu koullarda yeni den ele alabilirsiniz.

65

Birka arkadamla birlikte yemek yerken konu dnp do lap valilik seimlerine geldi. Seim kampanyas ok irkin geliiyordu, taraflar birbirlerini kirli ilerle suluyorlard. Ar kadalarm politik itin kart yanlarnda yer alyordu, tart malarnn harareti giderek artyordu. lerinden birisi dnp bana, Sence kim vali seilmeli? diye sordu. Hi kimsenin kazanl kmasnn mmkn olmad bu tartmaya dahil ol maya hi niyetim yoktu. ki elimi havaya kaldrp glmseye rek, Ne olur, beni bu ie kartrmayn dedim.

Konumlar Deitirmek mi, Yoksa Uzlatrmak m?

"nsan iletiiminin en genel amac uzlamadr; ya da yle olmas gerekir. - M. SCOTT PECK

Dnmek farkl olmak demektir demiti Clarence Darrow. Ne var ki, farkl dnen insanlar ou zaman kendi konum larna sk sk sarlr ve kendilerini deitirmek istemezler. Ayaklarn betona gmp direnmekte srar ederler. Bu blm de ve kitabn dier sayfalarnda yer alan, herkesin derdi ken dine ya da birinden alt tane, tekinden yarm dzine trn den deyiler, aslnda hep katlmclara onurlarn zedelemeden mnakaalardan kanma frsat veren kibar yollardr. Bir keresinde, bir arkadamla birlikte nl bir ynetim d nrnn (o zamanlar seksenli yllarndayd) bir seminerine katlma olanamz oldu. Program ilerledike bu parlak nc dnrn zihinsel becerilerinin tam yerinde olmad belir ginleti. Bir an iin berrak ve kvrak bir zek sergiliyor, bir sonraki anda tamamen ilgisiz bir konu iinde kaybolup gidi yordu. Bir noktada nceki konumunun tam tersi bir konumu sa vunmaya balad. Katlmclardan biri bu deiime dikkat ek

66

tiinde, konumac ilk bataki aklamasn iddetle inkr etti ve katlmcnn kendisine meydan okumaya cret etmesinden ok alndn ima etti. Kendisinin hakl olduundan emin olan katlmc ise grnde srar ediyordu. Bir mzakere uzman olan arkadama sorsalard, bu irade snavnn salondaki kimseye bir yarar olmayacan sylerdi. ki taraf da kendi konumundan gerilemeyecek ve atmalar hibir zaman bir sonuca ulamayacakt. O nedenle, ayaa kal kp nazik ama kararl bir sesle, Her ikiniz de haklsnz dedi ve devamla her iki bak asn da destekleyen rnekler sun du. Sonra, nceden datlm olan konuma programndaki bir sonraki konuya ilikin ynlendirici bir soru sorarak, konu macy nazik bir ekilde yeniden doru hatta ekti.

Kadn ve Erkek Tarzlar

"Yanl bir ekilde; kendimiz birisini sevdiimizde nasl hareket eder ve davranrsak eimiz bizi sevdiinde onun da yle hareket edeceine ve davranacana inanrz. - JOHN GRAY

Men Are from Mars, Women Are from Venus (Erkekler Mars dan, Kadnlar Vens den) ve You Just D on t Understand (te Sen Anlamyorsun) adl kitaplarnda John Gray ve Debo rah Tannen, iftlerin niin srekli mnakaa ettiini aklama da mkemmel bir adm attlar. Erkeklerle kadnlar, farkl ileti im tarzlarna sahip olduklar iin, ou zaman birbirlerinin sylediini yanl yorumlamaktadr. Kars mutsuz olduunu iddia ettiinde, erkek iindeki buhar boalttn anlamaz, bu nu kiisel olarak alr. Kocasnn iyi niyetle getirdii tavsiyeler, btn istedii sempatik bir destek olan kadn ileden kartr. Sevgi dolu niyetlere ramen bu iletiim kopukluklar krc a tmalara yol aar. yi haber, erkek ve kadnlarn, farkl frekanslarda iliyor ol

67

malarna ramen ayn dalga boyunda iletiim kurabilecek ol malardr. Kadnlar homurdanmann iyi olduunu renebilir (Gray bunun, erkein kadnn talebini kendi ihtiyalar kar snda dikkate almakta olduu anlamna geldiine iaret et mektedir). Erkekler de, bir kadnn kendi dertlerinden sz et mesinin mutlaka erkeinden bunlar zmesini istedii anla mna gelmediini renebilirler. Eer bir iliki iindeyseniz, bu kitaplar alp okuyun. lerindeki fikirler sizin ve einizin evliliin sihirini korumanza yardmc olacaktr.

Kltrel Farkllk letiim Farkll Demektir

"ngiltere ve Amerika ayn dilin ayrd iki lkedir.
- G E O R G E B E R N A R D SHAW

Ayn zamanda uluslararas protokol konusunda uzman olan profesyonel konumac bir arkadam, bir keresinde kltrel detlere saygl olmann ne kadar nemli olduundan sz et miti. eitlilik konusunda yzlerce eitim program dzenle mi olan Sondra, baka lkelerden insanlarla karlamalarda nasl davranmak gerektii konusunda Amerikallarn ne kadar az ey bildiini grdke aknla dmektedir. ya da ge zi iin yurtdma seyahat etmeden nce, kltrel normlarn ineyerek istemeden insanlar inciltmemek iin, sz konusu lkenin detlerini incelemeye mutlaka zaman ayrn. Sondra unu da ekliyor: Firmanzdaki ya da mahallenizde ki farkl etnik gruplara duyarl olun. Birok anlamazln ne deni, insanlarn ocuksu bir anlayla kendi i yapma tarzlar nn tek doru tarz olduuna inanmasdr. Danmanlk yapt m bir irketin yneticisi yeni mezun yetenekli bir kz, sade ce btn mlakat boyunca gzlerini yere dikerek oturduu ge rekesiyle ie almamt. Yzme bile bakmad diye homur danyordu, Ona nasl gvenebilirim? Bilmedii ise, birok Asya kltrnde genlere karar almay yallara brakmalar

ve sayglarn ifade etmek iin yere bakmalar gerektiinin retilmi olmasyd. Shawun da gzlemi olduu gibi, ayn dili paylamak sz ya da davrann ayn yorumunu paylamak anlamna gelmez. nsanlarn farkl olduunu kabul edin. Farkl ise, yanl demek deildir. Bu andan itibaren farkllklarn anlamazlk haline gelme sine izin vermeyin. Onurunuzu zedelemeyen cmlelerle m nakaalardan uzaklan ve nesneleri ayn gzle grmediiniz iin insanlarla dman olmanz gerekmediini unutmayn.

69

MNAKAALARDAN ZARF BR EKLDE SIYRILMAK N EYLEM PLANI Anne ve babanzn ellinci evlenme yldnmleri iin semtteki park ta yer ayrttnz. Siz piknik masalarn hazrlar ve evreyi sslerken baka bir aile geliyor ve oullarnn mezuniyet partisi iin park kendilerinin ayrtm olduunu ne sryor. Sizi pavyona el koy makla suluyor ve dar attrmak iin gvenlii armakla tehdit ediyor. Ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Hemen mnakaaya balars nz. "Bir dakika. Sizin kadar bizim de burada hakkmz var." Bir kartlk atmosferi yaratp mnakaay trmandrrsnz. "Masalar kullanmak istiyor sanz daha nceden gelmi ol manz gerekirdi." Karmzdakilere siz diye hitap ederek onlar daha da kzdrr snz. Byle paldr kldr gelip bi zi sepetleyeceinizi dnyor sanz yanlyorsunuz." Kendi konumunuza kilitlenip onlar dman gibi grrsnz. inanamyorum. Bunu aylar dr planlyoruz. Her eyi ber bat ettiler." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Mnakaadan kanrsnz. "Buna bir zm bulabiliriz sanyorum."

Bir anlama atmosferi yaratp mnakaay nlersiniz. ilave birka masa bulup bula mayacamz bir aratralm.

Biz szcn kullanarak dar boaz amaya alrsnz. "Yerleri nasl dattklarnn bir kaydnn olup olmadna daha sonra bakabiliriz. Ama imdi..." Sonu almaya ynelik olarak ibirlii yaparsnz. "Konuklarmz geldiinde ha zr olacamz ekilde bu yeri nasl paylaabileceimize ba kalm. ikimiz de ayn eyi isti yoruz."

Altnc Blm

Oyunun Adn Koyun

Birisi bilinli bir ekilde sizi ynlendirmeye altnda ne yapacanz biliyor musunuz? Mzakerenin temel yasalarndan biri, Farkna varlan bir taktik etkisiz hale gelir der. Kastl olarak altnz oymaya a lan birisini yakaladnzda, vicdan d taktiklerini aa vu rarak etkisiz hale getirin. Bu gnden itibaren size oyun oynamaya alan birisini sezdiinizde, oyunun adn koyarak saf d edin. Bunu yapa bilmek iin, zihninizde kendinizi durumun dna karp, ne oluyor diye sorun ve sonra gzleminizi aklayn.

Kapaly Ak Edin
Dmanm dostum haline getirerek imha ederim. - ABRAHAM LINCOLN

71

Tongue Fu, bir kavga deil incelik sanatdr. Amacmz saldr ganlar imha etmek deil, olumsuz taktiklerini gn na kararak etkisizletirmektir. Kocam bir aile arabas almak istiyordu. Birka hafta sonu otomobil galerilerini dolatktan sonra tam istedii arabay bulmu. Szlemeyi imzalamak zereyken satc, Bir dakika, hemen geliyorum. efime sorup fiyat kesinletirmeliyim de mi. Yirmi dakika kadar bekledikten sonra, kocam sat elema nn iyi adam/kt adam oyununu oynadn fark etmi. Satc Lesin arabay ne kadar beendiini grnce, kendisini bir s re bekletmeye karar vermi olmal. Herhalde, bekledike sat n onaylanp onaylanmayaca endiesinin Lesin sinirlerini bozacan, bylece sonunda daha fazla demeye istekli hale geleceini dnyordu. Sat elemannn niyeti kukusuz buydu. Sonunda geri gel diinde yanm az bir zrden sonra unlar sylemi: ok uzun srd, affedersiniz. efimle boumak zorunda kaldm, ama bu araba iin 16 bin dolar almakta srar ediyor. Bunun za ten indirimli bir fiyat olduunu, daha aasna inmemizin mmkn olmadn sylyor. Eim oyunun adn koymu. Amac dman yaratmak deil szn sylemek olduu iin, satcya soukkanl ve kararl bir ekilde yle demi: Fiyat belirlemeye yetkili olduunu zu biliyorum. Eer bu arabay satmak istiyorsanz 14 bin 500 dolara szlemeyi hemen imzalamaya hazrm. Eer istemi yorsanz baka bir yere gitmem gerekecek. Satc itirazsz ilk fiyat kabul etmi, ama bir yandan da al ak sesle efinden fra yiyeceini mrldanp duruyormu. zerinde yakalandnn ok iyi farkndaym.

72

Taktikleri Aa Vurun
Sabr, en ok onu yitirmenin eiinde olduunuzda nemlidir. - ANONM

nsanlar sizi bir karar almaya zorluyorsa ne yaparsnz? Belki de aceleyle karar aldnzda tersi durumda kabul etmeyecei niz dnleri verebileceinizi dnyorlardr. Byle bir hile ye, Beni hemen karar almak zorunda brakmak istemiyorsu nuz, herhalde? diyerek kar koyabilirsiniz. Bu durumda geri adm atmaktan baka areleri kalmaz. Bir seminerden nce bir kadn yanma gelerek yle dedi: Bu seminere katlmamn nedeni iimden ayrlmay dn yor olmam. Bir baba-oulun firmasnda alyorum. Yal Bay Murphy benden faturalar hazrlamam istiyor, on be da kika sonra olu gelip dava dosyalarn yerlerine koymam sy lyor. Bir saat sonra faturalar zamannda postalanmad diye baba kzyor. Gen Bay Murphy ise bu kez dosyalarn yerini renmek istiyor. Bu duruma daha fazla dayanamayacam, ldrmak zereyim. Kendisine objektif bakabilmesi iin, zihninde kendisini du rumun dna kartmasn nerdim. Kendi kendisine unu sor masn syledim: Burada olan nedir? u gzlemi yapt: Ben ikisinin arasnda kalyorum. O zaman, bunu sylel Bir dahaki sefere, ikisinden biri di eriyle atan bir grev verdiinde, bunu kendisine belirt! Sessiz kalp sknt ekeceine kibar bir ekilde yle konu: Beni arada brakmayn, olunuz (babanz) benden baka bir proje zerinde almam istedi. Hangisinin ncelii olduu konusunda aranzda bir karara varrsanz, ben hemen ona ba lamaya hazrm.

73

Kafa Karkl m, Sebat m?

Sebat bilgeliin yoldadr. - SAINT AUGUSTINE

Atlye almalarmn birinde, bir barmen iinin en g yanla rndan birinin ilave iki taleplerine muhatap olmak olduunu belirtti. Bu beleiler beni mnasebetsiz bir duruma soktuk lar iin sabrm tkenirdi. imdi birisi bana yaltaklanp bele iki szdrmaya yeltendiinde hemen, Yoksa benden cretsiz iki mi talep ediyorsunuz? diye soruyorum. Ya da ya kk ler kendilerine iki vermem iin bana bask yaptklarnda y le diyorum: Ya kk olanlara iki sattm iin iimi kay betmemi istemezsiniz, deil mi? imdi ne sylemem gerekti ini bildiim iin, birisi bele bir bira iin beni cendereye sok tuunda artk sinirlerim bozulmuyor. Bir polis unlar ekledi: Biz bu Oyunun Adn Koy fikrin den ok yararlanyoruz. Herhalde bir emniyet grevlisine r vet vermeye almyorsunuz, deil mi? demek, yasa d bir neride bulunmann eiindeki birisini durdurmaya ou za man yetiyor. Hi, birisine kt bir haber vermek zorunda kaldnz m? Kt haberi alan kii, olayla hi ilginiz olmamasna ramen, haberi getirdiiniz iin honutsuzluunu sizin zerinize mi boaltt? Bunun nne nasl geebileceinizi biliyor musu nuz? Bunu niin bana yanstyorsunuz? tutumu aln. Omuzla rnz geri ekip avularnz ap yukar kaldrarak Niin ben? pozu aln ve szlanarak yle deyin: Eliye zeval ol maz. fke anlk deliliktir demiti byk air ve hiciv ustas Horace. Delilikleri kendilerine hatrlatldnda, insanlar fke lerini sizin zerinize boaltmaktan vazgeecektir. Biliyorum, seni sulamam doru deil. Ama bugn en son iitmek isteye bileceim ey buydu trnden eyler syleyeceklerdir. Ya da

74

zr dileyip, Sana kzdm iin kusura bakma, akla gelebi lecek en kt zamanda bu haberi aldm diyeceklerdir.

ekimeye zin Vermeyin

Kuvvetlerle mcadele etmeyin, onlar kullann." - R. BUCKMINSTER FULLER

Bucky Fuller deiik bir ekilde tekrarlarsak; kuvvetlerle mcadele etmeyin, adlarn koyun. Hi ailenizle birlikte uzun bir araba yolculuuna ktnz oldu mu? Nee iinde bala yan yolculuk sonunda cehennem azabna dnd m? Eer her kes ekimeye balarsa, olan bitene fkelenmek yerine yn lendirmeye almanz gerektiini sakn unutmayn. Saatler dir arabada gittiimiz iin hepimiz scaktan pitik ve yorul duk. Birka dakika sonra otelde olacaz. O zamana kadar bir birimize medeni bir ekilde davranalm. Bir bayan unu anlatt: Nianlmla ben 0501nun Adn Koy fikrinin deiik bir biimini kullanyoruz. lk karlatmz da bana daha nce kimlerle ktm sordu. Kskanlk yap yordu. Kendisiyle konumak istediim ilk ey olmayan bir ko nuda beni zorlamas asabm bozmutu. Neredeyse ilikimiz kopuyordu. Geen ay daha nce ktmz insanlar tartmama konu sunda anlamaya vardk. Artk eski kz ve erkek arkadalar gndeme gelmedii iin ilikimiz gayet iyi gidiyor. imdi bir yerde bu eski arkadalardan birine rastladmzda, birbirimi ze bakp, Tarih diyoruz. Bu tek szck bizi eski alkanlkla rmza geri dnmekten alkoyuyor. Tarihimizden ders karmadmz srece onu tekrarlama ya mahkm oluruz zdeyiini duymu olmalsnz. Bu ift sa dece tarihten ders karmakla kalmam, tarihlerinin adn koymann kendilerini onu tekrarlamaktan alkoyduunu da renmiler.

75

Bedensel Olan Seslendirin

Zek, bizimle karanlk arasndaki yegne duvardr.

- MARK VAN DOREN Oyunun Adn Koyun en gzel rneine sanyorum nl rad yo sunucusu Kari Haas da tank oldum. Haas, ok sayda yerel radyo istasyonu tarafndan yaynlanan yi Mzikte Servenler adl bir program sunmaktadr. Haasm tonu zengin ve yankl kaim bas sesi kendi bana harika bir mzik aletidir, hemen ta nnan sesli bir imza gibidir. Birka yl nce Haas ok sayda hayran iin bir konserin sunuculuunu yapmak zere Hawaiiye gelmiti. Hepsi de radyo kahramanlarn bir an nce ahsen grebilmek iin sa brszlanan yzlerce sadk dinleyicisi tiyatro binasn doldur mutu. Salon karard, sahne aydnland, okulu lklar her taraf kaplad ve... o ksack boyuyla Kari Haas sahneye yr d. Kalabalk aknlktan dilini yutmu gibi kalakald. Herkesin nefesi kesilmiti. nl radyocu benzer durumlar la herhalde daha nce de karlamt, o nedenle zek dolu yant oktan hazrd. Prltl gzlerle izleyicilere doru eildi ve bir sr veriyormucasma, Ben de sizin nasl grndn z daha nce bilmiyordum dedi. Btn salon bir anda kahkahaya bouldu. Potansiyel olarak rahatszlk verici bu duruma akllca yaklamyla salondaki herkesi kazanmt. Haasm nkteli yaklamndaki gzellik, herkesin aklndan geeni dile getirerek oyunun adn koymu olmasyd. Sylenemeyecek olan syleme tekniki zellikle ocuklar da ok baarldr. Oullarmzn ilk diiye gidilerini hi unutmayacam. kisi de korkuyordu. Dii ieri gelip kendi lerini selamlad, boylarnn hizasna gelecek ekilde nlerinde diz kerek, ddiaya girerim ki burada olmak istemezdiniz, deil mi? dedi.

76

Hislerini byle tam olduu gibi dile getirmesi karsnda ikisinin de gzleri falta gibi ald. ddiaya girerim ki akl nzdan dnp hemen kapdan frlayp gitmek geiyor, deil mi? Dii korkularn seslendirmeyi srdrrken ikisi de onaylar ekilde ban sallyordu. Bir dakika gememiti ki, her biri doktorun bir elinden tutmu muayene odasna ynel diler. ocuklarn duygularn ok iyi anlam olan doktor, en dielerini seslendirerek korkuyu yenmelerine yardmc olmu tu.

77

OYUNUN ADINI KOYMAK N EYLEM PLANI Daha nce sadece erkeklerden oluan bir ekipte alan ilk kadn szsiniz. Sizi snyorlar. Bazlar kalitesi tartmal akalar yapyor, dierleri kastl olarak size teknik bakmdan zor iler veriyor. Ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Taktiklerine boyun eer ve si nirlenirsiniz. Bu ocukca bir davran. Ne zaman yetikin hale geleceksi niz? Sizi kzdrmalarna izin verirsi niz. Buna daha ne kadar daya nabileceimi bilmiyorum. e gelmekten nefret ediyorum." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Amalarn fark eder ve souk kanllnz korumay tercih edersiniz. "Bu tam bana gre bir i, ko laylkla halledebilirim. Sizi kurban etmelerine izin vermemeye karar verirsiniz. Yapabileceim ok katk var. Kald ki bu ie hazrlanmak iin az zaman ve para harca madm. Beni korkutup kar malarna izin vermeyeceim." Soukkanl, gvenli bir sesle ve bir tutam mizah katarak ko nuabilirsiniz. Beni snyor deilsiniz, her halde? "

Sesinizi duygusallatrrsnz, onlar da galip geldiklerini an larlar. Bu ii ben de sizin kadar ya pabilirim. Niin bu kadar zor latryorsunuz? Kendinizi zayf bir konumdan savunursunuz, kabalklar dllendirilmi olur. "Haydi, ocuklar. Biraz mola verin. Niin beni yalnz brak myorsunuz? Brakn iimi ya paym."
i

Oyunun adn koyup yapmaya altklar eyin farknda oldu unuzu gsterirsiniz. Beni deniyorsunuz, deil mi? Sanyorum kk hanmn bu ie uygun olup olmadn gr mek istiyorsunuz.

Gerek konuma sanat sadece doru eyi doru yerde sylemek deil, ayn zamanda yanl eyi dilin ucuna geldii anda sylenmemi brakmaktr.
- D O R O T H Y N E V IL L
m . .

Yedinci Blm

Dilinizi Tutun

Vermont da ok tutulan bir tirt belgisi yledir: SUSKUN LUU YLETREMEYECEKSEN KONUMA! Bilgece bir tavsiye, deil mi? Hakszla uradnzda sessiz kalmak ok zordur. Sanki karnzdakini sorumluluktan azade ediyormusunuz gibi his sedersiniz. Ama, Henry Ward Beecherin de dedii gibi, f keliyken konuun; btn zamanlar iin piman olacanz en iyi konumay yapm olursunuz. Bu blmde, banz bela ya sokmamas iin dilinizi tutmay reneceksiniz.

Zarafet Dilin Kontrol Altnda Tutulmasdr

S z c k le r i a z n z d a y k e n y u tm a k o n la r d a h a s o n r a y e m e k te n d a h a iy id ir . - F R A N K L IN D. ROOSEVELT

79

Roosevelt den bu alnty yaptmda seminer katlmclarn dan biri glmekten krld. Bu szn doruluunu zor yoldan renmiti. Yeni tantm bir kzla ilk ktmzda birbiri mize hayat hikyelerimizi anlatrken onunla ayn kentten oldu umuz ortaya kt. Bana Bayan Waldorfu tanyp tanmad m sordu. Ben de hi dnmeden, O yal kocakary m diyorsun? Lisede ngilizce hocamd dedim. Derslerinden nefret ettiimi, onun da snavda beni aktr dn anlattm. Kz arkadamn yznde gln bir ifadenin belirdiini ok ge fark ettim. Sonunda szm bitirdiimde, Bayan Waldorf benim vey annemdir dedi. Kahretsin! O noktadan sonra akam berbat oldu, ikimiz de bir an nce sona ermesini bekledik. Keke, bu gen adam kz arkadayla kmadan nce Oscar Wilde okumu olsayd. Wilde bir kitabnda karakterlerinden birini yle tarif eder: Hibir ey sylememek gereken psiko lojik an ok iyi bilirdi. O nedenle, aznz amadan nce, sylemek istediiniz eyin sonra dnp hayalet gibi srekli yannzda dolamasnn mmkn olup olmadn bir d nn. Dnp size vurma olasl varsa sznz kendinize saklayn.

Diplomata Bir Yntem Olarak Suskunluk

Diplomat hibir ey sylemeden nce iki kere dnen insandr. - ANONM

Dncenizi kendinize saklamann niin ve ne zaman yerinde olacan gsterebilmek iin bir i mlakat rneini kullana lm. Grmecinin size eski efinizi beenip beenmediinizi sorduunu dnn. Var sayn ki, firmadan ayrlmanzn nede ni de eski efinizle aranzdaki srtmeydi. Eski patronunuz hakknda kt eyler sylemeniz, bunu ne

80

kadar hak ediyor olursa olsun, sizin iin hi de olumlu bir pu an olmayacaktr. Will Durantn belirttii gibi, Bakalar hak knda kt konumak kendimizi vmenin onursuz bir yolu dur. Mlakat yapan kii gzlemlerinizi paylasa bile, si/in geveze olduunuzu dnecektir. Gnn birinde kendisi hak knda da kk drc benzer eyler syleyebileceinizi ak imdan geirecektir. Bir kilisenin ilan tahtasnda asl bir zde yite yle deniyordu: Size dedikodu yapan birisi bakalarna da sizin hakknzda dedikodu yapacaktr. Bu durumda sessiz kalmak mertliin daha iyi bir yandr. Mertlik, kiinin tehlikeyi metanetle karlamasn mmkn ka lan zihinsel ya da manevi g olarak tanmlanmaktadr. Ciddi olun. Kt konuma drtsne boyun emeyi reddedin. Eski ivereninizi aaladnz iin kimse size sayg duyacak de ildir. Bir ey sylemek istiyorsanz, bunu yapc bir ekilde ifade edin. Her eyi, Kendisinden ok ey rendim diye zetleyebilirsiniz. Bu ifadenin doruluu kuku gtrmez ve duygularnz dile getirmenin ok daha zarif bir yoludur.

Suskun Kaln
Suskunluk g kaynadr. - TONGUE FU DNCES

Suskun kalmann bir baka yararn daha grmek ister misi niz? Eer birisi sylediklerinize direniyorsa, ksa bir aradan sonra kendisine, Peki, siz ne neriyorsunuz? sorusunu y neltmek, o kiiyi nerinizi dikkate almaya ikna etmenin m kemmel bir yoludur. Yllarca nce Los Angeles deki Kaliforniya niversitesi benden younlama konusunda bir atlye almas rgtle memi talep etmiti. Programdan bir gn nce otele indim ve personelden nceden gelmi olmas gereken ve iinde ertesi

81

gn seminerde datlacak zetlerin bulunduu kutuyu verme lerini rica ettim. Uzun sre aradktan sonra, kutuyu bulama dklarn sylediler. nmdeki tek seenek zetleri yeniden hazrlayp o gece oaltmakt. O zamanlar yirmi drt saat ak fotokopi dkknlar henz yoktu, iki elim brmde kalakalmtm. Sonunda otelin ofi sinde bir bilgisayarla bir fotokopi makinesi bulunduu gz me arpt. Durumumu akladm ve aletleri kullanp kullana mayacam sordum. Mallarna zen gstereceimi ve kulla nm karlnda bir deme yapmaya hazr olduumu syle dim. Ofis yneticisi talebimi geri evirdi; ne srd gereke yi tahmin edebilirsiniz: Eer size bilgisayarmz kullanma izni verirsek, herkese vermek zorunda kalrz. ekingenliinin nedenini anlamtm. Aletleri iyi kullanp kullanamayacamdan emin deildi ve hayr demek evet de mekten ok daha kolayd. Kibarca srar edersem her iki tarafn da kazanl kaca bir sonuca ulaabileceimin farkmdaydm. nsanlar sabitlendikleri bir konumdan karma gcne sahip bir teknike bavurdum. Peki, siz ne neriyorsunuz? di ye sordum ve sustum. Ynetici mrn krn etmeye balad; bense dilimi tutmaya devam ediyordum. Suskunluum onu duruma bir de benim amdan bakmaya zorlad. Artk beni dncesiz bir redle ba ndan savmak yerine soruna sahip kmak, zm iin so rumluluk stlenmek zorundayd. Sonunda yumuad. Peki, bilgisayar ve fotokopi makine sini kullanabilirsiniz. Ama ltfen zen gsterin. Kullandm ve zen gsterdim. Ayrca zaman ayrp, otelin genel mdrne elemannn zel hizmetini vurgulayan ve zor durumumda bana yardmc olduu iin kranlarm sunan bir mektup yazdm. Arkadan yazlan bu mektup srecin nemli bir parasyd. Size suskun kalmay, isteinizi haksz bir ekilde elde etmede kullanmanz iin nermiyorum. Siz ne neriyorsunuz? ya da Benim ye

82

rimde siz olsanz ne yaparsnz? veya Siz olsanz ne hisse derdiniz? gibi sorular sorup sonra susmak, benim grme gre, ancak salayacanz yararn pahasn demeye hazrsa nz drst yntemlerdir. Dier kiiyi kendisini sizin yerinize koymaya zorlad iin, bunlar ters Empati Cmleleridir. te ki kiinin katksna deer bitiiniz ve cmertliini ktye kullanmadnz srece, bu yntemle istediiniz her eyi elde edebilirsiniz. Suskun kalmak en dokunakl konumadan bile daha ikna edici olabilir. Eer oteldeki yneticiyi, bilgisayarn niin kul lanmam gerektiini kantlayacak nedenleri sayp dkerek zor lamaya alsaydm, sadece direncini daha da pekitirmi olur dum. Ne kadar ok szl atak gelitirirsem o kadar matlaa cakt. Israr yararl olabilecei gibi, geri de tepebilir. Gcrda yan tekerlei bazen yalamak, bazen de tmden deitirmek gerekir.

Suskunluk mu, Silahlanmak m?

"ok konumama konusunda konuulacak ok ey vardr. - FRANK TYGER

Bir sre nce ofisini yeni bir i merkezine tam olan bir portre fotorafs bu tekniki nasl baaryla kullandn an latt. Sue, yeni hallarn denmesi iin halcyla iki kez rande vu belirlemiti, ama her ikisinde de halc son dakikada tele fon ederek randevuyu iptal etmiti. Sonunda, iin altan gn nce yaplmas konusunda anlamlard. O gn Sue gene sabrla iileri beklemi, randevu saati gelip gemi, ama kim se grnmemiti. ki saat sonra ekip efi telefon ederek bir s r gereke saym ve ancak pazartesi gn gelebileceklerini sylemiti. Sue, tam azna geleni sylemek zereyken aklna, bir so ru yneltip susup bekleyerek adam sorumlu tutmak gibi daha

83

iyi bir yol gelmi. Soukkanlln yitirmeden ama kararl bir ses tonuyla yeni bir gecikmenin kabul edilemeyeceini belirt tikten sonra, sormu: Ben sizin kere randevunuzu iptal et mi olsaydm kendinizi nasl hissederdiniz? ve susup bekle meye balam. Usta, yeni bir gecikmenin kabul edilmesinin mmkn ol madn anlamaya balam olsa da, gene gerekelerini tek rarlamaya alm. Bu kez Sue unu sormu: Pazartesi iin yedi foto randevum varken, ne yapmam nerirsiniz? Bu tr sorulan kibarca srdrp ardndan suskun kalarak sonunda ustay ii o gn tamamlamay kabul etmek zorunda brakm. Sue, Tongue Fu dan nce bu noktaya bask uygulamaya ekinirdim dedi, geri adm atar, ertelemeyi kabul eder ve ge ne kendimi feda etmi olurdum. Atlye almas, ses bolu unu hemen doldurmaya almak yerine bundan rahatsz ol mamay bana retti. Sonu olarak, artk insanlarn yakasn hemen brakmyor, yumuak ballmdan yararlanmalanna izin vermiyorum.

Suskunlua Ne Zaman Bavurmal?

"Suskunluk rtlmesi en g kantlardan biridir." - ANONM

Uzun bir sessizlik arasndan rahatsz olmamak zellikle mza kerelerde nemlidir. Gene bir i mlakatnda olduunuzu ve size ne kadar cret talep ettiinizin sorulduunu var sayn. He men, deneme kabilinden Otuz be bin dolar olur mu? derse niz, karnzdaki pazarlkla bunu daha aa indirmenin mm kn olduunu anlayacaktr. Susup, size hibir cevap vermeden aka m yapyorsun? der gibi kalann yukar kaldrp bek leyecektir. Bu tepki karsnda gerileyip zayf bir sesle, Burada al

84

may gerekten istediim iin otuz bini de kabul edebilirim demeniz pekl mmkndr. Ya da talebinizi hakl gstermek iin, Eski iyerimde aldm para da bu kadard ya da Ba ka firmalarda benzer grevde bulunanlar da bu kadar alyor lar trnden eyler sylemeye balarsnz. Telanz kesinlik le daha azma raz olacanzn ak bir gstergesi olarak yo rumlanacaktr. Bunun yerine, Otuz be bin yantn kendinizden emin bir sesle telaffuz eder ve cmlenin sonuna nokta koyarsanz, tale biniz adil bir talep olarak alglanacaktr. Eer grmeci hi bir ey sylemeyip sizi snamay denerse, grnmnz mu hafaza edin. Deneyimli grmeciler, basn altnda suskun kalma yeteneinin, firmalarna kazandrmada yarar olan g l bir karakterin ve olgunluun gstergesi olduunu iyi bilir ler. Dilini tutmay bilmek szl dv sanatnn en nemli be cerilerinden biridir. Konfys, Suskunluk hibir zaman iha net etmeyen gerek bir dosttur demiti. Konumann yarar dan ok zarar getirecei durumlarda sessiz kalmay renerek kendinize bir dost daha edinebilirsiniz.

85

DLNZ TUTMAK N EYLEM PLANI Bir yzme havuzu inaat iin fon bulmaya alan bir semt deme inin yesisiniz. Aylk toplantya katlyorsunuz. Ynetim kurulu yeleri bakann eylemsizliinden ikyeti oluyorlar. Bakann performans eksikliinin tartlmas kiiselleiyor, baz katlmclar bakann iflas etmek zere olduuna ve boanacana ilikin kulak tan dolma bilgileri gndeme getiriyorlar. Size bakan hakkndaki grnz soruluyor. Ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Syleyeceklerinizin kiiyi inci tip incitmeyeceini dnme den konuursunuz.
San yoru m bu p r o je y le hi il gilenm iyor. ok zam an k a yb et tik.

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER ileride piman olacanz bir ey sylememek iin konuma dan nce dnrsnz.
G r m b e lirtm e m in y a ra r o la c a k m ? b ir

Dedikodular onaylayarak ken di olumsuz katknz yapars nz.

"K arsnn ocu u n u v e k p e i a la ra k e v i terk e tti in i duydu m .

Drst davranmay ve kt szler sarf etmemeyi tercih edersiniz.

Susm alym . B u konuda b ir ilerlem e sa la y a m a m o lm a s nn n ed en lerin e ilikin b irin ci elden b ilg i sa h ib i d e ilim .

Hakknda, yann dnp hayalet gibi yannzda dolaacak be para etmez kt eyler syler siniz.
G ven ilm ez b ir adam dr. K a rs on da n e bulm u, h ib ir z a m an a n lam adm .

Tartmay daha yapc bir ko nuya kaydrabilir ve grubun dikkatini gndemdeki bir ba ka soruna ekebilirsiniz.
S a d ec e y a rm sa a tim iz kald. sterseniz, b ir so n ra k i n oktay ta rtm a ya b a la y a lm .

Sylememi olduum bir eyin zararn daha hi grmedim.

- CALVIN COOLIDGE

Sekizinci Blm

Ne Syleyeceinizi Bilmediinizde Ne Sylemelisiniz?

zerinde oturduunuz sz sandalyesini birisi aniden altnz dan ekiverse ne sylemeniz gerektiini biliyor musunuz? Birinci olarak, birisi yaralayc bir szle kafanz allak bul lak ettiinde ne sylememek gerektiini bilmeniz ok nemli dir. Bu doru deil trnden eyler syleyerek kendinizi sa vunmaya ya da olumsuz aklamay, Bunu kabul etmiyorum trnden bir yalanlamayla reddetmeye almayn. Niin? Birisi size beklenmedik bir szl darbe indirdiinde siz infial iinde bunu reddederek kar saldrya geerseniz, zokay yutmusunuz demektir. Eer birisi, Niin hep savun madasn? derse ve siz de, Hayr, hi de savunmada deilim / diye karlk verirseniz, sadece onun aklamasn pekitirmi olursunuz. Eer birisi bir bayan ar duygusal olmakla itham ediyor ve o da Ben duygusal deilim diye itiraz ediyorsa, is ter istemez iddiay kantlam olur.

87

Yapma Demeye Son Verin

Akl her eyi harfiyen alr ve bir fikrin tersi zerinde odaklanma yetenei yoktur. - TONGUE FU DNCES

Atlye almalarmzdan birinde bir katlmc itiraz etti: Bu bana sama geliyor. Bir eyin doru olmadn sylemek na sl olur da onu teyit eder? Byk soru! Akln sylenen bir e yin tersini tahayyl etmediini anlamak gerekiyor. Sadece iit tiini duyar. Ona bir eyi yapma dediinizde, tam da nlemek istediiniz eyi yapar. Basit bir rnek bunu gzler nne serer: Ltfen, azmn suyunu aktacak kadar tatl, kaymak l dondurmayla dolu bir cam kseden sz etme. Vanilyal dondurmann iki yanndan aa szlen lezzet dolu erimi ikolata kmelerini tasvir etme. stnde kiraz taneleri bulunan alkalanm kpkl beyaz kre ma tepeciklerini artk dnme. Uzun sapl kan o ho tatlarn lezzet dolu karmna daldrp dudaklar na gtrdn ve dilinin ucuyla tattn hayal etme ye son ver. Son verebilir misiniz? Akimz szcklerin artrd re simler zerinde odaklanr ve etme, dnme, son ver gibi tali matlara kulak asmaz. Sporcular bu yzden hayallerinde arzu etmedikleri eyleri (ikinci kez gene aa takma!) deil, arzu ettikleri eyleri (ilk servisi karya geir!) canlandrrlar. Profesyonel kolar bu yzden, Bu kadar hzl sallanma! de mez, Daha yava sallan! derler. Mzisyenler bu yzden ken dilerine Yksek sesle almamalym yerine, Yumuak almalym derler. Bakalaryla konuurken ya da kendi kendinizle konuur ken sadece olumlu kelimeler kullann. alma arkadanz, Niin sinirleniyorsun? dediinde, Ben sinirli deilim der-

eniz izlenimini daha da pekitirirsiniz. Bir dostunuz, Bu ka dar rkek olma dediinde, Ben rkek deilim derseniz, ke limeyi byle olumsuz kullanmanz hoa gitmeyen grnm daha da glendirir. Richard Nixon bunu zor yoldan rendi. Mevkiini kullana rak kiisel yarar salad yolundaki ithamlara, televizyonda da yaynlanan bir rportajda, Ben dzenbaz deilim szle riyle karlk vermiti. Olumsuz sulamalar geri pskrtmek amacn tayan bu szler aslnda konumunu daha da zayflat m ve kendisine duyulan tepkiyi pekitirmiti. Bu ok nemli ilke her trl iletiimde geerlidir. Yerel te levizyonlarn birisinin sunucusu, bir gece programn u deyi le kapatmt: nsanlar huzursuz etmenin en gvenilir yolu yapmayn demektir. Ayn ey baka arzu edilmeyen davran lar iin de geerlidir. Sokakta birbirleriyle dalaan ocuklara Kavga etmeyin dediinizde ne olur? Alamayacam diye kendinize g vermeye altnzda bunun etkisi nasl olur? Elemanlarnza, e ge gelmeye artk bir son verin dedii nizde ne olmaktadr? Bugnden itibaren kendinizle ve bakalarya iletiim kurar ken hep olumlu cmleler kullann. Birbirinize saygl davran manz gerekir. Yzmde bir Mona Lisa tebessm olacak. Pazartesiden itibaren ie zamannda gelin. Zamannda der ken, saat sekizde aadan kahvenizi alyor olmanz deil, masanzn banda telefonlar yantlamaya hazr olmanz kasdediyorum.

Soruya Soruyla Cevap Verin

fkenin en iyi ilac geciktirmedir. - SENECA

Birisi beyninizdeki dnceleri okursa nasl tepki gsterirsinjz? Byle bir durumda, Ne demek istiyorsunuz? sorusuyla

89

topu hemen kar tarafa geri atn. Bu sorunun gzellii ok e itli dzeylerde ilerli olmasndadr. Ne demek istiyorsu nuz? sorusu: Bir eyler sylemi olmanz salar. fkenizi geciktirir ve sizi saldrya tepki gster mekten alkoyar. Temelde yatan konuyu aa kararak size gerek durum zerine konuma frsat verir. Kendinizi toparlamanz iin zaman kazandrarak dncelerinizi ileride piman olmayacanz bir eyler syleyecek ekilde dzenlemenizi mmkn klar. Ham deil tersine zekice bir tepki ilevi grr. Kskanln hemen her zaman dier kiinin durumunu b tnyle yanl yorumlamaktan kaynakland sylenir. fke de yledir. Bu konu bir seminerde gndeme geldiinde, kat lmclardan biri gnll olarak sz alp yle dedi: Ben bu yntemi geen hafta farknda olmadan kullandm. Tek bildi im ok iyi ie yarad. unlar anlatt: altm iyerinde alt ay nce terfi ettim, imdi eski ar kadalarmn efiyim. Kibarca sylersek ok hassas bir du rum. Cuma gn tam paydostan nce en beendiim eleman larmdan biri odama geldi, kapy kapatp koltua oturdu ve bana hi de iyi bir ef olmadm syledi. Afallamtm. nsan ilikilerindeki becerileriyle vnen birisiyim. nce, elimden geleni yapmaya alyorum demek istedim, ama sonra bunun kendimi hakl gsterme abas ola rak alglanabileceini dndm. Bunun yerine ne demek is tediini sordum. O zaman unu dedi: Kimse ne olup bittiini bilmiyor. Haftalardr ekip toplants yapmadk. Bu sayede asabn bo

90

zan eyin iletiim bozukluu olduu ortaya kt. Bylece, be nim iyi bir ef olup olmadm yerine, herkesi bilgilendirebilmek iin neler yapmamz gerektii zerinde konumaya ba ladk.

Cahil mi, Bilgili mi? Her mnakaann temelinde birisinin cahillii yatar."
- LOUIS D. BRANDEIS

Bir sre nce bir arkadam teekkr etmek iin arad. Alt yandaki olum geen gn karma dikilip benden nefret etti ini, annesi olmam istemediini syledi. ok krlmtm. lk dncem, Nankr ocuk, senin iin btn yaptklarmdan sonra bana bunu nasl sylersin? demek oldu. Ama bunun bir faydas olmayacan dndm ve aklma sizin ithamlara so ruyla karlk verme neriniz geldi. Ne demek istiyorsun? di ye sordum. ini ekerek anlatmaya balad: Jimlerdeki partiden sonra btn arkadalarm gece yatya kalacak, bir ben eve d neceim. Bu ok kt. Sinirini bozan gerek neden ortaya km olduu iin, ertesi gn kendisinin hokey mana yeti mek zere sabah erkenden yola kmak zorunda olduumuz iin yatya kalmasnn mmkn olamadn anlattm. Bu soru sayesinde azmdan kt szler kmasn nleyebildim. O lumun krc yorumuna kr krne tepki gstermek yerine kendisiyle durumu ak bir ekilde konuabildim.

Kayna Aramak m, Yzeysel Tepki mi?

Cehalet gnll talihsizliktir. - ANONM

91

Aadaki yk, sorunlu bir duruma yol aan nedeni aa karmann niin nemli olduunun baka bir rneini sun maktadr. retmenin biri yamurlu geen bir hafta sonundan sonra sabah ieri girdiinde snfn ortasnda yerde bir su birikintisi grr. Hademeyi arp birikintiyi gsterir, o da bir bez geti rip suyu kurular ve yeri siler. Ertesi sabah ayn senaryo tekrar lanr. retmen nc gn snfa girdiinde gene su birikinti siyle karlatnda bina amirini arayarak, gndr ayn durumla karlayorum. Ltfen gelip bir bakar msnz? der. Yal teknisyen birka dakika sonra kapda grndnde elinde bez yoktur. retmen akn bir bakla, Yeri nasl si leceksiniz? diye sorar. Silmeyeceim der usta, Ben szn ty gidereceim. Birisi yanl ya da kaba bir ey yaptnda, insanlar ou zaman su birikintisini silmeye alyor. Problemin kayna n arayp tamir etmek yerine yzeyde grnen eye tepki gs teriyorlar.

Akllarndan Geeni Okuyun

incelik aslnda bir tr akl okmadr. - SARAH ORNE JEWETT

Birka yl nce kilisedeki bir dn provasna katlmtm. Koridordaki kafilede yer alan ve ellerinde iek buketi tayan be yandaki kz birden huysuzlat ve devam etmek isteme diini syledi. Annesi, kzn disipline etme abasyla hemen dar kard. Birka dakika sonra kiliseye yeniden girdiklerinde kz gene ayn huysuzluu yapt. Utan iindeki anne, uslu davranmas iin kzn azarlamakla yalvarmak arasnda gidip geliyordu.

92

ki yaklam da ie yaramad ve ocuk surat asmaya devam etti. Tam gelinle damadn sabr tkenmek zereyken kzn b ykannesi yavaa sordu: Lisa, sen bugn yemekten sonra uyudun mu? Kk kz hayr anlamnda kafasn sallad. Hu zursuzluunun asl sebebi ite ortaya kmt. Yal kadn, yorgun ve ar heyecanl torununun azara deil uykuya ihtiya c olduunu biliyordu. Kz kollarna alp arkada bir yerdeki bir sraya yatrd ve sakinletirici bir ninni sylemeye balad. Kz birka dakika sonra uykuya dalmt. Bykannenin gergin bir duruma byle bilgece yaklama sna tank olduum iin kendimi ok talihli hissettim. Kzn davran karsnda anne sadece su birikintisini siliyor, o yz den de birikinti yeniden ortaya kyordu. Kk kzn akln okuyan, onun ne hissettiine duyarl olan bykanne ise, ger ekte ne olduunu tahmin edip arzay giderebiliyordu. Bu, sizin anzdan ne anlama gelebilir? Birisi yanl bir davran iindeyse iki tercihiniz olabilir. Ya ikyet edersiniz ya da soru sorabilirsiniz. ou zaman sz topunu konuma sa hasnn kar tarafna geri atarak sorunun nedenini aa ka rabilirsiniz. Niin byle dnyorsunuz? ya da Ne demek istiyorsunuz? gibi sorularla, arzu edilmeyen davranlarn kaynaklarn saptayarak giderme yolunda admlar atabilirsiniz.

