Türkiye'nin Ege Kıyısındaki Korunan Alanlarında Sosyo-Ekonomik Durum Ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi

T.C.
EVRE VE EHRCLK BAKANLII
Empowered lives. Resilient nations.
Trkiyenin Ege Kysndaki Korunan Alanlarnda Sosyo-Ekonomik Durum ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi
T.C. EVRE VE EHRCLK BAKANLII
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi
2011 Hazrlayanlar Ekin Keskin, Esra Baak, Uur Yolak, Lee Thomas, Camille Bann
2011 evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) Alparslan Trke Cad. 31. Sok. No.10 06510 Betepe/Yenimahalle/Ankara Tel: +90 312 222 12 34 Fax: +90 312 222 26 61 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 ankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Fax: +90 312 496 1463 www.undp.org.tr Gl Bireyler. Gl Toplumlar. Bu yaynn tm veya bir ksm, eitim veya kar amac gtmeyen amalarla telif hakk sahibinin zel izni olmadan ancak kaynak gstermek artyla oaltlabilir. TVKGM veya UNDP bu yayn kaynak olarak gsteren herhangi bir yaynn bir kopyasnn iletilmesinden memnun olur. TVKGM veya UNDPnin yazl izni olmadan hibir ekilde ticari amal sat yaplamaz. Bu eser kaynaka amacyla u ekilde atfedilebilir: Keskin, E., Baak, E., Yolak, U., Thomas, L., Bann, Camille (2011). Trkiyenin Ege Kysndaki Korunan Alanlarnda Sosyo-Ekonomik Durum ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi. Her Korunan Alan iin Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Ara Fizibilite Raporu- The socio-economic overview and analyses of new income generation activities at Turkish Agean MPAs. Interim feasibility report on new income generation activities for each MPAs. Proje PIMS 3697: Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi. Teknik Rapor Serisi 1: 108 Bu yayn, Kresel evre Fonu (GEF) mali destei ile yrtlen ve evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl ve Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) ile Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl Balklk ve Su rnleri Genel Mdrl ve Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl ortaklnda yrtlen Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi altnda hazrlanmtr.
Teknik Rapor Serisi: 1 Yazarlar: Ekin Keskin, Esra Baak, Uur Yolak, Lee Thomas, Camille Bann Dzelti: Glhan Badur zden, Gner Ergn, Ebru Yazc, Suna Kirtik, Harun Glsoy Kapak ve Dzen Tasarm: Evren alayan Orijinalinden Trkeye eviri: Ekin Keskin Kapak Fotoraar: Balk alarn donatan kadnlar, Harun Glsoy Yelkenli, TVKGM Arivi Yassca Adalar, TVKGM Arivi Fotoraar: 1-6, 8, 10-12, 14, 18-19, 21, 23, 24. TVKGM Arivi 7, 9, 13, 15-17, 20, 22. Harun Glsoy
Bu belge evre ve ehircilik Bakanl, GEF ve Birlemi Milletlerin resmi bir belgesi olarak dnlmemelidir.
ii
nsz
taraf denizlerle evrili olan lkemizde doal yaps ve iklimsel koullar nedeniyle ky alanlar byk bir biyolojik eitlilie sahip olup bu alanlara ilikin sorunlar gn getike artmaktadr. Son yllarda hzl kentleme, sanayileme, turizm, ikinci konut vb. gelimelerden dolay arpk yaplama ve plansz gelime yaanmakta, ky ve deniz alanlar bu sorunlardan ciddi anlamda etkilenmektedir. zellikle ekonomik alanlardaki gelimeler deniz tamacln da arttrmakta kalknma, barnma, ticaret, rekreasyon ve temel ihtiyalar karlamak iin ky ve deniz alanlarnn kullanmna ballk gitgide artmaktadr. Bunun yan sra hzl kentlemenin ve yaplamann ky alanlar zerindeki basks kumul, tuzcul ve bataklk alanlarn kayb, ky ve deniz kirlilii, ky ekosisteminin kayb ve bozulmas gibi birok sonucu dourmaktadr. Ky ve deniz alanlarnn biyolojik eitlilii ve verimlilii giderek artan bir baskya maruz kalarak, bu alanlarda telasi mmkn olmayan zararlar oluturmaktadr. Korunmas gerekli en nemli deerlerimizden olan ky ve deniz alanlar zerindeki bu basklarn giderilmesine ve bu sorunlarn zmne ynelik olarak bu alanlarn srdrlebilirlik ilkesi erevesinde, doal yapsn bozmadan, koruma ve kullanma dengesi gzetilerek deerlendirilmesi amacyla; temelde etkin bir uygulama ve denetim sreci ieren bir yapsal dzenleme ve altyap oluturulmas, ilgili tm kurum ve kurulularn kapasitelerinin bu yapsal dzenleme uyarnca arttrlmas, tm paydalar arasnda ibirliinin ve koordinasyonun artrlmas, etkin ve verimli bir i program ve nansal kaynak modeli oluturulmas byk nem tamaktadr. Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl tm bu hususlarn bilinciyle, 8.592 km ky uzunluuna sahip lkemizin ky ve deniz alanlarnda ulusal mevzuatmz ve lkemizin taraf olduu uluslararas szlemelerle nesli tehdit ve tehlike altndaki tr ve habitatlarn aratrlmas ve korunmas, ky ve deniz alanlar biyolojik eitliliklerinin aratrlmas, nemli koy ve krfezlerin deniz st aralar tama kapasitesinin belirlenmesi, koruma kullanma esaslarnn belirlenmesi, btnleik ky alan ynetimine ynelik almalarla, bu alanlarn kar karya olduu sorunlar
asgariye indirmek iin azami lde gayret sarf etmektedir. Ky ve deniz kaynaklarnn korunmas gelien kresel bir ncelik olmas nedeniyle Deniz Koruma Alanlar kavram da byk lde yaylmakta olup bu kavramn lkemizde neminin farkndal noktasnda nemli almalar yrtlmektedir. Genel Mdrlmz, 2009-2013 yllar arasnda Birlemi Milletler Kalknma Programnn uygulayc ortaklnda yrtt Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn Glendirilmesi byk lekli GEF Projesi ile, Trkiye karasularndaki denizel biyolojik eitliliin korunmas, ky ve deniz koruma alanlar veri ann yaplandrlmas ve ekolojik hizmet fonksiyonlarnn etkin ve srdrlebilir ynetimle etkin klnmasnda uzun vadeli zm iin ilk adm atmtr. Proje kapsamnda hazrlanan deniz ve ky koruma alanlarnda ekonomik analiz, balklk sosyo ekonomisi de dahil olmak zere sosyo-ekonomik aratrmalar, hassas alanlarn belirlenmesi, ekonomik prensiplerin planlamaya entegrasyonu, nansal srdrlebilirlik, deniz aralarndan kaynaklanan kirleticilerin azaltlmas ile alternatif geim kaynaklarn kapsayan teknik alma raporlar serisinin; - Mevcut ky ve deniz alanlarnn daha etkin ynetimi ve ncelikle yeni ky ve deniz alanlarnn kurulmas iin sorumlu kurumlarn ihtiya duyduu i yap ve kapasitenin glendirilmesi, - Deniz koruma alanlar planlama ve ynetim sisteminin etkin i planlamas, yeterli etkin ynetim maliyeti ve gelir retim dzeyine imkan vermesinin salanmas, - Ky ve deniz koruma alanlarnn ok amal kullanm iinde ekonomik faaliyetlerin ynetimi ve dzenlenmesi iin kurumlar aras koordinasyon mekanizmasnn salanmas, konularnda 3 ana sonuca hizmet etmesi hedeenmekte olup bu kapsamda bilgilerinize sunulmaktadr. Osman YMAYA Genel Mdr
iii
Teekkr
almann yazarlar Proje alanlarnda yaplan ziyaretlerin organizasyonu iin Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrlne (daha nceki kurumsal yap olan mlga zel evre Koruma Kurumu Bakanlna) ve UNDPye teekkrlerini sunarlar. Ayrca saha almalar srasnda saladklar rehberlik iin ilgili Genel Mdrlklerin alanlarna kranlarn iletirler. Yazarlar ayrca, gr, neri ve saladklar belgeler ile bu almann ekillenmesine yardmc olan yerel ve ulusal dzeyde eitli kurum, kurulu, iletme ve sivil sektrden tm katlmclara ve katkda bulunanlara (Ek Ide Listede) teekkrlerini sunarlar.
Ksaltmalar
AB DAEV DKMPGM FETAV GEF GEKA IZKA KDKA MARTAB K(K)(B) ORKY TKB TL TVKGM UNDP BKAY Avrupa Birlii Data evre ve Turizm Dernei Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl Fethiye Turizm, Tantm, Eitim, Kltr ve evre Vakf Kresel evre Fonu Gney Ege Kalknma Ajans zmir Kalknma Ajans Ky ve Deniz Koruma Alanlar Marmaris Turizm Alan Altyap Hizmet Birlii zel evre Koruma (Kurumu) (Bakanl) Orman Ky likileri Tarm ve Kyileri Bakanl Trk Liras Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl Birlemi Milletler Kalknma Program Btnleik Ky Alan Ynetimi
iv
indekiler
nsz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii Teekkr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv Ksaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv indekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v GR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1 Raporda Analiz Edilen Temel Sektrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.2. Metodoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.3. Rapor Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 KURUMSAL BAKI: PAYDALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.1 zel evre Koruma Kurumu Bakanl (KKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.2. evre ve Orman Bakanl Bakanl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2.3. Orman Genel Mdrl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.4. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM) . . . . . . . . . . . . . . . . 7 2.5. Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2.6. Kltr ve Turizm Bakanl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2.7. Sahil Gvenlik Komutanl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.8. Deniz Ticaret Odas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 2.9. Kalknma Ajanslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 ALTI ALAN LE LGL GENEL BLGLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.1 FETHYE - GCEK K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 3.2 KYCEZ - DALYAN K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 3.3 DATA-BOZBURUN K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 3.4 G K O V A K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 3.5 FOA K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 3.6 AYVALIK ADALARI TABAT PARKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 BULGULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 4.1 FETHYE - GCEK K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 4.1.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 4.1.2. Balklk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4.1.3. Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 4.1.4. KKB Faaliyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 4.1.5. Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
4.2 KYCEZ - DALYAN K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 4.2.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 4.2.2 Balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 4.2.3 Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 4.2.4 KKB Faaliyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 4.2.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 4.3 DATA-BOZBURUN K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 4.3.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 4.3.2 Balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 4.3.3 Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 4.3.4 KKB Faaliyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 4.3.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 4.4 G K O V A K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 4.4.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 4.4.2 Balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 4.4.3 Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 4.4.4 KKB Faaliyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 4.4.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 4.5 FOA K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 4.5.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 4.5.2 Balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 4.5.3 Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 4.5.4 KKB Faaliyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 4.5.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 4.6 AYVALIK ADALARI TABAT PARKI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 4.6.1 Tarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 4.6.2 Balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 4.6.3 Turizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 4.6.4 Mevcut Durum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 4.6.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 4.7 ALIMANIN SINIRLAMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 SONU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 KAYNAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 EK I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 EK II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 EK III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 EK IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
vi
Harita Listesi
Harita 1. Proje uygulama alanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Harita 2. Fethiye-Gcek K Blgesi Snrlar (kaynak: KKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Harita 3. Kyceiz-Dalyan K BLGES Snrlar (kaynak: KKB) . . . . . . . . . . . . . . . .18 Harita 4. Data-Bozburun K Blgesi (kaynak: KKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Harita 5. Gkova K BLGES Snrlar (kaynak: KKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Harita 6. Foa K BLGES Snrlar (Kaynak: KKB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Harita 7. Ayvalk Adalar Tabiat Park Snrlar (Kaynak:DKMPGM) . . . . . . . . . . . . . . . . .35
Kutu Listesi
Kutu 1. Orman Ky likileri ORKY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kutu 2. Mavi Kart Sistemi -Gcek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Kutu 3. Alternatif Tatil rnekleri Fethiye Huzur Vadisi (Yoga Tatilleri) . . . . . . . . . . . . . . .45 Kutu 4. pek bcei yetitiricilii - Kyceiz Dalyan K Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Kutu 5. Kyceiz Lagn sisteminde balklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Kutu 6. Data Organik Bademleri - Data-Bozburun K Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Kutu 7. Snd Tarmsal Kooperatiin Data-Bozburun K Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Kutu 8. Gkova Rzgar Sporlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Kutu 9. Club Med Foa Fransz Tatil Ky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Kutu 10. pmadam (Ayvalk) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
vii
Tablo Listesi
Tablo 1. Fethiye Gcek K Blgesi Blge Nfusu(2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Tablo 2. FethiyeGcek K Blgesi Yllara gre Nfus Dalm (1970-2009) . . . . . . . . . . .14 Tablo 3. Eitim Bilgisi -Fethiye 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Tablo 4. Fethiye - Gcek K Blgesi Ky Yerleim zet Sosyo - Ekonomik Yap . . . . . . . . .16 Tablo 5. Fethiye - Gcek K Blgesi Belediye Yerleim zet Sosyo - Ekonomik Yap . . . . . . .17 Tablo 6. Sosyo Ekonomik Gstergeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Tablo 7. Data - Bozburun K Blgesi Blge Nfusu (2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Tablo 8. Data - Bozburun K Blgesi Yllara Gre Nfus Dalm . . . . . . . . . . . . . . . .24 Tablo 9. Datada Eitim Durumu, 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Tablo 10. Data-Bozburun K Blgesi Data lesi zet Sosyo-Ekonomik Yap . . . . . . . . . .26 Tablo 11. Data-Bozburun K Blgesi Bozburun Beldesi zet Sosyo-Ekonomik Yap . . . . . . .27 Tablo 12. Data - Bozburun K Blgesi Marmaris lesi Kyleri zet Sosyo-Ekonomik Yap . . .28 Tablo 13. Foa K Blgesi Nfusu ve Dalm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 Tablo 14. Foa Nfusu Eitim Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Tablo 15. Fethiyede Tarla Bitkileri retimi (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Tablo 16. Yllara Gre Fethiye lesinde Hasat Yaplan Arazi Miktarlar (1991-2009) . . . . . . . .40 Tablo 17. Fethiye lesi rtalt Tarm Alan ve retim Miktar -2009. . . . . . . . . . . . . . . . .41 Tablo 18. Meyve Aalar Saylar- Fethiye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 Tablo 19. Meyve retimi ve Aa Saylar - Fethiye (1991-2009). . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Tablo 20. Fethiye Sebze retimi(1991 - 2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Tablo 21. Fethiyede Hayvanclk (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Tablo 22. 2009 Yl Mula li Turist Saylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Tablo 23. Kira Gelirleri - Fethiye Gcek K Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Tablo 24. Kyceiz ve Ortaca lelerindeki rnlerin Alan Dalm . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Tablo 25. Meyve retimi - Kyceiz ve Ortaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Tablo 26. Tarla Bitkileri retimi Kyceiz ve Ortaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Tablo 27. Bal retimi - Kyceiz ve Ortaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Tablo 28. Hayvan Saylar Kyceiz ve Ortaca Not: (tablo gzden geirilecek.. . . . . . . . . . . .50 Tablo 29. St retimi - Kyceiz ve Ortaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Tablo 30. Kira Gelirleri - Kyceiz Dalyan K BLGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Tablo 31. Hasat Alan - Data (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Tablo 32. Hasat Alan -Marmaris (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Tablo 33. Meyve retimi ve Aa Saylar Data (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 Tablo 34. Meyve retimi ve Aa Saylar - Marmaris (1991-2009). . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 Tablo 35. Hayvanclk-Data (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Tablo 36. Hayvanclk - Marmaris (1991-2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Tablo 37. Turist Says - Mula 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
viii
Tablo 38. Kira Gelirleri - Data-Bozburun K Blgesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Tablo 39. Kira Gelirleri - Gkova K Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Tablo 40. Foa Tarmsal Alan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Tablo 41. Arclk Foa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Tablo 42. Hayvanclk- Foa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Tablo 43. Balk eitleri Foa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Tablo 44. Yatak Kapasitesi- Foa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Tablo 45. Turist Saylar, Gecelik, Kalma Uzunluu, Doluluk Oranlar (2001-2007) Foa . . . . . .67
Fotoraf Listesi
(Ekin Keskin)
Fotoraf 1. Gcek nlice Plaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Fotoraf 2. Kayaky Kilimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Fotoraf 3. Defne leyen Kadnlar-Toparlar Ky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Fotoraf 4. Tekne Turlar Dalyan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Fotoraf 5. Badem Kran Kadnlar - Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Fotoraf 6. Snd Tarmsal Kooperatinin rnleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Fotoraf 7. S.S. Akyaka Su rnleri Kooperatinden Deiik Balk eitleri . . . . . . . . . . . . .60 Fotoraf 8. nar Plajnn Grnts (Gnbirlik) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Fotoraf 9. Foada Pers Ant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Fotoraf 10. Foada bir Plaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Fotoraf 11. Ayvalk Limannda Balk Tekneleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 Fotoraf 12. pmadamn El Yapm rnleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
ix
Ynetici zeti
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesinin 3 ana hede bulunmaktadr: Mevcut Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn daha etkin ynetimi ve yeni Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn kurulmasnn nceliklendirilmesi iin sorumlu kurumlarn ihtiya duyduu kurumsal yap ve kapasite glendirilmesi, Deniz ve Ky Koruma Alanlar iin nansal planlama ve ynetim sistemleri gelitirilmesi ve uygulanmas ile etkin i planlamas, yeterli gelir retimi ve etkin ynetim maliyetinin salanmas, Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn ok amal kullanm alanlarnda, ekonomik faaliyetlerin ynetimi ve dzenlenmesi iin kurumlar aras koordinasyon mekanizmasnn uygulamaya konmas. Yukardaki hedeer esas alnarak, bu rapor 6 uygulama alannda gelir getirici faaliyetler konusunda yaplm bir n almadan olumaktadr. Proje uygulama alanlar yledir: 1. Fethiye-Gcek K Blgesi 2. Kyceiz-Dalyan K Blgesi 3. Data-Bozburun K Blgesi 4. Gkova K Blgesi 5. Foa K Blgesi 6. Ayvalk Adalar Tabiat Park Bu almann banda yerel uzmanlar tarafndan literatr aratrmas ve alanlarla ilgili bir n bilgi taramas yaplmtr. Bir sonraki aama saha almalar ile devam etmi ve sonrasnda toplanan bilgiler sentezlenerek, bu n rapor ortaya kmtr. Bu rapor 5 blmden olumaktadr. Birinci blm giri ksmdr. kinci blmde szkonusu alanlarda, gnlk aktivitelerde sz sahibi olan paydalarla ilgili bilgiler aktarlmtr. nc blmde alanlar tantc n bilgi verilmektedir. Drdnc blm, yaplan literatr taramas ve grmeler sonucunda elde edilen bilgileri her alan iin 3 ana balk altnda incelemekte; tarm, balklk ve turizm alanlarnda u anda geerli
x
olan gelir getirici faaliyetler hakknda bilgi aktarmaktadr. Bu blmde KKB iin varolan gelir getiren faaliyetlerden sz edilerek, gelir getirici faaliyetler ierisinde potansiyeli olan ve srdrlebilir olarak seilen neriler hem KKB hem de dier balklar altnda verilmektedir. Son blmde raporun bulgular zetlenmekte ve dikkat edilmesi gereken noktalar deerlendirilmektedir. Yaplan saha almalar kapsamnda; 11-25 Austos 2010 tarihleri arasnda pazar aratrma uzman, yerel nans uzman ile beraber Mula line bal 4 alanda, (Data-Bozburun, Gkova, Kyceiz-Dalyan ve Fethiye-Gcekde) grme ve gzlemlerde bulunmutur. 13-17 Eyll 2010 tarihleri arasnda ise pazarlama uzman, yerel evre ekonomisi ve ynetimi uzman ile birlikte Foa KB ve Ayvalk Adalar Tabiat Parknda grme ve gzlemler gerekletirilmitir. 6 alanda yaplan toplam grme says 132dir. Grmelerde blgelerde yeralan gelir getirici faaliyetlerin yan sra; potansiyel yerli rn sat, ekoturizm ve dal turizmi gibi yeni ekonomik faaliyetlerden salanabilecek gelir artrc faaliyetler konusunda yerel paydalardan bilgi alnmtr. Yerel paydalar kamu sektrnn temsilcileri (tarm, turizm mdrlkleri, vb.), zel sektr (iletmeler), sivil toplum rgtleri, kooperatier ve ky muhtarlar eklinde zetlenebilir (Ek Ide detayl liste verilmektedir). Ksaca, ad geen alanlarda temel gelir getirici faaliyetler ana balk altnda incelenmitir; tarm, balklk ve turizm. Bu n raporda gelir getirici faaliyetlerin yansra ky kaynaklarnn srdrlebilir bir ekilde kullanlmasn salamak iin pek ok konu ele alnmtr (rnein balklk alanndaki skntlar ok youn bir ekilde gndeme gelmitir). Yaplan alma sonucunda aadaki ana konular ve zorluklar ortaya kmtr: 1. Farkl paydalar arasnda daha iyi bir yatay ve dikey koordinasyonun salanmas gerektii, 2. Denizcilik faaliyetlerinde, balklk asndan artan kirlilik ile beraber dier tehdit ve zorluklar (rnein azalan kaynaklar), 3. Kentleme (g) ve turizm geliimi karsnda artan baskyla ba edebilme (rnein tarmsal retim ile yerel kltrel rn retiminde eitliliinin ve miktarn azalmas),
4. Kltrel ve tarihi miras alanlarnn korunmasnn nemi, 5. Az gelimi altyap sistemlerinin pek ok alanda evresel ve sosyal bir tehdit oluturmas (karasal atklar, atk sular, sanayi dahil). Sonu olarak, tm blgelerde grlen kiiler tarafndan gelir getirici faaliyetler konusunda ok deiik neriler teklif edilmitir. Geleneksel deniz ve gne turizminin eitlendirilmesi gerektii ynnde ok fazla gr alnmtr. Bunlar arasnda dal alanlarnn artrlmasndan balayarak; ekoturizmin gelitirilmesi erevesinde trekking/ yry gzergahlarnn belirlenmesi, tarihi ve kltrel yerler hakknda bilgi edinilmesi, ku gzlemleri yaplmas; agro-turizmin gelitirilmesi iin rnein geleneksel yemek piirme ya da tarm yntemleri veya yerel el sanatlarnn nasl yapldnn grlmesi sralanabilir. Farkl paydalar ile yaplan grmeler sonucunda; blgelerin agro-turizm ve
ekoturizm asndan zengin olduu belirlenmitir ve ana zibilite raporundaa bunlarn daha detayl bir ekilde analiz edilebilecei dnlmektedir. Bu turizm eitliliinin hem tarmsal katk hem de evre bilincinin salanmas anlamnda alanlarda srdrlebilir Yeni Gelir Getirici Faaliyetler sunabilecei ngrlmektedir. Ancak, bunun baarl olabilmesi iin aadan yukarya yaklamn (rnein iftilerin katklarnn salanmas) ve kurumlar aras ibirlii ok nemlidir. Son olarak, raporda KKB iin de yeni gn birlik alanlarn dzenlenmesi ve yeni iskele ile amandra ihtiyalar belirtilmekte ve kurum iin dikkat edilmesi gereken hususlara (kapasite eksiklii vb.) dikkat ekilmektedir. Bu raporun devamnda, yerel uzmanlar 6 proje alan iin srdrlebilir ve evre dostu olan ortak veya bireysel ekonomik faaliyetlerin bir listesini (aktivite 2.4.8) hazrlayacaklar ve ne kan konular zibilite raporunda detayl bir ekilde ele alnacaktr.
Executive Summary
Strengthening Protected Area Network of Turkey: Catalyzing Sustainability of Marine and Coastal Protected Areas Project (between 20092013) aim to facilitate expansion of the national system of marine and coastal protected areas and improve its management effectiveness. The project aims to achieve the following outcomes: Responsible institutions have the capacities and internal structure needed for prioritizing the establishment of new MCPAs and for more effectively managing existing MCPAs MCPA nancial planning and management systems are facilitating effective business planning, adequate levels of revenue generation and cost-effective management Inter-agency coordination mechanisms in place to regulate and manage economic activities within multiple use areas of the MCPAs Focusing on the main targets, this report is comprised of a preliminary study on the individual revenue-generating activities for the six pilot project sites which are: 1. Fethiye-Gcek SEPA 2. Kyceiz-Dalyan SEPA 3. Data-Bozburun SEPA 4. Gkova SEPA 5. Foa SEPA 6. Ayvalk Adalar Nature Park Interim Feasibility Study was designed and undertaken by literature review and preliminary information research on the areas by the local experts. Following, eld work is conducted and collected information synthesized. This report is produced as a result of these actions. The report is made out of 5 chapters. The rst chapter is reserved for introduction. In the second chapter, information related to stakeholders daily active roles in these areas is provided. Third chapter provides representative preliminary information related to the areas. In the forth chapter, information related to economic upto-date activities including agriculture, shery and tourism is represented. These information is summoned from literature review and local meetings. In this chapter, the revenue-generating activities in EPASA is presented, revenue-generating activities
xi
with a success potential and sustainably selected suggestions are presented for EPASA and other chapters. In the last chapter, the ndings are summarized and important points are evaluated. Within the extent of eld studies; economic research expert, local nancial expert performed local meetings and observations in 4 selected areas (Data-Bozburun, Gkova, KyceizDalyan and Fethiye-Gcek) in the Mula Province in between 11-25th August, 2010. Marketing expert, local environmental economist and environmental management expert performed local meetings and observations in Foa SEPA and Ayvalk Islands Nature Park in between 13-17 September 2010. There are 132 meetings organized in the 6 selected pilot areas. In the meetings, current economic activities and other alternatives such as potential local products marketing, ecotourism and diving tourism are discussed with local stakeholders. Local stakeholders can be described as public representatives (agriculture, tourism administrative, etc.), private sector (local facilities), NGOs, cooperatives and village administrators (A detailed list is provided in Annex-1). In short, revenuegenerating activities are evaluated under three major titles; agriculture, shery and tourism. This preliminary report also evaluated some local issues about coastal resources sustainable use other than revenue-generating activities (for example problems related to shing areas are mentioned extensively). As a result of the research, main issues and challenges mentioned below are determined: 1. The need of a better horizontal and vertical coordination between different stakeholders, 2. Threats and challenges related to marine activities and shery in addition to increasing pollution (for example degrading resources), 3. Coping with the increasing pressure of urbanization (immigration) and tourism development (for example degradation of diversity and amount of local cultural manufacturing with agricultural production),
4. Importance of cultural and historical heritage areas protection, 5. Environmental and social threats as a result of underdeveloped infrastructure systems (including solid waste, waste water, industrial waste) In conclusion, many different suggestions about revenue-generating activities came out of local stakeholders meetings in different areas. Many suggestions gathered at around typical sea and sun related tourism alternatives. Among these, increasing diving areas, developing trekking tracks within the eco-tourism development, getting more information about historical and cultural places, bird watching, investing in practices of local cooking, agriculture or handicraft for agro-cultural development in the areas can be summarized. As a result of meetings with different stakeholders, agro-tourism and eco-tourism wise richness of the regions are concluded and a more detailed analysis of these activities can be drawn in the main feasibility report. Such kind of tourism diversity can serve for sustainable New Revenue-Generating Activities as being both agricultural protable and environmental awareness raising. However, a bottom-to-top approach (for example getting the contribution of farmers) and collaboration between institutions are essential for the success of such movement. Finally, critical issues related to EPASA (lack of capacity etc.), which can be described as establishment of new excursion areas for local tourists and the need of new piers and buoys are highlighted in the report. In pursuit of this report, the list of sustainable and environmental friendly collaborative and individual economic activities (activity 2.4.8) will be prepared for 6 projects areas and highlighted subjects will be detailed in the feasibility report.
GR
rkiyenin uzun ky eridi boyunca yeralan deniz alanlarnda ok eitli ve dnyaca neme sahip benzersiz biyolojik eitlilii olan bir ok alan bulunmaktadr (UNDP, 2009). Ancak bu deniz alanlar ve kylarda gn getike artan nfus ve ehirleme, plansz deniz/ky kullanm deerli habitatlarn ve trlerin kaybna neden olmaktadr. Korunan alanlarn, denizel biyolojik eitlilii tehdit eden faktrleri ortadan kaldrma ynnde potansiyel olarak nemli, ancak henz gereklememi bir rol bulunmaktadr (a.g.e).Yukarda belirtilen konular ele almak amacyla 2009 ylnda, Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) ve zel evre Koruma Kurumu Bakanl (KKB), Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB) ve Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM) ile ibirlii iinde Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesini balatmtr. Trkiyenin karasularnda deniz biyolojik eitliliin korunmas iin uzun vadeli zm; Deniz ve Ky Koruma Alanlar (DKKA) ann yeniden dzenlenerek, etkin ve srdrlebilir bir ynetim ile ekolojik faaliyetlerin iyiletirilerek, biyolojik eitliliin korunmas iin yeniden tasarlanmasdr. Bu abann nemli bir yn, ynetim maliyetlerini karlamak iin gelir getirici olanaklar da ieren srdrlebilir mali mekanizmalardr. DKKA iin gelir getirici faaliyetler, sadece yerel ekonomik kalknma asndan deil ayn zamanda bunlarn kullanm ve ynetim biimlerinin retken ve deerli ekosistemler zerinde gsterdikleri etkiler nedeniyle de nemlidir. Trkiyede deniz ve ky ekosistemlerinin, dnyann en retken olanlar arasnda olduunun ve bu sistemlerden elde edilen nemli sosyo-ekonomik getirilerin bulunduunun altnn izilmesinde fayda vardr (UNEP, 2006). Bu alma, yukarda aklanan byk projenin bir parasdr; temel amac Trkiyenin Bat sahillerinde yer alan ve Projenin alt pilot alan olarak seilen yerlerde srdrlebilir gelir getirici faaliyetleri tespit etmektir. Bu alanlar, Fethiye-Gcek, Kyceiz-Dalyan, DataBozburun, Gkova, Foa zel evre Koruma Blgeleri ve Ayvalk Adalar Tabiat Parkdr. Rapor alternatif geim yaratan ve/veya mevcut faaliyetlere deer katan gelir getirici faaliyetler zerinde durmaktadr. Genel olarak, bu faaliyetler ana balk altnda incelenmitir : Tarm, Turizm ve Balklk. Ayrca, rapor evre ve Orman
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi 1
Bakanl ve KKB iin potansiyel gelir getirici faaliyetleri vurgulamaktadr.
1.1 Raporda Analiz Edilen Temel Sektrler

alma alanlarnda nde gelen ekonomik sektrlerden biri olan turizm, gelir getirici faaliyetler arasnda dier sektrlere kyasla daha fazla katkda bulunma potansiyeline sahiptir. Kresel turizmin en hzl byyen alt sektrlerinden biri olan ky turizminde (UNEP, 2006), 1980 ylndan itibaren Trkiyede bir patlama yaanmtr. Turistik faaliyetlerin ounluu Akdeniz ve Ege ky blgelerinde younlamtr (Kltr ve Turizm Bakanl, 2007). 2009 ylnda, en ok yabanc ziyareti alan lkeler arasnda yeralan Trkiye, 25,5 milyon turist ile 7. sraya ykselmi ve turizme dayanan gelirleri 21,3 milyon ABD dolarna ulamtr (Dnya Turizm rgt, 2009). Esiz doal ve kltrel mekanlar ieren projenin tm alanlar, kendi blgelerinde turizmde birer lider haline gelebilirler. Bugne kadar turizm sektrnde bu alanlar ncelikli olarak doal zellikleri (plajlar, manzara, olumlu hava koullar vb.) ile ne gemi ve turistler bu alanlar yaz tatili iin ziyaret emitir. Alt alma alannda tur irketleri, benzer gnlk gezi seenekleri sunan tekne gezileri dzenlemektedir. Marinalar da turizm ilgili faaliyetler iinde nemli bir yere sahiptir. Fethiye Sosyo-Ekonomik Raporuna gre, son yllarda Trkiyede marinalara ciddi yatrmlar yaplmtr (Fethiye Sosyo-Ekonomik Raporu, 2010). Yat turizmi talebi Fransz, talyan ve spanyol sahillerinin doygunlua ulamas ile daha temiz sahillere doru kaymtr. Benzer ekilde Trkiye kylar da yat ve yelken turizmi iin nemli rotalar haline gelmitir. alma alanlarnda nemli bir dier deniz tabanl turizm aktivitesi daltr. Balca dal merkezleri Akdenizde yer almakta, projenin pilot blgeleri ierisinde bulunan Fethiye, ldeniz ve Ayvalkta youn dal turizmi yaplmaktadr. Sualt manzaralar, tneller, maaralar ve kayalk tepe noktas gibi farkllklarla, bunlar kefetmek isteyenler iin ok deerli, cazip yerlerdir.
Son zamanlarda, arpk kentsel gelimeler, evre kirlilii ve doal habitatlar zerindeki basklarn artmas ile gelecei tehlikeye giren turizmin sadece gne ve plaj odakl olmaktan karlp, eitlendirilmesi gerektii hem kamu ve zel sektr tarafndan kabul edilmektedir (Turizm Bakanl, 2007). Yaplan saha almalar srasnda da kitle turizminin alternatif faaliyetler ile zenginletirilmesi gerektii ynnde bir ihtiya bulunduu tespit edilmitir. Bu alanlarda kara ve deniz zerinde yaplabilecek doa bazl gezi/spor faaliyetleri, tarma dayal iftlik ziyaretleri ve kltrel/ arkeolojik ziyaretler gibi turizm ile ilgili daha geni olanaklar sunularak, henz deerlendirilmeyen potansiyeller eitlendirilebilir. Alt pilot alanda da tarm, yre ekonomilerine nemli katkda bulunmakta ve ayn zamanda hane gelirlerine katk salamaktadr. Trkiye ekonomisinin itici gleri arasnda bata gelen tarm, krsal kesimde lkedeki igcnn yaklak %25ini oluturmaktadr (Avrupa Komisyonu, 2010). Sadece Ege blgesinde tarmn gelir iindeki pay % 28dir (GEKA, 2010). Bunun yansra, krsal turizme de gn getike artan bir talep olmas nedeniyle Trkiyedeki geleneksel tarm uygulamalar turizmin geliimine de katkda bulunmaktadr. Gney Ege Kalknma Ajans (GEKA) tarafndan yaplan almada da Mula li iin desteklenecek ncelikli sektr olarak organik tarm ve ekoturizm ngrlmektedir. Ege sahilinde am fst, zeytin, ifal otlar, narenciye ve dier meyveler ile bal retimi iin arlarn yetitirilmesi gibi geleneksel tarmn uzun bir gemii bulunmaktadr. Tm alma alanlarnda zeytinya retimi ve zeytin yetitiricilii tarihi dnemlere kadar uzanmaktadr. Ayrca alanlarda organik tarm yntemleri kullanlarak deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi zel rnler iin potansiyel bulunmaktadr. alma alanlarnda nc ne kan ekonomik sektr balklktr. Gney Marmara blgesinde ihra edilen rnler ierisinde imalat ve madencilikten sonra su rnleri nc olarak gelmektedir (GEKA, 2010). Ayn ekilde drt korunan alann yer ald Mula linde, 2009 verilerine gre su ve hayvan rnleri ihracatndan, yaklak 50
milyon ABD Dolar gelir salamtr (a.g.e). Ege Blgesindeki balklarn % 20sinin Foadan saland bilgisi raporlarda yer almaktadr (ZKA, 2009). Ayvalkta, 2010 ylnn ilk dokuz aynda 25.000 ton balk avlanm ve 2010 ylnda yurtdna ihracat 4.835.236 ABD Dolar tutarnda olmutur (Ayvalk Tarm le Mdrl, 2010). alma alanlarnda balklk halen yerel balklar tarafndan kk lekli olarak yaplmaktadr. Kk lekli balklk sayesinde yre halk geimlerini ve gda maddelerini salamaktadr. Ancak geleneksel balklk uygulamalar, kaynaklar zerinde ar bask yaratan ve her geen gn saylar artan byk troller ile rekabet edememektedirler. Hukuki olarak belirlenen deniz koruma blgeleri dnda avlanan trollerin, besin zinciri zerindeki yerel ve blgesel etkileri henz iyi anlalamamtr. Bu rapor, karar vericiler, zel yatrmclar, yerel ynetimler ve ky alanlarnda srdrlebilir gelir getirici faaliyetler ile ilgili nans salayan kurulular da dahil olmak zere geni bir payda topluluuna bilgi salayacaktr. Raporun veri eksiklii ve buna bal olarak da ayrntl olarak analiz eksikliine dayal snrlamalar kabul edilmelidir. Bu rapor, konunun her ynden ele alnd iddiasnda deilse de, blgelerin mevcut durumu geni bir ekilde incelenerek, srdrlebilir kalknma iin bir balang noktas olabilecek sz konusu faaliyet konular ve eksiklikleri belirlenmektedir. Ayrca potansiyel gelir getirici faaliyetler ile ilgili daha nceden yaplm herhangi bir zibilite almas ya da i plan bulunmamas da dikkate alnmaldr; yrtlen baz almalar (devam eden) henz bitmemitir. almada, bir veya iki belirli faaliyetin ayrntl olarak deerlendirilmesi yerine bir ok aktiviteye deinilmektedir. Bu raporun bir sonucu olarak, her proje alan iin faaliyetlerin daha spesik bir listesi hazrlanacaktr. Nihai zibilite raporunda, daha somut frsat ve riskler tespit edilecek ve pilot olarak nerilen faaliyetler iin frsatlar aratrlarak, gelecekteki stratejilerin belirlenmesi ve dier alanlarda benzer uygulama olanaklar aratrlacaktr.
1.2. Metodoloji
Belirlenen deniz ve ky koruma alanlarnda (DKKA) gelir getirici faaliyetleri aratran bu Ara Fizibilite Raporu, Austos-Aralk 2010 aylar arasnda hazrlanmtr. alma aadaki ana admlardan olumaktadr: 1. Mevcut Yasa ve Politikalarn Gzden Geirilmesi: Yerel uzmanlar, KKBnn kurumsal gelir getirici faaliyetlerini, zellikle ky blgelerinde yeralan gnbirlikler ile ilgili politikalarn anlamak amacyla ilgili mevcut dzenlemeler zerinde bir inceleme yapmlardr. Ayrca, KKB stratejik planlar ve eylem planlar da gelirleri artrma potansiyelleri asndan analiz edilmitir. 2. Literatr Taramas Yerel uzmanlar mevcut birincil ve ikincil kaynaklar aratrm ve gzden geirmilerdir. Bunlar arasnda projenin pilot alanlar ile ilgili hazrlanm KKBnin yaptrd sosyo-ekonomik raporlar, zmir ve Gney Ege Kalknma Ajanslarnn raporlar, bilimsel makaleler, konferans bildirileri ve dier belgeler bulunmaktadr. 3. Geni bir payda topluluunun grlerinin alnmas alma literatr taramas ve saha almalar sonucunda hazrlanmtr. nce literatr taramas srasnda tespit edilen sorunlar ve sorular deerlendirmek amacyla yerel uzmanlar alt blgede saha ziyaretleri yapm; yerel ynetimler, kamu ve zel sektr temsilcileri, otel ve dier iletme sahipleri, tur operatrleri ve temsilcilerinin grleri alnarak, baz blgelerdeki kyler de ziyaret edilmitir. Proje alanlarnda kamu, turizm ve dier ilgili sektrlerde eitli grevlerde bulunan anahtar paydalar ile ayrntl yz yze mlakatlar yaplmtr. Her payda grubu iin nceden hazrlanm ak ulu sorular sayesinde, Austos ve Ekim 2010 tarihleri arasnda (toplam 19 gn) alt alanda toplam 132 grme gereklemitir. Mula linde bulunan drt alanda; Fethiye-Gcek, Kyceiz-Dalyan, DataBozburun, ve Gkova KBde 88, Ayvalk Tabiat Parknda 25 ve son olarak Foa KBde 19 tane grme yaplmtr. Grlen kiiler ile bilgiler EK Ide verilmektedir.
Grmelerde yerel paydalarn faaliyetleri ve deneyimleri hakknda bilgi edinilmitir. Paydalarn birikimlerinden yararlanlarak, tavsiye edilecek giriimlerin baarl veya baarsz olmas ve karlalabilecek glkler/frsatlar konusunda kir sahibi olunmutur. Rapor, tm uzmanlarn belirli blmlere katkda bulunmas ile ortak bir ekilde hazrlanmtr. Bu raporun bir sonucu olarak, KKB ve ilgili yre halknn gelirlerinin artrlmas amacyla her proje alan iin srdrlebilir ve evre dostu ekonomik faaliyetlerin bir listesi hazrlanacaktr (Faaliyet 2.4.8). Bu raporda, seilen faaliyetler iin ilgili paydalarn detayl bilgilerinin yer ald bir tablo (kamu, zel vb.) oluturulacaktr.
1.3. Rapor Yaps

