Sartre - Ozgur Olmak PDF

JEAN-PAUL SARTRE
ZGROLMAK
- A N T S E M T N PORTRESi -
Veritabanndaki yaynlar 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na gre kullanlmaktadr. Veritabann kullananlar Hiperkitap kullanm artlarn kabul etmi saylr.
Toplumsal 103
Kurarn Dizisi: 1 1
Jean - Paul Sartre
zgr Olmak
- Antisemit'in Portresi-
eviri:
Emin Trk Eliin
1. Ata Kitabevi, 1958
2. Toplumsal 1995
3. Toplumsal
1 998 -
ISBN : 975-7244-25-2
Kapak
Ali
Genel KARDAK 1 N Sk. No:6/3
1
Telefax: 512 45 91 Tel: 512 31 61
Toplumsal ve 2B/Bilgi Birikim,
Kardak ve Kltr Ltd. yan
Ekinci
Cilt: Mcellit
JEAN-PAUL SARTRE

OZGUROLMAK
- PORTRES -.
TOPLUMSAL

YAYlNLARI

SORUNU
.............................................................. ?
ALMAN W ALTER
SON SZ ................................................................. 114
YAHUDi SORUNU

I
Antisemitizmin Psikanalizi
Bir yurdunun ya da kendi zel
toplumdaki Yahudi sorumlu tu-
tar, bu ktlkleri ortadan iin Yahudilerin
kimi ekonomik ve sosyal grevle-
rin yurttan kovmak ya da bsbtn yok
etmek savunursa, o antise-
mite sylenir. Bu
Evin yz tutan bir
kesrnek iin onu bu bununla demek is-
ter ki: Btn Bu, in-
citici tonunu nk bir bir zevk
meselesi yapar. Her her caizdir; be-
renk seimi ve stne Demokra-
7
si Yahudi et-
meyi antisemit kendisi iin her yerde bir hak sayar. Byk
devrimden bu yana, bizler (zmsel) analit bir
bir yntemi her grr.
isteriz; ve karakterleri, her
yanyana i etkilemeyen, mozayikler gi-
bi Onun iin, antisemitik bize,
sebep olmadan, herhangi kay-
bir molekl gibi grnr: Bir iyi bir koca ve
baba, rnek bir kltrl ve olur da te yan-
dan yine antisemit olabilir O sevgi
olabilir, altayla aviarnaktan din ko-
olur, Orta Afrika yerlilerinin
zerine yce besieyebilir de te yandan Ya-
hudilere de kin bulunabilir. O Yahudilerden
denemeleri kendisini
istatistikler Yahudi tehlikesini meydana
belirli tarihsel etmenler de-
mr.
Demek ki bu grnrde nedenlere
oluyor: Kim isterse onu, antisemitin kendisiyle
inceleyebilir, istatistiklere 9 4 'te
orduya giren Yahudilerin yzdesini bankerler
endstri beyleri, doktorlar ve avukatlar
yere bakabilir ve nihayet Yahudilerin ta-
rihindeki yerlerini gzden geirebilir. Bu inceleme, sze
nesnel bir dumm; antisemitizm denilen y-
nne yine nesnel olarak grafiklerle
belirtilebilir bir gerek durum ortaya 870 ile 9 4
btn gz nne sere-
bilir. Buna gre antisemitizm, grnrde bir yandan salt
8
znel, bir birlikte yaratan bir
te yandan da rakamlar ve ortalama sa-
dile getirilen ekonomik, tarihsel ve politik verilerle
bir sosyal olay gibi istenir. Bu iki gr-
birbirine sylemek istemiyorum; yal-
tehlikeleri, ok tehlikeli
sylyorum. Hkmetin stne zel d-
beslenebilir, yani sonra Ce-
zayir' den Fransa'ya zm i ertilmesi ya da
nilmez; nk burada sz konusu olan, bir ynetim tedbiri
stne sylemekten ibarettir. Ama belirli var-
hedef belli olan,
yoksun etmek ya da bsbtn yok etmek gden bir
dogmaya bir deyip geemem. Antisemitizmin hedef
Yahudi, ynetimsel ya da tzel grevleri ve
nitelenen bir O
Yahudi Yahudi, sa renginde, belki
giyiminde ve szde karakterinde kendini belli eden bir
Antisemitizm de dpedz bir tut-
kudur. Onun bir brnmesine
antisemit kibar, zaman nazik bir
o size bir sesle der ki: "Ben Yuhudilerden nefret
etmiyorum, ulusal daha az pay
sylyorum." Ama biraz sonra biraz
dilinin "evrenize
dikkatle bakacak Yahudilere beslenen duy-
pek Adamlar bende ba-
fizik bir Belki yz kere
bu stde durulmaya
O, her nce tutku Btn cid-
diyebilen adam, tutkudan neye daya-
9
nabilir? "Domateste bir hal var; yemeye tyle-
rim diken diken oluyor!"Bununla birlikte, grlyor ki an-
tisemitizm en en ince biimlerinde bile, bir
szlerle dile gelen, ama fizyolojik dek
varabilen bir kafa da. Kimi erkekler,
Yahudi anlar anlamaz
Kimi insanlar Yahudilerle
tiksiniyorlar; inliler ya da zenciler
tiksinti duyanlar gibi. Ne var ki bu tiksinti asla
organik bir nedenden ileri gelmez, stne bir bil-
meseydi, o erkek Yahudi sevgilisiyle kalkmaya ra-
hata devam edecekti. O tiksinme duygusu beden ancak
ruhtan geerek O, ruhsal bir tutumdur, ama kk
yle derindir ki histeri gibi kolayca
atlayabilir. Bu tutum deneye,
dayanmaz. Belki yz nedenini sor-
dum, cevap genel olarak Yahudilerde
teden beri ileri saymak
linde oldu: "Onlardan nefret ederim, nk bencildirler,
ve .. " gibi.
- Ama hi birka tanesiyle
nuzdur?
-Allah gstermesin!
Bir ressam, bana dedi: "Yahudilerden
nk hizmetileri-

Ama, kimisi daha elle tutular sz
Yeteneksiz bir gen aktr, tiyatro Yahu-
dilerce berbat nk hep kk roller oynamak
zorunda syledi. Bir gen da dedi:
"Krklerle belada. Beni en gzel kr-
lO
km on ettiler. hepsi Yahudiydi!" Bu
gen bayan neden fkesinin vurgusunu
daha ok Yahudiler stne bindiriyor da krknn
stne koymuyordu? Koymuyordu, nk antisemitizme
bir
Bir okullu gen, Yahudilerin kendisini
nk "Yahudi Yahudi
iin ettiklerini" syledi.
Bu ben halde bir Yahudi arka-
Hi kimse iddia edemez ki, Krokau
ya da Lenberg'den olan bir herif Ronsard'dan bir
ya da Virgil'den bir lidi benden daha iyi anlar?". Ama
o zamanda "kalem diye hi
de itiraf etti. Demek ki bu
gen iki birbirini tutmaz yorumla
bu delilik nbetlerinde kendilerini Macar
sapan, ama serte kundura tamircisi oldukla-
itiraf eden ruh benziyordu. Hi tedirgin ol-
iki yola var:
mazur gstermek iin Yahudilerin nnde
verilecek bir iin yarulacak
kadar enayi da szne ekledi; Yahudi
en iyi Fransizlara stn belli Oysa
bu gen son listede 27. yeri Kendinden nce 12
kazanan, 14 te elenen Yahudi rakipleri bulunmasay-
o kazanacak sanki? Elenenler gel-
seydi, hatta olanlardan biri buna
verilseydi bile, neden Nonnon Mathieu ya da Breton
Arzell'den nce Yahudi Veil Dostu-
mu bylesine iin Yahudilerin sosyal durumuna
ve kk derine giden bir yar-
ll
bulunmak gerekti. 26 onun elen-
mesine sebep tam da o Yahudi genci sonucu-
nu iin bizim kendi
etmeyi nceden
Yahudi yaratan deneme ya da dene-
meyi Yahudi olmasa antisemit
onu uydururdu, Peki, denecek, somut denemeler
ortaya de antisemitizmi belli tarihsel
gereklerle gerekmez mi? O nihayet gkten
ya! Bu nk
tarihi Yahudiler stne hibir sylememektedir.
Yahudiler 1 789'da bulunuyordu,
ancak daha ulusun ellerinden
ce rol
Serbest elbet yerlerini
ama bunu benzeri ne daha ok, ne
daha az Fransa'ya da yoktur,
hayinlikleri de. 1945'te orduya Yahudilerin
olursa derim ki, bu sonuca istatistikler ka-
yoksa durumda bu yoktur.
Cephe askerlerinin her birini kendi sektrnde
Musevi pek seyrek ise

stne tarihin hep kendi
tarih bir "Yahudi
bir ulusun tarihinden
daha uygun buluyorum: 19. Lehistan ayak-
Yahudileri, ardan grdkleri poli-
tik Ayaklanmala-
ra yola getirme ve tepeleme hareketle-
riyle lkede ticaret bsbtn el-
12
lerine geirip zengin Bunun tarihsel ne
kerte uygun bilmem, ama birok bu-
nun byle Yahudi
bu nemli belirtiyorlar. Oysa,
ben olaya daha bir dng
arlar kendi lkelerinde Ya-
hudilere bilerek ve isteyerek"Programlar"
halde, politik bu nedeni
idi: geimsizlik sokmak! Rus hk-
metinin her yerde zmlenmez, ve bir ele-
man Yahudileri Kiev ve Moskova'da ge-
irtirken gereklerine
uyuyordu. Bu yzden Yahudi
na biliyor, Rusya'da gibi top-
luma mal olmaz, ve bir eleman
arlarca ve gzle grlp, mua-
meleye kendilerini gerekteli ya-
topluluklar grmeye da, Yahudi
ve zamanla, kendilerine,
gerekten uygun huylar, tutum ve dav-
edinirse, buna gerekir mi? Grlyor ki,
burada oynayan etmen; "tarihsel gerekler"den da-
ha ok,. tarihin iplerini elinde Yahudilerle ilgili
Yahudilerin o zamanki ka-
kan bugnk bile, duygu ve
etkisindedirler. sorumlu
saymak iin pek ilkel bir
gerekmez mi? Ancak byle bir zihniyettir ki hep
atalara genlerin de yine ihtiyarlar gibi dav-
ranmak zorunda Yahudi karakterini
kabul edebilir.
13
bylece 1940 da Yahudileri yine "Ya-
hudi" ve onlara 1848 'deki gibi
Bu kkl, bu Yahudi benzer al-
bugnk Yahudileri de 1848'deki atalan gibi dav-
ranmaya zorlarsa ne var? bu-
rada tarihsel gerekler de Yahudi ile ilgili
tarih gereklerini belirliyor. Biraz derine kay-
yine bir dng ile Pek ok Ya-
hudi deniyor, ama pek ok
sz ya da
mudur? hepsi hekim b-
tn hekimleri Bretagne'den ne sylenirdi?
ok fark var, denecek. var, ama
gze arpan nokta budur: Norman, Yahudiyi
de Yahudi Bylece bir yol daha meydana
yor ki ne yne dnsek Yahudi ile ilgili en
nemli etmen olarak dikiliyor. Antisemitin Ya-
hudi hibir etmene O
kendi bir tutum, Yahudiye
genelde tarih ve topluma
bir durumdur. O hem bir tutku, hem bir dnya g-
.
. Kimi kiminde de bu zellikler
olabilirse de gerekte hepsi bir arada bulunur ve ipi
eker.
btn bu gzden geirelim:
bir tutku olarak sy-
Bu tutkunun kin ve fke belirir.
Kin ve fkenin ise genel olarak bir
tepki gzkmektedir. Filandan nefret ede-
rim, nk bana ya da alay et-
14
Ama antisemitizmde bu nitelik yoktur, o tutku ken-
dini gereken olaylardan ncedir. ne-
denleri o kendisi arar bulur. gerekten incitici, f-
kelendirici iinde yorumlar. yle iken
antisemitle
grrsnz. Bir hiddetin iin
isteyerek kendini ona de
sek, antisemit denilen isteyerek o tutkuya
ya da ona gre
ki tutkunun hizmetine
verenlerden zaten daha oktur. n, er, para biriktir-
me .. gibi tutku genel olarak daha ok sevilir, anti-
semit kin ve tutkusunu gre o tutumu se-
viyor da gibi duygulu bu tr-
ls Bir pek arzulayan o
ve tutkuya inat kin ve
dikte bir her areye savu-
nan tutkusal gvenilmez. Tutkulu ve
"monodeizm" dedikleri Ama anti-
semit, tam tersine, bunlardan Peki, insan bilerek
(mutlaka) duyulan z-
lemden!
insan bilir ki dile
getirir, kesinlikleri her ye-
niden O nereye bilmez. Her
bu yzden de dnya onu bir savsak sayar. Buna
kimi insanlar sonsuz
kaya gibi ve nfuz edilmez olmak ister.
Her rk er: Bu yol nerelere
gtrr yoksa? Bu "ben" nnde duyulan kksel korku,
hakikat yrekleri saran rkdr. Sezgi ile bile
15
i gerekten daha ok, o ele
glgesinden kendile--
rine bu suretle gzkr, ama onlar
ca gn gnne isterler. ni-
teliklere hi heves etmezler, yollan stnde
bulmak isterler. korkarlar, onun iin de
ile ikinci derecede rol. bir
_ zlerler. yle bir hayat ki orada her oktan bulun-
ve olsun, eskiden beri ne ise hep
ylece Geriye tutkudan hangi yol
yleyse? gibi keskin ve ke-sin inan
dizgin tutan, denemeye mr
boyu avutan ancak gl bir duygu ile olmak-
Kin antisemitin kendini 3eve seve byle
ve ynnden gelecek itiraz seslerine
nceden Yahudilerin
stne dinlemez bile. O bu ha-
linde kendini pek savunmak zorunda
bunu terbiye ve nezaket pek nemseme-
den, dil ucuyla ya da bu tek bir
Kesin sezgisel sz bulmak!
Antisemitlerin birka zeka incisini yukanda
"Yahudilerden nefretim hizmetilerimi
yzndendir. Krkler bana oyun ettiler de on-
dan .. " gibi. Antisemitlerin bu szlerin erdi-
- remediklerine Szlerinin
bile bile, e$lence iin yle Szlere
veren stne kafa yar-
sun; onlar bu szleri oyun olsun diye
ile bile ederler, sz-
lerini grnerek yaparlar. "Kt inan"
16
ile doludurlar, nk
tez savunmak rktrnek ya da
ok susar, ve burun
lama sylerler.
gln olmaktan ya da kendilerince
kazanmak istedikleri nc utanmaktan
ekinirler.
Grlyor ki antisemitin ve
gl ta
kalmaya ileri gelmektedir.
Antisemit korkun grnmeye Onu hi
maya gelmez. Tutkusunun onu nerelere srk-
ler, kendisinden kimse bilemez, nk bu tutku
ya da O
olarak kendi elinde dizgini bir bir
gelirse yle Kendinden emindir
ve szleriyle jestlerini gznde korku
derecesine gre ayarlar. Elin gzmde bu korku-
tucu hayali kendi bir olarak benimser ve
bylece iinde aramak zahmetinden kurtulur.
dnk olarak karar kendini hi
aramayacak, korkuda
Ama bu onun kendinden, kendi zerine gizlice
hakikatten engel ve
bu yzdendir.
Ama bu adam, belki Yahudi konusunda byledir
de yerde denecek. byle bir
olamaz! Buna rnek olarak 1942'de sahte kimlikle ya-
rakip iki Yahudiyi Almanlara jurnal eden tc-
ele Bana temin ettiler ki, bu adam hep yumu-
huylu, dost, iyi ve iyiliki bir Ben bundan
17
heliyim. Susuz ceilada teslim etmekten ekin-
meyen bir insanla insan stne bizim gr-
inanamam. insan-
lara bile trl sanmam. O bizim g-
zmzle gremez, onun g-
nl bizimkine benzeyemez: Tutku engel ve

Antisemit ve bu ba-
kendinden stn itiraftan ekinmez.
Ama bu itiraf ona olacak O bu zel-
adeta iinde anar. nk onun sahibine
gre llr. Yahudinin erdemleri ne denli oksa, tehlikesi
de o kerte byktr. Antisemit, kendi stne hayale
maz. O orta hatta orta bi-
lir. Demek ki ortadan bir adam! Yahudilere stnlk iddia
eden antisemit Ama o, bu ortadan
bbrlenir de utanmaz.
Antisemit, korkan bir dahinin yal-
da katilin da! O tipik sr hay-
ne kerte ufak olsa da yine gze arpmak ve ken-
disiyle korkusuyla ve bzlr. O
antisemit Yahudi moda
toplum iinde "Yahudilerden nefret edi-
yorum" sz en iyi koro iinde byle
bir bir olursun: Ortalama
Ortadan adam kabul etmek
ne alakgnll gerektirir ne de
Tam tersine, ortadan meydan okuyucu gururu var-
antisemitlik ortadan olan-
lara bir sekinler zmresinden bir
..

Antisemit iin ve zeka bir Yahudi erdemi
dan btn teki Yahudi nitelikleriyle birlikte kolayca hor
grlebilir. Bu Yahudinin her zaman yoksun den-
geli orta hiza iin bir Yurdunda, kk-
l gerek iki bin tarihten ve
kuvvet grenekiere ve
trelere O ne Onu evreleyen her
yz ona bu kay-
ve btn erdemi onlara sahip olmakta grmektir.
Gerek olan, bu atalardan parayla
Antisemit, para, hisse senedi ve ben-
zeri mlkiyet biimlerini anlamaz, nk hor grr.
Bu gibi soyut semitik zekaya uygun soyut-
luklar, zeka Hisse senedi her ele geebile-
kimsenin O zenginlik imgesi
olabilir, ama somut, elle tutulur bir mal, asla!
Antisemit ilkel, kyllice bir mal
anlar, bu sahiplik o malla gerek ve sinirli bir ilintiyle
ile mal sahibi etkilerin mistik
la bir O,
sahibidir. Bu hal, sahibini iinden ona
belli bir zel Bu ince duygunun tabii
sonsuz gereklerle, evrensei ilgisi yoktur. Ev-
rensel olan Yahudiye zgdr, nk zeka Antise-
o ince ancak zeka kalan kavrar.
bir antisemitizmin temel kurah odur ki belir-
li bir nesneye sahip olmak demek, gizli bir yoldan o nes-
nenin zne, iyzne demektir. be-
gibi bir Yahudi Racine'in asla kavraya-
maz: "Dans L' orient descert, quuel devient ennui" En
en ortadan bir
19
adam olan ben neden nk Racine bende-
dir, onun dili de gibi benimdir. Yahudi
belki benden, daha temiz Grameri
ve szdizimini belki benden daha iyi biliyordur, hatta belki
bir ama bundan ne O bu dili yirmi
beri, ben ise bin beri Onun slup
soyuttur, benim bile dilin ru-
huna uygundur.
Burada akla Barres'in stne geli-
yor. Ama bunda bir yok ki! Yahudiler ulusun
mi zaten? Para ya da
ne varsa onlara ama bu mavi duman-
Orada ve ancak o elle tutulmaz
makta, daima elden kaan gemektedir.
Bylece antisemit ta pratik bir (irra-
tionalisme) oluyor. Onun Yahudiye
duygunun akla, tek kumaya, bu zamana,
somutun soyuta, iftlik sahibine
benzer. Birok antisemitin -belki
daha ok kk
. da dikkat edilmelidir. Memurlar, hizmeti! er, ufak
tccarlar, yani bankalar yoluyla bir bulunmayanlar!
Ama Yahudilere anda he-
nien mal sahibi geliyor. Yahudiyi
olarak kendilerini soyulabilecek bir
imrenilerek durumuna olurlar. Yahudi,
soymak isteyince, z almak iste-
olur. Demek ki antisemitizmi kendilerini mal sahibi
hissetmenin bir olarak Yahudinin daha
ok varsa, daha iyi ya zaten para Yahudiye ya-
gibi onu da hor grmeleri tabiidir. Onlar geri
20
Perigord'lu derebeyinden, Deauce'lu ky
daha az servet sahibidirler. Ama ne var, Yahudi hay-
bilemeye btn
kendi emindirler. ve gerek
hep birbirine nk her biri
tek ve blnmez sahibidir.
Ben antisemitizme takaca-
Gerekten yle grnyor ki, zenginlerin bir
tutkuya gnlden ziyade, onu z iin
smrmekle yetiniyorlar. daha nemli var.
Yahudi genel olarak orta
nk orada toprak mlkiyeti, saraylar, hatta evler
yok, az ok para ile bankada birka hisse senedi! 1925 Al-
man kk antisemit bir tesadf
Bu bir
proleteryaya Byk endstri da-
yak Junker'lerden hakaret bak-
madan btn gnlyle bulunuyordu. Al-
. man kk burjuvazisi byk burjuvazi gibi giyinme-
ye heves ediyorsa, hevesle kendini antisemitizme ve-
riyordu, nk uluslarst bir platformda bulunu-
yorlar ve nk Junkerler Almanya'ya hkmediyor, so-
nuna kadar da hkmetmeye azimli
antisemitizm kinleri doyunnakla olumlu
zevkler de Yahudiyi ya da var-
olarak anda kendini bir sekinler mal
olurdu. stelik bu, ve iyi hizmet olan
bugnk serbest sekinlikten daha ok, her noktada bir do-
Onu elde etmek iin
mak gibi yitirmeye de imkan yoktur. O, soy-
luluk insana her zaman iin O Ding an sich'tir.
21
Ama biz bu herhangi bir
Antisemitizm
yoktur. de hakikat gibi bulunmak ister. Bu
zor bir elde edilince de kolay kolay zaptolun-
maz, bir hale gelir. Ufak bir srme, bir ve o
uar gider. Biz mezara kadar kendimizden ve de-
sorumluyuz. Antisemit kendi na-
kaarsa, bu sorumdanda yle O, iin ka-
ya iin de eski bir merdiven
Ne yapsa, ne etse hep o merdivenin st ba-
Oysa, tutsa Ya-
hudi, yine alt basamakta
Antisemitizmin ruhsal art nedenleri olduka
Antisemit, kendi istem r-
kerek korkarak
ve onulmaz kendisine bir soyluluk putu ya-
par. Btn bu iin Yahudi ona gereklidir, Ya-
hudi olmasa o kimden stn Antisemitin
gibi, btn Yahudiler yok oluverse o yine birden bire
bir toplumda ya da eskici kertesine
"gerek olma de herkes yle iin
ok yitirirdi. Yurdu stnde kutsal
duygusu uar giderdi; nk ortada bunu yok say-
acak kimse Kendini gizlice zenginlere, gl-
lere da zlrd. nk o da
olumsuz niteliktedir. Yahudilerin drst olmayan
kendi iin neden-
ler aramak, ya da iine bakmak zomnda
katlara bir kin
Antisemit, yok etmek bir bulma-
bir tiptir.
22
Antisemitin bu de-
mokratik anlamdaki bir ilgisi yoktur. Onunki, eko-
nomik katlan gibi kalan bir toplumda
ve grevlerin ... Antise-
mit, btn ister, yeter ki grevler merdi-
veni gibi O blmnden bir is-
temesi kendi yerinde, herkesle birlikte ulusun
ekonomik ve kltrel etmesinden
tm ve yurt stnde herkes gibi
onun iin de su gtrmez hak sahibi ye-
rindedir. Antisemitin uygun toplum -bizim de
kabul gibi- bir yanyana toplumudur,
nk onun mlkiyet ideali toprak mlkiyetidir. Antise-
mitler ok bunlardan her biri, dzenli devlet
iinde kr bir meydana getirmeye
eder. Her antisemitin bu derece-
si ile derecesi, yerinde ise bu
derecesi ile birbirine yine
bu sayesinde burjuva ailelerinin, Bey konaklan-
na kabul Proust'tan okuyabilirsiniz. Bunun
byle antisemitin (akordu) top-
tipinde ya da bir
lin ve geici top-
luluklar burada grev-
lerin Sosyal
belli tedbir-
leri almaktan bir yoktur. yelerin
zel grevler gdlerinin ve
daha ve sebep olur.
Bireyler iinde belirsiz olarak kmenin ve
tepkileri Bu gibi ortaya
23
elbet antisemitizm Bir ayaklanma,
bir cinayet, pek gze bir yer-
yzne Ancak bu hallerde topluluk pek
olur. kadar silinir gider. Oysa, antisemitizm
kin ve fke birlikte ekilip snmez, yan-
bir topluluk olarak normal zamanlarda
bile gizlice ve her antisemit ona dayanmakta
nu bilir.
Antisemit toplum dzeninin anlayamaz, buna-
srelerini drtgzle bekler ki, ilkel topluluk yine
ortaya ve kaynama derecesini bulsun. O zaman
kme ile ve kendini kap-
srklenecek. "Btn diye
gz nnde bir program Bu an-
lamda antisemitizm devlet gcne gizli bir
demektir. Bir arka sokakta bir
Yahudiyi dven ve bu kanunu ekin-
meyen birini sorguya eker-
seniz size, kendisini zgr yolunda can so-
run duygusundan kurtaracak gte bir hkmet
sylemesi pek mmkndr. Cumhuriyet bir elin yne-
timi boyun tersine dnerek is-
yan gerekten otoriter bir h-
kmet mi istiyor? O gerekte iin sert bir
dzen, ama kendisi iin sorumsuz bir dzensizlik istemek-
tedir. Yasa hem de ve irade ser-
istiyor. Bunun iin bir hileye
ruyor: Yahudi seimlere hkmet
oturuyor; demek ki, devlet kkten rktr, belki ortada
devlet bile yoktur; o halde onun hie saymak
Devlet su
24
maz, isyan halde iki
Fransa Biri, "gerek" ama ve h-
kmetli Fransa; biri de soyut, resmi ve Fran-
sa. Bu ikincisine gstermemek, hatta ona
gelmek yerindedir, Bu srekli gelme elbet-
te grupa sahneye konur, nk antisemit hibir durumda
kendi ve yapmaya yetenekli
Grupta kendini bir partisi gibi gm1ek istemez.
Yoksa, bu bir program ortaya kendine bir
yn izmesi gerekirdi. Bu ise sorumluluk
ve irade ister. Antisemit birlikleri hibir
yapmak istemiyor, her sorumu reddediyor, kamuoyunun
bir asla kabul etmiyorlar. nk bu halde
dahi bir program yapmak ve yasal tedbirler nermek zo-
Onlar "gerek" ve blnmez duy-
tercman olan ve bir grup olarak grn-
meyi buluyorlar. Bylece her antisemit, az ok dzenli
devlet O disiplinsiz bir grubun itaatli yesi ol-
mak istiyor. O dzeni ama "sosyal" dzeni. Politik
sanki Yahudileri
cak ilkel, tekynl ve bir sosyal dzeni yeniden kur-
mak istemesinden ileri gelmektedir. Bu esaslar ona, benim
hrriyet demek kendine zg bir ba-
Gerekhrriyet sorum halde,
antisemitin hrriyeti her sorumu reddeder. Antisemit daha
var olmayan otoriter bir toplumla resmi ve
grl toplum halde, kendisine anar-
denilmesinden d kopar. Niyetlerinin hibir sz ve
eylemin ifade derin ciddiyeti ona belli bir
verir. Evet o bir
eder, dver, alar: Hepsi o iyi ama
25
Kuvvetli bir ynetim antisemitizmi ki o
hkmet Bu takdirde antise-
mitizm biim Antisemit, stnde bir Yahudi
halde, Yahudilerin muhta
ise bir antidemokratik halde, demokrasinin de z
yavrusudur. Ancak bir cumhuriyetin ser-
pilir ve grr.
ki, antisemitizm dpedz bir olma-
ilgili btn bir Ama
bununla da onun tasvirini nk o
moral ve politik yn izgileri ekmekle kalmaz,
bir felsefe, bir dnya de. Onu
gibi anlamak iin psikolojik kurallara el atmak zorun-