93

NE SYLEYECENZ BLMEDNZDE SYLENEBLECEK EYLER N EYLEM PLANI alma gnnz olduka zorlu geti. Btn arzunuz bir an nce evde olmak, ayaklarnz uzatp dinlenmek. Eve vardnzda kar nz sinirli bir halde buluyorsunuz. Yemekte ne olduunu soruyor sunuz, o da fkeli bir ekilde, Bir yere gitmez olduk, ok sklyo rum diyor. Byle bir sz bu akam en son duymak istediiniz ey ve ne syleyeceinizi bilemiyorsunuz. UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Duygusal red tepkisi gsterir siniz. (Bu ise, Evet gidiyoruz/Hayr gitmiyoruz mna kaasn balatabilir.) Geen hafta sonu panayra gitmedik mi? Olay nemsizletirir ve ham bir yant verirsiniz. Bakalarndan ok daha fazla kyoruz." Yanl olduunu kantlamaya alr ve sz savan balatr snz. Seni yemee karp sonra da istediin filme gtrmedim mi?" Yzeyde olana tepki gsterir ve iin zn gzden karrs nz. Bak, haftada elli saat al yorum. Dar kmaya, orada burada dolamaya hi halim yok. KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Gerekte ne olduunu aratrr snz. Bununla ne demek istiyor sun?"

Bilgi almaya alrsnz. Niin byle diyorsun, sevgi lim?" Kendinizi savunmaya alma yarak sz savandan kanrs nz. Byle dnmenin sebebi ne dir?

Sinir boalmasnn nedenini bulup sznty giderirsiniz. Barb'la Bili dans dersi al yorlarm v e ...

imiz gemiin sorumluluunu deil, gelecein rotasn belirlemektir.

- JOHN F. KENNEDY
|T iT it^H tH ra W i^ W* 1 f T ^t^ 1

Dokuzuncu Blm

Hata Deil zm Bulun

Sonuta insan sulama ve hata bulma yarna dnen bir grup tartmasnda bulunduunuz hi oldu mu? Ho olmuyor, deil mi? Bir hanm birka gn nce insanlarn btn gn birbirini sulad bir toplantya katlm olduunu anlatt: Aylk kad ro toplantmz yapyorduk. Patron bte raporlarn grmek istedi. Muhasebecimizin yz asld ve ekine ekine raporla rn elinde olmadn syledi. Genel mdr bunun nedenini sordu. Muhasebeci bunun kendi hatas olmadn ileri srd, pa zarlama blm nihai rakamlar vermemiti. Pazarlama m dr ii aksatann kendisi olmadn, tahminlerin kendisine ulamadn, bir haftadr veri ilemde beklediini syledi. Ve ri ilem temsilcisi taslaklarn birka gn nce eline getiini, efi ehir dnda olduu iin rakamlara ilikin nihai onay ala madn anlatt... ve byle srp gitti.

95

Husumeti Bir El Hareketiyle Durdurun Sorunlar yerdeki delikler gibi grn. Kazp derinletirebileceiniz gibi zerine toprak atp kapatabilirsiniz de.
- ANONM

Bugnden byle mnakaa etmenin yapc bir deer tamad n grn. Eer kendinizi bir sz kavgas iinde bulursanz, elinizi kaldrn (parmaklarnz yukar, avu iiniz karya ba kar ekilde) ve Gelin, byle yapmayalm cmlesiyle geli meyi durdurun. Eli kaldrmak niin? nk bu dikkat ekmenin en etkili yoludur. Herkes ayn anda konuuyorsa kimse akln sesini duymaz. Trafik polisi gibi elinizi kaldrmak, durmak ve vaz gemek iin evrensel olarak anlalr bir iarettir. Spor dnya snda kuralsz davran durdurmak iin ddk alnr. Kola rn ya da takm kaptanlarnn mola almak iin elleriyle yaptk lar T iareti de hareketi durdurmann bir baka biimidir. zmler zerinde odaklanarak grubu daha yksek bir d zeye karmaya aln. Btn leden sonramz bu iin ni in tamamlanmam olduunu tartarak geirebiliriz, ama bu nun bte raporlarnn zamannda elimizde olmasna hibir bir faydas olmaz. Bunun yerine bugn raporlar nasl tamamlaya bileceimiz zerinde younlaalm. Bir belediye meclisi yesi yle dedi: Genel olarak buna katlyorum, ama sorumlunun adn koymann zorunlu olduu durumlar da yok mudur? Kentimiz geenlerde utan verici bir mali skandal yaad. Fonlarn zimmete geirilmesinden kimin sorumlu olduunu belirlemezsek, hepimiz okkann altna gi deriz. Bu kamu grevlisi nemli bir noktaya parmak basmt. Baz kamu grevlerinde, aleyhinize dava almasna olanak vermemek iin dolayl olarak sulu duruma dmemeye dik kat etmeniz gerekir. Byle bir duruma derseniz, mecburen

96

sz almak zorunda kaldnz ve bunun sizin olaan tarznz olmadn belirtmeyi ihmal etmeyin. yle diyebilirsiniz: Bunu yapmak zorunda kalm olmay hi istemezdim, byle davranmaktan hi holanmam. Ama bu talihsiz koullar, ey lemlerinin hesabn vermesi iin btn bu yasad ilerden ki min sorumlu olduunu belirlememizi gerektiriyor. Daha sonra saygnlmz geri kazanabilmemiz iin, bunun bir daha tek rarlanmamasn nleyecek ne gibi nlemler alabileceimizi tartmay neriyorum.

Gemii Cezalandrmak m, Ondan Kr Salamak m?

Bilgeliin zirvesi bugnde yaamak, gelecei planlamak ve ge miten kr salamaktr. - ANONM

Mnakaa etmek boa zaman harcamaktr, nk gemii de itiremezsiniz. Gemiten sadece ders alnabilir. Bugnden sonra, insanlar az dalama baladnda hemen elinizi kald rp, Bunun bir faydas yok deyin. Kavgaya yol amadan hu sumeti durdurun. Szle yumruklamann bir amaca hizmet et mediini, ilk bataki hedefe ulamann yollan zerinde odak lanmann zaman ok daha iyi kullanmak anlamna geleceini belirtin. Grubun zihinsel erevesini Kim yapt? sorusundan Bu konuda ne yapabiliriz? sorusuna kaydrmaya aln. Eski bir katlmc bu fikri ok iyi bir ekilde uyguladn yazd. Bahar tatilinden sonra ailesiyle birlikte eve dndkle rinde burunlarna korkun bir koku arpm. Sonunda koku nun kaynan mutfakta bulmular. Tatile karken birisi buz dolabnn kapsn sonuna kadar ak brakm ve iindeki her ey kokmu. Einin, Buzdolabn en son kim amt? diye sormasyla karlkl ithamlar balam. Yolda yemek zere sandvileri

97

sen hazrlamtn. Bu daha nceydi, kapdan karken ma den suyu almak zere geri dnen sen deil miydin? Hayr, evden en son kan ben deildim. Herkes birisini sulu taraf olmakla itham ediyormu. Sonunda diyor bu arkadamz, Sizin gemii gemite brakma teknikinizi hatrladm. Elimi kaldrp bardm: Bu nun bir yarar yok. Kapy kimin ak brakm olduunu saba ha kadar tartabiliriz, ama bunun mutfan temiz hale gelme sine hibir yarar olmaz. Bunun yerine gelin elbirliiyle bu pislii ortadan kaldralm. Daha sonra bir daha seyahate kar ken her eyin kapal olup olmadn kontrol etmemizi sala yacak bir sistem gelitirmeye alrz.

Szel Trafik Polisi levini stlenin

"Bir mnakaadan kazanl kmann tek yolu ona hi girime mektir. - DALE CARNEGIE

Mnakaalarn nasl nlenebilecei konusuna bir katlmc u katky yapt: Sanki szel trafik polisleri gibi ilev grmemiz gerekiyor. Eer insanlar bir iletiim arpmasna doru gidi yorsa birbirlerine toslayp, bir hitabet enkazna dnmeden nce onlar durdurmamz gerekir. Bu dorudur. Bir tartma ateli bir mnakaaya dnt nde taraflar birbirlerini krmaya ynelir. Siz masum bir iz leyici olabilirsiniz, ama arpmay nlemeniz herkese yarar salayacaktr. Bunu dzgn bir ekilde - kimseyi sulamadan - yapmann yolu biz szcn kullanmaktr. Siz szcn kullanmanz (ocuklar bu ii durdurun ya da Sorumluluu birbirinizin stne atmaya son verin.) sz konusu kii ya da kiileri arka dalarnn gznde kk drebilir ve sizin kendini been mi olduunuz, kendinizi onlardan ayrdnz gibi bir izlenim

98

dourabilir. Yapalm, bulalm gibi kollektif szckler kullan manz ise grubun karma davrandnzn gstergesi olur. Kendi yararlarna mdahale etmenize deer vereceklerdir.

Nedenlerden Sonulara Gein Hakikat annda ya nedenler ya da sonular vardr.

- CHUCK YEAGER

Akll bir anaokulu retmeni olan Glenda, bana oullarmn az dalalarn zmek iin gsterdiim iyi niyetli abalarn aslnda onlar dllendirmek anlamna geldiini retti. An lamazlklarna ne kadar ok arabulucuk edersem o kadar ok kavga ediyorlard. Niin? nk atmalar annelerinden ok ilgi gryordu. Oullarm bana nasl davranmam gerektiini retmek iin az aba harcamadlar! Glenda, kimin sorumlu olduunu bulma abasnn kurban ve ihbarc sendromu oluturarak geri teptiini kavramama yar dmc oldu. Ayrntlar aratrmak, bu salksz oluumu orta dan kaldrmak yerine daha da pekitiriyordu. Anaokulunda ocuklar kavgaya baladnda, Glenda elini kaldrp Sessiz olun diyordu. Sessiz olun, Konumayn talimatna oran la ok daha etkilidir, nk ocuklarn ne yapmas gerektiini aklkla ifade eder ve arzu edilen davran dile getirir. Glen da sonra kavga eden ocuklar ayryor, davranlarnn doru olmadn anlatyor ve birbirlerine saygl davranmaya hazr hale gelinceye kadar tek balarna oynamalarn istiyordu. Birok ana-baba ocuklar kulak verene kadar bir eyi drt kez tekrarlamak zorunda kaldndan ikyet etmektedir. Oysa, kendilerini tekrar etmeseler bu durumu kolaylkla tersi ne evirebilirler. ocuklar, gznz bana evirir misiniz? demek, o soyut Beni dinler misiniz? sznden ok daha e kici ve somuttur. Sonra hepsi susup size bakmcaya kadar ses

99

siz kaim. Ardndan kararl bir sesle unlar syleyin: Bunu bir kere syleyeceim. Ya oyuncaklar paylarsnz ya da hep si gider. imdi birbirinize yer verin ve arkadaa oynayn. Eer ocuklarn biri sesini ykseltip, Ama bu hakszlk. O ... derse, sesinizi deil kalarnz kaldrn. Elinizi yukar kal drp, sanki Gerekten bunu yapmak istemiyorsun, deil mi? demek istiyormusunuz gibi gzlerinizi an. ocuklarn cid di olduunuzu anlamas iin bu kadar genellikle yeterlidir. Kavgann niin baladn sorgulamaya yanamamanz, o cuklara gerekelere deil davrana deer verildiini gsterir.

Kardeler Arasnda Husumet mi, Ahenk mi?

ocuklarnzn gelime gstereceini bekliyor musunuz, yoksa bunu umuyor musunuz? - JOHN ROSEMOND

Mutlu bir anne bu tekniki kullanarak kzlar arasndaki karde husumetini karde ahengine dntrdn anlatyordu. Kzlarm durmadan atrd. Kavgalarna hakemlik yapmaya alrdm, ama bu ileri iyiletirmek yerine, her birinin teki nin tarafm tuttuum gerekesiyle daha da fkelenmesini geti rirdi. Sizinle birlikte katldm seminerin ertesi gn bir aile toplants dzenledim ve anlamsz kavgalarna artk msama ha gstermeyeceimi akladm. Hata yerine zm bulmaya ilikin sznz tekrarladm ve bir daha ne zaman kavgaya balarlarsa kendilerini durduracam syledim. O zaman n lerinde iki tercih olacakt: Ya brakp baka bir yere gidecek lerdi ya da birbirlerinden ne istemedikleri deil, ne istedikleri zerinde younlaacaklard. Kukusuz beni snadlar. Ertesi gn kk kz, ablas ken disine sormadan eteini giydii iin barp armaya bala

100

d. Byk ise, tekini en sevdii kazan okula gtrd iin halyordu. Az dala gene balamt. Elimi kaldrp, Kzlar... dedim ; inanr msnz, bir keli me daha sylememe gerek kalmad. Daha fazla uzatmadan atmay bir kenara brakp birbirlerinden giysi dn almay dzenleyecek kurallar saptamaya koyuldular. Elimi kaldr mam, nedenlerle deil sonularla uramaya ilikin kararm z hatrlamalar iin yeterli olmutu. Benim ocuum yok, onun iin bunlar beni ilgilendirmez diye dnyor olabilirsiniz. Oysa bu teknikin deiik bir bi imi her yatan insan iin geerlidir. ki arkada arasndaki bir az kavgasnda arabuluculuk yapmaya kalktnzda sonu ta kafanz kayaya arpabileceinizi unutmayn. Kimin kime ne yaptn bulmaya almak yerine anlamazl rafa kaldr maya yardmc olursanz, bundan herkes yarar salar. Elinizi kaldrn ve unu deyin: Durun arkadalar, eski olaylar temcit pilav gibi ineyerek zamanmz ldrmeyelim. Eer mm knse, hep beraber odadan dar kn; bylece kelimenin her iki anlamnda da olayn dna kp onu geride brakm olur lar.

101

HATA DEL ZM BULMAK N EYLEM PLANI

Spermarkette alveri yapyorsunuz. Arabanzdaki mallan kasada boaltyorsunuz, grevli kii gerekli ilemi yaptktan sonra kredi kartnza provizyon verilmediini sylyor. Yannzda ek ya da na kit para da yok. Aldnz her eyi raflara geri koymak zorunda ka lyorsunuz. Sz verdii halde demeyi yapmam ve sizi bu utan verici duruma drm olan einize kzyorsunuz. Ne yaparsnz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Gemie ve hatalara ynelirsi niz ve bunun hibir yaran ol maz. Sz verdiin halde demeyi niin yapmadn? Gerekeler ararsnz: demeyi acaba niin yapmad? Zamanm yoktu ne demek? Paray geen hafta yatrman gerekiyordu? " Suun kimde olduu konusun da atrsnz. Herkesin nnde rezil olma mn sorumlusu sensin. nce bana sorsaydn, ne demek? Ne reden bilebilirdim ki? "

Hatann nedenleri zerine m nakaa edersiniz. inin ok olmas bir bahane olamaz.

Gelecee ynelir ve hatay gi dermeye alrsnz, bunun ya pc bir deeri olur. Kartmz kullanabilmem iin kredi kart borcumuzu bugn deyebilir misin? X Bundan byle ne yaplabiletei konusuna bakarsnz. Gelecekte demeyi geciktire cek olursak, kredi kartmz kullanmamam iin beni haber dar eder misin? " Elinizi kaldrarak husumete son verir ve Bunu yapmaya lm dersiniz. Birbirimizi sulamann bir faydas yok. Bunun yerine by le bir durumla bir daha kar lamamamz iin ne yapmamz gerektiini konualm. Sonulan ve ikinizce de arzu edilen davran tartrsnz. "Ayn taraftayz. kimiz de hesabmzn sorunsuz olmasn istiyoruz."

kinci Ksm

Unutulacak Szler Kullanlacak Szler

Ta ve sopalar kemiklerimi krabilir, ama szler kalbimi krar.

- ROBERT FULGHUM

Onuncu Blm

Kabul Edin, Mnakaaya Girmeyin

Robert Fulghumun da belirttii gibi, ocuk arksndaki o, Ta ve sopalar kemiklerimi krabilir, ama szler hibir zaman beni yaralayamaz dizesinin gerekle pek ilgisi yoktur. Szler yaralayabilir. Aslnda belli szler insanlarn kendilerini azar lanm, utanm, yarglanm ya da reddedilmi hissetmesine neden olur. O zaman da ona gre tepki gsterirler. Kitabn bu ksmndaki blmler silah ilevi gren szck lerle ilgilidir. Silah; savunma ya da saldr savanda kullanlan bir alet, mcadelede bavurulan bir ara demektir. Dmanca tepkilere ve sz savama yol aaca iin kavgac szckleri kullanmak istemezsiniz. Atlye almalarmzda bu blm Unutulacak Szler, Kullanlacak Szler olarak adlandryoruz. Atlyelere katlan binlerce kii kavgac cmleler yerine dosta cmleler kullan mann gnlk iletiimlerinde - evde, iyerinde ve sosyal ev relerinde - muazzam bir fark yarattn sylyor.

106

Yardmc Olan Szler ve Yaralayan Szler

Szckler, ipte asl amarlar gibi akln rzgrlarnda uuur lar. - RAMESHWAR DAS

Geenlerde bir araba kiralarken bir kelimenin yol aabilecei tahribat belirgin ekilde gzler nne seren bir durumla kar latm. Kiralama brosuna gelen bir kadn, Adm Evelyn Jones, bir Ford Mustang ayrtmtm dedi. Grevli kaytlarna bakp, Evet Bayan Jones, rezervasyonunuz burada diye yant verdi, sonra sesini biraz indirerek ekledi: Ama u anda elimizde hi Ford Mustang yok. Kadn aknlk iinde, Nasl olur? Bir Mustang ayrtmak iin ka hafta nce aramtm dedi. Grevli cevap verdi: Ayrtm olduunuzu gryorum, ama elimizdekilerin hepsi ni bu sabah kiralam bulunuyoruz. Mterisi hi de mutlu deildi. Anlamyorum. Zaman ay rp telefon ettim, siz de tamam dediniz. Biliyorum, ama bu sabah yeni bir arkada grevliydi ve rezervasyon listesine bakmay unutmu. Ayrldmda mnakaaya devam ediyorlard. Niin? Araba kiralama grevlisi srekli ama szcn kullanyordu. Bu, bir nce sylenen sz inkr eden ve hemen bir kartlk ili kisi douran bir szcktr. Ama szel bir balyozdur ve tart malar mnakaaya dntrr.

Aklamalar Balantlandrmak m, ptal Etmek mi?

Balyozla iliki ina edemezsiniz. - ANONM

Konumalarda harika bir bar ortamnn nasl ina edilebile ceini renmek ister misiniz?

107

Bugnden itibaren ykc ama szcnn yerine yapc ve szcn kullanmaya balayn. Bu szcn gzellii, bir nce sylenen sz bloke etmek yerine onun zerine ina et mesindedir. Tartmalar mnakaaya dntrmek yerine ilerletir. Yukardaki rnekteki grevli yle deseydi nazike durumu dzeltebilirdi: Haklsnz Bayan Jones. Bir Ford Mustang al manz gerekir ve ne yazk ki u anda elimizde bir Mustang yok ve ben size daha st bir model sunacam... Bunu biraz dnn. Ama szc genellikle olumsuz bir haberden nce gelmez mi? Bunu iyi hazrlamsn, ama... Sadece on be dakika alr demitik, ama... Bu szck hemen bir Ooo! tepkisi dourur, nk dinleyici arzu etmedii bir e yi duymak zere olduunu anlar. Bu krediye ne kadar ok ih tiyacnz olduunu anlyorum, ama... demek Krediyi alama yacaksnz anlamna gelir, insanlar ama dan nce sylenenle ri dikkate almazlar, nk kendilerini asl etkileyecek olann szcn ardndan gelecek ey olduunu bilirler. Ama daha nce sylenenleri iptal eder. Ve szc ise her iki aklamay da, tamamen birbirlerine ters bile olsalar, ortada brakr. Bunu iyi hazrlamsn ve lt fen... soran bir cmle daha ekler misin? Sadece on be daki ka alr demitik ve maalesef daha uzun sryor. Bilgisayarla rmz ksa sre iinde alacak ve o zaman... yapabiliriz Kre di talebinizi onaylamaktan yanaym ve bunun iin vergi kayt larnz getirebilir misiniz?

Ama Siler, Ve Kabul Eder

Elbette baryorum. nk yanlm!
- LESLIE C H A R L E S

Bu alnt u ekilde deitirilebilir: Elbette baryorum. nk beni yanl yapan sensin! Ama szc kiinin biraz

108

nce syledii eyin nemini en aza indirir. Bu iyi bir nokta, ama... demek, aslnda Sen yanlyorsun demektir. Akla mas byle indirime tabi tutulan kii muhtemelen protesto edecektir. Bir ngilizce retmeni bunun kendi asndan ne kadar arpc bir keif olduunu yle anlatyor. Yirmi yldr retmenlik yapyorum. Hep ama szcnn cmleleri birletiren bir bala olduunu rettim. Sizse bana bunun cmleleri birletirmedii ni tersine attrdn, uyumsuzlatrdm gsterdi niz. Ama aklamalar birbirine balamyor, arala rnda atma kanyor, nk nce sylenenle sonra sylenene eit deer tanmyor. Snfta bu szcn nasl kullanldn inceledik ve btn renciler ayn sonuca vard: Ama kt haber demektir. Arabay almak istediini biliyorum, ama... Seni de takma almak isterdim, ama... Sna v neredeyse geiyordun, ama... Seninle konsere git mek istiyorum, ama... rencilerimle birlikte Kt Haber Amadan kur tulmaya karar verdik. Haftalk toplantmzda konuyu meslektalarma da atm. Hepsi bu devrimci yakla m mfredatlarna katmay kabul ettiler. Dil ret me grevimizin imla, telaffuz ve gramerden ibaret ol madna inanyorum. Yapc iletiim kurma abalar mz sabote etmekten ok destekleyecek szckleri semeyi de kapsamaldr.

Gr Farkll m, Anlamazlk m?
"Birinci snf bir zeknn gstergesi, iki kart gr ayn anda aklda tutabilme yeteneidir." - F. SCOTT FITZGERALD

109

Fitzgeraldn gzleminin deiik bir biimiyle yle de diye biliriz: Birinci snf bir ilikinin gstergesi, taraflarn hasm haline gelmeden kart grleri savunabilme yeteneine sahip olmasdr. Bu ancak taraflar ve szcn kulland srece mmkndr. Birisi ama szcn kulland anda, bu be nim yolum seninkinden iyidir ve senin yolun yanltr anla mna gelir. Bazen atlye almalarmzda katlmclardan elemeleri ni ve bir taraf yalnz yaamann iyi olduunu savunurken di er tarafn da evliliin en iyi yol olduunu ileri srmesini isti yorum. deal olan tartn ve dier taraf grn deitir meye ikna etmeye aln diyorum. Tipik bir mnazara yle cereyan ediyor: Srekli ayn kiiyle birlikte yaamay nasl dnebilirsin? Bu ok skc deil mi? Tek bana yaadnda cann kimle is terse istediin zaman istediin yere gitmede zgr olursun. yi ama, bir sre sonra bunun tad kalmaz. Gzel olan, ge ce eve gelsen de gelmesen de seni dnen birisinin olduunu bilmendir. Ama evlilik tuzaa tutulmu olduun anlamna gelir. Kur tulmaya alrsan karna ipotekler, faturalar ve nafaka kar. Olabilir, ama senin yuppi yaam tarzn uarlktan ibaret. Oysa hayat her akam bir baka partide olmaktan daha fazla bir eydir. Be dakika sonra altrmay kesip katlmclardan dn celerini alrm. Genellikle, rol yapyor olmalarna ramen tar tma srecinde giderek elerine fke duymaya baladklarm hissettikleri sylerler. Ben de tartmada ama szcnn ka kere getiini sorarm. ou hemen her sz aldnda en az bir kere kullanm olduunu hatrlar. Farknda olmadan, kendi g rlerini aklamadan nce dier tarafn syledii eyi reddet mektedirler. Ama szcn kullanmann taraflarn birbirine kulak asmad pingpong mana benzer bir konuma olutur duunu fark ederler.

110

Daha sonra kendilerinden ama mn yerine veyi geirerek tartmaya devam etmelerini isterim. zel bir aba gstermek sizin konumalarnn giderek daha nazikletiini, gerilimin kalktn grrler. Haklsn, kendi bana olmak ve arzu ettiini cannn iste dii an yapabilmek hotur ve senin dnyadaki en byk ey olduunu dnen ocuklara sahip olmak da hotur. Yerleik olma ve hayatnda bir sreklilik olmas ihtiyacn anlyorum ve sen babo ve zgr olmay tercih etmez mi sin? Aradaki fark katlmclar hayran brakmaktadr. Kar tara fa kendi yolunun yanl olduunu gstermeye almak ye rine, birbirlerinin inanlarn kabul etmeye ve saygyla yakla maya balamaktadrlar. Birisiyle bir anlamazlnz varsa, muhtemelen her ikiniz de ama szcn kullanyorsunuzdur. Ama atmay kkr tr, ve nler. Ama fkelendirir, ve yattrr. Bundan byle sy lenenleri birletirmek iin veyi kullann. O zaman, kart fi kirlerinizi konumay mnazaraya evirmeden tartabilirsi niz.

111 ____________ ;

MNAKAAYA GRMEK YERNE KABUL ETMEK N EYLEM PLANI Siz eve kpek almak istiyorsunuz, einiz ise buna kar. Bu aranz da hararetli bir tartma haline gelmi ve siz kpek sahibi olmann iyi bir fikir olduunu kantlamak iin son bir aba gstermeye ka rar vermi bulunuyorsunuz. Tartmay nasl gtrrsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Olumsuz bir tepki douran si lah szckler kullanrsnz. Kpek sevmediini biliyorum, ama ben seviyorum. Hemen bir karlk ilikisi ya ratan ama szcn kullanr snz. Uramak istemediini syl yorsun, ama kpekten sorumlu olacak olan benim." Einizin sylediklerini iptal et tii iin tartmay kilitleyen ama szcn kullanmay srdrrsnz. Dediini anlyorum, ama bu konuda niin byle inat ettiini anlamyorum." Einizin bak asn ortadan kaldran ama szcn kul lanmay srdrrsnz. Veteriner faturalarnn pahal olduunu sylyorsun, ama hastalanacak deil, kendine dert etme." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Konumay yapc klmak iin olumlu cmleler kullanrsnz. Kpek istemediinin farkn daym ve buna nem veriyo rum. Einizin bak asn kabul eden ve szcn kullanrs nz. Onu dolamaya karacak za mann olmadn biliyorum ve bunu ben stleneceim. Tartmay ilerleten ve syle nenleri birletiren ve szc n kullanmay srdrrsnz. Ne hissettiini anlyorum ve sanyorum bu ii endielerini boa karacak ekilde yrte biliriz." Einizin bak asn kabul eden ve szcn kullanrs nz. Dediini anlyorum ve salk l kalmas iin alarn zama nnda yaptrmalyz diye d nyorum."

I i

On Birinci Blm

Eletirmenlik Deil Koluk Yapn

Birisi bir yanl yaptnda ne yaparsnz? Ne yapmas gerek tiini syleyerek dzeltir misiniz? Aada size, yapmak gerekir szcnn tahripkr etki siyle alternatif bir szck kullanma arasndaki muazzam fark gzler nne seren bir yk sunuyorum. Dostum Charlie kentteki lisenin futbol koudur. Birka yl nce takm lig ampiyonluu iin bir baka takmla iddiaya girmiti. Ligin son man tesadfen bu iddialalan takmla oynadlar. Heyecan dolu mata drdnc eyrekte durum 1414 d. Top Charlienin takmmdayd ve hcuma gemilerdi. Arka drtlden uzun bir pas geldi, en iyi yakalayclar (Char lienin olu Johnny) topu yakalamak iin yan izgiden hzla kouyordu. Tam topu tutmak zereyken, kendisine yzlerce kez hibir zaman yapmamas gerektii sylenmi olan bir eyi yapt; ra

113

kip savunmann ne kadar yaknnda olduunu grmek iin omuzunun stnden arkaya bakt. Ne olduunu tahmin edebi lirsiniz. Top kendisine uzanm parmaklara inecei yerde yere dt. Ylgn gen, ba nne eik ve omuzlar aa dm bir ekilde ayaklarn sryerek kenardaki banka doru yr d. Charlie kendini oyunun heyecanna kaptrmt; olunun bana dikilip bard: Seni gidi aptal herif! Gznn topta olmas gerekiyordu. Akln neredeydi? Tam gollk bir past. Oyun senin elindeydi ve sen bunu mahvettin. Olan dayanamayacak hale gelinceye kadar azarlamay sr drd. Sonunda Johnny ayaa kalkp babasna, Benim kayd m silebilirsin, baba. Bunu isteyerek yapmadm. Bir daha se nin takmnda oynamak istemiyorum dedi. Aalanm gen oyundan sonra eve bir arkadann araba syla dnd, babasyla tek kelime konumadan dorudan yu kar odasna kt.

nsanlara Yapmalydn, Etmeliydin Demeye Son Verin

Deneyimden bilgece yararlanrsanz hibir ey zaman kayb de ildir. - AUGUSTE RODIN

Charlie ertesi gn olanlar konumak zere beni arad. Bili yorum, her eyi berbat ettim, ama bu kadar aptalca oynayan bi risine sen ne diyebilirdin? diye sordu. Charlieye unu sordum: Gemii gememi yapabilecek birisini tanyor musun? Birisi bir yanl yaptnda bunu yz ne vurduumuzda hakl bile olsak kzgnlk duyacaktr, nk yapacak bir eyi yoktur, olan olmutur. yle yapmalydn szn ltfen lgatmdan kar, nk hibir yapc deeri yoktur. Onuru zedelenmenin ne demek ol

114

duunu bilirsin. Birisine yle yapmalydn dediinde, yanl ortadan kaldramayaca iin kendisini aresiz hissedecek ve onuru zedelenecektir. Birisi bir yanl yaptnda, ya azna geleni sylersin ya da bir ders karmaya alrsn. Olun kard pas geri ala mayaca iin yapabilecei tek ey bundan bir ey renmek tir. Olup bitmi eye taklp kalmak ve bundan dolay geri e kilmek ya da iine kapanmak yerine, bu utan verici ann iin deki deeri szp ileri ynelerek onu yararl bir deneyime d ntrebilirsin. Birka hafta sonra kendisiyle gene karlatmda Charlie, kendisini incittii iin olundan zr dilediini ve bu umut k rc olaydan yararlanarak hem takmyla hem de ailesiyle olan ilikilerini yeniden biimlendirdiini anlatt. Hepimizin za man zaman yanl yaptn grdm. Senin tavsiyen ise bana kolukla eletirmenlik arasndaki fark gsterdi. imdi birisi bir yanl yaptnda, yle yapmalydn diye stne yrm yorum. Hemen bir dahaki sefere ya da bundan byle nasl doru yapabileceini anlatmaya balyorum.

Ders karmaya aln

"zntye dnce bir ey renin." -MERLIN

Birisinin size yle dediini dnn: nce bu raporu hazr lamanz gerekiyordu. Bu gndemi bana fakslam olmanz gerekiyordu. Arabanz daha nce getirmi olmalydnz. Kendinizi azarlanyormu gibi hissetmez misiniz? Bu tr olay sonras tavsiyeler kzgnlk yaratr, nk i iten gemi tir. Sylenenler doru bile olsa incelikten yoksundur. yle yapmalydn sz, baba ya da annenin ortal altst etmi olan ocuunu iaret parman kaldrp knamasnn szel ba kmdan aynsdr.

115

Sizi gemi iin cezalandrmak yerine, o kii gelecek ey lemlere ynelse kendinizi ok daha iyi hissetmez misiniz? n ce sizi yanl yaptnz iin cezalandrmak yerine, gelecekte ayn yanltan kanmak iin neler yapabileceinizi size anlat sa? Bir dahaki sefere raporu nceden hazrlarsanz ileminizi ok daha abuk sonulandrabiliriz. Gelecekte ltfen gnde mi bana nceden fakslayn. ileride ya gstergeniz yand nda arabanz getirirseniz motorun bir ziyan grmemesi iin elden geiririz.

Utandrmak m, Davran Biimlendirmek mi?

Eitimin srr rencilere sayg duymakta yatar." - RALPH WALDO EMERSON

Bir seminerde katlmclardan biri yle dedi: Knamak yeri ne koluk etmek, sanyorum liderliin nemli bir zelliidir. lk efimin masasnn zerindeki bir levhada yle yazlyd: HER DENEYM RUH N BR ETMDR. efim bana insanlar utandrmak yerine davranlarn biimlendirmeyi retti. Elemanlarm bir yanl yaptnda kendilerine syle neni niin yapmadklarn dilime dolamak yerine, yanl gi dermek iin imdi ne yapabileceklerini kendilerine soruyo rum. Geen hafta bunun bir baka rneini yaadm. Yeni ele manlarmzdan biri yazlm programn yanl kullanarak bil gisayar sistemimizi felce uratt. stne stlk daha nce ye dekleme disketlerine kaydetmemi olduu iin btn dosyala rmz silinmiti. yle yapmalydn cmleleri hemen dilimin ucuna geldi: Veri tabanna nasl girileceini bilmediini n ceden bize sylemen gerekirdi. Ekran kartnda bilgisaya r kapatmak yerine ak brakman gerekirdi. Ne iyi ki, hemen aklma efimin Utandrma, biimlendir

116

sz geldi. Kz paralamak ve asabn bozmak yerine, kendi sine bundan ne ders kardn sordum. Bilgisayar nasl kul lanmas gerektiini bilmediini itiraf etti, yapm olduu tuz lu hata iin zr diledi ve hatasn dzeltmek iin mmkn olan her eyi yapmaya hazr olduunu syledi. Kendisine, k rlan vazonun ardndan alamann bir faydas olmadn, dosyalarmz yeniden elde etmek iin ne yapabileceimize bakmamz syledim. Ayn gn daha sonra broma gelip yapt hataya bu tarz da yaklatm iin teekkr etti ve sistemimizi bir daha tehli keye atmamak iin bir eitim kursuna katlmasnn mmkn olup olmadn sordu. yle dedi: Byle bir eyi eski iyerimde yapm olsaydm, patronum hl arkamdan kfrediyor olurdu. Zaten bu nedenden oradan ayrldm. Kaba davranla rna katlanamaz hale gelmitim. Bana insan gibi davrandnz iin size teekkr ederim. Hatann baarnn dman olduunu dnmek ok yay gn bir yanltr demiti Thomas J. Watson, Hata bir ret mendir, acmaszdr ama en iyisidir. Hatalarnz sizin iin a lr hale getirin. Bir dahaki sefere, kendiniz ya da evreniz deki birisi bir hata yaptnda, bunun size kar almasna izin vermek yerine sizin iin almasn salayn. Can skc olaylar retmenler haline getirin, o zaman tatsz birisi olmak yerine ok daha iyi bir insan olabilirsiniz.

117

ELETRMEN DEL KO OLMAK N EYLEM PLANI ocuunuz karnesini eve getiriyor. Matematikten akm olmas si zi akna eviriyor. Matematikte sorunlar olduu konusunda hi bir fikriniz yoktu ve ald kt karne notunun niversiteye kabul edilmesini etkileyeceinden endie ediyorsunuz. Bu konuda ocu unuzla nasl konuursunuz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Hata zerinde younlar ve yapt yanl iin kendisini paylarsnz. Matematikte sorunlarn oldu unu bana niin sylemedin? yle yapmalydn szn kul lanr ve davranndan dolay kendisini utandrrsnz. O kadar televizyon seyredece ine daha ok almalydn. yle gerekirdi szn kullanr ve gemi davran iin kendi sini cezalandrrsnz. Eer anlamyorsan retme ninden yardm istemen gerekir di. Onu eletirerek kendisini za vall gibi hissetmesine neden olursunuz. Derslerinde gerilediin iin beni d krklna urattn." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER karlacak ders zerinde yo unlar ve durumu nasl d zelteceini sorarsnz. Notunu dzeltmek iin ne yapmay dnyorsun? Bundan byle szn kullanr ve davrann biimlendirirsi niz. "Bundan byle ev devini bi tirmeden televizyonun bana oturmak yok." Bir dahaki sefere szn kulla nr ve onu gelecee hazrlars nz. Bir dahaki sefere devlerini nasl yapacandan emin ol madnda ltfen yardm talep et." Ona koluk eder, durumdan deerli bir ders karmasna yardmc olursunuz. Matematik devlerine artk daha sorumlu yaklaacana eminim. .... :

Kendi iradesine ramen ikna olmu birisi, ikna olmam demektir.

LAURENCE J. PETER

On kinci Blm

Emretmeyin Rica Edin

Emir almaktan holanan birisini tanyor musunuz? Herhalde, hayr. u cmlelere bir bakn: Sonra geri arayn! Bana hesap numaranz verin! Bunu Georgea sor! Bu tr emir kipleri ni duyduunuzda iinizden kkremek gelmiyor mu? Bunun niin byle olduunu hi dndnz m?

Mecbur Olmak m, stemek mi?

Kendi iradesine ramen ikna olmu birisi hl ayn grtedir. - ANONM

Sabah uyandnz andan gece yatana kadar geen sre iinde sadece iki nedenden dolay herhangi bir eyi yaparsnz. Bunu

119

bir dnn. nsanlar bir eyi ya mecbur olduklar ya da iste dikleri iin yaparlar. Eer bir eyi yapmaya mecbursanz (yoksa sonularna kat lanmanz gerekecektir) yaparsnz. Yaparsnz ama isteksizce, ierleyerek ve direnerek yaparsnz. nsan bir ey yapmaya zorlandnda bazen bundan byk fke duyar. Hatta acsn karmak ister. Bir eyi ancak isteyerek yaptnzda gnll olarak harekete geersiniz. O nedenle talimatlar ricalar ya da neriler eklinde sun mak byk nem tar. Bir emri neriye dntrmek, insan larn zihinlerinde bir burga gibi ileyen mecburiyet ereve sinden rahatlatc istek erevesine gemesini mmkn klar. nsanlar talimatlarn sorular eklinde ifade etseler kendini zi ne kadar rahat hissedeceinizi dnn. Kendisi u anda darda. Sonra geri arar msnz, yoksa bir mesaj m brakmak istersiniz? Bana hesap numaranz verebilir misiniz? Bu projeden George sorumlu. u numaradan kendisini ararsanz size gerekli bilgileri verebilir. zerklik; kendi kendini yneten zgrlk ya da kendi kendini ynetme nitelii veya durumu olarak tanmlanmakta dr. Herkes zerk olmak ister ve hi kimse bunun elinden aln masn ho karlamaz. Yukardaki rneklerdeki sorularn size kendi kararnz verme ve eylem hattmz seme frsat tand m saptayabilirsiniz. Kendinizi sorumlu hissettiiniz iin i birlii yapmaya ok daha ak olursunuz.

Kontrol m, Tercih mi?

Sradan nezaket nezaket deildir. - TONGUE FU DNCES

Bir atlye katlmcs sz alp unlar syledi: Ya eer seme olanaklar yoksa ne olacak? Elemanlarma talimatlara ltfen uymalarn rica edemem ki! Bu bir tercih deil, emirdir. Bir

120

baka katlmc kendi grn ekledi: Eer odasn toplama y kendi tercihine braksam, olum bunu hibir zaman yap maz. Bu kitaptaki dier tekniklerde de olduu gibi, bu fikir de efendiniz deil uanz olmaldr. Kukusuz kontrol ele alp insanlara yapmalar gerekeni sylemek zorunda kalacanz anlar olacaktr. Ne var ki, bu talimatlar atmay en aza indi recek bir ekilde aktarmak herkesin yararna olacaktr. Eer komutlar kibar bir ekilde iletirseniz, insanlar genellikle onla ra ayak uydurmay tercih edecektir. Ayak uydurmak, eylemlerini bir bakasnn isteklerine, bir kurala ya da zorunlulua uyarlamak demektir. Eer bir buyru u zenli bir ekilde ifade etmek iin aba gsterirseniz, dier insanlarn otoritenizi kabul etmesi ok daha olasdr. birlii yapmaya esinleneceklerdir, nk kural kendilerine dayatlmamakta, bir rica olarak sunulmaktadr.

Komuta m, Nezaket mi?

Hayat o kadar ksa deildir, nezaket iin her zaman zaman bulu nabilir." - RALPH WALDO EMERSON

Aadaki rnekleri inceleyin. Tatsz bir talebi yeniden form le etmenin hazmn nasl kolaylatrdn greceksiniz.

121

EMR Cuma gn eitim toplantsna gelmeniz gerekiyor. Btn yeni balayanlar iin zorunludur.

RCA - NER alma plannz ltfen Cuma gnk eitim toplantsna kat lacak ekilde dzenler misiniz? Yeni balayan btn arkadalar hazr bulunacaklar. Bu projeyle ilgili olarak ltfen Venle temasa geer misiniz? p boalttktan sonra arka dalarnla oynamaya gidebilir sin. zin brosu nc kattadr. Orada bu formu onaylatp bize geri getirirseniz hemen imzalanz.

Bu projede Vemle birlikte a lacaksnz. Arkadalarnla oyuna gitmeden nce p boalt.

zin brosuna gidip u formu onaylatacak ve sonra imza iin bize getireceksiniz.

Bir sekreter kz yazd mektupta efinin atlye almala rmza katldndan ve rendiklerini itenlikle uygulamaya baladndan sz ediyordu. Sekreter kz yllardr bu saldrgan adamla altn ve onun yksek sesle yadrd emirlerin ve ikide bir barmasnn kendisini tkettiini anlatyordu. Her sabah nne uzun bir yaplacak iler listesi koyuyor ve gn boyu talimat stne talimat yadryormu. Bana Manuelin telefon numarasn bul. Angie, toplant gndemi on da kika sonra nmde olmal. Bana o taslaklar getir. yle yazyordu: Programnzn ertesi gn yaplacak i ler listesinin bana yle yazmt: Angie, ltfen... Sonra da yaplacak ileri ayr ayr paragraflar halinde dzenlemiti. Odasndan bana barmak yerine artk dahili hattan aryor ve

122

Manuelin telefon numaras sende var m? Ltfen, leden sonraki toplantnn gndemini hazrlayabilir misin? Taslak lar getirebilir misin, ltfen? diye soruyordu. Birka kere de yerinden kalkp isteini belirtmek iin masama geldi. Bu deiim beni hayrete drmt. Sonunda ne olduu nu sordum. Bana Unutulacak Szler, Kullanlacak Szleri an latt. Kursunuz kendisini elemanlaryla ve ailesiyle nasl ileti im kurduunu gzden geirmeye esinlendirmi. Yllar iinde eflie, iitme mesafesindeki herkese bara ara emirler yadrmay det haline getirecek kadar alm olduunu fark etmi. Bu diktatrce tarzn kendisini birlikte alt ve yaa d insanlara nasl yabanclatrm olduunu grm. Ama hakkn vermek gerekir ki, yal bir kpee yeni numaralar retmek iin vaktin hi de ge olmadna karar vermi bulunu yor ve bakalaryla iletiim kurarken daha kibar davranmak iin bilinli aba gsteriyor, inannz ki, kendisiyle almak imdi ok daha zevkli.

kaz Etmek mi, Sormak m?

retmen olmay arzu edenlerin gerek amac kendi grlerini aktarmak deil, kafalar tututurmak olmaldr. - FREDERICK ROBERTSON

ikaz etmek aslnda drdr etmekten baka bir anlama gelmez. Ebeveynler ve eler, ou zaman ocuklarnn ya da birbirleri nin peine dp neyi ne zaman yapmalar gerektiini hatr latma tuzana yakalanrlar. Yarn resim dersine bir alma gtrmen gerektiini unutma. Resitale hazr olman iin pi yano alman lazm. Akamdan benzin alsan iyi edersin, ib re deponun boalmak zere olduunu gsteriyor. iekleri sulasan iyi olur, solmak zereler. Bu hatrlatmalar yardmc olma amacn tayor olsa da, paylama etkisi yapar. Bu tr tav

123

siyeler alc kiiyi tepki gstermeye ve talebe uyum gsterme de ayak srmeye kkrtr. Daha ince bir yaklam, atlmas gereken adma ulamala rna yardmc olacak ynlendirici sorularla insanlarn kendile rinin kefetmesini kolaylatrmaktr. Bu nceden dnmeyi gerektirir, ama eitimciyle buyurucunun arasndaki fark da buradadr. Eitim yetitirmek demektir. Yarn resim dersine hangi almay gtreceksin? Resital hazrlklarn nasl gi diyor? Arabada yarn seni ie gtrecek kadar benzin var m? Sence iekleri sulamak gerekiyor mu? Bu tr sorularn atlmas gereken adm nasl kibar ve na zik bir ekilde aydnla kavuturduuna dikkat edin. u an dan itibaren onurlu bir ekilde ynlendirin. Burnu byk bir ekilde bakalan adna dnmek ve onlarn tepkisini ekmek yerine, kendi sonularn karmalarna yardmc olun. Ko mutlarla giriimciliklerini ldrmek yerine, sorularla akllar n tututurun.

EMR DEL RCA ETMEK N EYLEM PLANI

yesi olduunuz bir grubun destek verdii yoksullara yemek da tan bir mutfan gnll koordinatrlne getirildiinizi dnn. Herkesin yapmas gerekenleri bildiine emin olmanz gerekiyor. Bu rol nasl yerine getirirsiniz?

UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Yetkili olmann emirler yadr mak ve yaplmas gerekenleri dikte etmek anlamna geldiini dnrsnz. "Bakr. Burada nmzdeki iki saat iinde yaplmas gere ken ilerin bir listesi var. Za mannda yetitirmek iin acele etmeniz gerekiyor." nsanlara ne yapmalar gerekti ini anlatmaya balarsnz, on lar da diren gsterir. Kathy, sen havular soy. George, sen orbaya bala. Ale jandra, sen de tabaklar hazr la. Komutlarnz yapmalsn, et melisin eklinde formle eder siniz, insanlar da sizi patron olarak grr. Anthony, yemekleri stabil mek iin saat be buuktafrn lar hazr etmelisin, drtte de sandvileri yapmaya balama lsn.

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Ynetmenin, insanlar ayak uy durmay tercih etmeleri iin nazike esinlendirmek demek olduunu bilirsiniz. Bugn gelmi olduunuz iin teekkr ederim. Gelin saat al tda hazr olabilmemiz iin ya plmas gerekenleri saptaya lm. Buyruklar rica eklinde for mle ederek insanlarn sayg duymasn salarsnz. Kathy, havular soymaya balayabilir misin? George, orbay hazrlamaya balasan..." nerilerde bulunursunuz, bylece insanlar kendilerini zerk hisseder ve isteyerek ibirlii yaparlar. Anthony, nce sandvileri bi tirebilir misin? Bylecefrnlar da zamannda hazr olmaz m?

On nc Blm

Yapamam nk Engelini Kaldrp Atm

Birisi ricanz reddederse ne hissedersiniz? rnein, cret ekimi biraz erken alabilir miyim? Hafta sonu Las Vegasa gi deceim diye soruyorsunuz ve efiniz kabaca yantlyor: Hayr, alamazsnz nk bordro daha henz onaylanmad. Hayr ve alamazsnz nk szcklerinin nasl yznze kapatlan szel kaplar gibi olduunu gryor musunuz? Bu szckler sizinle teki kii arasnda bir kartlk ilikisi dour maktadr, nk istediinizi vermemektedir. Size ne yapamayacanz sylemek yerine efiniz ne ya pabileceiniz zerinde odaklansayd, kendinizi ok daha iyi hissetmez miydiniz: Evet, bordro onaylanr onaylanmaz cret ekinizi alabilirsiniz. Evet ve onaylanr onaylanmaz szck leri kapy yznze kapatmak yerine amaktadr. Bu andan itibaren, birisi sizden bir ey rica ettiinde, iste nilen eyi genellikle kk bir koula balayabileceinizi ha-

126

trlaym. Neyin niin yaplamayaca zerinde younlamak yerine, nasl ve ne zaman yaplabileceini bulmaya aln. Hayr, hakemin gelmesini beklediimiz iin oyunu henz balatanlayz demek yerine, Hakem gelir gelmez oyunu ba latacaz. Be dakika iinde gelmezse de ne olursa olsun oyu na balayacaz deyin. Birisine, Bilgisayarmz devre d kald iin bu maln stokta olup olmadn size syleyemiyo rum demek yerine, Bilgisayarmz tamir olur olmaz bu ma ln stoklarmzda olup olmadn size syleyebileceim. u anda zerinde alyorlar ve sanyorum birka dakika iinde devreye girecek diyebilirsiniz.

Yoksun Brakmak m, Tasarlamak m?

nsann kendisine yardm etmeden bakalarna yardm etmesinin mmkn olmamas bu hayatta alnabilecek en gzel karlklar dan biridir. - RALPH WALDO EMERSON

Yoksun brakmak birisinin elindeki bir eyi almak, ona ula masna imkan vermemek demektir. Birisine bir eyi yapama yacan sylerseniz, onu bundan yoksun brakrsnz ve o da buna kanlmazlkla fke duyar. Tasarlamak elde etmeyi ya da yapmay planlamak anlamn tar. Neyin yaplamayaca n aklamak yerine, nasl yaplabileceini gsterin, insanlar yabanclatrmak yerine onlara destek olun. Yardm iin iten abalarnzn size de yarar olacaktr. ocuuna kendisi bakan bir baba bu yaklamn ailesin de ne kadar etkili olduunu anlatt. ocuklarmla bir trl an laamyordum. Benden bir ey iin izin istediklerinde reddedi yordum. Kendimi btn istekleri geri eviren kt bir baba gi bi hissediyordum. Hayr, arabay alamazsn, bana lazm. Ha yr, arkadalarn aramazsn, nk daha ev ilerini tamam lamadn. Hayr, video seyredemezsin, nk daha ev devle

127

rini bitirmedin. Hayr, dondurma yiyemezsin, daha yemek yemedin. Semineriniz bana bu kadar sert olmamam gerektiini retti. Pazarln ilk blmn yerine getirdikleri takdirde iste diklerini yapabilmeleri iin, yapar yapmaz ya da ardndan gi bi szckler kullanabileceimi grdm. Elbette, ben alve riten dner dnmez arabay alabilirsin. Evet, ev ilerini ta mamlaynca ardndan arkadalarn arabilirsin. Ev devi ni bitirir bitirmez video seyredebilirsin. Elbette, yemeini yedikten sonra dondurma yiyebilirsin.

tici Deil Sevimli Szckler Kullann

Nazik szlerin sylenmesi abuk ve kolay olabilir, ama yankla r gerekten sonsuzdur. - TERESA ANA

Peki, ama Elbette, bitirir bitirmez... ya da Evet, hemen ar dndan... demenin olana yoksa ne olacak? stei kabul et meniz hibir ekilde mmkn deilse, ne yapabilirsiniz? On lara yardmc olmak iin yapabileceiniz hibir ey yoksa? Gene de bilmeniz gerekiyor ki, hibir ekilde mmkn deil ya da yapacak hibir ey yok gibi cmleler kullanmanz her iki taraf da d krklna uratacaktr. Siz onlara yardmc olamadnz iin kendinizi gsz hissedecek, onlar da sizin iine dtkleri amaza duyarsz kaldnz dnecektir. Bundan byle, Umarm ve dilerim gibi szlerle kt haberlerin etkisini yumuatmaya aln. Mmkn deil ya da yapacak bir ey yok gibi cmleler iticidir. Umarm ya da dilerim gibi szler ise sevimli gelir. nsanlara istedikleri ni her zaman veremezsiniz. Ama ilginizi verebilirsiniz, onlar dndnz ifade edebilirsiniz. Nazik szckler kullan manzn yanks, Teresa Anann dedii gibi sonsuza kadar s rebilir.

128

Yaznz bu ayn bltenine koyamam, ok ge oldu de mek yerine, Yaznz bltene koyabilmeyi ok isterdim ve baskya girmi bulunuyor. Arzu ederseniz bekletip gelecek ayn blteninde iyi bir yere koyabiliriz diyebilirsiniz. Sipa rilerinizi lene kadar yetitirmemiz hibir ekilde mmkn deil, mallar daha henz gelmedi demek yerine, Sipariini zi bugn yerine getirmeyi ok isteriz, kamyonlarmz henz depodan kmam, gelir gelmez sizi telefonla arayacam di yebilirsiniz. Dnn, bayram tatili iin evinize gitmeye alyorsunuz ve havaalan kar frtnas yznden kapal. Havayolu grevlisi yle diyor: Bakn, btn uular iptal edildi. Yapabileceim hibir ey yok. Bugn umanz mmkn grnmyor. Veya yle diyor: Bu havada uaklann kalkabilmesi hibir ekilde mmkn deil. Hava alncaya kadar beklemeniz gerekiyor. Bu tr szler kzgnlnz azaltmaz daha da artrr. Grevli nin iinde bulunduunuz g duruma tamamen kaytsz oldu unu dnrsnz. imdi bir de grevlinin yle konutuunu dnn: Sizi uua karabilmeyi ok isterdim. Bayramda evde olmay ok istediinizi biliyorum. Yapabileceim tek ey hava alr al maz anons etmek ya da Kar yznden uanz kalkamad iin ok zgnm. Yapabileceim bir ey var, size yemek kuponu verebilirim, bylece havann almasn beklerken kamnz doyurabilirsiniz. sterdim ve yapabileceim bir ey var szleri kapal kaplar aarken, mmkn deil ve yapabileceim bir ey yok szleri kmaz sokaa gtrr.

Yapacak Bir ey Yok mu, Yoksa Yapabileceim Bir ey Var m?

"Karanla lanet okumaktansa bir mum yakmak evladr. - CHRISTOPHER CEMYETNN SLOGANI

129

Bir anne bir oturumda unlar anlatt: Kzm geen gece so luk solua eve geldi, evremde frl frl dnerek okul piyesin de ba roln kendisine verildiini anlatt. Gala gecesinin tari hini verdi ve bir yere not etmemi rica etti. Ajandama baktm da o akam bir konferans iin kent dnda olacam ve oyu na katlmamn mmkn olmadn grdm. Kzm bu kt haberi duyduunda benden i programm deitirmemi rica etti. Kendisine seyahatimi ertelememin hibir ekilde mm kn olmadn syledim. Daha nce de i gezilerim yznden kzm asndan nem tayan birok olayda bulunamamtm ve bu barda ta ran son damla oldu. Beni iime kendisinden daha ok nem vermekle sulad. Kendisini bunun doru olmadna ikna et meye altm, ama beni dinlemiyordu bile. imdi gryorum ki, kendisi asndan nem tayan bir olay konusunda benim kat ve duyarsz olduumu dnmesi nin nedeni, yapabileceim hibir ey yok demekte srar etmi olmam. Bunun yerine, O akam senin harika oyununu izleye bilmek iin ilk srada oturabiliyor olmay ne kadar isterdim, bilemezsin demi olsaydm, kaytsz bir ekilde svp gitti imi dnmezdi. imdi yapabileceim bir ey olduunu kavradm. Bu ak am eve dndmde kendisine, geziden geri dndkten son ra evde kendimize zel bir gsteri dzenleyebilmemiz iin, oyunu videoya ekecek bir arkada bulup bulamayacamz soracam, ikimiz birlikte koltua otururuz ve btn oyun bo yunca benimle konuabilir. Bylece benim onun baarsn paylamay ve kutlamay gerekten arzu ettiimi grecektir. Alayc Deil, Duyarl Olun
Birisiyle derdini paylamak bazen ona bir ey vermekten daha deerlidir, nk para insann benliinin dndaki bir eyken, an lay armaan etmek onun ruhuyla iletiim kurmak anlamna ge lir. - W . H. MOUNTFORD

130

Bir park bekisi unlar anlatt: Bu fikir bizlerin ok iine ya rayacak. Parklarda insanlarn tek muhatap olduu kii biziz, o yzden btn ikyetlere biz hedef oluyoruz. Gezi alanlarnn kalabalkl, dinlenme yerlerinin pislii, patika levhalarnn tahrip edilmi olmas, hatta sivrisineklerden biz sorumlu tutu luyoruz. nsanlar kzgnlklarm niin bizden karyorlar, anlam yorum. Ne sivrisinekleri biz davet ediyoruz, ne de sululuun nne geebilecek olan biziz. Bizden bekledikleri nedir? Ama imdi gryorum ki, omuzumuzu silkip Sivrisinek ler iin yapabileceimiz hibir ey yok. imdi yaz zaman, bunda aracak bir ey yok demek yerine, ilerideki bahvan kulbesinden biraz bcek kovucu temin edebilirsiniz, sivrisi nekleri uzak tutmanza yardmc olabilir demek ok daha du yarl olacak. Alayc bir ekilde, Eer mdriyet tatil gn bu raya yz kiiyi sktrmann mmkn olup olmadm de niyorsa, bizim yapabileceimiz bir ey yok demek yerine, Daha az insan olmasn biz de tercih ederdik. Eer baka bir gn yeniden gelebilirseniz ok daha az ziyareti olur ve gezin tinizi daha rahat yapabilirsiniz demek ok daha yapc olur. Ne yapalm, tuvaletleri her dakika kontrol edemiyoruz deyip laf azlarna tkmak yerine, Tuvaletler byle berbat bir du rumda olduu iin zr dilerim demek dertlerini paylamak anlamna gelecektir. Christopher Cemiyetinin slogann biraz deitirerek yle diyebiliriz: insanlara neyi yapamayacanz ya da neyi elde edemeyeceklerini sylemek karanla lanet okumak anlamna gelir. Neyi yapabileceiniz ve neye sahip olabilecekleri ze rinde odaklanmak ise sevecenlikle bir mum yakmaktr.

131

YAPAMAM NK ENGELN KALDIRIP ATMAK N EYLEM PLANI ok youn bir seyahat acentasnda grevlisiniz. Masanzn st i dolu. Bir mteriniz aryor ve karmak bir gezi program iin en ehven fiyatlar aratrmanz ve uu programn en ksa zamanda kendisine bildirmenizi istiyor. nnzde bekleyen ok fazla i var ve gerekli enformasyonu kendisine ayn gn salamanzn mmkn olmadn biliyorsunuz. Bu haberi mterinize nasl verirsiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Mterinize neyi yapamayaca nz anlatrsnz, o da istei reddedildii iin kzar. Sizin iin bunu imdi aratramam, ok yklym. Yarna kadar beklemeniz gerekiyor. steinin olanaksz olduunu syleyerek moralini bozars nz. Size bu enformasyonu u an da temin etmem hibir ekilde mmkn deil. Srada biletleri ni bekleyen baka mterilerim var." Kendisine niin yardm edeme yeceinizi aklarsnz. Sizi iti ci bulur. Her eyi brakp sizin iinizi ne alamam. Bu doru olmaz. KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Mterinize ne yapabileceini zi sylersiniz, o da isteine sayg gsterildiini dnr. Yarn sabah ilk i olarak programnz iin en iyifiyatlar bulmaya alacam. Kendisine yardmc olacanz bildirirsiniz, o da kendisini cid diye alnm hisseder. Elimdeki ileri bitirir bitir mez ilk iim sizin gezinizi plan lamak olacak.

Ne yapabilmek istediinizi sylersiniz, o da sizi sevimli bulur. steinizi hemen imdi kar lamak isterdim ve nce elimde ki dier ileri tamamlamam ge rekiyor.

eyleri olduklar gibi grmeyiz, kendi olduumuz gibi grrz.

- ANAIS NIN

On Drdnc Blm

Problemsizlein

Sorun yaratan bir baka szc daha renmek ister misiniz? Bu problem ya da sorun szcdr. Bilimciler ve matema tikiler asndan bu szck sadece aratrlmas, zerinde dnlmesi ve yantlanmas gereken bir soru anlamna gelir ve olumsuz bir arm yapmaz. ou insan iin ise, problem szc dert anlamna gelir. Szlkler problemi, kafa karkl, sknt ya da rahatszlk kayna olarak tanmlamaktadr. Bu kelimeyi gnlk konu malarda kullandnzda, dier kii, yle olmasa bile, bir ey lerin yanl gittiini dnecektir. Dinleyicinin kafas kara cak, can sklacak, rahatsz olacak ve iiniz zorlaacaktr. Problem Yanl Bir ey Var Anlamna Gelir
Eer elinizdeki tek alet bir ekise, her problemi bir ivi olarak grmeye balarsnz. - ABRAHAM MASLOW

133

Bu Unutulacak Sz den ilk bahsettiimde butik sahibi bir katlmc glmeye balad. unu anlatt: Geen ay bir giriim cilik kursuna katlmtm ve dolaarak ynetim anlay zeri ne konuuyorduk. Konumac, eer btn gn masamzn ze rindeki yaz-izi ilerinin ardna saklanrsak, n cephedeki elemanlarmzla temas yitireceimiz iin yneticilik grevi mizi yerine getiremeyeceimizi anlatyordu. Bu benim amdan da geerliydi, gerekten btn gn bir kat yn altnda gml kalyordum. O yzden, kendi ken dime, birka saatte bir odamdan dar kp sat blmne inmeye ve elemanlarmla grmeye sz verdim. Yanlanna gittiimde onlar nasl selamladm tahmin edebiliyor musu nuz? Bir problem var m? Bu durumda devaml yaknmalar la karlamamda alacak bir ey yok. Bundan byle iletii mi balatabilmek ve bana sadece eksiklikleri deil, olan biten her eyi anlatmalarn yreklendirmek iin yle diyeceim: Ne var, ne yok? ya da Gnnz nasl geiyor?

Ak m, Yoksa Baskc letiim mi?

Gl bir etken yerinde bir deyitir. Byle son derece yerinde de yilerle karlatmzda zerimizde hem fiziki hem de manevi et kileri olur. - MARK TWAIN

Ebeveynler iin dzenlediimiz bir seminerde bir adam pi manlk iinde ban sallayarak unlar anlatt: Keke bunu dn gece biliyor olsaydm. Yetikin olumla fazla bir ey ko numaz olmutuk. Telefon edip, Baba, seninle konuabilir miyiz? diye sordu. Ne cevap verdim dersiniz? Tabii, olum. Sorun ne? imdi gryorum ki, bu yanttan benim yal ba basn ancak bir ey yanl gittiinde aradn dndm sanm olsa gerektir. Twainin de gzledii gibi, szcklerin fiziksel olduu ka

134

dar manevi etkileri de vardr. Problem szcn ar kullan manz insanlarn evkini krabilir ve sizden uzak durmaya ba lamalarna yol aabilir. En iyisi bu kelimeyi idareli olarak ve saduyulu kullanmaktr.

Hem Kelimelerinizi, Hem de D Grnnz Deitirin

"Hayatmz dncelerimizin eseridir. - MARCUS AURELIUS

D grnmz de kelimelerimizin eseridir. Bir perakende sat uzman unlar anlatt: Bizim maazada bu fikrin dei ik bir biimi ok baarl bir ekilde kullanld. ikyet Bl mmzn adn deitirdik ve Kalite Gvencesi adm taktk. Bu ad deiiklii bu blmde alan insanlarn hem moralini hem de performansn ykseltti. nceden btn ileri problem saptamak ve zmekle ilgili olduu iin ypratc geliyordu, imdi ise ilerini mkemmeliyeti salamak olarak gryorlar. Aldklar her yorum hizmet ve rnlerimizin kalitesini artr mak iin bir frsat oluyor. abalarn artk irketimizin saygn lna olumlu bir katk olarak grdkleri iin, yaptklar iten onur duyuyorlar. Problem szcn olumlu cmlelerle ikame ederek her hangi bir grmeyi olumlu bir yne kanalize edebilirsiniz. Aada baz rnekler bulacaksnz:

135

NCE Shirley, sekreterim aradn syledi. Sorun ne? Artk iimize dnelim. Toplan tya son vermeden, tartmamz gereken bir problem kald m? Cuma leden sonra erken kmanzda sorun grmyo rum. O mteriye davrannzla il gili bir problemim var. Sorun deil, sadece grevimi yaptm.

SONRA Merhabe Shirley, hangi konu da konumak istiyordun? Toplantya son vermeden n ce, dikkate almamz gereken baka bir konu var m? Elbette, Cuma leden sonra erken kabilirsiniz. Bunu hak ettiniz. Bay Mappano ile ne oldu?

Rica ederim, yardmc olabildimse ne mutlu ya da Benim iin bir zevktir. evrendeki insanlara biraz da ha zen gsteremez misin?

Senin problemin ne, bilmek is tiyor musun? Sadece kendini dnyorsun.

Kocasyla birlikte kk bir ieki dkkan ileten Kathryn, bu fikrin kocas zerinde kalc bir etki yarattn anlatt: Problem szcn sk sk kullanmasnn hayat alg layn nasl kararttnn hi farknda deildi. Harry iin her ey bir problemdi. Teslimattan dnp iler nasl gidiyor diye sorduumda hep, Problem stne problem kt derdi. Ya da Niin her kes kendi problemlerini benim stme ykyor diye sylenir di. Elemanlarmzdan biri yanma gidip kendisiyle bir ey ko numak istediini sylediinde, hemen Sorun ne? diye so-

136

rard. Konumalarmz her zaman, Tartmamz gereken ba ka problem var m? szyle bitirirdi. Bir mteri smarlad buketi ayn gn eline ulatrp ulatramayacamz sorduun da, Bu benim iin bir problem deil ya da Bunda problem var diye yant verirdi. Dn akam st, kzmz erken ayrl masna izin verdiimiz iin teekkr ettiinde, kendisini stn kr bir Problem deil ile uurlad. Kathrynin anlattna gre, ei problem szcn kullan may masum bir alkanlk haline getirmiti, bunun sonutaki zararl etkisinin bilincinde deildi. yle devam etti: Sizin bir kasetinizi satn aldm ve ie gi derken yolda dinledik. Problem szcnden sz ettiiniz b lmde, Harry hi sesini karmadan dinledi. Sonra bana d np, Ben de byle yapyorum, deil mi? diye sordu. Bundan byle problemsizlemeye sz verdi ve bunun etkisi ok b yk oldu. Takip edilme kompleksiniz var diye, herkesin sizi yakalamak iin sokaa ktn m kabul edeceiz? deyiini duymusunuzdur. Harrynin durumu da byleydi. Bu prob lemli kelimeyi ok sk kullanmas, hayat bir yk gibi grme sini, kendisine yklenmek iin ortaya km didimelere ga lebe almak iin verilen aralksz bir mcadele gibi almasn getiriyordu. Bu karamsar kelimenin ortadan kalkmasyla daha olumlu bir grnm kazand. Deiimi ailemiz kadar mteri ler de fark etti.

ektiklerimi Kimse Bilemez

Tutumumuz dnyamz renklendiren tebeirlerdir. -ALLEN KLEIN

Kleinin szlerine katlyorum ve kullandmz szcklerin de tutumumuzu renklendiren tebeirler olduunu dnyo rum.

137

PROBLEMSZLEMEK N EYLEM PLANI Her zaman kendi iinizin sahibi olmak istemitiniz ve sonunda evi nizden yrttnz bir bilgisayar tamir firmas kurdunuz. Bazen telefonla tehis koyabiliyorsunuz, kimi zaman da mterilerinizi zi yaret etmeniz gerekiyor. Telefon alyor ve bir mteriniz yardm rica ediyor. Nasl yant verirsiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Mterinizin aramasn olum suz armlar olan szckle yantlarsnz. Bilgisayarnzdaki problem ne? " Problem szcn kullanma ya devam eder ve gerilimini daha da artrrsnz. "Geen ayki problemin ayns gibi grnyor. Acaba gene ne oldu?" Anzayla ilgili konumaya de vam ederek durumu daha da ktletirirsiniz. Bilgisayarnzda baka ne problem var? Yazcnzdaki arza ne oldu? " KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Olumlu ve ak bir ekilde ko nuursunuz. Merhaba Paul, sana nasl yardmc olabilirim? " zmlere odaklanmasna yar dmc olursunuz. "Sanyorum ne olduunu anla dm. stersen leden sonra urayp bir bakaym.

Diplomatik bir ekilde, olum suz bir nitelendirme yapmadan enformasyon almaya alrs nz. Ayrca, bilgisayarn nasl a lyor? Nazik yazcn seni des teklemeyi srdryor mu?'

'

Abart kendini kaybetmi hakikattir.

- KAHLIL GIBRAN

a s M B S a a B E O T iM iK iM n K B fs s ^ B ^ ia iii

On Beinci Blm

Arla Gitmekten Saknn

Birisi abartlm kelimeler kullandnda ne hissedersiniz? Beni hi dinlemiyorsun? Hep ge kalyorsun. Her ey se nin istediin gibi olsun istiyorsun. Ar szler ar tepkileri kkrtr. Gibranm da belirttii gibi, herkes, btn, her zaman ve hi kimse gibi kuvvetli keli meler genellikle hakikate dayaldr. Hakikat abartldnda di er kiiler kendini kaybeder, ya hep ya hi nitelendirmelerini adil bulmayarak iddetle protesto eder ve hemen istisnalara iaret etmeye balarlar.

Somut mu znel mi?

letiimde kesinlik nemlidir; yanl ya da eksik anlalan bir ke limenin dncesiz ani bir eylem kadar ok felakete yol aabildi i imdiki pamuk ipliine bal dengeler anda bu ok daha nemli hale gelmitir. - JAMES THURBER

139

Tartmalarnz znellikten koruyup nesnel klabilmek iin gzlemlerinizi somut gerek yaam olaylarna dayandrn; Kediye yemek vermeyi her zaman unutuyorsun. Alktan l sn m istiyorsun? trnden kesin olmayan bir itham fkeli bir tepki yaratacaktr. fade iki kere kkrtcdr, nk ar szck ayn ekilde ar bir sonula balantldr. Oysa ocu unuzun kediye yemek vermemesinden ikyeti olmak bir eydir, onu kediyi sevmemekle itham etmek baka bir ey. f keli bir itirazla karlaacanz kesindir. Bunun yerine yle diyemez misiniz: Bu hafta kedi nc kezdir yemeksiz kalyor. Ne oluyor? Aklama tale biyle balanm bu somut gzlem, konumay kiiden ok olay zerinde younlatracaktr. ocuunuzu bir kavga havasna sokmak yerine, ona bir aklama getirme ve tutumunu dzelt me frsat verin. Atlye almalarndan birinde tam bu noktaya geldiimiz de, bir bayann yznn kzardn grerek kendisine ne d ndn sordum. yle dedi: ocuklarmn niin szm dinlemediini imdi anladm. Sanyorum her eyi abartarak kendi inanlrlm zedeledim. Her eyi abartmay alkanlk haline getirmitim: Jeffrey, taraadan ieri girdiinde tel ka py kapatman sana milyon kez syledim. Ya da Lisa, sana bin keredir sylyorum, st buzdolabna geri koy. Sonra unu sordu: Bu alkanlktan nasl vazgeebilirim? Kendisine, ikyetlerini ocuklarn cevap vermeye zorlayacak sorular eklinde formle etmesini nerdim. ocuklara srekli ne yapmalar gerektiini sylemek yerine, Jeffrey, taraadan ieri girince ne yapmak lazm? ya da Lisa, bardan doldur duktan sonra st iesini ne yapmay dnyorsun? gibi so rularla ok daha iyi sonu alabileceini anlattm. Bir baka katlmc, bir renci olan Rita, Keke kolejde ki oda arkadam da imdi burada olsayd dedi. Benim tem bel olduumu dnyor. Geen gece beni hibir zaman oda mz temizlememekle itham etti, kendisinin her zaman arkam

140

dan toplamak zorunda kaldn, odaya bakan tek kiinin ken disi olmasndan artk yorulduunu syledi. Kendisine oda arkadann sylediklerinin doru olup ol madn sordum. Tabii ki hayr. Tozu benim aldm, ye mekleri benim piirdiimi ve her akam bula benim yka dm unutmak iine geliyor. Rita, ya hep ya hi tr aklamalarn duygular niin tah rik ettiinin nc bir nedenine iaret etmi bulunuyordu. Bu, bu tr ifadelerin ou zaman eski eylemleri ya da eylem sizlikleri hedef almasdr. Bu ise l bir saldr ortaya kar makta, an bir sulamay adil olmayan bir hkm ve gemi in hesabnn sorulmas izlemektedir. Ritaya, an szleri sorular eklinde sahibine geri yanst masn nerdim. Sulayc szleri saldrgan olmayan bir ekil de geri aktarmas oda arkadana ithamlarn yeniden tartma ve deerlendirme frsat verecek ve bylece mnakaa nlene bilecekti. Rita, kibarca ama kulaklanna inanamyormu gibi, Ben hibir zaman evi temizlemiyorum? diyerek oda arkada nn yzeysel ithamn tekrarlarken, bir yandan da Bunu ger ekten de kasdetmiyorsun, deil mi? der gibi kalarn kald rabilir. Bu durumda oda arkada belirsiz ithamlann muhte melen homurdanarak desteklemeye alacak, yi ama, dn gece bir saatim etraf toplamaya gitti diyecektir. Demek so run bu. Oda arkadann kzgnlnn nedenini aa karan bu olgusal muhasebe, Ritamn duygusallktan uzak nesnel bir yaklam gstermesini salayacaktr. Ortal dank brakt iin zr dileyebilir ve oday toplad iin arkadana te ekkr edebilir.

thamlarn evresinden Dolamak m, Uzun Uzadya Yantlamak m?

Bilgelik sanat, neyi grmezden gelmek gerektiini bilme sanat dr. - WILLIAM JAMES

141

Eer Rita oda arkadann geri adm atmayacan ve hemen Hayr, olamaz! Bir kere olsun etraf topladn hatrlamyo rum, kald ki...diyerek saldry devam ettireceini ngrm olsayd, yapabilecei en iyi ey, kar kantlar ne srmeye a lmak yerine, sulamann evresinden dolamak olurdu. Uzun uzadya yantlamaya almak, aklamalar getirmek ye rine, bilinli olarak grmezden ya da duymazdan gelmek ok daha bilgecedir. Rita, oda arkadann ithamna kar kmak yerine (Sen kim oluyorsun da bana tembel diyorsun?), ev resinden dolard. Sandor Minab, Nasl bir insan olduumuzu, grmezden gelmeyi tercih ettiimiz eyler kadar ok belirleyen baka bir ey yoktur diyor. Rita, hakaret ieren tembel szcn duy mazdan gelmeyi tercih ederek konumay somut zmlere yneltebilir. yle diyebilir: Dairemizi nasl temiz tutabilece imizi tartmak istiyorsan, bunu seve seve konumaya haz rm.

Dehet Dolu Szckler Felakete Yol Aar

Hayatmda ok felaket acs ektim. ou hibir zaman gerek lemedi. - MARK TWAIN

Dostlarmdan Bili, bu fikri kullanarak nianlsnn abartl szcklerle konuma alkanln deitirmeyi baard. En kt, korkun ve imknsz gibi szcklerin de ar szckler olduunu dnyorum. Winona ok hareketli bir kadndr ve bu diline de yansr. Sk sk yle eyler sylerdi: Bu yediim en kt yemekti. Bu elbisenin iinde korkun grnyorum. Seninle konumak imknsz. Hibir yere gitmez olduk. Bu tr rahatsz edici szckleri kullana kullana kendini sinir k pne evirmiti. Bili, doru bir saptamada bulunmutu. Stres aratrmac

142

Hans Selye unu bulmutur: Strese yol aan olaylar deildir, stresin nedeni sizin olaylan yorumlay tarzmzdr. Aada ki diyagram size bunun nasl ilediini gsterecektir.

FZK OLAY

DUYGULAR

Fiziki olaylar (rnein ayak parmanz incitmeniz, souk suya atlamanz) dorudan duygu retirler. Ne olduunu d nme ya da deifre etme ihtiyac duymazsnz. Parmanz acr. Bedeniniz rperir.
DEERLER DNCELER BEKLENTLER ALIKANLIKLAR VE SZCK HAZNES DENEYM

BTN TEK OLAYLAR

DUYGULAR

Btn teki olaylar (rnein televizyonunuzun bozulmas) zihninizde ilemden geer ve zihniniz; deer, dnce, bek lenti, deneyim ve alkanlklarnz ve szck hzinenize daya l duygular retir. fke duyabilirsiniz (Tam bozulacak zama n buldu! En sevdiim program balamak zere), istemeden rahatlayabilirsiniz (Aerobik dersine gitmek iin ite sana bir frsat!), sinirlenebilirsiniz (Allahn cezas ocuklar gene uzaktan kumandayla hepsini birbirine kartrmlar) ya da genel bir umutsuzlua kaplabilirsiniz (Bu evde de her ey bozuluyor).

143

Duygularnz Olgulara Uygun Olsun

Kendi bana iyi ya da kt olan bir ey yoktur, bunu dncele rimiz yapar. - WILLIAM SHAKESPEARE

Shakespearein saptam olduu gibi, koullar kendi balarna iyi ya da kt deildir. Bu, nasl yorumladnza baldr. O nedenle, duygularnzn duruma uygun olabilmesi iin olan bi teni kendinize ok iyi tarif etmeniz gerekir. Tarifinizi abartr sanz, duygularnz ve belki karacanz sonulan da abar trsnz. izimleriniz ar olumsuzsa grnmnz de yle olacaktr. Duygulannzm olgulara uygun olmasn nasl salayabilir siniz? Bir ey olduunda derhal dncelerinizin kesinliini snamak iin kendinize unu sorun: Bu doru mu? nnz de bir fatura yn duruyor ve siz de Bunlan deyebilmek iin yz yl almam lazm diye dnyorsanz, kendinize bunun doru olup olmadn sorun. Eer doru deilse (ar ifadeler nadiren dorudur), bu kez kendinize unu sorun: Doru olan hangisi? Kesin olun. O zaman, belki de btn bu borlan demenin ancak aynz alacan greceksiniz. imdi, felaket tellall yapmak yerine durumu doru deer lendirmi bulunuyorsunuz.

Bili, kendisiyle bu konu zerine konutuumuz gnn ak am Winonayla bulutuunu anlatt. Daha arabaya biner bin mez allm ikyetlerine balam: Hibir ey yolunda git miyor... Bili dnp sormu: Winona, bu doru mu? Hibir ey iyi gitmiyor mu? Bu soru, tiradn annda kesmi.

144

nce bir sre sessiz kalm. Sonra ban sallayarak, Ha yr doru deil. Doru giden birok ey var. Bu dehetliletirme alkanl ve dehetli szcklerin ileri nasl olduundan da ktletirdii zerine konumaya devam ettik. Durumlara tepki gsterme tarznda dzgn kal mada birbirimize yardmc olmaya sz verdik. Bir eyi kor kun olarak yorumladmzda kendimize, Bu doru mu? Doru olan hangisi? diye sormay kararlatrdk. Gittiimiz filmden holanmadmzda, bu bir felaket deildir. Pizzamz mantarl sylemeyi unuttuumda, bu idamlk bir su deildir. Trnan krdnda dnya batmaz. Korkun ve affedilmez gi bi olumsuz szcklerin yerine ilgin ve elverisiz gibi szck ler geirmeye karar verdik. 'Nefret etmek ve canna okumak gibi szckleri kullanma y da durdurduk. Bir ey yanl gittiinde, Byle bir ey oldu unda nefret ediyorum ya da Bunun iin onun canna okuya cam demek bugnlerde moda oldu. Bunlar iddet dolu sz ler; bu acmasz szcklerin dilimizde yer etmesine izin ver memeye karar aldk. imdi her eyi bir talihsizlik olarak nite lemek yerine, olaylar daha ak bir gzle grebiliyoruz. Bylece ilikimiz ve birlikte geirdiimiz zaman ok daha zevkli hale geldi. Lgatimize ne kadar da ok iddet dolu olumsuz szck girdi! Bu olumsuz imajlarn sinsi etkisi insanlar, Galsworthynin havaya zindanlar kuranlar olarak tarif ettii ka ramsarlar haline getiriyor. Daha ok olumlu imajlar kullanma ya zen gsterirseniz, o zaman kendi ina ettiiniz zindanlar dan dar trmanabilir ve dnyann ne kadar harika bir yer ol duunu grebilirsiniz.

145 __________________________________________________ __ ___________

AIRILIA GTMEKTEN SAKINMAK N EYLEM PLANI Hafta sonu iin birka film kiralamak zere ocuklarnzla birlikte videocuya gidiyorsunuz. ocuklarnz iddet dozu yksek bir filmi seiyor, siz ise bundan vazgemelerini neriyorsunuz. Hibir za man istedikleri filmi seyretmelerine izin vermediinizi sylyorlar. Nasl tepki gsterirsiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER thamlarn reddeder ve kendi nizi hasm haline sokarsnz. Hi de yle deil, bunun do ru olmadn biliyorsunuz. Geen hafta ikifilmi de siz se mitiniz. ocuklarnz, Bize hep Dis ney filmleri seyrettirmek isti yorsun der, siz de reddedersi niz. Bu gln. Aylardr bir Dis ney filmi grmedik. Abartl bir ekilde sizin hibir zaman onlarn isteklerini dik kate almadnz sylerler, siz de haksz yere itham edildii niz duygusuyla fkeyle tepki gsterirsiniz. Elbette isteklerinizi dikkate alyorum. Bu videocuya benim canm film seyretmek istiyor diye mi geldik sanyorsunuz? KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Abartl szlerini vurgulu bir ifadeyle tekrarlarsnz. Hibir zaman istediinizfilmi seyretmenize izin vermiyo rum?"

Ya hep ya hi eklindeki itham larn kendilerine geri yanstr, sonra susarsnz. Size hep Disney filmleri sey rettirmek istiyorum?

thamlarn yantlamak yerine duymazdan gelerek zmler zerinde odaklanmaya ynelir siniz. "Zevkle seyredebileceiniz bir ey bulabilirsiniz sanyorum. Yanza uygun filmler arasn dan seyretmek istediiniz han gisidir?

nc Ksm

atmalar birliine Dntrn

X X
A

Bir dost, bizi gerekten anlayan, sorunlarmz gzden geir irken bize kulak verme skntsna katlanan bir kii, dnyaya bakmz btnyle deitirebilir.

- ELTON MAYO
M M

On Altnc Blm

Kulak Verin

Size gerekten kulak veren birisini biliyor musunuz? Bu kii niin bu kadar iyi bir dinleyici? Size blnmeyen dikkatini ar maan ettiinde kendinizi nasl hissediyorsunuz? Hakknda ne dnyorsunuz? Tandnz yzlerce insan arasnda en ok bir ya da iki ki inin size gerekten kulak verdiini dneceinizi tahmin ediyorum. Bu kadar enderdir. Birisinin kendisini nemli his setmesi iin yapabileceiniz en iyi eyin tamamen onun ze rinde younlamak olduunun farknda msnz? Dikkatinizi tamamen bir kiiye odaklandrmann, u anda dnyada be nim iin en nemli olan ey sensin demenin bir baka biimi olduunu biliyor musunuz? Ne var ki, ou insan dikkatini btnyle bir kiiye hasredemeyecek kadar meguldr. Bir mnakaadaki iki tarafa da kulak verenler sadece komulardr, derler. Yanl anlamalar,

150

duygularn inenmesi, atmalar ve anlamazlklar ou za man dinleme eksikliinin bir sonucudur.

Ksmi Dikkat mi, Sabrl htimam m?

"fke ou zaman ilgi iin atlan bir lktr. - TONGUE FU DNCES

nmzdeki be blmde insanlara gerekten kulak vermek iin atabileceiniz somut admlan zetleyeceim. Bu nerile ri izlerseniz, ou durumda insanlann sizinle mnakaaya gir mesinin nne geebilirsiniz, nk onlara istediklerini, kula nz vermi olacaksnz. Bu teknikler size ayrca fkesi tepe sine km birisini yattrmada da yardmc olacaktr. Nasl? nsanlar dikkatinizi ekebilmek iin kendilerini zor hale getirirler. Kii, ilettii ivedi mesaj almadnz grd nde, kendisine sknt veren eye zen gstermenizi sala mak iin daha zorlayc davranlara bavuracaktr. Yksek sesle konuabilir, sert bir dil kullanabilir ya da sizi, kendisinin ne kadar sknt iinde olduunu kabul etmeye zorlamak iin, yznze barabilir. fkeli bir insana kulak verirseniz, genellikle sesini alalta cak ve daha mantkl hale gelecektir, nk dikkatinizi eke bilmek iin abartl davranlara bavurmasna gerek kalma m olacaktr. ngiliz matematiki ve fiziki Isaac Newton yle demitir: Eer herhangi deerli bir keif yapmsam, bunu u ya da bu yeteneimden ok sabrl bir ihtimam gster meme borluyum. Sabrl ihtimam karnzdaki kiinin duy duu husumetin ardnda yatan gerek nedenleri kefetmenize ve bylece bu husumeti ortadan kaldrmaya balamanza yar dmc olur. Kendinizi bu beceriyi gelitirmeye adarsanz btn ilikile riniz ok daha iyileecektir. Daha iyi bir ynetici, ebeveyn, i-

151

gren, e, ocuk ya da arkada olacaksnz. Size gerekten ku lak veren kii hakknda hissettiklerinizi hatrlayn. Yaamnz da bir yeri olduu iin ona mteekkir deil misiniz? Siz de ayn eyi baka insanlar iin yapmaya aln. O zaman, onlar da size yle yksek bir deer bieceklerdir.

zensiz Dinleme atmalara Neden Olur

ABD de sohbet, soluk almak iin duraklayann annda dinleyici haline geldii rekabeti bir altrmadr." -NATHAN MLLER

Nathan Millerin vurgulad gibi, ou insan dinlemez, sade ce kendi konuma srasnn gelmesini bekler. Ne var ki, bir e yi dile getirmek iin bekleyemeyecek kadar youn bir ekilde hissediyorsanz, dier kiinin grn dinlemek iin dn celerinizi bir sre kendinize saklamanz ok zordur. Dier ki i sylemek istediiniz eyin nne dikiliyormu gibi hisse dersiniz. Eski bir donanma pilotu olan kocam, bunu telsiz kilitlen mesi olarak adlandryor. Pilotlarn telsiz mesajlarn ayn an da hem vermesi hem almas mekanik olarak imknszdr. n ce konumak sonra dinlemek zorundadrlar. Gnlk sohbetlerinizde iki ynl iletiim salamak iin bu iki ynl telsiz iletiimi imajndan yararlanabilirsiniz. Sz nz bitirdiinizde telsizin dmesini kapattnz dnn ve sonra dikkatinizi gelen mesaja younlatrn. Her szc zmseyin. Ancak dier taraf szn bitirip tamam mesajm verdikten sonra, telsizinizin dmesini ap sylenenlere yan tnz verin.

152

lginizi Harekete Geirin

Hissediyormu gibi yapmak, rol yapyormu gibi hissetmekten daha kolaydr. - WILLIAM JAMES

Kendi sylemek istediiniz eye baka birisinin sylemek is tedii eyden daha yksek deer bime drtsn amann bundan daha elle tutulabilir bir yolunu biliyor musunuz? in srr, dier kiiyi dinlemekten holandnz hissetmeyi bekle memektedir. Grlerini hibir zaman duymak istemeyebileceinizi nceden kabul edin. Dikkate almaya aln. Aada zetlenen yntemle dikkatinizi verebilmek iin ilginizi ha rekete geirmeyi renebilirsiniz. teki kiiye bakn. M. Scott Peck, Ayn anda ba ka bir ey yapyorsanz birisini gerekten dinleme niz mmkn deildir diyor. Yapmakta olduunuz ii bir kenara brakn. Elinizdeki kalemi masann zerine koyun. Bu beden hareketleriyle unu demi olursunuz: Bunlar bekleyebilir. Siz daha nemlisi niz. Bu tr davranlar karnzdakine fiziksel ve psikolojik olarak kendisinin sizin birinci ncelii niz olduu hissini verir. Kalarnz kaldrn, gz temas kurun ve ilgi duy duunuzu gsteren bir yz ifadesi taknn. Yznz kaytszsa ilgi dzeyiniz de yle olacaktr. Gzleri niz baka tarafa bakyorsa, zihniniz de yle yapa caktr. Dier kiinin yzne odaklanmanz ve ka larnz yukar kaldrmanz rehavete dmenizi n ler ve meraknz uyandrr. ne doru hafife eilin ve dikkatli bir poz taknn. Kendisine doru eilerek karnzdaki kiiye beden dilinizle, Sizin iin buradaym mesajn aktarm

153

olursunuz. Byle belirgin ekilde ona doru eildi iniz iin size barmak istemeyecek, buna ihtiya duymayacaktr. Ona doru uzanarak, onun kendisi ni zor hale getirmesini zorlatrmsmzdr.

Dinlemeyi renin, renmek in Dinleyin

Dinlemiyorsanz renemezsiniz. - LYNDON BAINES JOHNSON

Bir programdan sonra katlmclardan biri gelerek unlar sy ledi: Beden dilimin ynettiim elemanlar ne kadar yabanc latrdnn hi farknda deildim. Her zaman ak kap poli tikas uygulamakla vnrdm. Bugn ise, kapmn ak ola bileceini ama zihnimin kapal kalabileceini rendim. Elemanlarm benimle konumak istediinde ben genellik le baka bir ile urayor oluyorum. Farknda olmadan onla ra iimdeki istenmeyen bir kesinti gibi davranyorum. Bam yapmakta olduum iten kaldrp kaytsz bir ekilde, Evet, ne var? diye soruyorum. Bu davranm onlar tarafndan Can m skyorsunuz. Acele edin ve brakn gene iime dneyim demek istediim eklinde alglanyor. Ofise dndmde saat onla on bir ve le drt arasnda Dinleme Saatleri getirmeyi dnyorum. B ylece gn boyu, bir yandan ivedi talepler ve yetitirilmesi gereken ilerle ilgili hokkabazlk yaparken, bir yandan da kafa karkl iinde elemanlarmn sorunlarn dinlemek zorunda kalmayacam. Bu belli saatlerde btn teki ileri bir kenara brakp eleman larm ve sorunlarn birinci nceliim haline getireceim. Kadrosuna daha ok zen gstermeye karar vermi olduu iin gen bayan takdir ettikten sonra, kendisine efinizden holanyor musunuz? sorusu evresinde ok deiik sektr lerden igrenlerle yaplm bir aratrmadan sz ettim. Ara trmann sonular ok artcyd. Evet, efimden holam-

154

yorum diyenler, bunun birinci nedenini, Bana kulak veri yor diye aklyorlard. Tahmin edebileceiniz gibi, Hayr, efimden holanmyorum yantn verenler ncelikle, nk Bana kulak vermiyor diyorlard. Down Time adl komik kitabnda Ron Dentinger yle di yor: Karm kendi kendisiyle konumaya almt. nk, kendisini dinlemekte olduumu sanrd. Gerek yaamda ise insanlar kendilerini dinleyip dinlemediinizin farkndadr. Dikkatinizin baka bir yerde olduunu grr ve bunu bir ilgi eksiklii olarak yorumlarlar. ou durumda, bir ie yaramaya can dndkleri iin iletiimi srdrmeye almay dur dururlar. Ynetici bayan, igrenlerini dinlemek iin zaman ayr mazsa onlarn kendilerinin ihmal edildiini dneceklerini, morallerinin bozulacan ve kritik konular gndeme getir mekten geri duracaklarn bilecek kadar akllyd. Verecekleri geri iletime kulak vererek bozuk giden ileri renebileceini ve gerekli nlemleri alabileceini biliyordu. Szlerini yle srdrd: lk batan doru yapmaya zaman ayrmazsak, daha sonra bir daha doru yapacak zaman nereden bulabiliriz? unu anlamt: En bata dinlemeye zaman ayrmam, dikka tini daha batan younlatrmam olduu iin, trmanm olan sorunlar zmeye ileride ok daha fazla zaman harcamak zo runda kalacaktr.