Rapor, be blm halinde dzenlenmitir. Birinci blmde projeye ilikin tantc bilgiler verilmektedir. kinci blmde alanlarda faaliyet gsteren ve sz sahibi paydalarn tantc bilgileri yer almaktadr. nc blmde alanlarn konumlar ile sosyo-ekonomik ve ekolojik zellikleri verilerek genel bir bak sunulmaktadr. Drdnc blmde alanlarda tarm, balklk ve turizm faaliyetleri ile ilgili olarak yaplan grmelerin bulgular zerinde durulmaktadr. Son blmde ise bulgular deerlendirilmekte ve gelir getirici etkinliklerin baarl olarak uygulanabilmesi iin zerinde durulmas gereken nemli noktalar vurgulanmaktadr.
KURUMSAL BAKI: PAYDALAR
rkiyenin deniz ve kylarndaki mevcut gelir getirici faaliyetler birok sektr kapsamaktadr. Bu sektrlerde ilgili kamu kurumlarnn sorumluluklar gerei nemli grevleri bulunmaktadr. Kamu sektrnn srdrlebilir bir kalknma modeli uygulanmas iin alma alanlarnda uygun bir ortam yaratlmas asndan nemli rol vardr. Bu blmde verilen bilgiler alanda yaplan grmelere ve kamu kurumlar ile dier kurum ve kurulularn internet sayfalarnda (referanslarda verilmekte) yer alan bilgilere dayanmaktadr. DKKA kurulmas ve ynetimi iin kurumsal sorumluluk drt kurumda toplanmaktadr: (i) zel evre Koruma Kurumu (KKB), (ii) Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl1 Balklk ve Su rnleri Genel Mdrl, (iii) Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM), (iv) Kltr ve Turizm Bakanl (UNDP 2009). Kamu kurumlarnn yan sra, konuyla ilgilenen dier pek ok kurum veya kurulu bulunmaktadr2. Bu destekleyici kurulularn turizm-tarm ve dier kalknma stratejilerinin doru uygulanmasn salanmas iin koordineli bir ekilde birlikte almalar gerekmektedir. Bu blmde alanlarda bulunan paydalarn bazlar hakknda zet bilgilerverilmektedir. Her bir alann farkl karakteristiklere sahip olmas ve farkl faaliyetler barndrmalar nedeniyle bu kapsaml bir liste deildir. Bu durum alanda bulunan kyler iin de geerlidir. Be alan; Fethiye-Gcek, Kyceiz-Dalyan, DataBozburun, Gkova ve Foa zel evre koruma blgeleridir; Ayvalk Adalar ise DKMPGM yetki ve sorumluluunda ynetilen farkl bir koruma statsne sahip olup Tabiat Parkdr.
Raporun hazrlanma aamasnda, Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB) ad; Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl olarak deimitir. 2 Paydalar ve katlmlar hakknda detayl bilgiler iin UNDP Proje Dokman 16. s. Tablo 4: http://www.undp.org.tr/Gozlem2. aspx?WebSayfaNo=2193
2.1 zel evre Koruma Kurumu Bakanl (KKB)

KKB, evre ve Orman Bakanlnn bal kuruluudur ve merkezi Ankaradadr3. 1976 tarihinde Barcelonada imzalanan Akdenizin Kirlilie Kar Korunmas Szlemesi ne dayal olarak, 12.06.1988 tarih ve 8813019 sayl Bakanlar Kurulu Karar gereince Babakanla bal zel evre Koruma Blgesi Bakanl geici olarak ihdas edilmitir. Sz konusu protokole ve 2872 sayl evre Kanununun 9. maddesinde yer alan Bakanlar Kurulu, lke ve dnya leinde ekolojik neme haiz olan, evre kirlenme ve bozulmalarna duyarl alanlarn, doal gzelliklerinin gelecek nesillere ulamasn emniyet altna almak zere, gerekli dzenlemelerin yaplabilmesi amacyla zel evre Koruma Blgesi tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esaslar ile plan ve projelerin hangi Bakanlka yrtleceini belirlemeye haizdir hkm gereince; 13.11.1989 tarih 20341 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 383 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile zel evre Koruma Kurumu Bakanl kurulmutur. Bu kararnamede zel evre Koruma Blgesi tespit ve ilan edilecek alanlarda Blgelerin sahip olduu evre deerlerinin korunmas, mevcut evre sorunlarnn giderilmesi iin tm tedbirleri almak, bu alanlarn koruma kullanma esaslarn belirlemek, her lekteki imar planlarn yapmak ve resen onaylamak yetki ve grevi zel evre Koruma Kurumu Bakanlna verilmitir. 383 sayl KHK ile kurulan Babakanlk zel evre Koruma Kurumu Bakanl, 444 sayl KHK ile 21.08.1991 tarihinde kurulan evre Bakanlna balanmtr. Kurum, 1.5.2003 tarih ve 4856 sayl Kanun ile evre ve Orman Bakanlklarnn birlemesi zerine evre ve Orman Bakanlnn bal kuruluu olmutur. zel evre Koruma Kurumu bir kamu
kuruluu olarak almalarn srdrmekte ve ayr bir btesi bulunmaktadr. KKBnn Amac Kurum Bakanlnn amac ilan edilmi olan zel evre Koruma Blgelerinde doal gzelliklerin, tarihi ve kltrel kaynaklarn, biyolojik eitliliin, sualt, sust canl ve cansz varlklarn korunmasn ve bu deerlerin gelecek nesillere aktarlmasn salamak, srdrlebilirlik anlay erevesinde blgelerin ekonomik kalknmalarn desteklemek ve evre bilincini arttrmaktr. KKBnn Hedeeri Koruma kullanma dengesini kurmak, Snrl ve verimli tarm alanlarn ve nitelikli orman alanlarn korumak, Yerst ve yeralt su kaynaklarnn kirlenmesini nlemek, sulak alanlarn kaybn engellemek, Blgeleri planl bir biimde, dengeli kullanma amak, Blgelerdeki yerlemelerin evre altyaplarn iyiletirerek gelitirmek, Blgelerde tarm, turizm, balklk gibi ekonomik sektrlerin doal yapy bozmayacak bir biimde gelitirilmesini salamaktr.
2.2. evre ve Orman Bakanl4

evre Bakanl ve Orman Bakanl Tekilt Ve Grevleri Hakknda 4856 sayl Kanun ile evre ve Orman Bakanl birlemitir. Bakanln sorumluluklar yledir: evrenin korunmas ve iyiletirilmesi, krsal ve kentsel alanda arazinin ve doal kaynaklarn en uygun ve verimli ekilde kullanlmas ve korunmas, lkenin doal bitki ve hayvan varl ile doal zenginliklerinin korunmas, gelitirilmesi ve her trl evre kirliliinin nlenmesi ile ormanlarn korunmas, gelitirilmesi ve orman alanlarnn geniletilmesi, ormanlarn iinde ve bitiiinde yaayan kyllerin kalkndrlmas ve bunun iin gerekli tedbirlerin alnmas, orman rnlerine olan ihtiyacn karlanmas ve orman rnleri sanayinin gelitirilmesidir.
Raporun hazrlanmas srasnda yle bir deiiklik meydan gelmitir: 08.07.2011 tarih ve 27968 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Kanun deiiklii (07.07.2011 tarih, B.02.0.PPG.0.12-300-02/7062 sayl Onay) ile evre ve ehircilik Bakanlna balanmtr. 17.08.2011 tarih ve 28028 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren 648 sayl evre ve ehircilik Bakanlnn Tekilat Ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname le Baz Kanun Ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Hkmnde Kararname ile zel evre Koruma Kurumu kapatlarak; bakanln ana hizmet birimi olarak Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl kurulmu, Bakanlk Makamnn 18.08.2011 tarih ve B.09.0.SGB.0.10-010-06/2239 sayl Oluru ile tekilatlanmtr.
Raporun hazrlanma aamasnda bu bakanln ad deimitir: Orman ve Su leri Bakanlnn kurulmas ile baz kanun ve kanun hkmnde kararnamelerde deiiklik yaplmas; 6/4/2011 tarihli ve 6223 sayl Kanunun verdii yetkiye dayanlarak, Bakanlar Kurulunca 29/6/2011 tarihinde kararlatrlmtr.
2.3. Orman Genel Mdrl

evre ve Orman Bakanl altnda faaliyet gsteren Orman Genel Mdrl, Trkiyede orman ve orman kaynaklarn srdrlebilir bir ekilde korunmas ve kullanlmasn salamak iin politikalar ve dzenlemeler gelitirmekle sorumludur. Genel Mdrln sorumluluklar ayrca Trkiye ormanlarnn korunmas, korunan alanlar ve milli parklar, orman ynetimi planlama, silvikltr, retim ve orman rnlerinin pazarlanmas, aalandrma ve erozyon kontrol ve orman-ky ilikilerinin ynetimini iermektedir. 1937 ylnda karlan 3116 sayl Orman Kanunu ile ormann ilk yasal tanm yaplm ve Trkiyede orman politikalarnn ilkleri oluturulmutur. Bu kanun, 1956 ylnda yeni Orman Kanununun (No 6831) hazrlanmasna kadar birok deiiklie uramtr. Buna ramen bu kanun o zamandan beri uygulamadadr. Orman ve ky ilikileri (ORKY) Orman-Ky likileri Genel Mdrl bnyesinde ynetilmekte Kutu 1. Orman Ky likileri ORKY5
olup, aada ayrntl olarak aklanmtr. alma alanlarnn bazlarnda orman kyleri KB snrlar ierisindedir ve bu kylerde Orman Genel Mdrl ile KKB ibirlii ierisinde almaktadr.5
2.4. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM)

Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, 9.8.1983 tarihli ve 2873 sayl Mill Parklar Kanunu ile mill parklar, tabiat parklar, tabiat antlar, tabiat koruma alanlar ve yeterli mesire yerlerinin ayrlmas, korunmas, plnlanmas, dzenlenmesi, gelitirilmesi, tantlmas, ynetilmesi, iletilmesi ve ilettirilmesi ile ilgili ileri yrtmek, verilen grevleri yapmak ve yaptrmak ile sorumludur. DKMPGM sorumluluundaki korunan alanlardan olan Milli Parklar, uzun devreli gelime plan (UDGP) dzenlemeleri araclyla ynetmektedir. Genel Mdrlk lke genelinde avclk kontrol konusunda gerekli kararlar alarak kendi doal yaam ortamlar iinde av ve yaban hayat trlerinin korunmas konusunda sorumludur.
Orman ii ve kenarnda yaayarak yaamn orman kaynaklarna bal olarak idame ettiren 20.000 zerinde orman kynde 7-8 milyon orman kyls bulunmaktadr. Bu topluluklarn hemen hemen tm enerji ihtiyalar devlet ormanlarndan yksek oranda sbvanse edilen yakacak odun sayesinde karlanr. Ayrca nemli miktarda kaak kesim yaplmakta ve bunlar orman kylleri tarafndan kullanlmaktadr. Orman kyllerinin odun ihtiyalar ylda 400 000 m3 civarndadr ve devlet tarafndan sbvansiyonlu fiyatlarla sunulmaktadr. Orman alanlarnda toplanan odun d Orman rnleri (NTFPs) ise orman blgelerinde hem gda hem de gelir olarak aile btesine nemli katklar salamaktadr. Hayvanclk iin akta otlatma ve klk iin depolamak amal toplanan yem, odun d orman rnleri arasnda zellikle uzaktaki dalk blgelerinde ana gelir kaynaklarndan biridir. Anayasann 170. maddesine dayanarak, ORKY ormanlar zerindeki olumsuz etkileri en aza indirmek amacyla krsal alanda orman alanlar iinde veya yaknnda yaayan insanlarn ekonomik, sosyal ve kltrel geliimine katkda bulunmak amac ile kurulmutur. Faaliyetlerin finansman genel bte iindeki zel denekten karlanmaktadr. zel denek gelirlerinin kayna; genel bteden Bte Kanunuyla verilen miktar, orman rn satlarndan elde edilen gelirin %3, orman iletmelerinin safi karlarnn %10u, izin-irtifak haklarna dayanarak proje bedelinin %3 ve kredi geri dnmleridir. ORKY katklar genel olarak yle kategorize edilir: 1) Kyn tzel kiiliine ba, 2) Sosyal ihtiyalar iin dk faizli kredi (841,171 adet teklif), 3)Ekonomik yatrmlara ynelik bireylere dk faizli kredi, 4) Eitim hizmetleri. ORKY kavram ve uygulad yntemler asndan Trkiyede orman baar yklerinden biri olarak uygulanabilir, ancak ORKYn etkileri giderek azalmaktadr. rnein son on ylda, katklar iin kullanlan yllk ortalama bte kyller tarafndan beklenen miktardan daha dk 20-25 milyon ABD Dolar civarnda olmutur. Bakanln yllk katks ise 400 milyon ABD Dolardr ki bunun iinde istihdam iin orman kyllerine denen cret ve maalar dahildir. Bakanlk, rnein 2003 ylnda; yangn sndrme ekipleri iin (tm orman kyllerinden oluan) 75 milyon $, orman sbvansiyonlar iin (dk fiyatl ahap satlar) 84 milyon $, dier tip istihdamlar iin 98 milyon $ ve hasat ilemleri iin 150,000,000 $ demitir. Ayrca, 15.000 ton civarnda odun d orman rnleri, ok dk fiyatlarla orman kylleri tarafndan toplanmaktadr (bu rnlerin yllk ihracat deerinin 100 milyon dolarn zerinde olduu tahmin edilmektedir. Orman sektrne katks bulunan aalandrma, kre, korunan alanlar, vahi yaam ve oyun parklar (cretler ve dier yollarla) gibi dier etkinliklerden elde edilen gelirler veri eksiklii nedeniyle yer almamtr.nmzdeki 20 yl boyunca bakanln katksnn ayn dzeyde devam etmesi beklenmektedir. ORKYn kltlmesi ve Krsal Kalknma Genel Mdrl ile entegre edilmesi olasdr ki her iki durumda da ORKYn halen azalm olan etkinliinde fazla bir deiiklik olmayaca dnlmektedir.
Kaynak: ORKY web sayfas ve yaplan grme
2011 ylnda, ORKY Genel Mdrlnn grev ve yetkileri 645 sayl kanun hkmndeki kararname ile deitirilmi; Genel Mdrlk Orman ve Su ileri Bakanlna bal Daire Bakanl eklinde yaplandrlmtr.
Trkiyenin ilk milli park 1958 ylnda ilan edilmitir. O tarihten bu yana 39 milli park kurulmutur. Bu parklarn bazlar balangta arkeolojik ve tarihsel amal kurulmu olmakla birlikte, alanlarn zengin doal yaam alanlarna sahip olmalar biyolojik eitliliin de korunmasn salamtr. Ayvalk Adalar Tabiat Parknda faaliyetleri belirlemek amacyla 12.02.2004 tarihinde 2873 sayl Kanun gerei Uzun Devreli Gelime Plan (EK IIde) hazrlanm; ancak onaylanmamtr. Korunan alanlarn ynetiminden sorumlu olan dier kamu kurumlarndan farkl olarak, DKMPGM milli parklarda alan klavuzlar atayabilir. Alan klavuzlarnn seimi, eitimi, alma usul ve esaslar ile ilgili mevzuat kanunla belirlenmitir (Resmi Gazete, 2010).
hizmetleri ounlukla devlet kurulular tarafndan salansa bile bu hizmetlerin etkililii; bte snrlamalar, personelin motivasyon eksiklii ve TKB bnyesindeki yaymc saysnn azalmas gibi nedenlerden tr istenilen dzeyin gerisindedir Tarm ve Kyileri Bakanl balklkta da nemli bir role sahiptir. Koruma ve Kontrol Genel Mdrl balklk sektrnn ynetimi, geliimi ve politikalarnn oluturulmasndan sorumludur. Ayrca etkin kaynak kullanm ve kontrol, balklk kaynaklar ile ilgili bilgi toplama ve ynetim, etkin kaynak ynetimi konular da Genel Mdrln grevleri arasndadr.
2.6. Kltr ve Turizm Bakanl

Kltr ve Turizm Bakanl 16.4.2003 tarih ve 4848 sayl kanun ile kurulmutur. Bu Kanunun amac; kltrel deerleri yaatmak, gelitirmek, yaymak, tantmak, deerlendirmek ve benimsetmek, tarih ve kltrel varlklarn tahribini ve yok edilmesini nlemek, yurdun turizme elverili btn imknlarn lke ekonomisine olumlu katk salayacak ekilde deerlendirmek, turizmin gelitirilmesi, pazarlanmas, tevik ve desteklenmesi iin gerekli nlemleri almak, kltr ve turizm konularyla ilgili kamu kurum ve kurulularn ynlendirmek ve bu kurulularla ibirliinde bulunmak, yerel ynetimler, sivil toplum kurulular ve zel sektr ile iletiimi gelitirmek ve ibirlii yapmak zere Kltr ve Turizm Bakanlnn kurulmasna, tekilt ve grevlerine ilikin esaslar dzenlemektir. lkemizdeki turizm alanlarnda altyap hizmetlerinin salkl yrtlmesini temin amacyla kurulmu bulunan Turizmi Gelitirme ve Altyap letme Birlikleri 5355 sayl Mahalli dare Birlikleri Kanunu dahilinde hizmet yrten mahalli idare birlii niteliindeki kamu tzel kiileridir. 03.01.2008 tarih ve 26745 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2007/13030 sayl Bakanlar Kurulu karar ile 5355 sayl Mahalli dare Birlikleri Kanununun 4. maddesine gre kurulan MARTAB bunlara bir rnek olup faaliyet alan yalnzca Marmarisi deil Gkovadan Bozburuna kadar tm blgeyi kapsamaktadr. Marmaris Turizm Birlii (MARTAB) blgenin tarihi, kltrel, doal deerlerini tantmak, turizm amal kullanmlarn gelitirmek ve turizm sektr ile kamu kurumlarnn ortak almasn dzenlemek amacyla Bakanlar Kurulu karar ile kurulmu bir turizm birliidir. Marmaris, Armutalan, meler, Beldibi, Turun, Bozburun, Akyaka ve Gkova
2.5. Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB)6

Tarm ve Kyileri Bakanl zirai retim sistemlerinin uygulanmasndan dzenlenmesine her aamada sorumlu ana kurumdur, TKBnin baz birimleri yledir: Tarmsal letmeler Genel Mdrl (TGEM); Tarmsal retim ve Gelitirme Genel Mdrl (TGEM); Koruma ve Kontrol Genel Mdrl (KKGM); Tekilatlanma ve Destekleme Genel Mdrl (TEDGEM); Tarmsal Aratrmalar Genel Mdrl (TAGEM); l Tarm Mdrlkleri (Trkiyenin 81 ilinde). TKB, 81 il mdrl ve her ildeki ilgili mdrlklerle Trkiyedeki tarmsal retimi ynlendirmektedir. TGEM zel olarak tarm ve tarmsal sanayi desteklemek ve temel hizmetleri salamak amacyla kurulmutur. TGEMin bu etkinlikleri, piyasa ynelimiyle ve kr amacyla yrtmesi beklenmektedir; kooperatif yelerinin tarmsal eitimi konusunda uzmanlamtr. TEDGEM ve illerdeki tarm mdrlkleri, hayvan sal, tarm, tarm ekonomisi ve laborant liselerinin yan sra kimi durumlarda aratrma kurumlar ve niversitelerle ibirlii yapmaktadr. TEDGEMin rutin program kooperatif hizmetlerinin ve etkinliklerinin organizasyonu, tarm kesimindeki kadnlarn eitimi, aratrmaclar, yaymclar ve iftiler arasndaki ilikilerin iyiletirilmesi gibi alanlar kapsamaktadr. Tarmsal yaym
6
3.06.2011 tarih ve 639 sayl KHK ile Bakanlk, Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl olarak yaplandrlm, grev ve yetkileri yeniden dzenlenmitir.
Belediyeleri ile blgedeki 15 kyn iinde olduu birlik, yurtii ve yurtd tantm almalarnn yansra nmzdeki dnemde turizm politikalarnn belirlenmesi, planlama almalar, srdrlebilir turizm bilincinin gelitirilmesi amacyla ulusal ve uluslararas almalarda da bulunacaktr. MARTAB, bu almalar yaparken yaptrm gcn, 5355 Sayl Mahalli dare Birlikleri Kanunudan alarak, l zel daresi, belediyeler, ky muhtarlar belgeli turistik tesisleri ile Birlik yesi olmayan ancak blgede faaliyet gsteren turistik tesis ve iletmelerden de katk pay elde edecektir. Belirtilen kanun erevesinde blgedeki iletmeler, yerel ynetimler ve l zel daresi katlm pay veya creti demektedir. Yukardaki Bakanlklarn yan sra ibirlii yaplan dier kurum ve kurulular aada verilmektedir.
2.7. Sahil Gvenlik Komutanl

Sahil Gvenlik Komutanlnn misyonu ulusal ve uluslararas yasalar uygulamak ve deniz yetki sahas iinde can ve mal gvenliini temin etmektir. Trkiye Cumhuriyetinin btn sahillerinde, i sular olan Marmara Denizi, stanbul ve anakkale boazlarnda, liman ve krfezlerinde, karasularnda, zellikle ekonomik blgesi ile ulusal ve uluslararas hukuk kurallar uyarnca egemenlik ve denetimi altnda bulunan deniz alanlarnda, kanunlarla kendisine verilen grevlerin uygulanmas ve yetkilerin kullanlmasndan Sahil Gvenlik Komutanl sorumludur. Kanun (No: 2692) ile deniz zerinde yetkiye sahip bir kolluk kuvveti olarak faaliyet gsteren Sahil Gvenlik Komutanlnn temel grevleri aadaki gibidir7. Sahil Gvenlik Komutanlnn grevleri unlardr: a. Sahil ve karasularmz korumak, gvenliini salamak, ulusal ve uluslararas hukuk kurallar uyarnca hkmranlk haklarna sahip olduumuz denizlerde bu hak ve yetkileri kullanmak. b. Deniz yolu ile yaplan her trl kaaklk eylemlerini, - 25/4/1973 tarih ve 1710 sayl Eski Eserler Kanununa aykr eylemleri, - 18/12/1981 tarih ve 2565 sayl Askeri Yasak Blgeler ve Gvenlik Blgeleri Kanununa aykr eylemleri, nlemek, izlemek, sulular yakalamak, gerekli ilemleri yapmak, yakalanan kii ve su vastalarn yetkili makamlara teslim etmek.
7
http://www.hukuki.net/kanun/2692.15.text.asp
c. Liman snrlar dnda : - 19/4/1926 tarih ve 815 sayl Trkiye Sahillerinde Nakliyat Bahriye (Kabotaj) ve Limanlarda Karasular Dahilinde crai Sanat ve Ticaret Hakknda Kanuna, - 9/4/1937 tarih ve 3222 sayl Telsiz Kanununa, - 10/6/1946 tarih ve 4922 sayl Denizde Can ve Mal Koruma Hakknda Kanuna, - 24/4/1930 tarih ve 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanununa, - 3/5/1928 tarih ve 1234 sayl Hayvanlarn Salk Zabtas Hakknda Kanuna, - 15/5/1957 tarih ve 6968 sayl Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Kanununa, - 22/3/1971 tarih ve 1380 sayl Su rnleri Kanununa, - 15/7/1950 tarih ve 5682 sayl Pasaport Kanununa, - 15/7/1950 tarih ve 5683 sayl Yabanclarn Trkiyede kamet ve Seyahatleri Hakknda Kanuna, - 6/11/1981 tarih ve 2548 sayl Gemi Salk Resmi Kanununa, - 12/3/1982 tarih ve 2634 sayl Turizmi Tevik Kanununa, - Seyir gvenlii ile demirleme, balama,avlanma, dalglk ve bayrak ekme ile ilgili hkmlere, - Deniz ve hava aralar ile denizlerdeki tesislerden yaplacak her trl kirletmelerle ilgili hkmlere, - Yukarda belirtilen konulara ilikin uluslararas andlamalara, aykr eylemleri nlemek, izlemek, sulular yakalamak, gerekli ilemleri yapmak, yakalanan kii ve su vastalarn yetkili makamlara teslim etmek. d. Deniz ve Kylarda Grlecek Babo Mayn, Patlayc Madde ve pheli Cisimlerin Yokedilmeleri Hakknda 17/5/1948 tarih ve 5202 sayl Kanunun uygulanmasnda gerekli koruma tedbirlerini alarak ilgililere haber vermek. e. Deniz seyir yardmclarnn ilgili hkmlere gre alma durumlarn, yetkili kurulularca konulan deniz engelleri ile batk iaretlerinin srekliliini izlemek, kontrol etmek, grlen aksaklk ve noksanlklar ilgililere bildirmek. f. Uluslararas Denizde Arama ve Kurtarma Szlemesinin ngrd dzeyde arama ve kurtarma grevlerini icra etmek. g. Karasularmza giren mltecileri silah, mhimmat vesair harp vastalarndan artmak ve bu mlteciler ile onlarn nezdindeki silah, mhimmat vesair harp vastalarn ilgililere teslim etmek. h. Grev alanlar iinde genel gvenlik kuvvetlerince takibi gerekli sularla, karada balayp denizde devam eden yukarda belirtilen sular dndaki
sularn izlenmesinde ve sulularn yakalanmasnda gvenlik kuvveti olarak dier gvenlik kuvvetlerine yardm etmek,gerektiinde bu sulara elkoymak ve sulular yakalayp yetkili makamlara teslim etmek. Gmrk tekilat bulunan limanlarda Gmrk ve Tekel Bakanlnn grev ve yetkileri ile Sahil Gvenlik Komutanlnn bu maddede belirtilen grev ve yetkilerine girmeyen konularda zel kanunlara gre grevli ve yetkili klnm dier makamlarn grev ve yetkileri devam eder.
irketler (stevedorlar), ykleme ve boaltmada puvantaj yapan irketler (tali irketleri), gemi klas kurulular, gemi sigorta irketleri, sigortaclar ve bunlarn acenteleri, gemi srveyrleri ve uzmanlar, kurtarma, klavuzluk, deniz dibinin taranmas, yatlk, marina operatrl, gemi levazm salama gibi yardmc hizmetlerde alanlar bulunmaktadr.
2.9. Kalknma Ajanslar

Kalknma Ajanslar, ulusal dzeyde DPT8 koordinasyonunda, kendine zg teknik ve nansman (bte) mekanizmasna sahip, kr amac gtmeyen, abuk karar alp uygulayabilen, merkezi ve yerel idarelerin dnda, kamu, zel sektr ve STKlar bir araya getiren, tzel kiilii haiz, 5449 sayl Kanunla dzenlenmemi ilemlerinde zel hukuk hkmlerine tabi, blgeler (dzey 2 blgeleri) esas alnarak Bakanlar Kurulu Karar ile kurulan teknik kapasitesi yksek, uygulamac olmayan, fakat destekleyici, koordinatr ve katalizr olarak faaliyet gsteren kalknma birimleridir. 5449 sayl Kanunun birinci maddesinde ifade edildii zere; Kalknma Ajanslar, kamu kesimi, zel kesim ve sivil toplum kurulular arasndaki ibirliini gelitirmek, kaynaklarn yerinde ve etkin kullanmn salamak ve yerel potansiyeli harekete geirmek suretiyle, ulusal kalknma pln ve programlarda ngrlen ilke ve politikalarla uyumlu olarak blgesel gelimeyi hzlandrmak, srdrlebilirliini salamak, blgeler aras ve blge ii gelimilik farklarn azaltmak amacyla kurulmaktadr. rnein, zmir Kalknma Ajans (ZKA) 6 Temmuz 2006 tarihli Resmi Gazetede (No.26220) yaymlanan Bakanlar Kurulu karar ile kurulmutur. Fethiye-Gcek, Kyceiz-Dalyan, Data-Bozburun, Gkova KBler; Mula li ierisinde bulunmalar nedeniyle Gney Ege Kalknma Ajansnn sorumluluu altndadr. Gney Ege Kalknma Ajans (GEKA) tarafndan Austos 2010 aynda Mula ili iin gl, zayf ynleri, frsatlar ve tehditler (GZFT) analizi hazrlanmtr. (EK III-1) Ayvalk Balkesir ilini kapsayan Gney Marmara Kalknma Ajans altndadr. Bu iki ajans, Trkiyenin ilk ajanslarndan biri olan zmir Kalknma Ajansna (Foann yerald) nispeten daha yeni kurulmulardr. (ZKA da Foann farkl sektrleri iin GZFT Analizi hazrlamtr : EK III-2).
8
2.8. Deniz Ticaret Odas

Deniz Ticaret Odas olarak da bilinmekte olan stanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Blgeleri Deniz Ticaret Odas, Trk deniz ticaret sektrnn nemli bir mesleki kuruluu olup, merkezi stanbuldadr. ubeleri ise zmir, Bodrum, Marmaris, Antalya, skenderun, Fethiye ve Karadeniz Erelisi, Bat Karadeniz Blgesi ubesidir. Ayrca, Ankarada bir rtibat Brosu ve Trkiyenin tm ky il ve ilelerinde temsilcilikleri vardr. Deniz Ticaret Odas ilk olarak 26 Austos 1982de stanbul Deniz Ticaret Odas olarak kurulmu ve daha sonra faaliyet alan Marmara Denizi Blgesi, Trkiyenin Ege kys ve Akdeniz kys blgelerini ve nihayet lkenin Karadeniz kysn kapsayacak ekilde geniletilmitir. Deniz Ticaret Odasnn en nemli amalar; yelerinin karlarnn korunmas, denizcilerin ortak ihtiyalarnn karlanmas, denizcilik mesleinin gelitirilmesinin salanmas, mesleki faaliyetlerin kolaylatrlmas, ortak kurallarn oluturulmas, denizcilik sorunlar hususunda makamlara tavsiyelerde bulunulmas ve ayn zamanda denizcilik mesleinin disiplin, ahlak ve dayanmasnn korunmasdr. Deniz Ticaret Odasnn balca faaliyetleri; deniz tamaclyla ilgili kurallar ve uygulamalar saptamak, aratrmalar yapmak, deniz tamacl hakknda bilgi toplamak, deniz ticaretinin ulusal tamaclk politikasna uygun olarak gelimesini salamak, Trk limanlarnn imkanlar ve tarifeleri hakknda yabanc kurululara bilgi vermek, denizcilikle ilgili uluslararas rgtlere ye olmak, bunlarn faaliyetlerini izlemek ve kanunda belirtilen dier grevleri yerine getirmektir. Deniz Ticaret Odasnn yeleri arasnda; gemi sahipleri, gemi iletmecileri, gemi acenteleri, gemi alm-satm komisyoncular (brokerler), sevkiyat acenteleri (forvarderler), ykleme, boaltma ve istieme yapan
Raporun hazrlama aamasnda, Devlet Planlama Tekilat, 8.06.2011 tarih ve 641 sayl KHK ile Kalknma Bakanl olarak yaplandrlm; tekilatlanma ve grevler yeniden dzenlenmitir.
10
ALTI ALAN LE LGL GENEL BLGLER
u blmde projenin pilot alanlarnn ekolojik zellikleri ve koruma nceliklerinin yansra gncel sosyo-ekonomik durumlar ile genel bilgiler verilmektedir. Aksi referanslarda belirtilmedii srece, bu alanlara ilikin genel bilgiler KKBnn internet sitesinden alnmtr. Ayvalk Adalar Tabiat Park KKBna bal olmayp, DKMPGMne baldr. Harita 1.de proje alanlar grlmektedir. 1. Fethiye-Gcek 2. Kyceiz-Dalyan 3. Data-Bozburun 4. Gkova 5. Foa 6. Ayvalk Adalar
4 3
2 1
Harita 1. Proje uygulama alanlar
11
3.1 FETHYE - GCEK K BLGES
l Mula Nfus 80.393 Alan 816,02 km2
Harita 2. Fethiye-Gcek K Blgesi Snrlar (kaynak: KKB)
Koruma Durumu
12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile tespit ve ilan edilmitir.
Tarihsel ve Arkeolojik Gemii