Antisemit der ki: Yahudi, Yahudi olarak ktdr. Kt-
ta kendisidir. erdemler bile,
bunlar da salt Yahudi tr, onda ku-
sura elinin onun
bir kpr muhakkak ilk son
kadar nk Yahudi, elinden
bir elinden bir Ya-
hudinin elinden Yahudi her
bir ktlk, ne bileyim ancak bir
Almanlar her yerden nce, hamamlarla, plaj-
Yahudilere Bir Yahudinin bedeni girerse,
btn su mundar olur Yahudi
bile zehirler, temel ilkeleri
soyut iddialarla formllernek sonulara

Bir btn toplanu olmaktan daha ok ve
daha bir O btn paralann ve i
26
belirler .. oksijen, azot ve argon
hidrojenle suyu gibi er-
demi bir ile bir Yahudi de Her
birey, blnmez bir btndr. ve d-
ve ile zlmez, blnmez
bir btn. Antisemit anlamak iin sentetik
cede demek gerekiyor. O sayede btn
Fransa ile kopmaz bir birlik Sen- "
tetik salt analizi,
yeriyor. Bir gerek gerek solda;
hem tutucular hem sosyalistler burjuva demokra-
sisinin analizci
olarak sentetik ilkelere nem Ama ger-
ekte hepsinde ilkeler sz konusu hi
uygulama, kullanma Antisemit bunlardan
ne
Antisemitizm yok gibidir. Onlar
da Yahudi yok da ondan, denecek belki. Durum byle ol-
herhalde demek ki bu
yersizdir. Naziler bunu ok iyi bildiklerinden, propagada-
proletarya stlinde hep "Yahudi Kapi-
talizmi" ne de olsa duru-
mu sentetik olarak antisemitizm
benimsemiyor. O tmn uydurma llere, terimiere
gre kesip biecek yerde, ekonomik grevlere gre
Onun bu sentetik terimler ise burju-
vazidir, kyllktr, Bunlar da ve
sendikalanna, sonra trstler, karteller ve partiler
gibi birliklere Bylece tarihsel olay-
dayanan bir toplumun rgt-
sel uygun Onlara gre tarih,
27
ekonomik kurumlarla birbiri iine giren sentetik
gleri
Antisemitlerin gibi bu-
lunur, yani Yahudilerle ve hatta stn dzeyin-
de bulunanlar bir tc-
carlar, serbest meslek asalak gibi retim
elemanlar grlr. Burjuva ynetir,
ama gerekte retim sresi Onun
grevi daima tketiciyle bulunmak, btn
onunla de her trl
daima nesne ile tarih kendi
mesleksel durumu ile ilgilidir. Maddeler ve nesne-
lerle srekli kafa dola-
toplumda daima yasalara gre etkileyen
gerek glerin verimini, sonucunu grr. Onun "Diyalek-
tik Materyalizmi" maddi dnya gibi sosyal da ay-
gzle ifadesidir.
hele antisemit burjuva ise, tarihi bireysel is-
temlerin etkisi olarak grmek ve ister. Meslek
grevlerini yaparken hissettikleri hep
istem eylemleri midir?O) Sosyal olaylar
bunlar kk bir
varsayan ilkel budunlar gibi Evrenin gibi
yneten gler de hep entrikalar,
dalanlar, birinin vicdan ile tekinin gnl
ya da ... vb. Burjuva antisemitizm
bize bylece, tek tek inisiyatifiyle
isternek gibi gzkyor.
(!) Burada mhendisleri, bilim stencilerini (mteah-
hit) ki onlar antisemite pek rastlanmaz.
28
duvar ve gazetelerinde
antisemitin Yahudiyi tasvir gstermesi bizi
gre burjuva yapan onun
sosyal durumu, yani etmenlerin bir sonucudur.
bir gzle grlr niteliklerin sentetik
bir Antisemite gre Ya-
hudiyi yapan ise, ondaki Yahudilik ilkesidir, Phlo-
gistonO) ya da uyutucu gc gibi.
ve teorileri sonradan ortaya
bunlar da, teden beri sregelen inanca bilimsel bir
manto giydirme ibarettir. Mendel'lerden,
Gobineu'lardan ok nceleri de Yahudiden tiksinirlerdi.
Bu tiksintiye olanlar, onu ancak Montaigne'in La
Boetie'ye dile getiren szyle
lerdi: "nk o, o dir; nk ben o im".
Bu metafizik hesaba antisemitlerce
Yahudilere mal edilen olacak de-
Hayat ve borlu bir lkenin kal-
grmek ve lsnn bir
iken, Yahudi onu d-
metafiziksiz Bunun
ailesi, kadar servetinin
ve ile de belli bir lkeye bulunun bir
enternasyonalist Kimi sivri-
Yahudilerin enternasyonal kapitalizm,
trstlerle silah fabrikatrlerinin emperyalizmi sa-
Bir tam tersine,
haner tutan bir hayali! bir Yahudi
bankerini -ki komnizmden kaar gibi
(1) 18. yanan cisimden ruh (ev.)
29
pek belli bir komnist tehlikesinden sorumlu tu-
tarken orada rosier dolduran yoksul Yahudileri
Kapitalizmden sorumlu sayarlar. Yahu-
ctiyi yolundan yarar ve uygun
davranan bir adam sayacak yerde btn durumlarda "kt-
lk yapmaya mahkum", neredeyse metafizik bir "ktlk
ilkesi"nin klesi kabul ederseniz o zaman btn bu
ler ortadan kalkar. Ancak bu takdirde, Yahudi kendinin de
sebep olacak yapmaktan ekinmez. Bu ilke,
tahmin gibi sihirli, byl bir O bir yan-
dan bir zdr, bir biimidir, yakmaktan
vazgeemezse, Yahudi de ne yapsa, o ktlk ilkesini de-
br yandan byl g bir zgr ira-
dedir de. nk Yahudiyi sorumlu
ondan nefret etmek mmkn olur? Yer depreminden
ya da bir zm biti nefret edilmez ya!
ki burada sz konusu olan irade, z-
Yahudi, ancak ktlk yapmakta
hrdr. Yahudiye cinayetlerini
sonucundan sorumlu olsun diye yoksa kendini
dzeltmek ve iin Bu ne tuhafbir irade z-
ki z biim'den nce gelip onu yapacak, yaratacak
ve de kendisi ona ve o
zn ama yine de irade olarak Benim
gre bu anlamda zgr olan bir
ruhu demek olan Demek ki Ya-
hudi ya da teki Habis-ruh! Yahudinin
iradesi, Kant'takinin tersi olarak salt ve nedensiz ktlk-
tr, ktlk iradesinin ta kendisidir. Byle olunca dnya-
btn ktlkleri harpler, ayak-
lanmalar, devrimler .. ) hep ona ykletil e bilir.
30
Antisemit kt
benimsemez, hatta ondan korkar, nk o takdirde
bulmak, dzeltmek gerekir, kaderini, b-
tn tedirgin edici ve srekli sorumuyla birlikte, kendi eline
almak zorunda Ana Yahudide bulmak ko-
varken yle tedirginlere olur mu?
bugn uluslar birbiriyle nedeni, -rasyo-
nalizmin bugnk emperyalizmi ve
kar kadar filan
hkmetlerin gerisinde Yahudilerin kavga alevini
ortada bir varsa,
bu ekonomik dzenin filan Yahudi
burunlu
ileri gelmektedir.
gibi antisemitizm eski Manicheizm dinine benzer. Ona g-
re, acun iyilik ve ktlk ilkeleri srekli kavga-
dan ibarettir. Bunlar olamaz, biri yene-
cek, biri yenilecek: are yoktur?
Okuyun Geline'i, greceksiniz ki gelecek zaman
tablosu korkuntur. Yahudinin bumunu yerkal-
yeryz berbat Arya ver-.
memeye hi Ne
ki hava bile Yahudi
bu bir KatharerO)
benzemiyor mu? Rasyonal-sosyalistlerin tezini
bylesine savunan Celine, herhalde yoksa
ona yrekten inanamaz. Bu yazara gre tek yol;
halinde dllenmekten vazgemektir, lmdr.
Maurras gibiler yine daha az umut Bunlar iyinin
(1) Manichizme yakmve bir Zhd (askitlik) (ev.). (1 1-12.
31
son srp gidecek, yeneni yenileni belirsiz,
bir haber veriyorlar: Hrmz ile

Grlyor ki, antisemit Maniheizmi bir
ma olarak eski Maniheizm
antisemitizmi belirtiyor. yleyse:
Peki, bu eski dinin bugnk insanla ne olabilir?
antisemitik Maniheizmi bir-
biriyle istiyorum: Marksistler iin
asla iyi ile kt bir trl
insan bir Devrimci,
proleterin benimser, nk o kendi z
sonra da, o ezilen en kal-
en nemlisi de toptan kaderi bugnk
proleteryamukine onun zaferi ay-
ortadan demek
Toplum dzenini devrimcinin oldu-
gre, eski rejimi istemesi ama bu
yetmez, yeni bir dzen da gerekir.
sosyalist gnllce pay alsalar ve
iyi niyetlerinin gsterselerdi, zorla
yerlerinden, koparmak iin hi sebep Geri,
gnlden sosyalistlere hizmet hi bek-
lenmez, ama bu sosyal so-
nucu olup, yoksa ilerinde bulunan, kimbilir bir
kendilerini bundan yznden.
istemeye istemeye srklernesinden de de-
st kopanlar, kolayca ezilenler
ve kendilerine gre biilir,
ama "zlerine" Politzer, bir gn bana: "z de-
nem vermem" dedi.
32
Antisemit Mahieist iin ise nem stn-
dedir. Sz konusu olan, bir
kt ruhun topluma Ona gre iyilik her
nce yok etmektedir. Antisemitin fkeli
gerisinde iyimser inan ki, ktlk
kovulursa iyilik, uygunluk gelir. Demek ki
onun olumsuz bir grevi Yeni bir toplum kurmak
eldekini antmak gerek! Bu amaca
iinse, niyetli" Yahudinin etmesi fay-
hatta ki, bir Yahudi iyi niyetli de
olamaz. Antisemit iyilik olarak ama
Yahudi de parya gibi smrge yerlileri gibi tabu
bir Kavga dinsel-inansal bir
alanda ister istemez kutsal
Grdk ki o, toplumdan bir anlamaz, bir
tasarlayamaz. Hep etkisi
hibir zaman olamaz.
Amok gibi onun iin de bir fke k-
prmesi uzun hesaplar isteyen bir daha iyidir.
Kafa yorumculuktan teye gitmez, tarih olayla-
Rabis-Ruh'un izlerini arar. Paranoya say-
ve ocuka
te yandan antisemitizm devrimci
kurumlan daha ok, kimi insanlan
yok etme yoluna Birka Yahudi ldrld, birka
Havra verildi mi antisemit devini yerine
Demek ki, bu zengin
bir subap hizmeti yapmakta, rejim iin tehlikeli
olabilecek bir fke ve kin bu suretle tek tek
adamlara yneltilerek Bu ocuka iki-
cilik ( dalizm) antisemitin tembel ruhuna verir:
33
yle ya, iyilik gelir! Ar-
uzun boylu aramaya, bulup ortaya ile
emek harcamaya gerek yoktur; etkisini denemek, sonu-
kendi moral seme yklenmek
hi gerekmez. Byk antisemitin
belli bir iyimserlik sezilmesi Antisemit
iyiden iin sy-
lemese de antisemitin ve szleri
inan Bir kutsal olarak o devini yerine ge-
tirdi mi yitik cennet yeniden anda
uzun boylu vakti yoktur. O istihkam gerisinde
Gerekte btn bu tafralann, fke
kendi tedirgin
daha yerde aramak duyma-
Ama bu daha ok
yle ki, iin psikana-
liz girmemiz gerekiyor. Manheizm
kkl bir ktlk penelemektedir. Kt ile
antisemitin hem hem devidir. Sonra
gelip iyilik devam edebilirler. O
lik toplum ncs olarak kavgaya
erdemiere evirebilir. Onun gz
nnde ktlk hedefi bu hedefi gster-
mek, llerini saptamak grevi onundur. Yahudinin
yalan trl
hainliklerini ve hikayeleri top-
ve karnuya Onun durmadan pislik