Hkmetmek mi, Eit Konum mu?

Kendinizi ykseltmek istiyorsanz, baka birisini ykseltin. - BOOKER T. WASHINGTON

Washingtonun szn biraz deitirerek yle de diyebiliriz: Birisini ykseltmek istiyorsanz, kendinizi alaltn. Bir ilkokul retmeni yle diyordu: ocuklarn kendilerini gerekten

155

dinlediinize emin olmalarn istiyorsanz, diz kn. Konu urken balarn yukar kaldrp size bakmak zorunda oldukla rnda, en iten dncelerini sizinle paylamaya ekinirler, nk tepenizde duran birisine iinizi amak korkutucudur. Kelimenin her iki anlamnda da onlarn hizasnda olmadnz iin, ne hissettiklerini anladnza hibir zaman inanmaya caklardr. Ama eer eyleri gz gze grebileceiniz ekilde aaya eilirseniz, kendileriyle ayn bak asndan bakt nz sezgisel olarak bilecekleri iin, sizinle daha serbest konu acaklardr. Hi, bir toplant ynetmek zorunda kaldnz ve tartma y balatmaya altnzda derin bir sessizlikle karlatnz oldu mu? Eer siz ayakta duruyor ve dier herkes oturuyorsa, ister istemez Ben patronum, siz de rgatsnz eklinde bir at mosfer yaratm olursunuz. nsanlara yukardan bakmak hk metmeyi artrr. Hkmetmek, yksek bir dzeyden bak mak ya da yksek dzey ya da konum nedeniyle komuta et mek eklinde tanmlanmaktadr. Konumunuz oturmakta olan larn gzn korkutabilir ve onlan serbeste konumaktan al koyabilir. Diyalogu gelitirmek istiyorsanz, siz de oturun. O zaman, kendileriyle ayn dzeyde bir oyun sahas meydana geldii iin, katlmclar grlerini bildirmede kendilerini daha rahat hissedeceklerdir. Roller eitlenmi olduu iin, grup yeleri muhtemelen daha aktif bir rol alacak ve birbirlerini dinleye ceklerdir. Gergin ilikileri ya da gerilimi ortadan kaldrm, yumuama salam olacaksnz. Sizin tarafnzdan dinlenilmeye en ok kimin ihtiyac var? imdi olmaz, Ksa tut, Acele et, Seni sonra ararm de melerinizden en ok pay alm olanlar kimler? Bu kiiyi bir daha ne zaman greceksiniz? Ona en az be dakika blnme mi bir dikkat ayracanza, hemen imdi kendi kendinize sz verin. Aklnzdaki dier her eyi uzaklatrn ve o birka daki ka iin onu dnyanzdaki en nemli ey olarak kabul edin. n

156

ceki sayfalarda zetlenen yntemi kullanarak nyarglar dlayn. Dikkatinizi kendisine younlatrmanz, ona Sana deer veriyorum demenin szel olmayan bir yoludur ve ken disine zen gstermemi, yarm kulak dinlemi olduunuz di er zamanlar dengeler.

KULAK VERMEK N EYLEM PLANI Arkadanz kendi terfisini kutlamak zere sizi le yemeine da vet ediyor. Yemekte size heyecanla stlenecei yeni sorumluluklar anlatyor. Onun adna ok sevinmekle birlikte zihniniz daha ok leden sonraki performans deerlendirmesi grmesiyle megul dr. Ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Performans deerlendirmesi grmenizi dnmeye de vam edersiniz. Bakalm patron proje raporu nu nasl bulacak? Ya bekledi im primi alamazsam? KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Arkadanzn sizin anzdan nemli olduunu ve btn dik katinizi hak ettiini dnrs nz. Deerlendirme toplantsn ofise dndkten sonra dn rm. u yarm saatte btn dikkatimi Max a vermeliyim. Dikkatinizi younlatrrsnz. Dik oturup, masaya doru eilip kalarm kaldrarak kendisini dinlediimi belli et meliyim. Baklarnz Maxm yznden ayrmadnz iin akimz da baka yerde olmaz. Maxin terfi etmesi bana da kvan veriyor. Bunu hak et miti.

1 1 I 1

Giderek huzursuzlarsmz, iiniz kurtlanmaya balar. Keke bu yemee gelmeyi kabul etmeseydim.

Gznz evrede dolar, ieri giren i arkadalarnz grrI snz. 9 Acaba deerlendirmeleri na la sil geti? ok mutlu grnmI yorlar.

Deerler bir toplumun evresinde rgtlendii ve kendini disipline ettii duygusal kurallardr. Deerler olmazsa uluslar - ve bireyler - cinnet geirebilir. - JAMES A. MICHENER

On Yedinci Blm

Haysz Davrana Kar Kurallar

Arabanzla yolda giderken, birden btn eritlerin, trafik k larnn, kaldrmlarn ve trafik levhalarnn yok olmu olduu nu grseniz neler hissedersiniz? Byk bir kaos olur, deil mi? Hi kimse kendini emniyet te hissedemez. nsan davrannn ounun kurallar vardr. Trafik kuralla r sayesinde kar ynden gelen arabalarn yanndan hi ekin meden geebilirsiniz, nk teki srclerin de kurallara uyacana inanrsnz. Btn sporlarn kurallar vardr. Futbolda rakip oyuncuya onsekiz iinde faul yaparsanz penalt olur. Hakeme svemezsiniz. Boksun bile kurallar vardr, enseye ya da belden aa yumruk atamazsnz, gong aldktan sonra yumruk vurmaya devam edemezsiniz. Ne var ki, ilgin bir ekilde, ou iletiimde (bireyler ara

158

snda ortak bir sembol, iaret ya da davranlar sistemi kulla nlarak enformasyon dei toku edilmesi sreci) kural yoktur. Neyin uygun olduunu, neyin olmadm belirleyen zerinde anlamaya varlm rehber ilkeler yoktur. Her ey mbahtr. insanlar birbirlerinin szn keser, sohbetleri tekellerine alr ve kiisel saldrlarda bulunur. Yerleik davran kurallar ol mad iin bireyler, Michenerin deyiiyle, cinnet geirir.

letiimde Rehber lkeler

"Gereklik vahi bir orman gibiydi; hibir iaret levhas, kilomet re ta ya da snr yoktu. - HELEN HAYES

Uzun vadeli bir ilikiye girecek olanlarn huzur ve gvenlik iinde bir arada var olmasn salamann bir yolu, daha batan iletiim iin rehber ilkeler belirleyip zerinde anlamaya var maktr. Einiz, oda arkadanz ya da aile yelerinizle bir ara ya gelip neyin mbah saylaca, neyin saylmayaca zerin de anlan. Belki ocukluunuzda anne-babamzm herkesin iinde kavga ettiini acyla hatrlyorsunuzdur ve birbirinize ayn eyi yapmama sz verirsiniz.'Sorunlan biriktirmek yeri ne, daha ktnda ayrntl olarak grp zmeye alma ya karar alabilirsiniz. Bir keresinde, Mnakaa ettiimizde birbirimizi boanmakla tehdit etmeyeceiz diye anlamaya varmann evlilik iin iyi bir temel kural olacan sylediim de, dinleyiciler arasndaki bir kadnn elini alnna vurarak, ok ge! diye bardn hi unutmuyorum. alma arkadalarmdan Karen Waggonerin evinde du varda asl bir kuralda yle yazldr: Sfat takmak yok - ap tal, angut, ahmak demek yok! Daha nce zr dilenmi bir konuyu bir daha gndeme getirmemeye sz verin. Taraflardan biri hassas blgeye adm attnda onu uyaracak bir iaret (Mola!) zerinde anlan. letiim szlemeleri yaparak sev

159

diiniz insanlarla ilikilerinizi iyi niyet ve huzur dolu bir ekil de srdrebilirsiniz.

Bar Muhafaza Edin

"Eer bar istiyorlarsa, uluslar top atlarna ngelen ineleme lerden vazgemelidir." - NAPOLEON BONAPARTE

ABD de her gn on milyonun zerinde toplant yaplmaktadr. Bu rakam kendi bana dehet verici deildir, ama 1986 da ya plan bir aratrmaya gre, bu toplantlara katlanlarm ou yar zamanlarnn boa getii grndedir. Kontrol dna kan toplantlar insanlar birbirine drerek ve ibirliinden ok blnmeyi kkrtarak yarardan ok zarar vermektedir. Aadaki basit ynlendirici ilkeler, toplant yneticilerine toplantlar az dalama dnmesine izin vermeden baary la ynetmede yardmc olabilir. Bu temel kurallar yerletire rek, trmanarak sz sava haline gelebilecek kk ineleme lerin nne geebilirsiniz. 1. Ayn anda ancak bir kii konuur. Eer birisi konu may keserse ya da birka dinleyici kendi aralarnda konumaya balarsa, u yntemleri kullanarak bu kural pekitirin. Gznz sz srasna sahip konumacdan ayr madan, elinizi mdahale eden kiiye/kiilere doru kaldrarak kibarca yle deyin: Affedersi niz...(konumacnn adn syleyin), herkes dik katini verinceye kadar biraz bekler misiniz? Cmlenizi kararl bir ses tonuyla bitirmeye dik kat edin. Konumay blen kiiyi ibirliine zor lamak iin yaknyormu ya da tereddt iindey mi gibi bir izlenim vermekten kann.

160

Konumay kesen kiiye bakmayn. Siz bakarsa nz herkes ona bakacaktr. Utanacak ve bu yz den de herkesin iinde kendisini rezil ettiiniz duygusuyla size fkelenecektir. Eer kii mdahale etmeyi srdryorsa, konu macya bakmaya devam ederek dzene uyma arnz daha yksek ve emredici bir ses tonuy la tekrarlayn. Ancak herkes yeniden sessiz olduunda, elinizle iaret ederek ve Teekkr ederim, ...(konuma cnn adn syleyin) imdi devam edebilirsiniz. Bize... anlatyordunuz diyerek konumacya ye niden sz verin. Yllardr saysz toplant ve konferans ynettiim iin, bu kurallar toplantnn erken bir aamasnda annda ve kararl bir ekilde uyguladnzda, btn tartma boyunca srecek olumlu bir ortam yaratmay baaracanz gvenle syleyebi lirim. lke, konumacnn dinlenme hakkn vurgulamak olma ldr. O zaman, insanlar akllarna estiinde dncesizce sze karmak yerine birbirlerine dikkat verecek ve nazik davrana caktr. 2. Katkda bulunmak isteyen herkes bir kere sz alma olanana sahip oluncaya kadar katlmclar bir gn dem maddesi zerine ancak bir kere konuabilir. Bu kural, ekingen kiiler sz ele geirmek zere inat kiilerle boumay gze almayaca iin, zorla yc kiiliklerin tartmaya egemen olup onu kendi gsteri alanna dntrmesine engel olur. Bu kural nasl uygulayabilirsiniz? rnein, eer Mary dierleri sz almadan ikinci kez konumaya balarsa, elinizi kendisine doru kaldrarak yle

161

deyin: Mary, senin grn dinlemeyi elbette iste riz ve nce msaade edersen grubun geri kalan b lmnn bu konuda dndklerini renelim. Evet Bob, imdi sra sende. Kullanlacak Szleri kullanmay ihmal etmeyin. Ama katlmclar utandrmak deil sorumlu dav ranmalarn salamaktr. Mary, herkes bir kere sz alncaya kadar beklemen gerekiyor ya da Mary, biliyorum bu konuda ok hassassn, ama brak nce herkes konusun demek yerine, Mary, herkes ken di grn bir kez aklama frsatna sahip olur ol maz, grn seve seve dinleyeceiz diyebilirsi niz. 3. Her sz alan en ok iki dakika (ya da sizin belirle yeceiniz belli bir sre) konuabilir. Bu gereksiz bir kstlama gibi grnse de, nemli bir amaca hizmet eder. Annem bana unu retmiti: Herhangi bir zamanda yaplabilecek eyler nadiren yaplr. Bir zaman snrlamas olmazsa insanlarn zl konuma ihtiyac hissetmesi iin bir neden olmaz. Kendileri ni tekrarlar, geliigzel konuur ve daldan dala atlar lar, bu arada dinleyiciler de zihinlerinde Tahitiye giderler. Elements o f Style (Stilin Esaslar) adl nl kitap larnda, Strunk ve White Gl yaz ksa olur di ye yazyorlar. Gl konuma da ksa olur. En ok iki dakika konuulmas skc oturumlar hzl ve retici toplantlar haline getirebilir. Bu kural yerletirmek iin bir grup yesini saat tutmakla grevlendirin. Grevi srenin bitimine on saniye kala uyanda bulunmak olmaldr. Sre dol duunda kibar ama kararl bir ekilde, nerilerin iin teekkrler, Brad deyin, Baka sz almak is teyen var m?

162

Hoa Gitmeyecek eyleri Hoa Yapn

Yasalarn bittii yerde tiranlk balar - WILLIAM PITT

Bir keresinde Eitim Bakanl benden yllk konferanslarna bakanlk etmemi istemiti. Bu toplantlarda renciler, ret menler, idareciler ve bakanlk yetkilileri bir araya gelerek ka mu okullarnn sorunlarn tartrlar. Konferans gndeminde; zel eitim alan engelli ocuklarn dierleriyle kaynatrlmas, spor dersine katlabilmek iin ge rekli asgari not ortalamas ve zorunlu uyuturucu ve seks ei timi gibi duygu ykl konular bulunuyordu. Gnn sonunda katlmclar birbirlerini alklarla uurladlar. Konferansta b tn konularn gerektii gibi ele alnd ve herkesin nerileri ni aklamak iin eit frsata sahip olduu ortak grleriydi. Toplanty srkleyici somut kiisel neriler gndeme gelme mi de olsa, katlmclar srecin adil ilediini, ortak bir mu tabakata ulaldn ve bu sonucu destekleyebileceklerini d nyorlard. Gemite bu yllk konferanslar her seferinde grltl bir ma havasnda geerken bu kez byle baarl bir sonu nasl elde edilebilmiti? Bunun nedeni, alma gruplarnda tart malarn, daha oturumlarn banda temel kurallar belirleyen ve herkesin bunlara uymasn salayan eitimli medyatrler tarafndan ynlendirilmesiydi. Toplantdan sonra yanma ge len bir medyatr unu dedi: Biraz nce muazzam bir iltifat al dm. En inat katlmcmz kapdan karken beni durdurup elimi skt ve oturumu dzgn ynettiim iin beni u szler le vd: Hi hoa gitmeyecek eyleri bile hoa yapyordu nuz. Bu nitelendirmeyi hep beenmiimdir. Bu kurallar uygula maya alrken bir toplant bakan hoa gitmeyecek eyleri hoa yapmak zorunda kalabilir., Grn okulu bir ekil

163

de aklamakta olan bir konumacnn elinden mikrofonu al mak her zaman kolay deildir. Ateli bir tartmay sona erdi rip odak noktasn eylem planlarna kaydrmak kimilerinin tylerini diken diken edebilir, ama sonuca ulamak iin bunu yapmak zorundasmzdr. Kurallara uyulduunda toplantya katlan herkes kendi hakkna sayg gsterildiini, sadece bir ka atak kiinin arzularna boyun eilmediini dnecektir.

Bakalarnn Hakkna Sayg Gsterin

Uluslar arasnda olduu gibi bireyler arasnda da bar sala yan ey herkesin hakkna saygl olunmasdr. - BENITO JUAREZ

En tartmal konularn bile bar bir ekilde ele alnmasn salamak iin kurala daha dikkat etmek gerekir. Dier katlmclarn grlerini reddetmek yasak tr. Byle olmamt ya da Bu doru deil denmesine izin verilemez. Birisine doru syle mediini ya da yanl olduunu sylemek, onu kzdrmann en ksa yoludur. Anlamazlnz bi rinci tekil ahsta konuarak diplomatik bir ekilde ifade edin. Ben bu gre katlmyorum ya da Olayla ilgili benim farkl bir izlenimim var de yin. Fark gryor musunuz? Ben diye konutu unuzda, kart grteki kiiye saldrmadan ken di konumunuzu aklayabiliyorsunuz. Yksek sesle konuulmaz. Barmak yasaktr. Bu kural gln grnebilir, ama bir tartmay man tkl tutmann anahtardr. Stanley Horowitz yle diyor: Bir sohbetin dzeyini sesi ykseltmek ka dar alaltan baka bir ey yoktur. Doru sylyor.

164

nsanlar ne kadar yksek sesle konuursa o kadar az dinleyebilir. Normal bir tonda konumak insan larn tarafsz bir ekilde etkileim iine girmesine yardmc olur. Gemile boumak yerine gelecek zerinde odak lann. Daha nce 9. ve 10. Blmlerde de deinil mi olan bu ok nemli anlay burada bir kez da ha tekrarlamakta yarar vardr. Gemite yaplm olmas gereken eylere (ve niin yaplmadna) zaman harcamak yerine, atlmas gereken admla ra ve durumun bundan byle nasl ele alnmas ge rektiine ynelin.

Kurallar Koyun
nsanlar melek olsayd devlete hibir zaman gerek olmazd. - JAMES MADISON

Eer insanlarn birbirlerine nazik davranacana gven duyu labilecek olsayd hibir dzenlemeye gerek olmazd. Ne yazk ki, ou grupta kendi bana brakldnda dncesizce ba kalarnn haklarn ineyecek tynette, duyarsz en az bir kii bulunur. O nedenle, katlmclarn korunabilmesi iin kurallar konmas gereklidir. Krk daireli bir apartmanda oturan bir arkadam geenler de telefonda unlar anlatyordu: Bizde apartman sakinlerinin yllk toplants her seferinde bir karabasana dnr. Baz sa kinler hakl olarak katlmay reddeder. Geen yl kurul baka n toplantnn kontroln tmden kaybetti. Sonunda, bir yan dan elindeki ekici iddetle masaya vururken, bir yandan da dzen salamak iin baryordu. Komular birbirleriyle az dalama tutumutu, bir ksm da protesto ederek salondan kyordu. Tam bir fiyaskoydu.

165

Son gnderdiin Tongue Fu bltenini okuduktan sonra, bunun hi de byle olmak zorunda olmadn grdm ve ta rafsz bir toplant yneticisi tutmay nerdim. Ynetim kurulu bu neriyi benimsedi ve sonuta bu ylki genel kurul dzgn bir ekilde olaysz sona erdi. Ynetici bizleri selamladktan sonra, dosta bir tartma yrtebilmek iin gerekli ileyi tarz konusunda grlerimi zi ald, belirlenen temel kurallar ve gndemi akladktan sonra, tartmay kiisel ekimeler batana saplanmasna izin vermeden ilerleterek yrtt. Her ey iki saatte bitti. Ge en ylsa be saat srmt. Birisi izgi dna kmaya yelten diinde, ynetici duvarda asl temel kurallara iaret etmekle yetiniyor ve sz konusu kiinin bireyler zerinde younlamak yerine yeniden gndem maddesine dnmesine yardmc olu yordu. Bu toplant, geen ylki rezaletin balatt olumsuz gi dii tersine evirerek binada dostane bir birlik havas yaratma y baard.

HAYSIZ DAVRANIA KARI KURALLAR N EYLEM PLANI Okul-Aile Birlii toplantsna bakanlk ediyorsunuz. Okul yneti mi kaynak yokluu nedeniyle mezuniyet trenini iptal ettiini ak lam olduu iin toplantnn hararetli geeceini daha batan bili yorsunuz. Toplanty nasl ynetirsiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Karan aklamak zere md re sz vererek balarsnz. Mezuniyet programnn niin iptal edildiini bizlere akla mas iin ilk sz sayn md rmze vermek istiyorum. KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Toplanty herkese ho geldiniz diyerek aar ve temel tartma kurallarm belirlersiniz. Sizi bu akam burada gr mekten mutluyuz. sterseniz bu nemli konuyu dzgn bir e kilde tartabilmek iin nce baz temel kurallar belirleye lim. Temel kurallara atfta buluna rak katlmcy nazik davran maya davet edersiniz. Beyefendi, sizin de konuma olananz olacak, ama nce izin verin Mdr Bey szlerini bitirsin. Elinizi kaldrp konumacdan herkes susuncaya kadar bekle mesini rica edersiniz. zr dilerim Mdr Bey, her kes dikkatini toplayncaya ka dar biraz bekleyelim.

fkeli bir veli bararak md rn szn keser ve onu sustu rur. Ltfen izgi dna kmayn. Yerinize oturup herkes gibi s ranz bekleyin.

Baz ana-babalar kendi arala rnda konumaya balarlar, siz de kendi kendinizi yersiniz. Ne kadar kaba insanlar. Oysa fukaraya bir ans tanmalar gerekir.

Kelimeler tahripkr olabilir. Birbirimize nasl hitap ediyorsak, sonunda birbirimiz hakknda da yle dnrz. Ve bunun etkisi olur.
- JEANNE KIRKPATRICK

On Sekizinci Blm

Kavgalar Yattrn

Bir kavgay ayrmak zorunda kaldnzda diplomatik bir e kilde nasl mdahale edebileceinizi biliyor musunuz? Bir keresinde Honolulu polis tekilatna bir Tongue Fu se mineri sunarken, deneyimli bir polis memuru katlmclara kar-koca kavgasna tutumu iftleri nasl yattrdn anlatt. yle konutu: Ben olay yerine vardmda sz konusu kii ler genellikle lgna dnm haldedir, iki taraf da olayla ilgi li olarak nce kendi anlatmn dinlememde srar eder. Sinirle ri gerilmi, sabrlar tkenmi durumdadr. Zamanla, insanlarn birbirlerinin boazna sarlm olduu durumda yapabileceim en iyi eyin not almak olduunu gr dm. Not defterimi karp u sihirli szckleri sylyorum: kinize de sra gelecek. imdi sayn bayan (ya da bay), nce siz buyrun. En batan balayarak ne olup bittiini bana anla tn.

168

Atp Tutmak m, Rapor Etmek mi?

Tartma bilgi dei tokuu; mnakaa ise duygu dei tokuudur." - ROBERT QUILLEN

Polis memuru szlerini yle srdrd: nsanlar birbirlerine barrken olumlu bir sonuca ulamak mmkn deildir. Oy sa, olanlar en batan kronoloji karr gibi anlatmak zorunda kaldklarnda, kavgann taraflar nce durup dnyor, yava lyor ve olaylar zincirini yeniden kuruyorlar. Birbirlerine atp tutmak yerine rapor etmeye balyorlar. Bylece kzgn kafalar duygusal mantk erevesinden uzaklayor. Azlarndan kanlar bir bakasnn yazmakta olmas, onlar az bozuk olmalarnn baka insanlar tarafndan nasl alglanaca konusunda da uyaryor. Yakas almadk szleri nin kayda gemesinin kendi karlarna olmayacann farkna varyorlar. Bylece svmeye son vermeye yneliyorlar. Not tutmak, insanlar dzensiz bir ekilde konumak ve ayn eyi tekrar tekrar sylemekten de alkoyuyor. Ayn eyi nc kez yinelemeye kalktklarnda yle diyorum: Bunu uraya not etmitim, daha sonra ne oldu? Sonunda her eyi yazdktan sonra, kendi anlatmlarnn doru dinlenmi oldu undan emin olmalar iin, hepsini kendilerine bir kere daha okuyorum.

Aalanmay Sineye ekmeyin

Kabalk, zayf adamn gl taklidi yapmasdr. - ERIC HOFFER

Atlye almalarma katlan bayanlardan biri, avukatnn ken disine, eski ei kendisini ne zaman rahatsz etmeye alrsa hemen not tutmasn nerdiini anlatt. Eski kocam ok az

169

bozuk birisiydi. Kendimi hep parmaklarmn ucunda yrr gi bi hissederdim, ne zaman neye kzaca hi belli olmazd. Kendimi savunmaya altmda daha da saldrganlard. Ben boyun eip istediini yapncaya kadar kfrlerini srd rrd. Avukatm yanmda her zaman kat kalem bulundurmam ve dediklerini not etmemi nerdi. Bundan sonra, bana ilk sal drdnda hemen not defterimi kardm. Allahn belas, sen ne yaptn sanyorsun? diye haykrd. Sakin bir ekilde, Sylediklerini yazyorum. Bu samal niin yapyorsun? Niin dersin? dedim ve enesi kapand. Hezeyanlarnn bu tutanaklarnn mahkemede kendisine kar delil olarak kullan labileceini kavramt. Bylece, fkesini benden kartmak tan vazgeti. Bu kadnn durumu aslnda ar bir rnektir, ama yks sylenenleri kaydetmenin ne kadar yararl olduunu gzler nne sermektedir. Not tutmann sadece cezalandrma ama cyla yaplmas gerekmiyor. Not tutulmas insanlara, Syle dikleriniz size kar kullanlabilir ve kullanlacaktr diye ha trlatarak onlar gaddarca szler sylemekten alkoyar ve nazik konumaya davet eder. Geenlerde havaalamnda bu tekniki kullanma frsatm ol du. Arabam sinyal lambalar yanar ekilde yolun kenarna ekmi bagajm yklyordum. Bir gvenlik grevlisi yakla t. Grnnden kafasnn bir eye kzm olduu belliydi. Yumruuyla kaportaya vurarak, Bu kahrolas arabay kald rm kenarndan ek! Burada park edemezsin diye bard. Kendisine arkadan eimin birka byk bavulla gelmekte ol duunu, sonra hemen kalkacamz aklamaya alrken, hiddetle gzlerini devirerek, Sama! diye pskrd, Lev hay grmyor musun? Stresli alma koullan yznden sabrnn son snnna ka dar gerilmi olduunu anlyordum, ama bu gene de byle bir lisan kullanmasn, benimle bu tonda konumasn hakl gs termezdi. nce aknla dtm, sonra antam ap iinden

170

bir kalem ve bir para kat aldm ve kibarca ama net bir dil le, Affedersiniz, biraz nce ne demitiniz? diye sordum. Gz gze geldik. Bu kt davran rneinin amirine ikyet edil mesinin iine gelmeyeceini ve kesinlikle haksz olduunu fark etti. Yz ifadesi deiti. Ltfen, bagajlarnz ykler yklemez bu eridi boaltn dedi ve gitti.

Yanl Davranlar Belgeleyin

Eylem, umutsuzlua kaplmann kar kutbudur. - JOAN BAEZ

Joan Baezin szn biraz deitirerek sylersek, belgelendir me saygszln kar kutbudur. Seminerlerimizden birinde bir personel yneticisi yasad ya da uygunsuz davranlar kaydetmenin nemine iaret etti. grenlerimizden biri bir bakas hakknda bir ikyette bulunduunda, saldrgan davra nn kesin tarihi, saati ve nitelii belgelenmemise harekete gemek zor oluyor. alma arkadalarnzdan biri dier ele manlara ya da mterilere kt davrandnda bunu hemen e finize bildirmeyin. Sizin aznzdan dinlenecei iin znelli inize verilebilir. ddialarnz yazl hale getirin, kimin ne za man nerede kime ne sylediini olduunca aynen yanstmaya aln. O zaman, efinizin aratrma yapabilmesi iin elle tu tulur kantlan olacaktr. Ayn oturumdaki bir retmen bunu onaylad: Eskiden o cuklar yanl bir davranta bulunduunda velilerine telefon edip durumu anlatrdm. Genellikle ocuklann savunur ve onlan haksz yere suladm gerekesiyle bana kzarlard. im di rencilerimden biri terbiyesizlik ettiinde olanlan aynntl ekilde bir kada yazp velisine gstermesi iin yanma ve riyorum. Not, olan bitenin nesnel bir dkm oluyor ve veli lerin benimle dalamak iin bahane aramak yerine somut ol gulara ynelmesine yardmc oluyor.

171

KAVGALARI YATITIRMAK N EYLEM PLANI Yolda arabanzla giderken iki aracn kart bir kazaya tank olu yorsunuz. Yardma ihtiyac olan birisi var m, diye bakmak iin ya valyorsunuz ve taraflarn ikisinin de komunuz olduunu gr yorsunuz. Birbirlerine edebe aykr eyler sylyorlar. Az kavga snn yumruklamaya dnmesini nlemek iin hemen arabanz dan iniyorsunuz. Bu durumda ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Mantklarna hitap ederek on lar yattrmaya alrsnz. Hey, ltfen buna bir son ve rin. Barp armanz sadece durumu daha da ktletirir. Birbirlerini sulamaya ve lanet okumaya devam ederler. Kahrolas azlarnz kapatr msnz? Kfredip durmak sa dece ii daha da zorlatrr." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Not tutmaya balayarak didi melerini durdurursunuz. kiniz de konuacaksnz. imdi, Cari sen bala ve olan lar bana anlat. Dmanca szlerinin kayda gemesini istemeyecekleri iin, kendilerinden syledikle rini aklamalarn istersiniz. "Dan, ne demitin, bir daha tekrarlar msn? Doru not et tiimden emin olmak istiyo rum. Ayn enformasyonu defalarca tekrarlamalarn nlemek iin notlarnzdan yararlanrsnz. Tamam, bunu daha nce u raya yazmtm. Peki, sonra ne oldu?

Komularnz her seferinde seslerini daha da ykselterek ayn szleri tekrar edip durur lar. Cari, kabahatin Dan da oldu unu onuncu defadr sylyor sun.

nyarg ne demektir? nyarg; manta dayal olmayan bir gr, kantlar dinlenmeden verilmi bir hkm, ilk ne zaman olutuunu bilemediiniz bir duygudur.

- CARRIE CHAPMAN CATT

On Dokuzuncu Blm

Ak Bir Kafayla Yaklan

Kendisini grr grmez kafanz hemen br yana evirmeni ze neden olacak kadar sevimsiz birisini tanyor musunuz? Ha yatnzda, sadece adlarnn gemesi bile gznzde olumsuz bir imajn canlanmasna yeten, kendileriyle anlamas olanak sz kiiler var m? Aadaki rnek, insanlar birbirlerine nyargl yaklatn da ne olduunu gstermektedir. Laurence Olivier, Akademi dllerinde bir onur dl aldnda parlak bir teekkr ko numas yapmt. En azndan salondaki dinleyicilerin ou bunun parlak bir konuma olduunu dnyordu. Televizyon kameralar Olivierin szlerinin duygulandrd gz yal in sanlar gsteriyordu. Ardndan, bir sonraki dl sahibi Jon Voight, Oliviere ko numasndan dolay iltifat etti. Olivier itiraz ederek, konuma snn hi de anlaml olmadn syledi, sylemek istedikleri nin ounu unutmutu. Voight bunu kabul etmeye yanamaya

173

rak konumann harika olduu zerinde srar etti. Daha sonra Olivierin konumasn yeniden videoda izlediklerinde, Voight da konumann hi de o kadar mkemmel olmadn grd. Bu nasl olmutu? Eer Voight ve br dinleyiciler gerek ten dinliyor olsalard, balarn kayarak Olivierin neler sy lediine arrlard. Ama dinlemiyorlard. Oliviere ilikin bir nyarglar vard ve slubu onlar bylemiti.

Hkm Vermeyin
Birok insan dndn sanar, aslnda yaptklar sadece n yarglarn yeniden dzenlemektir. - WILLIAM JAMES

nsanlar hakknda; grnlerine, usullerine, kendileriyle ya admz deneyimlere ve o tr insanlara ilikin nkabullere dayal olarak hkm verme eiliminde oluruz. Bu doal eili mi amak iletiimin en g yanlarndan biridir. Olivierle ilgi li yknn de gsterdii gibi, insanlar kendilerini konumak ta olan kiinin ahsiyeti (olumlu ya da olumsuz) tarafndan et kilenmeye ak tutarlarsa, kiinin gerekte ne sylediine dik kat etmezler. Benjamin Franklinin u bilgece szlerini hatr layalm: Bar ve huzur iinde yaamak isteyen, ne btn bil diklerini syler, ne de btn grdkleri hakknda hkm ve rir. Bir ynetici hkm verme tuzana nasl dtn yle anlatt: Kendimi sulu gryorum. Elemanlarma hep; Sorun retici, Problemli ocuk, Sulu Gz, Cad gibi adlar takardm. Sorun retici odama geldiinde hemen kavga etmeye hazrlanrdm. Telefon eden Problemli ocuksa, gene hangi felaketle karlaacam dnrdm. imdi, insanlarn stne bu e kilde izgi ekmenin doru olmadm anlyorum, ama ben de bu adlar havada bulmadm, bunlar hak ediyorlard. Bu tutu mu srdrmemin nne nasl geebilirim?

174

Onlara Bir ans Tanyn

Grlerini hi deitirmeyen, yanllarn hi dzeltmeyen, ya rn bugnden daha bilge olacak deildir. - TYRONE EDWARDS

Edna Ferber, Kapal bir akl lmekte olan bir akldr derken bu fikri deiik bir biimde dile getiriyordu. Her duruma ka pal deil ak bir kafayla yaklan. Karnzdaki kiinin ne de mek istediini, o szlerini bitirinceye kadar bilemeyeceinizi kabul edin. Bir hkm vermeden szlerini tamamlamasn bekleyin. Bunu nasl yapabilirsiniz? u drt szc aklnzdan hi karmayn: Onlara bir ans tanyn. Kendisinden holanma dnz iin birisine kapandnz hissettiinizde hemen bu drt kelimelik sz hatrlarsanz, o kii hakknda hatal deil kesin sonulara varabilirsiniz. Sorun karanlar zihninizden silmek yerine ak bir kafay la dinleyin. Sizi artabilir ve beklenmedik ekilde hareket edebilirler. Eer onlara bir ans tanmazsanz bu farkl davra na tank olamazsnz. Eer Sulu Gz gerekten szlanp du ruyorsa, bu kiinin fikirlerini daha batan reddetmek yerine, getirdii yorumlara ikin erdemlerine dayal yantlar verebilir siniz. Seminerlerimizden birinde, bir bayan alamakl bir sesle unu sordu: Bunun mantkl olduunu biliyorum, ama ben yirmi be yldr ayn adamla evliyim. Onlara ka kere ans ta nmamz gerekiyor? Herkes glmeye balad; o yle devam etti: Kocam akam iten geldiinde kendisine gnnn nasl getiini sorarm. Ama on saniye gemeden, te gene ayn eyler ya da Benim bunu kanc dinleyiim? diye dn meye balarm. Pollyanna rol oynayp insanlara sonsuza kadar ans ta nmanz nerecek deilim. Bu kadnn kocasnn benzer ik

175

yet nakaratlarn defalarca dinlemi olduu herhalde dorudur. Kendisine sormas gereken, her somut olayda eini yeni bir kulakla dinleyebilecek kadar ilgi ve enerji toplayp toplayamayaca ya da bunu yapmasnn gerekli olup olmaddr. Baz gnler bunu yapmas gerekli olabilir, baz gnler de olmayabi lir. Baz gnler kocasnn iiyle ilgili svglerine fazla kulak asmayabilir. Ama baz gnler ei zellikle ylgn dm ola bilir, o zaman kendisini sevecenlikle dinleyebilir. Kadn ken disine, Byle bir durumda ben kendimi nasl hissederdim? diye sorarak sabrszln yenebilir ve kocasna bir kez daha kulak verme gcn kendisinde bulabilir.

Nitelendirmelerinizi Gevetin
nsan ne kadar ok hkm verirse o kadar az sever. - HONOR DE BALZAC

Bir retmen bir keresinde Balzacn bu szn masasnn ar kasna asacan syledi. Bu yl snfmda yirmi be ocuk var ve bunlardan birine bu kez gerekten hakszlk ettim. Joey, sk sk dersi bozan, arkadalarna sataan, devlerini genellik le eksik yapan ve nadiren ders dinleyen bir ocuktur. Bu kadar zamanm ald iin ona ok kzyordum. Sonra, haftalk retmenler toplantlarnn birinde okul hemiremiz bize hiperaktif dikkat younlatrma dzensizlii nin ne demek olduunu aklayan bir film gsterdi. Film hi peraktif bir kiinin bak asndan ekilmiti ve ben ilk kez Joeynin dnyasn anladm. Onun yerinde olmann, kelime nin gerek anlamnda durdurmann mmkn olmad kadar ok enerjiye sahip olmann ne demek olduunu kavradm. evreye kar, kendisini srekli bir ses ve k bombardman altnda hissedecek kadar ar duyarl oduunu grdm. Alt saat okulda kalmann ne anlama geldiini onun gznden iz

176

ledikten sonra, Joeyi baka bir gzle grmeye baladm. Der si bozmasnn nedenini artk yaramazlk deil hormonal bir olay olarak nitelendiriyor ve onu ok daha kolay kabul edebi liyordum.

Sevgi mi, Nitelendirme mi?

Hogr, bakalarnn inan, uygulama ve alkanlklarn, on lar mutlaka paylama ya da kabul etme gerei olmadan, anlamak iin gsterilen olumlu ve nazik abadr. - JOSHUA LIEBMAN

Etnik dnce kalplar zellikle zehirleyicidir, nk bu tr nkabullere sahip insanlar duyduklar her eyi nyarglarna uyacak ve bunlar destekleyecek ekilde arptrlar. Kari Menningere gre, Korkular bize retilmitir, istersek onlardan kurtulmay da renebiliriz. Eer nyarglarn ocukluunuz da size retilmi olduunu bilirseniz, isterseniz onlardan kur tulmay da kendinize retebilirsiniz. nsanlarn size anlattk larn aktif bir ekilde dinleyin ve sonularnz eski tutumlara ve aceleci ilk izlenimlere deil, onlarn sylediklerine dayan drn. Gen bir bayan bir keresinde u dokunakl yky anlatt: Krsal bir kasabadan bir niversite kentine gelmitim. Oda arkadam, kendi deyimiyle ku umaz kervan gemez bir bl geden geldiimi duyunca, beni kanatlar altna almaya karar verdi. Beni okuldaki belli etnik gruplar konusunda uyard ve onlarla iliki kurmamam syledi. Lisede klarnet alardm ve okul bandosuna girmek istiyordum, ama oda arkadam ban docular ie yaramazlar srs olarak nitelendiriyordu. Saf olduum iin fazla bir seeneim yoktu, onun dedik lerini harfiyen kabul ettim. Benden bir snf yksek olduu iin her eyi daha iyi bildiini dnyordum. lk yaryl onun grubuyla arkadalk ettim ve piman oldum. Hep insanlarla

177

alay ediyorlard. Gvenilmez ya da ie yaramaz olmakla itham ettikleri insanlar hakknda syledikleri eylerin daha ok ken dileri hakknda bir fikir verdiini renmem iin birka ay gemesi gerekti. Sonunda dar grl tutumlarndan bktm ve kendi yolu ma gittim. kinci yarylda bandoya katldm ve bu sayede ge it trenlerine ve futbol malarndaki devre aras ovlara katl mak zere btn lkeyi dolatm. Oda arkadamn uyard etnik gruptan olan birinci klarneti en iyi arkadam oldu, ken disiyle hl gryoruz. lk bataki grubun ilgin inanlarna taklp kalsaydm o drt yl herhalde cehenneme dnerdi. ok nemli bir ders aldm. nsanlar hakknda kendi fikrimi kendim oluturuyor, bunu benim adma bakalarnn yapmasna izin vermiyorum. Zindanlarn en kts kapal bir kalptir demiti Papa II. John Paul. Hapislik bir kapatlma, tutsaklk durumudur. Ba kalar onlar hakknda iyi eyler sylemedii iin hayatnzdan sildiiniz insanlar hi oldu mu? Bu adil bir ey mi? Kendisini yakndan tanmadnz birisinin deerli olup olmad sonu cuna nasl varabilirsiniz? Kalp ve nyarglara taklp kalbini zi ve aklnz insanlara kapatmayn. Eer amacnz insanlar nitelendirmek deil de sevmekse, onlara bir ans tanyn.

AIK BR KAFAYLA YAKLAMAK N EYLEM PLANI

Altm yandaki dul babanz yeniden evlenmi ve siz vey anne nizle ilk kez karlaacaksnz. Kzkardeiniz babanzn yeni eiyle daha nce tanm ve kendisinden holanmam. Kadnn ok ben cil ve asalak olduunu sylyor. Bu ilk karlamada nasl davranr snz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Kadn hi grmeden kzkardeinizin grn benimsersi niz. "Babam byle birisiyle niin evlendi? " KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Kendisini daha hi grmeden vey annenizi defterden silme nin adil olmayacan dnr snz. Bir sre birlikte olmadan her hangi bir hkm vermekten uzak duracam." Kendilerine yaklap babanzn kendisine e olarak setii ka dn itenlikle selamlarsnz. Kendisine bir ans tanyaca m. Kendisini tanmadan nasl birisi olduunu bilemem. Kafanz ak tutarak sonulara erdem temelinde varabilirsiniz. "Birlikte ok mutlu grnyor lar. Babamn kendisini sevdii aikr olan birisini bulmu ol duuna seviniyorum."

Gznze arpan ilk ey, baba nzn kolunu bir daha hi brak mayacakm gibi tuttuu olur. Kardeim hakl galiba, baba mn koluna nasl da yapm.

Syledii ve yapt her eyi nkabullerinize uydurmaya a lrsnz. Babam bu kadn nereden buldu? Bu, onun att her ad ma karacak."

atma kontrol uruna verilen bir mcadeledir. - TONGUE FU DNCES

Yirminci Blm

Kontrol Paylan

Kontrol mcadelelerini nasl aabileceinizi bilmek ister misi niz? Kontrol ele almak yerine paylamak fikriyle beni ilk tan tran akll bir taksi ofr oldu. Waikikideki seminerimiz ge saatte sona ermi ve Mauiye dn uana yetimek iin sa dece bir saatim kalmt. Hemen bir taksiye atlatp srcye acelem olduunu syledim. Civar benden ok daha iyi bildi i aikrd. Ama dnp saygl bir ekilde bana sordu: Ana yoldan da Nimitz otoyolundan da gidebiliriz. Hangisini tercih edersiniz? En abuk hangisinden gidebiliriz? diye sordum. Ban kibarca sallayarak, Siz seeceksiniz dedi. Birini tercih ettim ve yola ktk. Karar niin benim vermemi istediini merak etmitim., Bunu kendisine sordum. yle aklad: nsanlarn acelesi olduunda gzergh be-

180

nim sememin yanl olduunu rendim. Yolcular trafike ta klp ge kaldklarnda, bunun benim yzmden olduunu d np bana kzyorlar. Eer hangi yoldan gideceimizi yolcu seerse ve herhangi bir nedenden ge kalrsak, beni sulamak yerine sorumluluu ister istemez kendileri stleniyor.

Seenekleri Koyun ve Karar Almalarm steyin

Bir karar destekleyip desteklemeyeceimiz bizim admza m, yoksa bizimle birlikte mi alndyla ok ilgilidir. - TONGUE FU DNCES

Bugnden itibaren, bakalarn da ilgilendiren nemli bir ka rar almak zorunda olduunuzda, bunu tek banza sonulan drp bir oldu bitti halinde sunmayn. Byle yaparsanz, baka bir seenek olmasa bile, etkilenecek insanlar kar kacaktr. Niin? nk kendileriyle birlikte deil, kendilerine ramen yaplmaktadr. Bunun yerine, her ikisi de ayn ekilde kabul edilebilir olan iki farkl seenek saptayn, gruba her ikisini de sunun ve bir karar almalarn isteyin. lgili kiiler kendileri alm olduu iin karardan ok daha mutlu olacaklardr. iniz halkla ilikilerle ilgiliyse, bu tekniki hi akldan karmayn. Mterilere ne yapmalar gerektiini sylemek yerine, onlara iki seenek sunun ve hangisini tercih ettiklerini sorun. Gelecek Pazartesi saat birden nce bir randevu ver memiz mmkn deil demek yerine, Size Pazartesi saat bir ya da iin bir randevu verebiliriz. Hangisini tercih eder siniz? diye sorun. Konser iptal edildii iin paranz geri demek zorundayz demek yerine, Paranz geri mi deye lim, yoksa bu hakknz sonbahar konserleri dizisinde kullan may m tercih edersiniz? diyebilirsiniz. nsanlara tercihte bulunma olana vermeniz kendi admlarnn sorumluluunu

181

stlenmelerini mmkn klar ve gelimeden daha byk bir tatmin elde etmelerini salar.

nsanlar Srecin Bir Paras Haline Getirin

nsanlar, bakalarnn bulmu olduu nedenlere oranla kendi kefettikleri nedenlerden daha ok ikna olurlar. - BLAISE PASCAL

Bir seminer grubunda bu kontrol konusu tartlyordu. Bir bey, siz grubun karna davranyor bile olsanz, insanlarn, kendilerini dlanm hissedecekleri iin liderliinizi takdir et meyecei ve karar alma srecine katkda bulunma olanana sahip olmadklar iin muhtemelen ayak direyecekleri dn cesinden zellikle etkilenmie benziyordu. yle dedi: Bunu geen yl bilmi olmay ok isterdim. Byk olum sonbaharda niversiteye balayacakt ve ben de, hep szn edegeldiimiz uzun bir tatil gezisine kacaksak bunu ancak bu yaz yapabiliriz, diye dndm. Karayollar haritasn nme serip Amerika daki btn gezi gzerghlar n inceleyip seyahat programmz belirlemek ve gerekli rezer vasyonlar yaptrmak iin saatlerimi harcadm. Sonunda byk gn geldi. Karavanmza atlayp Kalifor niya dan yola ktk. Daha on kilometre gitmemitik ki, kk kzm, Disneylande ne zaman gideceiz, babacm? dedi. Kendisine gitmeyeceimizi, nk temmuzda ok kalabalk olduunu, saatlerce kuyruk bekleyemeyeceimizi anlattm. inanamad, Disneylande yarm saat mesafedeyiz ve git meyeceiz? Kendisine, iki gn sonra Byk Kanyon da olma mz gerektiini, bu yzden imdi zaman kaybedemeyeceimi zi syledim. Tahmin edebileceiniz gibi, bu karar hi houna gitmemiti, btn gn homurdand durdu. yksn yle srdrd: Hi Los Angeles den dou

182

tarafndan ktnz oldu mu? Gznzn grebildii her yer kzgn lden ibarettir, eriyen asfaltn zerinde scak hava dal galar titreir. Btn arzumuz bir an nce kamp yerine varp yzme havuzunun sularna dalp serinlemekti. On iki saat yol culuktan sonra nihayet kamp yerine vardmzda, kaydmz yaptrp hemen havuza kotuk... ve bir de ne grdk: Havuzun dibi atlam ve iinde bir damla su kalmamt! Sonunda Byk Kanyona vardmzda byk arabamz park edecek bir yer bulamadk. Her taraf dolap park yeri aradm, sonunda canma tak etti ve ben de arabay yolun kenarna braktm. O an ekip ekmeyecekleri umurumda bile deildi. Onlarn olsundu! Yryerek kanyonun kenarna gittik. Kk kzm byk yana bir gz attktan sonra dnp bana bakt. Yznden, Bunun iin mi Disneylande gitmedik? sorusunu okumak zor deildi.

