You are on page 1of 108

Atakan

Dil Felsefesi
Paradigma
2000

nsz /3
Szlk / 5
Kaynaka / 87
Dizin / 91
Dizin / 97
bir terminoloji, ait bilimin
son szn gerektirecektir."
Georges Mounin
dilbilirnci
nsz
niversitesi Felsefe Blm 'nde 1995 beri
yrtmekte dil felsefesi dersleri iinde belli
dil felsefesi terimlerinin bir gereksi-
nim izlenimim giderek Bunun zerine,
daha bir ortaya dek, en
olan elinizdeki
uygun buldum.
Szlkte dil felsefesi terimlerinin dil felsefesi ya-
dilbilim, gstergebilim vb.
alanlara ait terime de yer verdim. Szlkteki te-
rimler - dil felsefesi olmayan ya da
hemen fark gibi - dilbilim terimlerinin
Trke iin aba (Berke Vardar,
Aksan gibi) dilbilimciler ya da dil felsefesi emek
(Arda Denkel, Levent Aysever gibi) sekin bir
kar-
Kaynaka'da yer alan
akademisyenlerin burada tek tek anma-
Bu szlkteki kusurlar ise
kusuz onlara aittir.
gibi bu de motive edici
destek veren Do. Dr. Ahmet Cevizci'ye en
iten Dil felsefesi dersi alan ya da
analitik felsefeyle ilgilenenler iin umuduyla ...
Bursa, 2000
Atakan
A
Ad: name, Fr. nom]
Tmel ya da tekil dilde temsil eden birimler. Ge-
leneksel dilbilgisinde adlar, zel adlar ve tr adlan olarak ikiye
Bu tekil ve tmel
terimlerdir. 'Sokrates' bir tekil belirten bir zel
ad, 'gezegen' ise belirli bir ve ktIeye sahip gkci-
simlerinin tmn belirten bir tr
(Bkz. zel ad, tekil terim, tr
onomasiology, Fr. onomasiologie]
Dilbilimin biri olan herhangi bir kav-
ramdan hareket ederek, bu herhangi bir dilde
dile ve bu dile hangi etkenlerin rol

nominalism, Fr. nominalisme]
i. Platon ve Aristoteles ile ve
boyunca sren Roscelinus gibi
fiIozofIarca ve "tmel" denen gerekte
var olan zleri belirtmeyen sesler, bii-
mindeki tez.
6 Dil Felsefesi
n. Dil felsefesindeki daha zel Kratylos diyalo-
geen nesnelerin
dan biimindeki zc sava
Bu gre nesneler, insanlar
lara olarak Bir nesneler
iin zorunlu ve ideal adlar sz konusu olamaz. Adlar zorunlu

(Bkz. ad, Kratylos, zclk, thesis i physis ay-

named, Fr. nomination]
ya da nesnelere, dilde temsil edecek
verme. ilk
Platon'un Kratylos olan bir ok dil felsefesi
konu Bu taraflar (Hermogenes,
Kratylos ve Sokrates) ve tezleri irdelemekte
ve her bir onun yoksa insanlar
bir
Analitik felsefe: Bkz. felsefe
allusion, Fr. impficitationl
Grice' a gre - "en az aba ile en ok
formle edilebilecek bir tutum ilkesinin -
bir olarak, genellikle olan
iletilrnek istenir. Grice, ile ko-
bir birbirinden
"o ama diyerek, genellikle
olarak kabul ima edil-
mekteyken, bir nnde A "param yok" dedi-
ve B ona dnp " az ileride otomatik para ekme
makinesi var" biiminde B, bir banka
ve da para
Bu gibi durumlarda sylenmeyeR
verilmektedir. (Bkz. tutum ilkesi)
Dil F else/esi 7
Anlam: sense, Fr. sens]
En genel bir dilsel ifadenin gndermede bulun-
sabip ierik. Dil felsefesi-
nin sorunu olarak anlam, bu ne
belirlemeye kuramlar iinde
"ideci
bu dilsel bir ifadenin zihinde "ide" olarak
"gndergeci
ise, nermelerin gndermede olgu

(Bkz. ideci gndergeci kuram)
Anlam vagueness, Fr. vague de sense]
Carnap gibi filozoflara gre, iinde "ben", "bu",
gibi ben-merkezci! terimler bulunan tmcelerin
durum. bu trden tmcelere
bir verilebilmesi iin, protokol ifadelere
ifade etmektedir.
(Bkz. ben-merkezcil terimler, protokol ifadeler)
Anlambilgisi: Bkz. anlambilim
Anlambilim: semantic, Fr. semantique]
Morris'in Foundations of the Theory of Signs ve
Introduction to Semantics'te gstergebilimin
biri. Anlambilim, gstergeler ile gstergelerin uy-
nesneler konu edinir.
(Bkz. gsterge, gstergebilim)
Anlambilimsel hata: mistake, Fr. erreur seman-
tic]
Kendisini herhangi biri - ya da daba
- olmayan bir gstergeye
tmcelerin durumu. "bitkiler zenle bilenmektedir"
8 Dil Felsefesi
tmcesindeki "bilenmek" bitkilere yklenebilecek
bir gsterge Anlambilimsel hata, rnekte de grl-
gibi, durumlanna yol
(Bkz.
rherne, Fr. rherne]
Austin'in Words and Deeds
dzsz edimini alt-edimden biri olan
edimini rn olan Austin, bir tmceyi
belirli bir anlam ve gndergeyle szceleme sonucunda ortaya
konan rne vermektedir. bir
kimsenin bir olmak
. iin stnde" szcesi bir an-
.
(Bkz. edimi, dzsz edimi)
edimi: rhetic act, Fr. acte rhetique]
Austin' de, dzsz edimini alt-edimden biri.
edimi, bir dillendirimi belirli bir anlamda ve
belirli bir gndergeyle kullanmaktan ibarettir.
stnde" dillendirimi, ara-
yan birisine bir edimi gerek-
.
(Bkz. dillendirim, dzsz edimi)
nonosense, Fr. non-sens]
Bir dilsel ifadenin herhangi bir ierik
yoksun ka-
nevienin gznde ayaklanma tmcesi, anlambilimsel
hata nedeniyle
(Bkz. anlambilimsel hata)
Anma: ve Fr. rnention]
Bir dilsel ifadenin anlambilimsel bir kenara
rak, saIt biimsel n plana sunmak.
Dil Fe/sefesi 9
'''masa' drt harflidir" tmcesinde, masa verilen nesneye
gnderme 'masa'
(Bkz. kullanma)
Ars combinatoria: (Lat.) Leibniz'in
basit birka kavramdan yola daha kavram-
lara Leibniz bu her trden bilgisel et-
kinlik iin bir yntem olarak
matematiksel gibi evrensel simgelerden
kusursuz bir bu dilin her trden yrtme
formu olarak
(Bkz. ideal dil)
Assertorik nerme: assertoric proposition, Fr. proposi-
tion assertorique 1
Modal nerme trnden biri. eden
iyilik grr" gibi tersi de olumsal as-
sertorik nermelerdir.
(Bkz. modal
Atomsal tmce: atomic proposition, Fr. proposition
atomiquel
atomculuk olarak bilinen
molekler tmcelerin analiz yntemiyle atomsal bi-
ne srmektedir. Bir atomsal
tmce, zue, yklem ve nerme for-
mundaki bir bildirim tmcesidir. Russell'a gre, filozofun
biteviye byle tmcelere
(Bkz. atomculuk, molekler tmce)
Austin, John Langshaw: (1911-1960) filozof, 1952-
1960 Oxford niversitesi'nde ahlak felsefesi
profesr olarak grev Aristoteles ve Leibniz felse-
fesi zerinde "Dilci fenomenoloji" bir
dizi sz edimleri zmlemesi ve bylece ar-
10 Dil Felsefesi
olan Searle'n daha bir kuramsal er-
eveye oturacak olan "sz edimleri teorisi"nin temellerini
Austin, gndelik dilde olarak szcelemlerin
ciddiyetle ele felsefedeki kimi geleneksel sorunla-
zmne savundu ve bu Witt-
post-Tractatus dneminde yoldan ilerleyerek
sonradan "gndelik dilin felsefesi" olan
ncleri yer dilin dnyaya
biricik biimindeki tezini benimseyerek
dili konusunda zmlemeler Austin'in dil
anlam sorununa nerilen zmler iin
"pragmatik" bir olarak Frege-
'nin Temelleri evirisi ve kaleme
birka makalesi hayattayken hibir ya-
lmnden sonra, Oxford'taki
Philosophical Papers
(1961), Sens and Sensibilia (1962), How to do Things with
Words (1962).
Ayer, Alfred Jnles: (1910-1989) filozof, 1946-
1959 Londra niversitesi'nde ve 1959-1979
Oxford'ta profesr olarak Language,
Truth and Logic (1936) metafizik
Viyana evresi'nin temel tezlerine
destek verdi. Bu olgunluk dneminde gzden
geirerek bir anlam
savundu. deneysel ierikli
ve kalan dilsel tm-
nn sahte-nerme ne srerek
namayan ifadelerin metafizik karakter da
sahici bir imlemden yoksun dile getirdi.
Dil Felsefesi
B
ve Fr. relation]
anlama yetisinin Kant'ta geen kategorilerinden
esinlenerek, drt ilkesi olarak ortaya
ilkelerden biri. ilkesi,
konuyla gzetilerek
belirtir.
tmcesi: relational proposition, Fr. proposition
relationelle]
Russell ve birden fazla terim ara-
dile getiren tmce. "Ali ile
tmcesi, bir tmeesidir. Russell ve Wittgens-
tein bu tmeelerin, a ve b gibi iki terim ikili
sz konusu aRb biiminde
belirtmektedir.
context, Fr. contexte]
Bir szcelernin iinde retildi btn.
ve dinleyicinin
konumu, szcelernin ne tr bir prosedre olarak gerek-
gibi
12 Dil Felsefesi
conditions, Fr. conditions de fe-
/icite1
Austin'e gre bir edimsel szcelernin olabil-
mesi iin yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu
veren Austin, ne
srmektedir:
A.l. Ortada belirli bir etkisi olan, kabul
belli bir prosedr
A .2. ve prosedr iin uygun ve

