Ksidz

Bronisaw Markiewicz
zapomniany prorok
Mao kto w Polsce zna ks. Bronisawa Markiewicza (1842-1912) zaoyciela
Zgromadzenia w. Michaa Archanioa. Ci, co go znaj, wiedz gwnie, e by wielkim
wychowawc, patriot czy spoecznikiem. Mao kto jednak wie, e by zarazem
jasnowidzem i prorokiem. Prawdziwy dar proroczy wystpuje niezwykle rzadko, a
narody, ktre swych prorokw nie znaj, najgorzej na tym wychodz. Warto wic tego
prawdziwego Proroka pozna, tym bardziej e wikszo jego proroctw ju si
sprawdzia wrd nich to z 1863 r. dotyczce Papiea Polaka: Najwyej za Pan Bg
was (Polakw) wyniesie, kiedy dacie wiatu wielkiego Papiea...
Pierwotny tekst opatrzy autor roboczym tytuem "Ucisk Polakw pod zaborem
pruskim". Potem tytu zmieni na "Bj bezkrwawy". Tem dramatu s przeladowania
Polakw w dobie Kulturkampfu. Zaborca stosowa dyskryminacj, posugiwa si
rnymi formami nacisku, nie pozwala nawet modli si w jzyku ojczystym.
Wynaradawianie coraz bardziej dawao si we znaki ludnoci polskiej. Znaczny
rozgos nabraa sprawa przeladowa na terenie Wielkopolski w miecie Wrzenia.
Autor, dugoletni wychowawca modziey i duszpasterz ubogiego ludu, dziaa pod
zaborem austriackim. ledzi jednak z uwag posunicia represyjne na wszystkich
zniewolonych ziemiach. W posudze sowa upomina si o prawa swoich rodakw.
Najwaniejsz czci Boju bezkrwawego jest odsona sidma. Zawiera ona
przepowiednie Anioa Polski, w ktrych dominuj akcenty wielkiej nadziei co do
przyszych losw Polski i wiata. W redagowaniu utworu autor wykorzysta konkretne
fakty i osobiste przeycia.
By rok Powstania Styczniowego (1863). Wielu modych Polakw zacigao si w
szeregi powstacze, aby w dobie zaborw pomc w wyzwoleniu Ojczyzny. Z
podobnym zamiarem nosi si mody Bronisaw Markiewicz. I zapewne poszedby za
gosem serca, gdyby nie wydarzenie, pod wpywem ktrego zdecydowa si wstpi do
seminarium duchownego. Jako ksidz utworzy zakady wychowawcze dla
opuszczonej modziey i dwa zgromadzenia zakonne, powicone gwnie
wychowaniu modego pokolenia.
W michalickim miesiczniku "Powcigliwo i Praca" z maja 1932 r., ks. Stanisaw
Szpetnar zamieszcza waniejsze fragmenty rozmowy, ktr przeprowadzi z autorem
Boju bezkrwawego:
- Byo to 3 maja 1863 r. Wanie wtedy wspomina ks. Markiewicz zdawaem
matur gimnazjaln w Przemylu. Tego dnia kolega mj, Jzef Dbrowski, zdyszany
i cay blady wpada do mej izby i ze wzruszeniem opowiada mi, e z caym gronem
kolegw spotka na ulicy jakiego niezwykego modzieca wiejskiego lat 16. By
ubrany w bia siermig, przepasan pasem, z racem w rku, z obliczem
rozpromienionym, z wielkim przejciem i uniesieniem ducha opowiada dziwne
rzeczy, dotyczce Polski i wiata. Mwi o przeszoci, teraniejszoci i przyszoci
Polski, o ksiciu elaznym, o sawnych mach naszego Narodu, o wszechwiatowej
wojnie, o zmartwychwstaniu Polski i wielkiej przyszoci naszej Ojczyzny.