Dumont'un Fransa" bir daha
okunsun, grlecektir ki "yksek
bu mek treye hikayeterin bir dergi-
34
sinden bir Antisemitin do-
hibir bu kitaptan daha iyi bilemez. kavra-
kendisi yapmak istemeyerek rk ile yan izmekte,
orta iyilik yetinmektedir. Antisemitin ah-
ne ilkesine, ne Eflatun an-
sevgiye O, en keskin aforoz ve
srgn en yrekli ve yolsuz buyruklada
kendini belli eder: Durmadan ve zerine bir e-
kendine zg ve ktlktr.
ile doyurmak iin hep
edepsizdirler, canice hareketler tasarlar ve
hep yzsz Yahudilere mal vicdan tedirgin ol-
maz, o yzden kendinde bir gnah bulmaz.
Berlin' de bir Protestanda cinsel tutku
bir kin banyo trikotlan
iinde grd m tepesi Ama bu fkeleri
vesileleri kendi arar bulur, szgelimi yzme
Antisemit de byledir. Onun Yahudi
bir kendi stne cinsel
etkidir. Ama ktlk etme tutkusu ve ne de olsa
gelir, bu ise daha ok sadizm
O kerte irkin ve ve konu olan Ya-
hudinin gerekte bsbtn susuz ve
gz nnde tutmadan antisemitizmi gibi anlamak
yine mmkn Bunu bilen antisemit, Yahudilerin
gizli birlikleri, tehlikeli gizli Masonluklan stne sylen-
tiler yayar ve dedikodular yapar. Oysa, Yahudi-
lerin gsz zor kullanmak
dursun, kendilerini savunacak halde bile An-
tisemit bunu da bilir ve bir pogrorn
debeleneceklerini hayal ederek iin iin sevinirler.
35
Antisemitteki Yahudi kini, 1830'da Avus-
turyalllara 1942 'de Almanlara
benzemez. Bu iki halde sz konusu olan sert,
zalim, ezgici ve Ellerinde silah-
ve siyasal gleri onlara
ktlk grecekleri hi By-
lesine bir sadist duygulara yer bulunmaz.
Antisemit iin byle durumuna teh-
likesi yoktur, nk ktlk grende kor-
ku duygusu insanlar stnde
Antisemit olmak bir bir Ya-
hudileri dvmek, etmek tehlikesizdir, ya-
pabilecekleri tek resmi makamlara
ki, ekilmeye bile
mez. Antisemitin Yahudiye saclistlik duygu-
su ya da ylesine gldr ki, yeminli an-
tisemitlerin Yahudi dostlada evrili bile olur;
mazeretleri "Bunlar Yahudilerdir,.
hi benzemezler" ressam
Lubbin, Yahudi ktlemiyor, mahkum etmiyordu,
ama atlyesinin gezinde GESTAPO'ca
bir Yahudi dostunun resmini bulundurmaktan da vazge-
miyordu. Ne de olsa, antisemitlerin iten, zden
Dedikodulannda Yahudileri" bile et-
mezler. Kendileri Yahudi birka iyi ni-
telikli Yahudiler inanmazlar.
birka iyi Yahudiyi tersine bir sadizm
ile grnmekten ama nefret ettikleri o
tasvirinihi gzden uzak tutmazlar. Antisemit
Yahudi erkekleri hem ekici hem de itici bul-
ok grlr. Ben bir Yahudi ile gizlice
36
kalkan bir antisemit Bu ara
Yahudinin gelip, memelerini
ama daha olmuyordu. Yahudi
ve zelil halinden, itilip,
erotik gizlice Bu ka-
erkeklerle ise nonnaldi. "Gzel
Yahudi sznde pek bir erotik anlam
ki, bu zel anlam "gzel "g-:-
zel inli", "gzel szlerinde bulunmaz. nk
kan dkme, zorla geme gibi sadiste ancak
birinci halde rol Gzel Yahudi Ka-
srkleyerek yan kyden g-
trdkleri sahneleriyle zengin ro-
manlar Yahudi bir ve
Bunun seik hi hacet
yoktur: "Pons on du Terrail"inkileri bir yana bile
"Ivanhoe"nin "Gilles"in Yahudi
kadar en ciddi romanlarda.onlar nemli, zel bir rol oynar-
lar. dvlen bu
lar ya ancak lmle kurtulur ya da itaatli,
ama yine de seven hizmetiler olarakArya ka-
evlenen efendilerinin
Folklarda Yahudi rol belirtmek iin bu
kadar yeter -
Profesyonel "iffei" olan antisemit ruhu-
nun bir canidir. ve Yahu-
dinin lmdr. Btn antisemitler gpegndz Yahudi
istemezler elbet, ancak nerdikleri tertipler, gizlice is-
tedikleri ldrm iin Ersatz yerine geen alaltma, ez-
gileme ve srgn etme tedbirlerinden bir
imgesel ldrm! Bu ona gnah duygusu yklemez,
37
dinsiz cinayetse bile iyilik ya-
Ktlk ktlkle yok edilmek o ne
Fransa, "gerek" Fransa ona grevi ver-
Bu grevi her gn yerine getirmeye bulmu-
yorsa hiddet
"domuz Yahudilere" grlercesine szler
hep idam hkmleri yerine geer. Halk "Yahudi yi-
yen" deyimini isabetle
Antisemit kendini bir cani olarak ama "su-
suz" bir cani! O bu semeden desorum yklenmez. O ken-
dindeki ldrme igdsn ama kendine
itiraf etmeden yolunu
kt bilmekte, ama ona iyilik
dan ve btn bir ulus ondan ken-
dini adeta bir kutsal ktlk Btn
leri ters indirerek, bir kutsal orospuluk
kimi Hint gibi fke ve kinin,
ve cinayetin, her trl biimlerinin
.grp en
ve anianndan ise temiz vicdanla ve devi
yerine bilinciyle kendini
hisseder.
Antisemitin portresini burada oluyoruz.
Yahudilerden nefret ettiklerini sylemekten
lardan sonra bunu grnderse nedeni
kinlerinin gerek Bunlar Yahudileri ne sevdi-
ler ne de dokundular; ama savunmak iin
de oynatmazlar. Bunlar, gerekten antisemit
hibir "hi kimse"
Ama bir gibi grnmek de
megafon Ktlk
38
hibir ortada ve ezber-
beylik szlerle ba-
bir kendileri-
nin olmayan, onun iinde daha ok iri, caf-
szlerle dolu halde kabara bbrlene
gezip yrrler. Burada antisemitizmin rol des-
teklemek, stelik bu deyiciler yle-
sine kofturlar ki, antisemitizmin yerine herhangi bir .
kabullenebilirler, elverir ki "kibar-
ca" olsun: Antisemitizm, psikolojisinin konservatif
bir yaratmak iin btn belirtileri gibi "ki-
bar" Btn bu kafalar ki, Yahu-
di bir yurt diye birbiriyle
ederlerse, kendilerini toplumun itibar yerlerine ve kay-
naklanna kutsal bir treden olurlar. Bu
anlamda antisemitizmin insan kurban edileri bir
sylenebilir. Derin i sezen bu
antisemitizm ne de olsa ok
Bu sayede onlar kendilerine bir tutku glgesi olu-
yor. Romantizm'den beri tutkuyu
dan, bu ikinci elden antisemitler kolayca bir n
kazanabiliyorlar. biri, bu konuda benimle
onlara gelip birlikte yemek yiyen bir
kuzeninden sz a "Jules, hi sevmez" de-
onun biraz da aile gruruyla. Dostum, ku-
zeni stne bundan bir de
Jules ile aile sanki bir
gibi, hi Bu dikkat ve sa-
kmma kuzeni garip bir hayat bezer, aile yelerinde,
bir treye ciddi ve bir duygu ya-
hallerde ve yerlerde birisi Byk
39
. Britanya ya da smrgeleri stne dikkatle bir d-
ortaya atar ve kuzen de yle bir fke gste-
risine ki, o anda byk bir duyar
ve btn aile de bundan memnun
bu anlamda antisemitlerdir. Ama
yapan kuzen Jules gibi bunlar da
stne dsnmezler ve kendilerine bunun
vermezler. bilerek isteyerek hesaplayarak antisemit
olanlar bu bu yelde sallanan boru-
lar dnyada onu edemezlerdi. Ne var ki antisemitizm
biyol onlar canla antisemitizmi
antise-
miti iyi O tedirgin, korkulu bir
Kendinden, kendi istem igdlerinden,
sorumlu olmaktan, her trl
dnyadan ve insanlardan, her korkar, yal-
Yahudiden korkmazL. O gizli bir korkak, ldrme tut-
kusunu altbilince bir ldrgendir. Ya imgesel (sem-
bolik) olarak ldrecek ya da iindekim vurduya
getirerek ldrecektir. Bir hatta bir isyan-
ama ekinerek kendini
tutar. Antisemit olmakla bir bir
olmaz, bir kendini belirlemektir. O kendi
"Ben"i iin nfuz emrini
yerine getiren bir erin Ne var ki
onun yoktur. O kendi bir
elde etmek istemiyor, her bulmak isti-
yor. Ona gre iyi, standart mal gibi ve her
stnde ellenmez ve yoklanmaz Belki be-
bir iyi aramak zorunda korkusuy-
la ona bakmaz bile. Bu tip insan iin Yahudi
40
bir bahanedir, zenci ya da inli yerde
l oynar. Yahudinin antisemite onun tedir-
gisini o bunu dnyadaki yerinin,
kendisi daha ana iken o
yeri almaktan kendisini hibir
inanarak Bir tek szle; antisemitizm insan olmak
korkusudur, diyebiliriz. Antisemit kaya gibi vurdum duy-
maz, sel gibi srkler, gibi yakar olmak ister.
Evet, her olur, elverir ki insan O insan tr-
nn soylu bir dl
41
II
Ne de olsa Yahudilerin bir dostu toplumda:
Demokrat. Ama bir O btn insanla-
hak ilan hatta inan kur-
ama bildiriler onun durumun-
daki belirtmekten bir
18. analitik ruha kendini bu yana
gz tarihin sentetik kr
tur. O ne Yahudi, ne Arap, ne zenci, hatta ne burjuva ve ta-
ona gre her zaman ve her yerde kalan tek bir in-
Btn bireylerden
sayar, molekllerden gibi.
Bireyden da, insan genel izgilerinden
kendine zg bir bir Bundan
tr, demokratla Yahudi ne kadar an-
sz ettiklerini ama
Antisemit, Yahudinin mi demokrat
42
hemencmertlerinde syler. Ne var ki anti-
semit yle kolay inananlardan onun demek iste-
bir Yahudi yani "Yahudi
denilen sentetik etkisiyle meydana gelen
zel cimriliktir. O cimri da bilir
ve syler, ancak bir Yahudinin bir
yine Demokrat iin ise, byle bir
asla olamaz, onca cimrilik bireyin karakter izgileri
da bulunan genel, bir nitelik olup, her trl ko-
hep ya cimridir, ya
o kadar! trl cimrilik Demokrat, bilim
gibi tek gremez, nk birey ona
gre genel niteliklerin bir bir de-
Bundan sonu ki,
Yahudiyi insan olarak kurtanrken Yahudi olarak
Antisemitin tersine, demokrat kendinden korkmaz,
onun korkusu iinde silinmekten byk
rgtlerdir. Analitik bu yiizden"'
dir, nk zmc kafa bu gibi sentetik grmez.
Yahudicle bir "Yahudi bilinci", yani bir

bilinci" gibi. Demokrat, elin-
den gelse, herkesi kendisi kendisi
iin ister. Ona gre "Yahudi yok-
tur", demek ki, bir "Yahudi Sorunu"da yoktur. O Yahudiyi
dininden, ailesinden, kopararak demokratik er-
gitme atmak, oradan ve btn teki
insanlara bireysel bir olarak
ni Amerika Devletleri'nde buna zmle-
me G koyan kanun-
lar bu suya gibi
sunu isterseniz, btn demokratik iflas de
43
ortaya olabilirdi ki? Gerek bir Ya-
hudi elbet direnecek ama bundan
ulusal devlerden de yan izme-
yecektir. Yahudi iin demokrat ile antisemit bu ba-
fark yoktur: Birisi onu insan olarak yok edip
Yahudi isterken, teki de Yahudiyi yok
edip onu insan olarak yani ve hak-
genel ve soyut znesi olarak istemektedir.
En liberal demokrat bile bsbtn
uzak nk Yahudi kendini Yahudi olarak
cret ediyor. bu bir
ve ironidekendini belli eder: Szgelimi Ya-
kolayca fark edilen bir dosttan gle-
rek: pek Yahudidir haal" ya da: "Benim Yahudi-
lerde zoruma giden tek srsel igdleridir, birini
almaya gr, btn manga skn eder" denir.
demokratlar, Yahudi
nefretlerini ama ara i
ekmekten de geri "Yahudilerimiz srgn-
den yle bir geri dnecekler ki, ye-
niden korkul ur." ise
Yahudide, Yahudilik bilincini daha da keskin-
idi. Antisemit Yahudiye Yahudi ol-
ok grrken, demokrat onun kendini Yahudi ola-
rak Yahudi bylece dostu ile
eli Bana yle gelir
ki, Yahudi iin birini semek-
ten yapacak yoktur!
bize sormak Yahudi var
Varsa nedir? Yahudi mi gelir, yoksa
mi? En nihayet, soruyu bir trl koyup, bir -
zm yolu aranabilir mi?
44
III
Biz bu noktada antisemitle Her ikimiz
de insan bir toplumu ya da
(tecrit) molekllerin bir olarak gr-
myoruz. ki biyolojik, fizik ve sosyal
(sentetik) bir ruhla kavramak gerekir. Bu bi-
ya da yntemin geldi-
birdenbire
Biz ekzistansiyalistler bir "Yahudi ilkesi"
Maniheist "Gerek" denilen
deneylerinden ya da geleneklerinden yle emeksizce ya-
de Fizik niteliklerin
(irsiyet) yoluyla ok etnolojik
terimleri ancak elde bilimsel belgeler yerlerde
Yani Biyoloji ve Patolojide. Bize gre insan her
45
nce "durumu" ile belirlenen bir biyolo-
jik, ekonomik, politik, kltreL.. v.b ... bire-
bir btn stne verirken du-
rumunu gznnde bulundurmak nk olanak-
belirleyen, onu biimleyen bu durumdur. Ama te
yandan tutum ve o duruma anlam kazan-
da kendisidir.
Belirli bir durumda bulunmak dernek bizce o durumu
semek demektir. ve bu durumlar
gre, birbirinden edilir.
ortak olan belirli bir tz, bir nitelik belir-
li yani bir engeller (yasaklar) ve
buyruklar lmek zorunu,
zorunu, bir dnyada onlarla
kalkma zorunu gibi. durumu denilen
bu Ya da bir trl sylemek
istenirse, btn durumlarda olan soyut
tmdr. Bu halde, Yahudiyi btn gibi bir insan
sayan demokrat Ancakbu bana, Yahudinin
de gibi hem sert, hem ana-ba-
badan gnler sevip nefret
ni ve 'nihayet lp sylemekten daha ok bir
Bu pek genel ve bilgiler ne
bilirdi ki zaten? "Yahudi"nin kim is-
tersem onun bir insan olarak iinde durumu da-
ha Burada hemen sylemeli-
yim ki, konumuz btn dnya Yahudileri
Yahudileridir. Bir Yahudi
Ama birbirimizi iyi
tensel (somatik), tinsel (ahlaksal ve zihinsel) niteliklerin
rastgele "Trl kastediliyorsa ben byle
46
bir inanmam. Benim faute de mieux;(I) etnolojik nite-
likler demek daha ok Yahudilerde grlen
sal beden biimleridir. Ama bunda da ekineeli olmak, da-
ha iyisi, tek bir Yahudi Yahudi
sz zere, btn Sernitler Yahudi de-
Byle sorunu bsbtn yle
Rus Yahudileri var ki, bir Cezayirli Yahu-
diden daha ok bir "Arya"ya benzer. Ger-
ekte her lkenin Yahudisi Biz
stne (hayal)
hi uymaz.
Nazi rejiminin ilk zamanlannda Berlin'de
iki dostum Bunlardan biri
Yahudi idi ve tam Yahudi tipinde bir
burun, yaprak kul aklar, dudaklar... Bir onu
ilk Yahudi olarak Ama o hem ve in-
ce uzun boylu, hem de Alman-
lar, O da ara do-
ve birlikte gezintisi yapmakla Bir
gn SS'lerden biri ona, Yahudiyi yz metre uzaktan grse
hemen syleyerek, onu gldr-
feki dostum ise eski bir Katolik aileden-
di. Kara ve hafif boylu ve
Sokak onu grdke: "Jud, Jud!" diye ba-
ve nk belli bir
Yahudi tipini ve Yahudi
lanna uyuyordu.
stelik diyelim ki btn Yahudilerde belirli ortak beden
izgileri Bu karakter izgilerine sahip
(I) daha iyisi iin (T. ev.).
47
-birka bir yana
tamtlamaya mi? ki saptanabilir se-
mitik tip zellikleri birbirine da Bu fizik be-
den bir "Arya"da da bulmak kaabil..,
dir. Byledir diye o bedensel uyan,
zg, ruh sahip gerekir mi?
Elbet mi? yleyse temeline dayanmak iste-
yen btn. teoriler teorisi Yahudinin blnmez
bir btn halde, ondan her
kendi yerinden bir yere konabilen,
bir mozaik meydana getirmektedir. Oysa ne fizikten
sonulama olabilir, ne de psiko-fizyolojik var-
Somatik izgilerini "toptan" almak
syleyeceklere Bu ya etnolo-
jik izgilerin bir ki asla tam bir senteze
olamaz, bir kme beyin hcresinin bir
sylemekten daha ok ya da Ya-
hudilerin fizik sz ederken beden ve ruh
zelliklerini ancak sezgi yoluyla kavranabilen bir btn
halinde murat ediliyor demektir. O zaman
ortaya Kohler bir "Gestalt" Antisemitler
bir Yahudiyi "korkusundan" bildiklerini sylerken ya da
Yahudiler iin zel bir "korkma yetisi" iddia
ederken bunu kastediyor ... Ne var ki bedensel
ilgili ruhsal elemanlardan gzlemleyip
incelemek mmkn
orada, Rue des Rosier'de evinin bir
Yahudi gryorsunuz. ben onun
okuyorum: Kara burnu, yaprak ku-
demir ereveli gzlerine inen
sinirli ve jestleri tuhaf bir ve iyicil
48
bir var. Belli ki adamda bedensel ve ruhsal
elemanlar kopmaz kara ve
dedik, bu bir bedensel ama be-
ni bu isteyerek
Bununla demek istiyor ki; o Polanyadan gelen ilk
gmen ve Yahudi gelenek-
lerine kalmak niyetindedir. eden
sanki ondan daha az Yahudi? teki beden izgileri, bu-
run biimi, yaprak .. v.s. salt anatomik zellikler-
dir. Ama ve gzlk, yaz mimikleri, jestler gibi zihin-
sel ve toplumsal olanlar da Yahudiyi
btn o bedensel, zihinsel, dinsel, toplumsal ve
zelliklerin blnmez tm evet, elbet ol-
mayan ve tek bir ile tm bulunan
bu sentez ne olabilir? Biz Yahudinin
bedensel ve onun durumunun etmen-
lerinden ancak biri olarak gryoruz, ama bir
temel olarak Yahudiyi belirlemek ala-
halde onu dini ile ya da salt Yahudi-
ulusal belirlemekten a-
remiz yoktur. burada daha ok
hale giriyor.
ok eski bir denilen bir dinsel ve
budunsal topluluk Ama bu tarihi iki bin
yz beri sregelen bir zlme ve tari-
hi O ilkin yitirdi, sonra Ba-
bil geldi, Fars en
sonunda da Roma Bu servende bir
grmek ka-
bul etmekten Oysa, Filistin'in durumu, an-
tik ticaret yerde, iki gl Cihan devle-
49
tinin o srekli
yetesiye Yahudilerle anayurtta ka-
lanlar dinsel biricik olarak git-
tike kuvvetlendi ve yerlerdeki ulusal yeri-
ni tuttu. Ama bu "aktanm" ortak bir zi-
demekti. Nitekim ok
gemeden gelip Yahudiler kop-
Yeni dinin ortaya Yahudi
en yerli Yahudilerle
olanlar keskin bir
beri dev gc
da Musa peygamberin dini zlp
maya mahkum grnyordu. O bir
r ve inatla tutunabilmekte idi. b-
tn Yahudi ve tedirginliklerine
ama ve ruhunun pek da-
Bizim evremizin Yahudileri dinlerine yal-
tre ya da iin riayet edi-
yorlar. birine niin snnet
"Annemin iin bir, bir de temizlik ol-
sun diye" cevap verdi, -Peki anneniz bu neden
nem veriyor?- ile

Bana yle geliyor ki, ama, bu pek ve
malar gelenekiere ulusal bir
trelerle grenekierin kk salmak
yolunda duyulan ve derin rtrnek iin ya-
Bu din en imgesel ara olsa
gerektir. Musevilik, hi Avrupa'da, rasyonalizm ile
ruhunun
ateist Yahudiler, konusu
so
stne daha ok gz nnde tu-
tarak sylediler. kendilerini
kurtarmak istedikleri,
ile, Katalikten "kopmak" sy-
leyen Martin du fark yoktur. Yahudi ay-
asla "Tevrat'a ateist ktleyip
din da rahiptir. Buna gre, .
sorunun verileri zetlenebilir: Tarihsel bir topluluk
ilkin ulusal ve dinseldir, ama ilkin hem yle hem byle
olan Yahudi giderek somut zelliklerini
tir. geleneklerin zlmesini
gibi, iki bin gebelik ve gszlk bir
tarih de yoksun He gel' in
gibi, bir toplu1uktarihini lde tarihsel ise
denilebilir ki, Yahudi en az tarihsel topluluktur.
nk, o srekli bir ezgi, uzun bir eylern-
sizlik O halde, Yahudi bir bir-
lik nedir? Bu soruyu iin
yine Durum el atmak
ne varsa, hepsi zellikte bir
"Yahudilik durumunda" yani kendilerini Yahu-
darngalayan bir ortamda zorunda
Yahudiler btn uluslarca zmle-
ve iken salt istenrnemeleri yiiznden
Yahudi bir halk olara!.: Peygam-
berin ta beri Yahudi-
nin omuzuna bir yktr.Cl) Sorun duygusu
ncesi bir toplurnun
(1) Oysa, ve giderek
masaHardan bir yoktur. gibi germe Ro-
idam usullerinden biri idi ve bir siyasal asi olarak
"51
gre ldrenle ldrlenin soyundan olmak
yoktur, yani ikisi de N e de
olsa bu, gnmzn antisemitizmini yetmez,
bugn antisemit Yahudiyi, dinsel bir
kin konusu olarak Bu ve tiksinti ilgi eki-
ci bir ekonomik olguya Kilise
da Yahudileri zorla zmlerneye yerde, -ya da
yok edecek yerde- gz ise bunun da ne-
deni ok nemli bir ekonomik grev ol-
Ortada yine ancak ge-
reken bir Para Bir
ristiyan, kendini lekelerneden bu
olmayan, askerlik hizmetinden uzak tutulan Yahudi
iin para ticareti Bylece eski dinsel kar-
yeni bir ekonomik gnmze dek ge-
len bir ifte lanet olarak Yahudinin omuzunda
retimsel olmayan bir Yahudinin
edenler unutuyorlar ki, kendisine toplum
iinde szde bu onu zorla sokan-
lar kendi z Btn Yahudinin yzne
kapatarak! Yahudiyi kendileri
demekte hi abartma yoktur, nk onu, zmlemekten
vazgeip, giderek byk pek
olan bir greve iradesi onlar
ki, bugn bu gerekten ortada kalan bir
ka bir ekonomik grevlerde
ylesine ki Yahudilere herhangi zel bir
olsa olsa denebilir: Belirli
alanlarda uzun sre ve kazanan Yahu-
diler, sonra kendilerine de heves et-
Ne de olsa toplumlar, eski
52
unutmuyor, bugnk antisemitizmleri iin

Bugnk Yahudinin ne anlamak iin
ristiyan sorguya ekilmelidir. Ama soru "Yahudi
nedir" de "Yahudiden sen ne
de Gerek odur ki, Yahudi onu Yahudi sayan in-
bir gereken
gerek budur. Antisemite bu anlam-
da ok Yahudiyi yapan yalniz antisemitizmdir!
Ne de olsa Yahudiye beslenen bu gzetierne
o maskeli tek tek
vermek elbet An-
tisemitizm buraya kadar gibi her n-
ce, hukuk devletinin gizlice ilkel, kr ve
bir bir tepkisi, bir belirtisidir. Byle ol-
da onu byk szler ve jestlerle,
ve yenmek, yok etmek Bn, ne-
ye benzer bilir misiniz? Korkun bir kitapta
insanlara ok"Utunca ortadan
sanmaya ...
Yahudi, kendisine gsterilen
bilir. Bilir ya, yine de antisemitizmin, iinde
lkenin bir hi unut-
maz. Pek iyi bilir ki demokratlar ve btn teki savunucu-
lan gerekte antisemitizmi yok etmek niyetinde
ler. besleyen bir toplum-
da bir cumhuriyette sonra kutsal birlik (Union
Sacree) miti hala yle etkiliyor ki -hele ulus-
antisemitizme
dn vermekten geri durmuyor. Byle dn
vermek gsterenler elbet iyi niyetli ve iyi
53
yrekli yoksa antisemit daima
noktadan ayak bile sekitmez. O bir btn avanta-
"Onu
derler, yanmda yksek sesle
1 940'ta birok belli art Birlik
(Union) veren Petain'in hkmeti
Sonra bu hkmet, tedbirler almaya
iyi niyetli "petainist"ler ses
den biraz tedirgin olsalar bile, ne yapabilirlerdi?
Fransa birke!. Yahudi kurban. ederek kurtalacaksa, buna
gz yummak daha iyi miydi? Onlar antisemit
lerdi, .. - Yahudilere selam verip
bile! ve zntlerini
bile! Ama bu Yahudilerden ve ataerkil (patri-
arkal) bir Fransa dzenleme hayali kendi hayat ve
kederlerinin feda beklenir miydi?
penelerinden ya da lm
kurtulanlar Fransa'ya dnyorlar.ll)
ta beri direnmeci (resistantes) idiler,
Leclerc ordusunda kuzenleri anda Fran-
sa iinde, sokaklarda
antlan iiliyor. bile anda
Gazeteler harp ile srgnler stne stunlar dol-
duruyorlar. Peki, niin hi Yahudilerden sz eden yok?
Kurtulup yurda dnen Yahudiler, kutlanacak Lublin
gaz can verenler Gnlk gazetele-
rimizde bu konu ile ilgili bir bile grlmyor! Sebe-
bini antisemitleri iin, derler; oysa
her zamandan ok var,
(1) 1944' te
54
derler. kendilerinden sz edilmemesi Yahudilerin
de olur. toplumu drt
yine iimize gze arpacak biimde be-
lirtmek olmaz!" niyetli gazetecilerimiz byle
r.
ki, gerek durum stne Yahudiler
np ki, bu sebebini onlar
anlamaz? Bu tutumu "bizden ne az konu-
o kerte iyi olur" diye yok Ama
bu szdeki kendini bilen, ve inan-
gvenen bir sezebilir mi? byle bir
feragat felsefesine, bir saklamba iin
anayurdunda sezmesi, her an
kt delillerini grmesi, daima
bir szde ile gerekir. Yahu-
diler yurda gizlice dnyor, ulusal sevincini
herkesle birlikte ne Ben "Letres Fran-
aise"de fazla bir harp tutsak-
srgnlerin, politik ve Yahudilerin
lan stne birka diye Yahudilerden do-
szleri duydum. Bir yazar Yahudi
diye ona bylesine minnet duymalan iin
ne yaman bir bir kimsesizlik duygusu iinde ya-
bu adamlar? Besbelli ki, Yahudi onu ille de Yahudi
sayan bir toplumda bir "Yahudi