B .l. Prosedre bunu bir biimde ye-
rine
B.2. prosedr eksiksiz bir biimde yerine ge-
tirmelidir.
C .1. prosedrn duygulara,
lere ve niyetlere sahip
C.2. niyetli sonuta gerekten

Austin, bu durumlarda edimsel
szcelemlerin
(Bkz. edimsel szcelem)
unhappy, Fr. malheureux 1
Austin'in olarak biri
ya da daha ihHil bir edimsel szcelernin
" iine durum. Austin, trlerini ncelikle iki
ana ve A.l ile B.2 herhangi
birisinin ihHiline karavana, c birisinin
ise ktye kullanma verir. Austin, tek tek her
ihlil:lindeki bir How
to do Things with Words'te
(Bkz. karavana, ktye knllanma)
Dil F efseiesi 13
Belirli belirnlerne: definite description, Fr. description
definie]
"WaverIy'nin yazan", uydusu" gibi
belirli bir tekili gsteren ifadelere ad. belirli
betimlemeler konusundaki gerekte bu trden dilsel
ifadeleri elemeye ynelik bir zmleme rndr.
Zira ona gre belirli betimlerneler, belirli tekillere gndermede
gibi grnen tmceler yol
amakta, bir tmce iinde zne olarak belirsizlik-
lere neden kkeninde onun
atomculuk grlmektedir.
Russell atomculuk dildeki
dnyadaki atomsal olgulara ne
srmektedir. tmcelerin dnyada var
olan ile bire bir biiminde bir ideal dil varsa-
Ona gre, tmceler dnyadaki ta-
ve bir tmcenin da onun -gndermede bu-
olgu durumudur. Oysa ki iinde belirli betimlemelere
yer tmceler, gndergeleri
paradokslara neden olabilmektedir. Bu nedenle
Russell, belirli betimlemeleri elemeye ynelik bir zmleme
yntemi nermektedir.
keldir" gibi bir tmce bu yntemle birbirini
olarak gerektiren nermelere
I. anda Fransa'da en az bir
II. anda Fransa' da en ok bir
HI. anda Fransa' da kim o keldir.
Russell bu zmleme
belirli betimlemesinin ortadan ilk
paradoksal grnen durumun 'Ve lm-
cenin belirtir. Zira
belirli betimlemesinin iinde bir zel gibi
tmce, anda bi-
iminde bir ncle
14 Dil Felsefesi
Belirte: indicator, Fr. indicateur)
n ekler ve son ekler gibi, tmce iinde
szckler. "sana sz veriyorum ki..." sz-
cesindeki 'ki' eki bir belirtetir.
Belirtik edimsel: explicite performative, Fr. performatif
explicit)
Austin'in Words and Deeds
ilkel-belirtik edimsel gre, bir szcelem kendisi ara-
eylemin belirtik
edimselolarak "zgnm" ve
"senden zr diliyorum" szcelemlerinin edimszel gc
(zr dileme) halde, bunlardan sadece ikincisi
belirtiktir.
(Bkz. ilkel edimsel)
Belirtke: ve Fr. index)
aynmda yer alan gsterge trlerinden bi-
risi. Bir gsterge, insanlar ortak deneyimlere
olarak bir olguyu durumda, ona "belirtke"
verilmektedir. bebeklerin bir gereksinimi ya
da duman belirtkesidir.
(Bkz. gsterge)
Ben-merkezci! terimler: egocentric terms, Fr. termes
egocentriques)
Carnap gibi bir bildirimin
gndergesini belirsiz terimlete ad. Drt temel
ben-merkezci! terim Ben, bu, Tm neo-
pozitivistler bu tr terimleri ve anlam
yol gerekesiyle eleme
Camap, bu tr terimlerin
'ben' yerine ad, 'bu' yerine bir belirlibetimleme,
yerine konum, yerine tarih koyularak
Dil Felsefesi 15
ve protokol ifadelere
ileri
Betikbilim: Bkz.
Bildirgesel: declarative, Fr. declaratifJ
Searle'n Speech Acts'te edimsz ereklerine gre
edimsz edimleri gruptan biri. Searle' e
gre, edimsel szcelem olgusal bir bildirim bildir-
geseldir. "Lord Raglan, Alma Meydam ka-
szcelemi, bildirgesel bir szcelemdir.
(Bkz. edimsz edimsz
Bildirim: statement, Fr. affirmationJ
Olgular veren ifadelerin tmnn ortak
anlam gre, ancak ya da
olabilen bildirim tr ifadeler olabilmektedir.
"Dnya ifadesi bir bildirimdir.
Bkz.
ierik: cognitive content, Fr. contenue cognitifJ
Bir szeelemin Bu bir kul-
sahip iletisel be-
lirtmek zere
(Bkz. szcelem)
terimler: syncategorematic terms, Fr.
termes syncategorematics 1
Gelenekselolarak, tek
szck ve tmeeler yarayan
've', 'ise', 'de', 'hala' gibi terimler.
(Bkz. kategoremalik terimler)
16 Dil Felsefesi
c
Camap, Rudolf: (1891-1970) Alman A.B.D.'1i filozof,
Viyana evresi'nin nde gelen yelerinden. 1935'ten l-
mne dek A.B.D.'de Chicaco ve Califomia niversitesi'nde
grev Tm Viyana evresi yeleri gibi Camap da
rulama bir dilsel ifadenin biricik lt .ola-
rak Moral duygu-tutum dile getiren
tmcelerin, ya da yergi ifadelerinin asla bir an-
lama, sahici bir imlerne sahip olsa olsa duygusal
olarak
tnr. son dneminde deneysel bilimlerin terimlerinin
ve teoremlerinin tarih ve toplum bilimlerinde de
savlayarak fizilmlist bir Me-
aning and (1967), and Logical
(1935).
Chomsky, Noam: (1928) A.B.D.'1i dilbilimci. Chomsky'nin
dilbilim dilbilgisi
Chomsky'nin bu temel
bir savolarak, her bireyin dnyaya bir dili
olanak evrensel bir dilpilgisi
Bu tez, sz edimleri ortaya l-
Dil F else/esi 17
kadar dilbilimciler genel olarak kabul
tr. nemli Syntactic Structures, Language and
Mind, Linguistics.
18 Dil Felsefesi