Elenebiliyor muyuz?
Baka birisinin bana geldii srece her ey elencelidir. - WILL ROGERS

Baba, tatil yksn anlatmay yle srdrd: O andan son ra her ey ters gitmeye balad. Ertesi gn arka koltuktan duy duum tek ey srekli ikyetlerdi: Ne zaman varacaz? Daha ne kadar gideceiz? Beni takdir etmediklerini, bana kzdklarn hissediyordum. Oysa tatilimizi planlamak iin ben saatlerimi harcamtm. Birlikte elenebilmek iin hafta i ten ayrlmtm. Sonunda dayanamayp, karayollar haritasn alp ikiye katlayp havaya frlattm. Ben vazgeiyorum, aln tatili kendiniz planlayn. Sonra gerekten de yle yaptk. Gnleri paylatk. Bir gn kzmn, bir gn olumun, bir gn karmn, bir gn de benim

183

oldu. Herkes kendi gnnde, akam saat yediden nce varma mz ve nceden saptanan miktarda para harcamamz kouluy la, nereye isterse hepimizi oraya gtrebilecekti. Eer birimiz o gn uyuyarak geirmek isterse, herkes uyuyacakt. Eer yolda giderken bir canl ylan ovunu izlemek isterse, durup hepimiz izleyecektik. Biliyor musunuz? Bu tatilde aile olarak birlikte hayatm zn en gzel zamann geirdik. Ge de olsa tatillerden niye zevk almadklarn renmitim. nk kendi tatillerine deil, benim tatilime kyorlard. Bu beyin yksn birok kez anlattm ve bir tepki alma dm hi olmad. Ayn ey birok insann bandan gemi. Bir seferinde, gene bu yky canlandrrken, bir bayan kzgn bir tonla sze girdi: Bizim ailemiz de ite tam byleydi. Ay n eyi biz de yaadk. Babamz New England da gezip gz yapraklarn seyretmemiz iin bir karavan kiralamt. Baba mn ansszlna, arabada bir televizyon da vard ve General Hospital dizisindeki Luke ile Lauranm dn bizim amz dan aa kmelerinden ok daha ilginti. Babamn n koltuk tan arkaya dnp, iki bin papeli ben bu uyduruk dizileri sey redesiniz diye saymadm, imdi o aleti kapatn ve gelip yap raklara bakn diye barmasn hi unutmayacam. Bu yklerdeki ebeveynler gibi, sizin de, bir eyi rgtle mek iin bir sr zaman ve aba harcadktan sonra teekkr yerine sadece ikyet ve szlanmalarla karlatnz hi oldu mu? Eer durumun kontroln kendileri deil de siz elinizde tutuyorsanz, insanlar genellikle kran duymayacaktr. Eer kontrol elde tutmak yerine paylamay renebilirseniz, o za man bunun kendi tatilleri olduunu dneceklerdir. Bir durumun sorumluluunu tamanz btn kararlar ken dinizin almas gerektii anlamna gelmez. Anlamazlk konu larn zme ulatrmak iin durumu aratrn, adil ilkeler belirleyin, mantkl seenekler sunun ve ilgili kiilerin karan almasn salayn. Nihai sonu bazlarnn houna git

184

meyebilir, ama karar ortaya karan srecin bir paras olmu olduklar iin, onu kabul etmeye daha istekli olacaklardr. Mevcut koullarda bunun mmkn olan en iyi karar olduunu kendi gzleriyle greceklerdir.

Kontrol Vermek ve Almak

Hepimiz beklenmedik bir karlamada stte kalmaya alrz. teki kiiye galebe almay baarr ve bizim grmz egemen olursa, kendimizi gl hisseder ve psikolojik bir stnlk duygu su yaarz. - JAMES REDFIELD

kili ilikilerde teki kiinin stne kma drtsne, bu yk c arzuya kar uyank olun. Baka birisinin zararna elde ede bileceiniz herhangi bir psikolojik stnln tamamen gei ci olduunu hibir zaman aklnzdan karmayn. Odettanm dedii gibi, Kendimizi ne kadar iyi hissedersek, uzun grn mek iin bakalarnn tepesine vurmaya o kadar az ihtiya du yarz. Bunun tersi de dorudur. Bakalarna vurmak yerine onlara yardmc olmaya ne kadar ok alrsanz, kendinizi o kadar iyi hissedersiniz. teki insanlar rakip deil ortak ve yolda olarak grn. Klasik tarzda tepeden bakarak iletiim kurmak yerine, ibirlik i zmler arayn. teki insanlara galebe almaya almak yerine, kendinizi herkesin kazanl kaca sonu ve durum lar yaratmaya adayn. Bertrand Russelln dedii gibi, Ya bir likte var olacaz ya da hi var olmayacaz. Seminerlerimin birinde bir borsa brokeri sz alp unlar anlatt: Ben buna inanyorum, ama evremdeki insanlar bunu kesinlikle kabul etmiyor, iletmecilik okullannda irket mer diveninin tepesine trmanma konusunda retilenlerin n da, sizin anlattklarnz bo laftan ibarettir. Finans sektr son derece rekabetidir. Benim altm firma bir kurtlar sofra-

185

sidir. retmezseniz kendinizi kapnn nnde bulursunuz. He pimiz ayn mteriler ve ayn promosyonlar iin rekabet edi yoruz. Bir yerde, Wall Street filmindeki Hrs iyidir diyen o Gordon Gecko gibi olmak zorundasnz. Ayn seminerdeki bir kadn sze katlarak, Ben de ayn e kilde dnyorum dedi, Eer bakalar bizi kontrol etmeye alyorsa elimizden ne gelebilir? Biz herkesin kazanl ka ca hayatlar yaamak isterken, evremizdeki insanlar ayn il keleri benimsemiyorsa ne yapabiliriz? Bu kitabn drdnc ksm bu konulan ele alyor. Bakala r kaba ve rekabeti davranrken sizin kibar ve ibirliki ol may nasl srdrebileceiniz ve nasl kendi adnza ayaa kal kp hayr diyebileceiniz zerinde duruyor. Etrafnzdakiler tersini yaparken deerlere dayal bir yaam nasl sr drebileceinizi reneceksiniz.

KONTROL PAYLAMAK N EYLEM PLANI

Bir arkadanzla birlikte hafta sonunda kayak kaymak iin daa kyorsunuz. Sizden ok daha iyi kayyor ve hemen zor eimlere y neliyor. Zor dnleri baarabilmek iin daha ok almanz ge rektiini biliyorsunuz, ama arkadanz sizi kendisine elik etmeye zorluyor. Bu iin iinden nasl karsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Duruma hkim olmaya al masn takdir etmezsiniz.
M ark, ben i h a zr o lm adm b ir e y i y a p m a y a zo rla y a m a z sn."

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Durumu her ikinizin de ka zanl kaca bir ekilde yn lendirebileceinizi bilirsiniz.
G el, bu ii kaym aktan ikim i zin d e ze v k a la c a b ir e k ild e n a sl h a lle d e b ile c e im ize b a kalm .

Mark, dleklie son vermenizi, size dikkat edeceini sylyor.

E n d ie e d e c e k b ir e y o lm a d n n a sl id d ia ed e b ilirsin ? Yukardaki d e v g ib i y a rk la r g rm yo r m usun?

Her ikinize de bir miktar kon trol salayacak bir zm arar snz.
Senin a la k te p ele rd e kaym a m ak istem en ne k a d a r a n la lr b ir eyse, b en im d e b a ca m k rm ak istem em em o k a d a r an la lr d e il m i?

Arkadanz, soruna bir ya hep ya hi durumu olarak bakmaya devam ediyor.

"B ana h uzursuzluk ve recek b ir e y i y a p m a y a zo rla m a beni. O k a d a r y o lu btn gnm s e n in le k avga etm ek le g eirm ek iin g elm ed im .

Her ikinizin de arzu ettiini el de edebilmesi iin seenekler sunarsnz.

stersen sen k a rd a k i y k se k tep elere b ir g z atarken, ben d e k o la y e im lerd e b ira z a la ym . n tih alarm z y e m e k te d e i toku e d e riz.

Drdnc Ksm

stediinizi, htiya Duyduunuzu ve Hak Ettiinizi Fazlasyla Elde Edin

Hayatta renmesi en zor ey, hangi kprden gemek hangi kpry yakmak gerektiine karar verebilmektir.

- DAVID RUSSELL

Yirmi Birinci Blm

Muharebelerinizi Kendiniz Sein

Bir eyin, aa karmak gerekecek kadar nemli olup olma dna nasl karar verebilirsiniz? Ne zaman kapal tutmak, ne zaman aa karmak gerektiini nasl bilebilirsiniz? Kar karya gelmek ya da gelmemek, ite btn mesele bundadr. Birisini sadece size kar davranndan holanmad nzda karnza almak zekice bir yaklam deildir. Zekice olan, birisini karnza almadan nce bunun btn olas sonu larn gzden geirmektir. Byk bir tbbi grubun hasta bakm mdr olan dostum Therese ancak krk yama geldiinde hamile kalabildi. Sorun lu bir dokuz ay geirdi ve bunun son aynda evde yatmak zorunda kald. Salkl bir olan ocuu dnyaya getirdi, ama yeniden ie balayabilmesi iin grece uzun bir istirahat dne mi geirmesi gerekti, ivereni doum izni konusunda cmert davrand ve hem yerini ak tuttu, hem de ie gelmedii aylar iin de maan dedi.

190

e baladktan bir sre sonra, Therese bir rastlant sonucu maann teki blm eflerine oranla ylda 10 bin dolar daha dk olduunu rendi. Yetenekleri, sorumluluklar ve kde mi tekilerden daha aa olmad iin, bu farkn adil olma dn dnyordu. Bu rahatsz edici olguyu renmi oldu u gnlerde kendisini ziyarete gitmitim. Ertesi gn genel m drle bu sorunu grmek ve bu hakszln giderilmesini ta lep etmek niyetindeydi. Kendisine tek bir soru sordum: Therese, bu iyi bir zaman lama m? Duruma bu adan baktnda, ivereninin son ay larda kendisine birok dn vermi olduunu hatrlad. Odas na girip maa sorununu gndeme getirseydi, efi muhtemelen art onaylayacak bir ruh hali ierisinde olmayacak, daha ok, Sen ie yaramaktan ok sorun karyorsun deme eilimin de bulunacakt. Therese, buna fkelenmek yerine, birka ay rnek bir i performans gstererek kendi deerini firmasna kantlamaya karar verdi. Bunu baardktan sonra, kendisiyle maa konusu nu konutuunda genel mdr talebine muhtemelen daha olumlu bir adan yaklaacakt.

Riskleri Hesaplayn Tanr bize; deitirilmesi mmkn olmayan eyleri sknetle ka bul etme inayetini, deitirilmesi gereken eyleri deitirme cesa retini ve ikisini birbirinden ayrt edebilme bilgeliini balam tr.
- REINHOLD NIEBUHR

Cannz skan bir kiiyi ya da durumu dnn. Aadaki Muharebelerinizi Kendiniz Sein ltlerini kullanarak, buna kar kmann akllca m, yoksa riskli mi olduuna karar ve rin. Kendinize unlar sorun:

191

1. Bu sradan bir olay m? Belki tezghtarn biri size tat lm diye hitap etmitir ve siz de bundan holanmamsmzdr. Kendinize sorun: Bu kiiyi hayatta bir daha grecek miyim? Ak ki, bu konu dnya barn teh dit edecek deildir. Aldrmadan yryp geebilirsi niz. 2. Bu direngen bir rahatszlk m? Ya ayn iyerinde bir likte altnz bir tezghtar size gnde yirmi kere tatlm diye hitap ediyorsa? imdi ta daha ykselmi tir. Bu bir kerelik kzgnlk deildir. bu noktaya var dnda sz konusu kiiyle bir grmekte yarar var dr. 3. Olayn tarihsel arkaplan nedir? Hafifletici sebepleri deerlendirin. Belki siz ie daha yeni girmiken, size tatlm diye hitap eden kii yirmi yllk bir elemandr. Belki son zamanlarda baka konularda ikyeti ola rak hogr kredinizi doldurmusunuzdur. Bu durum dan sizden baka rahatsz olan kimse var m? 4. Davran kastl m, yoksa masum mu? Bunu sizi kar sna almak iin kastl olarak m yaptn dn yorsunuz, yoksa bu efkatli bir muhabbet ifadesi mi? 5. Bu durum deiebilir mi? Kii davrann deitirebi lecek durumda m? Size deiik davranmaya ak m? Belki de, bu kii size kendi adnzla hitap edebilirdi (zaten adnz yakanzda asl), ama btn yetikin ya am boyunca kadnlara hep tatlm diye hitap etmeye almtr ve bunu deitirmek iin imdi bir neden grememektedir. Belki yle dnyordur: Ben byleyim. Beenmiyorsan, sen bilirsin. Bir keresinde bir duvar yazsnda unlar okumu tum: Hibir zaman bir domuza ark sylemeyi retmeye kalkmayn. Hem vaktinizi boa harcam,

192

hem de domuzu bouna taciz etmi olursunuz. Bu ki iyi insanlara tatlm diye hitap etmekten vazgeirme nin domuza ark retmekle eanlaml olaca sonu cuna varabilirsiniz. 6. Sz konusu olan uzun vadeli bir kazanm ile ksa va deli bir kayp m? Kendinize unu sorun: Bu konuda kavgaya tutuursam ne olur? Muharebeyi kazanp da harbi kaybedebilir miyim? Daha byk bir ama u runa bu kk konuya gzm kapatabilir miyim? General George S. Patton unu nermiti: Hesapl riskler alm. Bu ihtiyatsz olmaktan ok farkldr. Bel ki, bu somut kpry gemenin bedeli gerilimli bir alma ilikisi olabilir ve siz bu bedeli demeye raz deilsinizdir.

Aznz Harekete Geirmeden nce Aklnz Vitese Takn "Ancak aptallar suyun derinliini iki ayayla birden kontrol eder.
- AFRKA ATASZ

Yukardaki kontrol listesini gzden geirdikten sonra, ya im di sesinizi ykseltmeye ya da btn zamanlar iin bar iinde yaamaya karar verebilirsiniz. Bu faktrleri dikkate alp suyu kontrol ettikten sonra, konunun peine dmeye demeyecek kadar nemsiz olduu sonucuna varabilirsiniz. Ya da br ya nanz da evirmek istemediinizi, konunun dier kiinin dikkatine sunulmasn gerektirecek kadar nemli olduunu dnebilirsiniz. Her iki durumda da, aklnzn el freni takly ken aznz harekete geirmemi, dnerek davranm ola caksnz. Bir arkadam kendisini yllardr megul eden kk bir ko nuyu Muharebelerinizi Kendiniz Sein ltlerini kullanarak

193

hallediyor. Arkadam kendisine tam adyla, Robert olarak hi tap edilmesini ister. nceleri, birisi kendisine Bob ya da Rob diye seslendiinde iin iin kzard. imdi, birisi kendisine byle hitap etme densizliini gsterdiinde, nce kendisine bu kiiyi bir daha grp grmeyeceini soruyor. Eer grmeye cekse, hi aldrmyor. Eer o kiiyle birlikte olmak durumun daysa, sakin bir ekilde, Bana Robert diye hitap edilmesini tercih ederim diyor.

Drdr Etmek mi, Etmemek mi? Uzun vadeli ilikilerimizde dier tarafn eksikliklerini abartr s tnlklerini kmseriz.
- ANONM

Eler iin dzenlediimiz Tongue Fu seminerlerinde katlm clardan elerinin holanmadklar bir yanlar zerinde dn melerini istiyorum. (ok bilmiin biri bir keresinde, Sadece bir yanlarn m? diye espriyi patlatt.) Sonra, bu rahatsz edi ci davrann sorun etmeye deip demeyeceini belirlemek iin alt lt kullanmalarn sylyorum. Eer arzu edilme yen bu nitelik hibir zaman deimeyecekse ve eleri bu ku surlarn balatacak baka yanlara sahipse, kendilerine bu eksiklie takmak yerine elerini bir btn olarak ele almay neriyorum. Bir kadn bu fikrin evliliini kurtardm anlatt: Kocam golf oynamay ok sever. Aslnda golf iin yaar demek lazm. Her cumartesi, gkten yamur bile boansa, sabah saat yedi den leden sonra ikiye kadar birka kafadar hep golfte olur lar. O nedenle, ocuklarmzn hibir spor karlamasna kat lamaz. Onlar msabakalara hep ben gtrrm ve babalarnn kendilerini seyretmeye niin gelemediini aklamaya al rm. Bunun ocuklar (ve beni) incittiini ka kez anlattmsa da

194

bir faydas olmad. Golf onun iin tartlmaz bir konuydu. Btn hafta ok youn altn ve yarm gn olsun istedi i gibi geirmeye hakk olduunu dnyordu. Bu iimde o kadar fke biriktirmiti ki, sonunda kendisine bir ltimatom vermeye karar verdim: Eer golf ailesinden daha nemliyse, biz onsuz da yapabilirdik.

ltimatom mu, Anlay m? ou insan birisinin kendisini ldrtmasn beklemez. Bunu ken disi yapar.
- ANONM

Golf dulu bayan, eine bir ltimatom verip vermemeye karar vermek iin alt lt gzden geirdiini anlatt. Golf oyna maktan vazgemeyeceini dndm. Golfun ruh saln koruduunu ve topa kendi bana vurabildii srece hibir e kilde brakmaya niyeti olmadn daha nce birka kez belirt miti. Sonra kendime u nemli soruyu sordum: Bu konu evli liimizi tehlikeye atmaya deecek kadar nemli mi? Aus tinin bu eksisine kar sahip olduu btn artlar tek tek g zmn nnden geirdim. Sonuta, bu tek konunun benim g zmde oransz bir boyut kazanm olduunu ve yirmi yllk bir ilikiye son vermeye demeyeceini grdm. Tersine, bu hobisine ldrmak yerine, buna ilikin tutu mumu deitirmeye karar verdim. Delirmek yerine, kendisine arkadalaryla dar kma olana veren bu sporda becerikli olmasna sevinmeliydim. ocuklara, bu tek eksiklii yerine babalarnn kendileri iin yapt btn teki eyler zerinde younlamalarnda yardmc olmaya karar verdim. Ve hafta sonlarndan paym alamam olmamak iin, pazar sabahlar en iyi arkadamla buluup gezmeye kmaya baladm. Kay bedeceim batan belli olan bu muharebeye girmemeyi tercih ettim ve sonuta hepimiz kazandk.

195

Yeni Manzaralar Aramak m, Yeni Bir Gzle Bakmak m? Herkes dnyay deitirmeyi dnyor, kimse kendini deitir meyi akl etmiyor.
- LEO TOLSTOY

Sizi mutsuz klan bir durumu dnn. Bu konuda yapabilece iniz balca ey vardr. unlar yapabilirsiniz: 1. Dier kiiyi deitirmek. Bu pek mmkn olmaz. 2. Durumu deitirmek. Byk apl bir adm (rne in, iten ayrlmak, boanmak ya da okuldan ayrl mak) atmadan nce kendinize unu sorun: Tasarla dm bu deiikliin karln alabilecek mi yim? Eer bir dengeleme olmayacaksa bu adm atmak akllca olmayacaktr. Sizi mutsuz klan bu durumdan kurtulmakta acele ederken, sizi belki da ha da mutsuz edecek bir baka duruma yuvarlana bilirsiniz. Dorothea Dixin dedii gibi, Boanmann her derde deva olduunu dnenlerin ou, bunu de nediklerinde ilacn hastaln kendisinden daha be ter olduunu grr. Baka bir deyile, itin br tarafndaki otun gerekten daha yeil olduundan emin olmadan zerinden sramayn. 3 .Kendinizi deitirmek. Bu seenek her zaman var dr ve her zaman iyi sonu verir. Kendinizi deitir me srecinde (ya iddianz daha belirgin klmaya alr ya da ilikinin olumlu yanlaryla yetinmeyi tercih edersiniz), genellikle dier tarafn size kar davrann da etkilersiniz ve bu durumu iyiletirir. Kendinizi deitirerek dnyanz da daha iyi bir ynde deitirebilirsiniz.

196

Yeni manzaralar aramak yerine demiti Marcel Proust, yeni gzler gelitirin. Eer harekete gemenin sonular y kc olacaksa, o zaman yeni gzler gelitirmeye almakta ya rar vardr. Mevcut manzaranza yeni bir adan bakmay tercih ederek grnz iyiletirebilirsiniz.

MUHAREBELERNZ KENDNZN SEMES N EYLEM PLANI

Komunuzun gen olu yksek sesle rock mzii almay ok se viyor. Saat gecenin on biri ve siz uyumaya alyorsunuz. Sonun da cannza tak ediyor ve Bu lanet zrltya bir son verin artk! de mek zere telefona sarlyorsunuz. Ne yapardnz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Sonulan hi dikkate almadan konuur ve btn duygularnz komunuza aktarrsnz.

"S aatin ka oldu u n dan h a b e rin iz v a r m ? Ya bu g r lt y y o k e d ersin iz y a d a g e lip bunu kendim ya p a rm .

Muharebenizi kendiniz seer siniz.

"Bu sra d a n b ir o la y m ? D i rengen b ir d e r t m i? H i ho d e il am a, h a fta d a en o k g e c e oluyor."

Rahatsz edici mzik konusun da drdr etmeye devam edersi niz.

B u p l k ten b y le b a n g r b a n g r s e s le r y kselirken in sa n la r h u zu r iin d e u yu ya b ilir m i san yorsu n u z?

Bu konuya deli olmaya deip demeyeceini deerlendirme ye devam edersiniz.

K a stl o la ra k m, y o k sa f a r knda olm a d a n m y a p y o rla r? Bu d e i e b ilir m i? A rkaplan n e? Z am a n la m a iy i m i?

Tehditte bulunursunuz.
M zi i k a p a tm a zsa n z hem en p o lis a ryo ru m .

Ele almaya deecek kadar nemli olduuna karar verirsi niz.

"Jerry, ltfen olu n a m zii b ira z ksm asn s y le y e b ilir m i sin?

Size baarnn deil ama baarszln formln verebilirim: Herkese ho grnmeye aln.
- BILL COSBY

Yirmi kinci Blm

Hayr Deyin

inizi ya da dostluklarnz riske atmadan nasl hayr diyebile ceinizi renmek ister misiniz? Tongue Fu byk lde, hem kendi haklarnza hem de ayn zamanda bakalannnkine sayg gstermeyi renmekle ilgilidir. Bu kolay deildir. Ne zaman kendinizi, ne zaman bakalarn baa alacaksnz? Eer baka insanlara srekli boyun eip evet derseniz ili kileriniz pek salkl olamaz. Eer sadece kendi duygularnz dikkate alrsanz da salkl ilikiler beklemeyin. Baarl ili kiler kurup srdrebilmenin anahtar ihtiyalar dengede tutabilmektedir. Bunu yapmak kukusuz sylemek kadar ko lay deildir. O nedenle, ne zaman insanlarn isteklerine ayak uydurup evet demenin, ne zaman da kendi grnzde srar edip hayr demenin uygun olduunu akla kavuturmada si ze yardmc olabilecek elle tutulabilir bir ara gelitirdim.

198

Sizi kart ynlere eken zor lu bir kararla kar karya kaldnzda, yanda grlen eski moda teraziyi gzn zn nne getirin. Karlan makta olan ve karlanama yan ihtiyalar belirleyip ayr ayr terazinin kefelerine yerleti rin. Bylece kime zen gsterdiinizin ve kime gstermedii nizin nesnel bir muhasebesini elde etmi olursunuz. Eer tera zi sizden yana ar basyorsa, o zaman dier kiiye de istedik lerini vermenin zaman belki gelmi demektir. Eer srekli kendi ihtiyalarnzdan dn veriyorsanz, o zaman bir istei geri evirmek bencillik deil aklllk olur.

Bencil mi, zverili mi? Bencillik; cannzn istedii gibi yaamak deil, bakalarndan srekli kendi istediiniz gibi yaamalarn talep etmek demektir.
- OSCAR WILDE

rnein, birisi size bir ey yapmanz iin yalvaryor ve siz iki kart yne ekildiinizi hissediyorsunuz. Birka dakika ara verip terazinin kefelerini doldurun. Tamamlanm resim kabul edebileceiniz bir yanta ulamada size yardmc olacaktr. Eer kendi karlarnz dlama pahasna dier kiinin kar larn dikkate aldnz aikrsa, o zaman hayr demeniz yerin de olacaktr. Yok eer son dnemde dier kiinin istekleri ih mal edilmise, belki de imdi evet demenin zamandr. Atlye almalarmzdan birinde, Glenn adnda birisi sz alp teorik olarak bu yaklam onayladn, ama gerek ya amda uygulamada olduka zorluk ektiini belirtti. Ben her zaman mzikaldeki Hayr diyemem arksn syleyen o ka raktere benzedim. leri hep en megul insanlara verirseniz ya-

199

plmasm gvence altna alm olursunuz, eklindeki tavsiyeyi duymusunuzdur. te ben yle birisiyim. Haftann her akam bir toplantm var. O kadar ok rgte yeyim ki artk izleye mez oldum. Motor oktan teklemeye balad, ama ne zaman geri durmaya alsam, birisi gelip yeni bir projeyi stlenme mi rica ediyor. GLENN TEKLER Snfmz Glennin / Rotary Klp durumunu snf projesi / Aile / Salk / Sendika olarak ele almay be / Arkadalar / Mezunlar nimsedi. Bir katlmc, / Hobiler Cemiyeti kendisinden deiik y / Kilise konseyi kmllklerini saymas / Okul-Aile n isterken, dieri bunla Birlii bakam r resimde grdnz / 4H danmanl </ Apartman sakin gibi terazinin zerine ileri kurulu ziktirdi. Glenn gerek ten de birok rgt iin alyordu. Ya kendi ih tiyalar? Sal nasl gidiyordu? Dostlar ve ailesiyle ilikileri nasl d? Hobileriyle uraa cak zaman oluyor muy du? Zamann gerekten istedii gibi mi geiriyordu, yoksa hayat kontrolden km myd? Glenn, terazinin bir kefesindeki sosyal ykmllklerinin uzun listesini dier kefedeki kiisel faaliyetlerinin sska liste siyle karlatrdnda, kendi asndan sorunun btn za manlar iin zlm saylabileceini belirtti. Bunu zihnim den yapmaya altmda kafam karyordu. zerinde d nmek ii daha da karmaklatryordu, oysa kada dkmek her eyi akla kavuturdu. Bu andan itibaren bu teraziyi kullanarak, ann basklarna boyun eip faturasn ileride de mek yerine, bilgiye dayal kararlar alacam.

200

inizi, Dostunuzu ya da Ailenizi Kaybetmeden Hayr Deyin Kiileraras ilikileri yrtmede balca olas yaklam vardr. Birincisi sadece kendinizi dikkate almak ve tekileri hie sayarak srtlarna binmektir. kincisi her zaman kendinizden nce bakala rna yer vermektir. nc yaklam orta yoldur; birey nce ken disine yer verir ve tekileri dikkate alr.
- JOSEPH WOLPE

Glenn szn yle srdrd: imdi bu ar program birlik te altm teki arkadalara ters dmeden nasl hafifletebi leceim sorusu var. nemli bir nokta. stekleri, kiisel ya da mesleki ilikilerinize zarar vermeden nasl geri evirebilirsi niz? Aadaki drt adm kullanarak hi endieye kaplmadan hayr diyebilirsiniz. 1. Bu konuda dnmek iin biraz zamana ihtiyacm var deyin. Eer bask altnda kaldnzda evet de yip sonra Nereden bu ie kartm? diye piman olmak gibi bir huyunuz varsa, zaman tketici ek so rumluluklar annda kabul etmeyeceiniz konusun da kendinize sz verin. Mzakereciler, insanlarn hemen cevap vermeye zorlandklarnda olaan du rumda kabul etmeye yanamayacaklar dnleri verdiklerini iyi bilirler. Zihinsel atak taktiklerine hazrlksz yakalanmayn. Hangi ihtiyalar karla may tercih edeceinize, kendinizle ba baa kald nzda duru bir kafayla karar verin. Geri durmanz nermediimi anlamanz iste rim. Vurgulamaya altm, gerek yaamda insa nn bir gecede kesin kararl hale gelmesinin kolay olmaddr. Yllardr yle olmularsa, insanlarn annda paspas olmaktan kabileceini sylemek gereki deildir. Bu ilk adm, srtnza ek sorumlu-

201

luklar ykleyip kendinizi kertmeden nce iki kez dnmenize olanak verir. 2. Hayr ve evet deyin. Sz konusu istemi geri evirin ve iinize daha ok gelen bir alternatif nerin. r nein, eer Glenne meslek rgtnde yneticilik nerilseydi, bu emek youn grevden affedilmesini rica edip, bunun yerine rgtn aylk dergisine ma kale yazarak katkda bulunmay nerebilirdi. Bu ii dier yneticilerle ibirliine gerek kalmadan evin de de yapabilirdi. 3. Hayr deyin ve sorunu baka aralarla zn. Ken dinizin sz konusu olamayacam belirtin ve yerini ze iyi i karabilecek bir bakasn nerin. Siz de, olayn bizzat iinde bulunmasanz bile, uzmanl nzla destek olup arzu edilen sonularn retilmesi ne yardmc olabilirsiniz. 4. Kibarca, nazik bir ekilde ve sululuk duygusuna kaplmadan hayr deyin. Eer hep veriyor ve hi al myorsanz, hi dnmeden hayr deme hakkna sahipsinizdir. neriniz beni ok mutlu klyor ve ben akamlarm ve hafta sonlarm aileme ayrma ya sz vermi bulunuyorum. Israr ederlerse konumay yapc ekilde srdr mek iin Kullanlacak Szleri uygulayn. rgt yrtmek iin gnlllere ihtiyacnz olduunu bi liyorum ve ben eime verdiim sze bal kalmak istiyorum demeniz, hem onlarn duygulanna sayg gsterdiinizi, hem de sizin kendi ihtiyalarnz or taya koyar. Unutulacak Szler kullanarak - zr dilerim, ama bunu yapmam hibir ekilde mmkn deil. Bu son yllarda ne kadar ok ey yklenmi olduumu grmeniz gerekir- insanlar geri evir mek sadece yabanclama yaratr.

202

Nezaket Srekli Boyun Emek Demek Deildir Alak gnll olmak altta kalmak zorunda olmak anlamna gel mez.
- MAYA ANGELOU

Nazik olmak, her zaman yol alabilmek iin ayak uydurmak zorunda olduunuz anlamna gelmemelidir. Her ikisi de ev ka dn olan Ann ile kap komusu Jackie be yldr iyi arkadat lar, birlikte oyun gruplarna katlr, araba gezilerine kar, si nemaya giderlerlerdi. Daha sonra Jackie bir pastanede i bul du; sabah dokuzdan leden sonra ikiye kadar alacakt. ocuu okuldan dndnde evde olabilecei iin ok mem nundu. En azndan teoride durum byleydi. Birinci haftann so nunda Jackie telefon edip Anne pastane sahibinin kendisin den saat ikiden sonra bir sre daha almasn istediini sy ledi; acaba kendisi dnnceye kadar Ann ocuklara gz kulak olabilir miydi? Ann seve seve yardmc olacan syledi. Sonraki hafta bir baka acil durum, daha sonraki hafta ge ne bir baka olay Jackieyi ite alkoydu ve Ann farkna var madan neredeyse her gn Jackienin ocuklarna bakar hale geldi. Jackie onun yardmseverliinden yararlanyor ve her za man kendisi iin hazr olacan var sayyordu. Ann, bu amazn benimle tartt. Dad rolnden artk bk mt ama arkadan kaybetmek de istemiyordu. Kendisine ih tiyalarn tartp karlatrmasn ve dengenin ne kadar bozuk grndne bakmasn nerdim. Jackienin ihtiyalarn kar layabilmek iin aba gsterirken kendisinin ve ocuklarnn karlar ihmal ediliyordu. Bu konuyu ak olarak konumay duyarszlk saymamal, tersine akl bir davran olarak grme liydi. Ann, hem kendi hakkn korumaya, hem de ayn zamanda Jackienin durumuna bir zm getirmeye karar verdi. Ayn

203

mahalledeki bir gen kza Jackienin ocuklarna gz kulak olup olamayacan sordu. Liseli kz harcayacak bir miktar pa ra kazanma olana km olmasna ok memnun oldu. Ann, sonra oturup Jackie ile konutu; ona kendisine yardmc ol maktan mutlu olduunu, aym birinden itibaren dardaki ile rini yapabilmek ve ocuklaryla megul olabilmek iin le den sonralarnn bo kalmasn arzu ettiini anlatt. Kendisine ocuk bakcs gen kzn adn ve telefon numarasn verdi ve iki blok tede oturan kzn, zaten Jackienin ocuklarn tan d ve onlardan holand iin istekli ve ucuza almaya ha zr olduunu belirttiini syledi.

Hayr Diyemem Bir zaman, para, enerji ya da destek talebine her hayr dedii nizde, baka bir eye evet diyorsunuzdur.
- MAGGIE BEDROSIAN

Bu noktada her zaman dinleyicilerden birisi unu sorar: Tale bini reddettiimde kii bana kzarsa ne olacak? Life Is More Than Your To-Do List (Hayat Yaplmas-, Gereken ler Liste nizden Daha Fazla Bir eydir) adl harika kitabnda Maggie Bedrosian, eer her haynn ardnda bir evet yattn, bir eye srtnz evirdiinizde her zaman yznz baka bir eye dndnz bilirseniz, maalesef derken kendinizi ok da ha rahat hissedeceinizi syler. Baz insanlar lgnca herkes iin her ey olmaya abalar, ama sonunda en zen gsterdik leri insanlar iin hibir ey olamadklarn grrler. Sizin iin gerekten nemli olan ne? Zaman ve enerjiniz snrl kaynak lardr. Onlar nemsiz eyler iin heba etmeyin. Sizi deerli zamannz gerek nceliklerinize hasretmekten alkoyacak ta leplere zr dilerim diyebilmek iin, en kuvvetle hissettii niz varlk nedeninizi belirleyin.

204

Kendisine bu tekniki rettiim iin bir bayan bana ok te ekkr etti, ar talepkr bir kadn olan annesine kendini ka bul ettirmede ok yararn grm. Rhoda glerek unlar an latt: u deyii hi duydunuz mu: Annemin ii sululuk se yahatleri iin seyahat acenteliidir. Benim annem de byledir. Her gn telefon edip bir ey ister. Kendisine hayr demekten ekindiim iin beni istedii gibi kullanmaya almt. Geen hafta telefon edip kendisini alverie gtrmemi istedi. O gn hi vaktim yoktu, cumartesi gn kzlarmla birlikte kt mzda kendisini almamz teklif ettim. Bu houna gitmedi ve o allm tiratlarna balad. Terazinin kefelerini karlatrma tekniki yllar iinde an nemin isteklerine nasl srekli boyun emi olduumu grme mi salamt. Annemi ok severim, ama bu durumda isteini karlayamayacam sylemek drst davranmak olacakt. Kendisine yapmam gereken ileri anlattm, onu ancak hafta sonu alverie karabileceimi ya da mutlaka o gn gitmeyi zorunlu gryorsa kendisine bir araba arabileceimi syle dim. Biraz homurdanp baz eyler syledi, ama ben kendimi hi sulu hissetmedim, nk terazi sayesinde isteini geri e virmekte hakl olduumu grmtm.

Ne in Israr Edeceinizi yi Bilin "Bir ey iin dik duramazsanz her ey iin yere dersiniz.
- ANONM

Ne iin srarl olacaksnz? lk yzyln Yahudi bilgelerinden Hillel yle demiti: Kendim iin deilsem, kim benim iin? Sadece kendim iinsem, ben neyim? imdi deilse, ne za man? Bu ebedi szler, bakalanna hizmet ederken kendimize hizmet etmenin nemini zl bir ekilde dile getiriyor. Eer ne zaman ve nasl hayr diyeceinizi renemezseniz, kendinizi feda etmenizin faturas ok yksek olacaktr.

205

The Joy Luck Club (Neeli Talih Klb) adl ok satan ki tabn yazan Amy Tan unu gzlemlemi: Kendimi yitirmem birden bire olmad. Yzm yllar iinde giderek silindi. Kar lamanz gereken ihtiyalan adil bir dengede tutmaya zen gsterirseniz, evet demeye zorlandnzda yere serilmek du rumunda kalmazsnz.

206

HAYIR DEMEK N EYLEM PLANI Firmanz yerel hayrseverlik ilerine en ok katkda bulunanlardan biri olmakla vnyor. Bu yl katklarn yzde yz artrmak istiyor ve blm bakannz brodaki herkesi yksek bir bata bulunma ya zorluyor. abalarna deer veriyorsunuz, ama maanzn hi de kk olmayan bir blmn daha nce bir baka gnll kurulu a balam bulunuyorsunuz. Yneticiniz sizden para istediinde nasl bir yant verirsiniz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Kampanya liderinin ricada bu lunmasnn sizi zor duruma d rdn dnrsnz.
N a sl h a yr d iyeb ilirim ? B ro d a ben den b a k a herkes b ir e y veriyor.

KULLANMANIZ GEREKEN SZLER htiyalar terazinize bir gz atp dengede olup olmadna bakarsnz.
H a y r ilerinin d estek len m esi g erek ti in i b iliyoru m v e b a ta b u lunacam gru bu kendim b elirlem ek hakkna sa h ib im .

Aforoz edilme endiesi dn celerinize egemen olur, sr den ayrlmak istemezsiniz.

a lm a a rk a d a la rm n e d er? C im ri olduum u d ne cekler."

Saygl bir ekilde hayr deme nin kendi anzdan yerinde olaca sonucuna varrsnz.
K a m p a n ya n zn b a a r l o l m asn diliyo ru m v e ben n ce den b a ka b ir h a y r iin i d e s teklem eye s z verm i bulunu y o ru m .

Kampanya bakan hayr yant almak istememektedir.

B a ta b u lu n m a d m iin kt b irisi olduum u d n e cek. En iyisi b ira z verip b a m dan sa va ym .

En kuvvetli hissettiiniz varlk nedeninizi hatrlayarak bencil davranmadnz dnr ve baskya boyun emezsiniz.
Yerel h a y r ile rin i d estek lem enin n em li olduuna k atily o ru m ve ken di tercih etti im b ir kurulua b a ta bulunm u olm am n n eden i d e bu.

1 1 I I
| I 1 I

........

Sohbetlerdeki talihsizlik udur ki, insanlar szlerini nasl sona erdireceklerini bilmeden srdrrler.

- SAMUEL JOHNSON

Yirmi nc Blm

Ustaca kn

Karnzdaki szn bir trl sona erdirmiyorsa ne yapmanz gerektiini bilmek ister misiniz? Neredeyse her Tongue Fu seminerinde bu amaz dile geti rilir. Herkes, kaba birisi gibi grnmeden bir konumadan na sl syrlabileceini renmek ister. nl ke yazan Abigail Van Buren, 1995 ylnda yaynlanan bir yazsnda bu yaygn soruya deinmiti. Kendisine yazan bir okuyucusu, sevdii bir arkadann haftada en az drt gn telefon ederek her seferin de en azndan bir saat kendisini megul ettiinden ikyet et mektedir. Okuyucu zaten hayatn gnde sekiz saat konferans vererek kazanan birisidir ve telefonda konumak akam eve geldiinde en son isteyecei eydir. eitli imalara ya da Ya pacak iim var gibi ak ifadelere ramen, arkada konuma sn hararetle srdrmektedir. Okuyucu arkadann duygular n incitmek istemez, ama i artk kendisiyle telefonda konu maktan nefret ettii noktaya varmtr.

208

Abby kadma, zr dilerim, seninle imdi konuamam, se ni daha sonra arayacam deyip ardndan telefonu kapatmay nermiti. Daha sonranm ise yarn, ertesi hafta ya da bir son raki ay anlamna gelebileceini eklemiti. Ayrca okuyucusu nun telesekreterli bir cihaz alabileceini, bylece arayanlar is tedii gibi yantlayabileceim belirtmiti. Son olarak, Ben kendim yere yatmadan hi kimse zerimden geemez iarn kafasna kazmay tlemiti. Sevgili Abbynin tavsiyesi bu yaygn problemi ele almann bir yoludur. Problem szc burada bilinli olarak kulla nlmtr, nk bu kadar densizlik yapan, dier kiinin anlat tklarna ilgi duyup duymadna aldrmayan bir insanda mut laka bir yanllk var demektir.

Aralksz Konuanlar Durdurun

B a k a s n n c a n n s k m a s n a iz in v e r e n b ir is i c a n n s k a n k i i d e n d a h a d a s e f ild ir .

- SAMUEL BUTLER

Gevezeleri etkisizletirmenin ok eitli yollan vardr. Bu tek niklerle bitmek tkenmek bilmeyen monologlan, sadece ken dilerini dinlemekten holanan insanlann insafna kalmadan, ustaca sona erdirebilirsiniz. 1. Karlanmas gereken ihtiyalar gzden geirin. Sevgili Abbynin okuyucusu rneinde ihtiyala rn dengeden kt ve bunun uzun zamandr de vam ettii belirgindi. Buna bir son verme zamam artk gelmiti. 2. Karnzdakinin szne son vermesini bekleyerek kendinize ikence etmeyin. Hi susmayabilir. S zn kesin, ama bunu mutlaka adn syleyerek ya-

209

pn. Evet, szn kesin dedim. Adn sylemeniz konumasna birka saniye ara vermesine neden olacak, bu ise size szel ayanz kapnn arasna sokmak iin bir frsat sunacaktr. Size insanlarn szn kesmenin ayp olduunun retilmi oldu unu biilyorum ve bu genel olarak dorudur. Ama bu durumda kabalk yapan kimdir? Tek yanl bir sohbeti nazike sona erdirmeniz duyarsz olduu nuzu gstermez, dncesiz olan kendisi hakknda sonsuza kadar konuup durmaya alan haddini bilmez kiidir. 3 .Anlatmakta olduu eyi zetleyin. Sylediklerini zetlemeniz kendisini dinlemekte olduunuza ikna olmasn salayacaktr. Bu, saldrya gemeden ekilebilmede anahtar rol oynar. Sylediklerini geri yanstmak grmenin sona ermekte olduu izleni mini yaratr. 4.

Toparlayc bir szle grmeyi geHde brak An uzayan i grmelerini sona erdirmenin m kemmel bir yolu, Telefonu kapatr kapatmaz he men... yapacam ya da Grmemiz sona erdik ten sonra... iin hemen harekete geeceim de mektir. Kiisel grmeleri kibar bir Kullanlacak Szle bitirin: Seninle daha uzun konuacak zama nm olsun isterdim, yemei hazrlamak zorunda ym. Olunun piyano resitali hakknda anlata caklarn da dinlemek isterdim ve imdi... iime ge ri dnmem gerekiyor.

5 .Kesin bitii ifade eden dosta bir cmleyle son ve rin. Bunu dikkatime sunduun iin ok mutlu ol dum ya da Bu nerini seve seve uygulayacam veya iyi olduuna ok sevindim gibi hoa gide-

210

cek cmleler sesinizin hainlemesinin nne ge er. Sesinizin scak ama kararl bir tonda olmasna dikkat edin. ekinerek konuur ya da sonunda Ta mam m? gibi bir ifade kullanrsanz, topu gene kar tarafn ayana atm olursunuz.