Yahudinin var-
Demokrat kendine bir meslek
uyanr, ama havra yakanlara hi dokunmaz. Yrek-
ten snopluk derecesindedir, de-
mokrasi bile iine alacak kadar
55
neredeyse bir deha bu ilgi
ekicidir. Demokrat antisernite
nk kendi kuyusunu kazanlara bir duyar.
Belki kendi elinden gelmeye g gsterisine
bir bir zlemi
ste lik bu olmayan glerin bir
Yahudi daha iin,
onun da maniheist ve Yahudiyi iyilik ilkesi olarak
kabul etmesi gerekirdi. Bu olabilirdi? Demokrat
na ya. O Yahudinin
bunu onda bir iin
ama gereken
da O vakit bulduka Yahudi
oysa antisemit tek bir btn g-
cn onun stnde toplayabildi. Onun
yan bu idi. ve savunulan Yahudi
antisernitizmi her an mmkn
bir Daha yapaca-
gzlemlerde bu hi gzden etme-
yelim. Yahudilerinin kk, byk burju-
valardan ben "iyi
nl" diye nk denilen
ve beceriklilikten daha ok ne,
o adamla ilgili Avukat, ya
elbise ancak be-
oranda bol olur. Demek ki bu meslekler, yol,
yordarn bilrnek ister. yaltaklanrnak, sempati
ve gven gerektiriyor. Giyim kusur-
suzluk, onurlu ve kibar eken
. ve oyunlar arasmda bulunur. Hepsinin
iyiye olmak gelir. ad da, ancak iyilik ederek
56
Demek ki geen in-
sanlarla kalkmada top-
kyl ile elindeki madde ile
bu gibi hnerlere yoktur. Yahudi, bylece
kendini bir duruma Herhangi
bir ad ama bu iyi ad ya da n, beri
ve ne yapsa silkip kt Yahudilik nyle a-
Maden stnde, dkm evinde
bir kolaycaunutabilir, ama bir Ya-
hudi tccar bunu dnyada unutamaz! O eli-
binbir verse, tutsa, yine ancak
ve "iyi bir Yahudi" n kazanabilir. O Yahudidir ve
Yahudi Yahudi, namuslu, namussuz diye
duyunca, bunun ne demeye vlme ya da
yerilmeye hangi tutum ve borlu
ok iyi bilir ve ama ona sadece Yahudi dedikleri
zaman bu belli bir durum ve her
olan belirli bir tutumdur. Ona durmadan telkin
ki, bir Yahudi daima Yahudice uyur, yer
ier. O drst ise Yahudice drst, ise yine Ya-
hudice Ne var ki Yahudi ne kadar arasa ve
denese gibi bir zellik bulamaz.
Biz kendimiz biimini bilir miyiz? Bile-
meyiz, nk nesnel bir gzlem yapamayacak kadar kendi
kendimizle Ama Yahudi iin durum
Bir gn "Yahudi"
bir daha oradan Kimi ocuklar, ilkokul
kendilerini yumrukla bu damgadan korumaya a-
nk "Yahudi svntsn duyunca deli-
, ye dnerler. Ne fayda, daha ne sre bilmezlikten
gelebilirler? ailelerden birinde bir on
57
dek Yahudi
ti: Fontenbl'l bir hekim, to-
kkleri, stne hibir b-
ytmeyi Ama ne ki, bir gn
onlar da Kimi zaman evrelerinde grdk-
leri bir glmseme buna yeter, olmazsa bir tepeden
ya da bir dedikodu btn Bu
ne denli ge olursa ok tabii o denli olurdu!
ki onlar stne kendilerinin
bir bilinmektedir, evde bir
Birden bire kendilerini alargada bulur, ocuk
toplumundan hissederler. Oysa teki
ocuklar rahata birbiriyle kalkmaya devam eder,
zel hir lakap ya da kullanmaz-
lar. allak bullak olan bu yavrular evlerine dnnce
yzne dikkatle bakar ve "Demek
bu da bir Yahudi!" ve btn baba uar gider. Bu
ocuklar, mrleri boyuca o ilk bilin etkisini du-
yar, silinmez bir
buna cinsel
renen tepki ve stne ok
ve rnekler dikkatle
szp ilk defa, "Aa! Bunlar Yahudi diyen mini-mini
bir yavruda benzer tepki ve olmaz Ona Yahu-
di o vnmesi
sylenir ama ocuk neye
kmsenip horlanma korkusuyla, vnp gnen-
me hocalamaya Sapada g-
rr, nedenine ermez; abalar, ama ne yapsa
gznde Yahudilik
inanmak zorunda
58
Alman hkmetinin; Yahudileri, takmaya
bir fke ve tiksinti Bu tedbir,
Yahudi denilen hot sunmak, trl
anlamlara gelen delik ederek
ilerine demekti. toplumunda bu
ylesine bir tepki ki o duygu-
gsterebilmek iin elden gelen Ama iyi
niyetli grdkleri iltifatlar, kolboyu
ka onu daha ok ediyordu.
Hele gzlerin patetik bsbtn ezi-
liyor, kendilerini sakat gibi hissederek
konusu olmak
daha Yahudilere rol, bu erdem-
li liberal bir kendilerini gstermek
vermekten ibaretti, yce trl jestler ve mi-
miklerle gsterilmesine vesile Liberaller ise hr-
d, isterlerse Yahudinin elini isterlerse suratma bir
tkrk atabilirlerdi. kendilerine setikleri
yola gre bir karar verirlerdi. Ama Yahudi, Yahudi olup ol-
mamakta serbest Gl karakter sahibi Yahudiler
iin kin ve tiksinme belirtileri iyilik ve
leri grmekten nk kin, bilinsiz bir tutku
halde iyilik ve bilerek ve "ltfen"
bir gsteridir. Biz, bu psikolojik halleri yle iyi biliyorduk
ki, Yahudilere
bulurduk. Onlara p-
k biz istemesek de bu onlari yine de damgala-
maktan geri en dosta hareket hi-
bir gibi insana yak-
iin ne yapsak yine Yahudi ile
nceden var olan, bir duru-
59
mu daha ok belirtmekten, gerekte kendimize
uyan bir bir yapma-
bilmiyor muyduk sanki? 1940 Yahudisi gerek
Ama yz ve jestleriyle, daha bilmem
ka zellikleriyle kendini Yahudi olarak
sokakta bir kahve, salon ya da tecimevine girerken
Yahudi olarak hemen hissetmiyar
muydu? ve sevimli jestlerle bile, yine
bir gsterisine vesile biliyor,
bu vesile ile evresindekilere dernek
seziyordu: Ben yle krnen, dar adam ge-
bir ufkurn var, antisernit ben insanlarda
grrm, bakmam.
Yahudinin kendine gelince, o her kendini
btn teki insanlardan grmez. ki, o da ay-
dili ulusal emelleri besleyip
hizmet etmekte, herkesle birlikte seimlere ka-
gazeteleri okumakta, ve
anlamakta ve Ama ona, hi de
yle sen de okur geersin lakin btn
hep "Yahudice" diyorlar. Ne demek Yahu-
clice yapmak diye soracak olsa cevap: "Hele dn de
bir aynaya bak" O da gerekten dnp aynaya
bakar ve kendi hayalini ya herkesin onda var-
"Yahudi bir trl gremez. Ne
yleyse? Daha sonra ki Yahudi
kk bir soruyu durmadan o be-
lirsiz ama bildik, ama ele gelmez ama ok g-
rnt (fantom) ile
Onu bir musaHat gibi habire kavalayan bu grnt
nnde kendi hayalidir. Denecek ki bu
60
hemen hepimiz iin hepimizin kendi gzroz-
den kaan, ama evremizde bir karakteri, bir tipi
Evet yledir, o da evremizle
bir bir
toplumda, -hi normal zamanlarda yurt-
serbeste kullanabilmesi Yahudi iin duru-
mu daha da bir hale koyar. kat kat artsa da
kendini hi elde silah savu-
nabilir, "Efendi ile Kle" de Hegel'in gibi diya-
lektik bir tutumla ayaklanarak
yeniden kazanabilir, Yahudi onu
omuzuna ykleyeniere silah gcyle yoksayabilir.
Ama her susuk ve normal dnemlerde ne
kime O zaman kendini evrele-
yen toplumla trelerine uyup, partilerine
yolu yoktur. o da herkesle
birlikte namus ve bir devletin
hr Bundan da her trl toplum rtbe-
leri ve devlet ona da Onur alabi-
gibi byk avukat ve bakan da olabilir. Ama legal
anda
ve bir toplum onu fke ile
iter. O zaman adam ile anlar ki, btn
btn mutluluk grnrleri En byk
bile onu "gerek" denilen topluma mal edeme-
yecektir. Bakan da olsa yine Yahudi bakan bir
yandan ekselans, bir yandan da parya muamelesi grecek-
ti. Geri ve zel bir direnme ile ama yine
de her ondan ekinir gibidir; evresinde bir bir
o yuk meydana gelir, elini neye srse, sanki kimyasal bir et-
kiye ve bozulur.
61
Burjuva toplumunda durmadan bir-
birine treler ve modalada ya-
mblelerin, evlerin,
daha ok, hafif bir gibi nesnelerin stne ken o ken-
ile meydana gelir. tama-
ulusal nitelikte olup, geleneksel ve tarihsel bir top-
lumun, normal olmak
Fransa'da olmak seimlere vergi demek
demek o daha ok, kavra-
bilmek demektir. Hele
varsa bu benlik bilincini ykseltir, btnle
bir olma duygusunu var anlam ve
hniyet Bir XVI. Lui mblesini, bir Chamfort
bir lle-de- France bir Claude Lorrain
tablosunu demek kendini
toplumundan hissetmek ve sessiz bir toplum
ile yenileyip pekitmek demektir. ve
birden bire tzel bir
Bir Villon'u okuyarak ya da Versay gz-
den geirerek her devletin bir
ve bir znesi olur. Ama Yahudiysenbu
Bu geri iin de by-
ledir, ama ne de olsa, onun durumu yine bur-
juva kltrn hor grrken, yerine kltr koy-
tasarlar. Yahudi ise gerekte kendini adam-

makta, elini ama
bu el nedense onlara bu gz gremez, bu
insan gerekten edinmez ve benimseyemez.
Gerek elbet byle Kim ki Bloch, Cre-
mieux, Suares, Cchwob, Bende bir
62
ristiyan bakkaldan ya da polisten daha az anlar? Kim
ki Max Jacob bizim dilimizi "Arya" olan bu belediye
daha az biliyordu? Yahudi Proust, Rasin'i
bundan Stendhal'i kim daha iyi
nl bir yazar bozuntusu olan "Arya" Chuquet
mi yoksa Leon Blume mu? Btn bu ne ki
pek olan hibir Bunun
ya da Yahudi kendisi karar vermek,
hatta bulup gstermek Bu bu-
lunsa da onu reddetmek yine elindedir. O bir
bir trenin, bir bir stilin kendin-
den pek ileri de olsa, nesnelerin gerek
gerek nasip szler-
le mmkn kavrayamaz, bu
onun btn "yeteneklerini O
ortaya serer, nk bu ve
ki, Yahudinin gerek kavramaktan ne
kerte uzak belli eder! Yahudi ki, nes-
nelerin ierik ona daima nk
kendinin olmayan gerek Fransa, gerek gerek
gerek ile onu bir duman gibi O,
ele isterse saraylar ve top-
raklar olsun: Tapu senetlerini cebine indirir indir-
mez, sanki gibi mlkler bir anlam
Gerek mal ancak bir bir
kyl Bir kyde sefil
bir ak ake ile olmak bile gerekten ona
sahip olmaya yetmez. Btn ve
yredeki kaym ve
ekip ve olmak; kabuk-
sonra harflerle yeniden
63
olmak gerekir. Yahudinin bu yerine getir-
ise ant iiise Belki da bu
yerine ama o kural
bir Arpa ile birbiri-
ne bir Yahudi gibi bir da ola-
bilir, ama trl Yahudi trl!
Bylece Yahudi toplum iinde bir bir
dan bir giden olarak Elde edeme-
yoktur, ama hibir gerekten sahip
mmkn gerek mlk parayla
maz. Yahudinin her mlk eli
da yozukur, -ama manen
toplumun o da herkes kadar
pay Yahudi bilir, hatta da bilir; bilir ama
Yahudiye bile esirger. yle ya,
ne ne ve ne
kodaman derebeyleri, ne bilim ve sanat Yahudi
Byk Devrimi de Yahudiler Bunu Ya-
hudi de ok iyi bilir ve hibir yoktur. olsun
ki, 19. onlar da gibi vasilik al-
sosyal ve siyasal haklan da bu
dan yine gibi yenidir. Einstein, Charly Chap-
lin, Bergson, Chagell, Kafka ... gibi birka ad bi-
le, daha erken azat olsalar Yahudilerin dnya-
ya neler verebilecek gstermeye yeter.
bellekleri korkun programlar, Getto'lar, srgnler,
gelmeyen ve doludur. Ellerindeki
gibi srekli bir ve ykselme yerine iki bin bir
yerinde saymaya da tekrarlamaktan bir olmayan
tarihleri stne donuk,
Yahudiler belki en eski budun halde hala ta-
64
rihsel Bir yandan sonsuz derecede bir
yandan da dnk ocuk grnmelerinin nedeni budur. Ya-
hudilerin ama tarihleri; yle
olsun, bu hal bizim iimize gitmelerini bel-
ki daha da iimize
kabul edersek bizim tarih zamanda hi
se olur, diye iyi ama onlardan
esirgenen de budur. Yahudi bu yzden yal-
gezmektedir. O yeniden dnp Fransa'da
kendinden esirgenen orada yeniden
dan geirmemelidir. Bugnk Fransa'da olsun, ne
ne ne dine, ne ekonomik da-
yanmayan, durumdan bir Yahudi
pekala bir sevgi bir kltr ve
olabilirdi. Ne are ki hi
byle ulusal asla Yahudileri
sylyorlar. O zaman Yahudi de belki
birterim kelimesini kul-
bununla rla antisemite hak olu-
yor: kendileri de bir Yahudi
kabul ediyorlar, her yerde de kafa
kafaya veriyorlar. Yahudiler bu topluluktan bir vn-
me isterlerse, yine
nk bunu ne zel bir Yahudi b-
tnnden, ne Yahudilere zg bir ne de genel
bir mitten Antisemit bylece her cephede s-
tnlk olur. toplumuna sokulan
Yahudi orada Buna olmazsa
hakarete yine makbul olmaz ve zm-
lenmez; olsa olsa ve her yerde
"gvensizlik istenir.
65
Harp ve ayaklanma dnemlerinde gerek hi
yoktur, o sel ve sivil devlerini yerine
getirir, o kadar! Ama Yahudi iin yle O bilir ki
ordudaki, Yahudi bir bir
da ne Yahudi?
Ykm olsa bile Yahudi yine
vurmak nk Yahudilerin iddia-
ekinir. sanki diye soranlar
bulunabilirse Evet, temelinden
Steckel'in, daha sonra stnde durmak
kompleksi stne bir analizde bir Yahudi
tmceyi okudum: Yahudilerin imkan bul-
duka ileri sryorlar. Kocam onun iin ordu-
ya gnll olarak Burada 1914 Dnya sz
konusudur. Yani Avusturya 1866'dan beri
o da bir meslek ordusuyla Demek bu
hem Avusturya'da hem de Fransa'da Yahudilere gvenil-
bir ifadesi idi. 193 8 ise ki,
sonra Mnih'te zlecekti, hkmeti yedekterin
daha birka silah bulunuyordu.
yle iken Belleville'de bir vitri-
nini Szde diye! Onun iin Ya-
hudi elden nce silah zorunda bulunuyordu.
olursa herkesten ok Yahudi ekmeliydi, bir
afet olursa yine o daha ok zarar ... Fran-
durmadan zorunda Yahu-
dide ister istemez bir su kompleksi Kendi-
ni her ortaya atmayan her yerde herkesten ok
etmeyen Yahudi sulu pis Yahudi
diye svlmeyi gze Beaumrchais'nin bir cm-
lesi yknerek denilebilirdi: Gerek
66
mak iin bir Yahudiden istenen erdemiere insa-
acaba ka kendi z yurdunda Yahudi olmaya
diye geliyor. Yahudi hakla-
hep oldu-
durumu pek gerek denilen toplumun
keyfine Bundan tr Yahudinin sevgisi antise-
mitizm
son derece kendi zel duru-
muna etki derecesini hesaplamak his-
seder. Yasal garantilere, onurlamalara, zenginliklere
olsa bile, hatta bunlar yznden, daha ok
bilir. Ona bir yandan btn
la gibi gzkr, nk
bilir; te yandan bu
bir Onda en bir
gvenci bile yoktur. Bu belki de Yahudi yazar