ambiguity, Fr. ambiguitel
Bir szcelem birden ok anlama ortaya
durum. "yemek yedin mi?" sorusuna verilen "bir
"hini! "ne
ya da "belki daha sonra yerim" gelebilir.
zmleyici felsefe: analytic philosophy, Fr. philosophie
analytique 1
XX. Frege, Moore, Russell gibi filozof-
ve Wittgenstein,
Grice, Strawson, Austin, Searle gibi
gnmze felsefe Analitik felsefe, iinde
bir felsefe
bir dil zmlemesi olarak yeniden
denemesi ve felsefedeki geleneksel dilsel
analiz yntemiyle
Dilsel analiz ynteminden ne bakarak zm-
lemeci iki ana gruba
ilk zmlemeci filozoflar, dilsel
analiz yntemi bir dilsel ifadeleri,
testine tabi daha bile-
hedeflemektedir. Bu yoldan, bilimlere ve
Dil Felsefesi 19
felsefeye metafizik ifadeleri elemek ynnde bir ama
gtmektedirler. Bu analitik felsefe teriminin episte-
molojik ilemiyle ilgili bir
'Sentetik' teriminin olarak 'analitik' terimi, bir
epistemolojik olarak znesi yeni bir bilgi verme
belirtmektedir. Birinci
pozitivist zmleme gre, bilimlerinden biri
felsefenin grevi olgusal bildirimler olan
sentetik nermeler retmek olamaz.
bunu denemenin metafizik, sahte nermeler
[pseudo-propositionl retmekle
dirler. Bu ncilere olarak da, felsefeyi dilsel zm-
leme yntemiyle, analitik nermeler ortaya koyan bir etkinlik
biiminde denemektedirler. dnemde dilsel
analiz ynteminden tipik rnekle
lir: "Grlemeyen grlebilir ifadesi -
ortaya
grlemez", "dnya grlebilir", ya-
.
Analitik felsefedeki ikinci gelenek, II. Dnya
sonra, ilk dnemdeki merkezli
lerini ortaya "Gndelik dilci felsefe" ola-
rak da bu byk oranda
post-Tractatus dnemindeki esinlenen Grice,
Austin ve Searle gibi Bu
ilk dnemdeki zmlemecilere olarak,
lama olan ve gndelik dilde
bir szcelemleri konu edinmektedir.
Analitik felsefe Anglo-sakson
yitirerek gnmzde da
temsil edilmeye
(Bkz. gndelik dilci felsefe)
20 Dil Felsefesi
D
behabitive, Fr. comportatif]
How to do Things with Words'te edimsz
edirnleri gruptan biri.
ler, toplumsal ve szeelernlerdir. zr
dilernek, kutlamak, dilernek, etmek gibi
edimsz edirnleri birer belirticidir.
(Bkz. edimsz edimi, szeelem)
kuram: behaviorist theory, Fr. tMorie beha-
vioriste]
Bloomfield, Morris gibi
ve iindeki bireylerin dile
getirdikleri tmee!er yoluyla birbirleri zerinde
tepkiler ve ile deneyen anlam
Bu uyaran-tepki da Davra-
kuram. anlam sorununu taraf-
zm-
lerin retilmesine zemin
(Bkz.
Dil Felsefesi 21
ifade: evaluative expression, Fr. expres-
sion evaluative)
"Ali gvenilir bir stne besteci
mam", "Yzme sportif etkinliklerin en iyisidir" gibi, olgusal
saptamalar duygu-tutum belirten
extralinguistic, Fr. extralinguistique)
i. Bir szceleme eden tonlarna, vurgu gibi
ortak IT. Bu tr ileti.
(Bkz. szcelem)
Dilbilgisel Fr. agrammatica-
lite]
Bir dilsel ifadenin herhangi bir (ya da birden fazla) dilbiI-
gisi durumu. "Alisaatinden
tmcesi dilbilgisel bir tIDcedir.
Dilbilgisi: grammar, Fr. grammaire)
dillerdeki ses, anlam, szdizim gibi birbirle-
riyle iinde sunan dzenek ve bu ait kural-
lar btn.
(Bkz. dil)
Dilbilim: Fr.linguistique)
dillerin ve szl top-
lumsal, kltrel ve etnik ve
retimini inceleyen bilim
(Bkz. dil)
Dilci felsefe: linguistic philosophy, Fr. philosophie lingu-
istique)
Klasik felsefe dili kullanma so-
runlar olarak gren ve yine dilsel yoldan zme
turmaya felsefe Bu Oxford ve Cambridge
niversitelerinde ve olup, "ahlak nedir?",
22 Dil Felsefesi
"metafizik nedir?" gibi geleneksel felsefe "moral bir
ifade neyi dile getirmektedir?", "bir ifadeyi metafizik
nedir?" biimindeki dilsel eksenlerde yeniden ve ya-
denemektedir. Benzer "iyi nedir?", "adalet
nedir?" trndeki kavramsal yerine, "bir
'iyi' demek, ne anlama gelir?", ." ... adildir' ne an-
istenmektedir?" gibi anlama dnk soru
.
Dilci fenomenoloji: linguistic phenomenology, Fr. phif-
nomenologie linguistique 1
Austin'in kendi zmlemelerini iin kullan-
terim. Austin "analitik felsefe" terimi yerine bu terimi ter-
.cih eder ve bir dil zmlemesi olma-
vurgular. fenomenleri
dile ynelmek belirterek bu ynteme "dilci
fenomenoloji" verir.
ifade: non-linguistic expression, Fr. expression
non-linguistique 1
diller haricinde aralarla ortaya konan ifade.
Trafik sinyalizasyonu, gemici ddkleriyle mors
alfabesi, ASL alfabesi,
dizgeleri dil ifadelerin
(Bkz. dil)
Dilegetirilebilirlik ilkesi: principle, Fr.
principe d'exprimabilite1
Searle'n Speech Acts'te, istenen dile
getirilebilir" biiminde ilke. Searle' e gre bir
kimse bir dili, syleyebilecek kadar iyi
iin ya da o dil anlatmak
kadar yetkin iin syleyerneyebilir. Fakat,
sylemenin gerekten olanak durum-
larda bile, sylemek tam olarak syleyebilecek bir
Dil F else/esi 23
duruma gelmesi ilkece dile bil-
gisini dilin yeterince yetkin du-
rumlarda yeni terimler ve aralar o dili zen-
Searle' e gre bir dil anlatmak istediklerimizi
sylemek iin szck ve szdizimsel verir;
fakat, belirli bir dilde ya da her dilde dilegetirilebilirlikle ilgili
bir st yani o dilde ya da her dilde dilegetirilemez d-
mutlak bir olumsal bir durum-
dur.
Dillendirim: pheme, Fr. pheme]
Austin'in, bir dzsz edimini alt-edimden biri
olarak dillendirme ediminin rnne ad.
(Bkz. dillendirme edirni, dzsz edimi)
Dillendirme edimi: phatic act, Fr. acte phatique]
Austin'de, dzsz edimini alt-edimden biri.
DilIendirme edirni, belli bir dilin szckleri, belli bir
tonlamayla ve o dilin dilbilgisi uygun olarak szce-
Iemektir. (Lat.) "scito te ipsum" gibi bir tmceyi sz-
celemek bir dillendirme ediminde
(Bkz. dillendirim, dzsz edirni)
Dil language games, Fr.jeux de langage]
post-Tractatus dneminin nl olan
Philosophical lnvestigations'ta ele kavram. Wittgenstein
bu (resim olarak bilinen) dilin res-
metme gndelik
kimi "dil vermektedir.
geen 23. maddesinde dil rnekleri
vermektedir: Emirler vermek ve onlara uymak, bir nesnenin
betimlemek ya da onun llerini vermek, bir be-
timlemeden bir nesne bir bildirmek, bir
olaya speklasyon yapmak, bir ve
denetlernek, bir deneyin tablo ve izelgelerle gs-
24 Dil F elselesi
termek, bir hikaye yaratmak ve onu okumak, oyun oynamak,
sylemek, yapmak, pratik bir aritmetik problemini
zmek, bir dilden bir dile eviri yapmak, sormak, te-
etmek, svmek, dua etmek.
Dilsel linguistic turn, Fr. tournant linguistique]
Yirminci zellikle
etkisiyle, analitik olmayan Ricoeur,
Derrida, Apel, Habermas, Gadamer gibi
fenomenolojik, hermeneutik, epistemolojik, vb., sorunlara dili
konu edinen (dilbilim, gstergebilim, dil felsefesi,
teorisi vs.) disiplinlerden yararlanarak zm aramaya
belirten terim.
Dil yetisi: [Fr. langage]
Ferdinand de Saussure'n Cours de Linguistique Generale
langage/langue/parole
dil yetisi terimini, her bireyin dnyaya
bir olma potansiyeli ile belirtmek

Dinleyici: hearer, Fr. auditeur]
bireylerden
szcesini taraf.
(Bkz.
Dizimbilgisi: syntax, Fr. syntaxe]
Gstergebilimin, gstergeler inceleyen

(Bkz. gstergebilim)
naturalistic theory of com-
munication 1
Saerle'n Speech Acts'te, uyaran ile tepkiye dayanan anlam
nitelemek iin terim. Bloomfield gibi
Dil F else/esi 25
yazarlann zm nerilerini belirten
kendi
(Bkz. knrumsal kuramlan)
dil: natural language, Fr. langue naturelle]
Trke, gibi tek tek szl diller.
(Bkz. yapay dil)
verification, Fr. verification]
anlam bir dilsel ifadenin
olup belirlemek zere uygulanan Bu
bir tmcenin gndermede olgu durumuyla
denetlemekten ibarettir.
tivistler, moral, estetik ya da metafizik gibi
namayan ifadelerin sahte-nermeler [pseudo-propositions] 01-
gerekte dnya
herhangi bir dile getirmedikleri halde bildirim kipiyle
gerekten var olan herhangi bir gndergesi olma-
yan ve da olmayan dilsel ifadeler oldukla-

(Bkz. gndergeci kuram)
verifiability, Fr. verifiabilitel
bir dilsel ifadenin olabil-
mesinin Buna gre, deneyselolarak
(yani, bir verilemeyen) tmceler,
sahte-nermelerdir.
(Bkz. gndergeci kuram, sahte nerme)
innateisme, Fr. inneisme]
Kuramsal dilbilimci Noam Chomsky'nin, bireylerin dn-
yaya bir dil zihinsel bir
evrensel bir gramer biimindeki
Chomsky, bebeklerin kolayca bir dili
bu ileri srmektedir.
26 Dil Felsefesi
[Lat.oratio obliqua]
Frege'nin - kavranuyla iinde
- iinde bir szcesinin
bir terimin ya da sadece tmceler.
"Wittgenstein, 'dil ile, gndelik dilde yer
alan ve aktarma bir
kasteder" tmcesi, "dil bir

(Bkz.
[U.!. oratio recta]
Frege'deki -
bir olgu durnmu, bir nesne ya da kavrama
dan gndermede bulunan tmceler. "Ankara, Trkiye'nin
tmcesi, rnektir.
(Bkz.
Duygusal emotional expression, Fr. expression
emotionelle]
Bir nesne, olay ya da duygu-tutum belirten
genel
Dzenleyici kurallar: regulative rules, Fr. regles norma-
tives]
Searle'e gre, sz edimlerini yneten kurallar ikiye
Dzenleyici kurallar ve kurucu kurallar. Searle, d-
zenleyici kurallardan olarak var olan birey-
ler dzenleyen kurallar olarak
nezaket dzenleyici
(Bkz. sz edimleri, kurucu kurallar)
Dzsz: ve Fr. locution]
Austin'in sz edimleri edimsz ve etkisz
edimlerinden dzsz edirninin rn. Austin dzsz,
Dil Felsefesi 27
herhangi bir syleme ediminin rn olarak