Telefon - Dost mu, Dman m? nsann kendisini skc hale getirmesinin srr ne zaman duraca n bilmemesindedir.
- ANONM

Bir seminerde tam bu noktada, bir niversite danman iten bir sesle unlar syledi: Bu fikir benim gzmde bin dolar deerindedir. Glmseyerek, niin diye sordum. rencilerimin ou hayatlarnda ilk defa evlerinden ay rlm oluyor, kendilerim akn ve yalnz hissediyorlar. Bir destek jesti olarak ouna ev telefonumu verdim. Hikyenin gerisini tahmin edebilirsiniz. Her gece iki saatim telefonun banda geiyor. Suratlarna kapatamyorum, iim buna elver miyor. iin korkunluu, kendime ayracak hi zamanmn kalmam olmas, ayrca eim de btn gece telefonda konu mama sinir olmaya balyor. rencilerimin ihtiyalarna hizmet ediyorum, ama kendi ihtiyalarmz dikkate alamaz oldum. Artk rencilerim acil durumlarda evimden beni gene arayabilecekler, ama fazla uzattklarnda Ustaca Son Verme teknikine bavuracam: Profesrn beenmediini duyduuma zgnm. Telefonu kapatr kapatmaz blmden baka bir retmen ayarlamak zere bakmak iin not alacam. Yarn sabah bo zamanm var. stersen gel, seni baka bir hocaya aktarmak iin birlikte ne yapabileceimize bakalm. Yarn sabah grmek zere.

211

Ar Uzayan Grmeleri Kibarca Kapatn "Dnyann yars syleyecek bir eyi olan ama syleyemeyen, te ki yars da syleyecek bir eyi olmayan ama durmadan konuan insanlarddn oluur.
- ROBERT FROST

Ayn oturumda bir baka kadn unlar anlatt: i hayatnda bu fikir uygulanabilir ama ya sosyal ilikilerde? Geen hafta tek bama dansa gitmitim. O kendine k tiplerden biri beni k eye sktrd. Kendi hakkmda bu kadar anlattm, yeter. im di de sen benim hakkmda ne dnyorsun, onu anlat diyen egoistle ilgili nkteyi duymusunuzdur. Bu adam da tam y leydi. Bu grgszn sohbet anlay, kendisi hakknda birka ey daha syleyebilmek iin azm kapatmam beklemekten ibaretti. Elinden kurtulmann yolu yoktu. Syleyecek bir eyi olmayan ama durmakszn konuan bi risine yakalanma talihsizliine uramsanz, ihtiyalar terazi sini hatrlayn. Eer karnzdaki zamannz tekeline alacak kadar duyarsz birisiyse, bu eitsiz sohbeti sona erdirmek ka balk deil akllca bir i olur. Bu hanm yle diyebilirdi: Craig, internetle ilgili nerilerin iin teekkr ederim. Doru sylyorsun, bakmak isteyebileceim bir ey gibi grnyor. Gidip u iecekleri bir denemek istiyorum. Benimle konutu un iin teekkr ederim. Sonra da, yznde nazik bir tebes sm kararl admlarla uzaklaabilirdi. Bu teknikin bir tr saldn olduunu mu dnyorsunuz? Robert Fulghumun Maybe, Maybe Not adl nl kitabnn balnda dendii gibi, Belki yledir, Belki Deildir. Bu y ky bir toplantda aktardmda, bayanlardan biri yksek ses le glerek, Dn gece bu fikirden yararlanabilirmiim dedi. Tam yemein ortasnda bir satc arayarak beni telefona ba lad. Hep imdi kapatacak diye bekledim, ama nefes almadan konumay srdryordu. En sevdiim televizyon ovunu bile kardm.

212

Gruptan bakalar da balarndan benzer eyler getiini anlattlar. Kendilerine unu sordum: Telefona yant verip ver meyeceimize karar verecek olan kim? Telefonda ne kadar ka lacamz kim belirleyecek? En sevdiimiz televizyon ovunu karp karmayacamz kim kontrol etmeli? Eer telepazarlamacnm sunduu rn ya da hizmeti satm almak isteme diinizden eminseniz, soluu kesilinceye kadar beklemeyin. Kibarca, Teekkr ederim, teklifinizle ilgilenmiyorum diye rek bu davetsiz misafirlie son verip telefonu nazike kapatn. Bylece, hem sat elemannn sonu alamayaca bir i iin bouna zaman harcamamasn salam, hem de kendi zama nnz daha ok deer verdiiniz kii ya da eylere ayrma im kn bulmu olursunuz.

Diplomata evirin Siz mi at sryorsunuz, yoksa at m sizi sryor?

- TONGUE FU DNCES

Birisini sz nce kapmaktan nasl alkoyabileceinizi biliyor musunuz? Bir baka seminerde Lenora adnda bir resepsiyonist bu sorunu yle koydu: Baz igrenler ya da konuklar mz, canlan benimle laflamak istediinde, yapmakta olduum ii bir kenara brakp kendilerine katlmam bekliyorlar. Soh betten holanmayan birisi deilim, ama orada oturup uzun uzadya onlar dinlemek de istemiyorum. Yapmam gereken i ler var. Sevimsiz grnmeden konumaya zamanm olmad n onlara nasl anlatabilirim? Gereksiz sohbetlerden kanmann yolu, atm sizi srmesi ne izin vermeden sizin at srmenizdir. Concentration: How to Focus fo r Success (Younlama: Baarya Nasl Odaklanabi lirsiniz?) adl kitabmda, bir ofis ortamnda nezaketi elden b rakmadan etkin olmak iin, neyin nemli olduu ve nce gel-

213

mesi gerektii konusunda kendi iradenizi zamana, insanlara ve olaylara diplomatik bir ekilde dayatmanz gerektiini sa vunmutum. Aadaki Diplomatik evirme tekniki sayesinde alma ortamnzda etkin olabilirsiniz. 1. Bir ey sylemek ya da anlatmak iin birisi sizi bldnde hemen niyetini anlamaya aln. Son ra kendinize unu sorun: Bu, yapmakta olduum iten daha m nemli? Eer yleyse, her eye ra men, dikkatinizi verin. 2. Eer deilse, blnmeyi baka bir zamana ertele yecek cesareti gsterin. Elbette rahat eriilebilir bi risi olmak nemlidir, ama ne pahasna? Eer her zaman bakalarmn isteklerini kendinizinkilerin nne alyorsanz, performansnz bunun sonula rndan mutlaka zarar grecektir. Kimin ve neyin stnde ne zaman ve ne kadar sreyle odaklanaca nza siz karar vermelisiniz. Tersi durumda hoy rata bir redde dnebilecek eyi diplomatik bir tarza yneltebilmek iin olumlu cmleler kullan maya zen gsterin. Kiinin adm syleyerek balayn (bu dikkatini ekmenizi salar) ve durumla ilgilenmeye niyet li olduunuzu ifade edin. u anda sizinle konu amam diyerek srtnz dnmek ya da Bunun beklemesi gerekiyor diyerek banzdan sav mak yerine, Bunu sizinle grmek isterim ya da Buna bir yant beklediinizi anlyorum gibi cmleler kullanarak durumun neminin farknda olduunuzu anlatn. Konumaya v e szcyle balayarak, daha nce bir bakasna sz vermi bulunduunuzu

214

ya da tamamlamak zorunda olduunuz bir grev olduunu aklayn. yle deyin: ve ben be da kika iinde Bayan Mooreu geri arayacama sz vermitim ya da ve ben saat ondaki ekip top lants iin gndemi hazrlamak zorundaym. Ardndan, "leden sonra tekrar gelebilir misi niz? ya da "... yapar yapmaz sizi arayabilir mi yim ? diye sorun, ibirlii talep etmeniz, rne in imdi gidin, buras biraz tenhalamca gelir siniz diye insanlara buyruk yadrmaya ya da nmde ok i birikti, imdi sizinle uraamam diye yaknmaya oranla ok daha iyi kar lanacaktr. Sonunda, Anlay gsterdiiniz iin teekkr ederim. nerimi benimsediinize memnun oldum diyerek kibarca kapatn. Ustaca kma ve Diplomata evirme tekniklerini kullan may alkanlk haline getirmi eski katlmclar, bunun verim liliklerinde gzle grlebilir bir fark yarattn sylyorlar. Bir mdr unu anlatt: Sabah erken gelip akam ge kma y det haline getirmitim, nk gn iinde hibir i yapamyordum. imdi kendime, dier kiinin istedii eyin zamanm ve dikkatim asndan en iyi kullanm olup olmadn soruyo rum. ilk bata insanlar geri evirmenin onlar incitebilecein den endie duyuyordum, ama tam tersi doru kt. Birok a lma arkadam nceliklerime sadk kalmak iin gsterdiim kararll takdir ettiklerini sylediler ve bunu nasl baard m kendilerine de retmemi istediler.

USTACA IKMAK N EYLEM PLANI

Alverie gittiniz ve gemite birlikte alm olduunuz birisiyle karlatnz. Kendisini grmekten mutlusunuz ama fazla vaktiniz yok. Sizi kucaklyor ve heyecanla yeni sevgilisini anlatmaya bal yor. Ne yaparsnz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

inizden kzarak satn almak istediklerinizi almaya zaman nz kalmayacan dnrs nz.
M erh ab a Jennifer, g r m e y e li o k uzun za m a n oldu, d e il m i?

htiyalar terazisini hatrlayp kefeleri dengede tutmaya karar verirsiniz.

Jennifer, h arika g r n y o r sun. G e lecek h afta b ir so h b e t y r y iin vaktin v a r m ? S en in le b irlik te o lm a y o k z lem iim ."

Tersini tercih etmenize ramen birlikte bir fincan kahve ime yi kabul edersiniz.
o k gzel, b irlik te otu ru p b ir fin c a n kah ve im ek o k ho olur.

ncelikleriniz ak olduu iin, bir fincan kahve nerisini diplomata evirirsiniz.

K a h v e im ek iin zam an m olm a sn o k isterdim v e o lu m a b ir h e d iye alm a k iin sa d e ce b ir sa a tim k a ld .

Pimanlk iinde saatinize ba kar ve alveri merkezine bir kere daha gelmeniz gerekece ini dnrsnz.
"B u raya b aka zam an b ir dah a g e le c e im h erh alde.

Hem onun duygularna sayg gsterip, hem de kendi ihtiya larnz dikkate alarak sohbete ustaca son verirsiniz.
G en e k a rla t m z iin o k sevin liyim . Seni m utlaka a ra y a c a m .

G ve gveni hep kendi dmda arardm, ama bunlar insann iinden gelir. Her zaman oradadrlar.
- ANNA FREUD

Yirmi Drdnc Blm

___ ___

Gven Duyun ve Oyle Davrann

insanlarn saygsn ekebilmek iin etrafnza nasl gven saabileceinizi bilmek ister misiniz? Rehabilite olmu birok sulu kullandklar yntemin, g zn korkutmann kolay olduu elimsiz grnen (omuzlan ne eik, gzleri yere bakan, admlann ekine ekine atan) ve kolay lokma izlenimi veren insanlan avlamak olduunu anlat mtr. Buna karlk kung fu ustalannm bizzat duru ve yr y fiziksel saldrlan caydrc bir zgven sergiler. Tongue Fu ustalan da bunun szel benzerini izlemeli, konumalarn bakalann her trl hakaretten geri durmaya zorlayacak ama gsterie kamayan bir zgvenle yrtmelidir.

217

kmek mi, Dikilmek mi? nsan bir korkuya kapldnda, bu btn dncelerine sirayet eder, kiiliini zedeler, onu hayalete evirir.
- HENRY WARD BEECHER

Aadaki be saniyelik altrmayla korkuya kaplmakla ken dinizi kuvvetli hissetmek arasndaki muazzam fark kefede bilirsiniz. Zavall ile gururlu grnmnz arasndaki far k kendi gzlerinizle grebilmek iin bir bakasndan yardm isterseniz zellikle etkili olur. Ltfen ayaa kalkn. imdi omuzlarnz hafife ne eip aa sarktn, sonra gsnz iinize ekin, bamz indirip yere bakn. Ayaklarnz birbirine yaklatrn ve incir yapra konumuna gein (ellerinizi nnzde kavuturun). Kendi nizi ikircimli ve gvensiz hissetmiyor musunuz? imdi de omuzlarnz yukar kaldrp geri ekin (bylece banz da kendiliinden yukar kalkm, duruunuz dzgn lemi ve elleriniz yanlara gelmi olacaktr). Bacaklarnz bi raz aarak ayaklarnz btn tabanyla yere basn. imdi ken dinizi daha gvenli ve emin hissetmiyor musunuz?

Be Saniyede zgven Salama "nsan inanlarnn eseridir. Nasl inanyorsa yledir.

- BHAGAVAD GITA

Be Saniyede zgven Salama gven iinde davranarak ken dinizi emin hissetmenizi salar. Cannz skknsa muhtemelen kederli bir grnmnz vardr. Bel kemiiniz ve omurgalar nz bkk durur. Omuzlarnz dikletirip enenizi kaldrarak ve arlnz ayaklarnz zerinde dengeleyerek atletik bir grnm almanz, sizi bezginlik ve endieden kurtaracaktr. imdi, kelimenin her iki anlamnda da yukardan baktnz

218

iin, kendinizi annda daha iyimser hissedeceksiniz. Banz dik tutarsanz, kendilerine kurban arayan akl yamaclar sizi incitemeyecektir. Be Saniyede zgven Salamann gerek yaamda hari kalar yarattn syleyebilirim. Oullarmz Tom ile Andrew, Maui de sahneye konacak Peter Pan oyununda rol almak isti yorlard. Gerekli formlar hevesle doldurmu snav sralarnn gelmesini bekliyorlard. ou olduka baarl grnen yirmi kii dinlendikten son ra sra Toma geldi. Sahneye kt ve arksn sylemeye ba lad. ilk drtl okudu ama sonra birden susup kald, gerisi ni unutmutu. arknn sonunu g bela getirdikten sonra st rap iinde yerine gitti ve gz yalarn zorla tutarak kp kal d. Urad baarszl dndke koltuun iinde daha da klyordu. Alamak zere olduunu grerek, Dik otur, Tom dedim. Kendisini yukar ekti ve btn tutumu deiti. Yklm bir grnmden gvenli bir durua geti. Eer Tom fiziki duruunu deitirmesiydi, rezalet olarak grd eyi dnmeyi srdrecek, gelecekte bir daha dene meye asla cesaret edemeyecekti. Bunun yerine, ayn gn ak am, st kardeiyle birlikte ikinci bir snavn ne zaman ala bileceini tartyorlard. Bir eyi deneyip baaramadnzda bu rnei dnn. Bezgin bir ekilde duruyorsanz, bedeninizin eklini deitir diinizde duygularnz da deiecektir. Be Saniyede zgven Salamay kullanarak ask suratl ve zgn bir grnmden mutlu ve ferah bir duruma geebilirsiniz.

Her ey Kafanzn indedir Tereddt, itimadn kendisine karde olduunu bilemeyecek ka dar yalnzdr.
- KAHLIL GIBRAN

219

Dizlerinizi titreten ve avu ilerinizi terleten beklediiniz bir olay var m? Einizin iyerindeki ylba partisine siz de mi katlacaksnz? Satran turnuvas finallerinde klasmanda siz den daha yukarda olan birisiyle mi karlaacaksnz? Bu be nim i tarifimde yazmyor tutumu iinde olan bir igrenle grmeniz mi gerekiyor? Bu olayla paniklemi bir halde deil de kendinizden emin bir grnmde karlamay ister misiniz? Eer gznzde canlandrma teknikini kullanarak tereddt kararlla dn trrseniz bunu baarabilirsiniz. Gznzde canlandrma her hangi bir alandaki performansnz iyiletirmede yapabilecei niz en etkili eydir. Bu cesur bir iddia, deil mi? nsan davra nna ilikin aadaki drt saptama, gznzde canlandrma nn niin ve nasl etkili olduunu aklamaktadr. 1. zgven aralksz, sk ve baarl pratike dayaldr. Bir eyi iyi yaptnzda ve bu baary sk sk tek rarladnzda yeni bir duruma kendinizden emin bir ekilde yaklamaz msnz? zgven, kantlan m bir yetkinlie bal olarak, Ben bunu yapabi lirim hissini tamak deil midir? 2. Sinirlilik, kuku ve endieleriniz zerinde youn lamann bir sonucudur. Eer, Bunu nasl becereceim? Ya btn bu in sanlarn nnde sesim soluum kesilirse? diye dnyorsanz, endie dolu bir hale gelirsiniz. Si nirlilik, kayglanmann bir grnmdr. 3. nsanlar yabancs olduklar durumlarda rahatsz lk hissederler. Dv ya da ka tepkisi igdsel bir var kalma mekanizmasdr. Yabancs olduunuz bir ortamda, kendinizi savunmanz ya da kaabilmeniz iin ge rekli enerjiyi salamak zere, vcudunuz sistemi

220

nize adrenalin pompalar. evreyi tanmyorsanz, bilmemenin sonucu olarak gvensizlik hissedersi niz. O yerde ancak bir sre bulunup emniyetli ol duunu rendikten sonra, yeni koullarn getirdi i gerilim der ve rahatlayabilirsiniz. 4. Zihinsel idman gerek pratikten ok daha hzl ve iyi olmanz salayan mkemmel bir pratiktir. Gerek yaam pratiki kukusuz yararldr, ama fa aliyeti her seferinde mkemmel gerekletirmek imknszdr, yanllar yapar performansnz d rrsnz. Zihinsel canlandrma idmannn mm kn kld mkemmel pratik ise gelimeyi ve be ceri kazanmay hzlandrr; nk her seferinde doru yapabilirsiniz.

Endielenmek mi, Prova Yapmak m? Korku, dostunuz olabilecek insanlara yabanc kalmanz getirir."
- SHIRLEY MACLAINE

Bir seminerde bu gznde canlandrma fikrini anlattmda, Martha adnda bir kadn itiraz etti. Olum gelecek ay evleni yor. Bu byk gn her dndmde kurdeen dkyorum. Gzmde canlandrmak beni iyi deil daha kt yapyor, ne redeyse bu dnden nefret edecek hale geldim. Marthanm olunun dnnden byle sz etmesi bana tu haf geldii iin, sordum: Gelini mi beenmiyorsun? Hayr, sorun bu deil dedi. Olumun nianls tatl bir kz. Ama kendisi kentimizdeki nl bir ailenin tek kz ve gsterili bir dn hazrl iindeler. Anne-babas zengin ve sosyetik tip ler, ortak hibir yanmz yok. Nian yemeinde beraberdik, ama ben btn akam kendileriyle konuacak tek bir kelime bulamadm. imdi, bu tantanal toplantda da yz davetli

221

nin arasnda kendimi tamamen yabanc hissedeceimi ok iyi biliyorum. Kendisine dn trenine ne kadar zaman kaldn sordu umda, hafta diye yant verdi. yle dedim: Bak Martha, nndeki haftay endielenerek geirebilirsin, ama ister sen bu haftay prova yaparak da deerlendirebilirsin. Ken dine vesvese telkin edebilecein gibi, gelimeleri ngrmeye almay da telkin edebilirsin. Hangisini tercih edeceksin? Gznde canlandrmay olumlu bir hazrlk haline getire bilmek iin, kendisine aadaki yol gsterici ilkeleri kullan masn nerdim. Gznde canlandrmann yararl ya da zarar l olmasnn kendi bak asna bal olduunu akladm. Doru tutumlar tekrar tekrar gznn nnde canlandrarak zgven biriktirebileceini ve bylece korkusunu kararlla dntrebileceini anlattm. 1. Gerek yaam durumunu mmkn olduu kadar aynen hayal edin. Kilise nasl grnecek? Nereye oturacaksnz? Mmkn olduu kadar ok ayrnt dnn ve duygularnz iin iine katn. Zihninizde kendinizi tren yerine gtrn. Eer sahneden sahneye atlar sanz zihinsel idmann yarar daha az olur. Olay bandan sonuna kadar srasyla takip ederseniz bir ak hissi oluturabilirsiniz. Bylece o gn olacak larla yakndan tanm olur, Orada bulundum, u nu yle yaptm diye dnebilecek hale gelirsi niz. 2. Olmasn istemediiniz eyleri hayal edin ve nasl tepki gstereceinizi planlayn. Bu elikili deil mi? Eer korkularm zerinde younlarsam, bu beni daha sinirli yapmaz m? diyeceksiniz. Eer sadece olabilecek btn kor kun eyler zerinde younlarsanz gerekten y

222

le olur. Ama bir adm daha atp, en kbuslu senar yonuzda bile zgvenle ne yapabileceinizi planla maya aln. Nelerin kt gidebileceini tahmin etmeye ve her durumda soukkanllnz yitirme mek iin neler yapabileceinizi bulmaya aln. Kendinizi, btn o yabanclar tarafndan aala nan birisi yerine, yeni dostlar arayan ve davetli ai le yelerine iyi karlandklar hissini veren kibar bir hostes olarak hayal edin. Gelinin ailesinden uzak durmak yerine, kendinizi onlara yaklap elle rini skarken ve bugn bylesine zel klmak iin harcadklar zaman ve aba iin iltifatta bulunur ken dleyin. 3. Nasl davranmak ve konumak istiyorsanz, bunun tekrar tekrar provasn yapn. Arzu ettiiniz davran olumlu terimlerle ifade et meye zellikle zen gsterin. Kendimden emin grneceim demek yerine, Bu zel gnde var lklaryla olumu onurlandrmaya zen gsteren kiilere hrmet edeceim deyin. Bu gsterili t ren bana rknt veriyor diye dnmek yerine, Burada olduum iin ok mutluyum ve trenin her annn tadn karacam diye dnn. Dnden sonra yazd bir mektupta Martha unlar anla tyordu: Harika bir gnd. Meer, btn o talihsizlik ve kas vet ngrleriyle kendime ne kadar byk bir korku telkin et miim. Birisi bir keresinde bana, Endielenmek aslnda olma sn istemediiniz bir ey iin dua etmenin bir yoludur demi ti. imdi ise, gznde canlandrmann olmasn istediiniz bir ey iin dua etmenin ve bunu gerek klmann bir yolu oldu unu anladm.

223

Aklmzdakileri Gvenle Syleyin Konumanz bir para dzeltmezseniz talihinizi sakatlarsnz.

- WILLIAM SHAKESPEARE

Shakespearein szn gelitirebileceimi dnecek kadar haddimi bilmez deilim, ama konumanz bir para dzeltir seniz talihinizi de dzeltebileceiniz fikrine katlmaz msnz? G, ileri yaptrtabilme yeteneidir. Gcnz, szlerinizle eitme ve esinlendirme yeteneinize baldr. Etkili olmak is tiyorsanz, kendinizi gvenle ifade etme sanat ve becerisinde ustalamanz nemlidir. Ama birok aratrma insanlarn ounun topluluk nnde konumaktan lmden daha ok korktuunu gstermektedir. Seminerlerimizden birinde bir katlmc, Byle bir ey nasl olabilir? diye sorduunda, bir bakas atlp yle dedi: ok basit, nk insan bir kere lr. Her yatan ve her deneyim dzeyinden ok deiik insanlar, topluluk nnde konuma dncesinin kendilerini felce urattn itiraf etmektedir. nceki sayfalarda anlatlan canlandrma ilkesini kulla narak ve etki uyandrmaktan ok enforme etmeye alarak bu korkuyu aabilir ve dncelerinizi ifade etmeyi renebilirsi niz. Dncelerinizi kendiniz zerinde younlatrrsanz (Nasl grnyorum? Hakkmda ne dnecekler?), endie lenirsiniz. Eer dikkatinizi dinleyicilere yneltirseniz (Bu za man onlar iin en iyi ekilde nasl deerlendirebilirim? Bu fi kirlerden nasl yararlanabilirler?), endieden kurtulursunuz. Deer katma misyonu duygusu kayglarnza ar basar.

Paniki Dengeye Dntrn Kstllklarnza gereke bulmaya alrsanz, hi kukunuz ol masn, kendi malnz haline geleceklerdir.
- RICHARD BACH

224

Aadaki baar yks zihinsel provann korkuyu nasl gce dntrdnn gzel bir rneidir. Kevin den meslek rgtnn kongresine bir rapor sunmas istenmiti. Byk bir korkuya kapldn itiraf ediyordu: Hayatmda elli kiiden byk bir topluluun nnde hi konumadm ve kongreye be yz kiinin katlmas bekleniyor. Meslektalarmn nn de rezil olacam endiesi beni bir trl terk etmiyor. Kevin dedim kendisine, kstllklarna ya gereke bul maya alrsn ya da onlar tasfiye etmeye alabilirsin. Ge lecek on gn iinde her akam u be dakikalk canlandrma altrmasn yapmay bir dene. Akam ge vakti tercih et ki baka ykmllkler akln megul etmesin. Sakince oturup kongrenin yaplaca salonu hayal et. Eer daha nceden tan madn bir yerse, telefon edip salonu sana tarif etmelerini ri ca et. Seni dinleyicilere takdim ettiklerini ve kararl ve enerjik admlarla krsye doru yrdn hayal et. Kendini dinle yicilere bakp glmserken, salonun her blmnden en az bir kiiyle gz temas kurarken dn. Fikir ve grlerini dile ge tirmek zere sana bu frsat verdikleri iin kendilerine kran duyduunu dn. Gznde, herkesin dikkati senin zerinde toplanmcaya kadar sessizce beklediini, sonra fikirlerini dzenli ve anla lr bir ekilde anlatmaya baladn, sesini salonun en arkas na kadar ulatrdn canlandr. Dinleyicilere etkili bir ekilde seslendiini ve sunuundan bir eyler almalar iin aba gs terdiini dn. Herkesi fikirlerini paylamaya esinlendiren bir eylem arsyla szlerine son verdiini hayal et. Kongrenin ertesi gn beni aradnda, Kevin telefonda un lar anlatt: e yarad. Kendimi krsde o kadar rahat hisset tim ki, sanki daha nce yzlerce kez oraya km gibiydim. Aslnda, gerekten de daha nce yzlerce kez o krsye k mt; zihninde! Gznde canlandrmak baary garanti eder mi? Hayr, sa

225

dece daha iyi bir performans garanti eder. John F. Kennedy yle demiti: zerine gittiiniz her eyi deitiremezsiniz, ama zerine gitmediiniz eyleri hi deitiremezsiniz. Ger ek yaamda olaylar sizin hayal ettiiniz senaryolara gre ge limeyebilir, ama nceden gznzde canlandrmsanz, tersi duruma oranla mutlaka daha baarl ve dzgn gidecektir. Canlandrma yntemiyle korkularnzn zerine giderek po tansiyel travmatik olaylar zafere dntrebilirsiniz.

226

GVEN DUYMAK VE GVENL DAVRANMAK N EYLEM PLANI

Yirmi beinci mezuniyet yldnm partiniz bir hafta sonra. Uzun zamandr grmediiniz arkadalarnzla karlaacanz iin heye canlsnz, ama geen yllar iinde olduka kilo alm durumdas nz. Herkesin akn baklarna hedef olmaktansa partiye hi katl mamay bile dnyorsunuz. nnzdeki bir haftay nasl geirir siniz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Kendinize korku ve endie tel kin edersiniz.

"Herkes g zle rin i ne k a d a r i m a n la d m a d ik in ce k im b ilir n a sl u ta n a ca m ?

Kendinize kararllk ve ngr telkin edersiniz.

"Bir an n ce a rk a da larm y e niden g rm ey e can a tyoru m .

Endie ve kayglarnz zerin de younlaarak daha da sinir lenirsiniz.

"Baka herkes k im b ilir ne k a d a r ho g r n ecek ? B an a d a b a m n e e ip k a lm a k ta n b a ka y a p a c a k b ir e y ka lm a y a c a k .

Zihninizde akamn nasl ge mesini istediinizin provasn yaparsnz.

"Joyce v e K e lly nin ne y a p tk la rn re n e c e im iin o k m utlu o lacam . K esin likle h er d a n sa kalka ca m .

Her eyin kt gideceini d nrsnz. Aklnz hep bu ko nuya takldr. Sonunda gitme meye karar verirsiniz.
B o ver. Buna katlan m ak z o runda deilim . K en dim i a a la n m h is se d e c e k ve h i b ir e yd e n ta t alam ayacam ."

Partinin yaplaca yeri gz nzde canlandrr, kendinizi banz dik salona girerken ha yal edersiniz.
"Dik du ra ca m ve oku l a rka d a la rm la yen id e n k a rla a c a m bu h a rik a fr s a tta n mmkn oldu u k a d a r y a ra rla n a ca m .

Yirmi Beinci Blm

kna Etmenin Be lkesi

isteklerinizi savunmaya hazr msnz? Sadece geerli bir ne deniniz olmas yeterli deildir. nce kendi adnza konuabi lecek cesareti toplamanz ve sonra fikirlerinizi, karnzdakini evet demeye yneltecek bir zamanlama, duyarllk ve maharet le sunmanz gerekir. Amerikal denemeci Joseph Wood Krutch, Kediler size ne istediinizi sormann bir zarar olmad ilkesini izliyor gibi dirler diyor. Eer kedilerin iine yaryorsa, belki size de yara r olur. Atletik dostlarmdan biri olan Shelley, Washington da bir hukuk brosunda alr. le aralarnda Smithsoniana kan yan yollarda kouya kyor. Ak havaya kmaktan ok ho lanyor, ama sonra du almadan i giysilerini giymek zorunda olmas kendisini rahatsz ediyor. Brodakilere, tpk erkekler iin olduu gibi kadn alanlar iin de kk bir du kabini

228

yaplmasn nermi, ama yer darl, masraflar vb. gereke lerle bu istei geri evrilmi. Shelley beni arayp kendisine yardmc olmam rica etti. lk yaptm, hlyasndan vazgemedii iin kendisini teb rik etmek oldu. Eer nerisini aadaki kna Etmenin Be l kesini kullanarak sunarsa, kendi kaderini etkileyebileceini ve dn gerekletirebileceini syledim.

Talih mi, Kader mi? Talihimizi kendimiz yapar sonra buna kader deriz.
- BENJAMIN DISRAELI

1. Duruma olumlu beklentilerle yaklar. Bu nerinin aikr bir ey olduunu dnebilirsi niz. Gruplardan birinde bir katlmc, Bu saduyu gereidir, bunu biliyoruz demiti. Ben de cevap olarak babamn bir szn aktardm: Bir eyin saduyu gerei olmas, onun herkes tarafndan uy guland anlamna gelmez. Birisine bir talep ilettiinizde iinizden, Bouna zaman harcyorum, bunu hibir zaman kabul et mezler dediiniz hi olmad m? Eer siz kendiniz nerinizin ans olmadn dnyorsanz, onlar nasl tersini dnsnler? Dwight D. Eisenhower bir keresinde yle demiti: Karamsarlk daha hibir savata galip gelmemitir. Kendinize iyim serlik telkin ederseniz (Bunun deerli bir neri ol duuna eminim), inancnz sizi cesaretli klacaktr. 2. tirazlarn nceden tahmin edip seslendirin. Niin hayr diyebileceklerini tahmin etmeye al n. Hangi gerekeyle sizi geri evirebileceklerini

229

bulmaya aln. Olas itirazlarn belirleyin. Eer ne sreceiniz fikirler itirazlarn karlamyorsa size kulak bile vermeyecek, nerinizin niin ie ya ramayacan size anlatabilmeleri iin sz srasnn kendilerine gelmesini bekleyeceklerdir. Eer Bt emizde bunun iin bir fon yok diyeceklerini tah min ediyorsanz, o zaman aznzdan kacak ilk sz yle olabilir: Mevcut fonlarmzn yetersiz olduunu dnyor olabilirsiniz ve bana on daki ka dikkat ayrrsanz, ben size operasyonun ilk haftasnda bu miktarda bir paray nasl tasarruf edebileceimizi anlatabilirim. 3. Btn noktalar tek tek numaralandrn ve belge leyin. Lisedeki mnazara hocamz yle derdi: Ustal nz belirleyecek olan dncelerinizin nasl d zenlendiidir. Temsil ettiiniz konuda dnyann en nde gelen otoritesi olabilirsiniz, ama eer ka ntlarnz dzenli deilse, dinleyicileriniz ne ko nutuunuzu bilmediiniz sonucuna varacaktr. ne sreceiniz noktalara meruiyet kazandrma nn en kolay ve abuk yolu onlar numaralandr maktr. nedenden bu art ok yararl olacaktr. Birincisi,... ve kincisi,... Kantlarn numaralandnlmas materyalin grten ok bir olgu gibi alg lanmasn salar ve arln artrr. Ayrca yapnn belirginlii nedeniyle dinleyenler sylenenleri ok daha kolay anlar ve hatrlar. Ulusal Konumaclar Birliinin bir yesi ve on be yllk bir konumac olarak, bir mesaj aktarmann en etkili yolunun bir fikir ne srmek sonra bir r nek vermek, sonra bir fikir daha ne srp bir r nek daha vermek olduunu rendim. rnekler iki trl ie yarar. Dinleyiciler rnei hatrlar, bylece

230

ne srdnz fikri de unutmazlar. rnekler ayr ca nerdiiniz eyin yararlarna ilikin kant sa larlar. 4, htiyalarna yant verin ve onlarn dilini konuun. Ben igrenler iin bir du odas olmasnn iyi olacan dnyorum rneinde olduu gibi, ben kelimesini kullanmaktan kann. nsanlar bir eyi sizin gerekeleriniz iin yapacak deillerdir, kendi gerekeleri iin yaparlar. Paul Harlan Collins bir yazsnda ana-babalara yle sesleniyordu: Olunuzun garaj yolundaki karlar kremesini salamann en iyi yolu, ona arabay alabileceini sylemektir. Bir baka nerisi de yleydi: o cuklarnza say saymasn retmek istiyorsanz, kendilerine ayn harl vermeyin. Kendinize, ikna etmeye altnz kii asndan neyin nemli olduunu sorun. Para, gvenlik, iti bar, konum, g; hangisine nem veriyor? nerini zin ona ne yarar salayabileceini karmaya al n ve bu yararlara hitap edin. Eer nem verdii ey alanndaki lider olarak saygnl ise, ona bu yeniliki fikri ilk uygulayann kendisi olacan ve bu nc abalaryla gelecek yllardaki standard belirleyeceini anlatn. 5. Onlar fikirlerinizi denemeye esinlendirin. Ralph Waldo Emerson, Bir fikri nasl alayaca n bilmek o byk retme sanatn oluturur de miti. Ayn ey ikna etmek iin de geerlidir. Eer insanlar kantlarnzn doruluunu grmeye zor larsanz, sizi geri evireceklerdir, nk hi kimse nasl fikir yrteceinin kendisine dayatlmasn dan holanmaz. Hedef, sizin ne sylediinizi ken dilerinin grebilmesi iin, sorular ve kk yk lerle onlar aktif olarak dahil etmek olmaldr. Zi-

231

hinlerinde nerilen eyin resmini kardklarnda, pasif direnme durumundan kp fikrinizi gzlerin de canlandrmaya ve benimsemeye balayacaklar dr.

Redleri Tersine Dndrn Kazanmakta olduunuz bir oyunu hi bir zaman deitirmeyin, kaybetmekte olduunuzu deitirin.
- VNCE LOMBARDI

Arkadam Shelley unu syledi: lk nerimi bu be ilkeyi kullanarak getirmi olsaydm, muhtemelen kazanrdm. imdi sanyorum i iten geti, kaybettim. Talebimi bir kere reddet mi olduklar iin ikinci bir ansm yok. yi bir noktaya temas etmiti. nsanlar bir kere hayr dedi inde, olay genellikle kapanr. Ne var ki, eer zerindeki top ra kazp yeni bir kant ne srerseniz, l bir konuyu yeni den gndeme getirebilirsiniz. lk mzakerede tartlmam olan yeni bir bak asn dikkatlerine sunun. Bylece, fikir lerini deitirmek ve farkl bir karara varabilmek iin bir ge reke bulabilirler. Kendilerine kararlarn dayandracaklar ye ni ltler sunmu olduunuz iin, onurlar zedelenmeden es ki kararlarndan dnebilirler. nl futbol kou Vince Lombardinin dedii gibi, eer ilk taktikleriniz baarl olmamsa, ye nilerini denemenin zaman gelmi demektir. Shelleye, aadaki yntemleri kullanarak teklifini bir ke re daha gndeme getirmesini nerdim. Geri evrilmi bir iste inizin tekrar dikkate alnmasn istediinizde u yolu izleye bilirsiniz. Geri ekilin: Olaydan nazike kn. karken kap y arpmayn, ileride belki gene almak isteyebilirsi

232

niz. Bir daha denemek istediinizde kapnn gene ak olmas iin durumu kabul edin. Yeniden deerlendirin: Niin hayr dediler? ihti yalarna hitap edemediniz mi? Kant salamak ze re ne srdnz noktalar numaralandrmay m unuttunuz? Zayf olduunuz alanlar glendirin ve ilk seferinde kullanmadnz yeni kantlar bulmaya aln. Yeni bir yaklam gsterin: Yeni bir randevu sapta yp sze, Bu konuda daha nce konumu olduu muzu biliyorum ve duruma yeni bir gzle bakmam z mmkn klacak yeni baz bilgiler buldum diye rek girin. Ardndan, ikna Etmenin Be ilkesinden ve Kullanlacak Szlerden yararlanarak grlerinizi sunun. Shelley du kabinini ikinci kez gndeme getirdiinde iste i kabul edildi, nk ev devini iyi yapmt. Bir jimnastik rgtyle iliki kurup le aralarnda idman yapan igrenlerin firmalara salad mali avantajlara ilikin veriler topla mt. Elemanlar iin du olanaklar salam olmalarnn taz minat demede getirdii avantajlardan sz etmekten holanan baka irketler bulmutu. Shelley, yer darl gerekesini de az kullanlan bir toplant odasnda tadilat yapmann yararlarn gstererek etkisizletirdi, iyi haberi vermek iin daha sonra beni aradnda szn yle bitirdi: Maharetli bayan son s zn sylemeden demek ki i bitmiyormu.

Bask Yapmayn, fkna Edin retmede mesaj ierikte deil yntemde; renciye bir eyler pompalamada deil onun azndan bir eyler almadadr."
- ASHLEY MONTAGU

233

Oturumlarmzdan birinde bir katlmc, Beinci lke dnda hepsini anlyorum. Birisinin sizin fikirlerinizi denemesini tam nasl salayabilirsiniz? dedi. yi bir noktaya deinmiti. nsanlarn fikirlerinizi yeniden gzden geirip benimsemesini nasl salayabilirsiniz? Bunun iin, insanlarn kendilerine zorla dayatlanlara oranla kendi rendikleri eyleri daha kolay hatrladn bilgece anlam olan Sokratese kulak verelim. Sokratesin, ifadeleri yant iinde sorulara dntrme yntemi baarl bir ikna almas iin esastr. Bu, birisini bir fikri kabul etmeye zorlamakla, fikirleri ona kendine bir fikir oluturmasna olanak verecek ekilde kkrtc tarzda sunmak arasndaki farktr. nsanlar aktif bir ekilde dahil edip onlar direksiyon bana oturtarak direnlerini krabilirsiniz. rne in, Kadn elemanlarmzn iten sonra stlerini deitirecek leri bir yeri hak ettiklerini dnyorum demek yerine, Ka dn igrenlerimiz iin bir du kabini ayrdmzda hastalk nedeniyle ie gelmemeyi ve ii tazminat harcamalarn nasl azaltabileceimizi grmek ister misiniz? diye sorun.

yk Anlatn Fkralar bazen hakikatin en etkili aralardr ve arpc ve yerin de olduklarnda ou zaman kantlardan ok daha gldrler.
- TYRONE EDWARDS

Duyarl ayrntlara sahip sorular ve baar ykleri, dinleyici lerin mantksal sol beyinlerinden duygusal sa beyinlerine ge i yapmalarn salar. yi anlatlm ilgin bir yk en sert eletirmenlerin bile houna gider. Eer anlattnz fkrann sonucuna ilgi duyarlarsa, fikrinizi de paylarlar. Canl sz cklerle izilen resimler laflar kiisel gereklie dntrme gcne sahiptir.

234

Bir arkadam emlakilik kursunu baaryla bitirip emlakla balamt. Uzun sre tek bir ev bile satamamt. Sonra bir gn efinin odasna girip masasnn nndeki koltua k m ve iten ayrlyorum! demi. efi, Nasl olur? demi, Bu ie gireli daha birka ay ol du. Umutsuzca aklam: Arabamla drt bin mil yol kat et tim, dzinelerce mteriye ev gsterdim ama karlnda or taya koyabileceim hibir ey yok. Sonunda, At suya gtre bilirsiniz ama ona zorla su iiremezsiniz deyiinin doru ol duu sonucuna vardm. Tecrbeli efi yantlam: Maria, sen onlara su iirtmek zorunda deilsin. Senin yapman gereken onlar susatmak. Bir gn le yemeinde Mariayla ikna Etmenin Be ilke sini ve Redleri Geri Dndrmedeki tekniki (geri ekilme, yeniden deerlendirme, yeni bir yaklam gsterme) emlaki lik mesleinde nasl kullanabileceini konutuk. imdi, pazar lama almalarnn nemli bir blmn yk ve sorular oluturuyor. Artk, Ben bu semti ok seviyorum demek ye rine, Ne kadar sevimli bir mahalle deil mi? diyor. Bu ben ce ok irin bir oda demek yerine, Buras kimin odas ola cak, Tinamn m, yoksa Doloresin mi? diye soruyor. Evin es ki sakinlerinden evle ilgili ilgin yk ve anlar renip bun lar mterilerine gre kiiselletiriyor. Mterilerini su ime ye zorlamak yerine susatt iin, eskisine oranla ok daha ba arl olmaya baladn syleyebilirim.

KNA ETMENN BE LKES N EYLEM PLANI

ocuklarnzn tatil sonu havuz partisi yaplyor. Kkler azgnca oradan oraya kouturuyorlar. Kendilerine defalarca hzl koma malarn sylediniz, ama maskaralklarm srdryorlar. Onlar sa kinlemeye nasl ikna edersiniz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Onlara barr, sabrnzn tamak ta olduunu sylersiniz.

I A tla r g ib i kou tu rm aya son verm ezseniz, hepinizi dar a ta cam ve p a rti bitecek."

kna edici olabilmek iin ne sy lemeniz gerektiini dnrs nz.

Bunun kendilerine y a ra r sa la yacan onlara n asl gsterebili rim?

Kendinize bouna zaman harca dnz sylersiniz.

Szm dinlemeyecekler. yle azgnlar ki, bunlara Hunlarn A ttila 's bile s z geiremez."

Kendinizi bunun nemli ve yap labilir olduuna inandrrsnz.

ocuklar, ltfen g elip m asaya oturun ve gzlerin izi bana verin. S izin le konum ak istediim nem li b ir konu var.

Onlar nnze alp ne istediini zi ve niin sakinlemelerini arzu ettiinizi anlatrsnz.

ocuklar b ir yerin ize b ir e y olacak. Bu g zel p a rtiy i hazrla m ak iin o kadar altm , sizse her e y i berbat ediyorsunuz.

Sakinlemenin kendi karlarna olduunu gsterebilmek iin on lara bir yk anlatrsnz.

Geen y l Kevin in bana ne geldiin i biliyo r musunuz? K o arken aya kaym ve...

Dikkat etmenin ne kadar nemli olduuna ilikin bir sylev verir siniz.
"Bunu size bir kere daha tekrar lam ak istem iyorum . D uydunuz

Kendilerine varlan anlamadan ne anladklarm sorarsnz.

Peki, burada yzm ek istiyorsa nz, havuz kurallar neymi, sayn bakalm.

Dost kpekler bile bazen hrlamak iin bir neden bulurlar.

- TONGUE FU DNCES

Yirmi Altnc Blm

Zorbalardan Kopun

Ya btn bu teknikleri uygulamanza ramen bir ey olmazsa? O zaman zorbann biriyle, bilinli ve kastl olarak insanlar ayaklarnn altna almak isteyen birisiyle kar karyasnz de mektir. nsanlar acmaszca suiistimal eden zorbalara bulamamak en iyisidir. Onlara benzemek ve ruhunuzu tehlikeye atmak is temiyorsanz fkeli, kzgn insanlardan uzak durun. Gereki olmak gerekirse, bu her zaman mmkn deildir. Eer baka larn ynlendirmek ve kontrol etmek iin bilinli olarak sal drganca davranan birisiyle birlikte alyor, yayor ya da i yapyorsanz, bu blm sizin iin demektir. Masumca m, Kastl m? Btn vahet ta yreklilikten ya da zayflktan kaynaklanr.
- SENECA

237

Kitabn bu satrlarna kadar anlatlan Tongue Fu teknikleri in sanlarn ounda iler. Bence sorunlu davranlarn yzde 90 durumsaldr, kiiyi mutsuz klm bir baka olayn yan rnle ridir. Eer bu insanlara duyarl ve ustaca yaklarsanz, ou zaman durumu dosta bir zme kavuturabilirsiniz. Sorunlu davranlarn geri kalan yzde 10u ise masum olmaktan ok kastldr. Genellikle mantksz davrandklar ve akla tepki ver medikleri iin, bu tr insanlara zel bir yaklam gstermek gerekir. Kiinin zalimlii alkanlk haline getirmi birisi mi, yoksa sadece o an iin kafas kark birisi mi olduunu nasl ayrt edebilirsiniz? Muhtemelen bunu sezgiyle karabilirsiniz. n sanlar bazen son derece sevimsiz grnrler, ama siz gerek ten vuku bulmu bir baka olayla bal olarak olumsuz duygu lara kaplm olduklarn ve kendinizin bir talihsizlik eseri te sadfen zaten patlamak zere olan benzini tututuran kibrit ro l oynadnz fark edebilirsiniz. Bu insanlara kar insani bir duygu hissedersiniz. Bylelerini yattrmak bile mmkn olabilir. Buna karlk zorbalar kendi amalarna ulamak iin sizi taciz ederler. stlerinden evrelerine hesapl bir hainlik yayl dn hisseder ve belli bir dzeye geldiinde, kendilerini s tn hissetme abasyla sizi kasten aaladklarn alglarsnz. Kvranmanzdan belki zevk bile alrlar ve size ac vermek iin abalarn artrrlar.