Fethiyenin ilk kuruluunun M.. 16. yyda olduu sanlmaktadr. M..362 de Perikles tarafndan zapt edilen Fethiye, daha sonra skenderin ynetimine gemitir. M.. 130 da Roma mparatorluu, M.S. 395 de de Bizans mparatorluu snrlar iinde kalmtr. Malazgirt savandan sonra Seluklu mparatorluuna balanmtr. 1.Hal Seferinde Kemenosla, 1286 ylnda Mentee Bey ve 1390 da ise Yldrm Beyazt tarafndan zapt edilmitir. Kentin denize doru olan kesimlerinde Helenistik ve Roma Dnemine ait kalntlara rastlanmaktadr. Antik Telmessus Tiyatrosu na ait antik duvar kalntlar, Osmanl Dneminden kalma Cezayirli Camii nemli tarihi eserler arasndadr.
Yeri
Fethiye-Gcek zel evre Koruma Blgesi; Mula li, Fethiye lesi ve buna bal 6 belde, 6 ky kapsar; Mula linin Akdeniz Blgesi snrlar iinde ve gneydousunda yer alr. Mulann yaklak 120 km gney dousunda bulunmaktadr. Mendos Dann eteinde, i krfezin hemen dou kenarnda, Teke yarmadasnn bat kesiminde yer alan Fethiye lesinin, kuzeybatsnda Kyceiz lesi, Kuzeyde Denizli, Burdur, douda ise Antalya yer alr.
12
Corafi zellikler
Blgenin gney kylar birdenbire ykselen sarp dalarla kapldr. Fethiye krfezinden sonra karada sren ve Fethiye le alann da kapsayan knt alanlaryla deniz ve Een havzas arasn dolduran ktle, Babada adn alm olup ormanlarla kapl ky kuana dek sokulmaktadr. Yrede 3. zamann sonlaryla 4. zamanda youn tektonik hareketlerle, kme ve ykselmeler, yeni koy ve burunlarn ortaya kmasna yol amtr. kmeler sonucu akarsularn at vadiler deniz sularyla dolmu, ara ve yan vadiler, karaya iyice sokulan koylar ve krfezlere dnmtr Blgede ky boyunca kk koylar ve krfezler bulunmaktadr bunun en zgn rnei Gcek Koyudur. Belceiz Kyndeki l Deniz Lagn sakin bir grnm arz eder. Grlmeye deer koylar arasnda Turun Pnar Koyu, Kalemya Koyu, Samanlk ve Boncuklu Koylar yer alr. Fethiye Krfezinin bat ve kuzeybatsna doru uzanan irili ufakl adalarn hepsi birden Oniki Adalar diye adlandrlr. Bunlarn balcalar; valye Adas, Tersane Adas, Kzl Ada, Katranc Adas, Delikli Adalar, Kzlanada, Hac Halil Adas,Yassca Adas ve Domuz Adasdr.
Ekolojik zellikleri
Blge bitki rts, kyda makiler ve daha yksek yerlerde Konifer ormanlarndan meydana gelir. Bu ormanlar Pinus nigra (Karaam), Pinus bruita (Kzlam) ve Cedrus sp. (Sedir) ormanlardr. Kylarda fundalklar, zeytinlikler, meelikler ve narenciye bulunmaktadr. Ayrca dere ilerinde, deltalarda ve taban suyunun yksek olduu yerlerde yetien Liquidambar orientalis (Gnlk aac) ormanlar endemik trler arasnda yer alr. Gnlk aacndan elde edilen sla ya kozmetik ve ila sanayide kullanlmaktadr. Yrede makiler arasnda nemli yer tutan palamut aac, delice zeytin, ahlat, sandal, akakesme, menengi, kei boynuzu, defne, hayt, mersin, tespih aac, andz, st, akasya sumak, karamuk gibi balca aa trleri bulunmaktadr. Dere ve su kenarlarnda ise nar, kavak, kzlaa bol miktarda grlmektedir. Blgenin nemli ot trleri ise trtl, deve dikeni, efek, kanya, ayrk, topalak, sirken, yabani yulaf, yabani ulluk, narpz, tuzluk, ada ay, salep, badibi, kara diken, sakz dikeni, akr dikenidir. Akdeniz havzas iinde 5 trle temsil edilen deniz kaplumbaalarndan 3 tr (Caretta caretta, Chelonia mydas, Dermochelys coriacea) lkemiz sularnda tespit edilmitir. Bern Szlemesi ve CITES ile koruma altna alnan Caretta caretta, ve Chelonia mydas trlerinin nemli reme alanlarndan biri de Fethiye Kumsallardr.
klim
Yre tipik Akdeniz ikliminin etkisi altndadr. Scak ve kurak geen yaz mevsimi ve lk geen k aylar yre iklimini genel olarak karakterize eden balca unsurlardr.En scak iklim kuanda yer alan blgenin scaklk ortalamalar olduka yksek deerlerdedir.Akdeniz iklim zelliklerini 600 metreye kadar grebiliriz. Ortalama scaklk 30 derece civarndadr. Yerleimin corak durumu (dalarn denize dik olmas) sebebiyle i kesimler kydan daha fazla ya almaktadr. Nem oran dier sahil kentlerine gre dktr.
Sosyo-Ekonomik Durum
Tablo 1de grld gibi, Fethiye-Gcek K Blge nfusu 2009 TK verilerine gre 102.109 kiidir. Bu nfusun % 49unu kadn, % 51ni erkekler oluturmaktadr. (TK, 2010). (Tablo 1 ve 2)
13
Tablo 1. Fethiye Gcek K Blgesi Blge Nfusu(2009)

TOPLAM Fethiye Merkez amky iftlik Gcek Karaulha ldeniz Gkeovack nlice Karg Kayaky Keiler Yanklar TOPLAM 72.003 3.940 2.620 4.039 12.794 4.532 380 830 1.501 680 193 1.791 105.303 ERKEK 36.225 2.027 1.358 2.118 6.452 2.383 191 431 726 351 99 891 53.252 KADIN 35.778 1.913 1.262 1.921 6.342 2.149 189 399 775 329 94 900 52.051
Kaynak: Fethiye Gcek zel evre Koruma Blgesi Sosyo-Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas, 2010
Tablo 2. FethiyeGcek K Blgesi Yllara gre Nfus Dalm (1970-2009)

1970 Fethiye Merkez amky iftlik Gcek Karaulha ldeniz Gkeovack nlice Karg Kayaky Keiler Yanklar TOPLAM 10.627 422 ** 1.862 3.317 962* 445 474 871 536 168 985 19.707 1975 12.700 864 ** 2.120 4.123 1033* 382 565 962 529 182 1.143 23.570 1980 14.294 1.102 ** 2.103 4.477 956* 360 614 1.272 531 201 1.200 26.154 1985 21.442 1.785 ** 2.166 5.291 1241* 375 718 1.587 521 189 1.240 35.314 1990 25.783 2.169 1.022 2.914 5.656 2527* 334 737 1.110 584 205 1.470 41.984 2000 50.689 2.980 2.005 4.005 8.574 5.600 356 695 1.163 1.524 204 2.598 80.393 2007 66.271 3.891 2.217 3.625 13.063 2.974 334 815 1.431 641 157 1.792 2008 68.285 3.977 2.720 4.021 13.114 4.707 377 840 1.426 682 154 1.806 2009 72.003 3.940 2.620 4.039 12.794 4.532 380 830 1.501 680 193 1.791
97.211 102.109 105.303
Kaynak: Fethiye Gcek zel evre Koruma Blgesi Sosyo Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas, 2010
Fethiyenin nfusu Mula linin toplam nfusunun %23n oluturmaktadr. 2008 ylndaki adrese dayal nfus kayt sistemi kapsamndaki saym sonularna gre, ehir nfusunun toplam nfus ierisindeki
pay %37,6 iken bu oran 2009da %39,4e ykselmi, ky nfusu ise %62,4den %60,6ya gerilemitir (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010). Fethiye ile ilgili Eitim Bilgisi Tablo 3de verilmektedir.
14
Tablo 3. Eitim Bilgisi -Fethiye 2009

Lise Veya Dengi Okul Mezunu Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen lkokul Mezunu Okuma Yazma Bilmeyen Yksek Lisans Mezunu Ortaokul Veya Dengi Okul Mezunu Yksekokul Veya Faklte Mezunu
Bilinmeyen
lkretim Mezunu
Doktora Mezunu
6-13
Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn
3 2 14 15 24 37 23 48 45 96 56 109 72 213 53 343 68 410 67 442 62 535 80 650 648 3.449
11.683 10.945 475 364 80 139 51 72 75 105 81 94 79 129 59 126 58 224 58 242 81 258 90 322 688 993 534 1.193 2.582 3.642 3.861 4.474 4.928 5.091 4.647 4.437 4.170 4.098 3.206 3.108 2.557 2.550 2.166 1.899 4.685 3.053 66.881
232 305 5.266 4.964 1.580 1.782 845 688 509 275 123 57 48 36 31 16 11 3 3 2 2 618 334 554 278 598 353 578 340 504 238 296 149 247 111 1 174 73 192 92 16.779 5.729 33 79 1.937 2.241 1.288 1.233 1.887 1.544 1.666 1.323 1.227 866 920 682 1.028 685 632 423 378 204 201 128 250 118 20.973 83 164 321 434 741 824 901 811 801 627 738 526 688 424 669 352 532 207 345 123 278 65 10.654 1 1 25 46 23 30 27 24 32 15 17 12 13 11 13 4 4 5 12 1 316 4 4 67 3 2 7 6 11 1 6 3 3 1 9 2 5
38 40 89 91 245 361 778 267 979 429 619 322 368 287 242 277 314 335 323 307 258 277 221 193 354 512 8.526
11.956 11.292 5.877 5.513 3.949 4.724 3.841 3.936 7.461 7.295 7.887 7.500 8.155 7.632 7.311 6.763 6.864 6.432 5.270 5.037 4.139 4.148 3.287 3.393 7.111 8.287 165.060
14-17
18-21
22-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65 + Total
7.564 27.571
Kaynak: Fethiye - Gcek zel evre Koruma Blgesi Sosyo - Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas, 2010
Toplam
15
Fethiyede okuma yazma oran %95,5 olup, ilkokul mezunu 66.881 kii, ortaokul veya dengi okul mezunu 5.729, lise veya dengi okul mezunu 9.526 kisi bulunmaktadr. le nfusunun %6,7sini niversite mezunlar oluturmaktadr (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010). Ayn almaya gre Fethiyede 2000 ylnda 8.400 kii almaktayd (6% tarmda, 30% gda, makine,
inaat, enerji sektrleri gibi kk lekli sanayilerde, % 64 ticaret, turizm, iletiim vb sektrler). KKB iin yakn zamanda yaplan bu almada; nfus, ikamet numaralar, kamu binalar, altyap ve gelir kaynaklar hakkndaki bilgiler Sosyo Ekonomik Yap olarak Tablo 4 ve 5te verilmektedir.
Tablo 4. Fethiye - Gcek K Blgesi Ky Yerleim zet Sosyo - Ekonomik Yap

Yer 2009 Nfus Hane 120 Kamu Binalar Altyap Gelir Kaynaklar Snrl Sayda Tarmsal Faaliyet (Zeytin-Arclk), cretli ilik, Turizm Turizm ilii, Ksmi Tarm Seraclk ve Narenciye, Turizm-Pansiyonculuk iftilik- Seraclk, Turizm, Balk reticilii Turizm, Snrl Sayda Tarmsal Faaliyet Turizm, Tarm
Gkeovack 380
Muhtarlk, Cami, Salk Evi, me Suyu ebekesi var. Eitim tamal Kanalizasyon Yok Muhtarlk lkretim Okulu(1-8 Yl), Cami Kanalizasyon yok, me Suyu ebekesi Var
nlice Ky Karg Yanklar
830 1501 1791
290 400 962
Muhtarlk, Cami, lkretim Su ebekesi Var, Binas Kanalizasyon Yok Muhtarlk, Cami, lkretim, Su ebekesi var Salk Oca ama yazn yetersiz, Kanalizasyon yok Muhtarlk, Salk Evi Cami, Eitim Tamal Kanalizasyon Yok, me Suyu ebekesi Var Kanalizasyon Yok, me Suyu ebekesi Var
Kayaky Keiler
680 193
250 120
16
Tablo 5. Fethiye - Gcek K Blgesi Belediye Yerleim zet Sosyo - Ekonomik Yap
Yer Fethiye Merkez 2009 Nfus 72.003 Konut 20572 Kamu Binalar Kaymakamlk ve Belediye Bakanlna bal kamu kurumlar, ileri Bakanlna bal kamu kurumlar, Dier bakanlklara bal ve zerk kamu kurulular temsilcilikleri, Adliye Belediye, 1lkretimokulu, 1Salk Oca, 4 Cami Belediye, Sebze Hali, 6 lkretim Okulu, 2 Lise, Meslek Yksek Okulu, 6 Cami, Salk Oca Belediye, lkretim Okulu, 5 Cami, Salk Birimi lkretim Okulu, 2 Cami, Belediye, Salk Birimi Belediye, 2 Cami, Salk Oca, Jandarma, lkretim Okulu, Lise Altyap me Suyu ve Kanalizasyon ebekesi mevcuttur. Atksu artma sistemi mevcuttur. Liman bulunmaktadr. Gelir Kaynaklar Turizm, Tarm, Ticaret, naat, Hizmet Sektr, Denizcilik
ldeniz Belde
4532
1300 3973
Kanalizasyon Eksik, Su ebekesi Eksik Kanalizasyon yok, me Suyu ebekesi Var Kanalizasyon yok, me Suyu ebekesi Var Kanalizasyon yok, me Suyu ebekesi Yenilenme aamasnda me Suyu ebekesi Var, Kanalizasyon Var
Turizm Tarm, Seraclk
Karaulha 12794
amky iftlik
3940 2620
1500 1120
Seraclk Tarm, Turizm
Gcek
4039
2200
Turizm
17
3.2 KYCEZ - DALYAN K BLGES
Harita 3. Kyceiz-Dalyan K BLGES Snrlar (kaynak: KKB)
Koruma Durumu

Mula linin Fethiye ve Knkn dnda kalan ksmlar, antik devirde Karya (Caria) ismiyle anlan blgedir. M.. 8. yzyldan itibaren kurulan Karya nce Helen, sonra srasyla Lidya, Pers, Msr, Suriye, Bergama ve en son olarak Bizans egemenliine girmitir. 1425de Mentee Beyliinin, 1535de de Osmanl mparatorluunun ynetimine gemitir.
Yeri
Mula ili, Kyceiz ilesi ve buna bal 4 belde 13 kyden olumaktadr. Kyceiz, Mula iline 75 km uzaklkta bir iledir.
18
Tablo 6. Sosyo Ekonomik Gstergeler

KYCEZ Nfus ehirleme Oran (%) Nfus Art Hz (%o) Nfus Younluu Nfus Bamllk Oran (%) Ortalama Hane Halk Bykl Tarm Sectornde alanlar Oran (%) Ortalama Hane Halk Bykl Tarm Sektrnde alanlar Oran (%) Sanayi Sektrnde alanlar Oran (%) Hizmet Sektrnde alanlar Oran (%) sizlik Oran (%) Okur-yazar Oran (%) Bebek lm Oran (%) Fert Bana Genel Bte Geliri (YTL) 29 196 25,77 12,22 18 52,82 3,81 71,80 3,16 25,04 3,05 89,65 39,58 92 997 0,01414 0,11266 ORTACA 35 670 47,44 19,71 121 43,15 3,51 54,21 5,04 40,75 7,37 92,01 36,12 109 628 0,02410 0,15998
Kaynak: Kyceiz Dalyan K BLGES Ynetim Plan Final Raporu, 2007
Corafi zellikler
Yre, Kyceiz knt glnn evresinde yer alan farkl nitelikteki yeryz ekillerinden olumaktadr. Gln kuzeydou ve gneydousu dz, dier kesimler tepelik alanlarla evrelenmitir. Kyceiz Gl ile deniz arasndaki kesim ise 4 adet kk gl ve saysz kanallar ile kaplanmtr. Sahil eridi yaklak 4.5 km uzunluunda bir ky okundan olumaktadr. Kyceiz Glnn gneyinde kuzeybat - gneydou dorultusunda bir fay hatt yer almaktadr. Bu faya bal olarak Sultaniye, avu (Rza avu) ve Gel Girme (Kokar Girme) olarak anlan eitli kaplca kaynaklar bulunmaktadr. Kyceiz zel evre Koruma Blgesindeki en yaygn vejetasyon kzl am ve gnlk ormanlar ile maki ve frigana ya ait aack ve al bitkileri, ayrca Kyceiz Gl etrafndaki sulak ve orak bataklklarda gelien otsu bitkilerden olumaktadr. Kyda kumul vejetasyonu hakimdir.
Ekolojik zellikleri
Kumul vejetasyonu Akdeniz deniz kaplumbaalarnn (Caretta caretta) en nemli reme alanlarndan biridir. ztuzu kumsaln reme alan olarak kullanan Caretta caretta'lar nesli yok olma tehlikesi altnda trlerden olduundan koruma altna alnmlardr. Gl evresi, kanallar ve ormanlar eitli hayvanlarn reme ve barnma yeri olarak zengin bir potansiyele sahiptir. Sakarmeke, leylek, zmir yalapkn, krlang, saz blbl, glen sumru, ylan kartal, ar kuu, mart, eltiki, kk beyaz balkl ve dier ok eitli ku tr blgeyi klama ve kuluka alan olarak kullanmaktadr. Tmyle hassas alan olarak tanmlanan Dalyan ve Kyceiz gerek doal, gerek tarihi, gerekse ekolojik anlamda ok deerlidir. Bunun yannda zellikle Dalyan turizm yatrmlarnn younlat bir
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi 19
10
yerlemedir. Kyceiz Gl, akarsular, Dalyan Kanal, Dalyan az ve Akdeniz bu olaanst ekosistemin farkl paralardr. Kyceiz ve Dalyan yerlemelerinde youn yaplama engellenerek kendi gelime alanlarnda bymesi hedeenmitir. Bu alanlarda zellikle ekoturizm, geleneksel retim, pansiyonculuk, iftlik turizmi, Kyceiz Glnn rekreasyonel anlamda kullanm, kaplca turizminin gelitirilmesi, narenciye bahelerinin korunmas amalanm ve bu balklar destekleyici plan kararlar gelitirilmitir. Deniz kaplumbaalarnn korunmas ve reme alanlarnn tahrip edilmemesi amacyla Dalyan az /ztuzu alannn kullanm iin belli kurallar getirilmitir. Plaj olarak ok tercih edilen bu alann; gndz insanlar tarafndan, gece
kaplumbaalar tarafndan kullanmn salayan bir dzenleme gelitirilerek model bir proje oluturulmutur. Yerlemeler dnda kalan doal alanlar, gnlk ormanlar, kumul ve gl kysnda bulunan sazlk alanlar koruma altndadr.
2009 nfus saymna gre Kyceiz-Dalyan K Blgesindeki ile ve kylerde kadn ve erkekler arasndaki nfus dalm eit olup, toplam nfus 31465 kiidir (TK, 2010). sizlik oran % 4,3tr. Kasaba ve kylerde okuryazarlk oran % 98dir. Kyceiz ve Ortaca iin Sosyo Ekonomik Gstergeler Tablo 6da verilmitir.
20
3.3 DATA-BOZBURUN K BLGES
l Mula Nfus 25.774 Alan 1.441,39 km2
Harita 4. Data-Bozburun K Blgesi (kaynak: KKB)
Koruma Durumu
Amos; turun yerlemesinin gneyinde, bahealt denilen yerdedir. Burada tiyatro kalntlarna rastlanmaktadr, arkeolojik sit alan olarak tanmlanmtr. Laryma; Bozukkale diye anlan Kocaman Hisarn ne zaman ve kimin tarafndan yapld konusunda yeterince bilgi bulunamamtr. Arkeolojik sit alan olarak tanmlanmtr. Bybassium; Turgutlu yerleiminin ierisindeki bir alandadir. Patakis, Bozburun koyu giriinde yer alan Kzladada ve evresinde bulunan tahminen kilise kalntlarnn bulunduu alandr. Arkeolojik sit alan olarak tanmlanmtr. Soronda; Tymnos ve Soronda arkeolojik sit alanlar St yerlemesinin evresindedir. Knidos; Antik an alt Dor kentinden biri olan Knidos, Data Yarmadasndadr. Antik Knidos, Milattan nce 7. yyda bugnk Data ilesinin yaknlarnda kurulmu, M 4. Yzyl ortalarnda ise Tekriye tanmtr. Tanmann nedeni o dnemde ok gelimi olan deniz ticareti olabilir. zellikle arap, sirke, zeytinya ihra edilmitir. Dier bir neden de, kuzeyden esen sert rzgarlarn gneyden gelen gemilerin burnu dolamalarn engellemesidir. Tarihi ve corafyac Strabona gre nce surlar ina edilmi daha sonra sokaklar ve evler zgara
21
Yeri
Data-Bozburun zel evre Koruma Blgesi; Mula li, Data ve Marmaris ileleri ve bunlara bal 2 belde 17 ileden olumaktadr. Data lesi; Mula linin Gney Batnda kuzeyde Gkova Krfezi gneyde Hisarn Krfezi arasnda batya Ege ve Akdenize doru 70 kmlik uzants olan bir arazi yapsna sahiptir. Data lesinin 1997 yl nfus saymna gre toplam nfusu 11802 kiidir. Bunun 6129 kiisi kentsel kesimde 5673 kiisi de krsal kesimde yaamaktadr.

Yarmada, tarihten gnmze kadar eitli medeniyetlerin yaad bilinmektedir. nsanlarn yaad devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri zelliklerini temsil eden arkeolojik, kentsel, doal, tarihi, vb. alardan korunmas gerekli alanlarla dolu, sit alan olarak tanmlanan bir yerdir. Bu alanlar yarmada zerinde dank olarak yer almaktadr.
11
planna (Hippodamos plan) gre ve teraslama yaplarak kurulmu, tapnaklar, tiyatrolar ve dier resmi yaplar da bu planda yer almtr. Antik ada Knidos bir sanat, tp ve kltr merkezidir. Knidoslu Eudoksos (M 409-355) matematiki, ziki, corafyac, lozof gk bilimcisi olmasnn yan sra ayn zamanda yasa koyucusudur. Kent iin hazrlad yasann demokrasiye geite etkin bir rol olduu sanlmaktadr.
Yarmadasnda meler-Bakrky arasnda yer yer saf topluluklar halindedir. Phoenix theophrasti (Data Hurmas) vadi tabanlarnda bulunmaktadr. ok snrl yayla sahip olan bu tr kuzeyde Eksera Deresi yamalarnda ve gney ky kesiminde Azganak Tepe, Karacahapiba, Yarmcaba Tepe, Kovalca Tepe, Tanman Tepe, Lindasba Tepe, Andzcl Tepe civarnda yayl gstermektedir. Yrede endemik olarak bulunan Liquidambar orientalis (Sla aac) mevsimlik dere yataklar ile vadi ierilerinde grlr. Sonu olarak; Gebekum alan, kzlam koruluklar, sandal aac yayl alanlar, Cupressus sempervirens (servi) topluluklar, sla aac alanlar ve Data hurmas bitki trleri esas alndnda hassaslk gsteren alanlardandr. Deniz ortam: Data-Bozburun deniz ortam; Akdenizin uluslar aras konumu nedeni ile dier kara ve deniz kaynakl kirlenmenin dnda dorudan yarmada kaynakl su kirlenmesinin de youn basks altnda deildir. Atk su toplama ve artma sistemi tamamlanma aamasna gelememitir. Ancak nfus azl ve yarmadann henz youn turizm basks altnda kalmam olmas, kirlenmemi bir deniz ortamna sahip olmasn da beraberinde getirmitir. nsan kullanmlarna kar hassas bir ortamdr. Nadirlik: Data Bozburun ekosistem temelinde nadirlik asndan incelendiinde; Gebekum Kumulu, Eksera Deresi ve Gney kesimi, Kocada, Emecik ve Hisarn, blgelerine trler asndan bakldnda, Maedicago marina, Eryngium maritmum, Euphorbia paralias gibi kumul bitkileri Cupressus sempervirens (servi), Pinus buritia (kzl am) ve Arbutus andrachne (sandal aac), Phoenix theophrasti (Data Hurmas) ve Liquidambar orientalis (sla aac) bitki trlerine, ku trlerinden Falco elenoroae (karadoan - KD), F. Pereginus (gkdoan-KD), F. Naumanni
Corafi zellikler
Data-Bozburun Yarmadas genelde eimli, ok tal ve bozuk arazi yapsna sahip, erozyona maruz arazilerden oluur. Datada mevcut 47 698 hektar arazinin yaklak % 95i taldr. Blgede tarm iin verimli olarak kullanlabilecek alan 10 000 hektar gememektedir; toplam ormanlk alan 110 359 hektardr.
Ekolojik zellikleri
Kumullar: Data yarmadasnn gney ksmnda yer alan Gebekum kumul alan, bitki rts ile birlikte hassas alan olarak tanmlanabilir. Maedicago marina, Eryngium maritmum, Euphorbia paralias, Pancratium maritmum ve Alkanna tinctoria Gebekumdaki baskn trlerdir. Gebekum dnda; benzer zellik gsteren Kzlba, Eksera, Hisarn ubucak, nbk, Karabk Burnu, Perilikk, Haytbk, Mesudiye, Hisarn Kocakr, St blgelerinde bulunan kumul alanlar da ayn hassasla sahiptir. Ormanlk alanlar: Orman vejetasyonu; Pinus buritia nn yaygn (Kzl am) dominant olduu alanlardan ibarettir. Bozulmam kzlam ormanlar hassaslk ynnden neme sahiptir. Kuzey-batda Arbutus andrachne (Sandal aac) yine bozulmam koruluklar oluturmaktadr. Deirmen Bknde Cupressus sempervirens (servi) kayalk vadi yamalarnda yayl gstermektedir. Bu tr Snd ky evresinde ve Bozburun
22
12
(kk kerkenez -KD), Hieraetus fasciatus (tavancl -KD), Larus audoinii (ada marts- KD) ve Phalacrocorax aristotelis desmarestii (tepeli karabatak -KD) memeli trlerinden; Monachus monachus (Akdeniz foku-HD) Capra aegagrus (yaban keisi-HD) ve Lutra lutra (su samuru-HD) srngenlerden Testudo graceae (HD) rnek olarak verilebilir. Doallk: Data-Bozburunda krsal yerleimler ile Data-Bozburun kent yerleimleri tarmsal alanlar ve mevcut ulam a deniz tamacl dnda ortam byk lde doalln yitirmemitir. Bu sonu; yakn zamana kadar Data ve Bozburuna ulamn virajl dar ve yetersiz bir yol ile yaplmasnn etkisi olduu kadar, yrede imara almas mmkn olmayan ok sayda doal ve arkeolojik sit alan bulunmasndan kaynaklanmaktadr. zel nem: Data-Bozburun, Hirunda rustica (kr krlangc), H. Daurica ( kzlsrtl krlang), Merops apiaster (ar kuu), Apus apus (karasaan) ve Apus melba (akkaranl saan) trlerinin g yollar zerinde bulunmaktadr. Yarmada bu yn ile nemlidir. Dier yandan Falco elenoroae (karadoan - KD), F. Pereginus (gkdoan-KD), F. Naumanni (kk kerkenez -KD), Hieraetus fasciatus (tavancl -KD), Larus audoinii (ada martsKD) ve Phalacrocorax aristotelis desmarestii (tepeli karabatak-KD) yredeki nemli ku trleridir. Monachus monachus (Akdeniz foku-HD) Data Yarmadas civarnda sklkla grlmektedir. Kocadada bulunan Capra aegagrus (yaban keisi-HD) Trkiye iin en batda bulunan rneklerdendir. Lutra lutra (su samuru-HD) Hisarnnde grlmektedir. Liquidambar orientalis/ sla aac endemik olmas, Phoenix theophrasti (Data hurmas) ok snrl yayl gstermesi nedeni ile zel neme sahiptir. eitlilik: Data-Bozburun Yarmada karakteri nedeniyle kuzey kesimleri ile gney kesimleri arasnda bariz farkllklar vardr. Yrede 167 karasal omurgasz, 110 balk tr, 4 iki yaaml tr, 27 srngen tr, 123 ku tr ve 45 memeli tr belirlenmitir.
2009 ylnda yaplan nfus saymna gre, DataBozburun K blgesindeki toplam nfus ile ve kylerde 26,507 kii olup, % 49u kadn ve % 51i erkektir. Data ile merkezinin toplam nfusu 10,034 kiidir (TK, 2010). (Tablo 7 ve 8):
Tablo 7. Data - Bozburun K Blgesi Blge Nfusu (2009)
TOPLAM ERKEK KADIN Data Data Merkez Cumal Emecik Hzrah Kara Kzlan Mesudiye Snd Yaka Yaz Bozburun 9.958 719 866 482 786 1.039 564 365 577 545 5.194 370 428 238 398 526 277 192 283 271 1.101 378 522 873 281 335 1.109 572 236 13.584 4.764 349 438 244 388 513 287 173 294 274 1.020 338 504 877 245 292 1.020 486 234 12.740
Bozburun Merkez 2.121 Bayr Selimiye St Talca Turgut 716 1.026 1.750 526 627 2.129 1.058 470 26.324
Marmaris
Hisarn Orhaniye Osmaniye
TOPLAM
Kaynak: Data - Bozburun zel evre Koruma Blgesi Sosyo - Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas, 2010
23
13
Tablo 8. Data - Bozburun K Blgesi Yllara Gre Nfus Dalm

1970 Data Data Merkez Cumal Emecik Hzrah Kara Kzlan Mesudiye Snd Yaka Yaz Bozburun Bozburun Merkez Bayr Selimiye St Talca Turgut Marmaris Hisarn Orhaniye Osmaniye TOPLAM 1.481 620 425 469 458 697 581 349 444 570 1.026 570 522 1.204 696 382 664 503 494 12.155 1975 2.118 455 355 395 538 726 564 364 370 427 1.111 612 610 1.324 663 431 779 592 462 12.896 1980 2.465 654 595 467 645 802 530 394 418 562 1.219 657 649 1.316 668 476 893 618 466 14.494 1985 2.788 659 874 453 671 832 580 373 470 576 1.353 650 715 1.512 643 421 985 733 531 15819 1990 5.022 689 1028 487 760 780 517 364 511 583 2.357 563 765 1.570 631 695 1213 746 647 19928 2000 8.108 712 915 473 795 849 572 347 577 566 1.909 798 1.029 2.383 483 601 3.027 1.006 624 25774 2007 8.839 750 884 489 804 1.009 547 378 559 577 2.273 709 955 1.720 519 616 2191 1.017 465 25.301 2008 10.034 764 890 470 780 990 558 377 581 564 2.170 732 999 1.746 531 642 2.131 1.071 477 26.507 2009 9.958 719 866 482 786 1.039 564 365 577 545 2.121 716 1.026 1.750 526 627 2.129 1.058 470 26.324
24
14
Datada Eitim Bilgisi Tablo 9da verilmektedir :

Tablo 9. Datada Eitim Durumu, 2009
Lise veya dengi okul mezunu Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen lkokul mezunu Okuma yazma bilmeyen Ortaokul veya dengi okul mezunu Yksek lisans mezunu Yksekokul veya faklte mezunu
Bilinmeyen
Ya grubu
lkretim mezunu
6-13
ERKEK KADIN
610 518 1 1 1 5 1 3 2 7 3 10 1 8 1 6 1 10 2 10 3 8 8 6 9 3 5 3 4 3 3 1 5 6 12 16 75 187 4 9 25 1.299 25 16 6 10 1 2 4 13 8 25 81 99 114 172 170 181 171 144 147 129 100 100 76 99 91 101 207 235 2.450
1 2 232 215 85 53 30 23 27 21 1 3 2 2 2 1 1 33 30 27 25 48 25 37 30 32 21 44 21 27 26 18 18 33 33 701 528 147 118 89 93 131 114 140 129 153 107 93 96 98 89 95 68 61 44 44 39 77 47 2.072 1 4 17 22 62 76 74 62 96 61 59 43 58 53 67 59 76 53 72 41 95 39 1.190 5 2 54 11 3 6 2 5 6 2 3 3 1 2 3 4 2 3 1 4 1 1 2 1 1 1 1
3 1 3 5 12 10 25 7 54 30 18 20 19 20 32 15 37 29 36 24 26 32 25 36 62 54 635
614 521 261 237 252 200 171 175 400 392 382 435 497 417 402 341 379 339 352 287 274 269 262 251 507 510 9.127
14-17
ERKEK KADIN
18-21
ERKEK KADIN
22-24
ERKEK KADIN
25-29
ERKEK KADIN
30-34
ERKEK KADIN
35-39
ERKEK KADIN
40-44
ERKEK KADIN
45-49
ERKEK KADIN
50-54
ERKEK KADIN
55-59
ERKEK KADIN
60-64
ERKEK KADIN
65 +
ERKEK KADIN TOPLAM
TOPLAM
25
Doktora mezunu
Cinsiyet
15
Tablo 10. Data-Bozburun K Blgesi Data lesi zet Sosyo-Ekonomik Yap

Yerleim Yeri 2009 Nfus Hane Says 3100 Kamusal Yaplar Kaymakamlk ve bal birimler, Adliye, Belediye, Hastane, lk ve orta retim, Meslek Yksek okulu, Jandarma, Polis, Liman ve Gmrk, PTT Altyap me suyu ebekesi var, kanalizasyon var ama yeterli deil, atk su artma var Geim Kaynaklar Turizm, Yatlk, Tarm (Badem-ZeytinSebze), Balklk, Arclk Tarm (ZeytinBadem), Pazarclk Tarm (Badem-ZeytinSebze), Turizm, Hayvanclk Arclk, Tarm (Badem-Zeytin), Doal Bitki, Turizm, Hayvanclk Tarm (Badem-ZeytinSebze), Balklk, Arclk, Doal Bitki Pazarclk, Tarm (Badem-Zeytin) Arclk, Seraclk, Turizm Arclk, Tarm (Badem-Zeytin), Turizm Hizmet Sektr Tarm (BademZeytin), Arclk, Turizm, Hayvanclk, Balklk Badem, Zeytin ve Zeytinya retimi, Balklk
Data Merkez 9958
Cumal
719
320
Muhtarlk, Cami, Jandarma Kanalizasyon yok, Foseptik Karakolu, Salk Evi, lkretim var, me suyu ebekesi var, Artma yok Okulu (1-8) Kanalizasyon yok, Foseptik Muhtarlk, Cami, Jandarma Karakolu, Salk Evi, lkretim var, me suyu ebekesi var, Okulu (1-3) Tamal Eitim Artma yok Muhtarlk, Cami, Eitim Tamal Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma sistemi kurulu olmasna ramen faal deil Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok
Emecik
866
300
Hzrah
482
250
Data ve Kyleri
Karaky
786
286
Muhtarlk, Cami, lkretim Okulu (1-3) Eitim Tamal Muhtarlk, Cami, lkretim(1-8) Salk Evi faal deildir. Muhtarlk, Cami, Salk Evi Eitim Tamal Muhtarlk, Cami. Eitim Tamal
Kzlan
1.039
400
Mesudiye
564
220
Snd
365
140
Yaka
577
250
Muhtarlk, Cami, Salk Evi, lkretim Okulu (1-3) Eitim Tamal Muhtarlk, Cami Eitim Tamal
Yaz
545
250
26
16
Tablo 11. Data-Bozburun K Blgesi Bozburun Beldesi zet Sosyo-Ekonomik Yap

Yerleim Yeri 2009 Nfus Hane Says 850 Kamusal Yaplar Belediye, Salk Oca, Jandarma, PTT, ilkretim Ortaretim Okullar, Liman Bakanl ve Gmrk Cami, Salk Evi, lkretim okulu (1-8), Muhtarlk Altyap me suyu ebekesi var, Kanalizasyon ebekesi yok, Foseptik var, Atksu Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me Suyu ebekesi var, Artma yok Geim Kaynaklar Yat - Tekne imalat, Turizm, Tarm (Badem - Zeytin), Arclk Arclk, Seraclk, Turizm
Bozburun 2.121 Belde Merkezi Bozburun Beldesi ve Kyleri Bayr 716
230
Selimiye St
1.026 1.750
510 1.000
Muhtarlk binas yoktur. Eitim Kanalizasyon yok, Foseptik var, Arclk, Turizm tamal, Cami var. me suyu ebekesi var, Artma yok Muhtarlk, Salk Evi, Cami, ilkretim okulu (1-8), PTT Acentesi Kanalizasyon yok, Foseptik var, Balklk, Turculuk, me suyu ebekesi var, Artma yok Turizm, Arclk
Talca
526
170
Muhtarlk, Cami faaldir. Salk Kanalizasyon yok, Foseptik yok, Balklk, Evi ve okul kapaldr. Eitim me suyu ebekesi var, Artma yok Hayvanclk, Arclk tamaldr. Muhtarlk, Cami, lkretim Okulu (1-3) Tamal Eitim Kanalizasyon yok, Foseptik var, Arclk, Turizm, me suyu ebekesi var, Artma yok Turculuk
Turgut
627
185
Yarmadann ekonomisi hizmet sektrne dayanmaktadr. Turizm, ayn zamanda ticaret, ulatrma, inaat, kk lekli sanayi de dahil olmak zere blgedeki dier sektrleri de gelitirmektedir. Ticaretin arlkl olduu gnlk tketim maddeleri, inaat malzemeleri, mobilya, gda ve hediyelik eya vb. turizm sektrne yneliktir.
KKB iin yaplan son bir almada; Data, Bozburun, Marmaris Kylerinin nfus, ikamet numaralar, kamu binalar, altyap ve gelir kaynaklar hakkndaki bilgiler, Sosyo Ekonomik Yap olarak Tablo 10, 11 ve 12de verilmektedir:
27
17
Tablo 12. Data - Bozburun K Blgesi Marmaris lesi Kyleri zet Sosyo-Ekonomik Yap
Yerleim Yeri Hisarn Ky (Marmaris) 2009 Nfus 2.129 Hane Says 1700 Kamusal Yaplar Muhtarlk, Salk Evi, 3 lkretim Okulu Muhtarlk, Salk Evi, lkretim Okulu 3 Cami bulunmaktadr. Muhtarlk binas, salk evi ve okul bulunmamaktadr. Altyap Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Kanalizasyon yok, Foseptik var, me suyu ebekesi var, Artma yok Geim Kaynaklar Arclk, Turizm, Balklk Arclk, Turizm Arclk, Turizm (Ksmi Gelir)
Orhaniye
1.058
400
Osmaniye
470
158
28
3.4 G K O V A K BLGES
Harita 5. Gkova K BLGES Snrlar (kaynak: KKB)
Koruma Durumu
ve Akapnar Azma arasnda esiz bir ova yer almaktadr. Tm Blge genelinde olduu gibi, dere yataklar bir azmakla denize almaktadr. Azmaklarda sazlk, bataklk, ayr v.b. alanlar yan yana ou kez de i ie yer almaktadr. Blgede nemli alanlardan birisi de Ketra, Setra, Sedir veya ehirliolu Adas olarak bilinen Sedir Adasdr. Ada, Gkova Krfezinin gney kesiminde yer almakta olup, Helenistik ve Roma devrine ait yaztlar ihtiva etmektedir.
Yeri
Gkova zel evre Koruma Blgesi, Mula ili, Ula ve Marmaris leleri ve bunlara bal 3 belde ve 4 kyden olumaktadr. Akyaka, Gkova, Akapnar, Gke, aml, Karacaky ve etibeli yerleim alanlarn iine alr. Gkova Krfezine kadar uzanan Bat Mentee Dalar ve Ula knt alanlarn oluturan Dou Mentee Dalar ile Yaran Dalar, blgenin nemli ykseklikleridir. Dorudan denize alan kk vadiler ve i knt alanlarnda alvyonlarn birikmesiyle oluan tarm alanlar, Gkova ve Kzlkaya Ovalar olarak isimlendirilmektedir. Blge ikinci derece deprem blgesi iinde kalmaktadr. zel evre Koruma Blgesi ierisinde yer alan ve nemli yerleim merkezi olan Akyaka Beldesi, Gkova Krfezinin kuzeydousunda, Mulaya 28 km uzaklktadr. Beldenin kuzeyinde 1000 m ani ykselen ormanla kapl bir topografya, dousunda tatl sularn kaynad Kadn Azma