(Bkz. dzsz edirni)
Dzsz edimi: locutionary act, Fr. acte locutoire]
Austin'in edimsz edimi ve etkisz edirninden ve
olarak bir syleme edimi olarak edim
tr. Austin, bu edirnin alt-edimden belirtmek-
tedir: seslendirme edirni, dillendirme edimi ve
edimi. olan ve Austin'in zmlemelerini temel alan
bir kuram Searle ise, kendi
mada Austin'in bu kategorisine yer vermemektedir.
(Bkz. edimsz edirni, etkisz edimi, seslendirme edimi, dil-
lendirme edirni, edirni)
28 Dil Felsefesi
E
Edimsel: performative, Fr. performatifJ
Austin'in iinde bu
terim, kendileri bir edimlerin
szcelemleri belirtir. "sana sz veriyorum" sz-
celemi, onu szceleyen bir yapma
edimsel bir szcelemdir.
(Bkz. szcelem)
Edimsel n-ek: performative prefix, Fr. prt!fixe performa-
tive]
Belirtik edimsel szcelemlerin yer alan "s.ana sz
. veriyorum ki .. ,", "garanti ederim ki ... ", "bahs e girerim ki. .. "
gibi dilsel formlar.
(Bkz. belirtik edimsel)
Edimsz edimi: illocutionary act, Fr. acte illocutoire]
Austin How to do Things with Words'te, sz edimlerini
grupta incelemektedir: dzsz edimi, edimsz edimi ve etkisz
edimi. Austin'in "bir syleme ediminin tersine, bir
sylerken olan edim" biiminde
sz edimi. dair seninle bahse gi-
rerim" diyerek bir bahse edimi
Dil Felsefesi 29
Austin, edimsz gc fiilleri de gruba S1-
olan Searle de, sadece iki grubun
Austin'in
(Bkz. dzsz edimi, edimsz gc, etkisz edimi)
Edimsz illoeutionary point, Fr. objeetif illoeuto-
ire]
Searle'n Speeeh Acts'teki bir edimsz ediminin
belirli bir tr edimsz edimi kaynaklanan hedefi.
emir vermenin edimsz edimi
szcelemini kimseye yap-

(Bkz. edimsz edimi)
Edimsz gc: illoeutionary force, Fr.foree illoeutoire]
Austin'e gre, bir szcelemin reti-
lebilecek olan edimsz edimi, o szcelemin aulam ve gnder-
gesinden bir olarak, onun edimsz gcdr.
(Bkz. anlam, gnderge, edimsz eelimi)
Edimszel sonnlar: illoeutionary affeets, Fr. eonsequen-
ees illoeutoires]
Austin'e gre, bir edimsz ediminin bir ger-
iin gereken Bu
a) b) etkisini gs-
terme, c) gerekli tepki ya da gsterilmesi.
En az aba ilkesi: principle of least effort, Fr. principe du
moindre effort]
Dilde istenen en az
szck ile ve en az aba ile dile
biimindeki ilke. Ses hece yutma, eksilli gibi du-
rumiar, bu ilkenin sonucu olarak ortaya
30 Dil Felsefesi
Energeia: Bir etkinlik olarak dil sz konusu kul-
Greke terim.
Ergon: Bir rn olarak dilin grnmlerini belirten
Greke terim.
Esperanto: Yapay dillerin en Polonyalr doktor LL
Zamenhof Latince, Almanca,
gibi dillerden alman ve bu dillerde ortak olan szcklerle
Esperanto, 16 temel dilbilgisi
synonym, Fr. synonyme]
Bir dilde yer alan iki ya da daha fazla
nesneyi temsil etmesi durumunu belirten terim. 'kara'
ve 'siyah' szckleri szcklerdir.
ifadeler: co-referential expressions, Fr.
expressions corejerentielles]
ya da daha fazla nesne ya
da olgn durumuna gndermede sahip olduk-
nitelik. Frege'nin nl "sabah ve
betimlemelerinin her ikisi de Vens gezege-
nine gndermede
(Bkz. gnderge, gnderme yapmak)
homonym, Fr. homonyme]
halde temsil eden
szckler. 'yz' '100 da,
'ehre'yi de, emir kipinde 'yzme eylemi'ni de temsil edebil-
mektedir.
totology, Fr. tautologie]
tmceler gibi analitik nermeleri nite-
lemek iin terim. en tipik bir
Dil F else/esi 3
yine kendisiyle (idem per idem) "Btn bekarlar'
evli gibi ifadelerdir.
(Bkz. idem per idem)
Etkisini gsterme: taking effect, Fr. prendre effet]
bir edimsz ediminin bir gerek-
iin yerine getirilmesi gereken
biri. Austin, edimsz edimlerinin bir
bir ve bu
belirtir.
Ali olsun" diyerek bir ad venne edirni,
etkisini gsteremiyor, yani o "Ali"

(Bkz. edimsz edirni, edimszel sonular)
Etkisz: ve Fr. perlocution]
Sz edimleri bir etkisz edimiyle sz-
ceye verilen ad.
(Bkz. etkisz edirni, sz edirni)
Etkisz edimi: perlocutionary act, Fr. acte perlocutoire]
Austin ve Searle'n sz edimleri bir grup
edirnin ortak kendisi dinleyici
zerinde bir etki sz edimlerine, etkisz
edimi verilmektedir. "sana onu emredi-
yorum" szcesinin kimseniu, kastedilen l-
dnnesi sonucunu durumunda, bir etkisz
sylenebilir.
(Bkz. sz edirni)
Etkiszel sonu: perlocutionary affect, Fr. consequence
perlocutoire]
Austin'de, bir etkisz ediminin sonu. Austin
bu etkisz iinde
32 Dil Felsefesi
"onu vur!" etkisz ediminin kastedi-
len ldrlmesini onun etkiszel sonucudur.
(Bkz. etkisz edimi, etkisz
Etkisz perlocutionary point, Fr. objectif perlocu-
toire]
Austin'de, bir edimsz edimi
lan ama. Austin, etkisz ediminin edimsz edimi gibi uyla-
belirterek etkisz etkiszel sonutan
"onu vur!" diyerek dinleyiciyi birisini ldr-
meye ikna etmeye etkiszel sonucu, dinleyicinin
sz konusu olan kimseyi ldrmesi gibi,
girerek zne da olabilir.
(Bkz. etkisz edimi, etkiszel sonu)
Evetleme: ve Fr. assertion]
Olgular evetleyici bildirimler; kategorik
olumlu nermeler.
(Bkz. bildirim)
Evrensel dilbilgisi: universal grammar, Fr. grammaire
universelle]
dillerin tm iin geerli olacak kurallar id-
dia edilen dilbilgisi. Bir evrensel dilbilgisi ilk olarak
onyedinci Port-Royal Okulu
tir. Yirminci Noam Chomsky ortaya
dil evrensel gramer dayanmak-

(Bkz. dil,
Dil F else/esi 33
F
Fonksiyonlar theory, Fr. theorie des
fonctions]
Frege'nin matematikteki fnksiynlar teorisinden uyarla-
anlam Frege tmceleri, kendilerini
fnksiynu .olarak ele
Frege'ye gre her atmsal tmcenin iinde sabit ve
bulunur. Sabit kendisi zerine ve dy-
ise ve Tmce!er ier-
dikleri terim gre, bir ya da birden fazla terimli fnk-
siyular .olarak zmlenebilir. " ... filzftur" tm-
cesi, tek bir fnksiyn .olarak
F (x)
biiminde "Fatma Ali'yi seviyr" tmcesi
ise, iki biimde zmlenebilir: a) .olarak "Ali"
" ... seviyr" .olur. b)
.olarak "Fatma" ise, " ...
Ali'yi seviyr" Bylece, iki argman -
kim, kimi seviyr? - gerektireu" ... , .. sevi-
yr" fnksiynuna Frege'ye gre bu fnksiyn,
F (x,y)
" .. .. .. .'ya
vermesi" tmce fnksiynu ise
34 Dil Felsefesi
F (x,y,z)
olarak Frege'nin fonksiyonlar ku-
modern niceleyiciler teorisinin temelini