Tajemniczy modzieniec opowiada o jakim polskim kapanie, ktry z caym
zaparciem si siebie i powiceniem odda si duszpasterstwu wrd ludu i ktry uda
si na poudnie do wielkiego ma Boego, a wrciwszy po latach zaoy pod
Karpatami zgromadzenie zakonne oddane wychowaniu opuszczonej i bezdomnej
modziey, ktrego zakady rozszerz si na ca Polsk i na cay wiat, wydadz
uczonych i witych... Znamienne byo to, e ten prosty na pozr modzieniec
przemawia jzykiem czowieka wysoce uczonego.
Gdy za Jzef Dbrowski zagadn owego modzieca, jakie ma na to dowody i znaki,
e si zici to, co przepowiada, modzieniec rzek: Dowody? Zaraz ci dam. I
wziwszy Dbrowskiego ze sob, odkry mu tajniki jego duszy, dodajc, e jeli si nie
nawrci, marnie zginie... Pod wraeniem tych proroczych sw Dbrowski przystpi
niezwocznie do witych Sakramentw, odprawi spowied z caego ycia, a potem
razem z ks. Markiewiczem wstpi do seminarium duchownego w Przemylu... Ks.
Markiewicz od pierwszej chwili mia przekonanie, e tym dziwnym modziecem by
nie kto inny, tylko Anio Boy, posany narodowi polskiemu, zgnbionemu now
klsk i na duchu zamanemu, na pociech i podniesienie serca...
w modzieniec zapowiedzia midzy innymi posannictwo polskiego ksidza, ktry
najpierw pojedzie na poudnie Europy, aby spotka si z mem Boym i zaczerpn z
jego charyzmatu, a potem wrci do Polski i podejmie dziaalno wychowawcz wrd
biednej, opuszczonej modziey. Ta cz przepowiedni zrobia szczeglne wraenie
na modym Markiewiczu, ktry postanowi idea ksidza, zapowiedzianego przez
modzieca, zrealizowa we wasnym yciu. W pniejszym czasie istotnie
wyemigrowa na poudnie, przebywa we Woszech, gdzie zetkn si z w. Janem
Bosko. Przey w jego wsplnocie kilka lat, dlatego mia czas na zapoznanie si z jego
metod wychowawcz i planami na przyszo.
Bartomiej Groch, byy wychowanek ks. Markiewicza, w swojej pracy "Ks. Bronisaw
Markiewicz, a sprawa odrodzenia Polski" nawizuje do swoich dawnych wspomnie
w sposb nastpujcy:
O tym dziwnym pojawieniu si wiejskiego modzieca... rozmawiaem ostatni raz z
ks. Markiewiczem w roku 1911, kiedy przyjechaem jako nauczyciel gimnazjalny do
Miejsca Piastowego prosi go o pozwolenie przemawiania w jego sprawie na
Kongresie Mariaskim w Przemylu. Podczas rozmowy poruszylimy sprawy
zwizane z opowiadaniem owego modzieca, a nawet Mickiewiczowe Widzenie ks.
Piotra, ktre ocenia z politycznej strony bardzo powanie. Wspomina take o
koledze Dbrowskim jako wiadku rozmowy z tajemniczym modziecem, bolejc nad
nim, e nie wytrwa w seminarium duchownym i e umar tragicznie. Wwczas
przysza mi do gowy myl, czy przypadkiem z Jzefem Dbrowskim i innymi
kolegami take i ks. Markiewicz nie widzia owego 16-letniego modzieca.
Jednakowo nie miaem go o to zapyta. Do takiego za przypuszczenia skaniay
mnie silna jego wiara w to widzenie, dokadna znajomo szczegw opowiadania
modzieca, wielka gorliwo, z jak spenia swj urzd wychowawczo-kapaski, a
przede wszystkim ar patriotyczny, ktrym pon podczas rozmowy o Polsce...