Mula linin Fethiye ve Knk dnda kalan ksm, antik alarda Karya adyla bilinen bir blgedir. Karyann bilinen tarihi, yonlarn blgeye yerlemeleriyle balar. Gkova Krfezinin iki ucuna yerleen Dorlar, Knidos ve Halikamososu (Bodrum) kurmulardr. Mula li 12. yy.da Seluklu Devletinin 15. yyda Mentee Beyliinin 16. yy.da Osmanl mparatorluunun bir paras olmutur.
Ekolojik zellikleri
Gkova zel evre Koruma Blgesi zengin ora ve faunas ile ekolojik ynden neme sahip bir blge olup Ee Blgesi ve Akdeniz Blgesi bitki
29
18
rts zelliklerini birlikte gstermektedir. Maki formasyonuna ilaveten, zeytinlik alanlar da nemli yer tutmaktadr. Ayrca Blgede, Kzlam (Pinus brutia) ve Gnlk ormanlar (Liquidambar orientalis) byk bir deer tamaktadr. Bunu Karaam, fstk, sedir ve ard gibi ineli aalarla; mee gibi yaprakl aalar izler. Ayrca, yer yer sandal, piren, akakesme, defne, itlembik ve keiboynuzu gibi aalar ve aaklar vardr. Taban araziler genellikle I-IV. snf toprak kabiliyetinde olan arazilerdir. Taban araziler dnda kalan yamalar, tepelik ve dalk alanlar VI ve VII. snf topraklardan olumaktadr. plak kayalk ve bataklk alanlar ise VIII. snf topraklar olarak belirlenmitir. Blge fauna asndan da olduka zengindir. Blgenin hemen hemen her kesiminde rastlanan kanatl hayvanlardan veyik, bldrcn, tahtal keklik, karabatak, balkl, obanaldatan, krlang, aakakan, srck, karatavuk, bataklk, karga, aylak, il, yaban rdei, yaban kaz, da seresi, kartal, ahin, atmaca ve bayku bulunmaktadr. Kylar da deniz faunas asndan zengindir. Yre sularnda blgede bulunan balk trleri ile dier deniz rnlerinin (Ahtapot, istakoz, karabide) hepsi bulunmaktadr. Ayrca Gkova kylarnda, Lutra lutra (Su samuru) ile kuzey kesimlerde yunus balklarnn yaad belirlenmitir.
Gkova K Blgesi Btnleik Ky Alan Ynetimi/Integrated Coastal Zone Management (ICZM) Raporuna (2009) gre, gelir kaynaklarna gre geim kaynaklarnn dalm u ekildedir: Tarmsal retim ve hayvanclk% 19 Balklk% 3 Otel ve Pansiyon ilemi% 7 Turizm (Maal)% 33 Kk Esnaf% 6 Emekli% 24 Dier% 8 Ayn almaya gre, seilen 7 ilede 1737 kii ile grlm, bunlarn % 24 en az 10 yl nce blgeye yerlemitir. 863 kii ise Gkova Krfezinde 20 yldan daha uzun sredir blgede yaadklarn belirtmilerdir. Yre halknn % 95i okuma yazma bilmektedir. Ankete dahil yedi ilede eitim dzeyleri yledir: lkokul mezunu (% 45) , lise mezunu (% 25) ve niversite veya akademi mezunu (% 15). Katlmclarn % 84nn ya seviyesi 35 ya grubu stdr, bu da genel nfusun yalanyor olduunu gstermektedir. Katlmclarn %76snn 1 veya 2 ocuu bulunmaktadr. Sosyo Ekonomik Yapnn belirlenmesi iin yaplan almada, seilen ilelerde katlmclardan % 40nn altklar sabit bir ileri vardr : Serbest meslek % 7, Turizm ve restoran sahipleri % 9, balklar % 4, ii % 6, beyaz yakal iler %5 ve iftiler %5. % 5 orannda olan iftilik, iftilerin kendi tketimlerinden ziyade piyasaya dnk retimi gstermektedir.
2009 nfus saymna gre, Gkova K blgesi ile ve kylerinde % 49 kadn ve % 51i erkek toplam 8,412 kiilik bir nfusu bulunmaktadr.
30
3.5 FOA K BLGES
l zmir Nfus 25,581 Alan 71.38 km2
Harita 6. Foa K BLGES Snrlar (Kaynak: KKB)
Koruma Durumu

Foa nn belgelere dayanan 3000 yllk bir tarihi vardr. Blge, antik dnemde Phokaia ismini tayordu ve yon yerlemelerinin en nemlilerinden biriydi. Bugnk bat uygarlnn temelleri .. 6.yy da yonyada atlmtr. Foada yon, Pers, Roma, Bizans ve Osmanl medeniyetlerden kalm, tarihi ve turistik zellii olan birok yap bulunmaktadr. Bunlardan bazlar: Ta Ev (M.. 4.yy da yaplm bir ant mezardr), Kyme antik kenti, Dkale (i ksmlarnda Trk Hamam kalntlar bulunmaktadr.1678de yaplmtr), Aalar Kona (19.yy dan kalma konakta Atatrk de misar edilmitir), eytan Hamam (antik ada yaplm
31
Yeri
Foa zel evre Koruma Blgesi, zmir li, Foa lesi snrlarnda olan bir alan kapsamaktadr. Foa, Ege Blgesinde zmir line bal 28 ile merkezinden biridir. Batda zmir Krfezi, douda Menemen lesi, Kuzeyde andarl Krfezi ile evrili olan yerleim alan zmire yaklak 70 km uzaklktadr. Foaya bal bir bucak ile 5 adet ky bulunmaktadr
19
bir aile mezardr), Sur ve Bekaplar (ortaadan kalmtr), Fatih Camii (1455), Osmanl mezarl (1520-1566), Hafz Sleyman Mescididir. Foa antik ada bir seramik merkezidir. Arkeolojik kazlarda zellikle Grek ve Roma dnemlerine ait bol miktarda seramik buluntulara rastlanmas yrede bu sanat dalnn gelenekselletiinin bir kantdr.
alanlarn bir blm zeytinliklerden olumaktadr ve bu alanlarn byk bir ksm I. ve II. Derece doal sit alan olarak belirlenmitir9.
klim
Blge tipik Akdeniz ikliminin etkisi altndadr. Klar lk ve yamurlu, yaz aylar kuru ve scaktr.
Corafi zellikler
Foa Yarmadas kkl bykl koylarla kapl bir sahile sahiptir. Bu koylar mavi ve yeilin i ie olduu doal bir gzellik sergilemektedir. Foa kylarn oluturan ve zerinde yerleme bulunmayan yarmadalar (ngiliz ve Fener Burnu vb.) denize alan doal uzantlar olarak Foa silueti ve evresel deerleri asndan korunmu alanlardr. ncir, Fener, Eek, Hayrsz, Orak adalar ve Siren Kayalklar da bu koylar sslemektedir. lede ok yksek da bulunmamakla birlikte en yksek da Dumanl Dadr (1098 m), dier dalar ise aphane Da (416m), Fula Da (200m), Kapkaya, Kzlda ve Deirmenta Dalardr. lenin belli bal ovalar ise, Ilpnar, Gencelli, Gerenky, Baaras ve Yenibaaras ovalardr. lenin en nemli akarsuyu, Menemen lesi ile snr oluturan Gediz Nehri ve nehrin nemli bir kolu olan Kla Deresidir. Topograk adan, denize alan bir anak eklinde yer alan Foada yerleim, topografyann en az eimli olduu alandadr. Eimin younlat blgede sit alanlar ile askeri alanlarn bulunmas, yerleimin kentsel silueti etkileyecek biimde ykselmesini bir lde engelleyebilmitir. Kentin dousunda yer alan
9
Ekolojik zellikleri
Blgenin tad nemin byk blm binlerce yldr burada yaayan hatta ileye adn veren foklardan kaynaklanmaktadr. Monachus monachus (Akdeniz foku) bugn dnya zerinde yaklak 400 adet kalm olup nesli tehlike altnda olan trler arasna girmektedir. Trkiye kylarndaki saysnn ise 100den az olduu tahmin edilmektedir. Bu tr, koruma ncelikli olup Bern Szlemesi altnda listelenmektedir (Avrupa Konseyi, 1979). Orak Adasnn bat kysn oluturan Siren Kayalklar foklarn remek ve yavrulamak amacyla kullandklar maaralar asndan hayati neme sahiptir. Blgedeki kylar zengin balk stoklar ve deniz slklar ynleriyle foklar iin en uygun habitatlardandr. Foa zel evre Koruma Blgesi, 1991 ylnda evre Bakanlnn koordinatrlnde Trkiye Ulusal Fok Komitesi tarafndan Akdeniz foklarnn korunmas iin pilot proje blgesi olarak seilmitir. K blgesi ierisindeki adalar aadaki ku trlerinin reme alan ve snak yerleridir: Kk kerkenez (Falco naumanni), karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) peregrine ahini (Falco peregrinus) ve kk sumru (Sterna albifrons) (Eken ve di., 2006).
Kltr ve Turizm Bakanl, Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl Kltr ve Doal Varlklarn Koruma Kanuna ( 21.07.1983 Tarih ve 2863 Sayl Kanun ve 3386 ve 5226 Sayl deiiklikleri) atfen Trkiyedeki koruma statlerini eitli seviyelerde belirler. Birinci derece sit alan Bilimsel muhafaza asndan evrensel deeri olan, ilgin zellik ve gzelliklere sahip olmas ve ender bulunmas nedeniyle kamu yarar asndan mutlaka korunmas gereken alandr. kinci derece sit alan ise turizm amal yatrmlarn izin verildii korunan alanlar olarak tanmlanmtr.
32
20
Foa lesinin yaklak %50si Kzlam ormanlar ile kapldr. Floray arlkl olarak maki oluturmaktadr. Genel olarak ormanlarnda domuz, kurt, akal, tilki, sansar, keklik, veyik, bldrcn gibi trler yaamaktadr. Gediz Deltas ise gmen kularn urak yeri olup balk trleri bakmndan da zengindir. Burada yaban kaz k ve sonbahar aylarnda bolca grlmektedir.
Tablo 13. Foa K Blgesi Nfusu ve Dalm
Yl 1970 1975 1980 1985 1990 1990 1990 2000 2000 2000 2007 2007 2007 Yer Foa Foa Foa Foa Trkiye zmir Foa Trkiye zmir Foa Trkiye zmir Foa TOPLAM Nfus 11784 13185 16505 19197 56473035 2694770 25222 67803927 3370866 36107 70586256 3739353 30549 ehir Nfusu 3323 7683 10061 12072 33687262 2138788 12057 44006184 2732669 14604 49747859 3175133 13257
2009 nfus saymna gre, Foa KB nfusu % 62 erkek, % 38i kadn olmak zere 25.581 dir. Tablo 13de 1970-2007 yllar aras, ehir ve krsal nfus grlmektedir.
Krsal Nfus 8461 5502 6444 7125 22785773 555982 13165 23797743 638197 21503 20838397 564220 17292
ehir Nfus Oran TOPLAM (%) 28,20 58,27 60,96 62,88 59,65 79,37 47,8 64,9 81,07 40,45 70,48 84,91 43,40
Krsal Nfus Oran TOPLAM (%) 71,80 41,73 39,04 37,12 40,35 20,63 52,2 35,1 18,93 59,55 29,52 15,09 56,60
Kaynak : Aykom, 2008
33
21
Tablo 14. Foa Nfusu Eitim Durumu

OKUMA YAZMA DURUMU BTRLEN OKUL BR OKUL BTRMEYENLER MESLEK LSES MESLEK ORTA
LKRETM (1-8)
NVERSTE 3300 2120 1180 2102 1348 754 1198 772 426
BLNMYOR
TOPLAM
TOPLAM ERKEK KADIN TOPLAM ERKEK KADIN TOPLAM
34085 22463 11622 13863 9471 4392 20222 12992 7230
32229 21932 10297 13602 9375 4227 18627 12557 6070
1855 531 1324 261 96 165 1594 435 1159
1 0 1 0 0 0 1 0 1
4070 1963 2107 1311 634 677 2759 1329 1430
11176 7181 3995 3912 2743 1169 7264 4438 2826
634 337 297 235 135 100 399 202 197
4257 3506 751 1723 1352 371 2534 2154 380
99 73 26 61 45 16 38 28 10
6172 4655 1517 2962 2092 870 3210 2563 647
2521 2097 424 1296 1026 270 1225 1071 154
EHR
KY
ERKEK KADIN
Foada okuma yazma oranlar ok yksektir; Trkiyenin 872 ilesi arasnda 12. srada olan ilede ve 10 ilkretim okulu ve 3 adet Lise bulunmaktadr. Nfusun yars ilkokul, % 30u lise mezunudur (Aykom, 2008) (Tablo 14). 2008 ylnda Foa 2631 aktif alan ile istihdam asndan zmirdeki 30 ile arasnda 23. srada yer
almaktadr (ZKA, 2009). Foada yaklak 500 irket faaliyet gstermekte olup bunlarn ounluu otel ve lokantalar, inaat rmalar ve toptanclardr (a.g.e.). Foa zmirin toplam ihracat orannn yaklak% 3ne, haf metal sanayi ile katkda bulunmaktadr.
34
BLNMYOR 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ORTA OKUL
BLMEYEN
LKOKUL
TOPLAM
BLEN
LSE
3.6 AYVALIK ADALARI TABAT PARKI
l Balkesir Nfus 5.000 Alan 179,5 km2
Harita 7. Ayvalk Adalar Tabiat Park Snrlar (Kaynak:DKMPGM)
Koruma Durumu
Ayvalk Adalar Tabiat Park Bakanlar Kurulu Karar ile 21 Nisan 1995 tarih ve 22265 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak Tabiat Park ilan edilmitir.
Yeri
Tabiat Parknn adn ald Ayvalk; Balkesir line bal, Ege Denizi ky blgesinin kuzeyinde yer alan, koylar, krfezler ve adalar arasnda bir yerleimdir. Cunda Adas hari Ayvalka bal 22 adann, 19 adedi Tabiat Park iinde kalmaktadr.
Adalarla ky eklinin ie dnk grnts birleince blge bir i deniz gibi alglanmaktadr. Ayvalk Adalar Tabiat Park; Alibey Adas (Cunda), Pnar Adas (Mosko, Klavuz), plak Ada, Yellice Ada (Poyraz Ada), Gne Adas, Maden Adas (Pirgos ), Kz Adas, Yumurta Adas, Balk Adas, Kara Ada, Hasr Adas, Kkmaden Adas, Gvercin Adas, Maden Ada, Tal Ada (pileyit), Yelken Adas (Ayiyalo), Yalnz Ada (Petago), Kara Adas, Yuvarlak Ada, Gz Adas (Kalamapulo), Yumurta Adalarndan oluan 17 950 halk alan kaplamaktadr.
35
22

Ayvalk ile ilgili tarihsel arka plan Wikidepiadan alnmtr (Ayvalk, 2010): Blgede yaplan eitli arkeolojik almalar, Ayvalk ve evresinde tarih ncesi alara kadar yerleim yerleri bulunduuna iaret etmektedir. Beksa tarafndan yaplan yzey aratrmalarnda, Prehistorik ve Protohistorik dnemde Ayvalk Blgesi Adramytteion Krfezinin gney yakasndaki yerleim incelenmitir. Aratrma, Erken Klasik Dnemi ile ilgilidir, genellikle grnen Ayvalk merkezine yakn farkl yerleim bulunduudur. Ancak, Altnova merkezine yakn baz yerleim zellikle Tun ve Demir alar, Prehistorik Dnemler ile ilgilidir. 1990larda ve 2000lerin banda, i ve ky halklar arasndaki etkileimi anlamak iin Beksa tarafndan yaplan almada, Kortukaya ortaya kmtr. Baka bir yerleim de en nemli yerleimlerinden olan Kortukaya ve Altnova merkezine yakn Yeni Yeldeirmenidir. plak Adas veya Chalkys zerinde Beksa tarafndan bir kalenin izleri belirlenmitir. Aeolians ile ilgili Baz Ge Tun a ve Erken Demir ana ait keramik paralar ayn adada bulunmutur. Ayvalk merkezine yakn iki kk yerleim yeri, Mytillini (Midilli) ve Peraiadr. Ayvalk ve Cundaya ilikin adann en nemli mimari zellii, Trkiyede tek olan 2100 adet kaytl Neo-Klasik Yunan binasnn varldr (grme bilgisi) .
Corafi zellikler
Ayvalk Adalar, Pleistosendeki tektonik hareketler sonucu ken Ege anandaki tepelerin su zerinde kalmasyla olumu jeomorfolojik birimlerdir. Adalarn dalnda eski dalarn uzants byk rol oynamtr. Bu oluum biimi denizalt topografyasna yansm ve denizaltnda ender grlen doal peyzaj gzelliklerini belirlemitir. Tabiat Park evre ve Orman Bakanlna ait 1930 hektar ormanlk alan, 1179 hektar devlete ait arazi, 872 hektar zel mlk ve 13 969 ha deniz koruma alanndan olumaktadr. Litolojik yaplar nedeniyle, baz adalar bitki rtsnden yoksun, bazlar ise seyrek bitki rtsne sahiptir.
Ekolojik zellikleri
Ayvalk Adalar Tabiat Park nda orman vejetasyonu kzlam, fstkam ve mee trleri oluturmaktadr. Ormanlarn ounluunu dikimle getirilmi gen fstkam ve kzlam trleridir. Park snrlar ierisinde toplam 2 adet endemik, 6 adet tehlike kategorisinde ve 4 adet de yurdumuzda sadece bu blgede bulunan tr yer almaktadr. Tabiat Park snrlar ierisinde 86 ku trnn var olduu belirlenmitir. Ayvalk Adalarnn deniz koruma alan olmas, sadece Akdenizde Portonotalyada rastlanlan krmz mercanlarn varl (Gorgonia) nedeniyle ne kmaktadr (Gkdeniz, 2010). Doa Parknda 142 deiik trle, balk eitlilii dikkat ekmektedir (Uzun Devreli Kalknma Plan Kararlar, 2000).
klim
Ayvalk, yazlar scak ve kurak, klar yal ve lk olup, 16,6 0C yllk ortalama scaklk ile tipik Akdeniz klimine sahiptir.
36
2009 nfus saymna gre, Ayvalk ile merkezinin nfusu; 35986 olup evresindeki kylerdeki 26474 kii ile toplam 62460 kiidir (TK, 2010). Korunan blge ana kent merkezinin yaknnda olduundan, bu blgeyi analiz etmek daha faydaldr. Nfusun yaklak % 49,5 erkek, % 50,5 kadndr (a.g.e.). ehrin nfusu turizm ve yazlklar nedeniyle yaz dneminde iki kat artmaktadr. Tabiat Park snrlar iinde tahmini nfus 5000 kiidir ve korunan alanda ok az kalc yerleim
bulunmaktadr (grmelerde edinilen bilgi). 2009 verilerine gre, Balkesir li istihdam oran % 41 ve isizlik oran da yaklak %9dur (TK, 2010). 2000 verilerine gre, Ayvalkta 8.400 kii istihdam edilmektedir ve sektrlerdeki dalm; % 6 tarm, % 30 gda, makine, inaat, enerji sektrleri gibi kk lekli sanayi ve % 64 ticaret ve turizm, iletiim olarak belirlenmitir (Ayvalk Turizm Master Plan, 2007). Okuryazarlk oran % 95 olup nfusun % 47si ilkokul, % 20si lise ve % 9u niversite mezunudur (a.g.e.).
37
BULGULAR
lanlarn ekonomisi, arlkl olarak kk iftilik, geinme amal ormanclk, balklk, bal retimi, zeytin yetitiricilii ve hayvancla dayanmaktadr. alma alanlarnda yetitirilen en yaygn olan rnler zeytin ve baldr. Bal retiminde Trkiyede ilk srada yer alan Mulada 11011 ton (2009 ylnda toplam retim 15603 ton) ve bal mumu 841 ton (1026 ton) retilmitir (GEKA, 2010). am bal retimi iin gerekli olan bitki rts ile % 54 ormanlk alandan oluan il, yayla arcln mmkn klmaktadr. Mulada 218170 kii ormana bitiik ky veya orman iinde yaamaktadr (ORKY grmesi). Trkiyede orman kyleri hem sosyal hem de ekonomik alardan lkenin en az gelimi blgeleridir (GEKA, 2010). Bu balamda, yerel kaynaklara dayal ekonomik faaliyetleri eitlendirmek (tarmsal kalknma imkan olmayan) bu orman kyleri iin bir ihtiyatr (Mula Tarm l Mdrl ile grme). Ayrca, bu insanlar gda ve hane geliri iin gnlk yaam mcadelesi nedeniyel sosyo kltrel adan kendilerini gelitirememektedirler. Ky kaynaklarnn kk lekli, srdrlebilir kullanm ile ilgili sorunlarn ele alnmas; kente gn azalmas ve yoksulluun ortadan kaldrlmas iin nemlidir. Bu durum, alanlarda turizm ve tarm dinamikleri ile yakndan balantldr. Ayrca, Trkiyedeki mevcut tarmsal sistemlerin nemli bir zellii de zirai retim ve hayvanclk arasndaki etkileimdir. Ky blgelerinde ailelerin ou birden fazla ekonomik faaliyet ile uramaktadr ki hane gelirlerinden biri, rnein balklk, baarsz olursa ailenin ihtiyalar dier gelir kaynandan karlanabilsin. Ege blgesinde kltr balkl retiminin ounluu Mulada yaplmaktadr. (TSI, Su rnleri statistikleri, Tarm ve Kyileri Bakanl, 2004a). hracatn ou talya ve Hollandaya yaplmaktadr (Mula Tarm l Mdrl, 2010). Ege blgesinde yer alan toplam 58 balk ve deniz rnleri toptan satcsnn 38i Mula linde bulunmaktadr. Bu irketlerin ihracat gelirleri 2009 yl iin yaklak 15 milyon TLdir (GEKA, 2010). Deniz bal retiminde Mula li liderdir (TKB, 2006). Trkiyedeki 349 deniz iletmesinin 223 Mula linde yer almaktadr (Mula Tarm l Mdrl ile grme). Bu blgedeki balklarn ekonomik faaliyetlerinde nemli bir rol oynayan
23
38
13 balk barna da Mulada bulunmaktadr (TKB, 2004b). Turizm ile ilgili i olanaklar, ihtiya duyulduunda ya da geici olarak olumaktadr. Bu sektrndeki iler genellikle mevsimsel olmakta ve dier sektrlerden kaliye igcn almaktadrlar (rnein tarmdan). Turizm ile ilgili tesislerin ve altyapnn plansz geliimi, yerel nfusun geimlerinin bal olduu doal kaynak tabann olumsuz etkileyebilir. Turizm tesisleri de mevcut ky kaynak sorunlarn derinletirebilir. Tm alma alanlarnda hem yerli ve hem de uluslararas mterilere hizmet veren byk plaj tatil kylerinden, kk pansiyonlara kadar eitli byklkte ok sayda otel bulunmaktadr. Turizm ile ilgili denizcilik faaliyetleri 3 balk altnda zetlenebilir: Limanlar, Dal Faaliyetleri, Tekne Turlar. Tm alanlarda benzer seyahatler dzenleyen organize tekne gezileri bulunmaktadr. Bunlar makul yatla dzenlenmitir ve alanlara gelen turistlere iin alternatif bir aktivitedir. alma alanlarnn ounda daha nce hi dalmam olanlar iin deneme-dal ve eitim hizmetleri sunan dal merkezleri bulunmaktadr. Daha tecrbeli dalglar iin, gece kall ve iki merkezli daha geni dal alanlarn kapsayan seenekler mevcuttur, Trkiyede dal yerlerinin ou Marmaris, Fethiye, ldeniz ve Ayvalk gibi tatil blgelerinde yaplmaktadr. rnein Ayvalk, mercan resieri ile zengin 60 dal blgesine sahiptir. Baz alanlar ise dalglar iin tamamen yasaklanmtr. Dalglarn kefetmeleri iin tneller, maaralar ve kayalk tepeler gibi sualt manzaralar eitli ve ilgintir. Trkiye kylarnda hem yeni ve eski bir ok batk da bulunmaktadr. Ancak bunlarn ou yasalarla korunmakta olup dal yasaktr. Marmaris ok sayda su sporlar merkezi ve Akvaryum Koyu, Baca Denizi Maaras ve resif alan ile bu alanda ilgi ekici bir blgedir.
Mula linde 23 tane marina bulunmaktadr. Akdeniz Blgesinde marinalarn kapasitesi 400 000 dir (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010). Trkiye sahillerinde marinalarn toplam kapasitesi 13.573 olup bunlardan 8967s deniz ve 4606s kara zerindedir (a.g.e.). Mavi Bayrak Program dnyada 48 lkede uygulanan, sekin plaj ve marinalara verilen zel evreci bir projedir. Mavi Bayrak uygulamasnda, plajlar ve marinalar su kalitesi, evre eitimi, bilgilendirme, evre ynetimi ve gvenlik ve dier baz hizmetler gibi kriterleri salayarak bu nvan almakta, proje srdrlebilir kalknmaya destek olmay amalamaktadr. 2009 ylnda Trkiyede 286 plaj ve 19 marinada mavi bayrak bulunmaktadr (Mavi Bayrak Program, 2010). Ayrca, bir dizi plajda turizm yatrmlar ve gnbirlik gibi nemli dzenlemeler bulunmaktadr. Mulada (4 alanda) KKB tarafndan kiralanan toplam 36 gnbirlik vardr. Bunlarn ounda iletim ve kontrol eksiklii bulunmaktadr. KKB nin alandaki personel ve os eksiklii nedeniyle denetimde sorun olduu grlmtr. Saha almas srasnda, Mula linde Kyceizde bulunan tek bir os ve Foada tek bir personeli olan bir os gzlenmitir. Ayvalkta, btn blgeden sorumlu olan tek bir grevli vardr. Ancak 2010 Aralk aynda, KKB ynetim boluklarn gidermek iin yerel ve merkezi oslerde istihdam etmek zere 57 personel ie almtr. Ayrca grmeler boyunca farkl kurumlar arasndaki koordinasyon eksiklii sorunu gndeme gelmitir. Bu alanlarda srdrlebilir gelir getirici faaliyetlerin varolabilmesi iin, kamu, ulusal ve yerel ynetimler, zel sektr ve yerel topluluklar arasnda gl ortaklklarn kurulmas gerekmektedir. 2011 ylnn banda, KKB kendi alanlarnda farkl faaliyetler iin yeni cretlerin uygulanmasna balamtr (faaliyetler ve yatlarnn listesi Ek IVde verilmitir). Ancak, bu yeni uygulama henz alanlarda test edilmemitir. Bu blmde, 6 alan ana balk altnda incelenmektedir: Tarm, Turizm ve Balklk. KKBnin gelir getirici faaliyetleri ile 5 K Blgesi iin Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler ve neriler10 de sunulmaktadr.
10
Daha nce de belirtildii gibi, dier bir aktivite (2.4.8) iin her alan iin listeler hazrlanacaktr.
39
4.1 FETHYE - GCEK K BLGES

4.1.1 Tarm Mula lindeki tarma elverili alanlarn byk blm Fethiye ilesindedir. ehir merkezi sulu
Tablo 15. Fethiyede Tarla Bitkileri retimi (1991-2009)
Tahllar 1991 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) 1995 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) 2000 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) 2005 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) 2009 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(ton) 186.910 46.162 181.830 43.439 204.670 54.267 250.230 58.997 248.429 67.807 Baklagiller 40.670 1.503 49.930 3.766 65.010 6.183 53.000 8.140 18.020 2.656 Endstriyel Bitkiler 26.390 20.025 192.220 39.605 150.840 29.956 82.370 21.926 15.821 4.511 Yal Tohumlar 30.980 2.247 107.410 15.329 71.500 10.337 74.000 10.725 30.152 2.637 Yumru Bitkiler 11.590 24.068 37.950 90.563 47.120 110.535 50.500 125.500 5.200 16.560 Yem Bitkileri 650 30.604 710 75.290 520 100.235 38.320 123.897 39.700 79.250
tarm iin uygun 1. snf arazi ile evrilidir(KKB, 2010). Tarla bitkilerinin farkl trleri Fethiyede retilmektedir (Tablo 15).
K Blgesinin (67 300 hektar) yaklak % 22si tarm arazisidir: bunun 35 000 hektarnda sulu tarm yaplmakta ve ylda kez hasat alnmaktadr (a.g.e.). Tarm yaygn olup nfusun % 55 ile
tarm ile geinmektedir. Topra olan ifti says 18942, topra olmayan ifti says 1700 dr; toplam ifti says 20642 dir (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010).
Tablo 16. Yllara Gre Fethiye lesinde Hasat Yaplan Arazi Miktarlar (1991-2009)
Tahllar 1991 1995 2000 2005 2009 Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(Ton) Hasat Edilen Alan(Dekar) retim(ton) 186.910 46.162 181.830 43.439 204.670 54.267 250.230 58.997 248.429 67.807 Baklagiller Endstriyel Yal Bitkiler Tohumlar 40.670 1.503 49.930 3.766 65.010 6.183 53.000 8.140 18.020 2.656 26.390 20.025 192.220 39.605 150.840 29.956 82.370 21.926 15.821 4.511 30.980 2.247 107.410 15.329 71.500 10.337 74.000 10.725 30.152 2.637 Yumru Bitkiler 11.590 24.068 37.950 90.563 47.120 50.500 5.200 16.560 Yem Bitkileri 650 30.604 710 75.290 520 38.320 39.700 79.250
110.535 100.235 125.500 123.897
40
Tablo 17. Fethiye lesi rtalt Tarm Alan ve retim Miktar -2009
Seraclk Fethiye Alan (dekar) Sebze retimi(Ton) Toplam 24.450 376.340 Cam Sera 6.605 114.430 Plastik Sera 14.500 245.850 Alak Tnel 3.345 16.060
rt alt sebze tarm 2.444 ha meyvelik alan 4.310 ha
ss bitkileri 1.1 ha
nadas alan 5.093 ha
tarla arazisi 35.305 ha
akta sebze alan 6.862 ha
zeytinlik alan 9.955 ha
Fethiye lesinin 63.980 hektarlk tarm alannn 35.305 hektar tarla arazisi, 6.862 hektar akta sebze alan, 2.444 hektar rt alt sebze tarm, 4.310 hektar meyvelik alan, 5.093 hektar nadas
alan, 9.955 hektar zeytinlik alan, 1.1 hektar ss bitkileri alan olarak kullanlmaktadr. Fethiyede bulunan meyve aalarnn trleri ve saylar Tablo 18 ve 19da verilmektedir:
Tablo 18. Meyve Aalar Saylar- Fethiye

Yumuak ekirdekliler 1991 1995 2000 2005 2009 204390 209210 221150 222297 234104 Ta ekirdekliler 84965 103945 120145 125840 168426 Turungiller 106550 112650 109550 125775 137600 Sert Kabuklular zm ve zmsler 35366 32750 34310 34550 128338 23210 20450 21780 38440 717109 Zeytin 625750 620850 820500 773100 1368924
11
(da) dekar iin kullanlmaktadr..
41
Tablo 19. Meyve retimi ve Aa Saylar - Fethiye (1991-2009)

Yumuak ekirdekliler 1991 Meyve Veren Yata Aa Says Toplam Aa Says retim(Ton) 1995 Meyve Veren Yata Aa Says Toplam Aa Says retim(Ton) 2000 Meyve Veren Yata Aa Says Toplam Aa Says retim(Ton) 2005 Meyve Veren Yata Aa Says Toplam Aa Says retim(Ton) 2009 Meyve Veren Yata Aa Says Toplam Aa Says retim(Ton) 138.640 204.390 7.537 163.540 209.210 11.024 173.050 221.150 9.554 176.500 222.297 7.871 194.025 234.104 6.977 Ta ekirdekliler 67.960 84.965 2.211 84.860 103.945 3.419 102.200 120.145 4.686 105.790 125.840 5.167 118.770 168.426 4.756 Turungiller 104.600 106.550 7.137 109.700 112.650 8.601 101.350 109.550 8.899 116.170 125.775 10.529 111.010 137.600 9.915 Sert Kabuklular 33.930 35.366 341 30.850 32.750 420 20.930 34.310 405 21.250 34.550 462 41.500 128.338 1.137 zm ve zmsler 23.210 23.210 1.042 20.450 20.450 1.222 20.430 21.780 1.873 20.790 38.440 2.018 105.004 717.109 3.432 Zeytin 589.800 625.750 6.489 588.300 620.850 7.648 621.900 820.500 12.280 680.000 773.100 15.591 935.000 1.368.924 9.109
2009 ylnda domates ihracat, toplam taze sebze ve meyve ihracatnda nemli bir paya (% 97) sahiptir (a.g.e.). 2008 ylnda Mulada domates ihracatndan (seraclk) yaklak 115 milyon avro elde edilmitir (Mula Tarm l Mdrl, 2010). Sera retiminde, iftiler her yl iki farkl rn elde etmektedirler.
Tablo 20. Fethiye Sebze retimi(1991 - 2009)
Yl/ Sebze Yapra Baklagil Yenen Sebzeler Sebzeler (Ton) (Ton) 6152 6204 6935 7308 13758 16096 14315 18985 17790 43815 Meyvesi Yenen Sebzeler (Ton) 236872 311201 408600 541152 525230 SoansYumru-Kk Sebzeler (Ton) 952 640 250 350 538
Tarm l Mdrlne gre, domates, salatalk, patlcan ve kavun seralarda en ok retilen sebzelerdir. 2009 ylnda 250.000 ton domates seralarda retilmitir. Sebze yetitiricilii (352.200.000 TL) toplam gayri sa yurt ii gelir getirmitir. 246.100 dekar alanda retimi yaplan buday, 92.019 ton ile en ok retilen tahl rndr. Organik rnler 2007de 75 ton, 2008 ylnda 100 ton ve 2009 ylnda 150 ton retilmitir (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010). Hayvanclk ile ilgili bilgiler Tablo 21de verilmektedir.
1991 1995 2000 2005 2009
42
Tablo 21. Fethiyede Hayvanclk (1991-2009)

Bykba hayvan Toplam Salan Hayvan Says 1991 1995 2000 2005 2009 28031 30750 21557 24015 23060 11583 12580 8604 3240 8600 St (Ton) 10320 11829 11982 9087 27835 Kkba hayvan Toplam Toplam Salan Hayvan Says 2330 2360 1289 1550 3328 St (Ton) 84 86 59 59 65 Kmes hayvan Toplam Toplam Arclk Salan Hayvan Says 57625 66610 80055 54824 62000 St (Ton) 60 798 100 1371 1240 Toplam
149890 150850 87905 78600 75465
48785 49436 27255 18572 35968
143880 175315 208360 143010 133380
12600 20011 27000 25000 21000
9 13 11 375 62
4.1.2. Balklk Fethiye kylarnda, 690 kii, 197 adet balk teknesinde almaktadr. Ayrca 4 grgr gemisi bulunmaktadr. 66 iletme (farkl kapasitelerde) Fethiyede alabalk retmektedir. Yllk alabalk retim kapasiteleri 15.000 tondur (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010). Alabalk, Trkiye apnda datlmakta ve birok ilde satlmaktadr. 4.1.3. Turizm Fethiyede 61 sertikal turizm iletmesi ve 5 adet turizm yatrm belgeli tesis (Fethiye Turizm Mdrl ile grme) bulunmaktadr. Yerel onayl tesis says 750dir. 20.723 oda ile yatak kapasitesi 42.602dr. 2009 ylnda toplam 662.086 turist Fethiyeyi ziyaret etmitir. Ayrca 2007 ylnda 4 yolcu (kruvaziyer) gemisi, Fethiyeye 948 yolcu getirmitir. 2008 ylnda 11 kruvaziyer gemisi ile 4156 yolcu ve 2009 ylnda 8 kruvaziyer gemisi ile 2569 yolcu gelmitir (Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu, 2010).
Tablo 22. 2009 Yl Mula li Turist Saylar