(Bkz. atomsal tmce)
Filoloji: philology, Fr. philologie]
Bir dilde inceleyerek o dilin ta-
rihi, evreleri, o dili kullanan kltrel ya-
vb. bilgi retmeye bilim.
Formel dil: Fr.langue formelle]
Matematiksel gibi kendine zg simgelerden
bu simgeleri olanak veren belirli bir
ve belirli szdizimsel olan, bu simgeler ve
kurallarla bir yapmak iin dizge.
(Bkz. dil)
Frege, Gottlob: (1848- 1925) Alman matematiki, ve
filozof. Frege, tmce1eri fonksiyonlar olarak ele kura-
bir yandan modern sembolik yandan ise
analitik felsefenin n ayak Frege bir
tmcenin gndergesi
belirtmekle birlikte, bir tmcenin gerekten
sylenebilmesi iin onun dnyadaki bir nesne durumuna
gndergede ve son zmlemede bir
alabilmesi belirterek, anlam so-
runu kosunda "gndergeci" bir
yandan, Husserl'e bir mektubunda ana
devi kendisini dilin szleriyle
dile gibi, diller ve sem-
bolik bir dilden Temel Grundlagen der
Arithmetik, ber Sinn und Bedeutung.
(Bkz. fonksiyonlar gndergeci ideal dil)
Dil Felsefesi 35
G
Genel dilbilim: general linguistics, Fr.linguistique gene-
rale]
Dilbilimin dallannda bir araya geti-
rerek genel ve kuramsal bir hedefleyen
dilbilimsel
(Bkz. dilbilim)
Gerekli tepkinin gsterilmesi: inviting a response, Fr.
susciter une reponse]
Austin'in "edimszel sonular" bir edimsz
ediminin iin yerine gereken
biri. Edimsz edirnlerinin edirnin
dan gelen tek i iki tepki ya da
ortaya gerektirir. "bahse girerim" szce-
lemi, dinleyicinin ya da "ben yokurn" demesini ge-
rektirir.
(Bkz. edimsz edirni, edimszel sonular)
Giritli Bkz. paradoksu
36 Dil Felsefesi
Gnderge: reference, Fr. rejerence]
Betimleyici bir tmcenin
"Trkiye'nin.8. tmcesinin gn-
dergesi Sleyman dir.
(Bkz. resmetme)
Gndergeci kuram: referential theory, Fr. tMorie refe-
rentielle]
Bir tmcenin onun gndergesi olarak
deneyen kez Frege tematize olan
bu tm neo-pozitivistlerce benimsenerek
tur. Bylece, II. Dnya kadar kabul
bir sonucu, herhangi bir gndergesi olmayan tmceler
anlamdan yoksun Szgelimi,
anlam gndergeci bir
Bu kuram, bildirim trndeki tm-
celer iin byk oranda bir anlam olmakla
birlikte, ilkesine olan edimsel szcelemler
iin benzeri bir gcnden yoksundur. Bir de-
belirli bir gndergesi halde olan tmce-
ler
(Bkz. edimsel szcelem, gnderde)
Gnderme edimi: referential Fr.
Searle'n Speech Acts'te bir nerme ediminin
olan iki alt-edimden biri. Gnderme edirni, bir
nesneye ya da gnderme yapmaktan ibarettir.
(Bkz. gnderme yapmak, nerme edirni)
Gnderme yapmak: to refer, Fr. referer]
dnyadaki bir
Gsteren: [Fr. signifiant]
Gstergebilimin sz eden dilbilirnci
Ferdinand de Saussure, bir dil gstergesinin iki
Dil Felsefesi 37
belirtmektedir: Gsteren ve gsterilen. Bir
gstereni, onun kavramsal ya da dnyadaki nesne
kalan
nn gsterileni imgesi ya da idesi iken, gstereni
sesleridir.
(Bkz. gsterge, gstergebilim, gsterilen)
Gsterge: sign, Fr.signe ]
Genel kendisi bir yerini tutan en
kk anlam birimidir. Saussure'e gre bir dil gstergesi,
gsteren ve gsterilen olarak iki
(Bkz. gsteren, gsterilen)
Gstergebilim: semiotic, Fr. semiotique]
olarak dilbilimci Ferdinand de Saussure'n Cours de .
Linguistique Generale bilgi
Saussure gstergebilimin
"Toplumdaki gstergelerin bir bilim
tasarlayabiliriz ... Onu Yunanca semeion'dan gelen semiotique
olarak Bu bilim bize gstergelerin neler-
den ve hangi yasalann
cektir." Peirce, Barthes, Carnap gibi de problem
gstergebilim, A.B.D.'1i dilbilimci Charles Morris ta-
gstergelerin genel olarak ve se-
mantik, sentaks, pragmatik olmak zere alt-disipline
(Bkz. anlambilim, dizimbilgisi,
Gstergenin [Fr. arbitraire du signe]
Saussure'n Cours de Linguistique Generale
"gsteren ile gsterilen zorunlu bir yoktur" sz-
leriyle gstergebilim ilkesi. Saussure, bu ilkenin
gsterilenin imgesi) dil-
lerde gsterenler Utince'de arbor,
arbre, tree) temsil edilmesiyle
.
38 Dil Felsefesi
Gsterilen: [Fr. signijilf]
Saussure'e gre, bir dil gstergesini iki
biri. Saussure gsterileni, belirli bir
sunulan kavram ya da nesne olarak
(Bkz. gsterge, gsteren)
Gzlemleyid szcelem: constative utterance, Fr. enon-
ciation constative]
Austin, sz edimleri zmlemesinin dneminde,
edimsel szcelemler ile szcelemler bir ay-
olup 1958
Fransa'da, analitik felsefe konulu bir sun-
"Performatif-constatif' bildirisinde, olgular hak-
betimleyici tmcelere "gzlemleyici szcelem"
vererek edimsel szcelemlerden
ltleri "Oxford, Londra'dan 100 km.
"Lord Raglan, Alma Meydan ka-
"Fransa biimindedir" gibi tmceler ilk
olgusal gzlemler ya da saptamalar olarak grlse bile, Austin
da edimsel karakterde
. Zira, bu tmceler, szceleyen birer "ileri
srme" ya da "kesin olarak bildirme" edimleri olarak ele
nabilmektedir .
(Bkz. edimsel szcelem, sz edimleri)
G: ve Fr.force]
Austin'e gre, bir szce1emin ve gndergesine
eden "defol!" szcesinin g,
birisini etmektir.
(Bkz. anlam, gnderge, szcelem)
Gndelik dil: ordinary language, Fr.langage ordinaire)
I. Bilim dili, alan dilleri, felsefe dili gibi meta-dillerin
kalan, ve bir dili bireylerin
Dil Felsefesi 39
ortak olan ve
belirten terim.
n. zellikle ile birlikte ideal
dil lksne Oxford'lu filozoflarca ne
dillerdeki ifade biimlerinin genel
(Bkz. gndelik dilin felsefesi, ideal dil)
Gndelik dilin felsefesi: language philosophy,
Fr. philosophie du langage ordinaire 1
Analitik felsedeki L zmleme
ideal dil Post-tractatus dneminde
Wittgenstein, Ryle, Austin ve Searle gibi II.
meci filozoflar bu gndelik dildeki
szcelemlerin incelenmesinin felsefedeki geleneksel problem-
lerin zmne ileri srmektedir.
40 Dil Felsefesi
H
Habermas, Jlirgen: (1929) Frankfurt Okulu'nun ge dnem
temsilcisi Alman Bilgi teorisi ve konusun-
daki bulunan
gzetmesi gereken etik ilkeleri zetlernektedir:
i. dinleyicinin birbirini anlayabilmesi iin,
bir ifade semelidir.
n. dinleyicinin onun bilgisinden pay alabilmesi
iin, bir nermenin aktarma niyetinde

dinleyicinin onun szne inanabilmesi iin
niyetlerini drste ifade etmelidir.
IV. dinleyicinin bildirimi kabul edebilmesi ve
ve dinleyicinin kabul bir art
alan ile ilgili bildirimde birbirleriyle iin, var
olan ve olan bir bildirimi se-
melidir.
Hayvansal animal communication, Fr. commu-
nication animale 1
Bal vervet gibi hayvan trlerinde
rastlanan biimi. Bu biiminde lek-
Dil Felsefesi 41
nikler, tre zg igdsel iek
olarak blgeleri gstermek iin
danslar bu tr tekniklere rnek verilebilir.
Humboldt, Wilhelm von: (1767-1935) Alman filozof. zel-
likle dil ile kltr konu alan
Humboldt, yaratan
bir fenomen Ona gre olayla-
dilden mmkn de byle
olarak dilden bir
srecidir. Humboldt, ulus kazan-
dil nemli bir belirleyici d-