gibi Yahudi bitmek bilmez bir
da
da hemen. hemen ne anla-
maz. O kendisini savunmak iin dereden su getirerek
toplar, ama neye yarar! en su gtrmez
onu su gtrmez suunun daha ok
gmmekten bir yaramaz. durumu ne kerte
parlak olsa bu bitmez dava onu durmadan kemirecek, z-
n syleyen insanlarca kenar semtlerinden birine
gtrlp dizilecektir.
Yahudinin Yahudice yiyip ve id-
yalan olabilirdi ki? uy-
kusu ve lm kahpece zehirlerren adam her an bu zehir-
lenme
67
sokakta ya da toplulukta ellerle bir ga-
zetenin "Mahutlar" diye rknt, km-
seme, sulama ve insan sevgisi stnde
zaman karar vermek Kendine ykle-
nen rol oynamak istiyor mu istemiyor mu? istiyorsa nere-
ye dek, istemiyorsa btn teki her trl
ya da bir halktan temelli ret mi ediyor?
N e yapsa, nereye gitse hep bu drtyol varmak zo-
runda bulunuyor. ya da korkak olmak, ya da z-
gn olmak. sevmek ya da ldrmek elinde-
dir; Yahudi elinde Hatta dnyada
Yahudi sylese kendi iindeki Yahudiyi yoksa,
bundan Yahudi Yahudi ol-
mayan ben hibir yoksamak, hibir
zorunda yok saymaya karar ve-
ren bunun gstermek Yahudi olmak
Yahudinin durumuna demek, kendi b-
tn Yahudi hatta sorum-
lu olmak demektir. Yahudi ne yapsa, ne dese,
nun bilin ne olursa olsun,
rini sanki daima bir Kant "salt uydurmak ve
her olayda kendine sormakla "Btn Yahudi-
ler benim gibi davransa hali nice olurdu?" Bu-
nun gibi daha bir sr soruyu btn Yahudiler s1-
yonist olsalar ne olurdu ya da hepsi vaftiz edilselerdi ya da
Yahudiliklerini inkar etselerdi) gibi
mak ve ona gre yolu semek
z durumuyla bir "istem
stnde isek, bunun gerek ya da sahte ol-
kendini tam vaktinde gsterip ba-
karak kolayca anlayabiliriz.
68
zere, bir durumu
olarak onun birlikte btn tehlikeleri
gze yklenmekle ve ister gurur ve gnl al-
ile ister kin ve tiksinti ile bu kendini ortaya
koymakla belli olur. gibi ve gerekse-
verlik insanda yrek ister, hele olan ve
yrek teye bir gerek-
tirir. genel olarak anlamda ki, du-
burjuva ya da olarak btn
la benimseyip katlanacak yerde bu durumun
kendilerinden bile saklarlar. Komnistler
ve Marx
proleterlerin kendilerini bilmesi bu
de ilkin kabul etmek demektir.
Yahudi de elbet bu Yahudi iin
olmak Yahudilik durumunu sonuna dek de-
mek ise olmak da o durumdan ya da onu
bsbtn yoksamak demektir. Bu Yahudinin
yalana tehlikesi teki ok daha
byktr, nk durumunu benimseyip
gze almak demektir.
Kaderin en hor vey bile bir
teki insanlara kenetler. Gerek cret
(devrimci ekonomik durumunda ge-
rek bir yola (mezhep) yesinin de-
rin bir maddi manevi menfaat ama Yahu-
diler byle bir gr-
dk. birbirine genel bir inan da yoktur. Or-
tak bir bir tarihleri: Yine ylesine. halde iten,
bir Yahudi yergiye katlanan-
pek g olan durumu
69
eksiksiz gze Bir manevi hava,
yzlerde sezilip szlerde gizlenen bir anlam, her ar-
bir tehdit, bir soyut onu
hallerde kendine hi benzemeyen insanlarla
rir. Onun kendini bir hissetmesine her
sanki! Oysa Yahudinin kendi
genlik ve ne denli yurdunkine ise ocukla-
talihi de o denli byklk ve
dil, ve kltr onun btn
ve ulus ve lkenin temel
ylesine ki,
tmden iin kendini biraz yeter-
di: her yerde o gizli zehirle, ehresinin tu-
tumuyla Bizi Yahudilerin bulun-
utan oranla daha az
Yahudinin Antisemit, Ya-
hudi ile ilgili mit'ini Yahudilerin zel tutum ve dav-
oysa ki!
Yahudilere zellik, zgrlk veren gerek ise du-
rumdan onu yalanlamaya, soruruundan ka-
maya ya da onlara gelen
inkara karar Bu belki Yahudi kav-
bsbtn yok etmek ya da bir
ama jestleri, duygulan ve
onu sanki dnyadan atmak istedikle-
rini sezdirirler. Szn Yahudiler Yahudi sa-
inat edilen, edildike de o durumdan
kamaya abalayan Bu aba trl biimlerde ken-
dini gsterir. Antisemit o tipik Yahudi tablosunun
btn o birbirine kama top-
iin bu gnl-
70
l aba antisernite gre onlarda pek derine giden,
onun iin de silinrnez, dzelmez bir karakter
Biz iyzn daha grebilrnek iin antisemi-
tin tablosunu bozup ve trl bi-
imlerini zellikler sayacak yerde belli bir dururndan
psikolojik olaylar gibi Bu a-
ilgili terimler
gibi Yahudiler iin olup, -ki burada
stelik bir iten Yahudinin
tasviriyle tamamlamak ister. ki btn
hallerde bize yol gsterecek olan Yahudinin durumudur.
Bu yntein iyi ve aynen o byk rna-
niheist mitin yerine belki ok daha ama ne de olsa
henz eksik, gerekler konulabilecektir.
Antisernit rnitolojinin ilk sz ne idi?
Yahudi yle bir ki, vaktini durmadan
kendini analiz ederek ve sivri srekli
bularak geirir. Onun byle yarmak" ile sula-
maktan da, bu analiz ve ie-bakma
nn, te yandan ona ykletilen ve ykselme
ile dikkat bile edilmez. Bi-
ze deriz ki, kendi dururnundan kamak Ya-
hudilerin hele srekli bir derinleme,
bir ince Ama bu asla atalardan
geme bir huy O kuruyor, ama onu
hallerde bir kornpleksinden" sz ederler, Yahudilerin
da bu bir duygusu beslediklerini
itiraf ederler. Bu kompleksin etkilerinden ileri gelmeyi,
Yahudi gizlemeye karar anda ona g-
edilirse bu deyimin kompleksi teriminin)
onun ilk
71
O da antisemite uyarak dnyada bir Yahudi
varsa, elbet gibi olmak gerek-
ondan sonra btn kendini martir,
tam bir inan olarak gstermeye y-
Bylece kendi "Yahudi"nin
istemektedir. Tedirgi onda zel biim-
lere brnr. biri Yahudi olarak
ve davranmak korkusudur. ldrmek, pencereden atla-
mak, irkin szler gibi olan psiko-
seyrek olarak patolojik ly
bulsa da kimi Yahudiler onlara benzer. Bunlar
kendileriyle ilgili ve ylesine etki-
ki, o uygun
den dleri kopar. geen bir deyimi tekrarlayarak
bu Yahudilerin iten sy-
leyebiliriz. gerekten de
elilik.. gibi Yahudi olmayanlara da uya-
cak etmenlerle Bu "tipik
Yahudi" hallere benzememek istek ve da
belirlenirler, nitelenirler. Paracan iin pek ok
Yahudi isteyerek cmert, zveren, hatta beyce
Bunun bir "cimrilik yenme olarak
yerinde nk bir Yahudinin, bir
daha iin hibir sebep yoktur. Ancak bu bey-
ce grnme hevesi Yahudinin beyce
bozar, zehirler. olan, iten gelenle isteyerek
onda Burada bir yandan somut bir
sonuca vanlmak murat ediliyor, bir yandan da gerek kendi
gerek ispat edilmek isteniyor ki "tipik bir Yahudi
yoktur? Yahudiler, Yahudi olmamak oyu-
nunu byle beceriksizce oynuyorlar.
72
Birok Yahudi ilgi ekici tepkilerini silahlar sustuktan
sonra bana direnme (Resistance) hareke-
tindeki parlak rollerini bilmeyen yoktur. Komnistler daha
meydana nce ilk ku-
ranlar Drt sresince ylesine bir ve
azimle ki, insan ancak sevin ve vn duyabi-
lir. N e var ki ilkin nk direnme ha-
reketine ne denli
daha Ama Yahudi olarak de Fran-
olarak buna canla Bu ilk
ve be-
lirtmeye yeter. Yahudilik her
gerekiere bakarak karar vermelerini engelle-
mektedir. Szn Yahudiler ilkin kendi kendileriyle
zamnda ya da e-
kingenin gibi Yahudi yle iinden gelen sese uya-
rak hareket edemez ve O kendini hareket eder
ve bir halde bulur.
noktaya etmeden gemeyelim: Bu Ya-
hudice kendini kollama ne salt irdeleme igdsne
labilir ne de moral bir o ta-
belli bir ama gtmektedir. Yahudi gzn ie evir-
mekle oradaki bilmek istiyor denilemez; o
orada Yahudiyi
np Eksikliklerini, gider-
meyi onlara hi sahip gibi
Kendilerini durmadan gz
hapsinde tutmak beliren ve yerde kendileri-
ne zarar veren bu (izafi) Yahudi iranisi byle an-
Kendini srekli gz
bilmesi yzndendir ki daha nce kendinde ne ol-
73
bilmek istemektedir, iine elin gzyle bakmaya
Bu kendine dnk nesnellik ( objektiflik)
bir gizlenme Kendini bir
"serbest gzetlerken kendinden ay--
olur, o bir bir
te yandan Yahudi ok iyi bilir ki bu kendi
ma, ancak takdirde bir
yarar. evreye uyma ok bu
yzdendir. Her iin o doymaz kafa
bilim veremeyiz. Onun her
nce ve hepsinin stnde "insan" olmak, herkes gi-
bi bir insan Onun iin beynini btn
evrensel dnya edinmeye
can Kendini byle iindeki Yahudiyi
yok etmeyi Terenz'in szn biraz
ona uygulasalar memnun olurdu: Nil humani mihi elienum
putoerog homo sum. Yahudinin bir de
belirsiz ken-
dilerini-Yahudiler gibi bir dpedz insan, z in-
san olmak ileri srmek ve cesaretini
Yahudi,
bysne hi de
erdemlerinden
temsil ettiklerinden Kibar evre-
lere sokulmak iin hep gibi
ikbal ok daha bir sebeptendir:
Her yerde onun da btn teki insanlardan ve
geri gsterip kabul ettirmektir! Her yere burnu-
nu sokmaya bunu, kendine bir evre bu-
lunduka, kendi gznde temize ve
gznde Yahudi kalmak korkusundan ya-
74
zmlemek, benimsernek
mak bu ya nedir? Yahudi kazan-
mak iin didiniyor. btn dava bu!
N e ki ta mahkum dur.
O "insan" olma hevesindedir, ama. iine sakulabil-
evrelerde dahi Yahudi olarak kabul edilmekte-
dir. Szgelimi o zengin bir Yahudi ise "ister istemez" ken-
disiyle yok "iyi, zge" bir Yahudi ise
dostluk iin gz Yahudi bunu
bilir, bilir ya itiraf etmez, nk aksi halde btn
kabul etmesi, umudunu tm yitirmesi gere-
kir. Onun iin umudunun bile bile, ba-
kuma sokarak, abalamaya, ter dkmeye devam eder.
Bir yeri ele geirip bol olanaklarla (tabii Yahudi olanak-.
"
lan) elde tutulabilir, ama her yeni onun iin zm-
lenme bir yeni basamaktan bir yeni
bir anlam her evre hemen
antisemitik belli eder. O bunlara gz yumup,
grdke gsterilerinin dozu artar, rengi koyu-
ki, antisemitlerin Yahudiyi s-
rekli yeni evreler ve gruplar ele geirmeye
nk onun gven aramaktan,
snopsa) ulusal .. vb. be-
nimsemek ve zmsemekten bir Toplu-
mun btn bir kuyruklu gibi
ya, her evrede yeni erimez, sindirilmez bir ekirdek
olarak zmlenir grnmesi parlak olur, ama gei-
cidir. Bu geicilik de su olarak yine ona yklenir.
Stegfriet'e Amerikan antisemitizminin
nedeni, szde pek abuk zmlenen Yahudi gmenlerinin
ikinci nc yeniden Yahudi olarak horlan-
75
Bununla denilmek isteniyor ki, Yahudi gerekte
zmlenmeyi istememekte, bir
gstererek gizlice geleneklerine
Oysa, durum hi de byle Yahudinin zmlenmez
tek nedeni, her yerde gibi orada da Ya-
hudi muamelesi grmekten bir olamaz.
Bu durum yeni bir szde e (paradoks)
Yahudi bir yandan belirsiz
olup gitmek isterken bir yandan da Yahudilikte kal-
mak istiyor. bu gerek,
gibi olguda Yahudi Yahudi-
likten kamak iin nereye ynelse, hangi
yine Yahudi muamelesi grmekte, daima o gzle grl-
mektedir. ondaki .
giderip dursun, tam ter-
sini O, insanlara kamakta, o
Yahudi hayali de hep gelmektedir. Yahudileri
kendi yapan etmen bu-
dur, yani durum yoksa ve
larda birlik Yahudileri iki bin daha
ok grdkleri bugnk
semtlerde oturup kira evlerinde ba-
hatta bir te-
sadftr, diyenler Yahudiler
zorlu, ilgi ekici bir edilemez. Ya-
hudi biz zamiri Yahudileri
(hi Yahudileri) toptan
ren "kendini insanlardan
nnde bir
de bu kurtulmak iin krkrne ve
umutsuzca Ama kendi evlerinde, yani g-
76
z bulunmayan yerde, Yahudi unutur-
lar, unuturlar ya, kendilerini o hallerinde grmeye muvaf-
fak olan her zamankinden daha ok Ya-
hudi grnmekten kurtulamazlar. Bu kendilerini
melerinden ileri gelir, yoksa iddia gibi asla kendi-
lerini seve isteye "Yahudi de-
tam tersine, evin iinde bu bsbtn
rahatlarlar da ondan. Kendi her
Yahudi, gerek kendi nnde gerek gznde
dpedz Bu iin syleye-
lim ki bir ailenin yeleri zaman akrabalar
etnolojik bile ( etnolo-
jik biyolojik olgular-

Yahudi bayanlardan birinin 1934
da zoruyla Almanya'ya gidip gelmekte idi. stelik
bu gen, Yahudilerinin tipini temsil ediyordu:
burun, yaprak kulaklar ... vb. birinde
bir felaket gelmesinden bir kendi an-
nesi, szle avutmak isterdi: "ok benim
yok, Yahudiye benzemez ki!"
Ancak bu eve bu bir Yahudi (imma-
nenz) yaratma ki her Yahudi, tekinin olacak
yerde, bir genel znellik iinde belirsiz olup gitsin
korunmak iin ... Szn
btn bu kurtulma denemeli Yahudi olmaya-
yznden hep s-
telik bu birbiriyle kalkma
kendilerini sebeplerden oldu-
din halinde bir
gibi yzlerine bilir ve bundan gerek-
77
li derside Bu evinde bir Yahu-
diye rastlayan Yahudi, yadellerde bir rastlayan
bir ok benzer, ancak farkla ki, yaban-
halde, Yahudi, Ya-
hudi olmayan bir toplumda kendini yle hissetmemeye ve
yle daha bir ikinci Yahu-
dinin orada onun bu Az nce
ya da Yahudi izgilerini fark bile etme-
yen adam buradaki neredeyse bir antisemi-
tin dikiz etmeye Bir korku ve kadercilik
onda ortak gze arpan zelliklerini
arar ve sanki sezmesinden gibi
uyarmakta acele eder: ve yznden
orada, Yahudilerin antisemit rol oynar.
tekinde her Yahudi .izgisi ona bir ok gibi batar,
nk kendinde de Bu-
ama gerek bir hal, onulmaz bir gocuntu! Onun iin
Yahudi bir utan gibi kimin sebep oldu-
nemli onca nemli olan yok-
sama konusundaki bu .
gitmesidir.
desteklemek iin, "Yahudiden beter antisemit yoktur" de-
mekten Antisemitik,
yanlardan Yahudilere de Bu
belirtilerinden biri, ona btn gleriy-
le stlerinden atmaya ana-babada ya
da korkusudur. geen
Steckel'in analizinden "Evdeki her
noktada Yahudi gre verilir. Toplumda
ise durum daha da beterdir: Koca (psikanalize giden
bir dikkatle gzetler ve onu ylesine
78
didikler ki bsbtn Oysa
da kendine gvenirdi, herkes kibar ve gvenli
verdi. ise yapmaktan d kopuyor,
gznde fark azar gibi ... En kk
bir tkezlemesinde onuYahudice suluyor."
aile insan sanki seyret-
miyor mu? Kmen, g biteviye bir
koca, durmadan Yahudice suluyor, ne-
den, nk kendisi de yle grnmekten korkuyor da on-
dan! Bu bu
elinde olmayarak hep, "Yahudi soyunda kal-
her sz ve hareketinde kkn herkese belli eden
bir uygunsuzluk sanarak kahroluyor. Hayat
hem kan, hem koca iin cehennemdir.
bilinmeli ki, Yahudinin antisemitizminde
szde nesnel grenbir yar-
ya da rol Kendi stne
derin ve hkmler veren insanlara ya,
bunun psikolojik nedeni "otokritik"in
bir etki ve kendini kendi stne duru-
munda hisseden sulu durumundan gibi ol-
Ne de olsa "Yahudi gze
batan Yahudinin -o ne denli gr-
memeye da- tekilere gizli ve mistik
bir sezgisini Bu sezgi ve duygu, bir kader
bilinmesidir. Yahudilerin her biri
bir tekine birinin
tekine yle ki Yahudi,
yoksamak yolunda ne kerte abalarsa, bu mistik da o
kerte glenir. olarak bir rnek Bi-
gibi lkelerde pek ok orospusu
79
bulunur. Bir Alman genelevinde ya da Cezayir'de byle
bir rastlamak bir daima
zer, ama belirli bir ulustan olma duygusu onda ok
bir nitelik gsterir: ekonomik, kltrel, askeri ku-
rum ve eylemleriyle yle gerek ve tm bir toplum, bir
ulus ki, herhangi bir yurtsever onun ikincil, gl-
gesel kolayca gz yumabilir. Ama durum-
da bir Yahudi hi yle O, orospu Yahudi
btn grr ve
ii kan zel bir olarak bana bir
bu pek ilgin size de
bildiriyorum: Bir Yahudi, bir geneievde gzne
bir ieri ekilir. Yatakta cilveleri
Yahudi syler sylemez,
hemen yle bir
duygusuna ki kusmaya
koyulur. bylesine tiksindiren elbet bir Yahudi ka-
yatmak olamaz, nk Yahudiler okluk birbiriyle
evlenirler. onu byle sarsan, orospu
da ve kendinde btn Yahudi
olma duygusu ve Zina yznden
alalan kendisi, kendisiyle birlikte de btn Yahudi
...
byle, Yahudi ne yapsa ne etse Yahudilik bi-
linciyle dolu Kendi stne olan Yahu-
di hayalini iinden skp atmak iin olanca gcn har-
bir de grr ki, hayal
daha ok irkin izgileriyle yeniden oraya
Yahudi hem kaar, hem ko-
valar. Bir yandan insan herkes gibi bir insan
na inanmak ister, bir yandan da ilk Yahudinin
80
tutum ve durumuyla hissedip, zlmekten
kurtulamaz. O antisemittir, Yahudi ile btn ilgi-
lerini kesrnek ister, ama ruhunun derinliklerinde, o ilgilerin
ne denli sezip itiraf etmekten de geri kal-
maz. Geri kalmaz, nk herhangi bir Yahudinin bir anti-
sernitten ve iliklerine kadar
hakaret kendi de kor gibi
duyar. Gurur ile duygusu bu
izgilerini stnden silmek iin istekle
iinden duygusu
Yahudinin tipik bir Bu yrek ezici, bir
zmsz durum, kimi Yahudileri mazohizme n-
k mazohizm geici bir zm, bir erteleme, bir mola gibi
gzkr.
Yahudiyi ezip kahreden, o da herhangi bir insan gibi
kendinden sorumlu zgr irade ve duru vicdanla
hareket halde, bir toplumca her Ya-
hudi ile ayak diremesidir. S-
rekli kamaya geri dur-
bu yzdendir. ylesine olmayan bir tutul-
ki, daima yenilecek ve yenilmenin da bu
zorla olarak hem teki Yahudiler hem de
lar kabullenmek ve hatta onunla
vnmek ekip Yahudilik kendisiyle ve
kendisine inat, var olmaya devam edecektif! Mazohizm,
konu ( obje) olarak muamele grmek ve zevkidir,
Mazohist ya da grmezlikten
olarak bir nesne, bir mal gibi oradan oraya
maktan, itilip svlp derin bir
haz duyar .. bir nesne de
oranda sorum duygusunun da kurtul-
81
olur. Bu her kimi Yahudilere pek e-
kici gzkyor, nk o bulutsu ve o srekli ta-
zelenen yorgun o bit-
meyen kavgadan Geri,
bilmek iten, zden Yahudi olmak gelir, ancak
iten Yahu-
diler istedikleri ba-
ve her zaman iin Yahudi
giyerek, bir yeri ve nitelikleri
olan bir gibi Bylece, bir sre iin
de olsa o netarneli irade hrriyetinde olurlar:
Onlara kurtulma olanca
gleriyle sorumlu ki-

Tabii bu arada Mazohizmin teki nedenlerini de gzden
Sofokles "Antigone"nin bir cmle-
sinde der: "Sen felakete bir insan iin pek
Antigone'nin trncesini tersindirerek Yahu-
dilere uygulayabilirdik: boyu felaketle ili-
olmak ve gnl karakter iz-
gisi haline Bundan Yahudinin
alakgnll sonucu
o bir O, gerek dipus
dan o unutulmaz uyarak,
ki, felakete susmak ve alakgnll ol-
nk gznde bir erdem bir su,
bir Byle ister istemez mazohizme,
gtrr. Ne var ki burada nemli
olan, bireysel benlikten her zaman iin Yahudi
gzyle ve Yahudi kalma zlemidir, bu
zlem onu her ve ykronden
82
beri Yahudicle ile mazohizm
kama iki kutbunu meydana getirir. Birinci halde
o insanlar iin yok-
sayama kadar gider. halde ise Yahudi olmak
dan kurtulmak ve bir nesnenin ve
suretiyle onurunu da kurban
eder.
Ama antisemit, tabloya yeni renkler katmaktan geri dur-
maz. Yahudi, bir soyut der, salt bir zihin
Hemen hissederiz ki soyut, zihin szckleri onun
horgren bir ton Eh,
trl de onun kayrasiyle" ulusun b-
tn sahip .. Bize gelince, biz
zihin gcnn oy-
onun salt bir kafa oyunu gibi grnme-
sini reddeder, tam tersine, onun gcne
belirtmek isteriz. en iyilerinden iki tanesi b-
tn umutlan ona gcne) bilimleri ve fen-
leri onunla, onun o
da hem bir ideal, hem bir tutku idi. (rasyonalizm)
gerekler stnde
ie dokunan ocuka bir
iyimserlikle kt ile bir ve
yordu. Yahudilerdeki dnyada
gerekte gibi yani Yahudinin insanlara
taze, sevgide aranacak yerde onun tar-
ve diyalektik zevkine yorulursa ... Yal-
bu da bir kama yolu hem de belki ana kama yoludur.
Buraya dek bedenleri ve Yahudilik
yokurnsayan gz nnde tut-
tuk, ama yleleri de var ki, fikrine hi yer
83
dnya benimserneyi Geri bunlar,
daima Yahudi olmak durumuyla maskelenirler, ama
da istedikleri gerek kendilerini, gerek Yahudi
yle bir dnya
dzeni ki, orada gzler ya
da olmayan renk krleri gibi- Yahudi ka-
ancak yle bir dnyada "insanlar
insan" duyar ve rahata ilan edebilirlerdi.
Yahudilerde bir tutkudur dedik; evet, btn btn
ve bilgilere bir tutkudur. Bu
tutkuyu ve besleyen de o evrensel ken-
dilerini yapan sa-
heves ve insanlar en
adaletli bir o herkesin ve hi
kimsenindir, nk herkeste olarak Bu
dan bir varsa, gereklerin bir bir Alman
olamaz; bir zenci ve bir Yahudi de gi-
bi. Gerek, gerekten gerek ise, bir tanedir ve onu ilk
bulan ve birincisi hak eder. Sonsuz
dnya (gerekleri) insan, ancak dnya
Ne Polak ne Yahudi!
Polonya denilen lkede insanlar ki, bunlar-
dan "dini Musevidir" diye yazar,
btn fark bundan ibarettir. Evrensel sz konusu
yerde bu insanlar bir ve
ya yoktur. Eflatun'un "Phadon"da ta-
filozof hayali gznne getirilsin: Bu filozofta
bedensellik, karakter zglkleri lr,
soyut ve bir gerek olarak kalan filo-
zof filozof btn zelliklerini yitirerek
gz olur. Yahudiler byle
84
gitmek istiyorlar. Kendini Yahudi olarak his-
setmemenin en iyi yolu salt nk
orta ve herkes orada kendi yolunu bulabilir.
Yahudieesi gibi matematiki
Yahudi de Yahudi olmaz, yal-
evrensel insan olur. yle ki bu bulup
benimseyen antisemit bile Yahudi ile
Grlyor ki Yahudinin ve zevkle bir
kendini gitme bir temrini ve bir evren enginine
denemesidir. Soyut ve parlak sonurgulardan
gen Yahudi bedeninin yoklamaya
benzer. Dnya durumunu. inceleyip
Yahudi o bebek gibi sevinir. Toplum ala-
kendine ve o daha
yksek bir alanda olur. semek
Yahudi iin insan ve stne karar verme
yetkisi kazanmak demektir. "Yahudi daha
demek bu hem hem
Ben demeyi bulurum: Yahudi salt sever ve
her vesilede onu ve gstermek ister. stelik
onda, ha.la etkileyen, tabularla
de Yahudi daha inatla s-
tnde durup birok duygusal-
o Yahudinin bir tutkulu emper-
yalisti da sylenebilir. O herkesi