Davranlar Bilinli ve/ya da Tehlikeli mi? Karnzdaki zavallnn belirgin ekilde ac ekmesini salaya mazsanz kendi stnlnzden emin olmanz zordur.
- MAX RADIN

Zorbalarla nasl baa kabileceiniz konusunu biraz ileride ele alacaz. Ama nce, bu sorunlu yzde 10un kk bir b

238

lmn oluturan patalojik tiplere ne yapabileceinize baka lm. Bu tr kiiler sonularn hi dnmeden nlerine kan herkesi ezip gemek ister. Muhtemelen ocukluklarnda o ka dar ok ihmal edilmi ve ezilmilerdir ki, teki insanlar yle ya da byle dnebilecek durumda deillerdir. Uyuturucu bamllar ve akl hastalar da bu grupta yer alr. Karnzda ki kiinin uyuturucu bamls olduunun gstergeleri; geni lemi gz bebekleri, bo baklar ya da vahice yuvarlanan gzler, derbeder grnm, ar hantallk ya da sakarlk ve zensiz, kt konumadr. Bu blmde yer alan tehlikeli tiplere kesinlikle bulamayn. rnein, bir kuyrukta beklerken haydutun biri zorla nnze geerse, kendisiyle atp salnza zarar vermenin bir anla m olup olmadn dnn. Buz tutmu bir yolda yrrken bir ocuk etesi sizi kartopuna tutarsa, onlar vazgeirmek iin banp armaya balayp gvenliinizi tehlikeye atmann doru olup olmadn kendinize sorun. nnde beklemekte olduunuz park yerini sizden nce bir bakas kapar ve bir de eliyle ho olmayan bir iaret yaparsa, ona uymakla kendinizi tehlikeye atp atmayacanz nce bir dnn. Silahl fiziksel saldrlarn ve iddetin olaan hale geldii gnmz dnyasnda pasifist bir tutum almak rkeklik deil aklllk demektir. Hayatnz kaybetmektense onurunuzdan dn verin. Savalarnz kendiniz seerseniz, bu tr olaylara deiik bir adan bakabilir ve birisinin sranz kapmasnn ya da nnze gemesinin esenliinizle kumar oynamaya kalk may gerektirmeyeceini grrsnz.

Zorbalar Davranlarndan Sorumlu T\tun Kabul ettiklerimizi retiriz.

- ANONM

flah olmaz bir zorbayla birlikte yayorsanz, Patricia Evansn u szlerine kulak vermenizi neririm:

239

Szl taciz bir bakasnn zerinde iktidar sahibi ol mann bir aracdr. Ne kadar ac verse de, fiziksel ka nt brakmayan bir tr hrpalama ve yumruklamadr. Zorba, iktidara ihtiya duyduu iin teki kiinin al glama, deneyim, deer, kazanm ve planlarn reddet me, srekli bunlarn gerekliini geersiz klma eili mindedir. Szl taciz st rtl, kurnazca ve beklen medik olabilir, ama her zaman sinsicedir, kurbann beynini ykar, onu koullandrr, ektii acnn ciddi yetinin farkna varamaz hale getirir. O nedenle, kk drc imalara izin vermemek iin iliki nize bir snr koymanz ve haklarnz korumanz gerekir.

Sen mi, Ben mi? Beklediinizi elde edemeyip yz st yere serilmi olabileceiniz gibi, elinizden gelen her abay gsterebilmek iin okfazla arka ya bklm de olabilirsiniz.
- JAMES THURBER

Davran psikologlar, zorbalarn ounun kendilerine olanak verildii lde kt davrandklarn bulmulardr. Eylemle rinden dolay kendilerini sorumlu hissetmezler, o nedenle bu nu onlar iin bakasnn yapmas gerekir. Bu srarc kiileri za rarl davranlarndan nasl sorumlu tutabilirsiniz? Kendileriy le ikinci tekil ya da oul ahsta konuun. Davran uzmanla r, duygularnz ifade ederken birinci tekil ahsta konuma nn, ben kelimesini kullanmann nemini vurgularlar ve bu dorudur. Benimle bu tonda konumandan holanmyorum veya Randevumuzu unuttuun iin d krklna uradm demeniz beklenir. Olaan durumlarda kendi duygularnzdan kendinizi sorumlu tutmanz, kendinizi kt hissettiiniz iin bakalarn sulamamanz yerinde olur.

240

Ne yazk ki, birinci tekil ahsta konumak zorbalar etkile mez. Bana davranma tarznz houma gitmiyor derseniz, Bu senin problemin diye cevab yaptracaklardr. Bu ton dan holanmyorsa umurumda bile deil diye dnecekler dir. Ya da sizi geri pskrtmek iin daha saldrgan bir tutum alacaklardr. Bir randevuyu atladm diye bu kadar tantana yapma! Bunun yerine, taleplerinizi sen/siz kelimesini kullanarak belirtin ki, onlar da kendi eylemlerinin yantn vermek zorun da kalsnlar. yle deyin: Benimle saygl bir ekilde konu malsnz. Ya da Bundan byle, bulumaya gelemeyecein zaman nceden telefon et.

iine Atmak m, Harekete Gemek mi?

"Sorunlarmdan biri de her eyi iime atmamdr. fkemi ifade edemiyorum. Bunun yerine tmr bytyorum.
- W O O DY A L L E N

Bu, iine atmak yerine harekete gemek fikri, bu konu zerin de okuduum, konutuum ve yazdm yllar iinde ren mi olduum en nemli fikirlerden biridir. Verdiim hemen hemen her seminerde mutlaka arada birisi yamma gelip kendi sine kt davranan bir kiiden sz eder. Kalbim her seferinde bu vicdanl ve iyi niyetli insanlardan yana olur, nk genel likle hep en byk fedakrlklar yapm, ama karlnda vicdansz bir zalim tarafndan tekmelenmi ya da ktye kul lanlm kimselerdir. Durumun hakszlndan incinmi ve kendilerine kt davranld iin fke duyan insanlardr. Ama genellikle, eer daha srarl olurlarsa sadakat, katk ve iyilik lerinin kabul edilip dllendirileceine inanrlar. Psikolojik tacize hedef olan bu insanlarn ortak bir zellii vardr. ou harekete gemek yerine korkularn iselletir-

241

mitir. Kendilerine, durum hakknda hi ikencecileriyle ko nuup konumadklarn sorduumda, yant genellikle hayr olur. Seslerini biraz olsun ykseltmenin karlarndaki zorbay daha da saldrganlatracandan korkarlar. Bylelerine sen/siz kelimelerini kullanmaya balamalarn neriyorum. Balangta kulaa yanl gelebilir, ama zorbala ra insanlar dikkate almay retmenin tek yoludur. Kendileri ne, hatay kendilerinde aramak yerine, sorumluluu ait olduu yere, zorbaya havale etmelerini neriyorum. rnein, O ka dar ok iim var ki hibirine yetiemiyorum demek yerine (bu, szlanma gibi alglanacak ve O zaman akam daha ge k eklinde acmasz bir yant alacaktr), Bugn bitirilebi lecek birok proje var. Asl nceliin hangilerinde olduunu ve hangilerinin yarma kadar bekleyebileceini bana syleyebi lir misiniz? diye sorun. Terfiyi Barrynin alm olmasn adil bulmuyorum diye ceiniz yerde (bu durumda alacanz Hayatn adil olduunu kim syledi? gibi bir yanttr), Bana bu ayn sonunda ter fi sz vermitiniz ve bu sznze sadk kalmalsnz deyin. le tatilinde darda uzun kalp benden yerini doldurmam beklemeni doru bulmuyorum demeyin; bunun yerine, Saat birde randevu verdiin mteriler geldiinde yerinde olabil men iin, leleri ie zamannda dnmen gerekiyor deyin.

Nefret Salkszdr
Tpk kontrol dna km bir kanser gibi, nefret kiilii rtr ve onun yaamsal btnln yiyip bitirir. - MARTIN LUTHER KING, JR.

Sizi taciz eden birisinden nefret etmenin bir faydas yoktur. Lily Tomlinin dedii gibi, Kallelik yarnda, kazansanz bile kalle kalmaya devam edersiniz. Salk, mutluluk ve hu

242

zurunuzu dnp kallelerle yara tutumayn. Size eziyet eden kiiyle atmann saduyuya uyup uymadna karar vermek iin, Muharebelerinizi Kendiniz Sein blmndeki ltleri kullann. Bir dostum fkesi burnunda bir kiinin bakanlndaki bir tefti kuruluna atanmt. Les, nceki amirlerinin ouna say g duymu ve onlar kendisine rnek alm bir kiiydi. Ama bu adam kadrosunu acmaszca azarlad sylevlerle n kazan m birisiydi. Les bu yaratkla birka hafta birlikte alacakt, bu yzden onun szl tacizlerine aldrp aldrmayacana ba tan karar vermesi gerekiyordu. o raddeye vardnda bu ki iye haddini bildirmesi, ordudaki yirmi yedi yllk meslek ha yatn riske atmasna deecek miydi? Les, olas sonular gz den geirip kararn ald. Sonunda brifing gn geldi. Les subayn makam odasna girip tekmilini verdikten sonra haritalarn tahtaya asp sunu unu yapmaya balad. Daha ilk noktay tamamlamamt ki, amiri kavgac bir slupla sze girip ileri geri konumaya ba lad. Les, tahtadan uzaklap subaya dnerek kararl bir ses to nuyla unlar syledi: Baym, eer bu brifingle ilgili sorula rnz varsa, eer bu teftile ilgili yapc uyanlarnz varsa, hep sini dinlemeye hazrm. AMA.. BANA... HAKARET... ET MEYECEKSNZ. Sonra sunuuna devam etti. Sz bir da ha kesilmedi. Kukusuz, yknn devamn merak ediyorsunuzdur. Les, yani brifingi veren kii, kocamd. Bu olaydan birka ay sonra bir ak hava konserine gitmitik. Kuyrukta beklerken adamn biri geldi ve yzme bakarak bouk bir sesle, Bu seninki esasl bir adam dedi. Kim olduunu bilmeden onayladm, Evet, haklsnz. Onun hayranlar kulbnn bakanln ya pyorum dedim. Adam yantmdan tatmin olmamt. Biraz daha yaklap grledi: SENNKNN ESASLI BR ADAM OLDUUNU SYLEDM ve hemen topuklannm zerinde dnp yrd gitti.

243

Lese dnp baktmda yznde derin bir hayret ifadesi vard. Bu adam da kim? diye sordum. Azndan, inanmas zor bir tonda te, o amiral szleri dkld.

Zorbalar Ancak Yeter! Demesini Bilenlere Sayg Duyar

nsanlarn bize yle davranmasnn nedeni, bazen kendilerinin yle olmas deil, bizim yle olmamzdr. - TONGUE FU DNCES

Zorbalar atak stne atak gelitirerek aslnda sizin lnz alrlar. Hangi malzemeden yapldklarn grmek iin insanla r testten geirirler. Sapk bir ekilde ancak, Bunu byle ya pamazsn diyenlere hayranlk duyarlar. Bir zorba asndan skt kabul etmek anlamna gelir. Ta cizcinin aklnn bana gelecei, hatasn grerek zr dileye cei ve size daha saygl davranaca umuduyla teki yana nz uzatmak ilkellik olur. Zorbann iyi niyetine seslenmek na diren ie yarar; byle bir eye belki de sahip deildir. nsanlara gstermek istediiniz davrana ters dyor olsa da, saldrgan kiilerle kar karya olduunuzda bazen en iyi savunma iyi bir saldrdr. Birisi gelip de, Eskiden yle bir adamla birlikte alyor dum ya da yle bir adamla evliydim demeden, Lesin y ksn hi anlatmammdr. Sonunda artk dayanlmaz hale geldii iin daha fazla tamamaya karar verdiklerini anlatr lar. Sert bir uyarda bulunduklarnda ya da bir ltimatom ver diklerinde satamalar durmutur. Aylarca ya da yllarca kat landklar szel iddete gem vurmann bu kadar kolay olma s hepsini oke etmitir. Bazlar ikencecilerinin garezle kar k bir sayg duymaya ve kendilerini bakalarna methetmeye baladn bile anlatmtr. O mu, o palavraya metelik ver mez.

244

Katlmclar bazen, kendilerine kt davranan kiinin kari yerlerini kontrol altnda tuttuu ve ilerini kaybetmelerine ne den olabilecei iin, i yaamlarndaki haksz durumlar de itirmede gsz kaldklarndan ikyeti olmaktadr. Daha ie balad ilk gn efi hzla odasna dalp tamamen nem siz bir nedenden kendisine barmaya balam olan bir sekre terin yksn nakletmek istiyorum. Ayaa kalkp eliyle kap ya doru iaret ederek, Benimle hi kimse byle konuamaz demi ve efi uysal bir ekilde dar km. Anlattna gre, o gnden bu yana, yirmi be yldr kendisine son derece kibar davranyormu. Sonu olarak, zorbalarn yol aabilecei kbusu kmse yin demek istemiyorum. Ayrca szl tacizcilerle girieceiniz her atmann mutlaka Lesinki ya da sekreterinki gibi sonu lanacan da sylemiyorum. Sylemek istediim, byle bir durumda bir tercihte bulunmanzn mmkn olduudur. Tacizi kabul edip sessizce ac ekmek yerine, size arzuladnz ve hak ettiiniz ekilde davranlmas iin, riskleri dikkate alarak kendi hakknz savunmak zere sesinizi ykseltin, snrlar getirin ve harekete gein.

245

ZORBALARDAN KOPMAK N EYLEM PLANI Aabeyiniz ocukken size hep satard ve bu kt alkanlm byynce de srdrd. Sk sk bakalarnn nnde sizi azar lamaktadr. Gznz korkutmu olduu ve ayn taktikleri kullan mak istemediiniz iin, imdiye kadar kendisine hi kar dur madnz. Ama artk buranza geldi. Ne yaparsmz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Bir daha sizi kk drd nde, aznza geleni syler siniz. Bana hep byle davranman dan artk bktm." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Kendisiyle atmaya girime den sonulan deerlendirerek muharebenizi kendiniz seersi niz. Bu nemsiz deil, kalc hale geldi ve kasten yapyor." Kabul edilemez davranm sa hiplenmesi iin sze sen diye balarsnz. Bugnden itibaren bana say gl davranmaya balamalsn."

Sze ben diye balarsnz ve zayf ve szlanan bir izlenim b rakrsnz. Be yamdan beri hep hak kmda sylediin bu korkun eyleri dinliyorum." Neden holanmadnz ve davrannn sizi nasl incittii ni anlattnzda, aabeyiniz suratnza gler. Beni ciddiye almamandan nefret ediyorum. Bunun beni ne kadar zdn anlaman isti yorum.

Davranna artk hogr gs terilmeyeceini aklarsnz. Bundan byle ne istediinizi ve ne beklediinizi vurgulars nz. Ya olumsuz yorumlarn ken dine sakla ya da bir daha bu eve admn atma.

Grnzn rtlmesi bir ey deildir; tabii eer hatrlamaya devam ederseniz. - KONFYS

Yirmi Yedinci Blm

nsanlara Taze Bir Balang Olana Verin

inizdeki hntan nasl kurtulabileceinizi biliyor musunuz? Birka yl nce koridorun duvarlarn resimlerle donattn da, sekiz yandaki olum Andrewn ba olduka derde gir miti. Olaydan dolay ald mola sona erip de yanma geldi inde, ayayla nndeki halnn stnde daireler izmeye balad. Affedilmi olduundan ve kendisini hl sevdiimiz den emin olmak istiyordu. Sonunda ban kaldrp tatl bir sesle, Anneciim dedi, taze bir balang yapabilir mi yim? Bu basit sz daha sonra evimizde bir gelenek haline geldi. Belki sizin evde de olabilir. nsanlar birlikte yaar ve alrken hatalar yaparlar. Kendi lerini kaybedip ileride piman olacaklar eyler sylerler, sinir lenirler ve kt gnler yaanr. Elinizde, atma defterlerini

247

kapatp atmada kullanacanz szel bir alet yoksa, bu zc yk tekrar tekrar sizi rahatsz edecektir. Haftalar, aylar, hatta yllar nce olmu olaylar bir trl kafanzdan atamayacaksnzdr. Yazar David Viscottun zl bir ekilde ifade ettii gi bi, ncinme yalandka fkeye dnr. Bu dertler birikir, sz konusu kiiye kar normalde beslediiniz sayg ve ilginin yerini alr ve benzersiz zntlere yol aar.

atmalar Defterini Kapatn

"Hayattan bir kere gemeyi bekliyorum. O nedenle, eer gstere bileceim bir nezaket ya da dier insanlar iin yapabileceim iyi bir ey varsa, bunu ertelemek ya da ihmal etmek yerine imdi yap malym, nk bu yoldan bir daha gemeyeceim. - WILLIAM PENN

Kendinizin ve sevdiklerinizin sal iin, sizi zntye bo madan bu dertlerden bir an nce kurtulun. Yeni bir sayfa an ve insanlara taze bir balang yapma frsat verin. Andrewun sanat serveninden birka hafta sonra, bir gn Maui den Honoluluya umak iin sabah erkenden yola k mam gerekiyordu. Evden kmadan ocuklara seslenerek oku la gitme vaktinin geldiini syledim, ama hibir yant alama dm. Baktm, bahede komunun kpeiyle oynuyorlar. stle ri kpek tyleri ve im lekeleriyle dolmutu, bu ekilde okula gidemezlerdi. Gidip stlerini deitirmede acele etmelerini syledim. Bu arada gzm de devaml saatteydi. Arabay garajdan karrken Tom cyak cyak barmaya balad: Okul antam unuttum! Frlayp evden antasn alp geldi, ama olduka ge kalmtk. Ua karmak isteme diim iin arabay deli gibi sryordum. Okulun nnde ac bir fren yaptm, ocuklar dar frlar frlamaz gaz pedaln ye niden kkledim. Alana vardmda uan kalkmasna birka saniye kalmt.

248

Ayn gn akam geri dnerken pervaneli uamz byk bir frtnaya tutuldu. Uak gkte savrulup duruyordu. Her an her ey olabilirdi. O durumda btn dndm, ocuklar mn beni hep son anlaryla, sabahki gibi gergin ve asab bo zuk birisi olarak hatrlayabilecekleriydi. Byle durumlarda genellikle olduu gibi, birden erdim ve hayatn gerek anlamn kavradm. Sonra Tanrya sz verdim. Yere sa inebilirsek aileme bir daha hibir zaman byle acele ci davranmayacaktm. Bir dahaki sefere dzeltirim diye d nmeyecektim. Vedalamalarmza tela deil sevgi egemen olacakt. Tabii, yere sa salim indik. Ama lmllkle bu ya kn tanma sonraki btn vedalamalarmza damgasn vur du. Bir zamanlar aranzn ok iyi olduu ama sonra pek de ho olmayan koullarda ayrldnz birisi var m? Hata onda ol duu iin zr dilemediiniz? Aptalca gururunuz yznden bir daha aramadnz? Elinizin birka kez telefona gittii, ama kaba szlerini ya da davranlarn bir trl affedemediiniz iin sonra geri ektiiniz?

Kini Erteleyin
Gurur ykmn, kibir dn nnde gider. -NCL

Drst olun, ileride bir gn bu durumu dzeltirim diye mi d nyorsunuz? Ya bu frsat elinize gemezse? Ya arada gee cek srede sizin ya da o kiinin bana bir ey gelir ve hatay tamir etme ansnz kalmazsa? Samuel Butler, Dostluklarnz bakmda tutun diyordu. Tongue Fu felsefesi ilikilerinize deer bimenizi ve bozul mu olanlar yarna brakmadan bugn tamir etmenizi syler. Beklemeyin ya da gelecekte bir gn nasl olsa bir yerde rastla rz, diye dnmeyin; bu hi olmayabilir. Henry David Tho-

249

reaunun son szleri, Bu dnyadan hi pimanlk duymadan ayrlyorum olmutu. Ayn eyi syleyebilir misiniz? Eer bir yanl anlama aranzda souklua yol amsa, hakl olma is teinizi am ve gemii gemite brakn.

Dnyann Nasl Olmasn stiyorsanz yle Olun

"Eer bir problem gryorsanz, bu sizin probleminizdir. Eer bi risinin bu konuda bir eyler yapmas gerektiini dnyorsanz, unutmayn ki siz de herkes kadar birisisiniz.
-

ZEN BUDZM MERKEZ

Ama ii balatan onlard diye mi dnyorsunuz? Kendini ze, onurumu mu yoksa dostluumu mu korumak daha nemli, diye sorun. Bilge Martin Luther King yle demiti: O eski gze gz, die di yasas herkesi gzsz ve disiz brakyor. Gururunuzu ap zeytin dal uzatan siz olun. fke banz der de sokar, gurursa onu dertten kurtaramamamza neden olur. Anne Frank, insann karakterinin nihai olarak biimlen mesi kendi ellerindedir diyordu. Kendinizi kin deil manevi yat dolu bir kii olarak biimlendirin. Ne oldu, niin oldu so rularn bir kenara brakalm. Tek istediim yeniden dost ol mamz. Taze bir balang yapabilir miyiz? deyin. Oturumlarmzn birinde bir katlmc, bu fikrin kendileriy le on yldr konumad iki kzkardeiyle yeniden birlemesi ne nasl yardmc olduunu anlatt. Ebeveynimiz bir vasiyet name brakmamt. ki ablam kimin ne alaca konusunda bir birlerine dt. Ben bu ie karmak istemiyordum, ama an nemle babamn evini satmaya karar verdiklerini sylediler. Buna izin veremezdim, nk krk yl o evde yaamlard, is ter istemez hepimiz birer avukat tutmak zorunda kaldk. Ml kn nasl dalaca konusunun zlmesi iki yl ald. Sonun da, ancak avukatlarmz araclyla iletiim kurabilir olmu tuk.

250

Siz, o frtnaya tutulmu uakta nasl ocuklarnz bir da ha grp gremeyeceinizi dndnz anlattnzda, aramzdaki bu soukluk henz giderilmi deildi ve sizi din lerken ne kadar byk bir risk alm olduumuzu, her an biri mizin bana benzer bir ey gelebileceini fark ettim. Bu ma niay bu kadar uzun sre ortada brakarak ne kadar byk bir hata ilemi olduumuzu anladm. Ayn akam her iki karde imi de aradm. Her ikisine de ilk szm, Sakn telefonu ka patma demek oldu. Kendilerine gemii gemite brakp ye niden bir aile olmamz teklif ettim. Bu hikye sayesinde yl lar nce kopardmz balan imdi yeniden kuruyoruz.

likilerinizde Pimanla Yer Vermeyin

Yaptmz eylerden duyduumuz pimanlk zamanla yatabi lir; asl teselli bulmayan yapmadmz eylerden duyduumuz pimanlktr. - SYDNEY J. HARRIS

Yaknlarda bir akrabanz ya da dostunuzla grtnz oldu mu? Yoksa, uzun zamandr zlediiniz halde, birlikte bir ak am geirmeye zaman ayramayacak kadar megul musunuz? Beklemeyin. Babam, ben bu blm yazarken ld. Ben kitaba balamadan birka hafta nce ailemiz Noeli kutlamak zere Kaliforniya da bir araya gelmiti. Babamn b tn ocuklar ve torunlar uzun yllardan sonra ilk kez bir ara ya geliyordu. Etraf torunlaryla evrili koltuuna oturmu ha li hi gzmn nnden gitmiyor. Birlikte geirdiimiz bu birka gn gerek bir armaan oldu. Morro Krfezinde ka myla dolatk, atlara binip kum tepeciklerine gittik, yry lerde sohbetler ettik. Kendi evinde sevdikleriyle kuatlm gururlu bir baba olmann btn tadn kard. Havvaiiye dndmzde, babama bir mektup yazp bir

251

likte ne kadar gzel bir zaman geirmi olduumuzu kendisi ne anlatmaya karar verdim. Bu birka gnn bu kadar ho ve anlaml gemesi iin yapm olduklarn ne kadar takdir ettii mizi bilmesini istiyordum. Birka kez bu mektubu yazmay aklmdan geirdim, ama her seferinde yapmam gereken baka bir i kt. kran notu hibir zaman yazlmad. Sonra babamn lm haberi geldi. Onun onuruna sahilde tek bama uzun bir yrye ktm. Onunla ilgili ilk anlar m dndm, btn yaamn zihnimden geirdim, benim iin btn yaptklarn ve tad anlam barma bastm. Ak lmdan ona bir mektup gnderdim. Sizin yaamnzda kim teekkr hak ediyor? Onarlmas gereken ilikiler yok mu? Bar kurmaya son tahlilde taban dan balamak gerekir diyordu M. Scott Peck. Sizinle bala maldr! Ertelemekten vazgein. imdi be dakikanz ayrn ve telefonu alp bir arkadanz arayn ya da uzun zamandr yazmanz gereken bir tebrik kartn kaleme aln. Bunu yapt nz iin hibir zaman piman olmayacaksnz; yapmazsanz piman olursunuz.

NSANLARA TAZE BR BALANGI OLANAI VERMEK N EYLEM PLANI En iyi arkadanz yeni bir eve tanyor ve sizin yeni minibsn z kullanmak istiyor. te berisini tamak iin hafta sonunda araba y alabileceini sylyorsunuz. Kapsn kilitlemeyi unutuyor ve araba alnyor. Arkadanzn sigortas var ve demeyi kabul ede cek, ama polis ve sigortadaki ilemleri tamamlayp yenisini alnca ya kadar birka hafta gemesi gerekiyor. Bu durumda ne yapard nz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER fkenizi boaltr ve tam ne his settiinizi kendisine aktarrs nz. Nasl bu kadar dikkatsiz ola bilirsin, inanamyorum. nsan nasl minibs kilitlemeden b rakacak kadar aptal olabilir? " Bu affedilemez hata ve bu nun banza aaca dertler zerinde younlarsnz. Sigorta acenteni araan iyi edersin, nk bunu senin de men gerekiyor. Senin dikkatsiz liin yznden benim sigorta primlerimin artmas sz konu su olamaz. zrn kabul etmezsiniz. Yarn sabah ie gitmem ge rektiinde senin zrn bir ii me yaramayacak, deil mi? Keke arabay sana vermez olaydm." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER Piman olacanz bir ey sy lememek iin fkeli szleri a znzdan kmadan yakalars nz. Bu nasl oldu? "

ok mahcup olduunu, elinden gelse olay olmam yapmak istediini grrsnz. Bunu dzeltmek iin ne yapa biliriz? imdi bir sr evrak doldurmak gerekecek, ayrca sigorta primlerinin artacan dan endie ediyorum.

Sonulan ne kadar ho olmasa da, bunun bilinli bir hata ol madn bilirsiniz. Bu ii halLedebilirsen, olaya kapanm gzyle bakabiliriz. Arkadalmz benim iin ara badan daha nemli."

Rzamz olmakszn hi kimse aalk duygusuna kaplmamza yol aamaz.

- ELEANOR ROOSEVELT

Yirmi Sekizinci Blm

Duygularnzn Ynetimini stlenin

Bana gerekten korkun bir ey yapm olan birisini nasl olur da aklmdan karabilirim? diye dnebilirsiniz. Bir seminerde Eleanor Rooseveltin szn duvarda asl bir pankartta ilk grdm gn hi unutmayacam. Deyii ni biraz deitirip yle demitim: Rzamz olmakszn, hi kimse fke duygusuna kaplmamza yol aamaz. Bir katlmc itiraz etmiti: Ne tr insanlarla birlikte al yorum bilemezsiniz. Birisi yzme bardnda bu beni ldrtmamaldr m demek istiyorsunuz?

Sizi Kim ldrtyor?

Duygularnz kontrol edin, yoksa onlar sizi kontrol eder." - N ATASZ

254

Ayn oturumdaki bir kadn kendi grn yle dile getirdi: Rooseveltin deyiine katlyorum, nk ayn ey benim ba mdan geti. Ben ameliyathane hemiresiyim. Birlikte al tm cerrah grdm en rahatszlk verici insandr. Mkem mel bir doktordur, ama insani becerilerin yanndan bile ge memitir. Geen yl bir ameliyat srasnda benden neter istediinde, saniyenin onda biri kadar bir sre geciktim. Herkesin nnde beni azarlad. Arkadalarmn gznde beni gln duruma soktu. Kendimi o kadar aalanm hissediyordum ki, mesle ki sorumluluum olmasa ameliyathaneden kp giderdim. Daha sonra akam arabamla eve dnerken bana syledik lerini dnmeye baladm. Eve vardmda kan beynime s ramt. Yemek hazrlamaya baladm; buzdolabnn kapsn iddetle arpyor, sebzeleri intikam alrcasma doruyordum. Yemee oturduumuzda olanlar kocama anlatmaya baladm. Olayn yeniden canlanmas sinirlerimi daha da bozdu. Sonun da, Bu doktor beni ldrtyor! diye haykrdm hatrlyo rum. Kocam bu szleri daha nce de duymutu. Sakin bir sesle, Judy, saat ka? diye sordu. Nereye varmak istediini pek an lamadan, kendisine bakarak Saat yedi diye yantladm. Pe ki, bu olay saat kata oldu? diye sordu. Hl bilmeceyi ze memi bir ekilde, Sabah saat dokuzda dedim. Kocam gene sakin bir ekilde, Judy, seni ldrtan gerek ten o doktor muT diye sordu ve ayaa kalkp odadan kt. Oturup dnmeye baladm ve beni ldrtann doktor ol madn fark ettim. Doktor odada deildi ki? O adam araba ma alp evime getiren bendim. Kendisini evime davet edip sof ramzda bir yer sunan benden bakas deildi. Orada oturmu, on saat nce olmu bir olaya taklp kalmtm. O akam, bu cerrahn zel hayatm zehirlemesine bir da ha izin vermemeye karar verdim. O gnden itibaren onu has tanede brakacaktm. Evimde sevgi dolu akamlarm bozma sna izin vermeyecektim.

255

Dman Kim?
Duygularnz kontrol edememek kreksiz bir kaykta gitmeye benzer; karnza kacak ilk kayaya arpp paralanmaya mah kmsunuz demektir." - MAHATMA GAND

Eve kimleri birlikte getiriyorsunuz? Yemek masanzda kimle re yer ayryorsunuz? Sadece yaptnz yanllan gren ve doru yaptklarnz hi fark etmeyen ar eletirel efinizi mi? Huysuz alma arkadanz m? Aalarnzn dallannn kendi bahesine doru uzamasna kzan komunuzu mu? Sally Kemptona gre, Kafanzn iinde ileri karakollara sahip bir dmanla mcadele etmek zordur. Zor insanlan ka fanza ve evinize sokmayacanza, onlara huzurunuzu ykma gcn vermeyeceinize sz verin. Bu andan itibaren, huzuru nuzu olas bir ykcnn ellerine teslim etmektense, duygular nzn ynetimini stlenin. Charles Darwin unu saptamt: Ahlak kltrndeki olas en yksek aamaya dncelerimizi kontrol etmek zorunda ol duumuzu kavradmzda ularz. Hayatn ok daha ho baka yanlar zerinde odaklanmak varken, asap bozucu du rumlara boulmann bir anlam var m? Psikologlar, kendinizi nasl dnrseniz yle olacanz sylerler. Jos Ortega y Gasset ayn eyi yle ifade eder: Ba na dikkatinizi neye ayrdnz syleyin, size kim olduunuzu syleyeyim. Eer kafanz hayatnzdaki nefret edilecek in sanlara takarsanz, siz de nefret edilecek bir insan haline gelir siniz.

Etrafnza Bir Huzur Duvar ekin

Kendine sayg duyan bakalar karsnda emniyettedir, hi kim senin delemeyecei bir zrh kuanmtr. - HENRY WADSWORTH LONGFELLOW

256

Gen bir kadn sze girerek unlar anlatt: Ben de o cer rah gibi birisiyle almak zorunda kaldm. Geen yaz niver sitede okurken bir fabrikada altm. Atlyedeki nezaretimiz hayatmz cehenneme evirmek iin elinden geleni eksik et miyordu. Kastl olarak bizi ineliyor, protesto ettiimizde de masum rol oynayp, Hi akadan anlamyorsunuz ya da Sadece akayd diyordu. Kadn gittiim her yere birlikte gtrmeyi det haline ge tirmitim. Arkadalarma, birlikte altm kiilere, dinleme ye hazr herkese kendisini ikyet edip duruyordum, izin gn lerimde de yanmda oluyordu, hatta hafta sonuna bile birlikte kyorduk. imdi, kendimi byle kt hissetmeme neden ola nn o kii olmadn gryorum. Kendimi ve evremdeki her kesi kt bir ruh haline sokan benden bakas deildi. izgi romandaki, peinde hep bir toz bulutuyla dolaan o felaket tip gibiydim, ama benim peimdeki bir nefret bulutuydu. Babam, birlikte altm herkesten holanmay bekleme nin gereki olmadm fazla ge olmadan renmem gerek tiini syledi. Nezaretinin davranlarn deitirmek iin ya pabileceim bir ey olup olmadn sordu. Bunun pek mm kn grnmediini syledim. Ayn vardiyadaki baz arkada lar ikyette bulunmu, ama geici ii olduklar iin ciddiye alnmamlard. Babam, ya bir ey yapmam ya da sesimi kes mem gerektiini syledi, muharebelerini kendin se demek is tiyordu. Kadnn davrann deitiremeyeceimi dndm. ok kdemli olduu iin sendika da onun yanndayd, iten ay rlmay da istemiyordum, nk okul iin paraya ihtiyacm vard. Bylece kendimi deitirmeye karar verdim. Onun yanndayken etrafma huzur duvar olarak adlandr dm eyi ekiyordum. Ne derse desin ya da yapsn, mzrak lar bu duvara arpp geri dnyordu. Yapabileceim en iyi ey, szlanp durmak yerine onun zalimliine aldrmadan ken di iimi yapmakt.

257

Zaman arur Etmek mi, Zevkini karmak m?

"Hayat seviyor musun? yleyse, zaman arur etme, nk o hayatn yapld kumatr.
-

BENJAMIN FRANKLIN

Al adnda bir seminer katlmcs bu fikri nasl hayata geirdi i konusunda bir rapor hazrlamt. yle yazyordu: Karm da, ben de son derece stresli ilerimizi her akam birlikte eve tamaya almtk. Semineriniz, hep ilerimizdeki skntlar dan sz ettiimiz iin akamlarmzn tadn karamadmz grmemde bana ok yardmc oldu. Karmla, evimizi cennete evirmek zere Eleanor Rooseveltin fikrinin deiik bir bii mini kullanmaya karar verdik. Akam eve geldiimizde her birimiz on be dakika gn nn nasl getiini anlatabiliyor. Sonra tamam! Kim kime ne ktlk yapm gibi intikamc anlatmlar kesiliyor. Zaten g nmzn on iki saati iyerinde ve yolda geiyor. Bu kadar ye ter. Psikolojik sanclan devam ettirmenin ne gerei var? Bir likte konuabileceimiz ok daha ilgin o kadar baka konu var ki! Artk ikimiz de drt gzle akamn gelmesini bekliyo ruz.

Huzur Bir Meseledir

ou insan zihninde olduu kadar mutludur.
-

ABRAHAM LINCOLN

Lincolnun deyiini baka szlerle tekrarlarsak, ou insan zihninde olduu kadar mutsuzdur. Bu felsefeye gzm aan bilge bir tenis hocasna mr mn sonuna kadar mteekkir kalacam. Takmmz okul mi nibsyle ar bir hezimete urad bir matan dnyordu. Herkes rakip takmdakilerin uygulad psikolojik taktiklere

258

fkesini kusuyordu. Bizi yenmek iin her yola bavurmular d; oyunu yavalatm, ieri den toplara dar dt diye iti raz etmi, kritik anlarda konumaya balamlard. Koumuz birden minibs yol kenarndaki bir park yerine ekip kesin bir dille hepimizin aaya inmesini istedi. Bizi oradaki bir banka oturtup konumaya balad: Bir saattir siz kkhanmlann yaknma ve inlemelerini dinliyorum ve bu beni hasta etti. Banza gelen bir eyden dolay bakalarm sulamaktan vazgein. Evet, drst deillerdi... ama hayat byle. Ya byle szlanp durur ve mankafalar olarak kalrsnz ya da byr ve ampiyonlar gibi davranrsnz. Bu andan itibaren, rakipleriniz ne yaparsa yapsn, kendi nizden gurur duyacanz bir ekilde davranmanz istiyorum. Siz izin vermediiniz srece hibir takm moralinizi bozamaz. Ancak sizi kendi dzeylerine ekmeyi baarabilirlerse kaybe dersiniz. imdi arabamza binelim; artk tek duymak istediim ey bir sonraki ma drste oynayarak nasl kazanacanz. Sorun udur diyor, psikolog B.E Skinner, Bizi kim y netecek; rastlantlar ya da tiranlar m, yoksa kendimiz mi? Rastlantlara ve tiranlara sizi mutsuz klma gcn vermeyi durdurun ve iler yanl gittiinde suu bakalarnda ya da ha yatta aramaktan vazgein. Bunu sylemek kolay da yapmak o kadar deil diye mi dnyorsunuz? Haklsnz. Bu insanln ezeli sorunlarn dan biridir ve ebediyen bir meydan okuma olarak kalacaktr. Bu nedenle bir sonraki blm baz byk dnrlerimizin gelitirdii eitli tutum uyarlama felsefelerini ele alacaktr. Onlarn bilgece yaklamlarn benimseyerek ya da kendi yak lamnz gelitirerek, szlanp durmak yerine yaamdaki ada letsizliklere onurlu bir ekilde kar koyabilirsiniz.

DUYGULARINIZIN YNETMN STLENMEK N EYLEM PLANI

Kz arkadanz sizi terk etti. ki yl birlikte ktktan, birlikte o ka dar ey yaadktan sonra bunu nasl yaptna inanamyorsunuz. Neyin yanl gittiini, niin nceden sinyal alamadnz bulmaya alyorsunuz. Bu olay geride brakmada zorluk ekiyorsunuz ve kendinize saygnz iyice ypranm durumda. Ne yapardnz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Aklnz olan eye takar ve sizi nasl mutsuz ettiini dnr snz. "Bana btn syledikleri ya lan myd? Kendimi ok kt hissediyorum." Kendisini ne kadar zlediinizi ve onsuz hayatn ne kadar bo olduunu dnrsnz. "Cuma akam ne yapacam? Birlikte hep gzel yerlere gi derdik. Bunu bana nasl yap t?" Kafanz bu olaya takmay sr drr ve giderek kendinizi da ha kt hissedersiniz. " Yldnmmze de ne kadar az kalmt. Acaba bu akam nerede?

Kendinize, duygularnz kon trol etmeyi telkin edersiniz. Siz izin vermediiniz srece sizi mutsuz edemez. "Asl, hayatmda kt deil iyi giden eyleri dnmeliyim." Hayatnzn daha yapc yanlan zerinde dnmeyi tercih edersiniz. "niversitedeki oda arkada m arayp bu akam birlikte bir yere gidip gidemeyeceimizi soraym." Zihninizi ve hayatnz daha olumlu faaliyetlerle doldurma y tercih edersiniz. "Salm yerinde, iyi bir iim var ve canmn istediini yap ma zgrlne sahibim.

En byk zgrlmz tutumumuzu seme zgrlmzdr. - VICTOR FRANKL

Yirmi Dokuzuncu Blm

Olumlu Bir Bak Anz Olsun

iler istediiniz gibi gitmediinde kendinize ne dersiniz? Yllar nce bir devlet kuruluu iin bir eitim almas y rtmekle grevlendirilmitim. Kadrosu az, iyk ok olan blmn mdr, baz formlarn kayt ve dosyalanmasnda on sekiz ay geriden gittiklerini anlatt. Haftann her gn dairenin nnde uzun kuyruklar oluuyor, insanlar daha mesai saati balamadan gelip ellerinde evraklar beklemeye balyordu. Kendisine bu kadar bunaltc koullara nasl dayanabildiim sordunf. Bunun iin bir felsefenizin olmas gerekir dedi. ' Akll kadn. Bu alkan yneticiyle tanma zevkini tatt m gnden beri, insanlara Felsefeniz nedir? diye sormak houma gidiyor. nk bu, hayat yaama tarzlarn anlamann anahtarn oluturuyor. Friedrich Nietzsche yle demiti: Ya amak iin bir nedeni olan her eye katlanr. Sizin yaama ne deniniz nedir? insanlarn ve zamann snavndan geebilmek

261

iin bir felsefeye zellikle ihtiyacnz vardr. Duygusal tepki lerinizi, sizi sabote etmek yerine desteklemeleri iin yeniden programlamanz nemlidir. Olumsuz bir ey olduunda yapc felsefeniz devreye hemen girer ve meydan okumalara fkeyle deil, itidalle yaklamanza yardmc olur.

Felsefeniz Size Hizmet mi Ediyor, Yoksa Stres mi Veriyor?

Kiinin felsefesini en iyi ekilde szleri deil, yapt tercihler ifade eder. Uzun vadede yaamlarmz ve benliimizi kendimiz bi imlendiririz. Bu sre lnceye kadar devam eder. Ve yaptmz tercihlerden son tahlilde kendimiz sorumluyuzdur. ' - ELEANOR ROOSEVELT

Holocaust dan sa kabilenlerden birisi olan Victor Frankl yaadklarm Man s Search fo r Meaning (nsanm Anlam Ara y) adl kitapta toplamtr. Bu ince kitap, Amerikan Ktp haneler Birlii tarafndan btn zamanlann en iyi on kitabn dan biri olarak seilmitir. Frankl, kitabnda yaadklarnz seme ve kontrol etmenin her zaman mmkn olmad, ama nasl tepki gstereceinizi semenizin her zaman mmkn ol duu sonucuna varr. Bir toplama kampnda tutulmay kuku suz kendisi sememiti ve kendisine yaplanlar kontrol edebi lecek durumda deildi, ama bu korkun yaantdan birlikte alp gtrebilecei tutumu kendisi seebilmiti. Nefret besle meyi tercih etmemiti. Hayatn srdrmeye ve kendisini te ki insanlar iin olumlu bir fark yaratmaya adamaya karar ver miti. Ruhi bakmdan salkl bir yaam tarznn ke tan olu turduuna inandm iin, Franklin felsefesini her Tongue Fu alma grubunda gndeme getiriyorum. Size yaplanlar se me olananz her zaman olmaz - bir araba kazasnda yarala nabilirsiniz, evinizi sel alp gtrebilir, iyeriniz kapatlabilir -,

262

ama nasl tepki gstereceinizi seebilirsiniz. Bu felsefenin rktc ama son tahlilde heyecan verici bir rneini olum Tomun salayaca, ne kadar dnsem aklma gelmezdi. Beyzbol Yldzlar Ligindeki sezonun son man kutlamak zere ailecek bir restorana akam yemeine gitmitik. Biz o cuklarn birbirlerinin mataki vurularyla elenmesini izler ken, garson kahve fincanm yeniden doldurmak zere masa mza geldi. Tam o srada aya kayd ve elindeki ii kaynar kahve dolu kap zerimize boca oldu. stme srayan damla lardan acyla haykrdm. Scak kahve beyzbol giysilerinden szlp vcudunu halad iin Tom da alamaya balamt. Scak sv bacak derisini kavurup ikinci derece bir yana yol amasn diye, Tomun pantolonunu hemen kardk. Am bulansta hastaneye giderken Tom, Niin ben? Ne suum var d? Niin byle oldu? diye alamaya devam ediyordu. Biz kendisini rahatlatmaya alrken acil blmndeki doktorlar da ilalarm verip yaralarn sardlar. Manley Hail, Bir ilke eylemde cisimlemedike hibir za man yararl ya da canl veya yaamsal olamaz demiti. Tom ite tam bunu yapt. Talihsiz kazann ertesi gn kk karde i okula gitmeyip onunla birlikte evde kald (byk fedakr lk) ve Tomun her ihtiyacn karlad, birlikte eitli oyunlar oynadlar. Bir sonraki gn snf arkadalarndan zerine ssl harflerle Seni zlyoruz, abuk dn, Sensiz tad yok yazlar yerletirilmi harika bir paket ald. Arkadalarndan kendisini ne kadar sevdiklerini gsteren byle beklenmedik bir armaan almasnn Tom iin anlam ok bykt. Oysa da ha iki hafta evde kalmas gerekiyordu. Ne mutlu ki, Tom hibir yara izi kalmadan iyileti. imdi dnp bu deneyimine baktnda kt eylerden iyi eyler kabileceini ve ktn ok iyi biliyor. Bu dersi btn hayat boyunca birlikte tayacak.