42 Dil Felsefesi

i
ve Fr. intension]
bir terimin zel niteliklerin btn. r-
'mavi' teriminin ilemi, belirli bir dalga boyundaki renk
olma
(Bkz. kaplarn)
sineerity eondition, Fr. eondition de sin-
eeritel
Searle' de, bir edimsz ediminde bulunan kimsenin,
anda bu edimin nerme ilgili bir duygu ya da tutu-
munu da birisinden bir
rica eden bunun biri-
sine bir yapmaya sz veren bunu yapmaya gc ol-
rneklerde o
halde ricada bulunan ya da yapacak gc olma-
halde sz veren itenlik etmektedir.
(Bkz. edimsz edimi,
dil: ideal language, Fr. langue idealle]
Felsefe tarihindeki kkenleri Leibniz'e kadar uzanan ve 20.
Russell ve Whitehead Prineipia
Mathematiea'da yeniden gndeme getirilen ve Wittgenstein ta-
Dil Felsefesi 43
Tractatus'ta savunuIan dil Bu gre,
herbir gstergenin tek bir nesneye olarak
ideal bir dili, kusursuz olarak
kurmak zorunludur. gelenek, bu dili sim-
gesel ele
Zira gre gndelik dil, anlam
yol aan bir sentaks ve
sahiptir.
i:ded idealist approach, Fr. approche idea-
liste]
Anlama Yetisi zerine Bir Deneme
anlam Locke bu zel-
likle szcklerin olgusu zerinde Ona
gre szckler, zihinde bulunan idelerin
dilsel Locke bu
anlam sorununun ile ol-
halde, szck dzeyinde kalmakta ve
lama gc yetersiz bir anlam
per idem: (Ut.) Bir yine kendisi
tmceleri belirten terim. Bunlar zaten znenin ile-
minde yer alan dile getirilmesinden ibaret olan, yeni
bir bilgi venneyen bir t-
rdr" tmcesi byle bir ifadedir.
(Bkz.
ve Fr. expression]
Jest ve mimiklerden szceIemlere kadar bir
olan bu terim, bir iletide bulunmak iin her trl
beIirtir. (Bkz. szcelem)
ve Pr. icon]
gsterge trlerinden birisi. Peirce,
Saussure'n gerekte sadece "simge" olarak
44 Dil Felsefesi
gsterge tryle (yani szcklerile) ne srerek
simge belirtke ve ikon olmak zere iki
gsterge tTnn daha mevcut belirtmektedir. Bir
gstergenin, gsterilenin bir durumunda
ona ad "ikon" ya da "ikonik gsterge"dir.
Bayan ve bay tuvaletlerini belirten gstergeler, ikonik gster-
geye rnektir.
(Bkz. belirtke, gsterge, simge)
ve Pr. communication]
En az bir ve dinleyicinin gerektiren ve
onlar ileti belirten Bu ak-
gerekleyicisi olan genellikle dilsel ifadeler
Bununla birlikte diller mimik,
jest gibi aralarla yapmak ya da szceleme eden
ses tonu gibi desteklemek
(Bkz. dinleyici, ifade, ileti,
communication ethics, Pr. ethique de la
communication]
Kuramsal Austin ve Searle tema-
tize olan sz edirnleri bulan ve Apel, Grice,
Habermas gibi filozoflarca bir disiplin olarak, ileti-
salt dilsel bir etkinlik
etik ortaya koymaya Bu filo-
zoflar, sz verme, vaatte bulunma, and ime gibi etik karakteri
daha belirgin sz edirnlerinden hareketle, genel ilkele-
rine denemektedir.
(Bkz. sz edimleri)
niyet imi: sign of communicative intention, Fr.
signe de communicative 1
niyetini, bir
ynelimini yoldan
Dil Felsefesi 45
olarak, ile gz kur-
mak.
ilkel edimsel: primary performative, Fr. performatif pri-
maireJ
Austin How to do Things with Words'te edimsel szcelem-
leri ilkel ve belirtik olmak zere iki gruba
"kendisi edimin
belirtik olarak szcelemler" diye
bir sz verme edimi olan "orada olaca-
szcelemini ilkel, edimin olan
"sana, orada dair sz veriyorum" szcelemini ise
belirtik olarak Austin, belirtik edimsellerin
toplumsal ilkel edimsellerden tre-
iddia etmektedir. Oua gre, ilkel edimseller
halde belirtik
ve kesinlik
(Bkz. belirtik edimsel, edimsel szcelem)
meaning, Fr. signification]
Bir dilsel ifadenin hem hem de gndergesini
anda belirten terim. bir dilsel ifadenin belirli bir
imleme sahip syleyebilmek iin, onun belirli bir
gndergesi olan bir ifade gerekmektedir. Genel
olarak betimleyici tmcelerin, olgusal saptamalann,
empirik yoldan olan nermelerin imleme
sahip kabul grmektedir. Zira,
dnyadaki bir nesneye gndermede bulunan dilsel
ifadeler, deneysel ierikli nermelerdir. Rus-
Tractatus dneminde ve tm
empiristlerin aulam merkezinde
(Bkz. anlam, gnderge)
ls i ougkt olgusal ifadeler-
den son ekini gereklilik bildiren t-
46 Dil Felsefesi
biimindeki metaetik ilkenin temelinde yer alan
Kkeni, Hume'un "olgu / ka-
dar
Dil Felsefesi 47
K
Kanon: ve Fr. canon]
Belirli bir bilgisel etkinlikte geerli olan ilkelerin, yasalann
btnne verilen ad.
Kanonik: canonic, Fr. canonique]
Belirli bir teori ya da dizgenin ilkelerin
btn.
Kalkl: ca/cu/us, Fr. caleul]
Matematiksel hesaplama modeline gre olan ve
kendine zg simgeleri, belirli kurallan olan
(simgesel gibi) formel sistemlerin genel
(Bkz. simgesel
Kaplarn: ve Fr. extension]
bir terim ile belirtilen tek tek
kme. 'Filozof' teriminin yer alan
tekler Sokrates, Descartes, Hegel rnek verilebilir.
(Bkz. ilem)
48 Dil F else/esi
Karma dil: mixed language, Fr. langue mixte]
Kltrler yoluyla, iki ya da daha fazla dilden
alman ortak dayanan ve zamanla kendine
zg bir olan diller. Akdeniz
ve
olan Sabir dili, bir karma dildir.
Kategorik nerme: categorical proposition, Fr. proposi-
tion catt!gorique]
zne, yklem ve basit formu. Ka-
tegorik nermeler niceliklerine gre tmel ve tikel, nitelikle-
rine gre ise olumlu ve olumsuz olmak zere drde
"btn hukukudur" nermesi tmel
olumlu, hukukular nermesi tikel olum-
suz bir
Kategori category mystake, Fr. erreur de cate-
gorie]
ilk olarak 1938 tarihinde
"Kategoriler" nl makalesinde ve felsefe
tarihinde ne
sal hata tr. Ryle bir kategori bir terim ya da kav-
kendisine uygun bir kategori iinde konum-
belirtmektedir. Ryle, bu
nne gemenin, ancak bu kategorilerin
belirlenmesiyle
.Bunu iin yntem, kavramsal
zmleme yoluyla kavramlar kategori
ortaya Kavramsal zmlemenin ise, tek
incelenmesi iinde yer
tmeeler ile oldu-

kategori betimlemek iin The Con-
cept of Mind'ta rnek, dil felsefesinde bir
rnektir: Bir Oxford'u ziyaret eder. Ona Christ Church
Dil Felsefesi 49
Bodleian niversite di-
gezdirirler ve sorar: "Peki ama, ni-
versite nerede?" Bu durumda sz konusu olan ya-
"niversite" gezisi boyunca bir
bir organizasyon
ve onu bir kategori al-
etmesidir.
Kipiik Bkz. moda!
Kipiik nermesi: modal proposition, Fr. proposition
modale]
Modal konusunu nerme formu. Modal
nermeler zorunlu ve assertorik olmak zere e
bir hava beklenmektedir"
nermesi "2 ile S'in 7 eder" nermesi zo-
runlu, "iyilik eden iyilik grr" nermesi ise assertorik bir
nermedir. Kategorik nermelerde gibi kipiik nerme-
Ieri de nitelik ve nicelik
memeliler su
nermesi tikel zorunlu, "sabreden herkes erer"
nermesi tmel assertorik bir nermedir.
(Bkz. assertorik nerme, modal nerme,
zorunlu nerme)
Konn dili: object language, Fr. langage d'objet]
Gndelik dil gibi, bildirim kipindeki tmcelerden ibaret
olan ve konu
(hekimlik dili, hukuk dili vb.)
belirtir.
copula, Fr. copule]
Kliisik bir nermenin znesiyle yk-
!emini birbirine terim. bildiren gelenek-
sel trdr.
50 Dil Felsefesi
Kratylos: Platon'un, probleminin sokra-
tik Diyalogda irdelenen iki ana sav, ve uyla-
tezlerdir. Nesnelerin kay-
savlayan zclk ile nesnelerin insanlar
daki olarak ne sren
tezleri, gerekte sofistlerin daha bir problem
olduklan thesei / physei
(Bkz. zclk, / physei aynnu)
Kusursuz dil: Bkz. ideal dil
Dil F elseJesi 5
L
Locke, John: (1632-1704) empirizminin knrueusu olan
mozof. dil szck iinde
lendirilmektedir. Loeke An Essay Concerning Human Unders-
tanding szcklerin iinde, zi-
hinde bulunan idelerin iletilebilir dilsel
savunarak anlam sorunu konusunda "zihinci" bir zm ne-
risi Anlam probleminin
zmnn
ken, sorunu ve olan szckler d-
zeyinde irdelemesi, tmee ya da szcelem dzeyinde
yitirinesi kusurlu
(Bkz. zihinci zm)
Lojistik: Bkz. sembolik
52 Dil Felsefesi
M
atomeuluk: logical atomism, Fr. atomisme
logique]
ilk olarak 1918 Londra'da bir
dizi konferans ile atom-
analitik felsefenin ilk ortak
metodolojik ereve olarak
tmcelere ad ile "molekler tmceler"in
atomsal tmceler ya da atomsal nermeler bulunmaktadu.
Duyu verileri [sens-data] dile getiren olgusal bildirimler olan
atomsal dnyadaki atomsal olgulara ge-
lirler. Bu tr ifadeler iinde belirli belimlemelere yer verilme-
yen, ben-merkezcil terimlerden
duyu deneyimi saptanabilecek empirik ierikli bil-
dirimlerdir. geleneksel
atomsal tmceleri, dnyadaki tekil insan d-
olarak
atomculuk gre, analitik ana ele
dilsel ifadeleri bylesi atomlara kadar
zmlemektir.
(Bkz. atomsal molekler
Dil Felsefesi 53
szdizim: logical syntax, Fr. syntaxe logique]
kHl.sik "dilbilgisel szdizim"
rak kurallar. Bu kurallar r-
nekle
i. "Sokrates filozoftur."
U. "Sokrates
LU. "Sokrates bir ilkesidir."
tmce, hem dilbilgise1 hem de szdizim kural-
uygun, bir tmcedir. 'veya'
iinde yklem grevinde dil-
. bilgisel szdizim Sonuncusu ise,
bir ilkesidir" tmcesi gibi dilbilgisel sz-
dizim uygun bir tmce halde,
szdizim ihlill olmayan bir tmcedir.
Bu rnekte de gibi, Carnap dilbilgisel szdizim
olma iin yeterli lt be-
lirtmektedir. Carnap nc tmce gibi, birlikte
szdizimse! kategorilere ait terimleri iinde
ran nermeleri sahte-nerme olarak grmektedir.
Matematiksel Bkz. sembolik
Meta-dil: Bkz. st-dil
Modal modal logic, Fr. logique modale]
Kkeni Antik da Stoa-Megara okulunun ve Aristotele-
s'in dayanan modal zellikle kate-
gorik nermeler berkitme
Modal simgesel
standart modern kaplarnsal [extensional]
gerekesiyle Lewis, Prior, B. Marcus gibi modern
Simgesi modal sistemlerinin ge-
arka plfinda daima felsefesine y-
nelik grlmektedir. Bir modal
duyulan gereksinirnin dile nc
54 Dil Felsefesi
C.I.Lewis'nin 1918 tarihinde A Survey of Symbo-
tic Logic Lewis'nin aksiyomatik ereve, "A
Functional ca1culus of first order based on strict implication"
makalesinde Ruth Barcan Marcus
tilmektedir. Modal Prior'un ncs
kronolojik gibi pekok sis-
teminin ortaya zemin Bu
tm, standart modern
[informatifJ hesaba katmaya olanak veren
ki: Standart klasik ve standart
modern "btn insanlar gibi bir nermeyle
"btn genlerin i iki dik
gibi bir veremernekte ve
her ikisini de "tmel olumlu" kategorik formu
Oysa bu iki nerme kipiik ele
ilki bir halde ikincisi
"zorunlu" bir Modal nc
nerme formn ise, znesi ile yklemi tersi de
labilecek olumsal bir bildiren insandan kt-
lk gelmez" gibi) assertorik
(Bkz. assertorik nerme, kategorik nerme, kipiik ner-
mesi, zorunlu nerme)
Modern Bkz. sembolik
Molekler tmce: molecular proposition, Fr. proposition
mo!eculaire 1
atomculuk kavram-
birisi. Russell tmceleri ya da ikiye
atomsal tmceler ve molekler tmceler. Russell'a
gre atomsal nermeler, dnyada yer alan atomsal olgulara
gelen Bunlar,
rudan duyu deneyiminin nesnesi olan duyu verileridir.
Molekler trnceler ise, analiz sonucunda kendilerini
atomsal nermelerdir.
Dil Felsefesi 55
Moral ifadeler: moral expressions, Fr. expressions mora-
tes]
Empirist gelenekte, verilebilen betimleyici
tmceler, olgusal bildirimler, empirik ierikli uermeler vb. ile
iinde dilsel ifade trlerinden birisi olau
moral ifadeler, bildiren ve genellikle "iyi i kt"
yklemlerinden birisiyle olan Bu anla-
ile bildirimler
yeniden gndeme Hume'uu nl
"olgu i Bu yirminci
i [is i ought]" terimleriyle dile getirilerek,
gereklilik bildiren ifadeler ile olgusal ifadeler
vurgulamak iin
"insan sevmeli" gibi gereklilik dile getireu moral
sahici bir anlama sahip ne sr-
mektedir. Zira onlara gre bu ifadeler, "sznde durmak iyi-
dir" gibi bir biimde izle-
nimini verdiklerinde bile, herhangi bir bildirimde bu-
lunmamakta, ahliiksal bir bir
dile getirmektedir.
Moore, George Edward: (1873-1958) zmleyici
olan metaetik
filozof. Bu alandaki temel eserlerden birisi olan Principia Ethi-
ca'da, moral kavram olan "iyi"nin sezgiyle biIinemeye-
cek bir savunarak etikle yak-