ve de istiyor. Kendini evrensel-
lik misyoneri sayan Yahudi, Katolik
ne olmak zere salt kurarak onu
insanlar hem bilgi temeli, hem de
yapmak istiyor. Yahudi filozof Leon Bruncshwing
85
ve bir-
giden biricik yol
Antisemit, Yahudiyi olmayan zc,
ve zekaya sahip olmakla suluyor ve bu ne
denli yerinde belirtmek iin de
yar: Spinoza, Proust, Kafka, Darius, Milhaud, Chagell,
Einstein, Bergson .. Yahudi daha ok bir
ya, burada grlen de yine be-
yin hcrelerinden zel bir belli bir
bilerek seilmesidir.
ulusal ve igdnn btn
gleri seferber iddiaya bu gler
bir tarih ve bir kltr Bunlar
daha (irrasyonel) ve
savunmak zorunda kalan Yahudi, sevzgiyi de
btn gleri de yok sayarak temel yasalanna uy-
mayan, ve sihir ve benzeri b-
tn ruhu-
nun yer yer ortaya bloklara hi gveni
yoktur, hie sayar. Bu anlamda bir Yahudi
sz edebilir ancak onun
yetiler ve
lerin tmdr. Yahudi her iin bir
bir gven isterken gerekte nefsini Sezgiye
gvenmez ve itibar etmez, nk gelmez ve so-
nunda insanlan birbirinden O
bir koyulursa bilin ki, bunu bir elde et-
mek emeliyle yapar ve her nce,
olacak temel ilkeleri bulup koymaya Bylece nce-
den bir zemininden hareket ederek in-
san genel dayanan yeni bir toplum d-
86
zeni nermek ister. olan bu srek-
li hevesi, gerekte bir
zorun, hi gerekli yolundaki ocuka
da ierir. Antisemitler, ve benzeri
lar dile gelmez sezgilerden hareketle zora
halde,
Yahudi, srkleyecek ve
ilk kurban olarak da kendini tepeleyecek ve konula-
n bir analizle dunnadan
Spinoza, Husserl ve Bergson sezgiye
nemli yer biliyorum, ancak ilk ikisinde sezgi
rasyonel, yani akla uygun ve O hi-
bir ince duygusuna benzemez. Yahu-
dinin en yaman bu rtlmez,
ve gizli ince duygu-
dur.
Bergson'a gelince: Onun felsefesi gerekten, en ince
en
na zeka bir ilgin bir
Bergson, sonurgulanyla ki, bir salt
zaman ve bir filozofik sevgi Zaman ile an-
kavrayan bu "sezgi"nin kendisi de herkese ol-
mak ve
mak mmkn ynnden evrensel ile ilgilidir. Duy-
gre Bergson dili istemeyerek kullanmakta ve
kullanmak zorunda da szlere ancak yol gsterici
ve gvenilir haberciler olarak Daha fazla
ne isteniyor ondan? ne denli gr-
mek isterseniz, o nl Denemesini bir daha okuyunuz, hani
veriler ve olgular stne
jik stne o klasik ieren, sz
87
yitimi ( aphasie) ile ilgili Broca teorisini gzden geiren ya-
O zaman Poencare ile birlikte denile
ni Oksidel olmayan geometri bir
ma olup, kavislerin belli bir biimine, bir kre
yzeyine izilen evre (ember) izgisine
anda ortaya Bergson felsefesi byle bir
(rasyonalizm) olup dili de tam kendine zgdr. n-
ceki felsefenin "sreklilik" Bergson dirim der,
salt zaman, der .. vb. "Sreklilik" da "sezgi"
olur. Ne var ki bu gtren yol ve us-
sal stnden bunlar ise (dile
gelir) ancak evrenseli iin buna
sezgi demekle grevi demek
da yoktur. Bir Kierkegaard ile bir
rnlerine olarak (irrasyonalizm) denebi-
lirse de, Bergson sistemine olsa olsa bir usu-
luk denir. Bana ona bir
son savunma aresidir, derim: Savunmak
elinden za-
ve bir eritip yok et-
mek. Gerekten bir Sarel'in dpedz zora, zor-
halde Bergson'unki tehlikesizdir ve an-
cak genel hizmet edebilir.
Bu evrensellik, bu usuluk genel olarak
demokratta bulunur. Onun soyut liberalizmi Yahudilerin,
inlilerin, zencilerin teki toplum yeleriyle ol-
savunur, bu haklan onuru
na ister, yoksa evrimin zgl olmak iin
Kimi Yahudiler bunun iin ilgisin
ekmeye toplum biimlerinin ha-
la demek olan zorun,
88
tedirgin Yahudi bir topluluk
grmektedir. O toplumda (ide) temeli
ve da o temeller stnde
bulunacak, yani "toplumsal insanlar
biricik Yahudi en
zordan, en ok nefret edeni-
dir. En bile o
maz kaba, ve bir topluma
tek silah olarak o adalet ve feraset ruhu-
dur ki Yahudilerin belki en iyi kendi
byklklerinin de belirtisidir.
Ama antisemit, Yahudilerin dayanmak ve duruma ha-
kim olmak yolunda bu iten yorumla-
makta gecikmez: Ona gre bu hal, Yahudinin zmlen-
sert bir karakter sahip oldu-
belirtisidir. Yahudi, onca bir usu (rasyonalist) de-
bir durmadan evrenseli
bulmak olumlu bir dirim-
sel, ve ulusal kavrayabilmekten ne kerte
uzak Onun ve mitlere
kendini savunmak iin serbest ruhu,
antisemitin fikrince zehirli ve blc ruhtan
bir O Yahudinin bu
toplumun bir kendi kendini
me saymaz, onda ulusal ve zgl
rinin bir tehdidini sezer. Onun iin biz Yahudi
onlarda gerek sevgisi iddia et-
mekten daha bulduk.
Kimi Yahudilerin kendi bedenlerine tutumunda bir
ikinci denemesi grmekteyiz. Yahudinin et-
nolojik izgileri elbet bedende belirir. Antisemit bu ger-
89
dayanarak mitini gibi onu ilk
mak da yine ona gvenerek Kimi
Yahudiler kendilerini byle ele veren bedenlerini hor grr
ve ihmal ederler. Yahudilerin genel olarak bedenlerini sev-
medikleri, birok gibi onun
Aryalar indinde beden, topra-
onun iin de mbarek
ve bereketini, byl kltrn birlikte dnyaya
halde o da mbarektir ve sahibine bir
vn verir. Kendini byle bir dolduran ve gvde-
ye, zgl ideallerinin ifadesi olan
yklerse ok grlr m? Scheller bunlara olarak
"dirimsel Bu dirimsel ne be-
denin ilksel ne de ruhun isterlerini;
onlar ancak belirli bir grnrd organiz-
en gizli ve
hcrelerin srm ve biyolojik
bir stil dir, ki bu stil her nce isteminde",
btn hizmeti olan o kr ve is-
tem gcnde kendini gsterir. ekici kedi diyoruz;
onurlu kartal diyoruz. Bu gibi biyolojik
den elbette eksik
Irk da dirimsel (vital) bir mi?
Temellerinde bir mu? -Hele
da gz nnde tutulursa-.
arya onun iin bedenini bir trl hisseder.
Onda organ yoktur, bedenin ona
btn duyumlar ideal renklere brnr, dirmsel
az-ok imgeleri arya biyolojik
idealine iin zaman ve emek harcamaya da ha-
genlerimizin kimi zaman
90
moda ve f-
keli incelik ve zerafeti... Btn bu
tutum biimlerinin tek bedenin belirt-
mektir. Bu
de Bedenin grevlerinin kt
utanma gibi birka sosyal duygu bu
bu ut yerlerini gstermekten ileri gelen bir
utan o bedeni kutsal bir de;
onu bir gere saymaya rtk bir protestodur ve
nihayet giysiler iinde saklanan bir aziz emanet yerine
koyma
Yahudinin elinden bu dirimsel
Yahudi gvdesini getirince hemen ifriti
dikilir, hep aryalar ve tekel-
lerine Yahudi, halk
da btn birlikte yeniden gzden
geirmesi gerekecektir. Onun iin evrensel insan fikri
gvdesinin kendine zg
btn yok sayarak ilek (ma-
nevi) yer verir. Evrenseli bylece en yce yere
akla uygun bir bir
evrensel beden tasarlar. Bedeni zahite hor grp, bir
grnt" ya da bir hayvan" saymaz, ama bir
konusu da yapmaz. Onu bsbtn
zamanlar, bir gere gibi bakar ve hizmet
ettirir. dirim ve
grevler bir derece dzeni de Bununla
amalardan biri; antik yok-
samak ise biri de gvdelerinin bir
gere Antisemitin Yahudilerde
yine tutumdan beden
91
bir mekanizma ise onun ya da
neden olsun? Gvdeyi srekli kollamak,
gz hapsinde tutmak neden gereksin? Bedeni bir makineye
bakar gibi sevgi ve sevinsiz, ama utan da
duymadan temizlemeli, esen Ne var ki bu
hallerde bir umutsuzluktan, umar-
yoktur: her zaman
iin soyup bedenin ar ve utyerlerini rt-
kalkmak mi? gznde Yahudi ol-
mak olmaktan daha mi sanki?
Oysa, bu hi de tipik Yahudice Birok
hele hekimler ki, hem kendi vcut-
hem de iin bu
Evet ama bunda zaman bir zafer duy-
gusunun geleneklerinden bir rol
da Yahudi dirimsel
bir anlamaz, anlamak da istemez.
Antisemite ki, bu z bedeninden
tersine etkiler de yapabilir ve
de gtrebilir, nitekim ben iffete
lara ok stn Yahudilere de Bunlardan ki-
mi rtnyor, kimi de gvdesini yceltmeye
Bunun dirimsel yoksanan bedeni
ilek (manevi) donatmak istemektir. Kimi Ya-
hudiler de ya da tedirgin edecek
kadar yzlerinde ve jestlerinde Bunlardan ev-
relerine srekli bir iyilik, feraset, feragat ve
Yahudilerin ve jestlerle ok
alay edilir .. Oysa bu mimik kadar de-
Sonra el kol oynatma biimlerinden,
gerekir. Marsi-
92
ivedi ve zengin mimik iten gelen bir
srekli grp her btn gvde ile
dile getirme alarnet halde, Yahudiye her
nce nemli grnmek hakimdir. Organiz-
bir gerek belirtisi olarak hizmetine
vermek, kendini eden bedeni ycelterek onu ruhun
ve bililere Bana yle gelir
ki, o dillerde Yahudi ya da savruklu-
byle yerinde olur. stelik bu sula-
bhtan daha Evet,
denlilik (takt) denilen Yahudinin hi "in-
ce duygu"ya Denli olmak demek, durumu bir ba-
kavramak, olarak stten grmek, zmle-
rnekten ok sezinlemek demektir. Daha, daha:
bir bularak ilkelere ayar etmek demektir ki bi-
dirimsel ilgili, da bsbtn kof,
eski nezaket trelerdir. halde, denli ol-
savruk ilk gelenek-
sel, ve tresel bir dnya den-
o anda psikolojik
iklimi hissettirmek iin zel bir bir yeti ister. O
tirici ve tam ancak kendine zg idealleri,
treleri ve grenekieri olan bir toplumda bu-
lur. Yahudi de herhangi biri kadar normal takta sahiptir:
bu gstermemiz
gereken ilksel (kkl) ve kastediliyorsa ...
Ama Yahudi takatli, denli grnmeye abalamaz. Denli ta-
davranmaya
yeterli bir nder kabullenmek, gelenekler ile
gizli sezgi glerinin evreye uymada ve insanlarla
kalkmada akla itiraf etmek olurdu. Bir
93
bir ahlaka oy vererek, genel tep-
kilerle birlikte, bir genel insan fikrinden de vazge-
mek gelirdi. itiraf etmek gerekirdi ki, ne somut
durumla, ne de bireyler yle olunca da
bu denlilik antisemit ken-
disini zge, bir hal ulusal topluluktan at-
mak isterken Yahudi bu bu
kesrnek olmaz Yahudi, yoluyla zmteyecek
sorun, yenitmeyecek glk inanmak
Us gizemliyi, zel ve zge
grmezlikten gelecek, duygu inceliklerine inanmaya-
bu adam,
bir' protesto ile zel yok sa-
yacak, nesnelere uyan bir insanlara da uy-
gulamakta ayak direyecektir. Bylece, mhendis ile
onlarda gibi nesnelerin
tip sonucu toplum
bir tepki, bir protestodur. Onun zmsel (analizci)
ruhu, psikolojik (sentezler) yerine
igdlerin ve cebirsel
koymaktan stn ve yengin gelmek,
hneri onun iin bir matematik
var ki, insan genel kavrarnlara
ve bu kavramlarla ister istemez so-
gtrr. Bu soyutluk sevgisi, Yahudinin paraya
zel ilgisini de Halk Yahudiyi pek
ve a-gzl sayarken ok yerde onu nl hasis-
leriyle oysa antisernit bile Yahudiyi daha ok is-
raf ile sular ve Gerekte, Yahudinin pa-
raya maden ve elinde ve cebinde
bulundurmak zevkiyle ilgili onda para
94
hisse senetleri, ekler ve banknotlar biimine
yani ve gc
gelir Yahudi, bu trl mlkiyeti arar ve
nk genel ve evrenseldir. alma yoluyla elde etmek,
ilgili serbest olup sevi ile sevi-
sizlikle (idiosynkrasie) hi nesnenin
bir deyebilmek! deme
anda o mal ya da nesnenin yasal
sahibidir. alma ile elde edilen mlkiyet halde ge-
nel ve soyut bir mlkiyet olup, bu nitelikle teki zel
ve biimlerden
Burada bir (fasit daire)
Yahudi ne denli antisemit de o
denli gerek kanunun
ve beden ve ruhuna
kalan bir ileri srmektedir. Bununla gt-
ama Fransa ve ilek (ma-
nevi) haznelerini z mal etmek! An-
tisemit edebiyatta, erdemli yetimlerin ya da aristo-
zengin Yahudilere hep kalan, laytmo-
tif ile bbrlendikleri grlr: Namus, Onur, Sevgi, Erdem,
.. para ile Yahudiyi tut-
mak isteyen antisemit, bu stnde ne kerte
ayak direrse, Yahudi de o kerte bir inatla biricik mlkiyet
kanuna uygun olarak ibaret ol-
savunur. Kendinden esirgenen, hatta
bile sokan o gizemsel, b-
yl mlkiyete protesto olmak zere evrensel in-
alma gcn temsil eden alma
savunurken bir yandan da mal ile sahibi
suretiyle mlkiyet kavra..,
95
ussal dnya evresine
Ussal ve tecimsel bir olan alma mlkiyeti yasal-
ve onu dpedz kullanma olarak
olur. bilir bir put
yerde, ki bu da ancak gizli yetileri olan bilinir,
resmi fiyata olur. Yahudinin para sevgisi bir
kolayca para ile.belirlen-
di mi, kamusal geerlik toplumun
bilmem hangi yerde her
elin bir yerde bulunur. byle bir toplum
dzeninde Yahudiyi etmek o ar-
bir bir tketmen (mstehlik) olarak rahat-
a ieride kalabilir. "Para her demek "Her
para ile gibi laflara tam tersini savunan zde-
verir: "Btn ruhlar sen paradan
haber ver!" Bu tutum onun ya da
duygu savunma ya da hcum arzu-
sunu gsterir. Bu suretle antisemite demek ister ki
kuruntudan bir ve seve se-
ve paraya evirmeyecek kimse yoktur. Antisemit
dava olur. nk bylece o da as-
para ile mal edinme gizemsel (mistik)
dayanan mal stn tutuyor demek olur. Bylece
belirsiz olan Yahudi genel bir
ve ancak alma gcyle ellerden ve seilir. Bu
hem ondaki "zengin olma tutkusunu" hem de gerek gnl
gsterir. "Para sevgisi" nesnelerle
kilerinin ussal, soyut ve genel bir
yolundaki nedenini
Yahudi, ama ondan, dpedz kullan-
ma zevki her esirgerriyor da ondan. Kendinden
96
esirgenen toplum o para gcyle sa-
almaya abalarsa tr
sevilmek zoruna gitmez, ama kesesi sayesinde ka-
ve vgnn gerekte ve al-
ma gcnn sahibine bilir. O da zaten bu
miydi? Toplumda parmakla gste-
rilir bir adam ise neden zengin ol-
maya
Yahudi gnlne yeteri kadar
rum. Bu gnl kendi iin seim ve durumunun ne-
mi ile olarak iyice Ama
biz burada bir portre resmetmek istemiyoruz.
Yahudinin iyi
bile iinde felaket sezgisine, sonra bu fe-
laketlerin gerekten, gkyz
ederek zel biimi ve en
dar bir ile genel iste-
. mini ve en nihayet onu adam yerine koymak istemeyeniere
gstermekten geri o garip sevgi, nefret, hayran-
ve gvensizlik belirtmektir.
Onun stten en liberal parolalar
bile sinsi bir antisemitizm gr-
Onun
"Halk dostu" burjuvalara pek benzer. Fay-
psikolojisi tek tek s eyrek s evi (sempati) gs-
terilerinin gerisinde zel ve iki yzl
gr gsterilerinden yine de bu gzle gr-
lr sempati ve iyi niyet belirtileriyle o mzmin gvensizlik
ve umar ya da hayal eder; en-
gelleri herkesle birlikte, herkesin bulun-
maya can atar.
97
Bu iki kutuplu bu kopuk para tasvir
ederek, Yahudinin biri biri Yahudiye ol-
mak zere iki duygu grlmeliydi!
Yahudinin bu ile bir Yahudi kar-
istek bile Onun genel in-
sevgisi derin bir atlak
Nihayet Yahudinin dzeltmek iin ar-
her dem de sy-
lemeliyiz. Gizlenen, Yahudi zmle-
yebilir ama yceltemez. Belki bir Proust olur, ama
bir Barres olamaz, nk ve
edilmesi bir gelenek sezgisine, bir
nseziye gibi ampirik yntemlere bir geri d-
namuslu haklardan gnl ya-
rarlanabilmeyi gerektirir. Aristokrat bir gnln temel iz-
gileri kalkan kendine
bir ser bitkisi gibi bakar ya da gibi ki Hin-
distan'a halde geri nk deniz
ilerindeki pek bir tat, bir aroma kazan-
"Ben" hem hem aristokrata bir
hnerdir, ama kendi benine gsterilen srekli dikkat ve
zen giderek meyvelerini verir. Kendinden kurtul-
maya Yahudi de ruh bir
daha ok, nesnel bir mekanizma saysa dahi
iinde ilgi ve merakla seyreder
nk onlara nesnel bir gzlem platformundan
ama onlar stnde uzun boylu durmaz ve
emek harcamaz. gerek da
emin analiz, ruh irdelemesinde en iyi
yntem daima ve
O zgn bir gnl zihinsel bir kltrn
98
incelikleriyle Yahudinin dostluk gsterile-
rindeki tazelik ve geleneldere
pek seyrek Btn
en olan Yahudi o o
veren budur. Ama bu noktada daha ok istemi-
yorum, Yahudilerin saklanma, gizlenme ile so-
yetiniyoruz.
nce Yahudinin ok
ana izgileriyle biraz daha grelim. Ya-
hudiler gerekten dur durak nedir, bilmezler. Ne yerlerin-
den emindirler, ne hallerinden. Hatta memleket-
te olup bile kesin olarak bilmezler.
ma yerleri, hatta srekli tehdit
olan kendi
suz hayalince da Yahudi ta-
rihi, iki bin bir ve yolu, sonu gelmez
bir yoldur, o yolda her duraklamadan sonra
yine iliklerine dek tedirgi
dolu, z gvdesini durmadan
zmlenme grerek sahip gven
hedefine ve emekler, o arya
ki stnde gibi
ketilli ve tapulu ylesine emin ki,
bir bile gelmez, yurdu ile
bir gerek bilir. Ne var ki Yahudinin meta-
fizik bir nedene gibi
toptan durumunu bize ullanan o sor,ucu, be-
yin rpertici tedirgi ile de O me-
tafizik bugn iin ne ne de Yahudinin iltifat
bir lks evrendeki yerini ve bo-
yun merak etmek iin yeryzne iyice yer-
99
olmak, gszlerle ezilenlerin gndelik de-
mek olan tasa ve korkudan azat olmak gerekir. S-
zn metafizik felsefe bugn iin egemen arya
bir n bir yledir ama bu d-
yine de yok edemez; yeryzn-
deki hemen sonra bu