Yabanc Ziyareti Yerli Ziyareti Girileri Girileri Hava Yolu Dalaman Havaliman Mil-Bod Havaliman Deniz Yolu 1.451.214 936.033 25.828 29.994 5.552 10.818 2.401 1.462 2.499 2.614 281 81.449
Marmaris Liman 180.526 Bodrum Liman Fethiye Liman Data Liman Gllk Liman T.Reis Liman Y.Kavak Liman 200.292 10.741 10.778 161 20.906 258 2.810.909
TOPLAM
Fethiye kysnda marinalarn toplam kapasitesi 2028dir ve bunlardan 1593 deniz zerinde ve 435 tanesi kara zerindedir. Fethiyenin kysnda yer alan marinalarn kapasitesi Trkiyenin %15 idir. Gcek krfez ve koylarda bulunan marinalar nedeniyle yat turizminin popler noktalarndandr. Gcekte butik oteller ve lks restoranlar, k maazalar bulunmaktadr. Tekne turlar, adalar manzaralarnn yansra 12 Adalara gidi, Kleopatra Hamam, Yassca Adas plajlar ve Tersane gibi eski yerleim yerlerindeki koylarda yzme ve dal aktiviteleri yaplabilmektedir.
Fotoraf 1. Gcek nlice Plaj
43
Kutu 2. Mavi Kart Sistemi -Gcek

Mavi Kart Sistemi, Gcekte 2010 yl Temmuz aynda faaliyete gemitir. Ayrca nmzdeki iki yl iin Mavi Kartlarn teknolojik alt yklenicisi olan TURMEPA, 200.000 TL deerinde yazlm sistemi satn alm ve Mulada 15 marinada bilgisayar sistemlerine balanan 5.000 kart hazrlamtr. Mavi Kart Sistemi, kyda ve akta kaytl olan gemileri izleme zellii ile benzersizdir. Kart, tekne tarafndan alnan su miktarnn doru bir ekilde tespit edilmesi amacyla nce bilgisayara daha sonra ana sisteme aktarmaktadr. Mesela gemi eer iki ton su almsa, artma tesisine de ayn miktarda dkmek zorundadr. Bu sistemin yeni ve baz uygulama sorunlar olduu not edilmelidir. TURMEPA, Trkiye ky ve denizlerinin korunmasn ulusal bir ncelik haline getirmek ve gelecek nesillere temiz denizlerin kucaklad yaanabilir bir Trkiye brakmak amacyla Deniz Ticaret Odas ile ibirlii iinde 1994 ylnda kurulan bir sivil toplum rgtdr
Kaynak : Gcekte Turmepa Temsilcisi ile yaplan grme
ve ilgilerini ekmedii vurgulanmtr. Genler farkl nedenlerle el sanatlarna ilgi gstermemekte turizm ile ilgili ilere ynelmektedir. 4.1.4. KKB Faaliyetleri 17 gnbirlik bulunmaktadr ve 2009, 2010 gelirleri aada sunulmaktadr:
Tablo 23. Kira Gelirleri - Fethiye Gcek K Blgesi

sim Kalemya Koyu Belceiz Babada Fotoraf 2. Kayaky Kilimleri Belceiz-Kumburnu Lagn al Plaj Byk Samanl Kk Samanl Aksazlar Kuleli Gemile Bay Gcek Halk Plaj Gcek nlice Karg Ky Sarsala Koyu at Burnu Yanklar Plaj Gcek Boynuzbk Yat Dinlenme Yeri 2009 25.074 TL 660.000 TL 78.576 TL 2010 26.560 TL -
1.247.932 TL 61.600 TL 7.700 TL 6.600 TL 6.600 TL 4.400 TL 10.100 TL 6.700 TL 11.800 TL 9.900 TL 12.300 TL 38.500 TL 7.700 TL 5.675 TL 67.800 TL 8.500 TL 7.300 TL 7.300 TL 4.800 TL 11.100 TL 7.400 TL 13.000 TL 10.900 TL 40.600 TL 42.350 TL 7.000 TL 8.953 TL , toplam yerli gelirin %35idir.
Fethiyenin en ilgi ekici yerlerinden biri de Kayakydr. Vaktiyle Yunan kasabas olan Karmylassos, mbadele yllarnda (1920 yl) terk edilmitir. Kiliseler ve dier kamu binalar ile birlikte burada yaklak 400 terk edilmi konut bulunmaktadr. Trkiyede nak ileme, anak mlek ve dier el sanatlar konusunda gl bir gelenek olmasna ramen (Kayakyde de nak ve hal dokuma- Kayaky hallar), blgelerde el sanatlar ok snrldr (bu da kyden kente g ile ilikilidir). Grlen kiiler Kayaky hallar iin iyi bir pazar olduunu sylemelerine ramen sadece iki ya da aile (ki Kayakyde yetenekli insanlar artk yalanmlardr) bu hallar iin gerekli becerilere sahip bulunmaktadr. Kyde yaplan grmelerde, el sanatlarnn (hatta baz tarmsal faaliyetlerin) genler tarafndan zaman alc olarak grld
44
Gnbirliklere bir rnek, ldenizde bulunan Belceiz-Kumburnu Lagndr. Lagndeki plaj iin kk bir giri creti alnmakta ve sadece motorsuz su sporlarna izin verilmektedir. Plajlardan ve gnbirliklerden elde edilen gelirlerin yansra Babadada yama parat de gelir getirici bir imkandr. Babada, Fethiyeden 30 dak., Akyakadan 2.5 saat ve Marmaristen 3 saattir. Babada, 900 metre ykseklikle muhteem ldeniz manzarasna sahiptir. Yama paratnde balatma
ve ini rzgara baldr; bu etkinlik MELSA tarafndan ynetilmektedir. MELSA yok olma eiine gelmi olan Mula yerel el sanatlarnn yaamas ve gelimesine katkda bulunmak amacyla 1995 ylnda Mula l zel daresi ve Mula Gelitirme Vakf Mdrl tarafndan ortaklaa kurulmutur. El dokumas masa ve sehpa rtleri, peeteler, yatak takmlar, yastk klf, demelik kumalar, perdelik kuma ve giysiler reten bir blm de bulunmaktadr. Fethiye ldenizde bulunan gnbirlik MELSA tarafndan iletilmektedir.
Kutu 3. Alternatif Tatil rnekleri Fethiye Huzur Vadisi (Yoga Tatilleri):

Huzur Vadisi Gkeovack kynde yer ald da vadisinin ve iftliin addr. Huzur Vadisinde yeralan orijinal iftlik restore edilmi ve bina iin ilham kayna olmutur. Buras daha ok yabanc turistler iin paket olarak yoga tatilleri sunmaktadr. zel olarak yaplm doal ta yzme havuzu, geleneksel ahap kk, yurtlar (geleneksel adr) bulunmaktadr. Pastoral Vadi Pastoral Vadi Ekolojik Yaam iftlii Fethiyenin Yanklar Ky snrlar iindedir. Organik tarm, ekolojik yaam ve tatil olgularnn birlikte deerlendirildii iftliikte, ekolojik mimar yaklamyla tasarlanm ta, ahap ve kerpi evlerde yln 12 ay konaklama olana bulunmaktadr. Misafirler istedikleri takdirde tarmsal almalara katlabilmekte; yerel kltr ve el sanatlar atlyelerinde kilim dokumay, topraktan anak-mlek yapmay, ahap oymay, sepet rmeyi, tarhana - erite - reel ve turu yapmay denemektedirler.
Kaynak: Sahipleri ile yaplan grmeler
4.1.5. Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi zel rnler iin potansiyel bulunmaktadr. b. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar bulunmaktadr. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin bir agro-turizm/ekoturizm strateji gelitirilmesi nemli olacaktr. c. Srdrlebilir bir turizmin salanmas iin kirliliin (zellikle kanalizasyon sular) kontrol ve izlemenmesi amacyla yetkililerin bir dizi ibirliine gerek duyulmaktadr. Fethiye Gcek K Blgesinde balatlan Mavi Kart Sistemi iyi bir balangtr ve dier alanlarda da uygulanabilir. d. Ziyareti Merkezleri, halka yerel agro-turizm ve ekoturizm unsurlar hakknda bilgi verilmesi ve bilinlendirilmesi iin nemli bir olanaktr. Bu merkezlerde, yerel el sanatlarnn
nasl yapld hakknda bilgi verilmesi ve ayn zamanda yerel olarak retilen bal, reel, vb. mallar iin sergileme ve sat odas grevi salayabilir. e. Yerelde deneyim salayan paketler fazla ziyareti ekmek iin alternatif oluturabilir.: rnek olarak Fethiyedeki Pastoral Vadi (restaurant + otel + agro-turizm-organik tarm aktivitelerin hepsi gibi) verilebilir. f. Turizm faaliyetlerinin yl boyunca yaylarak daha farkl aktivitelerle gelitirilmesine ihtiya vardr. rnein, da bisikleti, spa/salk etkinlikleri, yry parkurlar ve kltrel faaliyetler iin blgelerde byk potansiyel olduuna dikkat ekilmitir. Ayrca, farkl etkinliklerin paket halinde sunulmas daha yararl olacaktr. rnein, iftlik hayvanlar (besleme ve sevme), piknik alanlar, bahecilik merkezi, yiyecek ve retim (el sanatlar) pazarlar, geni bir otopark ve tuvaletler ile sunulabilir. rnein nlice gibi gnbirliklerde
45
herhangi bir faaliyet bulunmamaktadr ve bunlarn bir paket olarak sunulmas ilgiyi ayrca KKBnn gelirlerini artrr. Bunlar, Eitim Turizmi (eko, evresel vb) ile eitlendirilebilir. rnein, alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunalar da unutulmamadr. g. Baz grmeciler u anda yasak alanlarda dala izin verilmesinin turizmi artrmak iin nemli bir potansiyele sahip olduunu belirtmilerdir.
h. Fethiye Deniz Ticaret Odas ile yaplan grmede marinada, tekne ve yatlarda misarlere yemek, servis yapabilecek bayan personel ihtiyac gndeme getirilmitir. i. Mevcut marina iletmecileri (zel sektr) ile yaplacak bir ibirlii, korunan alanlardaki deniz evresinin ve deiik trler hakknda bilincin artrlmasna yardmc olabilir. j. Yeni gnbirlikler almas gelirleri artracaktr.
46
4.2 KYCEZ - DALYAN K BLGES

4.2.1 Tarm Kyceiz turungiller, zeytin, bal ve pamuk reten bir ifti kasabasdr. Bu blge nemli ekonomik deere sahip olan sla (Liquidambar) aalar ile de nldr ,dier ekonomik faaliyetler seraclk ve hayvanclktr. Dalyan ve evresi de olduka verimli ve retken bir tarm blgesidir. Pamuk, meyve ve sebzenin birok eidi youn olarak yetitirilmektedir. Son yllarda, pamuktan daha az emek isteyen ve dier rnlerden daha yksek bir ekonomik deere sahip olmas nedeniyle nar (zellikle Dalyanda) retilmektedir. rnlerin dalm aada Tabloda verilmektedir:
Tablo 24. Kyceiz ve Ortaca lelerindeki rnlerin Alan Dalm
rn Pamuk Limon Portakal Buday Msr (Silaj) Zeytin Msr (Dane) Nar Domates Karpuz Susam Kavun Arpa Greyfurt Ac bakla Dar Fi Patlcan Yonca Fasulye Mandalina TOPLAM Ortaca lesi (da) 28763,2 20890,5 10920,0 5490,2 5328,8 3915,9 1992,9 2609,4 1532,3 735,3 608,9 370,8 316,6 275,7 183,3 155,7 129,0 73,9 62,7 0,0 0,0 84355,1 Kyceiz lesi (da) 940,2 220,3 15102,3 2370,3 1027,5 1989,0 1017,2 0,0 55,0 0,0 1420,0 0,0 151,4 0,0 0,0 0,0 109,7 0,0 0,0 74,9 1307,1 25784,9 TOPLAM (da) 29703,4 21110,8 26022,3 7860,5 6356,3 5904,9 3010,1 2609,4 1587,3 735,3 2028,9 370,8 468,0 275,7 183,3 155,7 238,7 73,9 62,7 74,9 1307,1 110140,0
Mulada arazinin % 64 orman ve fundalk, % 19 u tarm arazisidir, geri kalan tarm d arazi ise ayr ve otlaklardr (Tarmn Mula l Mdrl ile grme). Yredeki kylerin ou ormanlk alanda yer almakta ve kyller ticaret amal veya kendileri kullanmak iin orman rnleri toplamaktadrlar. Nakit gelir elde etmek iin toplanan en nemli orman d rnler bal ve kekik ile defne yapra gibi bitkisel rnlerdir. Toparlar Kynde, kekik ve defne toplayan bir kooperatif bulunmaktadr. Ancak kt ynetim nedeniyle kooperatif ias etmitir ve yeniden yaplandrlmaya allmaktadr. Kyceizde 4 Tarmsal Kalknma Kooperati, 2 Sulama Kooperati ve 1 Su rnleri Kooperati bulunmaktadr. Ekincikte 3, Zeytinalannda 1 tane olmak zere toplam 4 adet zeytinya retim tesisi bulunmaktadr. Tarla bitkileri retiminde, msr blgede daha yaygn olarak grlmektedir blgede susam da retilmektedir.
Fotoraf 3. Defne leyen Kadnlar-Toparlar Ky
Kaynak: Kyceiz Dalyan K BLGES Ynetim Plan Final Raporu 2007
Kyceiz, Ege blgesinde narenciyenin en fazla retildii yerdir. Turungiller arlkl olarak blgeden ihra edilen tarm rnleri arasndadr. 2006 Tarm le Mdrlkleri bring raporlarndan elde edilen verilere gre, Kyceiz arazisinin % 58sinde portakal retimi yaplmaktadr. Nar ve domates, tarm rnleri ihracatnda limon, portakal, greyfurt ve mandalinadan sonra gelmektedir. Blgede baskn olan Akdeniz ikliminin etkisiyle, retilen 41.630 ton domates ile nemli bir lekte gelir kaynadr. En ok ihracat Rusya, Fransa, Almanya ve Romanyaya yaplmaktadr. Portakaldan sonra buday, zeytin ve susam gelmektedir.Tarmsal retim alanlar Beyobas kynde % 17, Toparlar ve Zeytinalan kylerinde % 13 dr (Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporu, 2007). Meyve trleri ve Tarla Bitkileri retimi Tablo 25 ve 26 da verilmitir.
47
Tablo 25. Meyve retimi - Kyceiz ve Ortaca

Meyve Cinsi KYCEZ Kaplad Alan (hektar) Armut Yenidnya Ayva Elma Erik (ryani hari) Kays (zerdali hari) Kiraz eftali (dier) Limon Turun Altntop Portakal Mandalina Ceviz Dut ncir Keiboynuzu Nar zm Zeytin TOPLAM 10 0 6 58 21 11 4 0 240 0 5 2120 1675 25 0 0 0 0 9 1606 5790 retim (ton) ORTACA Kaplad Alan (hektar) 0 0 0 0 0 0 0 0 2010 0 0 755 15 0 0 0 0 85 1 473 3339 retim (ton) BLGE TOPLAMI Kaplad Alan (hektar) 10 0 6 58 21 11 4 0 2250 0 5 2875 1690 25 0 0 0 85 10 2079 9129 retim (ton)
116 0 23 237 242 55 4 83 1938 60 178 37980 20570 42 0 26 0 28 82 3051 64715
20 20 0 0 21 90 0 17 40088 0 0 16825 263 4 35 10 17 504 4 2046 59964
136 20 23 237 263 145 4 100 42026 60 178 54805 20833 46 35 36 17 532 86 5097 124679
Kaynak : Kyceiz Dalyan K BLGES Ynetim Plan Final Raporu, 2007
48
Tablo 26. Tarla Bitkileri retimi Kyceiz ve Ortaca

rn eidi KYCEZ Kaplad Alan (hektar) YULAF DARI MISIR (DANE) BUDAY (DURUM) BUDAY (DER) ARPA (DER) NOHUT FASULYE (KURU) BEZELYE BRLCE BAKLA(YEMEKLK) PAMUK (LF) (4) SUSAM T (1) YERFISTII SOAN (KURU) PATATES MISIR (HASIL) (2) F (YELOT) (2) F (KURUOT) (2) MISIR (SILAJ) TOPLAM 35 5 799 503 1300 151 10 90 0 38 0 89 2051 89 0 25 11 86 290 0 41 5613 retim (ton) 91 7 1792 1232 2934 339 12 113 0 41 0 105 1539 142 0 250 153 697 0 401 1800 11648 2 69 290 0 303 5187 ORTACA Kaplad Alan (hektar) 0 0 343 331 0 0 0 0 5 9 3 1861 90 1861 20 retim (ton) 0 0 1929 1303 0 0 0 0 14 28 9 1979 83 2664 61 0 50 1991 0 803 16651 27565 TOPLAM Kaplad Alan (hektar) 35 5 1142 834 1300 151 10 90 5 47 3 1950 2141 1950 20 25 13 155 580 0 344 10800 retim (ton) 91 7 3721 2535 2934 339 12 113 14 69 9 2084 1622 2806 61 250 203 2688 0 1204 18451 39213
K Blgesi iinde kalan sla ormanlar, 209 ha zel orman ve 383 ha devlet ormandr (Ortacada 19 ha, Kyceizde 200 ha, Sultaniyede 16,5 ha ve Beyobasnda 167,5 ha ). 1980 ylnda 19 ton balsam retilmi; 1990l yllarda retim 1 2 ton civarnda gereklemi; 1999 ylnda 4198 kg, 2000 ylnda 3286 kg, 2001 ylnda 5284 kg, 2002 ve 2003 yllarnda yllk yaklak 2000 kg dolaynda olmutur (Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporu, 2007). Bal ve Balmumu retimi yandaki Tabloda sunulmaktadr:
Tablo 27. Bal retimi - Kyceiz ve Ortaca

Yeni kovan (adet) KYCEZ ORTACA TOPLAM 68000 14441 82441 Bal (ton) 1224,000 129,669 1353,669 Balmumu (ton) 25,000 14,000 39,000
49
iftilik ve kaynaa bal retim faaliyetlerinin yan sra, kyllerden bazlar mal satarak/ticaret yaparak geinmekte, hizmet sektrnde (vas
igc) veya ounlukla turizm sektrnde alarak dier gelir getirici faaliyetlerde bulunmaktadr.
Kutu 4. pek bcei yetitiricilii - Kyceiz Dalyan K Blgesi

Pnar Kynde pek Bcei Yetitiricilii kyller iin yeni bir gelir kayna olmu ve bu giriim yre halknn gelir salamas amacyla Kyceiz Tarm le Mdrlnn abalar ile balamtr. Pnar ky etrafnda bulunan youn dut aalar, yrenin iklim ve fiziksel koullarnn iyi olmas ve bitki deseni itibariyle Kyceiz Tarm le Mdrl tarafndan ipekbcei retimi iin elverili olduu gzlenmitir. Tarihsel ve kltrel bir deer olmann yan sra, ipek bcekilii (35-40 gn gibi ksa bir srede, rnn dntrlmesi) yeni gelir getiren bir faaliyettir. pek bcei retimi iin potansiyeli deerlendirmek amacyla, Halk Eitim Merkezi blgede ipek bcekilii kursu amtr. 2010 retim sezonunda, 700 kg birinci snf koza retimi karlnda Bursa Koza Birlik irketinden 30.500 TL gelir elde edilmitir.
Kaynak : Kyceiz Tarm le Mdr ile yaplan grme
Hayvanclk ve St retimi ile ilgili bilgiler Tablo 28 ve 29da verilmektedir.

Tablo 28. Hayvan Saylar Kyceiz ve Ortaca Not: (tablo gzden geirilecek.
HAYVAN ADI KYCEZ ORTACA TOPLAM (ba) KOYUN (YERL) KE (KIL) SIGIR (KLTR) AT KATIR ESEK KOYUN (MERNOS) SIGIR (MELEZ) SIGIR (YERL) TOPLAM 1695 11910 885 117 55 37 0 5300 845 20844 TOPLAM (ba) 310 900 305 30 2 6 440 3526 796 6315 TOPLAM (ba)
Tablo 29. St retimi - Kyceiz ve Ortaca

HAYVAN ADI ST RETM (ton) KYCEZ KOYUN (YERL) KE (KIL) SIGIR (KLTR) 44,800 514,602 864,864 0,000 7938,000 490,320 9852,586 ORTACA 6,400 31,188 416,988 6,000 51,200 545,790 1281,852 6,000 TOPLAM
2005 12810 1190 147 57 43 440 8826 1641 27159
KOYUN (MERNOS) SIGIR (MELEZ) SIGIR (YERL) TOPLAM
3288,600 11226,600 337,776 828,096
4086,952 13939,538
Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporuna (2007) gre, yaban keisinin yaama ortamna uygun olan alanlar Yaban Hayatn Koruma letme Snf olarak ayrlmtr. Raporda, uygun alanlarda retilecek yaban keileri bu alanlara braklrsa, av turizmi yaplabilecei vurgulanmaktadr. 4.2.2 Balklk Mevcut verilere gre, 1972- 2005 arasndaki 34 yllk dnemde Kyceiz Glnde su rnleri retimi toplam 8768 ton olarak gereklemitir. 1972 ylnda retim 52 ton iken, en yksek retim 444 ton ile 1994 ylnda elde edilmitir. Genelde dalgal
50
bir seyir izleyen av istatistikleri dnemler halinde incelendiinde, 19721981 yllar arasnda ortalama retimin 267 ton/yl, 19821991 yllar arasnda 271 ton/yl ve 19922001 yllar arasnda 254 ton/ yl olduu grlmektedir. 20022005 yllar arasnda ise en dk deere inerek, ortalama 211 ton/ yl retim gereklemitir (Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporu, 2007) .
DALKO Su rnleri Kooperatifi
tarafndan kiralanmaktadr. DALKOnun 691 yesi bulunmakta ve 49 kii almaktadr. Kefal ana ticari balktr. Yakalanan nemli bir balk tr olan ylan bal genellikle Trk halk tarafndan tketilmedii iin yakalanan ylan balklarnn ou ihra edilmektedir. Kooperatif de havyarda retilmekte ve 2002 ylnda Uluslararas Slow Food dl almlardr. Ne yazk ki dl rnn tantmnda kullanamamlardr ve bu rn yaygn olarak bilinmemektedir. Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporuna (2007) gre, 2006 ylna ait toplam su rnleri retimi 172.2 tondur (1 Ocak 30 Kasm 2006 itibaryla). Bu retimde 155.7 ton kefal, 6.5 ton levrek, 4.6 ton ipura, 2.4 ton mrmr, 1.0 ton ylanbal ve 2.9 ton dier trler yer almaktadr. Dier trler, lagn daimi olarak kullanmayan veya sadece mevsimsel av veren lahoz, sokar, mavi yenge, sbye gibi trleri kapsamaktadr. Bunun yan sra, Slngr Glndeki a kafes nitelerinden toplam 7.7 ton kltr bal (2.6 ton ipura ve 5.1 ton levrek) retilmitir. Dnem iindeki yumurta retimi 112 kg olarak gereklemitir.
S.S.Dalko Su rnleri Kooperati 1971 ylnda Dalyanda kurulmutur. yeleri ilenin etrafndaki tm kylerden balklardr ve gle koruma asndan nem vermektedirler. Kooperatin yararland gller ve kanal; le ve blgede hzla byyen turizm, youn tekne trainin yansra gl havzas kenarndaki tarm alanlarndan sulamayla gelen azot ve fosfor gbreleri, tarmsal ilalar, atklar ve yamur suyu ile tanan kirlilik nedeniyle tehdit altndadr. Kyceiz Lagn sisteminde Balklk faaliyetleri DALKO tarafndan gerekletirilmektedir. Lagn Devlete aittir ve iki yllk szlemelerle DALKO
Kutu 5. Kyceiz Lagn sisteminde balklk

DALKOya gre 1972-2006 dneminde, Kyceiz Lagn ticari avlanma 1972de 52 125 ton iken 1994 ylnda 443 949 tona kmtr. Baka bir sorun gibi Tilapia zillii gibi egzotik trlerin karmasdr. Alandaki balklara gre, bu trlerin getirilmesinin ardndan, birok yerli balk trleri, zellikle Sazan, Cyprinus carpio etkilenmilerdir. neriler Kooperatif desteklenmeli ve Lagn Balkl iin modern teknikler kullanlmaldr. Lagnde yakalanan balklar pazarlama uygunluu asndan deerlendirilmelidir. Blgenin balklar yumurtlama g dneminde tuzaklarda yakalanan kefal balklarndan olumaktadr. Poplasyon olarak dourma yeteneine sahip olmayan gen yatakiler egemen olmamaldr. Bunu nlemek iin, kefal g ve reme dnemleri hakknda balklara seminerlerle bilgi verilmelidir.. Bu tr seminerler de verimlilii etkileyen jeolojik, meteorolojik, hidrografik ve hidrobiyoloji veriler ile balk avlama tuzaklar konusunda balklarn bilgilerinin gelitirilmesine gidilebilir. Bu optimum balklk koullarnn belirlemesinde balklara yardmc olacaktr (Yerli, 1989). Lagnde yakalanan balklarn pazarlama ve sat iin bilimsel zmler de gelitirilmelir. Gller ve Lagn evreleyen sazlk alanlar birok omurgal ve omurgasz trler iin uygun bir yaam ortam salamaktadr. Bu sazlk alanlar ve s kanal taban zerine yumurtalarn brakmak ve beslenme bakmndan balklar iin nemli bir doal kaynak oluturmaktadr. Tekne trafii ve tekne motorlarnn grlts balk glerini ve bu sazlk alanlarn olumsuz etkilemektedir. Lagn sistemi zerinde turistik tekne trafii dzenlenmeli ve gne enerjisi veya dier srdrlebilir doal kaynaklar ile alan tekneler olmaldr. 2007 ylnda gne enerjisi ile alan bir motor Lagn gezilerinde yer almtr. Gl tekne motorlarnn kanaln altna zarar verebileceinden daha az gl motorlar balklkta kullanlmaldr. Tekneler Lagn iine sintine sular dearj etmemelidirler. Yre halknn yan sra ziyaretiler de Kyceiz Lagn Sistemi duyarll konusunda eitilmelidir. Devlet ve sivil toplum rgtleri Lagn sisteminin korunmasnda aktif bir rol oynamaldr. Blgenin doal ve ekolojik gzellikleri tantmak iin eitimli rehberler eliinde ekolojik geziler dzenlenmelidir.
Kaynak : Yorulmaz ve di., 2008. Kyceiz Lagn Sisteminde Balklk faaliyetleri ve Kirlilik Riski
51
4.2.3 Turizm 7224 (%87.8) olmak zere, Dalyanda toplam 8.224 yatak vardr. Doal kaynaklarn bulunmas ve kanal kenarnda olmas Dalyann geliiminde nemli rol oynamtr (Kyceiz Dalyan K Blgesi Ynetim Plan Final Raporu, 2007). Aada bahsedilen, kullanlmakta olan yry parkurlar rehberler aracl tespit edilmitir (a.g.e.). Kyceizde dou ucunda yerleimin bittii noktadan balayp ky boyunca, Eski Kyceiz Kyne kadar gelip oradan Kzldurun Tepesi ve Sofralk tepesinin dou ucundan geen ve Yuvarlak ayn kenarndan Kak mahallesinde biten, Zeytinalann kuzeyinden balayp dalarn arasndan geen ve Yuvarlak ayn kaynanda biten, Kyceizden balayp Sandras Dana giden, Kargcak ay kenarndan balayp, gnlk ormanlar kenarndan elaleye ve oradan daha da ileriye giden, Sultaniyeden balayp lemez Tepesinden geip ileriye giden ve andrdan balayp Ekincikte sona eren 6 adet yry parkuru bulunmaktadr. Dalyan Tekne Tamacl Kooperati Dalyan Kooperati 1983 ylnda kurulmutur ve 150 tekne lisansldr. Tm Kooperati yeleri ve alanlar, yerel kiilerden oluur. Kooperatif tamaclk dnda alternatif turlar dzenlemeye balamtr: Tekne turlar ile ziyaret edilen yerler arasnda Kaunos ehri, Kaya Mezarlar, kaplcalar ve ztuzu sahili bulunmaktadr. Tm tekne sahipleri kooperatife ye deildir, bu da kooperatin kurallar ve organizasyonu dnda kalmalarna neden olmaktadr.
Kooperatif, Kyceiz Gl ve Dalyan kanallarnda gne enerjisiyle alan tekne losu iletmek istemektedir. Gne tekneleri dalga yaratmamakta ve bu nedenle ky ve bitkiler bir nebze erozyondan korunmaktadr. Tekneler gne enerjisi depolayan pilleri kullanarak sekiz saat alabilmektedirler. Blge sahilleri cazip plajlar ile nemli ky turizmi merkezleri arasndadr. Bu plajlarda turizm, balklk, kltr balkl, vb. faaliyetler yaplmaktadr. ztuzu sahilindeki Dalyan Plaj, deniz kamplumbaalarnn (Caretta caretta) kt bir blge olmasna ramen koruma kullanma dengesinin yrtlebildii ender rneklerdendir. Yzmek iin plaja kara yolu ve teknelerle ulam imkan vardr. Dalyan Kumsal, ulusal ve uluslararas doa koruma kurulular tarafndan korunan ve izlenen en nemli deniz kaplumbaas reme alanlarndan biridir. Plaj sk nlemlerle korunmakta ve hava karardktan sonra kurallar gerei giriler kapatlmaktadr.
Fotoraf 4. Tekne Turlar Dalyan
Sahil boyunca plajlarn ve bilinen rezervlerin yan sra, dier benzersiz doal gzellikler de bulunabilir. rnein, Kyceizde bulunan doal kkrt ve amur banyolar bir baka ilgin turizm aktivitesidir. ztuzu Plaj (Dalyanaz), Kyceiz ehir Plaj ve Ekincik Plaj olmak zere 3 plaj bulunmaktadr.
52
4.2.4 KKB Faaliyetleri 4 gnbirlik bulunmaktadr ve 2009 ile 2010 gelirleri aadadr:
Tablo 30. Kira Gelirleri - Kyceiz Dalyan K BLGES
sim Ekincik skelesi Ekincik Koyu Dalyanaz ztuzu 2009 3.600 TL 2.000 TL 400.000 TL 173.000 TL 2010 4.000 TL 2.118 TL 183.258 TL
g. Olta balkl ve sazan balkl: Sazanlarn sayca fazla olduu Kyceiz Gl ve muhtemelen Dalaman ay gibi potansiyel noktalarda yaplabilir. h. Kylerin ounda yeterli otel ve konaklama tesisi bulunmamaktadr. i. Yerelde ziyaretilere deneyim salayan paketler daha fazla turist ekmek iin alternatif oluturabilir. Ayrca, farkl etkinliklerin paket halinde sunulmas ekicilii artracaktr. rnein, iftlik hayvanlar (besleme ve sevme), piknik alanlar, bahecilik merkezi, yiyecek ve retim (el sanatlar) pazarlar, geni bir otopark ve tuvaletler ile sunulabilir. Gnbirliklerde herhangi bir faaliyet bulunmamaktadr ve bunlarn bir paket olarak sunulmas ayrca KKBnn gelirlerini artracaktr. j. Ziyareti Merkezleri, halka yerel agro-turizm ve ekoturizm unsurlar hakknda bilgi verilmesi ve bilinlendirilmesi iin nemli bir olanaktr. Bu merkezlerde, yerel el sanatlarnn nasl yapld hakknda bilgi verilmesi ve ayn zamanda yerel olarak retilen bal, reel, vb. mallar iin sergileme ve sat odas grevi salayabilir. rnein, deniz kaplumbaalarnn (Caretta Caretta) Dalyan iin bir marka deeri vardr. Bunlar hakknda ziyareti merkezlerinde bilgi verilebilir ve yerel olarak retilmi rnlerde sembol olarak kullanlabilir. Ayrca Dalyanda belediyenin herhangi bir kira almadan stand hizmeti sunduu ve kendi rnlerini, el yapm taklar (kolye ve bilezik) retip, pazarlamaya alan bir grup kadn bulunmaktadr. k. Alanlar Eitim Turizmi (eko, evresel vb) iin byk frsatlar sunmaktadr. rnein, Alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunalar da unutulmamadr. l. Yeni gnbirlikler almas gelir getici olacaktr.
4.2.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Uzun dnemde blgede bulunan doal ve ifal bitkilere (rnein, kylerde toplanan defne ve kekik gibi) deer katlmas bu tip rnlere artan talep nedeniyle bir frsat olacaktr (Trkiyede doal ve ifal bitkilere artan bir talep bulunmaktadr). b. Kyceizde narenciye sektrnde retilen rnleri (mesela meyve sular, reel gibi) eitlendirilerek, katma deer art salanabilir. c. Geni bir alan kaplayan sla aalar nedeniyle blge, sla ya endstrisinin geliimine aktr. Bu konuyla ilgili retim ve kaplad alan bilgileri blm 4.2.1 de verilmitir. d. Hayvanclk sektrnn deer katlarak bymesi ve iftiler asndan karl bir hayvanclk retimi yaplmas nemli bir ihtiyatr. Bu balamda blgede kei stnn ilenmesi aratrlmaldr, ayrca blgede mevcut kei eti ileme potansiyeli bulunmaktadr. e. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi zel rnler iin potansiyel bulunmaktadr. f. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar bulunmaktadr. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin bir agro-turizm/ekoturizm strateji gelitirilmesi nemli olacaktr.
53
4.3 DATA-BOZBURUN K BLGES

4.3.1 Tarm Data-Bozburun Yarmadas ziksel ve doal zellikleri nedeniyle tarm iin snrl bir potansiyele
Tablo 31. Hasat Alan - Data (1991-2009)
Tahllar 1991 Hasat Alan (da) retim (ton) 1995 Hasat Alan (da) retim (ton) 2000 Hasat Alan (da) retim (ton) 2005 Hasat Alan (da) retim (ton) 2009 Hasat Alan (da) retim (ton) 9.430 1.665 8.210 1.396 __ __ 860 206 3.921 819 Baklagiller 1.760 141 870 61 __ __ 70 7 72 8
sahiptir. Tarla tarm ve kk apl bahecilik yaplmaktadr; blge aalarnda bademlik ve zeytinlik alanlar nde gelmektedir. Tarmn eitlenmemesinin nedeni yarm adada yeterli su bulunmamasdr. Hasat yaplan alanlar hakknda Data iin bilgi Tablo 31de ve Marmaris iin Tablo 32de verilmektedir:
Yal Tohumlar 450 90 110 11 __ __ 30 3 __ __
Yumru Bitkiler 600 833 910 878 __ __ 410 701 __ __
Yem Bitkileri 40 457 20 60 __ __ __ __ __ __
Tablo 32. Hasat Alan -Marmaris (1991-2009)

Tahllar 1991 Hasat Alan (da) retim (ton) 1995 Hasat Alan (da) retim (ton) 2000 Hasat Alan (da) retim (ton) 2005 Hasat Alan (da) retim (ton) 2009 Hasat Alan (da) retim (ton) 9.210 1.602 7.690 1.311 6.560 933 8.290 1.295 6.948 773 Baklagiller 650 80 650 95 390 66 240 44 __ __ Endstriyel Bitkiler __ __ __ __ __ __ 20 2 __ __ Yal Tohumlar 2.800 458 2.420 414 2.300 435 370 56 220 37 Yumru Bitkiler 490 464 520 785 420 792 130 360 __ __ Yem Bitkileri 20 110 30 101 40 168 10.880 1.815 2.810 2.770
Blgede nemli bir geim kayna bademdir, gelirin ou zellikle ala satlarndan elde edilmektedir. Badem baheleri 1.343 halk bir araziyi kaplamakta ve (268,720 aa) toplam baheciliin % 49unu oluturmaktadr. Bunu (166,540 aa)
54
arazinin % 30 kaplayan zeytinlikler takip etmektedir (Data Tarmsal Yap, 2008). Meyve retimi ve Aa Saylar (Data ve Marmaris iin) Tablo 33 ve 34 de verilmitir:
Tablo 33. Meyve retimi ve Aa Saylar Data (1991-2009)