56 Dil Felsefesi
N
Nicelik: quantity, Fr. quantite]
Grice taraftarea gzetilmesi
ilkesinin drt alt ilke
grubundan biri. Nicelik kategorisinde yer iki buyruk

i. sz o
andaki oranda bilgilendiriei olsun.
n. fazla bilgilendiriei

(Bkz. ilkesi)
Nitelik: quality, Fr. qualitel
ilkesinin drt alt ilke kategorisinden biri.
Nitelik buyruklan
i. syleme.
n. Elinde yetreli olmayan syleme.
(Bkz. ilkesi)
Nominalizm: Bkz.
Dil Felsefesi 57
o
Oekham's rasor, Fr. rasoir
d'Oekham]
Ockhamh "nesnelerin gerekmedike
gerekir" szyle zetlenebilecek ontolojik eko-
nomi ilkesi. William bu ilkesiyle, dilde varolanlar ile gerek-
likte varolanlar gzden gerek-
denemektedir. Bir
daki bir her zel ada
gelen bir [entity 1 bu ilkeyle dile

nerme: prabable propasition, Fr. propositian
probable]
Bir modal nerme tr olarak, zne ile yklem
beklentiye olan bir kuran "btn
uabilir" memeliler uabilir" ise ti-
kel bir
(Bkz. kiplik nermesi)
58 Dil Felsefesi
Olgusal factual expression, Fr. expression de
faitl
dnya olan bildiri kipinde betimleyici tffice-
ler, sentetik nermeler. (totolojiler bir
yana sadece bu tr ifadelerin belirli bir imlerne sa-
hip sahici iddia ederek olgusal bildirim-
leri temel alan bir denemektedir.
Onomatope: onomatopeia, Fr. onomatopeel
i. seslerin taklit edilmesiyle szck-
ler. flemek, oflamak, akmak,
pfr pfr esmek gibi rnekler birer
H. Ondokuzuncu sonlanna ortaya ve
bir ok taraftar olan speklatif dil teorisi. Alman
dilbilirnci W. Oehl'in savunuculanndan biri bu teoriye
gre, dillerin yoluyla sz-
cklerden Bir tek tek diller,
daki seslerin organlannda sonu-
cunda
OroJio obliqua: Bkz.
OroJio recta: Bkz.
Oyun teorisi: game theory, Fr. theorie de jeux]
I. Ondokuzuncu dilin
speklasyonlardan biri olarak, dillerin bireylerin toplu
halde ve dans
yknme gibi oyun etkinlikleri
lan seslerden meydana biimindeki teorilerin ortak
H. post-Tractatus dnemindeki nl
Philosophical lnvestigations'daki dil Wittgenstein bu
Tractatus'ta - anlam sorunu konusunda
gndergeci bir olan - resim terkederek,
Dil Felsefesi 59
gndelik dilde formlanm ele
Bu incelemesinin sonunda, bir dili (Tractatus'ta
tersine) resmeden nermeler dile ge-
tirmeklen ibaret kuraIlan toplumsaI ta-
bir oynamaya
dneminde dilin olarak
okumak, yapmak, birisini taklit et-
mek, masal anlatmak gibi dil "dil bi-
iminde
(Bkz. dil ideaI dil, resim
60 Dil F else/esi

O
nergesel ifade: prescrfptive expressian, Fr. expressian
preseriptive]
Gereklilik dile getiren ifadelerin btnn belirten terim.
Moral emirler, buyruklar nergesel ifadelerdif.
"ldrmeyeceksin!", sev!" birer nerge-
sel ifade
(Bkz. mora! ifade)
nerme: ve Fr. proposition]
i. Standart klasik ya da bir
bildiren dilsel
n. Gndergeei anlam gre, sahici bir
olabilen idea! dilsel ifade formu.
(Bkz. kategorik nerme, kiplik nermesi, sahte-nerme)
nerme edimi: propositional act, Fr. acte propositi-
onel/e]
Saerle'n Speech Acts'te drt sz edimi kate-
gorisinden biri. Searle (nceli olan Austin'in dzsz edimleri
iinde gnderme ve ykleme edimlerinin, nerme
Dil Felsefesi 61
ediminin alt-edimleri Bir de-
ona gre bir bulunup ona bir zellik
yklemek, bir ediminde
(Bkz. dzsz edirni, gnderme yapmak, sz edirni, yk-
leme)
nerme propositional content, Fr. contenu pro-
positionel]
Bir szcelernin sahip ol-
betimsel ierik. "Kedinin stnde ol-
szcelemi, kendisi bir
onaylarna edimsz edimi "kedi pas-
stndedir" sahiptir.
n preparatory conditions, Fr. conditions pre-
paratoires 1
Searle'de, bir edimsz ediminde var-
sz vermek, sz veren sz
yapabilecek durumda varsayar: rica etmek ise,
ricada bulunan o
(Bkz. edimsz edirni)
zclk: essentiaUsm, Fr. essentialisme]
Dil felsefesindeki zel zclk, Antik
daki adlar belirttikleri nesnelerin
kaynaklanan zorunlu bi-
imindeki Bu yakla-