Krytyczne opinie i wtpliwoci na temat wizji Anioa Polski nie znalazyby moe nigdy
zadowalajcego wyjanienia, gdyby nie rdowy dokument, o ktrym mwi ks. Jan
Grecki, redaktor miesicznika "Powcigliwo i Praca" w styczniowym numerze
tego periodyku z 1933 r.:
Przez duszy czas bylimy przekonani, e sami jedynie jestemy posiadaczami tego
widzenia.. Niespodziewanie cakiem w sierpniu 1930 roku otrzymaem od jednej z
Sistr Niepokalanek z Jazowca list, a w nim opis tego samego widzenia,
pozostawiony przez drugiego wiadka Jzefa Dbrowskiego. Obie wersje s prawie
zupenie ze sob zgodne. Fakt ten stwierdza ponad wszelk wtpliwo prawdziwo
tego widzenia, gdy obie wersje istniay od kilkudziesiciu lat zupenie od siebie
niezalenie, przy czym wedug naszej wersji jednym ze wiadkw widzenia by Jzef
Dbrowski, za wedug wersji z Jazowca jednym z wiadkw widzenia by niejaki
modzieniec Bronisaw Markiewicz. W Jazowcu zachowa si opis pozostawiony przez
Jzefa Dbrowskiego, a u nas przez ks. Bronisawa Markiewicza...
Ksidz Markiewicz konstruujc utwr w finaowej odsonie zamieci peny tekst
przepowiedni, tak aby zabrzmiaa potnym akordem. Okolicznoci i ekspresja wizji
robi ogromne wraenie. Uderza plastyczno i dramatyczne napicie obrazu.
Odbiorcy tej przepowiedni reagowali rnie. Nie byo jednak obojtnych. Na pocztku
sztuka ta oddziaywaa na ma grup ludzi. Czas i fakty historyczne robiy swoje. Z
czasem prorocze sowa ks. Markiewicza nabray barw i mocy.
Ksieczka "Bj bezkrwawy" zostaa opublikowana drukiem po raz pierwszy w 1908 r.
Autor, zwracajc si wtedy do ordynariusza przemyskiego o kocieln aprobat, pisa
w uzasadnieniu:
Szczegy zawarte w sidmej odsonie wziem z widzenia, jakie si wydarzyo 3
maja w Przemylu roku 1863 midzy 5 a 7 godzin rano, i ktre zdecydowao o moim
powoaniu kapaskim i o kierunku jego od pocztku a dotd.. To, co si zicio, jest
rkojmi, e i reszta si zici...
Zainteresowanie sztuk byo ywe, tym bardziej e budzia kontrowersje. Wystarczy
wspomnie, e nakad ksieczki szybko zosta wyczerpany. Wznowiono go przed
wybuchem I wojny wiatowej, w rok po mierci ks. Markiewicza. Wydawca nie
zamieci adnego omwienia, powtrzy jedynie tekst utworu.
Smaku caej historii dodaje polemika prof. Wincentego Lutosawskiego z prof.
Bartomiejem Grochem, ktra ukazaa si w podwjnym numerze "Powcigliwoci i
Pracy" (X i XI) w 1925 roku. Wynika z niej, e prof. Groch uwaa za spenienie
proroctwa ks. Markiewicza pontyfikat papiea Piusa XI (przypada on na lata 1922 -
1939), ktry wczeniej by Nuncjuszem Apostolskim w Polsce (Alilles Ratti). Jednak
prof. Lutosawski tak si do tego odnosi:
Zdaje si, e prof. Bartomiej Groch niesusznie za spenienie tego proroctwa uwaa
obir pierwszego nuncjusza w Polsce ks. Ratti na papiea. Wielki papie, ktrego
Polska ma da wiatu, a ktry take by zapowiedziany przez Sowackiego, nie moe
by cudzoziemcem i nawet gdybymy uznali, e pobyt w Polsce ksidza Ratti, ktry u
nas otrzyma godno biskupa, przyczyni si do wyniesienia go pniej na stanowisko
papiea, to nie mona by twierdzi, e Polska go daa wiatu, ani e jest on tym
oczekiwanym wielkim papieem polskim, o ktrym Sowacki pisa: on rozda mio,
jak dzi mocarze rozdaj bro, ... wszelk z ran wiata wyrzuci zgnio, zdrowie
przyniesie, rozpali mio i zbawi wiat: wntrze kociow on powymiata, oczyci
sie, Boga pokae w twrczoci wiata, jasno, jak w dzie...