Yahudinin bugnk sorusu metafizik sos-
Onu evrendeki durumu
toplumdaki kendi durumudur. Her ses ver-
mez evrendeki ve daha onun gz-
ne nk insan evren
daha O
ve henz insanlar hissetmekte,
sorusu ufkunu Tedirgisi srekli inceleme
ve ile bir tedirgi ve-
ren, kurtulmak iin can bir tedirgidir. Fransa'da sr-
realistler hibir Yahudinin dikl<.a-
timi ektiler. Gerekten srrealizm st-
ne kendi trnde sorular sorar. grl-
ile srrealizm Byk kazanarak
bir lkede her kendilerinin sayan burjuva
genlerinin lks bir idi. Yahudi
gibi stne derin dal-
maktan da O salt toplum nk b-
tn derdi toplumdur. Onu toplum Ya-
hudi Yahudi sorununu ortaya Yahudiyi
btn ile ona direnmeye ve mah-
kum eden odur. Yahudi var toplumda ve toplum
ile seer. Ulusal topluma sosyal,
insanlarla sosyal, ve sevin-
100
leri hep nk omuzunda (lanet)
sosyaldir, yani toplumca Metafizik
ni ya da srekli kkel pozitivizmine
Yahudinin kakmak, ki ancak
bu Srekli izlenen,
lan bir adam olarak Yahudi "BEN"ini problemler
stnden bir durum iine seer, evrenin tehditleri
ve yznden metafizik
(idrak yetisini) yitirerek bir umutsuzluk rasyonalizmine
hep kendinden ve
. geer. Ona her hatta bedenini bile ok gr-
gnln dnya
idealinden ona bir
Kabahat kimin? Yahudi bizim gzlerimize
orada, kurtulmak iin kendi ha-
yalini grmektedir. Btn szlerimiz ve jestlerimizle anti-
semitizmimiz kadar tepeden bakan liberalizmimizle onun
kalbini habire zehirlemekteyiz. ister ger-
sin, onu herhalde Yahudi kalmaya zorlayan biziz. Ona ya
ya da iten Yahudi olmaktan gayri
yine biziz. Kapitalist ya da feodal toplumun bir rn olan
ve o yeri olabilen bu insan trn biz
ve ona, daha bir toplulukta
rol verdik. Hem bunu yle bir insan materyalin-
den ki btn trlerden daha ok gerek in-
etmektedir; etmektedir, nk
ikincil (tali) tepkilerden ve
Bu horlanan,kknden olan, ta be-
ri gizlenmeye ya da zorlanan insan t-
r!. .. Bu hibirimizi susuz suluyuz, caniyiz.
Nazilerin susuz kanlardan sorumluyuz!. ..
101
Yahudi serbesttir, iten Yahudi olmakta zgrdr, de-
necek. Evet yledir, ama ki, onun iin bizde
de pek seyrek rastlanan, demir bir yrek ister. Tutuklu da
kamakta serbesttir, ama bu bir var.
Kelleyi almak! Tutuklunun durumundan zindan
bekisi daha az sorumludur? Yahudi olmak
demek btn gze alarak kendini
Yahudi bilmek demektir. Yahudi dnya
idealinden vazgeerek bile-isteye, tarihin Yahu-
disinin roln alacak, ne kendinden ne de
dan arlanacak: bir olmak ge-
rek bunun iin? Yahudi
nu olduktan Yahudi gibi
na (Monizme) inanmaz, yalmz toplum glerine
Sapada dokunulmaz (parya)
bilir ve bilerek
bir yz evirip aptalca
grr ve orda kendine talihe
olarak bundan gerekli dersleri ve
hep teki Yahudilerden seer ve olanca umudunu be-
nk ispatlanabilir
olan isteyerek kendine
"minnetten zevk", dan, ineinmeden gurur
Pasif durumdan te yandan antisemitin gcn
de nk Yahudi Yahudilikten
kamak istedike antisemitten damga damga stne yiyor-
du. O, zden Yahudi, herkese ka-
ve kadar varan btn
da gze antisemit bir
ona olsa olsa sver, ama dam-
Bylece zden Yahudi, her yrekli insan
102
gibi karikatr konusu olmaktan Yahudilerin
ortak izgileri ortak
onun iin de zden Yahudicle bulunmaz. zden Yahudi ne
olmak istediyse odur, o stne ne sylene-
bilir? O zgr bir insan olur,
durumuna uygun gelen metafizik evren (ufuk) ile evrili
tam 'bir insan!
niyetli bu szlere "eh, yleyse ne du-
ruyorlar? Madem ki zgr iradeleri var, hepsi de zden,
Yahudi olsunlar da biz de dedikodudan
diyemezler. Onlar kabullenseler de, bu
Yahudi sorununun sosyal zm olmaz, bireysel bir s-
zm bile olmaz.
Geri iten, zden Yahudiler bugn daha oktur, son
gzlerini ylesine ki, bu-
gn yrekli Yahudilerin bu gibi
fazla bile olabilir. Ne var ki byle bireysel dav-
gstermeler Yahudilerin genel hayat
bu yzden o kavga-
daha da bile sylense yeridir. Szgelimi:
1940'ta birlikte bir Yahudi
Alman izmesi Londra' da bir
propaganda dergisi Fransa'da
"Arya" belaya sokmamak iin de
takma ad birok gmeni de
bundan da kimse Ama
Yahudi yazar pek ve: "Aha, size kendini
gizleyen bir pis Yahudi daha!" deniyor. Bu adam dergisine
bakarak semekte, yaza-
nem vermemektedir. olarak
dergide daha ok Yahudi yazarlar yer "Grdnz
103
m, soy sop hep bir arada!" gibi tersine, bir Yahu-
dinin geri evrildi mi damga yine "Adam anti-
semitizm
"Madem ki adam z bir Yahudidir, bu gibi dedi-
kodulara kulak denecek belki. Bunu syle-
mek kolay, yapmak zordur, sonra da onun gc propa-
yani
"yleyse bu onlar iin
uzak dursunlar'' denirse o zaman yaraya parmak ba-
olur. halde siz, yani byle diyenler, iten Yahu-
yolu Getto 'ya takdirde
uygun gryorsunuz. gerek zmn balta-
layan siz
Sosyal da durum daha iyi Bizim
kendi elimizle Yahudiler ay-
yrekli Yahudi ol-
ma birbirine politik ynelimlere meydan veri-
yor. Yahudi, Yahudi olarak yerini toplumunda g-
rp btn haklan ve ykmleriyle birlikte Yahu-
ctisi gibi gerek ancak
bir Yahudi devletince z top-
stnde Yahudi ulusunun yeniden da is-
teyebilir. Bu iki iten, zden iki
ynden demek birbiriyle uz-
gerek gibi gelirse de insana, konuyu rahata tar-
iin Yahudilerin ve olma-
eline sonra kendilerine evrilecek
silahlar vermekten ekinmemeleri gerekirdi. Yahudiyi ken-
di zgl Yahudi durumuna
Filistin ve Fransa serbest bir seim
ibaret O zaman Yahudilerinin ezici
104
hi seer, pek bir
Yahudi devleti hayali Filistin'e g etmeyi gze
Bu asla toplumunda kalan Yahudilerin Tel-
Aviv ile gelmez, olsa olsa Fi-
listin kendileri iin bir sembol, bir ideal olur, bir
Yahudi devletinin toplumunun
iin hi kabul Roma'ya bir Ka-
daha tehlikeli Ne ki a-
ruhu byle bir seim Yahudiler
bir kavga konusu Bir Yahudi lkesinin kurulu-
bizim Yahudinin Fransa'ya olu-
istiyor. Bir zaman
na de Bu
bizde ne var, ekip gitsinler kendi Filistinlerine!
Grlyor ki yrekle kabullenmek siyo-
nizme takdirde yerde kalmak. isteyen
Yahudi bundan ok zarar nk antisemit
szde sayarak daha da Ya-
hudisi bunun iin siyonizme ierlemektedir, nk zaten
g olan durumu bir de bu yzden daha kar-
oluyor.
iyice bulunuyoruz ki, iten, zden Ya-
hudi olmak Yahudiye belki ahlak bir
onur, bir kuvvet ama asla sosyal ve politik bir
zm durumu ylesine bozuk ve
ki ne yapsa, ne etse yine hep
105
IV
Buraya dek sylenenler, ze-
re, Yahudi sorununun zmne gtrmez, ama bir z-
mn ciddi olarak
sylenebilir.
tersine, antisemitizmi yaratan Yahudinin
karakteri Yahudinin karakterini yapan antisemitizm-
dir, bunu yetesiye Bu suretle olay, ilk etmen
olarak beliren antisemitizmin daha
bir sosyal ortamda gerici bir dnya
olarak nitelenebilir. Bu saptamadan ne ki
sorunun zm, aralan bilmeye
yerde ama aralar stne ko-
Peki, bu davada gerekten bir ama gdle-
bilir ya da gdlmelidir? zmleme mi? umut, nk
gibi zmlemenin Yahudi
antisemittir. beri, demek ki yz elli
106
Yahudi btn ile topluma mal olmaya a-
halde durmadan geri itiliyor,
Yahudinin elinden srekli kaan bu zmlenme ve btn-
lenme yine onun yeniden destekleyip
elimizdedir. Antisemitizrn Yahudi-
ye zrnlem e grdk. B u
zorlama ve dayatma nlemleriyle yrtlmesini
verenler var. Kimi Yahudiler bile de-
Durand, Dupon gibi zor-
lamak istiyorlar. Bu tedbir tek etkin olamaz, ama
Yahudi trenleri, hele ocuk
snnet etme Ne
var ki btn bu nlemler bence ilkelerine
Napolyon olabilir,
ama o bireyi devlete kurban etmek isteyen bir zorba idi.
Hibir demokrasi, Yahudileri zmleme bahanesiyle yle
nlemler ve alamaz. ki Yahudi
blnmesinden pek bir yaramayacak olan bu
nlemler antisemitik psikoz duyan utan-
h, gizli Yahudilerce Nihayet bu "insan"
Yahudiyi yok etmek isteyen demokratta
Gerek dnyada "z insan, soyut insan" yoktur,
Yahudiler - Protestanlar - Katolikler, -
-Almanlar, aklar- Szn Ya-
hudi sorununa byle bit zm yolu gstermek, gelenek ve
greneklerden, duygulardan meydana gelen bir
ulusal bir toplum ortadan isternek
demektir. Bu yolda bir zmleme denemesini Yahudilerin
byk yoktur. Onlar
ulusun iine girmek, istiyorlar ama yine Yahudi
olarak bunu kim kendilerini Yahudi
grmeye zorla, birbirine tutunup
107
bir tr olma duygusunu ilerine gm, sonra
ni gz gre gre yok saymaya ya da yok etmeye
O lacak mi bu?
bir itirazla Yahudilerin "Ulus iinde ulus" ol-
sylenecektir. Biz ve a-
ki Yahudi ne ulusal, ne ne din-
sel, ne trel, ne de o bir szde tarihsel
toplumdur. Gerek dnyada Yahudiyi yapan, yaratan et-
men ise onun zel durumu, Yahudiler durum
Yahudilik denilen bu sanki tarihsel kurum, iinde ya-
topluma bir eleman tersine, top-
lumu tamamlar ve yarar, Gc
bile kilise Yahudilere sebebi, kendileri-
ni ekonomik grevlerle pek ve vazgeilmez
O grevler bugn geri herkese ama
bu asla demek ki, Yahudiler yine de bir ilek (ma-
nevi) etmen olarak ulusuna kendine zg karak-
terini ve dengesini kazanmak yolunda
ve etmiyor! Yahudinin karakter izgilerini keskin
ve belki biraz sert olduk. Ama bunlar bir
tanesi bile ki, bu nitelikle ulusuna
ve zmserneyi reddetsin!" Tam tersine onun
bir toplum ve dn-
ya kuruntusu ve hmanizmi kendisini bir toplum
iin silkeleyici ve ok bir
haline
Biz burada gerek bir liberalizm Diye-
ki emekleriyle bir lkenin onur kazan-
pay katan her insan o lkede iste-
yebilir. Hem de soyut, ne belirsiz bir "insan
toplumun emek daya-
narak. Demek ki Yahudi, Arap, zenci, kim olursa olsun,
108
ulus davalarda herkesle halinde bulunan her ki-
bu davalarda bir oyu ve bir itiraz Bu
da devletin lkenin olmaya Ne var
ki onlar bu Yahudi, zenci ve arap olarak
seim bir toplumda
giderken onlardan cinsiyet istenemez, on-
oyu erkeklerinkine onun gibi Yahudinin
yasal ve -hibir yasa olmasa bile-,
bu yzden daha az nemli olmayan btn teki
sz konusu olunca da bu ona ken-
dinde gizli (potansiyel) kadar
olamaz; o bu Yahudisi olarak
Onu karakteri,
dindar ise dini, kendi ve ol-
gibi kabul etmek bu kabul i-
ten ve ise Yahudinin iten Yahudi da ko-
giderek zorsuz bir tarihsel evrinme ve
ile nceleri zorla vanlmak istenen zmleme ula-
Ne var ki biimdeki bu somut li-
beralizm bir dilek, bir yrekten
amaca giden yolu gibi belirtip a-
bucak, kuruntu olarak ya da
gibi dava Yahudilerce ele Yahudi sorunu anti-
semitizmden gre zmnn an-
tisemitizmi ortadan O halde antisemitizmi or-
tadan yolu yntemi nedir? btn sorunun
z, bu noktada bulunuyor. Propaganda,
gibi yntemler elbette ihmal edilmemeli,
cilerimizi tutkusal Ancak korka-
ki bu yoldan sonu bireysel ta-
belli bir sz ve tutum
edepsizliklerinden yasa hkmleriyle etkin bir
1
109
de N e var ki
bu trl nlemlerin etkisi hayale da
Yasalar antisemiti rktmez
de. nk o tesinde mistik bir toplulu-
rn
kadar bunlar resmi ola-
antisemit ise kendini "gerek" temsilcisi
biliyor. Antisemitizmin maniheist, ilkel bir dnya
ve Yahudi eski bilicilik
mitosunun yerini Ancak burada sz
konusu olan bir belirli du-
rumdaki bir btn beni ile tutum ve
dnya - Bu kendi iin du-
yulan o mistik ve duyguya benzer. Bu tutumu
suz iin propaganda, gibi antise-
mitin serbest iradesini kanun yasaklanyla etkilemeye kalk-
mak da yetmez. Onda da her insan gibi ancak durumla ko-
bir irade temelinden de-
gerek o Antisemitin ben seimi-
ni iin o kendi kendine belirleme kk-
ten gerekir. Bununla zgr iradeye dakunui-
olmaz, ama zgr irade verilere dayanarak ve
bakarak karar verir.
te yandan zgr istemlerini as-
la etkileyemez, onun yer bile olumlu
bir elvennez; o zgr iradeyi engellemeye
durum ile Yine bulunuyoruz ki,
antisemitizm toplumun blnmesine ulusal
umutsuzca bir den-
toplumun birbirine gmplara
kamusal tutkulann eritmek arzusudur.
Ancak toplumsal olaylar ya da ekonomik ve
110
sosyal nedenleri yerde duracak-
hepsi tek bir tanesinde akalanarak
isteniyor: Zengin - yoksul, - patron,
yasal gler - gler, kyle - kentli .. vb. ve
Yahudilerle Yahudi olmayanlar
Bundan an-
ki, antisemitizm burjuvaca ve mis-
tik bir onun iin de bir toplumda yok
pek O birbirinden toplum
iinde ve tutku
vurur. O ancak, bir ok paralan-
topluluklarda var olabilir, bir
sosyal okluk (pluralizm) Btn daya-
halinde bir toplumda, yani
meleri bulunmayan yerde, antisemitizme yer yoktur. Antise-
mitizm nihayet, ile mlk, Nazilerin
ile bugnk
uygun, belki mistik ilintiyi gsterir, dile getirir.
Belit (mtearife) gerekir ki retim
bir toplumda ilkel
dan beri srdrp kurgu ve kur-
tularak kendini gerekten yani yeryii-
z cennetini kurmaya verecek ve o cennette anti-
semitizm O toplumda antisemitizm kk-
bir gibi Antisemitizm saye-
sinde kendini Yahudi hisseden iten Yahudinin zmleu-
rneye bilinli
direnmesinden her iki halde de
kendini bilme sreci ne denli ve kav-
sonu da o kerte yrekli Yahudi
kendi bugn iin zmlenmekten vazgeebilir, ama
bu antisemitizmin kkten temizlenmesi saye-
111
sinde, iin ummakta ve beklemektedir. Bugnk
Yahudi ta bulunuyor. Bundan so-
nu ki, antisemitizmi kknden
cak olan sosyal devrim onun iin de gereklidir. Biz devri-
mi Yahudiler iin de
Ya o zamana ne olacak? Yahudi sorunun zm-
n devrime biraz olurdu!
Bu hava hepimizi ilgilendirir, hepimiz Yahudilerle omuz
nk antisemitizm giderek,
nasyonal - sosyalizme Biz
gstermezsek, bizimkine kim gsterir? Bu tehlikeleri
gryorsak, bizi cellat yapan antisemitlerle istemeye iste-
meye derinden derine duyuyorsak,
ki bizler kendimiz k. dar Yahudiler da d-