Yumuak ekirdekliler 1991 Meyve veren yata aa says 8.100 Toplam aa says retim(ton) 1995 8.100 192 Ta ekirdekliler 8.390 8.940 159 8.250 8.850 130 1.400 1.400 18 1.400 1.400 18 1.660 2.290 23 Turungiller 23.925 26.350 763 20.500 22.250 500 19.050 20.850 456 16.100 17.080 459 17.555 21.735 599 Sert Kabuklular 407.500 419.100 1.608 419.000 465.000 1.700 396.455 411.455 3.500 413.890 428.890 4.308 365.000 400.000 5.475 zm ve zmsler 34.770 34.770 1.048 20.710 20.710 584 15.090 15.090 338 15.520 15.520 232 15.935 16.145 412 Zeytin 290.500 293.250 2.614 276.000 278.150 5.520 266.000 275.200 2.660 277.000 289.000 1.900 282.000 292.600 8.010
Meyve veren yata aa says 6.150 Toplam aa says retim(ton) 6.150 122
2000
2005
2009
Tablo 34. Meyve retimi ve Aa Saylar - Marmaris (1991-2009)

Yumuak ekirdekliler 1991 Meyve veren yata aa says Toplam aa says retim(ton) 1995 Meyve veren yata aa says Toplam aa says retim(ton) 2000 Meyve veren yata aa says Toplam aa says retim(ton) 2005 Meyve veren yata aa says Toplam aa says retim(ton) 2009 Meyve veren yata aa says Toplam aa says retim(ton) 7.350 7.350 108 6.790 6.870 106 6.970 7.170 132 4.250 4.263 56 3.750 5.240 53 Ta Turungiller Sert zm ve Zeytin ekirdekliler Kabuklular zmsler 12.400 17.950 183 12.050 13.180 251 13.480 14.110 243 10.260 11.060 220 10.460 12.440 271 39.000 39.400 781 39.450 40.200 794 12.850 14.700 306 12.450 12.450 502 13.750 13.750 700 51.000 53.000 277 52.500 53.000 158 50.000 52.000 500 51.000 52.200 51 48.600 49.750 488 3.410 3.410 176 4.230 4.580 346 10.920 11.220 706 11.230 11.455 415 10.894 12.959 439 122.100 128.400 611 120.800 124.900 483 125.000 131.990 625 132.300 142.800 460 132.300 144.940 1.287
55
Hayvanclk 1.250 bykba ve 2.000 koyun ve kei ile ormanlk blgelerde de srdrlmektedir (Tablolar 35 ve 36).
Tablo 35. Hayvanclk-Data (1991-2009)
Bykba hayvan Kkba hayvan Yn kl tiftik (ton) Kmes hayvan Yumurta says (1000 Adet) Mevcut say Arclk Balmumu retimi (ton) 1 2 6 0 0 Balmumu retimi (ton) 19 145 10 200 250 Bal retimi (ton) 173 388 62 600 650 Arclk Bal retimi (ton) 1158 1445 160 2000 2000
St (Ton)
Salan hayvan says
Salan hayvan says
St (Ton)
1991 1995 2000 2005 2009
2426 2375 1540 1407 1177
Toplam
640 704 520 360 384
694 544 588 667 741
4230 4795 2300 1980 2027
Toplam
1434 1385 1095 207 420
70 67 53 23 45
1 1 1 1 1
8750 9275 1700
850 700 30
11555 15500 19000 30000 20150
Tablo 36. Hayvanclk - Marmaris (1991-2009)

Bykba hayvan Kkba hayvan Yn kl tiftik (ton) Kmes hayvan Yumurta says (1000 Adet) 680 226 750 816 21 Mevcut say
St (Ton)
Salan hayvan says
Salan hayvan says
St (Ton)
1991 1995 2000 2005 2009
6930 6702 6902 3368 2826
Toplam
3350 3608 3747 1700 1084
3460 4162 4324 3297 2088
13996 15270 13865 6975 10313
Toplam
5181 4995 4981 1247 2592
252 243 243 137 280
5 6 4 3 5
8748 3170 5000 12232 2799
96500 85000 80000 100000 100000
Datada 3 Tarmsal Kalknma Kooperati ve 3 Su rnleri Kooperati bulunmaktadr. Arclk ve defne, kekik, keiboynuzu vb. odun d orman rnlerinin toplanmas blgesel olarak dier gelirleri oluturmaktadr. Yukarda belirtildii gibi, en
fazla gelir bademden elde edilmektedir (2006 ylnda, 5.850.000 TL bademden ve 4,160.000 TL zeytinden). Bunu domates retimi (3.750.000 TL) ve bal (2.000.000 TL) izlemektedir (Data Tarmsal Yap, 2008).
56
Toplam kovan
Toplam kovan
Genellikle kooperatierin yoksul toplumlarn gelirlerini artrmak iin bir frsat olduuna inanlyor olsa da, tm proje alanlarnda yaplan grmelerde Tarm Kooperatierinin (kt ynetim nedeniyle) byk iletmeler kadar etkin olmad gndeme gelmitir. Ancak, bu raporda sunulan birka baarl rnek de bulunmaktadr. Kutu 7. Snd Tarmsal Kooperatifiin DataBozburun K Blgesi
Fotoraf 5. Badem Kran Kadnlar - Data
Kutu 6. Data Organik Bademleri - DataBozburun K Blgesi

Datada organik retim yapan iftiler organik badem satndan elde ettikleri prim yoluyla gelirlerini artrmaktadrlar. Buraya atanan bir ziraat mhendisinin giriimleri ile gelien almalarda, retim ve kalite iyiletirmeleri sayesinde pazarlardan daha bir iyi kazan salanmaya balamtr. Ekipte yer alan iftilerin saladklar baar sayesinde uygulamaya ilk bata scak bakmayan iftiler de heveslenmilerdir. Organik badem yetitirilmesi amacyla yl nce Tarm le Mdrl ile Cumal Ky beraber almaya balamtr. Ilk etapta, bin 200 hektarlk bir alanda balanm ve 20 retici katlmtr. Ziraat Mhendisi, iftileri ikna etmek iin youn aba sarfetmi ve btn deer zincirini retimden pazarlamaya (stanbuldaki organik pazarlar yoluyla) kendi abalaryla salamtr. Denetim ve incelemeler yl boyunca devam edecektir. Bu, kyde tarmsal danma uygulamasnn baarl bir rneidir. Organik bademin retim hacmi nemli lde artmtr ve uygulamaya katlmak isteyen daha fazla ifti bulunmaktadr.
Kaynak : Cumal Kynde Ziraat Mhendisi ile yaplan grme
Fotoraf 6. Snd Tarmsal Kooperatinin rnleri Snd Tarmsal Kooperatifi, Snd Kynde yaayanlar tarafndan 2006 ylnda kurulmutur. Kyde bulunan eski bir ilkokul binasnda 69 ye ile faaliyet gstermektedir. Asl olarak am, iek ve kekik bal retmekte ve srekli olarak rn yelpazesini gelitirmektedirler. Ayrca szma zeytinya retimi de bulunmaktadr. Blgede badem ezmesi reten ilk kooperatiftir. eker yerine bal katlarak retilen bu rn, kooperatifin yeniliklerinden biridir. Kapari, keiboynuzu, deiik bitkisel otlar ve blgeden toplanan polen ile rn yelpazesi eitlendirmilerdir. Tm bu rnlerin retim izin belgesi bulunmaktadr. Her rn zerinde kendi isim markalar yer almaktadr. Kooperatifi bakan mer Ohan alkan ve kendini iine adam biridir. Onun en byk ikayeti blgede vergi demeden akta sat yapan satclardr. rnein Nurlu bademinin giri fiyat 33 TL / kg iken, vergi eklenince 38 TL / kg kmaktadr. Dier yandan, akta satlan bademlerde fiyat kontrol edilememektedir.
Kaynak : Snd Tarmsal Kooperatif Bakan ile grme
Datada nemli sayda sakz aac (Pistacia lentiscus) bulunmakta ise de grmelerde, bunlardan yeterince faydanlmad vurgulanmtr. Damla sakz, Trkiyede dondurma ve stl tatllarda kullanlmaktadr. Mutfaklarda kullanmnn yan sra tbbi zellikleri iin de geni kullanm alan bulunmaktadr. Reine ayrca di macunu, sa ve deri iin losyonlar ile parfm gibi kozmetik retiminde birincil madde olarak kullanlmaktadr.
57
4.3.2 Balklk Akyol ve Ceyhan (2007), Data-Bozburun Yarmadasnn ky balklk aktiviteleri, hedef balk trleri, balklk sorunlar, balk kooperatierinin zellikleri, balk tekneleri ve barnaklarn aratrlmlardr. rneklemeler iki balk kooperati (Data ve Karaky) ve 8 balk barnanda 2005-2006 yllar arasnda yrtlmtr. Blgede toplam 32 kooperatif yesi ile yaklak 170 balk teknesi kaydedilmitir. ye saylarna gre en byk balk kooperati Datadadr. Blgede ky balkl youn olarak paragat, sade ve fanyal uzatma alaryla yrtlmektedir. Uzatma a ve paragat balklnda yakalanan balk ve omurgaszlar Ege ve Akdenizin yerleik tipik balklardr. Mullus barbatus, Sphyraena sphyraena, Seriola dumerilii, Pagellus erythrinus, Dentex dentex, Mullus surmuletus, Sarda sarda, Xiphias gladius, Epinephelus aeneus, Loligo vulgaris, Octopus vulgaris vb. ticari avdaki hedef trlerdir. Fakat blgedeki balklk aktiviteleri ksa av sezonu, dk balklk kapasitesi ve az saydaki balk nedeniyle greceli olarak olduka zayf bulunmutur. 4.3.3 Turizm Blge Ege denizi ve Akdeniz arasnda yat ve yelkenli tekneler iin nemli bir kpr grevi grmektedir. Yarmada, iklim avantajlar ve kylarn engebeli toporak yaps sonucunda olumu saysz koylar ile turistik tekneler iin nemli bir konaklama noktasdr. Data le Turizm Osi ile yaplan grmede aadaki bilgiler alnmtr: 2009 ylnda yatla 8354 kii Dataya gelmitir. 2010 ylnda ilk 7 ayda, 488 yat 3626 kii getirmitir. 2009 ylnda Knidosu ziyaret eden insan says 26 244 olup giri creti olarak toplam 197 560 TL toplanmtr. 2010 yl ilk 7 aynda, 12 921 kiiden alnan giri creti toplam 95 576 TL olmutur. Toplam 5 otel ve pansiyondaTurizm Bakanl sertikal iletme ruhsat bulunmaktadr. Bu iyerlerinde genel yatak kapasitesi 421dir. Yerel olarak kaytl ayrca 1228 oda ve 2296 yatak bulunmaktadr.
Tablo 37. Turist Says - Mula 2009

Yabanc Ziyareti Girileri Hava yolu Dalaman Havaliman Mil-Bod Havaliman Deniz yolu Marmaris Liman Bodrum Liman Fethiye Liman Data Liman Gllk Liman T.Reis Liman Y.Kavak Liman TOPLAM 1.451.214 936.033 180.526 200.292 10.741 10.778 161 20.906 258 2.810.909 Yerli Ziyareti Girileri 25.828 29.994 5.552 10.818 2.401 1.462 2.499 2.614 281 81.449
Dataya ulam grmelerde gndeme gelen bir konuydu. Turizm sitelerine ulamn iyiletirilmesi daha fazla ziyareti gelmesini ve ayn zamanda bu ziyaretilerin daha fazla yerlere gitmelerine olanak salar. Turizm sektr bydke, potansiyel turistik blgelere eriilememesi nedeniyle bir veya iki alanla snrl kalan kullanm, uygun kullanm limitlerinin almasna neden olabilir. rnein, uzun seyahat saatleri ile birletiinde Dataya olan seyahat zorluu, alann poplaritesi ve aktivitiler iin bir engel olarak grmelerde gndeme gelmitir. Data, Palamutbk mevki turistik bir yer olup, Bete (be Ky) olarak bilinmektedir. Bunlar: Mesudiye, Sindi, Yakaky, Yazky, Cumaldr. Palamutbk mevkiinde teknelerin gecelemesini salayan kk bir iskele bulunmaktadr. Bozburun eski geleneklere gre ina edilen tekneleri-ahap Guletleri ile nldr. Bozburun Yarmadas boyunca (6 kiilik) ile 11 kamaral (22 kiilik), deien 100den fazla zel Gulet bulunmaktadr. zel ve yerel olarak ina edilmi olan guletler Bozburun Yarmadas veya Marmaristen iletilmektedirler. Gezilerde Data, Rodos, Simi ve Tilos yakn yerlerdir.
58
4.3.4 KKB Faaliyetleri 4 gnbirlik bulunmaktadr ve 2009 ile 2010 gelirleri aada sunulmaktadr:
Tablo 38. Kira Gelirleri - Data-Bozburun K Blgesi
sim Mskebi Koyu iftlik Koyu- Koyur Ky Kerdeme ve Limanba Palamutbk Selimiye Ky skelesi 2009 9.000 TL 2010 Ilk yl cretsiz 9.900 TL
h. Datada Eitim Turizmi (eko turizm ve doa turizmi) iin byk frsatlar bulunmaktadr. rnein, alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunann bir arada bulunmas her yerde karlalmayan bir imkandr. i. MARTAB, Marmaris iin alternatif turizm faaliyetleri ile ilgilenmektedir. Bu alanda 15 ky (ou KKB de) bulunmakta, MARTAB kylere daha fazla turist ekmek iin kylerdeki yaam biimlerini gsteren bir proje zerinde almaktadr. j. Yeni gnbirlik iletilmesi gelir getirici olacaktr. Kurumun planlama departmanna gre, Data-Bozburun K Blgesinde uygun alanlar yledir:
Yer nerilen Yeni yer/Plaj Knidos Mesudiye Hayatbk Ovabk Hzrah Kzlbk Karg Tal Shore Bebe Shore Kzlan Shore Perili Kk Karaincir Aktur Hisarn Orhaniye Selimiye Bozburun Kzkumu Sliman Dirsekbk Kocabahe Koyu iftlik Koyu Sereliman Osmaniye aycaz Koyu
Gnbirlik iptal edilmiyerleim ile ilgili problem 5.600 TL Ilk iki yl cretsiz 6.200 TL
Krba and Kumlu Mevkii Protokol yaplmakta
4.3.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Datada sakz aalarndan gelir elde edilebilmesi iin nemli bir frsat bulunmaktadr. Aalarn says hakknda bir deerlendirme yaplrsa, bunun uygulanabilir bir neri olup olmad bulunabilir. b. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen,deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi rnler iin potansiyel bulunmaktadr. c. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar olduu dnlmektedir. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin ncelikle bir agro-turizm/ekoturizm stratejisi gelitirilmelidir. d. Datada, ou kyde yeterli otel ve konaklama bulunmamaktadr. Marmarisde Selimiye Ky, bir istisna oluturmaktadr; kyde 9 otel, 9 apart otel ve 11 restoran, 8 restoran, 10 pansiyon vardr. e. Yerelde ziyaretilere deneyim salayan paketler daha fazla turist ekmek iin alternatif oluturabilir. Ayrca, farkl etkinliklerin paket halinde sunulmas ekicilii artracaktr. f. Turizm faaliyetlerinin yl boyunca yaylarak daha farkl aktivitelerle gelitirilmesine ihtiya vardr. rnein, da bisikleti, spa/salk etkinlikleri, yry parkurlar ve kltrel faaliyetler iin blgelerde byk potansiyel olduuna dikkat ekilmitir.
Data
59
4.4 G K O V A K BLGES
4.4.1 Tarm AB SMAP III Gkova Projesi kapsamnda, yaplmakta olan tarmsal faaliyetlerin durumunun belirlenmesi amacyla bir tarm arazisi almas yaplarak iyiletirme nerileri hazrlanmtr (Gkova K Blgesi BKAY Raporu, 2009). Gkova Ovasnda yeterli su doal kayna bulunmasna ramen tarmsal faaliyetlerin byk ounluu kuru tarma dayanmaktadr. Ana kltr bitkileri susam, msr ve narenciyedir. Nar retimi de blgede nemli olmaya balamtr. Ancak, iklim ve toprak faktrleri deerlendirildiinde, blge narenciye ekimi iin en uygun alandr. Zeytin yetitiricilii ve ileme faaliyetleri blgenin baka bir nemli tarmsal faaliyetidir. Eimli yerlerdeki yabani zeytin aalar, ekili aalar ile alanarak zeytin verimi artrlmtr. Ancak yre halk zeytincilikten yksek gelir elde etmemekte bu yzden sadece kendi tketimleri iin yetitirmektedirler. Kyllerden narenciyeden yeterli gelir elde etmeyenler de zeytin retimine gemitir. 1980lerde ttn popler iken, daha sonra bunun yerini susam retimi almtr. Ttn retiminin durdurulmasnn en nemli nedeni, hkmet tarafndan konan kota olmutur. Susam retimi kuru sulamaya dayanmaktadr ve kalitesi olduka iyidir. Blgenin yllk kapasitesi 500 tondur. Bu almann bulgularndan biri tarmn blgenin ekonomik geliimine nemli lde katkda bulunabileceidir. Bu sonu dorultusunda, zel evre Koruma Blgesinde yi Tarm Uygulamalar protokol 19.09.2008 tarihinde yrrle girmi ve Tarm Bakanl Krsal Tarm retimi ve Gelitirme Genel Mdrl ile KKB arasnda imzalanmtr. Bu protokoln ilerlii sayesinde, iyi tarm uygulamalarnn hayata geirilmesi ile iftilerin gelirlerinde ve rn kalitesinde iyiletirme ve gelir artnaa neden olaca beklenmektedir. 4.4.2 Balklk Proje alannda 2 su rnleri kooperati vardr. Akyaka Su rnleri Kooperati 1992 ylnda kurulmu ve 40 kaytl yesi bulunmaktadr; 32 ye
aktiftir. S.S. Gkova ve Akapnar Su rnleri Kooperati 1973 ylnda kurulmu ve 30 kaytl yesi bulunmaktadr, 10 ye aktifdir (Gkova K Blgesi BKAY Raporu, 2009). Ana hedef trler Lahos (Epinephelus aeneus), orfoz (Epinephelus guaza), ipura (Sparus aurata), sinagrit (Dentex sinarit), Barbun (Mullus barbatus), tekir (Mullus surmuletus), fakat alar daha uzaa atldnda krma mercan (Pagellus erythrinus), bakalyaro (Merluccius meluccius), kupes (Boops boops), kefal (Mugil sp.), ahtapot (Octopus vulgaris), mrekkepbal (Sepia sp.), kalamar (Loligo vulgaris) ve Akyan (Lichia AMIA) ve daha bakalar da hedef trlerine dahil olmaktadr.
Fotoraf 7. S.S. Akyaka Su rnleri Kooperatifinden Deiik Balk eitleri
4.4.3 Turizm Blgedeki konaklanacak yer says 122 ve yatak kapasitesi 2500dr (Gkova CK Blgesi BKAY Raporu, 2009). Buna ilave olarak, 1500 kii yaknlardaki tesislerde kamp yapabilir, restoran kapasitesi 3500 koltuktur (a.g.e.). Turizm sezonu Nisan aynn ikinci haftasnda balar. Mula ve komu kentlerden zellikle Nisan ayndan itibaren hafta sonlar tatil amal ve plajlardan faydalanmak iin blgeye gnlk ziyaretler balamaktadr. Turizm sezonunun en youn olduu 4 ay; Haziran ayndan itibaren Eyll sonuna kadardr.
Akyaka ve Azmak Tekne Tamacl Kooperatifleri
Baz tekneler Gkova Krfezinin korunakl yerlerine, gzel koylara, adalara gnlk geziler dzenlemektedir. Mavi Yolculuk ziyaretiler
60
tarafndan tercih edilen bir turizm aktivitesidir. Akbk Krfezi ve antik ada ehri olan Kedreai (amtiyatro) ile Kleopatra Plaj, nl Sedir Adas ve ngiliz Liman popler gezi noktalardr. Tipik bir gzergah da, Gkova Krfezi, Sedir (Kleopatra) Adas (zellikle Kleopatrann denize girdii, kumlarnn Mark Antonious tarafndan Msrdan
getirildii rivayet edilen kumsal) ve Cedreae antik kentidir. Akyakada iki tekne kooperati bulunmaktadr. Yukarda bahse konu turlar S.S. Akyaka Su Motorlar Tayclar Kooperati tarafndan organize edilmektedir (S.S. Akyaka Deniz Motorlu
Kutu 8. Gkova Rzgar Sporlar

Gkova Rzgar Sporlar Trkiyenin en byk kiteboard okullarndan biridir. Under Ground, Liquid Force, Crazy Fly gibi ekipmanlar mevcuttur. Gkova kumsal 3 km uzunluunda, 150 metre boyunca maksimum 50 cm derinlii olan kiteboard yapanlar iin uygun bir yerdir alternatif etkinlikler de bulunmaktadr. Gnlk aktivitelerde yelken ve deniz kano turlar ile antik Carias kalntlar ve antik Gkova (Kadn Azma ve Akapnar ay) koyu boyunca bir krek ekilerek gezilebilmektedir. Birden fazla gn kapsayan faaliyetler civara gezi turlar ve deniz kaya iermektedir.
Kaynak : Gkova Rzgar Sporlar Kurucusu ile yaplan grme
Tayclar Koop. ile grme) Dier Kooperatif, Azmak Nehri Tekne Kooperati (Azmak Tur Tekneleri) nehrin zerinde kk tekneler ile almaktadr. Bunlarla nehir gezileri veya maksimum sekiz kiilik bir teknede kahvalt ieren ve gnelenme iin nar Plajna urayan, yarm gnlk Azmak gezisi gibi alternatif turlar dzenlemektedir. nar Plaj KKBnn gn birlik alanlarndan biridir. Bu gnbirlik alanda, bfe bulunmakta plajda ezlong kiralanmaktadr. Her sezon, Akyaka evresinde ok sayda sportif faaliyet imkan vardr. zellikle, proje alannn gneyinde yer alan Akapnar Plaj rzgar durumu nedeniyle spor faaliyetleri iin ok uygundur. Uurtma srf, rzgar srf, deniz kanosu ve yelken bu faaliyetler arasndadr. Ayn zamanda, yama parat, yry, bisiklet ve kaya trman da popler faaliyetlerdir (Gkova K BLGES, BKAY Raporu, 2009). Uurtma srf: Gkova Rzgar Uurtma Srf Okulu Akyakada bu sporu yapmak isteyenler iin frsat sunmaktadr. Her yl, Akapnar blgesi ulusal ve uluslararas kurululara ev sahiplii yapmaktadr. Rzgar Srf: Gkova Koyu tm motorlu su sporlarna kapaldr. Koyun i tarafnn bol rzgarl olmas, buray rzgar srf yapanlar iin cazip ve
gvenli bir yer yapmaktadr. Mays ve Kasm aylar rzgar srf iin en ideal dnemlerdir. Deniz Kanosu: Deniz kanosu tarihi ve doal gzelliklerini deniz yoluyla gzlemleme yollarndan biridir. Yelken: Mays-Kasm aylarnda srekli esen gl rzgarlar yelken sporlar iin idealdir . Yama Parat: Muladan Gkovaya gelirken, Sakar Geidinin sa tarafndaki toprak yolu geince 900 metre rakml bir yangn gzetleme kulbesi bulunmaktadr. Buras yama parat iin uygun bir alandr. Yry: Akyaka ve Gkovann kylerinde ok gzel doal ve kltrel peyzaja sahip yry yollar bulunmaktadr. Bisiklet: Doal gzellikleri farkl adan grmek iin iin blgede birok farkl bisiklet yolu bulunmaktadr. Baz kyler ve Sakar Geidinden aa doru inen yol bisiklet severler iin esiz bir manzaraya sahiptir. Kaya Trman: nar Plaj stnde, kaya trman yapmak isteyen sporcular iin kayalk yollar bulunmaktadr. Bu alan yeni balayanlar ve kendilerini gelitirmek isteyen sporcular iin uygundur. Yln her ay, Akyakada bu spor iin uygundur.
61
Proje alan iinde yeralan kylar esas olarak turizm amal kullanlmaktadr; dinlenme tesisleri, plajlar ve kamplar ky bandndabulunmaktadr. Proje alannda 6 doal plaj vardr; bunlar Akyaka, Akapnar, Gke, nar, aml, Sedir Adas plajlardr. Akyaka, Akapnar ve nar plajlar KKB tarafndan belediyelere veya muhtarlara protokol ile kiralanm durumdadr. Protokollerin amac ziyaretilerin ihtiyalarnn karlanmas ve evrenin korunmasdr. Akyakada bulunan iki azman kullanclar; azmak tur tekneleri, balk tekneleri, restoranlar, oteller ve evler ile gnlk ziyaretilerdir. Akyaka azmak ve iskelesinde yaklak 135-140 tekne bulunmaktadr (Gkova K Blgesi BKAY Raporu, 2009).
Tablo 39. Kira Gelirleri - Gkova K Blgesi

sim 2009 2010 343.528 TL 46.064 TL
Gkova Bungalovlar 324.345 TL Gkova Gezi Yeri Akapnar Ky Sarn Ky Akyaka Halk Plaj nar Koyu Karaca Ky Gemioturan skelesi 43.485 TL
Ilk yl -2008 den balayarak bedava Ilk 5 yl -2009 den balayarak bedava 16.000 TL 7.700 TL 16.500 TL 18.000 TL 8.500 TL cretsiz 4.300 TL
ncekum aml Ky 3.900 TL
4.4.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi zel rnler iin potansiyel bulunmaktadr. b. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar bulunmaktadr. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin bir agro-turizm/ekoturizm strateji gelitirilmesi nemli olacaktr. c. Yerelde deneyim salayan paketler daha fazla ziyareti ekmek iin alternatif oluturabilir.
Fotoraf 8. nar Plajnn Grnts (Gnbirlik)
4.4.4 KKB Faaliyetleri Blgede 8 gnbirlik alan bulunmaktadr ve 2009 ile 2010 gelirleri aada gsterilmitir.
d. Ziyareti Merkezleri, halka yerel agro-turizm ve ekoturizm unsurlar hakknda bilgi verilmesi ve bilinlendirilmesi iin ideal bir uygulamadr. Bu merkezler, yerel el sanatlarnn nasl yapld hakknda bilgi verilmesi iin ve ayn zamanda yerel olarak retilen rnler iin tehir odas grevi salayabilir.
62
e. Turizm faaliyetlerinin yl boyunca yaylarak daha farkl aktivitelerle gelitirilmesine ihtiya vardr. rnein, da bisikleti, spa/salk etkinlikleri, yry parkurlar ve kltrel faaliyetler iin blgede byk potansiyel olduuna dikkat ekilmitir. f. Blgede Eitim Turizmi (ekoturizm, doa turizmi vb.) iin eitli frsatlar bulunmaktadr. rnein, alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunalar da unutulmamaldr. g. St Kynde (Gkova K Blgesinde) yaplan grmelerde, vahi hayvanlar (rnein yaban domuzu) tarafndan verilen hasarlardan bahsedilmi ve yerli/yabanc avclar iin ilgilenen kyllerin rehberliinde kontroll avclk nerisi yaplmtr.
h. Baz grmeciler u anda yasak alanlarda dala izin verilmesinin turizmi artrmak iin nemli bir potansiyel olduunu belirtmilerdir. i. Akyaka-Gkova Rzgarn Sporlar, deniz kanosu (Azmak nehri zerinde krek ile) yaplabileceini ve yelkenliler iin bir okul ihtiyac olduunu belirtmitir . j. Yeni gnbirlik almas gelir getirici olacaktr. narl-Akbk aras, Kadn Azmakn Dou kys, Kandilli, Turnal uygun blgeler olarak seilmitir.
63
4.5 FOA K BLGES

4.5.1 Tarm Hibir tarmsal alan tamamiyle K Blgesi snrlar iinde yer almasa da, Foa yerleimlerinin
dou kesimi zeytin aalar ile evrilidir. Genel olarak Foada, eitli meyve ve sebze bahelerinin yansra narenciye baheleri de bulunmaktadr (ZKA, 2009). Tarmsal dalm yledir: % 50 tarma elverili topraklar, % 31 zeytinlikler, % 10 baheler (Aykom, 2008) (Tablo 40).
Tablo 40. Foa Tarmsal Alan

Yzlm Toplam tarm alan Tarla alan Sebze Alan Meyve alan Ba alan Narenciye Alan Zeytin Alan Nadas alan Tarma elverili bo arazi Sulanan tarm alan
2006 (%) 51.985,5 26.000 5.110,5 115 260 30 16.070 2.400 2.000 25.770,5 100 50 10 0 0,5 0 31 4,6 3,8 49,6
Kmlatif Deiim(%) 11,6 -22,6 53 -54 23,8 -70 117,2 380 65,3 -13,8
46.600 33.590 3.340 250 210 100 7.400 500 1.210 29.890
Arclk ile ilgili bilgiler Tablo 41de sunulmaktadr.

Tablo 41. Arclk Foa
Yl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 le FOA FOA FOA FOA FOA FOA FOA FOA Ky Says 6 6 6 6 6 6 6 6 Yeni Kovan 2000 1900 2660 2660 2600 2700 2660 2200 0 Eski Kovan 0 0 0 0 0 0 Bal (ton) 14 19 18,3 18,3 22 17 15 5,7 Balmumu (ton) 0,4 0,5 0 0 0 1 0,5 0,3
Foada ana gelir kaynan balklk ve tarm oluturmakta ve geleneksel niteliini korumaktadr. Foa arab, blgenin zmlerini deerlendirilerek bir marka haline gelmitir. Ayrca,
hayvanclk aktif olarak yaplmakta ve yerel olarak tercih edilen Foa yourdunu reten baarl bir st rnleri kooperati ilede faaliyet gstermektedir.
64
Tablo 42. Hayvanclk- Foa

YIL 2007 2007 2007 2007 2007 2007 2007 2007 LE FOA FOA FOA FOA FOA FOA FOA FOA HAYVAN ADI KOYUN (YERL) KE SIIR (KLTR) AT KATIR EEK SIIR (MELEZ) SIIR (YERL) YETKN 4650 800 2310 13 3 29 1010 28 YAVRU 3250 300 750 5 1 7 250 15 TOPLAM 7900 1100 3060 18 4 36 1260 43
4.5.2 Balklk Aliaa lesinden Gediz Nehrinin denize dkld noktaya kadar kk ve byk lekli koylardan oluan bir ky eridine sahip olduundan, Foa Yarmadas su rnleri asndan avantajl bir konuma sahiptir. Bu nedenle Foa tarihinde balklk her zaman nemli bir sektr olmutur. Aslnda Foa, balklk asndan ekonomik olarak deerli yaklak otuz tr barndrmas nedeniyle Akdenizde kilit balklk blgelerinden birisini oluturmaktadr (Sualt Aratrmalar Danmanlk, 2008). Bunlar arasnda, ipura (Sparus auratus), levrek (Dicentrarchus labrax), mercan (Pagellus mormyrus), kefal (Mugil sp.), Mezgit (Merlangius merlangus), tekir (Mullus barbatus), sardalya (Sardina pilchardus) gibi birok ailenin geim kaynan temsil eden balk trleri vardr. Foadan Ege Blgesinde dolaan balklarn % 20sinin temin edildii hesaplanmaktadr (ZKA, 2009).
Tablo 43. Balk eitleri Foa
Tr Sardalya Ahtapot ve Kalamar Hamsi Kefal Barbunya-tekir Isparoz Kupes Dier Trler Toplam
K Blgesinde toplamda 53 geleneksel balk teknesi, 21 trol, 4 trata ve yaklak 100 amatr balk teknesi bulunmaktadr (a.g.e.). 2001 yl verilerine gre Foada tutulan toplam balk miktar 156.6 tondur (Aykom 2008). Sosyo-ekonomik raporda, Foa K Blgesinde azalan balk stoklarna dikkat ekilerek, balklk yapan kiilerin %87.5i gelirlerinde bir azalma olduunu aktarmtr (a.g.e.).
Foa Su rnleri Kooperatifi
Foa Su rnleri Kooperati 17 ye ile 1992 ylnda kurulmutur. Foada deiik trde balklar bulunmakta ve trol, a balkl, paraketa, grgr avcl, serpme gibi farkl yntemlerle balklk yaplmaktadr. Yerel ve ulusal ekonomiye gelir dalm ve retimi asndan bakldnda, trol balkl Foada kullanlan drt balklk yntemi arasnda en nemlisidir. Bu nedenle, trol balklar ounluktadr. Trol balklnda tekir, barbunya ve barlam bal avlanan en nemli balk eitleridir. Kooperatif yeleri foklarn alara verdikleri hasardan ikayetidir. Genel olarak bir zellii bulunmayan deniz alt alannn eitlendirilmesi amacyla yapay resif istenmektedir. Yapay bir resif oluturulmas nerisi iin elde bulunan malzemelerin denizin dibine atlmasn; rnein Foadaki mevcut kullanlmayan kanalizasyon borularn nermilerdir. Bunun birok balk eidinin remesine yol aaca, yeni av sahalar yarataca ayrca yksek turizm potansiyeline sahip olan blgede dalglar iin de yeni dal alanlar imkan olabilecei belirtilmitir.
% 15 11 9 8 8 7 6 36 100
65
4.5.3 Turizm Foa, zmirin 40 dakika kuzeyinde yer alan bir tatil beldesidir. Arlkl olarak Trk vatandalarnn yazlk konutlarnn bulunduu ilede, yaayanlarn ismi olan Phokaiadan Osmanl dneminin sonunda Foa ismi tremitir. Foa isminin ayrca foklara ev sahiplii yapmas nedeniyle Trke fok kelimesinden tretilmi olduu da sylenmektedir. 1989 ylndan bu yana Eski Foa, Trkiye genelinde Akdeniz Fokunun koruma altnda olduu 13 alandan biridir. Teknecilik Foada deniz turizminin nemli bir parasdr. K Blgesinde gn birlik tur operatrleri ve yatlar iin zellikle yaz aylar aktif sezondur. Deniz Ticaret Odasna gre, Foada 2008 ylnda 680 civarnda tekne (resmi olarak kaytl deil) ve 102 adet zel tekne bulunmaktadr (Sualt Aratrmalar Danmanlk, 2008). rnein Mert-Frat Gezi Tekneleri Kooperatinin, 25 ticari teknesi, 10-100 kii kapasitesi bulunmaktadr (yaplan grme). Foada kooperatif yesi olmayan dier gezi teknesi ile birlikte toplamda 28 adet tekne faaliyet gstermektedir.
Foa K Blgesi Tama Kapasitesi almasnda, Foa Limann kullanan tekne saysnn gerek tama kapasitesini at ve gnde 373 tekne olduu belirlenmitir (Sualt Aratrmalar Danmanlk, 2008).
Fotoraf 9. Foada Pers Ant
Kutu 9. Club Med Foa Fransz Tatil Ky