263

Niin Ben? Demek Bela Benim Demekle Eanlamldr

Hayat bir iskambil oyununa benzer. Elinize gelen kartlar deter minizmi temsil eder; onlar nasl oynadnzsa zgr iradenizi. - CAVAHARLAL NEHRU

ler yanl gittiinde evrensel otomatik tepki Niin ben? so rusu olur. Ben bunu hak etmedim ya da Bu adil deil gibi kzgn yakarmalarla kaderinizi sulamaya devam ederseniz, kendinizi kurban gibi hissetmeyi srdrrsnz. Dnyay, ma sum insanlarn kt eylerle kuatlm olduu acmasz bir ortam olarak alglarsnz. Elinize kt kartlar gelmise, yi nerede? diye sorarak ok daha olumlu bir oyun karabilirsiniz. Hayattaki en nem li igrlerden biri, ktden iyi eyler kabileceine, imdi Tomun yapt gibi, btn kalbiniz ve ruhunuzla inanmanzdr. Bu, kt eylerin iyi olduunu sylemek anlamna gel mez. Size, hibir ekilde olumlu saylamayacak cesaret krc koullar sunulmu olabilir, ama bunlar zerinden olumlu so nulara ulamanz mmkndr. yi o an gze grnmeyebilir, ama ararsanz kendini gsterecektir. No Ordinary Moments (Olaan Olmayan Anlar) adl d nce kkrtc kitabnda yazar Dan Millman, asl sorunun kendimizi glendirmek iin kaldrdmz manevi arlklar olduunu ne srmektedir. Yaammzn kk ayrntlarna taklp kalmak yerine onlarn iinden ileriye bakmamz neri yor. lm annzda btn yaamnz bir film eridi gibi g znzn nnden geecektir. Saniyenin binde biri kadar bir sre iinde - nk zamann artk bir hkm kalmamtr - ha yatnzn birok olayn bir ders karabilmek iin yeniden g receksiniz. Aklnzda u iki soruyla hayatnz gzden geire ceksiniz: O anda biraz daha cesur olabilir miydim? Biraz da ha sevgiyle davranabilir miydim?

264

Dinleyicilerim yllar iinde bana, tersliklere cesaret ve sev giyle yaklamada kendilerine yardmc olmu birok deiik felsefe aktardlar. retmen bir arkadam, bir d krkly la karlatnda oynak bir havayla Oh, ne l! deyip hemen baka faaliyetlere ynelir. Ebeveyni bir bakkal dkkn ileten bir kadn, annesinin kendisine kaba mterileri cezalandrma y (stediin peyniri almak iin sen daha ok beklersin.) d nmemesini, onlara merhamet duymasn (Kendisine daha iyi davranmay retecek bir ana-babasmm olmam olmas ne kadar kt, deil mi?) sylediini anlatmt. Bakalarna, sana nasl davranmalarn istiyorsan, yle davran eklindeki altn kural, birok insan iin bir eylem k lavuzudur. Feel the Fear and Do It Anyway (Korkun Ama Ge ne de Yapn) adl kitabnda Susan Jeffers, bir terslikle karla tnzda kendinize, Bununla baa kabilirim szn tekrar etmenizi neriyor. Bu cmle tehdit edici koullar karsnda soukkanllnz muhafaza etmenizi salayacak sihirli bir sz ilevi grr. Bu kelime karamsarla (Yapamam) ka plmanz nler, bir gven hissi (Yaparm) dourur. Ann Landers okuyucularna unu tavsiye ediyor: Dertleri hayatnzn kanlmaz bir paras olarak kabul edin ve kendi nize u en rahatlatc sz syleyin: Bu da geer. ler yanl gittiinde umutsuzluk iinde debelenmek yerine, bu skntnn geici olduunu ve daha iyi yarnlar ummak iin saysz neden olduunu hatrlamalsnz.

Tersliklere Geni Al Bir Mercekten Bakn

Hayat art arda gelen bir dizi dert ve sknt olarak grebilecei miz gibi, bir hazine birikimi olarak da grebiliriz. Bu tercihimize kalmtr." - ANONM

Kendinizi iyi hissetmediinizde nasl annda perspektif kaza-

265

abileceinizi biliyor musunuz? unu anlamalsnz: Eer ii niz sklyorsa, zihinsel merceklerinizi tamamen kendi ,dert ve skntlarnza odaklandrmsnz demektir. Zor bir insan ya da rahatsz edici bir duruma taklp kalmsmzdr. Daha geni al bir mercee geip dnyanzdaki yanl deil de doru gi den eylere odaklanrsanz, tutumunuzu annda deitirebilir siniz. Skntlarnza takp kalmak yerine, evrenizdeki ferah lklarn farkna varrsnz. Sylemesi kolay, ama uygulamas hi de yle deil diye mi dnyorsunuz? Haklsnz. Onun iin zihinsel geni a l merceinizi birikmi hzinelerinize odaklandrmada size yardmc olabilecek daha elle tutulur bir yntem nereceim.

Gznz evrenizdeki Harikalara An

Evren, daha da belirginlemek iin bkmadan bizim ilgimizi bek leyen harika eylerle doludur. - EDEN PHILLPOTTS

Gzel bir duvar takvimi alp mutfanza asm. evrenizdeki harika eylere daha ok ilgi gsterirseniz, katlandnz adalet sizlikleri dengeleyebilirsiniz. Her gn, o gn iyi gitmi olan bir eyi not edin. Sabah kahvaltda attnz kahkahay, gn douunda yaptnz dinletirici yry, nihayet deyebil diiniz bir faturay, duymazdan geldiiniz gln bir satama y, bahar gnnn muhteemliini, mutlu bir rastlanty ya da izlediiniz gzel filmi kaydedin. O gn olan gzel bir eyi not etmek iin on saniyenizi ayrn. Frank Lloyd Wrightm dedii gibi, Gzellikleri aptalca grmezden gelirseniz, bir sre sonra onlar hi gremez hale gelirsiniz. Hayatnz yoksullar. Ama gzelliklere akllca ya trm yaparsanz, btn hayatnz boyunca size elik ederler. Dnyanzdaki gzellikleri kaydedin, o zaman size hep refakat edeceklerdir.

266

Happiness Is a Serious Problem (Mutluluk Ciddi Bir Prob lemdir) adl eserinde Dennis Prager ilgin bir saptama yapar. Uzun yllar bu konuyu aratrdktan sonra Prager, insanlar sa dece tek bir eyin mutlu ettii sonucuna varmtr. Bunu bir dnn. Para insanlar mutlu etmez. hret de yle. Mutsuz luk iinde boulan n ve servet sahibi o kadar ok kii var ki. Hatta sevgi ve salk bile insanlar mutlaka mutlu klmaz. nsanlarn mutluluunu dorudan belirleyen tek ey min nettarlk duygusudur. Pragerin vurgulad gibi, minnetkarlk ve kran, iinde bulunduunuz koullardan bamsz olarak duyabileceiniz bir duygudur. Her eye sahip olabilirsiniz, ama sahip olduklarnza deer bimiyorsanz kendinizi ok kt hissedersiniz. ok az eye sahip olabilirsiniz, ama bunla ra deer veriyorsanz kendinizden honut olursunuz. ok ba sittir: Ne kadar minnettar olursanz, o kadar mutlu olursunuz. Ne kadar az kran duyarsanz, o kadar mutsuz olursunuz. Eer her gn gzel eyleri mutfanzdaki takvime kaydet meye zaman ayrrsanz, haftalar ve aylar getike neye sahip olursunuz, biliyor musunuz? unlara: birikmi hzinelerinizin yazl bir kaydna dnyanzdaki doru giden her eyin bir kantna minnettar olmanz gereken her eyin grsel bir gs tergesine gzel anlarnz size srekli hatrlatan bir arive Teresa Ana bir keresinde aka yollu, Tannmn beni baa kamayacam bir eyle karlatrmayacan biliyorum. Keke, bana bu kadar gvenmeseydi demiti. Eer hayat sizi baa kmamz gereken ok eyle kar karya brakyorsa, du var takviminiz sayesinde, hayatn sefil yanlan yerine mucize leri zerinde odaklanabilirsiniz.

267

Zor Zamanlar m, Mutlu Zamanlar m?

Gzel hatralar mutluluk iin ikinci bir anstr. - KRALE KNC ELIZABETH

Eer ocuk sahibiyseniz, ocuklarnzn hayatn kontrol ede meyeceinizi ya da onlarn bana gelen her eyi belirleyemeyeceinizi mutlaka renmi olmalsnz. Onlara gzel hatra lar kazandrabilirsiniz, zor zamanlarn dengeleyecek iyi za manlar yaatabilirsiniz. Aristoteles hakl olarak, Mutluluk bi ze baldr demiti. Mutluluunuz, size her zaman srtnzda ki yklere kar sahip olduunuz nimetleri hatrlatacak bir gnlk tutmanza baldr. Eer talihliyseniz, ocuklarnz size, Haydi, yemekten sonra takvimimize bir bakalm diyecek ve siz de mutlu anla rnzn ikinci ya da nc kez canlanmas iin bir frsat bul mu olacaksnz. Ailecek en holandmz anlardan biri, bir Noel akamna aittir. Andrew, Noel hediyesi olarak ald am balaj son derece k paketi heyecanla am ve iindeki oyun cak motorlu kamyonu grdnde bir sevin l atmt. Fakat kamyonu altrmak iin birka dakika uratktan son ra, beceremeyince suratn asarak, Bu almyor diye sz lanmaya balamt. Aabeyi Tom sevecen bir sesle, Tabii a lmaz dedi, demonte etme talimatlarn okumadn ki!

Hayatndaki Terslikleri Dengelemek

Eer herhangi dsal bir olgu size sknt veriyorsa, ektiiniz ac o eyden deil, sizin ona ilikin tasavvurlarnzdan kaynakla nyordur; ve siz her an bunu iptal etme gcne sahipsinizdir. - MARCUS AURELIUS

Eer bir broda alyorsanz, bir takvim daha alm ve herke sin eriebilecei bir yere asm. alma arkadalarnzdan, gn

268

lk girileri yapmak zere aralarnda iblm yapmalarn ri ca edin. Firmanzn kazand bir ihaleyi, efiniz iin dzenle diiniz srpriz bir doum gn partisini, bir mterinizin sizi teekkr etmek iin aramasn, zamannda yetitirilmi nem li bir projeyi, stn hizmet iin aldnz bir dl kaydedin. Tersliklerle karlatnzda, zor mterilere muhatap ol duunuzda, bilgisayar sisteminiz kilitlendiinde, takviminize bakp bu sinir trpleri yerine zaferlerinizi hatrlayn. Takvim sayesinde alma ekibiniz karlat belalardan ok elde et tii kazanmlar zerinde'younlaabilir. Bylece, i hayatmn gnlk bir paras olan krizleri dengelemesi mmkn olur. Ekip toplantlarnda ayda bir takvimi ne koyup elemanlarn za kaydettikleri ilerlemeyi, yarattklar fark hatrlatn, abala rnn bir anlam tadm grmelerini salayn.

269

OLUMLU BR BAKI AISI N EYLEM PLANI Para ekmek iin bankanza gidiyorsunuz ve size elektriklerin ke sildiini sylyorlar. Ne bilgisayarlar ne de otomatik para ekme makinesi alyor. Bu aksilie kar ne yaparsnz? UNUTMANIZ GEREKEN SZLER Moraliniz bozulur. "Buraya kadar bou bouna geldim." KULLANMANIZ GEREKEN SZLER iler ters gittiinde devreye gi ren bir felsefeniz vardr. "Bu durumla baa kabilirim. O kadar da byk bir sorun de il." Olumlu dnceleriniz size yardmc olur. "Belki bir baka otomat kulla np kredi kart hesabmdan pa ra ekebilirim." Terslikleri hayatn bir paras olarak kabul edip geici olduk larn dnrsnz. "Bu da geer. Bir yl sonra bu olay hatrlamayacam bile. Gidip teki ilerimi hallede yim. Geni al bir- mercee geip annda perspektif kazanrsnz. "Etrafna bak. Hayatnda ne kadar ok dzgn giden ey var. Minnettar olmalsn.

Olumsuz dnceleriniz asab nz bozmaya devam eder. "Btn leden sonram altst olacak. Oturup arzay gider melerini mi bekleyeceim?" Durumun size verdii sknty dnr ve cannz daha da s karsnz. "Byle aksiliklerden nefret edi yorum. Sanki ok bo zamanm var..."

Zihinsel merceklerinizi bu s kntya odaklandrmay srd rrsnz. "Bu durumu bankaya ikyet edeceim. Niin bir jeneratr almyorlar?

Gelin, birbirimize kar daha nazik olalm. - ALDOUS HUXLEYN SON SZLER

Otuzuncu Blm

Nezaketten Yaatn

Nezaketten ldrmek deyiini hi duydunuz mu? Nezaket ve ldrmek gibi birbiriyle zt ve elikili anlam lar olan kelimelerle bir ey anlatmaya kalkmak pek de ho olmasa gerektir. nsanlar yaatmaya almak ok daha uygun olmaz m? Hangi inan ya da dinden olursanz olun, maneviyatnz ifade eden bir szck mutlaka vardr. Bu gze grnmez yaa ma kudreti Japonca da ki szcyle ifade edilir. inliler ise bu enerjiye i derler. Dv sanatlarnda eksi ki ile art kiden sz edilir, darya hangisini yanstacamzn tercihi bize ait tir. Kiniz ne kadar pozitif olursa, baka insanlarn negatif enerjisine kar o kadar bak olursunuz. Yldz Savalar fil mindeki Luke Skyvvalkern deyiiyle sylersek, karanlk ta raftan ok aydnlk taraf iin alan bir kuvvet olabilmek iin kudretli bir maneviyat nasl gelitirebilirsiniz?

271

Pygmalion lkesinin (bazen Bumerang Yasas de denir) si ze kar deil, sizin iin almasn salayabilirsiniz. Bunun anlam udur: Ne verirseniz, onu alrsnz. Eer insanlara kuku ve kmsemeyle davranrsanz (karanlk ya da eksi ki), onlar da size ayn ekilde davranr. Gsterdikleri tepki si zin alglamanz dorular, bylece ayn tutumu srdrrsnz ve dnyann husumetle dolu olduuna ilikin grnz iin daha ok kant ortaya km olur... karamsar ksr dng s rp gider. Tersine eer insanlara onur ve saygyla davranrsanz (ay dnlk ya da art ki), ayn ekilde yant vermeleri ok daha muhtemeldir. Dosta tepkileri dnyann ihtimam dolu bir yer olduu grnz kuvvetlendirir, bu da sizin davrannz destekleyip pekitirir ve iyimser dng yukarya trmanmaya devam eder.

Ki Kavaklar
Huzurlu olmak, ie dnk rgtl olabilme yeteneidir; kafa ka rkl, glk, atma ya da kartlklar ortasnda i skneti nizi koruyabilmek demektir. - NORMAN VINCENT PEALE

Bu ilkeyi gnlk yaamnzda nasl uygulayabilirsiniz? Bir terslikle karlatnzda kendinizi bir ki kavana gelmi gi bi dnerek. Aaya giden yolu ya da yukarya gideni tercih etmek elinizdedir. En azndan, hangi yolu seeceinize karar vermek iin birka saniye dnebilirsiniz. Hemen tepki gsterip birka seviyesiz sz sylemenize izin verirseniz, aaya giden yola sapmsnz demektir ve az nzdan kan szler sizi daha da hzlandrr. Bu yolu semek ou zaman daha kolaydr ve ok daha caziptir. Ne var ki, abucak hz kazanr, eksi kiniz giderek younlar ve sizi iyi ce aaya, insan ruhunun karanlk yanma gtrr.

272

Eer birka saniye dnp olayla ilgili birka iyi sz sarf etmeyi baarabilirseniz (kklemi sevecen felsefenizin devre ye girdii yer burasdr), ok daha olumlu bir eylem hatt tutturabilirsiniz ve art kiniz sizi hemen ekimenin stne yk seltir. Bu yolu tercih etmek genellikle daha ok aba gerekti rir, ama hepsini ap tepeye vardnzda gzlerinizin nne serilen manzara trmanmaya deecek kadar gzeldir. deal durumda, evrenize barseverlik yanstmaya kararl olmanz, insanlar size kaba davranmaktan alkoyar. icero, Nezakette srar etmek kt huylular fetheder demitir. Ama gerekte bunun her zaman byle olmayacam bilirsiniz. Ne var ki nemli olan, karnzdaki insan olumlu ynde etkileyin ya da etkilemeyin, onurlu davranmada srarl olmanzn kendi amzdan bir dl anlamna gelmesidir. Kurt Vonnegut, Ancak fikirlerimiz insani olduu kadar salklyzdr diye yazar. Dmanca olmak yerine insansever olmay tercih ettiinizde, btn zamanlar iin durumsal olma yan bir konum alm olursunuz. Ne olursa olsun olumlu ener ji yanstmay seerseniz, akimz ya da ruhunuz kkrtmalar dan uzak sakin kalr. Bu sayede i huzurunuz nerede bulundu unuz, kiminle kar karya olduunuz ya da ne olduundan bamsz kalr, onu gittiiniz her yere birlikte gtrebilirsiniz.

Srekli yilik
yilik, ne kadar kk de olsa, hibir zaman boa gitmez. - EZOP

Hayat bana i huzuruyla ilgili bu dncelerimi snamak iin birok kez frsat sundu. Bir keresinde, bir Tongue Fu semine rinin ardndan yanma gelen bir beyefendi, bana iltifat etmek amacyla, u hemireyle cerrah yksn ok beeniyorum. nsan ikinci kez dinleyince daha iyi anlyor dedi. Kendisine, Seminerlerime daha nce de katlm myd nz? diye sordum.

273

Hayr dedi, ama ayn yky son eyalet kongremizde kelimesi kelimesine bir baka konumacdan dinledim. Yapt sunu aslnda sizinkine ok benziyordu. KH Trenine atla maktan, Unutulacak ve Kullanlacak Szlerden ve Ustaca k maktan sz etti. armtm. Bunlar benim yklerim ve benim fikirlerimdi. Bunlar gelitirmek ve inceltmek iin ok zaman harcam tm. Bu kiinin bunlar alp bana hi atfta bulunmadan kullan mas ne kadar byk bir kstahlkt. ok kzmtm. Akam bir baka konumac dostumu arayp bana akl vermesini rica ettim. Maggie yle dedi: Sam, bu durumda ne yapman gerekti ine iyi karar vermelisin, nk bizim iimizde bu tr eyler ok sk olur. Sonra, Ylda ka konuma yapyorsun? diye sordu. Yaklak yetmi be dedim. Ortalama ka dinleyicin oluyor? Cevap verdim: Otuzdan bine kadar deiiyor. Maggie rakamlar arpp toplayp u sonuca vard: Demek ki, anlattklarn ylda en az yirmi be bin kii dinliyor. Bunlarn bazlarnn senin tekniklerini alp kendilerininmi gibi baka larna anlatmasnda alacak bir ey yok. Ya bunlarn peine dp onlar ikaz edeceksin ya da ne halleri varsa grsnler diyeceksin. Sen niin bu itesin? diye sordu Maggie. Mmkn oldu u kadar ok insan iin bir fark yaratmak iin elbette diye ya ntladm. yleyse dedi, birisi senin ykn anlatyor ve in sanlar bundan yarar salyorsa, bu senin arzu ettiin ey olmu yor mu? Cimri ve mlkiyet dkn olabilirsin, ama bu seni sadece sinirli yapar. Devaml, birilerinin senin fikirlerini al makta olduundan endie eder durursun. Bunun yerine bolluk iindeki bir yerde yaadn dn. Elindeki materyal konusunda cmert ol. Bunlar yaygnlatr malar iin insanlar yreklendir. Uzun vadede bu seni ok da ha mutlu edecektir. Daha sonra Maggienin tlerini (btn yazar ve konu

274

maclar t verir) hayata geirmek iin birok kez frsatm oldu ve onun hakl olduunu grdm. Hangi meslek ya da i te olursanz olun, her zaman sizin malzemenizi alacak kendi ni bilmezler olacaktr. Aaya giden yolu seip kafanz buna takarsanz, kendinizi kt hisseder ve deerli zamannz k k mlkiyet kavgalarnda boa harcarsnz. Onun yerine yu kar giden yolu sein, elinizdeki malzemeyi paylan, deer katmada younlan ve insanlara iyi niyetle yaklama tutu munu devam ettirin. Maggienin bilgece nerdii gibi, bu size daha iyi bir varolu sunacaktr.

Aloha Sunun
Seven bir yrek en hakiki bilgeliktir. - CHARLES DICKENS

Hawaii adasnda yaayanlar iyi niyeti kendilerine zg bir e kilde tarif ederler, onu aloha diye adlandrrlar. Hawaiide ge nellikle iten bir selamlama ve yolcu etme szc olarak kul lanlan aloha, bakalarnn iyilii iin bencil olmayan, dier km bir kayg anlamna gelir. Aloha koulsuz sevgi demektir. Marie Curie una inanrd: Bireyleri gelitirmeden daha iyi bir dnya ina etmeyi umamazsmz. Bunun iin her birimizin, hem kendisini gelitirmek iin aba harcamas, hem de btn insanlk iin genel bir sorumluluk duymas gerekir. Kendileri iin daha yararl olabileceimizi dndmz insanlara yar dmc olmak grevimiz olmaldr. Kendisini ii gemi bir otobs srcs olarak tarif eden Mae, benim Tongue Fu seminerime parasn kendi cebinden deyerek katlmt. Emeklilii gelinceye kadar daha sene bu ii gtremeyeceine inanyordu. Bu seminere ihtiyacm var demiti, artk dayanamyorum, para bozmamzn mm kn olmad orada koskoca harflerle yazl olmasna ramen, insanlarn benden para st istemesinden bktm usandm.

275

Trafikin en kalabalk olduu saatte, adamn biri burnuma bir harita uzatp bana gitmek istedii yeri gsterip nerede inmesi gerektiini soruyor. Srt antalarn ve ocuk arabalann oto bslere almamz yasak; bunlara izin vermeyince insanlar fke lerini benden karyor. Genler, o byk mzik kutularnn sesini ksmalarn istediimde, bana azlarn geleni syl yorlar. Ne yapabilirim? Otobsler hayvanat bahesinden fark sz. Seminerin sonuna doru, Victor Frankln felsefesinden ve Pygmalion lkesinden sz ettikten sonra, bu belediye igreni sz alp unlar syledi: Aloha ruhunu tam olarak ne zaman yitirdiimi hatrlamyorum, ama u anda gelmi olduum du rumdan hi memnun deilim. Fakat yolcularn kabalklarna nasl son vereceimi artk biliyorum. Yapmam gereken tek ey, onlara kaba davranmaya son vermektir. Mae, eksik olmasn, daha sonra bana kaydettii ilerlemeyi anlatan bir mektup yazd. Eskiden sabahlar ie zorla, isteme ye istemeye giderdim. imdi bir an nce ie balamay gzl yorum. Sabahlar greve giderken artk boynuma bir iek elengi takyorum ve gn iinde bu iekleri iine yarayacak gi bi grnen birisine hediye ediyorum. Dn, iekleri her zaman otobse tek bana binen yal bir bayann boynuna taktm. Bunun zerine, yllardr kendisine iek veren hi kimse ol madn, kendisini Bir Gnlk Kralie gibi hissettiini sy ledi. elengimi nceki gn de bir Japon ifte armaan ettim. ok sevinen ift bir baka yolcudan, otobs srcs sevim li bayanla birlikte bir resimlerini ekmesini rica ettiler. Bu elenkler benim sembolm haline geldi. Bana alohayla davran mam gerektiini hatrlatyorlar; ve biliyorsun, insan bunun karln alyor. Bu bayan otobs ofrnn heyecanla kefetmi olduu gi bi, insanlarn size davran tarzn deitirmenin en iyi yolu kendi davran tarznz deitirmektir. Aloha sunmay tercih etmesi, hem kendi dnyasn hem de temas ettii teki insan larn dnyasn zenginletirmitir.

276

Bir yilik Kozas Oluturmak

Kalite arzu ediyorsanz, ona sahipmisiniz gibi davrann. - m gibi teknikini deneyin. - WILLIAM JAMES

Byle bir iyilikseverlik ruhuna ulaamayacanz m dn yorsunuz? nl Nike reklamnda dendii gibi, Sadece ya pn! Davranlarnzn mnasebetsiz mi, yoksa ho mu oldu unu grmek iin ilk bata kontrol etmeye almaktan baka bir yol yoktur. Eer sylemek ya da yapmak zere olduunuz ey bakalarna kar soylu bir tutum iermiyorsa, o zaman en iyisi susun. Yce gnlllk, gnl zenginlii, duygu asaleti ve ruh cmertlii skntlara soukkanllkla gs germeyi mmkn klar, adilie ve intikamcla tenezzl etmemeyi ge tirir ve deerli amalar iin zveride bulunmay salar. Bu szleri ltfen bir kere daha okuyun. nk bunlar lo n gue Funun esasn zetlemektedir. yiliksever olmayan kav ramlar kiisel felsefenizden uzaklatrmaya karar verin. yi olmay tercih ediyorum ya da Soukkanl ve sevecen olaca m diyerek, intikamc tepkilerin kkn kurutun. Kindar duygulara kaplmak yerine, aklnz nasl davranmak istedii nize yneltin. Bir yoga retmeni i huzura ulamak iin -m gibi tek nikini kullanmaktadr. evresine huzurlu ve sakin bir ruh hali yanstan bu bayan, kendisine gurusunu (bilge retmen, sz lk anlam daha nce domu olan) model almaktadr. An lattna gre, ne zaman skntya derse, kendisine gurusunun byle bir durumda nasl davranacan sormakta ve ona gre davranmaktadr. Gurusu hibir zaman sinirlenmemekte, her zaman ruhu ktlklerden arnm gibi durmaktadr. Ruhu ktlklerden arnm demek, rahat grnmek, dnceli ve zenli bir izlenim vermek, iyiliksever bir miza sergilemek

277

demektir. Yoga retmeni bayan gurusunu rnek alarak felse fesini byle bir miza zerinde kurmaya karar vermi. Takdir ettiiniz bir kiiyi kendinize rnek almak, bir bece riyi hzla kazanmann zamann snavndan gemi bir yoludur. Yogi Berra yle der (zaten bunu bakas diyemezdi): Sadece bakarak birok ey gzlemleyebilirsiniz. iyilik timsali birisi ni gzleyerek birok ey renebilirsiniz. Ate altnda souk kanlln koruyabilen tandnz kimler var? Zor bir durum da kaldnzda onlarn yaklamn benimseyin ve onlarn davranaca gibi davrann.

Kinizi Gelitirin
Bat uygarl hakknda ne dnyorsunuz? - MUHABRN SORUSU Sanyorum, iyi bir fikir. - MAHATMA GANDNN YANITI

Atlye almalarmzdan birinde bir mhendis sz alp unla r syledi: Bunlar bana gre biraz New Agecilii andryor. Kan basncmzn kaynamasna imkn vermeyecek pratik yn temleriniz yok mu hi? yi bir soru. Yoga renmek, meditasyon yapmak ve aikido hafif dv sanatn renmek bar bir ruh hali gelitirmek iin mkemmel yollardr. Kaos anlarnda soukkanllnz muhafaza etmenize yardmc olacak iki zel teknik daha var dr. u sz duymusunuzdur: Ruhunuz ksa kalyorsa uzun bir yrye kn. Ruhunuz skmsa ve uzun bir yrye kamyorsanz derin bir nefes aln. Dzensiz ve s nefes al mak panikleme getirir, kafa kartrr. Yoga ustalar ve dv sanatlar ritmik ve derin nefes almay renerek kilerini ve ruh hallerini kontrol altnda tutarlar. Nefessiz kalrlarsa nee lerini yitireceklerini ve kontrol kaybedeceklerini bilirler.

278

Her gn be dakika youn altrma yaparak karnnzdan solumay renebilirsiniz. Sakin bir yer bulun ve dikkatinizi ekebilecek eyleri evrenizden uzaklatrn. Btn dikkatini zi hava alp vermeniz zerinde younlatrn. Havay burnu nuzdan iinize ekerken oksijeni drde kadar sayp karnnza doldurun. Sonra, aikido ustas Toheinin tavsiye ettii gibi, nefesinizi yle dar verin ki cennetin sahillerine gitsin. lk bata rahatsz olabilirsiniz, ama bu altrmay yapmaya devam ederseniz, kendi bedeninizi unutacanz ve soluk alp verme dnda hibir eyin olmad, huzur dolu bir dnyaya adm atacanz bir aamaya ularsnz. Bunun tehdit edici bir durumla karlatnzda size nasl yardmc olacan m dnyorsunuz? Karndan nefes al mak, doal ka ya da dv tepkisine kar koyan elle ttlr bir aratr. Trenletirilmi nefes alma sizi fiziksel (nabznz ve kan basncnz der) ve zihinsel (zihniniz durulur ve sakin leir) olarak gevetir. Eer kuku duyuyorsanz, bir kere dene yin. Korkunuzdan baka kaybedeceiniz bir ey yok.

O Noktanzda Bir Btn Haline Gelin

"Herkes huzuru kendi iinde bulmaldr. Ve bunun gerek bir hu zur olmas iin d koullardan etkilenmemesi gerekir. - MAHATMA GAND

Dv sanatlar kafalarnn iinde olurlarsa, kafalarnn karacan ve istikrarszlaacaklarm bilirler. Saldrya ura dklarnda enselerinin zerinden tepki gsterirlerse zihinsel ve fiziksel bakmdan dengelerini kaybederler ve daha gl kuv vetler karsnda zayf kalrlar. Bunun yerine, bilinlerini aaya indirmeyi ve karnlarn dan dnmeyi renirler. En eski zamanlardan beri karn boluu - o nokta olarak da adlandrlr - gerek insan gc nn doduu yer olarak kabul edilir. O noktanz korursanz,

279

ayanzn yere salam bastn ve dengenizi muhafaza ettii nizi hissedersiniz. Bu kulaa gizemli gelebilir, ama dv sa natlar bunu binlerce yldr uygulamaktadr ve en korkun koullarda bile sk ve odaklanm durabilme yeteneklerinin znde yatan budur. Belki de bunun bir gsterisine tank olmusunuzdur. Bir dv sanats izleyiciler arasndan birka kiiyi sahneye da vet eder ve onlardan kendisini havaya kaldrmalarn ya da dengesini bozmalarn ister. Bunu yapmak ilk bata ok kolay dr, nk gsterici o noktasn uygulamaz. Bir izleyici tek parmayla ustay geri iter ya da iki izleyici birlikte onu kolay lkla havaya kaldrr. Sonra usta zihnini aaya indirir ve arln harasmda (vcudun karn boluuna denk gelen arlk merkezi iin ba ka bir terim) toplar. Ayaklar yere o kadar salam basar ki, iz leyicilerin onu yerinden kprdatmas, ne yaparlarsa yapsnlar mmkn olmaz. O noktanzla nasl bir btn haline gelebileceinizi anla mak iin dv sanatlar eitimi grm olmanz art deildir. Oullarm bunu daha ilk aikido derslerinde rendiler. Kavra mn basitliinden ve getirebilecei sonulardan hayranla ka-_ pilmi bir ekilde, Gerekten de ie yaryor! diye nara at yorlard. Okulda oyun sahasndaki kabadaylar tarafndan yere savrulmalarna artk izin vermeyecekleri iin sevinten uu yorlard. Kendilerini dengeleyerek, onlar itip kakacak ya da yere serecek bela arayan ocuklar karsnda salam durabile ceklerdi. Bu andan itibaren, bir meydan okumayla kar karya kal dnzda, karndan nefes almak eklindeki fiziksel eylemle btn arlnz o noktanzda toplamak eklindeki zihinsel eylemi birletirin ve bunu aloha sunmak eklindeki manevi kararnzla btnletirin. nsanlar, size davran ekillerinden bamsz olarak nezaketten yaatmay tercih ederseniz, bu dnyada nasl olmak istediinizi belirlemeyi bakalarna b rakmadan kendiniz karar vermi olursunuz. Thomas Cariyle u

280

sonuca varmt: yiden yana manevi bir kuvvet olma karar llnz, btn karlamalarnz olumlu bir ekilde etkileye cek ve her gnk yaamnza ok daha fazla nee katacaktr.

NSANLARI NEZAKETTEN YAATMAK N EYLEM PLANI

Apartmannzdaki huysuz bir bayan dnyaya ksm gibidir. Ters tavrlarn kaldrmak size olduka zor gelmektedir ve bazen iiniz den suratna enesini kapatmasn haykrmak gelmektedir. Mm kn olduu kadar yoluna kmamaya alyorsunuz, ama zaman zaman asansrde ya da koridorda kanlmaz olarak kendisine rastlyorsunz. Bu (iceronun deyimiyle) kt huylu kiiye nasl davranmay tercih edersiniz?
UNUTMANIZ GEREKEN SZLER KULLANMANIZ GEREKEN SZLER

Davranlar sizi rahatsz eder ve bu gsterdiiniz tepkiden belli olur. "Byc kar! Bu, tavan bile zerine saldrtr. Kendisine haddini bildirerek olumsuz bir bumerang etkisi yaratrsnz. Hanmefendi, siz tandm en mnasebetsiz kiisiniz. Niin drdr etmekten bir trl vaz gemiyorsunuz? Sizi etkilemesine izin verir, ek si ki ile tepki gsterir ve d manl beslersiniz. Burada durup bu lakrdlar dinleyecek halim yok. Niin i kyetlerinizi kendinize sakla myorsunuz?

Kendisi geri yanstmayacak da olsa, ona nazik davranmay ter cih edersiniz. Ne olursa olsun kibar ve se vecen olacam." Kendinizi onun yerine koya rak olumlu bir bumerang etki si yaratrsnz. "iddiaya girerim ki, hi dostu yok ve ok yalnzlk ekiyor."

yilik kozanz muhafaza eder ve olumlu ki yanstmay srd rrsnz. Yava ve derin soluk alarak salam duracam. Bir aloha insan olmay tercih edece im."

nsanlar kendi durumlaryla ilgili olarak her zaman koullar sular. Ben koullara inanmam. Bu dnyada yol alan kiiler, ayaa kalkp istedikleri koullar arayan ve bulamadklarnda yaratan insanlardr.

- GEORGE BERNARD SHAW

Sonsz

Niyetleri Eyleme Dntrn

Hi, bir kitab bitirdikten sonra dnyay deitirmek zere he yecanla harekete getiiniz, ama iki hafta sonra her eyi gene eskisi gibi, aynen eskisi gibi yapmaya baladnz oldu mu? Ltfen, bu kitabn bana da ayn eyin gelmesine izin verme yin. Firmamn ad Action Seminars dr (Eylem Seminerleri). nk bence eitimin hedefi bilgi deil eylem olmaldr. En formasyon, kullanlmad srece bir g saylmaz. Nereden balayacam bilemiyorum diye mi dnyor sunuz? Kafa karkl insan hareketsizletirir. Aklk eyle me yneltir. Bu son blmn amac, size nceliklerinizi eyle me dntrmek zere akla kavuturmada yardmc ol maktr.

282

nceliklerinizi Belirleyin
Nereden balayacanz bilmiyorsanz balayamazsnz. - GENERAL GEORGE S. PATTON

Kukusuz, bu kitaptaki btn tavsiyeleri ayn anda uygulama ya balayamazsnz. Daha mantkl bir yaklam, en nemlile rinden ikisini semeniz, bunlar nasl kullanmay planladn z tam olarak yazmanz ve bu uyany, yeni iletiim alkanlk lar benimseme kararllnz size sk sk hatrlatacak ekilde, grnr bir yere asmanzdr. Montaj hattnn babas Henry Fordun saptam olduu gi bi, Paralara ayrrsanz hibir ey olaanst zor deildir. Bu teknikleri adm adm gnlk yaamnzla btnletirerek bir Tongue Fu siyah kuak ustas olmanz iten bile deildir. Ltfen, kitab bir kere daha gzden geirin. Sayfalara bir gz atp sizin iin zellikle nemli ve gncel olan iki fikri se in. Bu fikri niin beendiinizi yazn. (rnein, nsanlarla onlarn dertlerini konumak fikrini beeniyorum, nk bu ocuklarm daha iyi dinlememi salayacaktr) Bunun iin aadaki satrlar kullanabilirsiniz. Kitab kirletmekten eki niyorsanz, sayfalarn fotokopisini karp doldurmay da ter cih edebilirsiniz.
BRNC NCELKL FKR

Beendiim fikir:____________________________________

Beenme nedenim:

283

KNC NCELKL FKR

Beendiim fikir:_______

Beenme nedenim:

Bilgiyi Gce Dntrn

Bilmek yetmez, uygulamamz gerekir. stemek yetmez, yapmamz gerekir. - JOHANN GOETHE

imdi, bu ilkeleri nasl hayata geireceinizi tam olarak yazm. rnein, Ne syleyeceimi bilmediimde ileride piman ola cam bir ey sylememek iin, Bununla ne demek istiyorsu nuz? diye soracam. Ya da Birisi ikyeti olduunda ha tann nedenini aklamaya almak yerine KH Trenine atla yacam. Veya Ne olursa olsun, insanlarn gnm berbat etmesine izin vermemek iin, her zaman bir mizah duygusuna sahip olmay felsefem olarak benimseyeceim. Kim, Ne, Niin, Ne Zaman, Nerede sorularn dahil etmeyi ihmal etmeyin. Eylem plannz ayrntlandrmaya ne kadar zen gsterirseniz, onu uygulama olaslnz da o kadar artar.
BRNC NCELK N EYLEM PLANI. unu yapacam: _____

284 KNCt NCELK N EYLEM PLANI. unu yapacam:

Karamsarla Direnin
rade karsnda hibir ey imknsz deildir. - HAN HANEDANININ KTAPLARI

Alkanlklarm deitirebileceimden emin deilim diye mi dnyorsunuz? Helen Keller unu kendi deneyiminden biliyordu: Yeterince srar ettiimiz takdirde istediimiz her eyi yapabiliriz. Bir keresinde, bir seminerde Unutulacak Szler/Kullanla cak Szler blmn tam bitirmitik ki, bir adam sz alp k krtc szlerle ilgili olarak yle dedi: Ben bu kelimeleri hep kullanyorum. Bu sabah hepsini bir cmle iinde syledim. yle devam etti: Bamhendise, baz elektrik sorunlarn zmesi iin hafta sonunda fazla mesai yapmas gerektiini syledim. Kendisi bunun mmkn olmadn, hafta sonunda anne-babasnn ziyarete geleceini ve bir gezi plan yapm ol duklarn anlatt. yle dedim: Hafta sonunda alma konu sunda bir problemin olduu iin zgnm, ama bunu yapmak zorundasn, nk sistemi bilen tek kii sensin. Gelemeyece ini bana daha nceden sylemi olman gerekirdi. Bu konuda yapabileceim hibir ey yok. Bakasndan isteyemem, nk sistemi tanmyorlar. aresiz bir ekilde ban sallad, Hibir ie yaramad, ta bii. Ne yapabilirim ki, btn bu szleri avucumun iine mi ya zaym? Yapmak ve yapmamak gereken btn bu eylerin hep sini nasl hatrlayabilirim?

285

Haklyd. Derinlemesine yer etmi alkanlklar deitir mek ok zor olabilir. rencilere, yeni beceriler elde etmede admlk bir prosesi gsteren bir altrma yapmaya istekli olup olmadklarn sordum. Bu basit altrmay yapmaya otuz saniyenizi ayrrsanz, siz de her trl kukudan kurtulabilirsi niz.

Beceri Kazanma Yntemi

lk seferde baaramadysanz, ortalamann zerindesiniz demek tir. - ANONM

Ltfen, en gzel elyaznzla u cmleyi yazn: Tongue Fu da iyiyim (Aadaki satra yazabileceiniz gibi, bir kada da yazabilirsiniz.)

imdi ayn cmleyi teki elinizle yazn.

teki elinizle yazarken ne hissettiniz? kinci cmle nasl g rnyor? ou insan dier eliyle yazmann zaman tketici ve rahatszlk verici olduunu dnr. Buradaki anafikir ne? Elyazsmm bir beceri olduunu ka bul ediyor musunuz? Ya tenis oynamak? Bilgisayar kullan mak? Elbette, bunlarn hepsi birer beceridir. nsanlar bunlar yapmay doutan biliyor deildir. Bunlar adm adm renir ler. Herhangi bir beceride ustalamak iin insann admdan

286

gemesi gerekir. kinci cmleyi yazarken yeni alkanlklar kazanmann ilk aamasna birinci elden tank olmu oldunuz. Bu aamay u ekilde zetleyebiliriz. Acemilik. Yeni ya da deiik bir eyi denerken genel likle ilk bata bunu iyi yapamazsnz. Araba kullan may renirken ilk vites deitirmenizi hatrlyor musunuz? Motoru ka kez stop ettirdiniz, kim bilir? D krklna urayp vazgemek yerine (Bunu bir daha hi denemeyeceim), ilk bata baaramam ol manzda alacak bir ey olmadn dndnz (Elbette, arabay iyi kullanamyorum. nk bunu daha nce hi denemedim). Ama bu beceriyi kazan mak istiyordunuz, onun iin almaya devam ettiniz ve bylece renmenin ikinci aamasna getiniz. Uygulama. Bu aamada size retilmi olan teknikle ri uygular ve elde ettiiniz sonular giderek iyileti rirsiniz. Gaz ve fren pedal ile debriyaj koordine eder, vites kolunu dzgn bir ekilde hareket ettirirsiniz. Bir kazaya yol amadan kavaklar geebilir ve dn yapabilir hale gelirsiniz. Daha iyi bir src olmak is ter ve temelleri uygulamaya devam edersiniz. Otomatik. Bu noktada artk yapmakta olduunuz e yi dnmezsiniz, doal gelmeye balar. Yanndaki kiiyle sohbet ederken ya da radyo dinlerken A nokta sndan B noktasna gidebilen tecrbeli bir src ol musunuzdur. Arabay emniyetli bir ekilde srer, performansnz yaratan sreci bir an iin olsun d nmezsiniz. Temeller bilincinde olmadan ve etkin ekilde uygulanr.

287

Altrma ve Israrn Karln Alrsnz

Hata, sebatkr olmamann vard yerdir. - ANONM

Btn bunlarn Tongue Fu ile ne alakas var? diye mi d nyorsunuz? Tongue Funun bir beceri olduunu kabul ediyor musunuz? Btn becerilerde olduu gibi bunda ustalamak da zamana ihtiya duyar. lk bata ama yerine ve kullanmak s knt verebilir. Gemite bunu pek yapmam olduunuz iin isteinizi yksek sesle ifade etmekten ilk bata rahatszlk du yabilirsiniz. Kimi zaman sabrnz tkenebilir ve sevecen olma niyetinizi bir an iin unutabilirsiniz. Bu baarsz olduunuz anlamna gelmez. Bu Tongue Funun ie yaramad ya da onu renemeyeceiniz anlamna gelmez. Bu sadece, eski alkan lklarnz terk edip yenilerini kazanmann ilk doal aamala rnda olduunuz anlamna gelir. Satchel Paige, Bazen kazanrsnz, bazen kaybedersiniz, bazen de ma yanda kalr demiti. Mkemmel olmayan so nular elde ettiniz diye, ilk acemilik aamasnda sakn vazge meye kalkmayn. Sebat edin. Kendinize acmasz davranmayn ve bu kitapta kefettiiniz teknikleri uygulamaya devam edin. Zor insanlarla karlatnzda kendinize giderek daha ok gven duyduunuzu greceksiniz. Sonunda, stres durumlarn da szl dv sanat becerilerinizin otomatik olarak devreye girecei noktaya ulaacaksnz.

Tongue Fu Bir Yan rndr

Mutluluk bir ama deildir. Bir yan rndr. - ELEANOR ROOSEVELT

Tongue Fu bir ama deildir. Bu kitapta anlatlan fikirleri ta kip etme ve uygulamann bir yan rndr. Hazmetmek gere

288

ken ok fazla ey olduunun farkndaym, onun iin atma lar ibirliine dntrmede kullanacanz sekiz kavram ha trlamanza yardmc olacak basit bir zet karma yoluna git tim.
Terapistin aletini uygulayn........... Aklamayn, geri yan-stn. Nutuk atmayn, dinle yin. Zihninizi ak tutun....................... insanlara taze bir balan g ve ans tanyn. htiyalar dengeleyin.................... Terazinizi dengede tutun ve hayr deyin. Onurla syrln................................ Mnakaalar, Bunu yap mayalm diyerek sona er dirin. Anlayn........................................... Ben olsam ne hisseder dim? diye sorarak fkeyi empatiye dntrn. ikyetlere son verin...................... Aklama yapmayn, KH Trenine atlayn. Dosta cmleler kullann...............Kullanlacak Szlerle aksi likleri yakn ilikiye d ntrn. Felsefenizi devreye sokun .Ne olursa olsun olumlu bir bak as muhafaza edin.

289

Tarifler Pasta Yapmaya Yetmez

Yaamnz deitirmek istiyorsanz hemen balayn, hibir istis naya izin vermeyin, atak olun. - WILLIAM JAMES

Elinizdeki, atmalar giderme tarifleriyle dolu bu yemek ki tab ancak siz isterseniz ie yarar. Thomas Edisonun dedii gibi, En byk zayflmz kolay vazgememizdir. Baarnn en emin yolu her zaman bir kere daha denemektir. Zor insan lar diplomatik bir ekilde silahszlandrmaya alacanz ve insanlar nezaketten yaatma kararllnzdan hi vazgeme yeceinizi umuyorum. Adlai Stevensonun dedii gibi, Tek bana bilgi yeterli deildir. Bilgelik haline gelebilmesi iin gnl zenginliiyle ykanmas gerekir. John Ruskin de, Sevgiyle beceri birlikte olduu zaman bir aheser bekleyebilirsiniz dediinde, benzer bir eyi kastediyordu. Bu Tongue Fu becerilerini gnlk temelde uygulayacan z ve bunlar bilgece, sevgi dolu bir gnl zenginliiyle yka yacanz umuyorum. Eer bunu yaparsanz, gerek bir huzur ustas olabilirsiniz.