gre antisemitizmle zere yeni
bir Yahudi Buna ok sevindim, nk
bir iten Yahudilik ruhunun yeniden ge-
gstermektedir. Ama bu demek bir
mi? Birok Yahudiler hem de iyileri, bir gnl alak-
Bunlardan
biri bana dedi: "Bu da mi ve biraz salaka,
ama iten ve derin bir utanla ekledi: "Antisemitizm ve
Yahudi sanki pek nemli mi?"
Yahudilerde bu rkeklik ama bizlerin
onu mu? Zenci yazar Richard Wright
son zamanlarda dedi: Devletlerde bir zenci
sorunu bir akinsanlar problemi Biz de yle,
diyebiliriz: bir Yahudi meselesi bizim
kendi Biz, da kurban gitme teh-
likesini bile bile bu kendi stmze almazsak gz-
mz kr demektir.
112
Antisemitizme ilk kurmak Yahudiye
bize Byle bir Yahudi problemini or-
tadan belli duruyor, ama btn Fransada
dalbudak salar, devlete desteklenirse, lke-
ler de giderek bu uyarlarsa ve sonunda
hepsi bir rgtte derlenip bu byk
birlik nerden ve haberleri
protesto eder, elkoyarsa, kendisi yolu, rad-
yo ve benzeri aralarla propaganda yaparak et-
kiler yayarsa ... Byk sonular elde edilebilir. Her
nce antisemitizm 1
bir rgt iinde grevlenmek verir, byle l-
l birliklerden olan ekicilik
Yahudi stne pek kafa da ker-
vana katabilir. Sonra byle bir organ "gerek yurdu" dev-
lete ve devlete stn sayan kimi devletin
genel kendi ideal yrten
gerek bir olur. Bylece, antisemitin
elinden gereklik mitine dayanan en sevgili da
olur.
ortaya koy-
tutku dayanma gcnn bir gstere-
Yahudi olur-
du! Bu tutkuyu alevlendimiek iin g-
nl En iyilerinde bile bu
erdem bulunur, ama herkese anlatmaya
ki, Yahudinin kaderi kendi kaderiyle birdir,
Yahudiler btn hibir
hr olamaz! Fransada ya da btn dnyada bir Yahudi ha-
yat korkusu iinde titredike hibir kendini gven
sayamaz!.
113
ALMAN
W ALTER
SON SZ
Jean-Paul Sartre "Existentialisme bir Humanizma
1946 'da Paris 'te
"Mentenant Club"de bir konferanstan ibaretti.
Eksiztansiyalizm bir direnme (resistance) felsefesi olarak
Fransa'da ilk tarihsel dnemini bir yandan Mar-
ksizm ile evrelerinden bir yandan
da kendi sweterli, moda
savunmaya gei-
yordu. Temel yergi (hiciv) olan bu ve
metin Ekzistansiyelizm felsefesini pozisyon-
belirtip z - yeni anla-
yolunda kaynaklardan biri Tonu-
nun olanlar orada felsefenin en tezlerini
gibi keskin okuyucular da Ek-
zistansiyalizmin i ve
greceklerdir.
114
Konunun pek onun iin Sartre ilk
onu iki blgeye szcleri olarak Karl
Jaspers ile Gabriel Marcel'i Eksiztansi-
yalizmi; 2) Martin Heidegger ile kendisinin nclk
"Dinsiz Ekzistansiyalistler". Oysa Sartre 943 'te ana
filozofik ve Hilik"de Heidegger ile kendi
nemle nmzde-
ki denemede "Dinsiz Ekzistansiyalizmi" tm bir felsefe
olarak gsteriyor.
Sartre, Ekzistansiyalizmin hikayesini dinleyen-
lerin biz burada birka izgi
ile bu gidermek istiyoruz.
Son beri kendi stne
rinde, dnyadaki durumu ve evren iindeki yeri ile ilgili
pek bir ve kayma son
zamanlarda ise bu . bir gerginlik ve keskinlik
bundan tr, bir
duygusuyla ne sorusu, Karl Jas-
pers'in sonsuz refleksiyon medyumun-
da yeni genel tutumla" yeni ce-
Temellere dokunan filozoflar, ve
yazarlar hep bu pek kkl duygusu stnde
dunnakta; tedirgi, ve hilik korkusu,
bir evren yalmz olma ve nihayet
da lmeyi de bir ereksiz'lik, bir
rknts yresinde dnmektedirler. Bu rkn ge-
Friedrich Nietzsche'nin
tr!" nlemesiyle Karl
bir ideoloji kertesine indirerek meydan dur-
ona gre insan bu suretle gerek'ten kamak
istemektedir. buna bir yeni bir radikalizm
115
ve (hman) bir "insan
bir Kork"U
ile hilik felsefenin ana olurken
da grntlerinin uzun figrler
dizisi yer Hoofmannsthal'in Lord Chandos',
Georg Albert Camus'nn tasvir
Sisyphos ve nihayet, p tenekeleri ve i-
ek stne
dalan sakat can-
Daha Fr. Nietzsche ve onunla zamanda
Danimarkah Sren Kierkegaard znde bir
eksilme, bir yitme grdklerine O zamandan
bu yana bsbtn bir ( dec-
reation) felsefe ve gittike daha ok be"'-
liren bir zellik Bu yitim bilerek ya-
ve onlara tutum tepkiler oranda
insan kendini olarak
insan bu yetersizlik duygusundan onun
da (kendi stne Heideg-
ger'in diliyle "var tm" meydana gelmektedir.
temel tmeeleri de Heidegger -varolan- .
lardan biri- bilim Bu insan denen
bir varolan btn iine ve bu suretle bu
ile ve bu sayesinde o varolan neyse ve
yle Bu ieri kendi yolun-
dan yine var olana, ilk kendine oluyor". Bu
pek znel, ama btn bir acun yaratan durum fel-
sefesinin Eistanzpilozophie olup bunun daha kkel ve
politik aktif eistentialisme deniyor. Her
ikisi edebi dile
aktel durumu zden bir bir yaban-
116
(e istence) ile zm z
(felsefe diliyle Essentia) birbirinden ve
Bir insan felsefenin
boyunca kabul gre
gereken O metafizik bilanoda
bor hanesi dolduramaz. Biz ana plandan
zden bir bunu
iyice biliyoruz. Bu durumda sorular soruyor ve ver-
mek iin yine kendimizi buluyoruz.
var olana oluyor, yetenek ile
bu o var da
yani hibir var-
arasmda sorabiliyor: Neden
neden hilik bu soru stne btn
bir devinim iinde eriyip g-
rr" (K. Jaspers). Ama insan de iinde byle
bir sezgisi, duy-
gusal korku ya da deneyi! Kierkegaard'a gre
korkunun konusu (nedeni) hilik'tir. Korku znel bir deney
her insan bir zaman onu kendi znde
(eksistans) felsefesinde korku (tedirgi) temel ko-
yucu, bir nem Korku her
ve ncedir. "Cognitiv" (No-
vum), devrimci nitelik budur. dene-
meyi biz ruh du-
rumuna -korku, gdsel esriklik,
sululuk gibi hallerde Heidegger diliyle
duyurum (ilham) bile .. dpedz duyusal
ve gdsel halimizde olur." (Heidegger'in iin-
den kendi hrriyet felsefesini sisteminde korku
"temel ruh hali" olup bilin bu ana-
117
dan nedeni hilik duygusundan geerek
zel felsefe diliyle (tanszendirerendes
Dasein) (Kraenzlin. ancak bu kendi kendi-
ni teye yeni bir onur gizli korku
zemininde tutulmakla onun
bir yer tutucusu (naibi) yapar. (Heidegger). Heidegger'in
ve Zaman" eserinin 6. blmnn 40. paragra-
tam bir olarak
korkunun esas hali" (Grundbefindlichkeit). Bu pa-
ragraf korku Ekzistans felsefesi
klasik bir analizi olup, sonu: "Korkunun nedeni ...
"Bize korku veren ne tek tek idrak
verileri", "ne ne bu" "hatta hepsi bir-
den de "korkunun dpedz dnya-
da bulunmaktan ileri gelir". Paragrafta aynca
zm de Korkuda deneyi yap-
ki var olabil-
me" dir. Onu bu halinde bize "aan" tm rast-
ile bize bildiren korkudur.
bu onu kendisi
stnde belirir acaba? Burada Heidegger'in kavram
analizini bir an bir yana "La Nausse"e
ele figr olan Antonie Ro-
guentin byle bir not etmektedir:
"O an bir gibi du-
ruyordum, rperti veren bir iinde
Ama bu iinde bile yeni bir beliriyordu:
Tiksintiyi onu iimde duydum ... Esas olan tesa-
dftr, ... Tesadfen bir
rktlebilen bir grnt o salt gerek, nedensiz
gerektir. Her nedensiz: bahe, kent ve ben
118
kendim." Grlyor ki o korkusu Antoine Roquen-
tin'e nedensiz, tek var olabilme
olarak Salt olarak!
Bu deneyden nce yani biz ve inan sistem-
lerinin, ve gvendirici
da bize Ortak tutum ve
biimlere uyarak genel lere ve kurallara gre dav-
evreye uyar, "dedikodu "ne derler ku-
runtusu" (Heidegger) ile
inanarak giderdik Ne zaman ki korku, tedirgi
bize btn bu "aar" da o tehdidin
zorlu duygusunu olumsuz onurunu benimsernek zorunda
o zaman iine konformist bir btnn
olmaktan ne ne
kendimiz bilir ve de-
toz olup sonsuz gerekler yok
ile ahlaksal ve ltleri yaramaz ol-
lleri iinde
lenebilecek en byk (Heidegger). yle
bir noktaya ki, orada ne dnya, ne kendi var-
bizim iin kendilerine gayri bir an-
lam (transzendent) kop-
zerklik, kendini ve gvenme, bununla
birlikte de insan giden yolda son ke-
sin Nietzsche'nin s-
tne Heidegger'in bir denemesi ki, orada gdlen
teze gre: Yeni gelmesi beklenecek biyolojik bir
"stn tr" (Superspezies), Nietzche'nin "berrnensch"i
bugnk biz kendimiziz.
kalbine tedirgiyi ve
stne kendi hkm veren ve son "ne olup bitse de-
119
yoktur" olan bugnk insan! Bu yeni insan soyu yeni
bir tarih, sregelene hi benzemeyen bir gir-
mek zere bulunuyor.
Bu gereken tip yle bir yle bir dnya ya-
ratmaya ki, orada yoktur, btn so-
rum kendine, ve
toptan olmak" bilincinden bir
kendini bulma, kendi kendisi olma
kendine sorumunu
budur. (ve
bu ahlaki Heidegger felsefesinin ta-
rihsel grevlerden biridir. Onun bu
geri vurgu ile bize Hitler'in onu
o karar Alman
ancak Heidegger'in gz gerekte ok daha
uzaklara dikilidir. sosyal dzenler ortadan kalk-
sonra da, yine ya da
bir anlak hkm girecek
Burada Sartre ile Hiedegger en bir-
oluyoruz. elimizdeki ya-
"al" Eitentianlisme et un Hamunisme"de, z-
gr hatta onun zgrlkle bir ve oldu-
mahkum ve btn sorumlu
Heidegger'in azim-metanet
daha ok bir bulun-
hemen Sartre-, Heidegger'i
yor. Heidegger felsefesinin arka son bir mistik
halde Sartre ondan bsbtn
O olarak almakta-
Felsefesini "hmanizma" bu yerin-
dedir. Paul Tilicih bu konuda diyor: "Sartre bugnk
120
ekzistansiyalizmin sembol nedeni budur. O, bu
durumunu temel daha ok
ve
tam bir psikolojik drstlkle sylemesine borludur. Bu-
rada zellikle z kendi tezini gz
nnde tutuyorum. Bu kk sz btn ekzistansiyalist
bir gibi Bunu btn ek-
zistansiyalist, en umutsuzca ve en ortaya
sz saymak yerinde olur. Szn
zsel bir ya da bu bir tek nokta-
da, kendinden ne isterse onu nokta-
ibarettir. bugn ne ise onu
kendi ya da "Kendi kendisi olmak cesareti" de-
de yine
ekzistansiyalizmi kendi kendini ta-
sarlayan znenin hmanizmi olarak (Nite-
kim yazar, Denemenin daha sonraki
sonundaki? Bu ekzistansiyalist hma-
nizma klasik geleneksel biimlerinden ke-
sin olarak Skolastik, Rnesans Alman
idealizmi, Augus, Comte'un dini -ki tepe-
sindeki kendisi Btn bu
hmanist sistemler klt, sy-
leyeyim, gtrr. O bizim giden bir h- -
manizma olamaz! burada neden "kom-
nizme gtren klt" bir yana
karak, ne demek daha grelim: onun
bir benlik"
kendini tasarlayan ve
olup, kendi bir kanun koyucu tek
iinde "kendi kendini suunun
121
yolunda hibir umut beslemez. ben-
likten ama tek tek insan, birey demek olup, z
bir ahlak gibi stnde bir
da inanmaz; zgr olarak tek Hem
de bu tek kararlar tuhaf Btn insanlan
"Bireysel eylem btn
diyerek gzden geirirsek ne demek
Ona gre birey Komnizm iin tek
evlenmek iin girmek ya da
et yememek iin karar bunu kendisi
o "bir yasa koyucu gibi hareket olup,
kendisiyle birlikte btn da
salt (kategorik) ne kolay akla getiriyor,
mi? Peki bu neden ileri geliyor? Bunu anlamak
iin 1946'da "Men.enant-Club" da Ekzistansiya-
lizmi salona hale getirmek grevini stne
bilmelidir. Ekzistansiyalizmin iten gelen bir
inanla yolundaki inan-
gerekiyordu. Azim ve karar ser-
bir yerlerde izmek, onun bir
meyi belirtmek istiyordu. Bu istek onu,
olmadan, ahlak fazlaca yak-
bu yzden kendisiyle
ye Kant, ki da-
yanan istem (irade) znel dev duygusu
ya da "kategorik BUYRUK" olarak iimizde
ne ise o biraz birey-st olup "iyi niyet" bu
kategorik deve (sollen) Oysa
kategorik yoksar, yani bizim etkimiz
ve buyruk kabul etmez. Ancak serbeste
seim yapan bireyi "kanun koyuculuk yetkisi" ile donat-
122
kendisiyle birlikte btn da iin,
Sartre istemeden Etik'ine kategorik
yol kendini bir ahlak olarak yle bir duru-
ma ki, Kuhn'un gibi bunun
tm ekzistansiyalizm ile de bir ilgisi yoktur!"
Ahlaksal hallerinde yarar bulmak
iin denemesine eli Da-
ha onun durumu da Alman ona
gelen
Annesinin ona yok-
sa gitsin? Sartre'da
tutunacak bir dal bulamaz ve kendi moral
iin belirsiz okumakla yetinmek zomnda
Ne istersen yap, ama iyi yap, zekice yap!
git ve ona uy!. .. Sartre moral felsefesinin en
yksek biricik ola-
rak hrriyeti byle koruyor. Elimiz-
deki zgrlk iin istiyoruz" szn de
nitekim. ve Hilik" da
szleri alabiliriz: "Ontoloji
moral kurallar koyamaz. O var olanla Buy-
ruklardan (imperative) bildiriler (indikative)
imkan yoktur." Ama filozof buyruksal
n verirken somut durumu
onun karar yolunda belli bir
umut besiernekte idi. Burada okuyucu ekzistansi-
yalizmin durumuna dikkat etmelidir:
na gelen ekzistansiyalistleri iin genel ola-
rak geliyordu. O btn in-
bir tufan idi. Bu durumdan kalkan felsefe, Al-
man ezgisi bunalan halini toptan insan
123
soyuna mal ediyor ve herkes iin
birey (yani onun da eziyet ve
yapan ona "Cehennem" tekiler, fa-
Almanlar!
Bu Almanlardan hangisi Fransa'ya gelmeden
nce Heidegger'i okuduysa, o da kurbanlan gibi
ve felsefesinden kendi zgrlk
destek serbeste ve bu-
lup o her ve
grmeye Bu "Hilik naipleri"nin da
kendi filozofunu ve nemli olan "Metafizik
Nedir"i buluriuyordu. byle
bir politik dururnda iki ulusun tarihlerinin en
dramatik bir bir halinde bulu-
nuyor her ikisi de birbirini ldrme filozofik
kurallardan ve Heidegger'in felse-
fesi aktel olarak Hitler'i gste-
rirken, Sartre da "ne istersen yap, ama iyi
yap, zekice yap" vermekte idi.
124
II
Kendi bulan bireyin, ne isterse hr-
riyetinin znel bir olarak grnmemesi iin
engelleyici bir Sartre bu
cmle ile belirtiyor: hrriyeti-
ni kendirninkine hrriyeti kendime ama
alamarn!" Bu fikri daha kolay
layabiliriz:
"Yahudi Sorunu stne 1945'da
ve ilkin "Les temps modernes" der-
gisinde "Antiserntin Portresi" Ya-
tm iinde bu, pratik bir rnek rol
Sartre antisernitizmin analizini kendi hrriyet felsefesin-
den hareket ederek yapmakta
z-tasarlarna sresince kendini serbeste antisernit olarak
125
seen insan tipini tasvir etmektedir. Antisemit,
ve Hilik" ilgili blmnde kin
bir Kin gden "yle bir dnya ister
ki, orada tekinin yeri O kin konusunun belirli
bir huyunu, dpedz hedef
,onu yok bilmek ister, "Ya hep, ya hi" der. Kin
dan, bir grnse de gerekte btn insan-
lara Kendisine yok etme kin
ilkesini (prensibini) sndrmek ister. Oy-
sa kendisi iin serbestlik, hatta kendini
kenetleyen kinden bile ister: tekinin
kastedebilmek iin: Antisemit (bedahet) ile ili-
"Yahudi"nin antropolojik bir olma-
hi umursamaz Grekler "barban" nedenlere
kulak olarak bu en iyi antisemite uyar.
O Yahudilikten yana olan her grmezlikten gelir,
.. olan gereklerin (kusurlann) tarihsel ve sosyal ne-
denlerini aramaz. gibi o her nce
kini korkun grnmeye de
Kendine benlik herhalde
rktmeiidir. ile ktnn ls antisemite
tan bu onun erdemi olup,
kandan olanlarla Kendini antisemit olarak seer-
ken bu kan
da birlikte Onun iin de kendisinin iyi Yahudinin
de kt Ktleri yok etmek ise
iyilerin devidir.
Kin ve son Sartre,
ve Hilik" blmnde Orada sy-
lenenler sanki konumuz iin "Son are" ile
yok edilenlerin lm kendi kuran elemanlar-
126
dan biri Her
kin sonunda suya Ancak, kinin tekini ol-
sa da onun ortadan
yle olunca da benim el iin olmam kayarak
biri haline gelir." Kini-
min konusu ortadan ben bir
ve oldum, nk bu lmle ken-
dimi ondan bir kurtarma da ortadan kalk-
oldu. O bu, hi bir sre iin elimde
idi; ona onu kendime konu Sadist
olarak onu alalmaya
zorluyordum; ama izin veriyor, hrriye-
tini elinden O iin ben ne idiysem
di bu, onun lmyle, bir gerek bu
hi ... ) Onun lm kendi
lmm gibi beni belli ve bir konu haline getir-

127
III
Ekzistansiyalizmin "hrriyet iin hrriyet" ah-
burada bir ite tkezliyor:
ve sndrme demek ol-.
antisemitizm gibi ve
kamuca yle kabul nk rnek totaliter
Ya bu gibi sular komnist ka-
ne olurdu? Hemen ede-
lim ki durum burada derhal ve komnist
daha yol veriyor. Sol
totaliter ynetim de yapar, kendi felsefe
gre ezer ve yok eder; insan
uzak gzlerle gzel ve irkin ne isterse
yapar. Ama hafifletici,
emindir, nk o sular
diyalektik gz
1789 devriminden beri sregelen ulusal gururun ko-
128
ruyucu rtldr; ya da
lamak kalbe zevk verir. Btn ve "Diyalek-
tik gelinceye dek onun en parlak tem-
silcisi Sartre, hep tezi Marksizme
dilik tm yklemek nk o daha
ocukluktan Marks bugn
kirelenme alametleri grlse bile, ne Kireten-
me (sklerose) normal kocalma ile ilgili Sartre
lan ilk blmnde byle diyor. "Marksizm
bitkinlikten ok (lo in detree epuise ), Marksizm
daha pek gentir, ocukluk (presque en en-
fance)" ve yeni "C'est a peine
commence de se developper)".
Bir yandan Sovyet Macar
cinayet olarak damgalarken br yandan komniz-
me sempatisini, sonra da
gstermek iin haydi Sartre"a
geelim; aman 1956'da "L'Expresse" gazete-
si ile tutumunun g-
ve dnyada trl sebep Sartre,
Sovyetlerin sulardan nefretini bildirerek Sovyet
hkmetine protestolar imzalamakta, ama yine g-
ayak dirernekte idi: ve zgr-
ancak Komnist Partisinin ola-
. bilir! Bir yandan "Bugn Komnist Partisinin ba-
bulunanlada etmem ne mmkndr,
ne gelecekte; her szleri ve her otuz bir
ve kafa sonucudur," diyor ve
hemen gn birok hayal

"Ben yrekli ve onurlu
129
komnist partisi iinde da
Hatta onlarla halinde
da saklayacak
"Materyalizm ve Devrim" Sartre,
krizinden on nce "Les Tamps mo-
dernes" dergisinin Haziran - Temmuz 1946 g-
rld. Bu o zamanki tutumu ile ara-
ne byk fark daha iyi belirtir. Intelligens-
tia de Cafe flore ile gen ekzistansiyalizm ile komnizmi
birbirinden kesin olarak parlak bir felsefi operasyon
diye nn Lettres Franaises ve Action gibi
hizmetinden daha ok, hrriyet felsefesine
borlu olan Sartre, bu nihayet
geri dnyor, Ekzistans felsefesinin Marksist
toplum belirtiyordu. Marks'-
tan nce ve Marx ile birlikte de Heidegger'i
bu belli Dev-
bir zgr karar veren tek (birey-
den) sz Deneme'de Sartre; Marksist kur-
vaadine inanmakta idi. Tarihsel materyalizmin bilim
devinin stnden fke ile rtsn ekiyor,
metafizik karakterini belirtiyordu: an-
ki Materyalizm, Pozitivizm postuna bir
Metafizik olup, bu kendini n-
k kendi iin yer

Deneme bir reddetmekle solcu
devrimeiye ekzistansiyalist bir tip olarak ve tutar,
nk Sartre'a gre devrimci devrimci olmak iin de "Ma-
teryalizmin mitine muhta Onun gerekten muh-
ta yle bir felsefe teorisidir ki ona gere-
130
eylemden ibaret dnyada eylem halinde
sonu gibi anlamak demek
sylesin; bir Eylem hem meydana
hem de demektir."
Aktif bir devrimci iin Ekzistansiyalizm"den
daha bir felsefe biimi olamaz. Devrimci, Sart-
her bulur, iin de
tarihsel materyalizm mitini kolayca bir yana ata-
bilir. Sartre, temel olan
abes" tezinden devrimci iin bir
gereke, bir haka eliyle kurulan ko-
lektif dzenierin her biri yerini bir sonrakine e-
kilecektir" det. Aktel durumunu kavramak ve bu durum-
dan bir yenisi
iin hrriyet denen budur, durum yo-
lundaki bu zel Bu nokta ok nemlidir, zira
serbest hareketi" fikri olduka soyut iken bu sa-
yede et ve kan elle tutulur bir olur.
kolayca ki, "Eylem halinde bulunmak de-
mek, ehresini demektir" szyle
kastedilen devrimci harekettir. Devrimci hareket; biricik
harekettir. o kadar!
bu kerteye gelince, eski cafe Flore'un sahibi
ekzistansiyalistleri birbirine Bu ne demek olu-
yordu? hrriyet iin hrriyet"
diye insana engin bir duygusu
veren felsefesi birden bire zel,
(izafi) bir oluyor, halde, her
ancak politik ortam, tarih, toplum, sistem erevesinde bir
,hrriyet demekti; oysa Kierkegaard vaktiyle bireyi
bu ereveden "Existance"a is-
131
Devrimci eylem bu devrimeiyi nereye g-
trr, diye sorup sonunda cevap
daha ve gzkyordu: Hegel'cilik hortla-
dernek tarihin
si daha da sosyalizm devrimci
kendi kanununu kendisi bulmak Onun hma-
nizminin de sosyalizminin de temeli budur. O, hi
mez ki sosyalizm, tarihin bir dneme onu bek-
lemektedir ( ... ) O, bilir ki sosyalizmi kendisi
(. .. ) Sosyalizm bu anlarnda ernekleye ernekleye
ancak tarih iinde ve tarih sayesinde
hr bir Dernek ki devrim ile
ilerleme bir ve Ekzistansiyalizrn"
kendini bylece o ilerlemenin felsefesi olarak ve her
bir "sosyalist cumhuriyet" yolunda yrmekte ol-
oluyordu. Bu dnyada her ve
abes'ten ibarettiyse de bir Sartre, Kier-
hrriyet ve medyum'unda titanca
olan bu byk hrriyet felsefesini olay-
uydurursa, geriye ondan ne Geriye
tarih geriye insan olarak
"zahrnetle ve bir sosyalizm"
serbest eylemi, yeni bir toplum dzeninin hiz-
metinde politik bir grev olup Bu dene-
me'yi okuyan, tek bir zgr hangi an-
lamda btn anlarnakta glk
ekrnezdi. Hmanizm gibi devrimci
aktr ancak sosyalist -komnist bir toplum dzeni iin
kanun- koyucu olabilirdi. rktp bir
ve fiziktesi silinip Gitsin;
ama gkkubbe ktkten sonra bu felsefe onun yerine
132
bir tarih koyarak her olup biteni onun-
la gsteriyor, devrim yolunda ve ruhunda olmak
terr ve insan bile yasal
yerine diya-
lektik Marksizminki Kapitalizm -proletarya
toplum ve herkese mutluluk!
diyalektik oyunun ikinci perdesinde, ve kan
btn bunlar "sosyalizmin
zahmetli ve toplumun
gze
Evet, ruhlar birbirinden rkp Dostluklar
bozuluyor, 1952' de Sartre ile
Camus'nn devrim stnde gste-
ren ileri "Ayaklanan ya-
Camus, ki, iinde
Nihilizm btn ha-
linde insan ve rejimine gtryordu.
dek felsefe tutulup pratik alana
olan muhakkak bir gn, hr-
riyet'in tam tersine Albert Camus'nn bu
Fransa'da gibi hr
yerlerinde de Ama Sartre, fikirde
itiraz ve direnme onun dergisi "Les Temps
Modemes" den geldi. Ona gre Camus'nn Marksizm ve
Leninizm stne "objektiv reaktinonar" idi. Bu
iki o zamana kadar giden
ynlere Politik sola gre Camus ora-
da, hrriyetin bir eylemi
olarak devrimden "Devrim ide-
den, ilkeden o tarihsel deneye ide'nin
demektir. Ayaklanma ise tek deneyden ide'ye
133
harekettir. Camus diyalektik leme ve
herkese mutluluk iteler: "1 789'da ortaya
toplum, Avrupa iin ister. 191 7'de
toplum ise dnyaya egemen olmak ister. devrim
ise byle dnya fikrine gtrrken
( ... )isyan eden, ayaklanan, kendini SEZAR gibi
maktan bir Devrimde sz konusu
olan, Nietzsche'nin gibi, soyu, tr
bermencsh idealini isteyerek herkesin
bu yoldan Karamazof'un
gibi. Meczuplar ilk defa sahneye
bir ve erk istemi'nin
insan gcyle de-
ve gerele lanet
gc elde silah her zaptetmektir. Devrim,
zellikle kendine materyalist diyen, bir metafizik
bir
malum. Sartre, dergisinde ken-
dini savundu. Sinirli ve kmseyen bir tonla: "Gzel ruh-
lar cumhuriyetinin kendisini olup ol-
Camus'den sordu. Camus'nn bir
elekten geirdikten sonra ve halk
biricik umudunun komnizmde oldu-
"Komnizm," dedi, hi
rm insan bir dzen kurmak iin ileri
srlen biricik denemedir."
ve Devrim" hakikatle devrimi bir kar-
Camus, hakikatin her zaman kazanan tarafta
sylyordu.
Her iki filozofun bylece birbirinden
gsteriyordu ki, ekzistansiyalizm bir Schisophre- .
134
nie krizi geirmektedir ve birbirine bylesine
ve tek bir ad tutmaya olanak yoktur.
en ok hrriyet Cam us' a
gre o, Kierkegaard'da gibi, tek zgr-
demektir. Kendini tmlenmesi bir
olarak gren birey, yolunun zaman sresinde sorumlu ol-
zamandan daha fazla bir bir ya-
ratmaya abalar. Sartre'da ise bu byle Ona
gre insan tarihsel hareketin sosyolojik anlamda
toplum bir iinde bulunuyordu. Bu in-
san, ne biliyor, hem kendini, hem z-
n kendisi ve ile birlikte yn
diyalektik materyalizmce bir olan,
gelecek yolunda zafer tasarlayabilirdi.
n kurban eden Existans (birey) hniyet sorun-
diyalektik'in kanunlanna boyun
zmleyebilirdi.
Camus ile sonra ve Macaristan olaylardan
beri, durumda nemli bir mudur? "Di-
yalektik belli
ynsemeye Sartre bu Marksiz-
mi felsetesi" olarak ve
kendi Exzistansiyalizm felsefesini onun erevesi iinde
(a I'interieure de la philosophie Marxiste).
Eski durumunu Existansiyalizm,
nun tutum ve anlamak iin kendine zg yn-
temiyle Marksizmin zel bir bir bilimi kerte-
sine gibi, kendisi de bu alakgnll ro-
lyle "une enklave dans le Marksisme luimeme"
olur
Sartre, Marksist felsefeyi sayarken onu
135
daha gz nnde
daha ikinci perdesinde
ve herkese mutluluk idealinden daha ok
bizim Sartre'a
gre ancak Marksist ana stnde
bilir. (Ne peuvent se former que sur cet humus). Bugn
Marksist kendine evren
(ufuk) iinde kalmak yoksa
gider ya da hibir sylemeyen "geriye
bir verim
Kierkegaard'da sonsuz (reflektion) olarak
layan Existans felsefesi kendini
(belirleyen) btn sistemlerden
istiyordu. Sartre'da ise o felsefe kendini a-
alta alalta, Marksist felsefesinin humus stnde
ancak ve zel bir asalak bir ot ha-
line Bu onun bilinmez; ama
durum budur.
Valter SCHMIEHLE
136

Sartre - Ozgur Olmak PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sartre - Ozgur Olmak PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JEAN-PAUL SARTRE

You might also like