Czas, jaki upyn od poprzedniej edycji dramatu "Bj bezkrwawy", podyktowa
potrzeb dokonania w trzecim jego wydaniu (1978 r.) pewnych zmian w ortografii i
stylistyce. Tekst wymaga te naniesienia drobnych korekt i zastosowania opuszcze.
Oczywicie zasadnicza myli Autora nie zostaa zmieniona. Bodcem do wznowienia
Boju bezkrwawego sta si, zapowiedziany w tym (majcym ju 97 lat) dramacie,
wybr Polaka Karola Wojtyy na Papiea.
Poniej prezentujemy fragment odsony sidmej dramatu ks. Bronisawa
Markiewicza, w ktrym znajduje si papieskie proroctwo:
Posta nadludzka (zjawia si od otarza jako modzieniec 16-letni ubrany w ptniank
zgrabnie skrojon, z modlitewnikiem i racem w rku, z jego oczu wychodz jakby
iskry):
Pokj wam, sudzy i suebnice Pascy! Poniewa Pan najwyszy was wicej
umiowa anieli inne narody, dopuci na was ten ucisk, abycie oczyciwszy si z
waszych grzechw stali si wzorem dla innych narodw i ludw, ktre niebawem
odbior kar srosz od waszej w zupenoci grzechw swoich. Oto ju stoj zbrojne
miliony wojsk z broni w rku, straszliwie mordercz. Wojna bdzie powszechna na
caej kuli ziemskiej i tak krwawa, i nard pooony na poudniu Polski wyginie wrd
niej zupenie. Groza jej bdzie tak wielka, e wielu ze strachu postrada rozum. Za ni
przyjd nastpstwa jej: gd, mr na bydo i dwie zarazy na ludzi, ktre wicej ludzi
pochon anieli sama wojna. Ujrzycie zgliszcza, gruzy naok i tysice dzieci
opuszczonych, woajcych chleba. W kocu wojna stanie si religijna. Walczy bd
dwa przeciwne obozy: obz ludzi wierzcych w Boga i obz niewierzcych w Niego.
Nastpi wreszcie powszechne bankructwo i ndza, jakiej wiat nigdy nie widzia, do
tego stopnia, e wojna sama ustanie z braku rodkw i si. Zwycizcy i zwycieni
znajd si w rwnej niedoli i wtedy niewierni uznaj, e Bg rzdzi wiatem i nawrc
si, a pomidzy nimi wielu ydw. Wojn powszechn poprzedz wynalazki
zdumiewajce i straszliwe zbrodnie popeniane na caym wiecie. Wy, Polacy, przez
niniejszy ucisk oczyszczeni i mioci wspln silni, nie tylko bdziecie si wzajem
wspomagali, nadto poniesiecie ratunek innym narodom i ludom, nawet wam niegdy
wrogim, i tym sposobem wprowadzicie dotd niewidziane braterstwo ludw. Bg
wyleje na was wielkie aski i dary, wzbudzi midzy wami ludzi witych i mdrych i
wielkich mistrzw, ktrzy zajm zaszczytne stanowiska na kuli ziemskiej. Jzyka
waszego bd si uczy w uczelniach na caym wiecie. Cze Maryi i Najwitszego
Sakramentu zakwitnie w caym narodzie polskim. Szczeglnie przez Polakw Austria
podniesie si i stanie si federacj ludw. A potem na wzr Austrii uksztatuj si inne
pastwa. Najwyej za Pan Bg was wyniesie, kiedy dacie wiatu WIELKIEGO
PAPIEA. Ufajcie przeto w Panu, bo dobry jest, miosierny i nieskoczenie
sprawiedliwy...
Po beatyfikacji ks. Bronisawa Markiewicza, ktra odbya si 19 czerwca br. w
Warszawie, nie sposb nie wspomnie o znakach z nieba, ktre poprzedziy wybr
Jana Pawa II Papiea z dalekiego kraju. Kiedy 10 czerwca 1997 roku Ojciec wity
na chwil zatrzyma si w Miejscu Piastowym zobaczy to proroctwo wypisane na
frontonie sanktuarium. Obecni wtedy wspominaj, e popatrzy na napis, pokiwa
gow i powiedzia: Znam, znam...
ks. Sylwester cki CSMA