Med Foa Fransz Tatil Ky Ege Blgesinde ilk modern tatil ky olarak 1967 ylnda almtr. Trkiyede modern turizmin lideri olmu, ilk be aynda 120 alan ile 900 turiste hizmet etmitir. Club Med Trkiyede su sporlar, animasyon gsterileri ve dier elence trlerini tantmtr. Foa Club Med, 1967 ylndan bu yana Trk Emekli Sandnn kiracs iken, zelletirme nedeniyle 2005 ylnda 8.200.000 $ ile en yksek teklif verene satlm, ancak sat onay alnmad iin Maliye Bakanlna devir edilmitir. O tarihten sonra bu tatil ky kendi kaderine braklm ve binalar harabe haline gelmi ve baheleri otlarla kaplanmtr. Yre halk, tesisin Foada turizme byk bir katks olduuna inanmaktadr. Foadan be kilometre uzaklkta bulunan Club Med, halk iin i imkan yaratm ve bu kiilere dnyadaki dier Club Med tesislerinde alma ans vermitir. O dnemde Foaya her yl yaz aylarnda 10 000 turist gelmitir. Restoranlar, srcler ve dier yerel iadamlar da bu turist akndan yararlanm, gelir art olmutur. Bu nedenle burann yeniden turizme kazandrlmas iin yatrmclara acil ihtiya vardr. Foada yaplan grmelerde bu tesis ile ilgili endieler ve beklentiler aktarlmtr.
Kaynak : Foada yerel halk ile yaplan grmeler
Otuz turistik tesisin toplam 2.412 kapasitesi bulunmakta ve ortalama gecelik kal ise 1.6 gecedir (Aykom, 2008). Foada Yatak Kapasitesi Tablo 44de verilmektedir:
Tablo 44. Yatak Kapasitesi- Foa
Yatak kapasitesi OTEL TATL KY PANSYON APART OTEL BUTIK OTEL KAMP
15 4 16 8 4 4
1178 432 362 481 127 743
66
rnein, Foada 2009 ylnda Yunan turist says 625 olmu ve 2010 ylnda ilk 9 ay iin bu say 717 e ykselmitir. Trk turistler de balca Mikonos, Rodos, Girit, Santoroni, Midilli ve Sakz adalar ile Yunanistan ziyaret etmektedirler. 4.5.4 KKB Faaliyetleri Foada henz gnbirlik bulunmamaktadr. 4.5.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi rnler iin potansiyel bulunmaktadr. b. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar bulunmaktadr. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin bir agro-turizm/ekoturizm strateji gelitirilmelidir. Tarmsal etkinlikler, agro-turizm asndan ek gelir salayabilecei gibi turizm asndan da ek refah yaratma potansiyeline sahiptir. c. Yerel olarak yetitirilmi deneyimi salayan paketler daha fazla ziyareti ekmek iin alternatif oluturabilir.
Fotoraf 10. Foada bir Plaj
d. Ziyareti Merkezleri, halka yerel agro-turizm ve ekoturizm unsurlar hakknda bilgi verilmesi ve bilinlendirilmesi iin nemli bir olanaktr. Bu merkezlerde, yerel el sanatlarnn nasl yapld hakknda bilgi verilmesi yannda yerel olarak retilen rnler sergilenebilir. Foa doas, tarihi, arkeoloji ve foku zerine odaklanan bir ziyareti merkezinde ayrca yerel rnler ve el sanatlar da satlabilir. Foaya gelen ziyareti kasabaya kendi isim veren Akdeniz foku, ile ilgilenmekte ancak koruma alanndaki farkl trler hakknda yeterli bilgiye ulaamamaktadr.
Tablo 45. Turist Saylar, Gecelik, Kalma Uzunluu, Doluluk Oranlar (2001-2007) Foa
YIL TESSE GEL SAYISI Yabanc 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 11 348 14 323 41 445 28 862 1 406 13 913 10 003 12 293 Yerli 11 929 16 223 15 956 26 101 24 885 20 933 17 899 32 493 Toplam 23 277 30 546 57 401 54 963 26 291 34 846 27 902 44 786 Yabanc 98 661 80 490 127 549 94 790 9 409 81 260 73 239 21 040 GECELEME SAYISI Yerli 27 283 40 662 38 863 73 311 59 573 58 645 58 326 53 070 Toplam 125 944 121 152 166 412 168 101 68 982 139 905 131 565 74 110 ORTALAMA KALI SRES Yabanc 5,4 4,0 2,9 3,3 2,6 4,0 4,7 1,7 Yerli 2,3 2,5 2,4 2,8 2,4 2,8 3,3 1,6 Toplam 8,7 6,5 5,3 6,1 5,0 6,8 8,0 3,3
67
e. Turizm faaliyetlerinin yl boyunca yaylarak daha farkl aktivitelerle gelitirilmesine ihtiya vardr. rnein, da bisikleti, spa/salk etkinlikleri, yry parkurlar ve kltrel faaliyetler iin blgelerde byk potansiyel olduuna dikkat ekilmitir. f. Blgede Eitim Turizmi (ekoturizm, doa turizmi vb.) iin eitli frsatlar bulunmaktadr. rnein, alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunalar da unutulmamadr.
g. Baz grmeciler dal yasa olan alanlarda dala izin verilmesinin turizmi artrmak iin nemli bir alternatif olduunu belirtmilerdir. h. Gnbirlik almas KKB iin gelir getirici olacaktr. Uygun alan Kartderesidir.
68
4.6 AYVALIK ADALARI TABAT PARKI

4.6.1 Tarm Tarmsal alanlarn ouna hakim olan zeytin, tarm rnleri iinde en ndedir. Ynetim snrlar iindeki 16.200 hektar zeytinlik toplam tarm uygulamalarnn % 77 sini oluturmaktadr (Ayvalk Tarm l Mdrl Raporu, 2010). Blgeden toplanan zeytinlerden retilen, yllk 26.250 ton zeytinya ile ismi zdeleen Ayvalkta son zamanlarda bir cora iaret alnmtr (a.g.e.). Ayvalk Ticaret Odas ile yaplan grmede, kendi liderlikleri altnda, yerel reticiler, tketiciye rnn bu blgede yetitiini belirten cora iaret almak iin bavuruda bulunmulardr. Zeytinin ardndan, en byk tarmsal alanlar ekilebilir topraklar (zellikle buday) ve bahe bitkileridir (a.g.e.). ayrlar blgede ok olmamasna ramen, 5.200 bykba ve 2.000 koyun ve kei ile ormanlk blgelerde hayvanclk yaplmaktadr (a.g.e.). lke olarak, hayvancla korunan alan iinde izin verilmemekte, ancak yaklak saylar 2den 500e deien srler halinde plak Ada dahil olmak zere parkn iinde otlamaktadrlar (grme). Buna bal olarak, 2010 ylnda Ayvalk ilesinde, 18,708 ton civarnda et retilmitir (Ayvalk Tarm le Mdrl, 2010). Parkn iindeki bitki ve aa eitlilii nedeniyle arclk yaygn bir faaliyettir ancak yan bir ekonomik gelir salamaktadr. Blgede seksen kii arclk yapmak iin kaytldr ve yaklak yedi bin kovann korunan alan iinde olduu hesaplanmaktadr (grme). Genellikle yln farkl dnemlerinde ar kovanlar bir blgeden dierine tanmakta ve arclarn ounluu Ayvalk dnda bulunmaktadr. 4.6.2 Balklk Biri ehir merkezinde ve dieri de Cunda adasnda olmak zere iki su rnleri kooperati bulunmaktadr. Bu iki kooperatif, kk lekli balklar temsil etmektedir ve ortalama ye says 130 balk civarndadr (szl grme). Ayvalkta geleneksel balklk gemite yerel olarak trata
12 13
denen bir eit a ile yaplrken, 7-8 m teknelerin kylarda deniz dibini etkilemeleri ve zarar vermeleri nedeniyle bu uygulama 2008 ylndan itibaren yasaklanmtr. Trata, Ayvalkta balklarn yllardr kullanm olduu geleneksel bir yntemdir12. te yandan, midyelerin hasat sezonunda dal ve/veya elle toplanmasna, sezon (1 Mays - 31 Austos)13 dnda da paraketeler ile no:10 veya daha kklerine izin verilmektedir.
Fotoraf 11. Ayvalk Limannda Balk Tekneleri
Korunan alann bir dier ayrt edici zellii buradan karlan farkl trlerdeki deniz kabuklulardr (arlkl olarak Tapes aureus, ayrca da Venus verrucosa ve Ostrea edulis) ve bu faaliyet Cunda adasnda oturan 4-5 aile tarafndan yaplmaktadr. 2010 ylnda korunan alanda toplanan deniz kabuklar ihracat 217 tona ulamtr (Ayvalk Tarm le Mdrl, 2010). Artur Balklk isimli irket, Ayvalktan (Cunda Adas) akivades ve istiridyeler (zellikle talya ve Fransa) Avrupaya ihracat etmektedir. Bunlar balklar tarafndan ya dal yoluyla ya da elle toplanmakta ve mterilerinin talepleri dorultusunda irket tarafndan ynetilmektedir. Deniz alan, irket tarafndan su rnleri retim blgesi olarak l zel daresinden kiralanmtr. Bu (akivades) retimin miktar, ilenmesi ve hasatn genel srdrlebilirlii konusunda net bir veri elde edilememitir.
Trata ile ilgili farkl grler aktarlmtr. Balklar bu uygulamann zararl olmadn savunurken, Tarm Bakanl ayn kirde deildir. http://www.kkgm.gov.tr/regulation/not/2007-43.html
69
Ayvalkta byk lekli balklk son on yldr yaplmakta ve koruma alan dndan gelenler (Karadeniz blgesi gibi) tarafndan gerekletirilmektedir. 12 m uzunluunda grgr gemisi ve 40-50 m (sonar ve k ekipmanlar ile) yedi trol bulunmaktadr. 2010 ylnn ilk dokuz aynda yakalanan balk miktar 25.000 kg. olmu ve 2010 ylnda Ayvalk dna 4.835.236 $ lk ihracat gereklemitir. (Ayvalk Tarm le Mdrl, 2010). Balklarn yan sra Ayvalk denizlerinde 23.000 kg kalamar ve 30.000 kg ahtapot yakalanmtr (a.g.e.). 4.6.3 Turizm lenin zmir, Bursa ve Balkesire olan yaknl, tarihi ve arkeolojik miras ile gneyinde Sarmsakl ve Altnovada bulunan kum plajlarnn yan sra, mutfann n Ayvalk giderek nemli bir turistik merkez haline getirmitir. Yunan Midilli Adasna yakn olmas nedeniyle Ayvalktan buraya dzenli yolcu tekneleri almaktadr. 2010 ylnda, yaklak 39 000 kii deniz yoluyla ileye gelmitir (Ayvalk Gmrk Muhafaza Mdrl, 2010). Toplam 185 turistik tesis etkindir ancak bunlarn sadece 20sinin Turizm Bakanl onayl iletme sertikalar bulunmaktadr (Ayvalk Kent Gezi Rehberi, 2010). Bu iyerlerinde genel yatak kapasitesi 15 000 civarndadr (Ayvalk Turizm Master Plan, 2007). 2006 ylnda gece konaklayan ortalama yerli turist says 55 898 ve yabanc ziyaretiler 24 616 olmutur (a.g.e.). Yat Turizmi, Ayvalkn turizm faaliyetlerinde nemli bir yere sahiptir. Setur tarafndan iletilen uluslararas standartlara uygun yat liman; karada 100, denizde 200 tekne kapasitesine sahiptir. 2010 ylnda, toplam 899 yerletirme szlemesi yaplmtr (Ayvalk Turizm Master Plan 2007 ve yaplan grmeler). Kstl imkanlara sahip kk bir liman da, Cunda Adasnda bulunmakta ve yerel su rnleri kooperati tarafndan iletilmektedir. Ayvalkta kapasitesi, karada 140 tekne olan Sadan Yatlk isimli zel bir tekne onarm/ inaat/kn konaklama tesisi bulunmaktadr (yaplan grme). Ayvalk merkezinden hareket eden toplam on sekiz adet gnlk gezi teknesi, korunan alanda eitli koylarda demir alarak, yzme molalar ile
70
gezi dzenlemektedir. Bunlarn toplam kapasitesi gnlk 3500 kiidir (Ayvalk Turizm Mdrl, 2010). Son yllarda Ayvalk deniz korunan alan sualt faunas nedeniyle dalglar iin nemli bir cazibe noktas haline gelmitir. Be dal okulu takmada zerinde, 60 dal noktasnda dal faaliyeti gstermektedir.(Ayvalk Turizm Master Plan, 2007). Yaklak ayla snrl sezonlar bulunan gnlk gezi teknelerinin aksine dal operatrleri yl boyunca aktiftir. Bu dal okullarnn her yl 50.000 TL den fazla cirolar bulunmaktadr (Gkdeniz ve di., 2010). Korunan alana karadan da eriim olana vardr. 2004 ylnda hazrlanan ve 2009 ylnda revize edilen (koruma derecelerinde yaplan deiiklikler ile) Uzun Devreli Gelime Plan EK IIde zetlenmitir; planda be karasal gei noktasnn olaca ngrlm ancak bunlar uygulamaya konmamtr. eytan Sofras, popler bir gnbatm manzaras ile koy ve adalara tepeden seyir olana salayan ve parkn gney kesiminde yer alan manzara noktasdr. Buraya gelen ziyareti says bilinmemektedir. turizm iin nemli bir blge olan Ayvalk hakknda yaplan yeni bir almada, turistik hizmetlere olan arz ve talep arasnda ciddi farkllklar bulunmaktadr (Gkdeniz ve di., 2008). rnein, eitimli personel eksiklii, sezon ksal, altyap sorunlar ve turizm organizasyon irketi hizmet sunumunda nemli eksikliklerdendir. Ulam sorunlar ile 4-5 yldzl otel veya dinlenme tesisinin yeterince olmamas da sorundur. Son yllarda, gnlk tekne turlar ile Trkiyeye ve zellikle Ayvalk, Foa ve Dataya gelen pek ok Yunan turist bulunmaktadr. Bu tekne turlar rekabet nedeniyle olduka ucuzdur (rnein 2010 ylnda Yunanistandan Ayvalka geli gidi 6 avrodur). Yunan turistler gda, tekstil ve dier tketim mallarnn ucuz olmas nedeniyle alveri iin Trkiyeyi tercih etmektedir. Yunanistandaki ekonomik kriz sonras 2010 ylnda gelenlerde bir art olmutur. 4.6.4 Mevcut Durum Ayvalk Adalar Tabiat Park DKMPGM ynetimi altndadr ve burada gnbirlik ve dier gelir getirici faaliyetler bulunmamaktadr.
Kutu 10. pmadam (Ayvalk)

p (m) adam - p madamlar (Trke szcklerden bir kelime oyunudur) - daha nce bir ite almam kadnlarn atk malzemelerden kendi el emei ve becerilerini kullanarak rn yarattklar bir buluma yeridir. Austos 2008de balayan projede, Ayvalktaki kadnlar atk ambalaj malzemelerini temizleyerek, el antas ve benzeri rnlere dntrmektedirler. 3 farkl atlyede (ana merkezi Ayvalk) retilen rnler dier ehirlerde (rnein stanbul) maaza ve butiklerde sata kmaktadr. p Madam daha nce almam isiz kadnlara gelir karlnda bir ey retme ans salamaktadr.Proje, bu kadnlara kendi durumlarn iyiletirme ans tanrken, ayn zamanda evrenin iyiletirilmesi iin de Fotoraf 12. pmadamn katkda bulunmaktadr. El Yapm rnleri
Kaynak : Kurucusu ile yaplan grme
4.6.5 Muhtemel Yeni Gelir Getirici Faaliyetler a. Agro-turizm sektrnde nemli frsatlar bulunmaktadr. Ancak, bu potansiyelin aa karlmas iin bir agro-turizm/ekoturizm strateji gelitirilmesi nemli olacaktr. b. Ziyareti Merkezleri, halka yerel agro-turizm ve ekoturizm unsurlar hakknda bilgi verilmesi ve bilinlendirilmesi iin etkin bir yoldur. Bu merkezler, yerel el sanatlarnn nasl yapld hakknda bilgi verilmesinin yan sra yerel olarak retilen bal, reel, vb. rnlerin sergilenmesi ve pazarlanmas iin de uygun yerlerdir. c. Organik tarm yntemleri kullanlarak retilen deer katlm rnler veya zel olarak gurme ya da organik paketlenmi rnler iin Ayvalkta akivades ve istiridye rnei bulunmaktadr. d. Ayrca, farkl etkinliklerin paket halinde sunulmas daha yararl olacaktr. rnein, iftlik hayvanlar (besleme ve sevme), piknik alanlar, bahecilik merkezi, yiyecek ve retim (el sanatlar) pazarlar, geni bir otopark ve tuvaletler ile sunulabilir e. Turizm faaliyetlerinin yl boyunca yaylarak daha farkl aktivitelerle gelitirilmesine ihtiya vardr. rnein, da bisikleti, spa/salk etkinlikleri, yry parkurlar ve kltrel faaliyetler iin blgelerde byk potansiyel olduuna dikkat ekilmitir (rnein, Ayvalk Tabiat Park Geliim Plannda zaten potansiyel yry parkurlar belirlenmitir).
f. Park eitim turizmi, ekoturizm ve doa turizmi iin byk frsatlar sunmaktadr. rnein, alanlarn kltrel ve tarihi dokular ile zengin ora ve faunalar da unutulmamadr. g. 2008 ylnda Ayvalk Tabiat Parknda alan klavuzlar, yetitirilmi, ancak brokratik ilemler nedeniyle alma imkan olmamtr. Bu sistem canlandrlabilir; klavuzlardan bu alanda ve dier alanlarda biyolojik, arkeolojik, doal ve kltrel hatta nadir trler (ora ve fauna) hakknda bilgi aktarlmasnda yararlanlabilir. h. Baz grmeciler u anda yasak olan alanlarda dal izni verilmesinin turizmi artrmakta etkili olacan belirtmilerdir. i. Mevcut marina iletmecileri (zel sektr) ile ibirliine gidilerek, korunan alanlarda, deniz evresi ve deiik trler hakknda bilgiler ieren materyaller datlmas; koruma bilincinin artrlmasnda yardmc olabilir.
71
4.7 ALIMANIN SINIRLAMALARI

Veri noksanlklar ve blgelerdeki sosyo-ekonomik durumun ayrntl analizi bu dokmann eksik bir parasdr. Tarm ve turizm ile ilgili gncel veriler hakknda (detayl sorular rnein, aa says, tekne turlar gzergahlar, dal alanlar vb.) resmi istek yaplarak ilgili kamu kurulularna yaz yazlmtr. Ancak bu raporun yazm aamasna kadar veriler ulamamtr. Bu yzden, tablolarda veya ekillerde verilecek yeterli veri bulunamamtr. KKBde mevcut olan veriler yukarda verilmitir. Saha almalar iin ayrlan snrl zaman ve alma srasnda ortaya kan geni kapsaml konular nedeniyle rapor ancak bu kapsamda hazrlanabilmitir. Bundan sonraki aama olan listelerin (aktivite 2.4.8) hazrlanmas srasnda faaliyetler daraltlarak daha geni kapsaml bir zibilite almas olarak sunulacaktr. Bu raporun ilk taslann hazrlanmasndan sonra Faaliyet 2.4.8 de belirtildii gibi, yerel uzmanlar
Kasm 2010 aynda faaliyetler iin bir taslak liste hazrlamlardr: Yerel uzmanlar zibilite raporunun yaynlanmas iin yerel paydalar ile birlikte organize edilecek toplantda srdrlebilir ve evre dostu ortak veya bireysel ekonomik faaliyetlerin bir listesini hazrlayacaklardr. cmlesinden yola klarak programlar planlanmtr. Ortak almalarda zibilite almas iin yaplan neriler aadaki gibi olmutur: - Tekne Turlar, - Kullanlmayan Plajlar, - Trekking/yry rotalar, - Alanlarda yaayan insanlar iin gelir getirici faaliyetleri Fizibilite almasnn yaygnlatrlmas amacyla yukarda bahse konu neriler ve listeler dier paydalar ile ele alnacaktr.
72
SONU
ulgular ksmnda alma alanlarnda mevcut olan eitli faaliyetlere ve turistik cazibe merkezlerine deinilmektedir. Alanlarda grlen kiiler tarafndan ok sayda neride bulunulmutur. Yeni gelir getirici faaliyetlerin yol aabilecei dnlen ek noktalar ile ilgili grmelerde elde edilen bilgilere, nceki blmde tarm, balklk ve turizm alt balklarnda yer verilmitir. Pilot alanlarda tarm, ekonomik ve sosyal dokunun nemli bir parasdr. Mevcut ekonomik durum hem tarmla geinenler hem de tarmsal retim iin yeni sorunlar ortaya karmaktadr. Dahas evreye verilen zarar azaltmak ve su gibi doal kaynaklar korumak iin yeni yntemler kullanmak nemlidir. Grmelerde doal kaynaklarn korunmas konusunda yukarda belirtilen noktalar farkl paydalar, zellikle balklar tarafndan dile getirilmitir. rnein, hemen hemen tm alanlarda trollerin seici olmadan hem pazarlanabilir hem de istenmeyen trlerde ve de yasal olmayan snrlardaki balklara zarar verdii tekrar edilmitir. Bu tr avclk, avlanm ve lm olan kk balklarn tekrar denize atlmasna neden olmaktadr. Ayrca av limitleri alarak avlandklar iin de byk miktarlar denize geri atlmaktadr. Ne yazk ki, blgelerde yukarda bahsedilen sorunlar zmek iin yeterince izleme ve kontrol sistemleri bulunmamaktadr. alma alanlarnn hepsi artan turizm, sanayi ve nfus basks ile kar karyadr. Yollar ve havaalanlar gibi yeni altyap yatrmlar arttka, daha sessiz olan blgeler de, Bodrum veya Marmaris gibi kitle turizminin fazla olduu yerleimlerdeki zorluklarla karlaacaktr. Byyen nfus ve artan yabanc, yerli yatrmc karsnda, blgelerdeki doal kaynaklarn korunmasnn zorlamas da kanlmazdr. Turizm faaliyetlerinin etkin bir ekilde planlanlanmas ile blgede daha uzun sreli turizm konaklamalar mmkndr. Yaplan grmelerde her ey dahil paketlerin ve kitle turizminin sektr iin zararl olarak grld ortaya kmtr. Turizm alannda faaliyet gsteren kurum ve kurulular arasnda ok az iletiim ve koordinasyon bulunduu grlmtr. (Bu konu ayn doal kaynaklar iin rekabet olarak grmelerde ifade edilmitir.) Kltr turizmi, manzara grme amal turlar, macera ya da salk turizmi gibi turistik
24
73
paket seenekleri sunulmasnda bir eksiklik vardr. Bu balamda yan etkinlik olarak bir arap mahzeni ziyareti, zeytin iftlii, peynir retimi, reel yapm, doal rnlerin retimi ve ilenmesi agro-turizmi artrmaya, turistlerin blgede daha uzun sre kalmasna ve yerel ekonomilerin geliimine katkda bulunabilir. Yeni gelir getirici faaliyetler ile ilgili olarak, byk miktarda turistlerin arlanmas hususunda doal kaynaklarn, kltrel miras alanlarnn ve kylerdeki ekici yerlerin olumsuz etkilenmemesi iin hem insani hem de blgesel kapasiteye nem verilmelidir. Tm alanlarn kltrel miras gemii zengindir (Blm 3te anlatlmtr). Kltrel miras alanlarnn gelitirilmesi ve desteklenmesi ile eer kendi kendini geindiren yeterli nansman mekanizmalar salanabilirse, bu gzde mekanlarn daha fazla korunmas da mmkn olabilir. Bu alanlarda srdrlebilir gelir getirici faaliyetlerin var olabilmesi iin kamu kurumlar, ulusal ve yerel ynetimler, zel sektr ile yre halk arasnda gl ortaklklar gelitirilmesi yararl olacaktr. Doal kaynaklarn srdrlebilir kullanm asndan sektrler aras koordinasyon ve ky faaliyetlerinin, zellikle de ky turizminin iyi ynetilmesi ok nemlidir. Tm ilgili paydalarn seslerinin duyulmas ve konularn tartlmas ile kararlarn ortak alnabilmesi iin taraar arasnda daha etkin koordinasyon ve iletiim a olmaldr. Ziyaret edilen alanlarda, sivil toplum kurulularnn varl asndan bir eksiklik vardr. Ne yazk ki, dier proje alanlarnda pMadam gibi rnekler ok bulunmamaktadr. Blgelerde grme yaplan iki aktif kurulu; FETAV (Fethiye Turizm, Tantm, Eitim, Kltr ve evre Vakf) FethiyeGcek K Blgesinde ve DAEV (Data evre ve Turizm Dernei) Data-Bozburun K Blgesinde yeralmaktadr. Her iki sivil toplum kuruluu da doal kaynaklarn korunmas ve evreyi iyiletirme ve kendi alanlarnda sosyal, kltrel ve tarihi deerler konusunda farkndalk yaratmay amalamaktadr.
Grmelerin bir sonucu olarak, alanlarda yksek deer yaratabilecek bir dizi rn de tespit edilmitir. Bunlar; deiik manzaralar (rnein Babadada peyzaj eitlilii), biyolojik eitlilik (rnein Data), bitki rtsnn ilgin formlar (endemik vejetasyonlar, rnein Babada ve Ayvalk) ve baz trlerin teklii (rnein Dalyan, Foa), ya da topograk, jeolojik unsurlar ile bozulmam ekosistemler, yzme olanaklar (plaj, lagn), ve doa spor olanaklardr (rafting, dal, trman). Bu seenekler fazlasyla proje alanlarnda mevcuttur; bunlarn ekoturizmin geliiminin desteklenmesi ynndeki olas katklar iyi deerlendirilmelidir. Bunlarn gereki olmas ve abartl beklentilerin nlenmesi nemlidir. nsani ve teknik yetersizliklerin, mali kaynaklarn, bilgi ve pratik deneyimlerin azlnn, snrlamalar getirebilecei gz nnde bulundurulmaldr. Alanlarda KKBnn varlnn glendirilmesi gereklidir Ayrca alanlarda karar verme aamasnda daha katlmc mekanizmalara ihtiya bulunmakta ve bu konuda KKBye nemli grev dmektedir. Bylece KKBnn yerel kapasite oluturmas ve korunan alanlarn nemi hakknda bilinlendirme almalarnn artrlmas nemlidir. Bu Fizibilite almas aadaki ana sorunlar ve zorluklar tespit etmitir: 1. Farkl paydalar arasnda yatay ve dikey koordinasyon ve iletiim eksiklii, 2. Denizcilik faaliyetlerinde; balklk konusunda artan kirlilik ve azalan doal kaynaklar, 3. Turizm art ve kentleme (g) ile artan basklarn ynetilmesi gereklilii (yerel kltr rnleri ve tarmsal retimdeki azalmalar), 4. Kltrel ve tarihi miras alanlarnn korunmasnn nemi, 5. Karadan kaynaklanan (atklar, atk sular, sanayi dahil) kirliliin azaltlmas, yetersiz kanalizasyonlarn alanlarda bir tehdit oluturmas.
74
Koruma-kullanma ilkesi ile gelir getirici faaliyetler arasndaki denge ok dikkatli planlanmaldr. Ayrca, kamu kurulularnn gelir getirici hedefleri, gereki ynde planlanmas gerekmektedir. rnein, Ayvalk Adalar Tabiat Parknda elde edilecek herhangi bir yeni gelir, merkezi bteye gitmektedir (mesela tekne biletinden alnacak bir ufak bir yzde bile korunan alana deil, merkezi bteye gidecektir). rnein KKBnn Tabiat Parklarndan farkl bir gelir yaps bulunmaktadr: Gnbirlikler, iskele ve amandralar gelir getirici faaliyetlerin sadece bazlardr. Bununla beraber, yeni gelir getirici faaliyetlerin (KKB iin) ters
etkisi de olabilir, yle ki etkisiz politikalar veya mdahaleler benimsenirse pazar (zel sektr) ile KKBnin rollerinin karmasna neden olabilir. Bu yzden KKBnin piyasa temelli yaklamlar planlanrken kamusal yaklam da gznnde bulundurulmaldr. Herhangi bir yaklamn cazibesi ve uygunluu byk lde mevcut sosyo-ekonomik, rekabeti ortama dayanmaktadr. Bir baka nemli konu da dlanabilirlik derecesi (kaynak sahibinin hangi lde bakalarnn kullanmn engelleyebilecei) ve ayn hizmet iin koullarn, rekabetin dikkate alnmas gerektiidir.
75
Data Tarm e Mdrl, Data Tarmsal Yap 2008. Data. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.milliparklar.gov.tr/ DKMP/AnaSayfa/gorevVeyetkiler.aspx?sflang=tr
KAYNAKA
Eken, G., Bozdoan, M., sfendiyarolu, S., Kl, DT., Lisa, Y. (eds) 2006. Trkiyenin Ana Biyoeitlilik Alanlar. Doa Dernei. Ankara. European Commission. 1979. Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats. EK II. European Commission. 2010. Turkey 2010 Progress Report Enlargement Strategy and Main Challenges. Brussels.
Aykom Aratrma & Danmanlk. 2008. Foa zel evre Koruma Alannn Sosyo Ekonomik Aratrmas. Ankara. Ayvalk Adalar Tabiat Park, Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.kultur.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster. aspx?17A16AE30572D3137EE1F1486EE5030E05DF 63DF09F5FDEC Ayvalk Ticaret Odas, Eriim tarihi 20 Eyll 2010, http:// www.ayvalikto.org.tr/?islem=paket/sayfaP/sayfa_ detay.php&sayfa_id=2 Ayvalk Tarm e Mdrl. 2010. Tarm Brifing Dosyas 2010. Ayvalk Kent Gezi Rehberi. 2010. Ayvalk Ticaret Odas. Ayvalk Gmrk Muhafaza Mdrl. 2010. Aylk Faaliyet Raporu 2010. Ayvalk, Wikipedia. Eriim tarihi Aralk 29, 2010, from http://en.wikipedia.org/wiki/Ayval%C4%B1k Balklk ile ilgili dzenleme, Eriim tarihi 25 Eyll 2010, http://www.kkgm.gov.tr/regulation/not/2007-43.html BirdLife International. 2009. Important Bird Field factsheet: Koycegiz lake, Turkey. Downloaded from the Data Zone at http://www.birdlife.org on 28/9/2010 evre ve Orman Bakanl, Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.cevreorman.gov.tr/COB/AnaSayfa. aspx?sflang=en Deniz Ticaret Odas, Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http:// www.denizticaretodasi.org/DetoPortal/Default. aspx?tabid=1# Data - Bozburun zel evre Koruma Blgesi Sosyo - Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas, 2010. Optimar Danmanlk Tantm Aratrma ve Organizasyon A.. Ankara.
Fethiye Gcek zel evre Koruma Blgesi Sosyo Ekonomik, Tarihi ve Kltrel Deerler Aratrmas 2010. Optimar Danmanlk Tantm Aratrma ve Organizasyon A.. Ankara. Fethiye Sosyo Ekonomik Raporu 2010. Fethiye 2009 Yl Sosyoekonomik Rapor, Fethiye Sanayi ve Ticaret Odas. GEKA 2010. Gney Marmara Blgesel Plan (20102013), , http://www.geka.org.tr/yukleme/dosya/1b9d 6ecff0b196f9f1d9d20b737b1233.pdf Gkova K BLGES ICZM Raporu 2009. Gkova Project of SMAP III European Union. Gkdeniz A Din, Y., Akit Ak, N. ve Mnger, L. 2008. Trkiyede ic Turizm Kavrami ve ic Turizmde nemli Bir Destinasyon Olan Ayvalkta Mteri Arz ve Talebe Ynelik Amprik Bir Aratrma Ignda Gelitirme Stratejileri, Eriim tarihi 25 Eyll 2010, http:// sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c12s22/makale/ c12s22m15.pdf Gkdeniz, A., Din, Y., Akit Ak, N. ve Mnger, L. 2010. Ayvalkta Su Alt Turizm Aratrmas. Detay Yaynclk. Ankara. Izmir Kalknma Ajans (IZKA) 2009. Izmir. http://izka.org. tr/files/gzftpdf/foca.pdf Izmir Kalknma Ajans (IZKA).Foa SWOT Analizi 2010. Eriim tarihi 5 Eyll 2010 http://izka.org.tr/files/ gzftpdf/foca.pdf Izmir Valilii. 2010. Izmir li, Eriim tarihi 10 October 2010, http://www.izmir.gov.tr/default_ B1.aspx?content=302 Kyceiz Dalyan K BLGES Management Plan Final Report, 2007. Kyceiz Dalyan zel evre Koruma Blgesi Biyolojik Zenginliinin Tespiti ve Ynetim Plann Hazrlanmas Kesin Rapor. Ankara
76
Kltr ve Turizm Bakanl , Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.kultur.gov.tr/EN/Genel/Default.aspx?17A 16AE30572D313AAF6AA849816B2EF4376734BED9 47CDE Kltr ve Turizm Bakanl. 2007. Trkiyenin 2023 Turizm Stratejisi . Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar 3090. Ankara. Mavi Bayrak Program, 2010. Eriim tarihi on Austos 29 2010, http://www.mavibayrak.org.tr/tr/content. php?cid=51. Mula l Tarm Mdrl. 2010 Eriim tarihi 07 Austos 2010 http://www.mugla-tarim.gov.tr/ Orman Ky likileri- ORKY Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.ogm.gov.tr/english/FKy.htm zel evre Koruma Kurumu (KK), Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=117 KKB Foa K Blgesi , Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=127 KKB Gkova K Blgesi , Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=130 KKB Kyceiz-Dalyan K Blgesi Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=135 KKB Data Bozburun K Blgesi, Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=128 KKB Fethiye-Gcek K Blgesi , Eriim tarihi 09 Austos 2010, http://www.ockkb.gov.tr/EN/Icerik. ASP?ID=129 Resmi Gazete. 2003. Karar No. 25102. Ankara, 08 Mays 2003. Resmi Gazete. 2010. Karar No 27679. Ankara. 21 Austos 2010: http://rega.basbakanlik.gov.tr/ eskiler/2010/08/20100821-5.htm Sualt Aratrmalar Danmanlk. 2008. Foa K Blgesinde Tama Kapasitesinin Belirlenmesi Final Raporu. Ankara.
Tandoan, U. 2000. Dnya turizm talebi eilimleri nda Trkiyeye ynelik yat turizminin deerlendirilmesi. Balkesir niversitesi Dergisi. 145-155. Trkiye statistik Enstits. 2009. Trkiye statistik Raporu, Ankara Trkiye statistik Enstits. 2009. TR32 Blgesi Raporu, Ankara, Trkiye statistik Enstits. Kyaslamal Blgesel statistikler - ADNKS statistikleri. 15 Temmuz 2010, http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/sorguGiris.do Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB), Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.tarim.gov.tr/Files/kurumsal/birimler/ Il_Sayfalari.htm TKB. 2004a. Mula Tarm Master Plan. Ankara. TKB. 2004b. Trkiyede Balk Barnaklar, Ankara. TKB. 2006. TR3 Ege Blgesi Tarm Master Plan. Ankara. Trk Sahil Gvenlik Komutanl, Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www.sgk.tsk.tr/baskanliklar/plan_ prensipler/mission/mission.asp TURMEPA, Eriim tarihi 07 Eyll 2010, http://www. turmepa.org.tr/ UNDP . 2009. Strengthening Protected Alan Network of Turkey: Catalyzing Sustainability of Marine and Coastal Protected Areas Project Document, Ankara. Available at: http://www.undp.org.tr/Gozlem2. aspx?WebSayfaNo=2193 World Bank. 2009. Agriculture and Rural Development. http://data.worldbank.org/topic/Tarm-and-ruraldevelopment. Eriim tarihi 29 October 2010. World Tourism Organization. 2009. Tourism Highlights (2009 edition), Madrid. Yorulmaz B., M. Barlas, F. Yilmaz & N. zdemr 2008. Kyceiz Lagn Sisteminde Balklk Faaliyetleri ve Kirlilik Riski http://www.fao.org/docrep/012/ i1373e/i1373e00.htm
77
EK I
GRME YAPILAN KLER
a. Mula (11-25.08.2010 tarihleri arasnda 4 Alanda yaplan grmeler)
Grme Yaplan Kiiler sim Grevi Telefon Mula (252) MulaORKY Mula Tarm l Mdrl - Destek ubesi - ifti Eitim ubesi - Kontrol ubesi Mula niversitesi - Su rnleri - Su rnleri MARTAB MARTAB Kyceiz le Turizm Md. Kyceiz Tarm le Md. Kyceiz Organik Tarm Kooperatifi Mula niversitesi Turizm Ekincik Tekne Kooperatifi Ekincik Ky Dalyan Belediye Bakan Dalko Su rnleri Kooperatifi Dalko Tekne Kooperatifi Oru Travel Ltd. Prof.Dr.Metin KOZAK Feridun DALAMAN Sinan KAYA Arif SARI Muhammet AKTA Atilla GLTEKN Ahmet ORU Ramazan ORU Dalyan El Yapm Sandal Natural Ahap Oyuncak Nar Danesi Deniz Kaplumbaalar Rehabilitasyon Merkezi Gkbel Ky Ali YUKARI Arda Burhan ORHAN Tark KEEC Ziyaret Mehmet ASLANPAY Muhtar 542 583 2865 Prof. Bakan Muhtar Bakan Bakan Bakan Giriimci Giriimci Giriimci Giriimci Giriimci Prof.Dr.Ahmet Nuri TARKAN Yrd.Do.Dr.Nedim ZDEMR Sedat KRT Ylmaz YETER Neet MENTE Enver AYDIN Neet YENER Dekan Dekan Yrdc. Kordinatr Publisher Mdr Mdr Bakan 262 4703 262 4667 262 5600 2111100 2111100 532 331 5964 532 564 4319 284 2038 542 271 4295 543 655 7198 284 3277 284 3277 284 3021 284 3096 Fatih ALOLU Sevim KAVAK Osman KURT ube Mdr ube Mdr Technical clerk Metin YAZICI ube Mdr 223 0307 214 1207 214 1207 214 1207 214 1207 2111100 2111100 2111100 412 2876
78
Grme Yaplan Kiiler (devam) sim ifti Dalyan Belediye Standlar Kadn rnleri Kadn rnleri Gney Ege Kalknma Ajans GEKA GEKA GEKA Mavi Bayrak Program TUREV Mula University Maden Mhendisi Su rnleri Mula Beekeepers Union Ortaca Tarm Odas Mula Turizm Mdrl Marmaris Ticaret Odas Bilge Akgn Danmanlk Ekincik Tarmsal Kalknma Kooperatifi Kyceiz Turizm and evre Vakf Marmaris le Turizm Mdrl Marmaris le Tarm Mdrl Turgut Ky Bozburun Belediyesi Selimiye Ky Talca Ky St Ky Sardunya Akyaka Belediyesi Ycelen Hotel SS. Akyaka Deniz Motorlu Tayclar Kooperatifi Azmak Tur Tekneleri Kooperatifi Plaj of nar SS. Akbk Fishery Products Kooperatifi Akbk Gnbirlik- Sarn Ky Yavuz GEZCOLU Mustafa ERDEM Sezai ERGNOLU Aye neri SOLTEKN Mine GNEY Eylem Miray APAK Bilge AKGN Zekai KILI mer OFLAZ Burhan COKUN Nazif FT Naci LER Cemil ENER Osman COKUN Sadi ALTINIIK Kemal KARACA Muhammet ZDEMR Ahmet ALCA Nurullah GENCER Mehmet GM Hseyin BAER Deniz ERKEN Dursun KAYA Osman BEKTA Asst. Prof. Asst. Prof. Vet. Dr. Ziraat Mh. ube Mdr Uzman Danman Bakan Bakan Mdr Mdr Muhtar Bakan Muhtar Muhtar Muhtar Giriimci Bakan Giriimci Bakan ye Giriimci ye alan 212 64 85 282 3962 214 1261 4174373 532 4947680 532 510 1085 262 1150 412 1035 412 1011 537 324 55 18 456 2004 536 866 9367 537 963 7774 505 697 4266 446 4003 243 5111 243 5108 532 498 3821 535 499 5294 211 1749 Halil CEDT Tolga MLAT Hdakar EVRGEN Esin EK Mehmet AYDINER Esin BA Yeim ESEN Grcan KAYA Aydn ATICI Grevi ifti renci Zanaatkar Zanaatkar Ynetici Uzman Uzman Kordinatr Board ye 258 371 8844 505 436 8669 258 371 8844 3586902 533 431 7859 Telefon
79
Grme Yaplan Kiiler (devam) sim Akyaka Kiteboard aml Ky Data leTarm Mdrl Data leTurizm Mdrl Cumal Ky Cumal Ky Su rnleri Kooperatifi Snd Ky Tarmsal Kalknma Kooperatifi Yaka Ky Mavi Beyaz Otel DAEV Gcek nice Halk Plaj METU TURMEPA MELSA ldeniz Babada MELSA - Mula Fethiye Ticaret Odas Fethiye Deniz Ticaret Odas Compass Yachting Travel Agency FETAV Pastoral Valley- FETAV Fethiye Halk Eitim Fethiye Eitim Fethiye le Turizm Mdrl TRSAB Fethiye Fethiye le Orman Md. Kaya Ky Kaya Ky Kaya Ky Gkeovack Ky Huzur Valley Murat KAYA Ebru UYSAL zgr CEYLAN zkan KALKAN Servet KUTLU Ercan BEYDAT Raziye KUZU Kyas KARABOAN mer OHAN Nazmi GLTEKN Mehmet TEKBACAK Melda Omay zdamar Bahri ST Ahmet YALINER Nazif TRK brahim AKOLU Ziyaret Nuray KUR Akif ARICAN aban ARIKAN Mehmet S. ESKC Dilek DNER Ahmet KZEN enol KOYUNCU Zafer KAYA Gler UYMAZ Salih TAI Reat TUN Mustafa KARAGZ akir KALAYCI Gonca KALAYCI Mehmet KAVAK Ian WORRALL Blm sorumlusu 212 5638 Bakan Bakan Ynetici Bakan fetav_fetder retmen retmen Mdr Bakan Mdr Muhtar ifti Hal Dokuma Muhtar Giriimci 0532 3245342 644 0008 532 384 1525 533 481 8292 612 5921 612 3366 537 643 9121 6141109 6141109 6141527 6120974 6141086 0533625 9187 Grevi alan alan Giriimci Muhtar Mdr Mdr Tarm Mhendisi Mdr Bakan Muhtar Giriimci Bakan Giriimci Prof.Dr. Bakan Bakan 536 624 9198 506 627 0085 712 3025 712 3546 542 5425780 541 8599744 Muhtar / 726 1430 Muhtar 5303126107 505 262 8966 725 5555 536 254 7837 535 276 6476 532 471 0006 532 402 6329 535 776 1361 Telefon
80
b. Ayvalk (13-15.09.2010)
Grme Yaplan Kiiler sim Grevi Telefon Balkesir (266) Ayvalk le Milli Parklar Gn. Md. Cunda Su rnleri Koop. Cunda Su rnleri Koop Obsession Cunda Ahap Tarm MdrlAyvalk Ayvalk le Tarm Mdrl Ayvalk Turizm Mdrl Ayvalk Liman Ayvalk Ticaret Odas Giriimci PMADAM ada Yaam Destekleme Dr. Pelikan Balklk Veysel KAPTAN Ege Universitesi Krfez Dal Merkezi SETUR Marina Yuva Dernei Sahil Koruma Artur Balklk Jale Tur Krfez Emlaklk Krfez Real estate Serbest Meslek Serbest Meslek Atasay TANRISEVER Mehmet KIRA smail GRAN Hakk Deniz OKER Nurullah ZDEMR Sema ZDEMR Mustafa TEKN Hseyin DEMR Rahmi GENER Ahmet SNEK Tara HOPKINS Ornella SINAV mer AKMAN Zeki ANAK Denizcan DURGUN Mustafa YANA Serhat MAYA Erdem VARDAR Alaaddin ATLI Levent YILMAZ Ali JALE Hseyin ALIKAN Nilgn SSL Frat AYKA Grcan RGPL Mdr Ynetimye Bk. Yrdc. Giriimci Mdr Mhendis Mdr Bakan Bakan Giriimci Kurucusu ye Kaptan Rehber Master rencisi alan +TURMEPA ye Asker MuhasebeMdr Giriimci Giriimci alan Mimar Giriimci 0533 5616620 0533 5642880 327 2828 331 0083 331 3170 0533 5220028 0507 7455215 0533 2216028 0535 6504746 312 1360 0537 3627444 0546 4216285 0546 2539616 0542 5627199 312 2208 312 2208 0544 441 1820 0505 6415910 0532 3143309
81
c. Foa (16-17.09.2010)
Grme Yaplan Kiiler Foa Gen adamlar Dernei FOGAD zmir Su rnleri Birlii Yerel Gazete Hanedan Hotel Foa Su rnleri Koop. Serbest Meslek LEMNOS Cafe Tekne Koop. Giriimci (Termal) Foa le Tarm Md. Kula Zeytinya APAMA Zeytinli Bahe ACAR, KOSOVA MACAREL, PEOPLE CAMPING Foa Belediyesi Foa Belediyesi Foa le Turizm Md. Fokai Otel _ TUROFED EGE UNIV. Su rnleri EGE UNIV. Su rnleri EGE UNIV. Su rnleri EGE UNIV. Su rnleri zmir Kalknma Ajans sim Taner ACAR Hasan ESER Bnyamin GLER Ceyhan ETN Metin NGEN kr ERCABAT Mert FIRAT mer Faruk TUNCA Rait YAZICIOLU Hakan KULA ZYARET ZYARET ZYARET Gkhan DEMRA Osman GRSEVEN Harun KOOLU Mehmet LER Mesut NEN Alper DOAN Tuncer KADAAN Melih INAR Ergder CAN Bakan Bakan Yrd. Memur Giriimci Dean Asst. Prof Prof. Dr. Dr. Mdr 489 8181 812 1127 812 1127 812 5534 532 6905318 3883225 532 492 6250 533 4859415 Grevi Giriimci Bakan Temsilci Giriimci Bakan Mimar Giriimci Bakan Giriimci Mdr Giriimci 533 4489176 537 726 5530 554 7906838 506 9133900 532 744 7342 532 6276104 542 4270550 532 7062302 Telefon zmir (232) 812 4277 533 443 9978
82
Tablo . Grme Yaplan Kiiler

FethiyeGcek Paydalar Milli Parklar Orman Bak (Orky, vb) Tarm Bak. Turizm Bak. niversiteler Kyler Arclar Birlii Turizm Birlikleri Su rnleri Birlikleri Belediyeler Ticaret Odas Deniz Ticaret Odas Halk Eitim Merkezi Tarun Kooperatifi Su rnleri Kooperatifi Tekne Kooperatifi Kalknma Ajanslar Sivil Toplumrgt zel letme ifti Yre Halk Gnbirlik Sahil Koruma Liman TOPLAM 16 4 18 3 14 2 11 2 13 5 19 0 1 2 4 1 1 1 1 1 5 1 1 2 2 1 1 1 1 1 19 6 132 1 1 2 2 1 2 1 2 1 1 2 2 1 2 1 1 1 2 1 2 2 1 1 1 1 5 1 8 3 2 1 1 1 2 1 2 1 1 1 2 2 5 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 5 1 2 1 1 4 1 1 1 1 1 KyceizDalyan DataBozburun Gkova Mula Foa Ayvalk Adalar
Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn 1
83
EK II
Ayvalk Adalar Tabiat Park Uzun Devreli Revizyon Plan Kararlar:
1. Tabiat park snrlar ierisinde yeralan yerlemelerde yaanan yaplama ve bu yaplamann beraberinde getirdii kullanm basks tabiat parknn ana kaynak deerlerini olumsuz ynde etkiledii, bu nedenle tabiat park snrlar ierisine ksmen veya tamamen giren yerleim birimlerinin gelecekte olacak ziksel gelimelerinin snrlandrlmas gerektii, 2. Tabiat park snrlar ierisinde yaplan gnbirlik turizm faaliyetlerinin beraberinde getirdii kullanm basksnn tabiat parknn ana kaynak deerlerini olumsuz ynde etkiledii, bu nedenle tabiat park snrlar ierisinde yaplacak turizm faaliyetlerinin bir program dahilinde yaplmas gerektii, 3. Tabiat park snrlar ierisinde yaplmakta olan kltr balklnn, kaak ve usulsz avcln evreye verdii zararlarn nlenmesi amacyla gerekli dzenlemelerin yaplmas gerektii, 4. Tabiat park snrlar ierisinde halen kullanlmakta olan asfalt yollarn hzl tat traine neden olduu, bu yollarn kaplamasnn deitirilerek hzl tat traine ve bu train getirdii kullanm basksna engel olunmas gerektii, 5. Tabiat park snrlar ierisinde yaplan tarmsal faaliyetlerin beraberinde getirdii toprak kirliliinin nlenmesi iin tarmsal faaliyetlerin ve tarmda zararllar iin kullanlan maddelerin snrlandrlmas gerektii, 6. Tabiat park snrlar ierisinde yer alan 2. Konut ve turizm tesisi olarak hizmet veren yaplarn biyolojik artma tesisi kurmas gerektii, 7. Tabiat park snrlar ierisinde yeralan kilise, manastr ve geleneksel zellik tayan mimari yaplarn kullanlmamas nedeniyle yaad bozulma, yok olma srecinin nne geilmesi gerektii, 8. Tabiat parknn doal kaynak deerlerini oluturan zgn denizalt biotasnn, ekolojik ve biolojik zelliklerinin korunmas ve devamllnn salanmas amacyla gerekli nlemlerin alnmas gerektii, 9. zgn grsel peyzaj zelliklerinin korunmas iin gerekli nlemlerin alnmas gerektii, 10.Tabiat parknn kltrel kaynak deerlerinden birini oluturan geleneksel mimari tarzn yaatlmas amacyla tabiat park snrlar ierisinde yaplacak yaplara ilikin mimari snrlarn ve tanmlamalarn gelitirilmesi gerektii, 11.Su kirliliine yol aan, tabiat park snrlar dnda kalmakla birlikte, tabiat park alan iindeki su kirliliinin ana kayna olan Ayvalk Krfezinin, Ayvalk ile Cunda Adasn birletiren yolun dolgu yntemi ile kazanlm olmas nedeniyle yaanan sirklasyon sorununun zmlenmesi gerektii, 12.Nikita deresini kirleten sanayi kurulularnn atk sularnn dorudan alc ortama vermelerinin nlenmesi gerektii, 13.Son yllarda adalar turu nedeniyle artan tekne trainin kontrol altna alnmas, su alt biyotasnn korunmas, krfezdeki kirliliin nlenmesi ve denetiminin salanma gerektii, 14.Her ne kadar k nfusu iin yeterli gzkse de yaz dnemi nfusun neden olduu su yetersizlii yerleim alanlarnn tama kapasitesini atn gstermektedir. Tabiat parknn tama kapasitesinin deerlendirimesi gerektii, 15.zole sistem zelliindeki sahann doal yapsnn bozulmamas iin yabanc tr girilerinin nlenmesi gerektii yeralmaktadr.
84
EK III
1. GZFT ANALZ (MULA)
Mula linin gl, zayf ynleri, frsatlar ve tehditler (GZFT) analizi, 2010 Austos aynda Mulada Gney Ege Kalknma Ajans (GEKA) tarafndan yaplmtr 14.
GL YNLER Alternatif Turizm potansiyeli: doa, kltr, tarih, salk, spor. Mevcut Turizm tesislerinin varl. Havalimanlar, marinalar, milli parklar, tarihi ve kltrel rnler, doal varlklar ve konaklama tesisleri, Potansiyel yenilenebilir enerji kaynaklar: Ylda 282 gn ile gne enerjisi ve rzgar enerjisi potansiyeli, Yksek yatrm potansiyeli : Tarm, turizm, madencilik, su rnleri (balklkta lke lideri) ve ormanclk, arclk ve bal (dnya lideri), zeytin, taze zebze ve meyve (ulusal lider), Eitim dzeyi yksek, GSYHya katks en yksek blgelerden. ZAYIF YNLER Master plan, yatrm planlar ve projeleri eksiklii, Sektrler arasnda atma, arpk yaplama, Altyap yetersizlii Sektrlerde nitelikli ve eitimli kalifiye eleman eksiklii (turizm, tarm) ve bu personelin yksek maliyetleri, Pazarlama ve markalama sorunu, Her ey dahil sistemi: otellerde her zaman konaklayan turistlerin esnaftan alveri yapmamas, rekabet eksiklii, dk kalite, Hastanelerin eksiklii, leme , depolama, ambalajlama, Ar-Ge tesisi eksiklii, Yetersiz tevikler.
FIRSATLAR Dnyada salkl yaam olan Artan talep (eko-Turizm, Organik Tarm, kltr ve salk Turizm), Doal kaynaklara artan talep (mermer, beyaz mermer ve dier mineraller), Dnyada enerji doal kaynaklar tkenmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklar iin artan talebi (rzgar, jeotermal ve gne enerjileri), Mega yat talebi, Dnya nfus art ve kresel snmann tarm talebini artrmas, nternet, sosyal a ve e-ticarette art.
TEHDTLER Kresel ekonomik kriz, Artan rekabet, AB tarm politikas, Yunanistan, spanya ve talyann turizm faaliyetleri, in ve Hindistann ucuz girdi fiyatlar, Kresel evre sorunlarnn yaygnlamas ve etkilerinde art, Dk bteli turizm ile az eitimli turistlerin talepleri, Terr olaylarnn art, Kalknma planlarnda gecikme, Mesleki eitim eksiklii, hizmet kalitesinin bozulmas, Tohum ve fide retiminde ihracat bamll, Kltrel kirlilik.
14
altaya katlan yazarn notlarndan.
85
2. GZFT ANALZ-IZKA15
Foa lesi iin, GZFT (gl ve zayf yanlar-frsat ve tehditler) analizi zmir Kalknma Ajans (ZKA) tarafndan tarm, sanayi, turizm, kamu, alma, sosyal ve kltrel yap, evre ve enerji, doal, kltrel varlklar, altyap ve kentleme gibi farkl sektrler iin yaplmtr. Bu Tablolar aada verilmitir:
Tarmda Gl Yanlar
Tarmda Zayf Yanlar
- Sebze, meyve ve narenciye yetitiricilii ve tarmsal rn - Marka rnler ve organik rnlerde tantm ve pazarlama esitlilii eksiklii - Gerenky ve Bagaras Beldelerinde verimli ovalarn varl - Gerenky beldesinde tarmsal rn eitliligi (pamuk, domates, soan, msr, buday, ba-bahe,...) - Zeytin ve arap retimi - Kozbeyli kynde zeytincilik ve el sanatlarnn var olmas - Foakaras arab olarak nlenen krmz sarab ve yreye zg doal halis zeytinyalar - Ege blgesine datlan balklarn yaklask %20'sinin ileden karslanmas - Kkba, bykba, kmes hayvanclg ve arclk yaplmas
Tarmda Frsatlar
- Marka olabilecek yresel rnlerin varl, - Yenikydeki zeytin ve bacla uygun bo arazilerin varl, - Balk barna ihalesinin yaplm olmas
Tarmda Tehditler
- Sanayi tesislerinin evreye verdigi zararl atklar nedeniyle Ilpnar, Baaras, Gerenky ovasndaki tarmsal yaamn olumsuz etkilenmesi - Sulama suyu kullanma politikasnn olmamas, - Zamansz avlanmann balk neslinin yok olmasna neden olmas
Sanayinin Gl Yanlar
- Tarmsal retime dayal sanayilerin varl, - Foa yourdu, Apama yourdu (markalama frsat) - Zeytin yalarnn yerel bir marka olmas,
Sanayinin Zayf Yanlar

- Tarm ve deniz rnlerinin deerlendirildii ileme tesislerinin olmay
15
http://izka.org.tr/les/gzftpdf/foca.pdf
86
Turizmin Gl Yanlar
- Hafta sonu turizmi olarak bilinen gnbirlik turlar iin uygun olmas, - Nesli tkenmekte olan Akdeniz Foku ve yasam alann ziyaret etmeye gelenlerin bulunmas, - Rzgar srf yaplyor olmas, - Yunan Adalar ve diger turizm beldelerine yakn olmas, - yi balk restoranlarna sahip olmas, - nciradas ve ngiliz Burnu gibi yerlerin varl
Turizmin Zayf Yanlar

- Akdeniz foku ile ilgili yetersiz tantm, - Ulam olanaklarnn yetersizliklerinden turizmin olumsuz etkilenmesi, - Turizm yatak kapasitesindeki yetersizlik, - Marinann olmamas, - Turizmin gelimesi iin yeterli tantmn yaplmamas, yaplann da esnafa duyurulmamas, - Fransz tatil kynn kapal olmas, - Turizm potansiyeli olarak kullanlabilecek alanlarn askeri tesis olmas, - Sadece iki adet turizm acentesinin olmas ve turizm zincirinin oturmams olmas, - ledeki kiralk konutlarn ev pansiyonculugunda kullanlmamas, ev pansiyonculuunun gelimemesi, - Doal sit alanlarnn fazla olmas nedeniyle yatrmcnn Foaya ynelmemesi, - Turizmde hizmet kalitesindeki yetersizlik, - Foa plajlarndaki tesis imkanlarnn yetersizlii, - isizlik sorunu, - i alanlarnn mevsimlik olmas
Turizmde Frsatlar
- Uluslararas ve ulusal alanda evreci ve eitlendirilmi turizm yaklamnn geliiyor olmas, - Deniz, kltr ve doa turizmi olanaklarna sahip olmas
Turizmde Tehditler
- Kullanma ve koruma dengesi, - Sit alanlarnn koruma kullanma dengesi gzetilerek ekonomik degere dnstrlmemesi sonucu imara alma olasl - sizlik sorunu, - Mevsimsel iler, - sizlikle gelen g
evre ve Enerji Zayf Yanlar

- Rzgar potansiyelinin deerlendirilememesi (enerji, turizm ve spor asndan) Frsatlar - 1/25000lik planda rzgar santrali iin uygun alanlarn belirlenmi olmas, - Gne enerjisi potansiyeli.
evre ve Enerji Tehditler

- Sanayi ve iletmelerin atksularnn evreye zarar vermesi, - Aliaa Horozgedii ky mevkiinde kurulmas dnlen termik santral, - Gedizin kirlilii - Deniz kirlilii - Aliaa demir elik tesislerinden gelen baca gazlarnn Ilpnar Ky ve Yenifoada yaratt hava kirlilii
87
Doal ve Kltrel Varlklar Gl Yanlar

-
Doal ve Kltrel Varlklar Zayf Yanlar
Doal yapnn korunmus olmas - Tarihi alanlarn yeterince hzl bir ekilde ortaya Eski Bizans yerleskesi olan Kozbeyli kynn bulunmas karlamamas ve restore edilememesi Nesli tkenmekte olan Akdeniz Foku yaam alan Farkl trlerde kularn varl Tarihi yel deirmenlerinin olmas Foa-Yenifoa sahil eridinde orman ve denizin i ie olmas zel evre koruma ve sit alan olmas nedeniyle bozulmam olmas - Tarihi yel deirmenlerinin olmas - Eski Rum evlerinin ve kiliselerin varl ve restore ediliyor olmas Doal ve Kltrel Varlklar Frsatlar - Athena Tapnagnn gn na karlmas iin yrtlmekte olan kaz almalar
Altyap ve Kentleme Gl Yanlar

- Mimar yapnn ve yerlesim yerlerinin korunmus olmas, - yi bir ile artma tesisinin varl
Altyap ve Kentleme Zayf Yanlar

- Yenifoada yaplmas planlanan yat limannn projesinin hazr olmasna ragmen ihale edilememesi, - Gnbirlik ulasm sorunlarnn varl, - Kanalizasyon almalarnn tamamlanmamas - anakkale yolu ile Foa arasndaki bulvar yolunun eksiklii - Talebi karlayacak kadar konut olmamas
Altyap ve Kentleme Frsatlar

- Deerlendirilebilecek deniz ulam potansiyeli (Karaburun hatt, zmir merkezi ve dierleri) - Toplu konut yaplabilecek alanlarn olmas.
Altyap ve Kentleme Tehditler

- Nfusun artmas ile oluabilecek kt yaplama ve betonlama
88
EK IV
KKB tarafndan belirlenen K Blgesi 2011 Fiyatlar
Veri Kullanm Tr lei Birim Fiyat (kdv dahil) veri katman ba 250 tl pafta ba 20 TL -sayfa ba 0,50 TL pafta ba 15 TL pafta ba 200 TL sayfa ba 0,50 TL pafta ba 15 TL pafta ba 200 TL sayfa ba 0,50 TL
Blgelere ilikin genel veriler leksiz (blgeler iinde yer alan tr,altyap,vb. verileri) Blge snrlar ve su kalitesi verileri hari (saysal) DP , deiiklikleri ve plan hkmleri (kat veya kt ortam DP , deiiklikleri ve plan hkmleri (saysal) DP plan aratrma raporlar (saysal) DP plan aratrma raporlar (saysal) nazm imar plan,deiiklikleri ve plan hkmleri (kat veya kt ortam nazm imar plan,deiiklikleri ve plan hkmleri (saysal) nazm imar plan plan aratrma raporlar (kat veya kt ortam nazm imar plan plan aratrma raporlar, uygulama imar plan,deiiklikleri ve plan hkmleri (kat veya kt ortam) 1/25000 1/25000 1/25000 1/25000 1/5000 1/5000 1/5000 1/5000 1/1000
uygulama imar plan,deiiklikleri ve plan hkmleri (saysal) 1/1000 uygulama imar plan plan aratrma raporlar (kat veya kt ortam) jeolojik-jeoteknik ettler (saysal) jeolojik-jeoteknik ettler (kat veya kt ortam) halihazr harita (kat veya kt ortam) halihazr harita (saysal) ortofoto ve Uydu Grnts her trl jeolojik-jeoteknik ett,altyap, vb. proje raporlar (saysal) her trl aratrma, koruma ,tr izleme ,vb. proje raporlar (saysal) her trl aratrma,koruma,tr izleme,jeolojik-jeoteknik ett,altyap,vb. proje raporlar (kat veya kt ortam) her trl aratrma, koruma, tr izleme,altyap vb. projelerin blgeler kapsamnda oluturulan haritalar (kat veya kt ortam) her trl aratrma, koruma, tr izleme,altyap vb. projelerin blgeler kapsamnda oluturulan haritalar (saysal) 1/1000
1/25000, 1/5000, pafta ba 15 TL 1/1000 1/25000, 1/5000, pafta ba 15 TL 1/1000 1/5000 veya 1/1000 1/5000 veya 1/1000 pafta ba 10 tl pafta ba 150 TL
sayfa ba 0,50 TL sayfa ba 0,50 TL pafta ba 25 TL
pafta ba 200 TL
89
Veri Kullanm Tr su kalitesi izlenmesi,su seviyesi almalar kb lerde ticari film ve video ekimleri kblerde ticari fotograf ekimi su st sportif faaliyetleri denizel alan parkur kullanm bedeli su st sportif faaliyetleri denizel alan parkur kullanm bedeli (parkursuz) su st faaliyetleri denizel alan kullanm bedeli (motorlu ara ba) su st faaliyetleri denizel alan kullanm bedeli (motorsuz ara ba) dal noktas kullanma bedeli (1 aydan uzun sreli) dal noktas kullanma bedeli (gnlk) bilimsel veya ticari amal belirli sreli su alt inceleme bedeli su alt faaliyetleri iin denizel alan kullanm bedeli turizm amal sportif faaliyet parkuru iletmecilii (karada) yama parat ve dier hava sporlar iletme hakk bedeli ahap iskele kullanma izni bedeli
lei
Birim Fiyat (kdv dahil)
gnlk 950 TL gnlk 90 tl alann zelliine ve faaliyetin trne gre ilgili k mdrlnce belirlenir. alann zelliine ve faaliyetin trne gre ilgili k mdrlnce belirlenir. gnlk 200 TL gnlk 50 TL alann zelliine gre ilgili k mdrlnce belirlenir. gnlk 150 TL alann zelliine gre ilgili k mdrlnce belirlenir. alann zelliine ve faaliyetin trne gre ilgili k mdrlnce belirlenir. alann zelliine gre ilgili k mdrlnce belirlenir. alann zelliine gre ilgili k mdrlnce belirlenir. alann zelliine ve kullanlacak alan byklne gre ilgili k mdrlnce belirlenir alann zelliine ve kullanlacak alan byklne gre ilgili k mdrlnce belirlenir m2 si gnlk 4 TL k mdrlnce belirlenir ky yapsnn mevkii ve tat trne gre ilgili k mdrlnce belirlenir. gnlk 10 TL gnlk 4 TL gnlk 4 TL sezonluk 250 TL cretsiz alann zelliine gre ilgili k mdrlnce belirlenir.
gnbirlik alan ticari kullanm bedelleri
karavan/adr yeri kullanm bedeli ky yaplar ve balanma yerleri (iskele,marina,kruvaziyer,liman ,mapa,amandra vb.) iletme hakk bedeli (ahap iskele hari ky yaplarna balanma bedeli emsiye-ezlong kullanm (2 ezlong 1 emsiye) emsiye (1 adet) ezlong ( 1 adet ) emsiye-ezlong kullanm (2 ezlong 1 emsiye) gnbirlik alanda wc/du kullanm otopark bedelleri
90
Veri Kullanm Tr geit hakk bedelleri
lei
Birim Fiyat (kdv dahil) alann zelliine ve kullanlacak alan byklne gre ilgili k mdrlnce belirlenir yllk 100 TL
reklam panosu yerletirme bedelleri (pano yzeyi 1 m2 ye kadar) reklam panosu yerletirme bedelleri (pano yzeyi 1 m2 nin zerinde) dier kullanm bedelleri (k blgelerinde kk tasarrufu altndaki alanlarn herhangi bir maksatla kullanm talebe gre deerlendirilecek
Not: Mmknse dijital veri teslim edilebilir. KKB dijital veri oluturulmasndan sorumlu deildir. (1) Ajans logosu personel daire bakanl, eitim mdrl, yayn ve bilgi ilem tarafndan, her trl aratrma, proje, trlerin izleme vb raporlarnn her sayfasnda eklenecektir. Bu kopyalama yaplmasn engellemek iin yaplacaktr. (2) 1 gn gemese bile lm ve video kaytlar tam bir gn olarak kabul edilecektir. (talep eden) yabanc kii ve kurumlardan yukarda belirtilenler iin ifte yat olacaktr. Sivil toplum rgt yesi olan Fotoraf sanatlar hibir cret demezsiniz. (KKB tarafndan kullanlmaya msait olmal) (3) KKB tarife yat talep etmeye hakk vardr. (4) Yukarda belirtilen tarifeler Alanlarda vardr ancak szleme veya KKB tarafndan yaplan nc bir parti ile bir protokol yoktur. (5) izin verilmeden kullanmn tespit etmesi halinde, yatn on kat talep edilir. (6) Hazine departman gelir idaresi gre, KDV kullanm yatna eklenir.
91
5 BALIKTA
1 Projenin Gerekesi 3 Projenin Hedefleri

ve Projenin Amac
Proje ile ana sonuca ulalmas hedeeniyor: Mevcut Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn daha etkin ynetimi ve yeni deniz ve ky koruma alanlarnn kurulmasna ncelik vermek iin sorumlu kurumlarn ihtiya duyduu kurumsal yapnn ve kapasitenin glendirilmesi, Deniz ve Ky Koruma Alanlar iin nansal planlama ve ynetim sistemlerinin gelitirilmesi ve uygulanmas ile etkin i planlamasnn, yeterli dzeyde gelir retiminin ve maliyet etkin ynetiminin salanmas, Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn ok amal kullanm alanlarnda, ekonomik faaliyetlerin dzenlenmesi ve ynetimi iin kurumlar aras koordinasyonun salanmas. Trkiyenin sahip olduu 8.500 kmlik ky eridinde yaklak 3 bin bitki ve hayvan tr yayor. Ancak Trkiyenin denizel biyolojik eitlilii ciddi ekilde insan basks altnda bulunuyor. Denizel yaam alanlarnn ve ekosistemlerinin tahribat, denizel kaynaklarn ar kullanm ve ky alanlarnn tahribat en temel tehditler arasnda. Bu proje, Trkiyenin ulusal deniz ve ky koruma alanlar sistemini glendirmeyi ve etkin ynetimini kolaylatrmay amalyor. 2009 ylnda balayan projenin Ekim 2013te tamamlanmas planlanyor.
2 Projenin Uygulama
Alanlar
Proje, Trkiyede alt blgede yrtlyor. Bunlarn bei zel evre Koruma (K) blgesi, biriyse Tabiat Park: 1. Fethiye-Gcek K Blgesi 2. Kyceiz-Dalyan K Blgesi 3. Data-Bozburun K Blgesi 4. Gkova K Blgesi 5. Foa K Blgesi 6. Ayvalk Adalar Tabiat Park
6 5 3 4 2 1
4 Projenin
Trkiyeye Katks
Kurumlar ve dier ilgi gruplar, denizel biyolojik eitlilie ynelik hem karasal hem de deniz kaynakl tehditlere etkin mdahale edebilecek. Deniz ve Ky Koruma Alanlar Ulusal Strateji ve Eylem Plan nerisi hazrlanacak. Deniz ve Ky Koruma Alanlar sisteminin srdrlebilirlii salanacak, mevcut durumdaki deiimlerle beraber uzun vadede denizel biyolojik eitlilik zerindeki olumlu etkiler projenin tamamlanmasndan sonra da devam edecek.
Trkiyenin taraf olduu uluslar aras Biyolojik eitlilik Szlemesinin korunan alanlar i programnn uygulanmasna katkda bulunacak. Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar sistemi yaklak olarak 100.000 hektar geniletilecek; yani balangca gre yzde 44 artrlacak. En az iki Deniz ve Ky Koruma alannda Balkla Kstl Alanlar oluturulacak ve Balkla Kstl Alanlar sisteminin geniletilmesi ile srdrlebilir bir balklk ynetimi salanacak. Mevcut Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn daha etkin ynetimi hususunda yerel tekilatlarda kapasite artrm salayacak. Deniz ve Ky Koruma Alanlarnn srdrlebilir nansman iin gerekli sistemler oluturulacak. Kurumlar aras koordinasyon yaplarn glendirecek.
Deniz ve Ky Koruma Alan Nedir?

Deniz ve Ky Koruma Alanlar farkl amalarla tesis edilebilir, farkl tipte, farkl byklkte olabilir ve farkl ekillerde ynetilebilir. Bu nedenle, birok farkl DKA tanm mevcuttur. En basit tanmyla, bir Deniz ve Ky Koruma Alan; belli bir deniz alannn belirgin bir insan etkisinden korunmas ve doal, tarihi ve kltrel zelliklerinin muhafaza edilmesidir. Bu koruma yasalar ve genellikle de yerel halkn, kar gruplarnn destek ve katlmyla salanr. Deniz ve Ky Koruma Alanlar, Trkiyenin denizel alanlarndaki biyolojik eitliliine ynelik bu tehditleri ortadan kaldrmada nemli bir potansiyel role sahiptir.
Yrtyor?
5 Projeyi Kimler
Proje, Kresel evre Fonu (GEF) mali desteiyle, ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) tarafndan Orman ve Su leri Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl Balklk ve Su rnleri Genel Mdrl ortaklnda yrtlyor. Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) projede uygulayc ortak olarak grev alyor.
Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar

Trkiye, adalar hari Akdeniz, Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz kylar, olmak zere yaklak 8.500 km ky uzunluuna sahiptir. Bylesine uzun deniz ve ky alanlar zengin biyolojik eitlilik deerlerini barndrmakta ve yaklak 3000 bitki ve hayvan trne ev sahiplii yapmaktadr. Trkiyedeki mevcut ky ve deniz koruma alanlarnn ou Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrl (TVKGM) tarafndan ynetilmektedir. Bu alanlara ek olarak Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM), Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl ve Kltr ve Turizm Bakanl mevcut deniz ve ky koruma alanlarndan bazlarn ynetmekle ve planlamakla yetkilidir. Trkiyedeki yaklak 346.138 hektarlk denizel alan 31 Deniz ve Ky Koruma Alan altnda yasal olarak koruma altnda bulunuyor. Trkiye kara sularnn yaklak %4 korunuyor. Trkiyenin denizel biyolojik eitlilii ciddi ekilde insan basks altnda bulunuyor. Denizel yaam alanlarnn ve ekosistemlerinin tahribat, denizel kaynaklarn ar kullanm ve ky alanlarnn tahribat en temel tehditler arasndadr.
Dileri Bakanl, Genelkurmay Bakanl, Kalknma Bakanl, Sahil Gvenlik Komutanl, Deniz Kuvvetleri Komutanl, Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, evre ve ehircilik Bakanl Deniz ve Ky Dairesi ve AB ve D likiler Dairesi Bakanl, Valilikler, Mahalli dareler, niversiteler, aratrma enstitleri, ulusal ve yerel sivil toplum rgtleri ve yerel halk temsilcileri de projenin dier paydalar arasnda yer alyor.
T.C. EVRE VE EHRCLK BAKANLII
Ministry of Environment and Urbanization General Directorate of Natural Assets Protection Alparslan Trke Cad. 31. Sokak No:10 06510 Betepe/Yenimahalle, Ankara Tel: +90 312 222 1234/341 Fax: +90 312 222 2666 http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat
United Nations Development Programme (UNDP) Birlik Mah. 415.Cad. No:11 Cankaya/Ankara Tel: +90 312 454 1100 Fax: +90 312 496 1463 www.undp.org.tr Empowered Lives. Resilient Nations.

Türkiye'nin Ege Kıyısındaki Korunan Alanlarında Sosyo-Ekonomik Durum Ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türkiye'nin Ege Kıyısındaki Korunan Alanlarında Sosyo-Ekonomik Durum Ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

EVRE VE EHRCLK BAKANLII

Empowered lives. Resilient nations.

T.C. EVRE VE EHRCLK BAKANLII

Empowered lives. Resilient nations.

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Bakanl ve KKB iin potansiyel gelir getirici faaliyetleri vurgulamaktadr.

1.1 Raporda Analiz Edilen Temel Sektrler

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

1.3. Rapor Yaps

KURUMSAL BAKI: PAYDALAR

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

2.1 zel evre Koruma Kurumu Bakanl (KKB)

2.2. evre ve Orman Bakanl4

2.3. Orman Genel Mdrl

2.4. Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl (DKMPGM)

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

2.6. Kltr ve Turizm Bakanl

2.5. Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB)6

2.7. Sahil Gvenlik Komutanl

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

2.9. Kalknma Ajanslar

2.8. Deniz Ticaret Odas

ALTI ALAN LE LGL GENEL BLGLER

Harita 1. Proje uygulama alanlar

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

3.1 FETHYE - GCEK K BLGES

l Mula Nfus 80.393 Alan 816,02 km2

Harita 2. Fethiye-Gcek K Blgesi Snrlar (kaynak: KKB)

Tarihsel ve Arkeolojik Gemii

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Tablo 1. Fethiye Gcek K Blgesi Blge Nfusu(2009)

Tablo 2. FethiyeGcek K Blgesi Yllara gre Nfus Dalm (1970-2009)

97.211 102.109 105.303

Tablo 3. Eitim Bilgisi -Fethiye 2009

3 2 14 15 24 37 23 48 45 96 56 109 72 213 53 343 68 410 67 442 62 535 80 650 648 3.449

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Tablo 4. Fethiye - Gcek K Blgesi Ky Yerleim zet Sosyo - Ekonomik Yap

nlice Ky Karg Yanklar

830 1501 1791

290 400 962

Turizm Tarm, Seraclk

Seraclk Tarm, Turizm

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

3.2 KYCEZ - DALYAN K BLGES

l Mula Nfus 29.129 Alan 461,46 km2

Harita 3. Kyceiz-Dalyan K BLGES Snrlar (kaynak: KKB)

Tarihsel ve Arkeolojik Gemii

Tablo 6. Sosyo Ekonomik Gstergeler

Kaynak: Kyceiz Dalyan K BLGES Ynetim Plan Final Raporu, 2007

3.3 DATA-BOZBURUN K BLGES

l Mula Nfus 25.774 Alan 1.441,39 km2

Harita 4. Data-Bozburun K Blgesi (kaynak: KKB)

Tarihsel ve Arkeolojik Gemii

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Hisarn Orhaniye Osmaniye

Trkiyenin Deniz ve Ky Koruma Alanlar Sisteminin Glendirilmesi Projesi

Tablo 8. Data - Bozburun K Blgesi Yllara Gre Nfus Dalm