(Bkz. Kratylos, thesei / phy-
sei
zel ad: proper name, Fr: nom propre]
olan belirtmek
"Solcrates", "Kratylos". "Hermogenes" gibi szckler.
(Bkz. ad, tr
62 Dil Felsefesi
p
Peirce, Charles Sanders: (1839-1914) gstergebi-
Hmei, ve filozof. Peirce, gstergebilimin bir alt
olarak nemli
tur. Gstergeleri ikonlar, belirtkeler ve simgeler olarak
gruba Peirce, gstergeler ile onlan kullanan ara-
zel bir dikkatle
(Bkz. gsterge,
(Bir) Pengueni vaftiz etmek: Austin'in derslerinde ve konfe-
bir rnek. Austin, edimsz
edimlerinin toplumsal
yersizliklerini bu rnekle dile getirmektedir: "Hikimse
bir pengueni vaftiz edemez!"
Psikolengiiistik: psycholinguistic, Pr. psycholinguistique 1
Bireylerin bir dili anlama, kullanma gibi
anadilin merkeze alarak inceleyen bilim
Pragmatik: Bkz.
Dil Felsefesi 63
Protokol tmcesi: protocol sentence, Fr. proposition
protocolaire 1
gre, iinde ben-merkezcil terim ier-
meyen, bildiri kipinde ifadeler. Bu mrde ifadeler, imlem belir-
yol aan 'bu', gibi terimlere yer vermeyen,
deneyselolarak saptanabilecek olgusal bil-
dirimlerdir. olarak da nermelere gel-
mektedirler.
(Bkz. ben-merkezci! terimler)
64 Dil F elselesi
Q
Qulne, Willard von Orman: (1908) A.B.D.'li ve fi-
lozof. Dil konusundaki kronolojisine
olarak empirizmden nominalizme Nice-
leme ile ontoloji konusunda betim-
leyici yapan Qnine, atomcnlu-
ana olan duyu verilerine
atomsal tmcelere indirgenmesi biimindeki
ceye Birka Word and Object, Philo-
sophy of Logic, The Roots of Reference.
Dil Felsefesi 65
R
Hans: (1891-1953) Alman matematiki, fiziki
ve filozof. 1926'da Berlin niversitesi'nde bilim felsefesi pro-
fesr 1928'de bir grup bilim felsefecisiyle bir-
likte "empirist felsefe kurar. Hitler dneminde
terk ederek ve Kaliforuiya ni-
versitesi'nde dersler verir. Tm gibi Re-
ichenbach da felsefeyi bilimlerin dilinin bir ve bilim-
sel bilginin epistemolojisi olarak grmektedir. Anlam konu-
sunda ilkesi merkezli sahiptir.
The Rise of Scientific Philosophy (1931), Experience
and Prediction (1938).
Resim picture theory, Fr. theorie de representa-
tion]
Tractatus'ta anlam
Buna gre, tmceler olgu nesne
resmeden dilsel Dilin birinci! bu resmetme
Resim dil ile dnya
daki dil ile onu kullanan bireyler
ve anlam sorunu konusunda gnder-
geci bir
(Bkz. gndergeei zm, resmetme)
66 Dil Felsefesi
Resmetme: Fr. representation]
Bir dilsel ifadenin kendisi bir yerini
onu dilde temsil etmesi.
Retorik: rhetoric, Fr. rhitorique]
Dili etkili biimde kullanmaya ynelik olarak, r-
nekleri inceleyen sz bilgisi. Retorik ilk kap-
Antik Sofistler ve zelliklle de Oorgias
Felsefeyi bir ikna etme olarak g-
ren Sofistler retorik
Aristoteles ise dili kullanma olan gramer-
den ve onun dili gzel ve yetkin bir bi-
imde kullanma belirtmektedir.
Rnssell, Bertrand: (1872-1970) filozof ve
O.E. Moore ile birlikte Anglo-sakson analitik
felsefe
sekseni bulan matematik felsefesi, bilgi
ontoloji, sosyoloji, pedagoji ve daha birok sosyal bi-
lim ele dil felsefesi
atomculuk" bi-
linmektedir. atomculuk ilk
meci filozoflar ortak metodolojik ereve olarak
tmcelere ad ile
"molekler tmceler"in atomsal tmceler ya da
atomsal nermeler Duyu verileri dile getiren
olgusal bildirimler olan atomsal nermeler, dnyadaki
atomsal olgulara gelirler. Bu tr ifadeler iinde belirli
betimlemelere yer verilmeyen, ben-merkezcil terimlerden
duyu deneyimi sapta-
nabilecek empirik ierikli bildirimlerdir. Russell, ge-
leneksel "nerme" atomsal tmceleri, dn-
yadaki olarak
atomculuk gre,
analitik ana ele dilsel ifadeleri bylesi
Dil Felsefesi 67
atomlara kadar zmle-
rnektir. Problems of Philosophy, An lnquiry Into
Meaning and Truth (1940).
Russell Russel!'s paradox, Fr. paradoxes
de RusselT]
1905'te nl makalesi "On deno-
ting"te ortaya paradokslar. Paradoks-
dile iken, man-
mu konusundaki belirsiz-
liktir. Bu paradokslar temelde iki ana kategoride toplanabilir.
Bunlardan ilki Leibniz'in ilkesine
ortaya biimleridir. Leibniz'in bu il-
kesine gre 'a' ve 'b' gibi iki terimin bir
ve ise, iki lerim birbirinin yerine Paradoksu,
rneklerinden biriyle "Sir Walter Scott"
ve "Waverly'nin ifadeleri gstennektedir, o
halde - - biri yerine
labilir. bir olan IV. George'un bu durumu
varsayarak "IV. George, Waverly'nin ya-
olup istedi" tmcesini
Bu tmcedeki "Waverly'nin ifadesi yerine, il-
kesine uygun olarak "Scott" ifadesini "IV.
George, Scott olup istedi" lm-
cesine ki bu tmce (ilki halde) yan-
Bu durumda ya Leibniz'in ilkesinden vazgememiz ya
da Waverly'nin gerekir.
Oysa iki seenek de
tr paradoks ise, gereklikte var olmayan nesnelere
gndennede ve nc halin
ilkesine olan tmcelerin durumudur. Bu ilkeye gre ya
'a' 'b'dir, ya da 'a' 'b'
keldir" gibi bir tmce ise, bu kurala bir du-
rum Zira, kel ya da syle-
nebilecek bir mevcut Her-
68 Dil Felsefesi
hangi bir verilemeyen bu tmce,
do
"betimlemeler olarak bilinen bir or-
taya koyarak bu paradokslardau Ona
gre, rneklerin her ikisinde de paradoksal durumlara neden
olan ierdikleri belirli betimlemelerdir. "Waverly'nin ya-
ve ifadeleri ona gre birer be-
lirli betimlernedir ve bir tmce iinde olarak zne g-
revinde
Frege ve Meinong da iin kendi -
zmlerini Frege, bir tmcenin gndergesi ve
yaparak keldir" gibi
var olan bir nesneye gndermede halde
da tmceler dile getirmeuiu
yandan, ile
birbirinden bir tmcesindeki
gnderme zerine bir bildirimde
olarak nitelendirmekte ve bu durumda konu-
terimleri ilkesine dayanarak de-
uygun belirtmektedir. Meinong ise,
ikinci paradoksun zmn nesneler ontolojik bir
yapmakta Ona gre "deniz
gibi gereklikte var halde olarak var olan
dilsel bir
Ryle, Gilbert: (1900-1976) filozof. 1945'ten 1968'e
kadar Oxford niversitesi'ndeki metafizik krssn ynetti.
Bir bu bir tmce iinde
olanak kurallar
bir dil felsefesi zerinde
kavram "kategori Ryle 1946'da
nan Philosophical Arguments bir kategori
bir terim ya da kendisine uygun bir
kategori iinde belirtmek-
tedir. Ryle, bu nne gemenin, ancak bu kate-
Dil Felsefesi 69
gorilerin belirlenmesiyle
mektedir. Bunu iin yntem, kav-
ramsal zmleme yoluyla kavramlar kategori
ortaya Kavramsal zmlemenin
ise, tek incelenmesi iinde
yer tmeeler ile
Ryle, dilin gndelik
zerinde de nemle ve The Concept of Mind
klasik zihin-beden problemine gndelik dilden
hareketle zm
70 Dil Felsefesi
s
Sahte-nerme: ve Fr. pseudo-proposition]
bildirim
kipindeki dilsel ifadeler iin genel
Onlara gre, halde,
dnyadaki herhangi bir olguyu betimlemeyen, gereklik tar-
bir gndergeye sahip olmayan tmee!er sahte-nerme-
dir. Onlara gre metafizik tm nenneler
birer sahte nermedir."... iyidir / ktdr" yklemleriyle
moral "... gzeldir / irkindir" ykle-
mini estetik "Ali gvenilir bir gibi
duygu-tutum da sahte-nerme kategorisine girmek-
tedir.
(Bkz. gnderge, moral ifade, olgusal ifade)
szcelem: eonstative utteranee, Fr. enoneiation
eonstative]
Austin'in zmlemelerinin szcelemler ara-
"edimsel / olgusal betimle-
meleri, empirik ierikli nenneleri
terim. Royaumont kollokyumunda bildirisi
btnyle bu "Now to
Dil Felsefesi 71
do Things with Words'n ilk iki da bu
ele Bu metinlerde szcelemlere rnek-
leri vermektedir: Londra'ya 100 km.
"Lord Raglan Alma Meydan "Fransa
gen biimindedir". Austin'in zmlemelerinin sonunda as-
tm szcelemlerin edimsel karakterde sapta-
bu aynm ortadan
(Bkz. edirusel szcelem)
Saussure, Ferdinand de: (1857-1913) Sa-
ussure Cours de Linguistique Generale nl
modern dilbilimin kadar gstergebilimin de temellerini
bir dile ve dil gstergesine yne-
len Saussure, bir dil gstergesinin, gsteren ve gsterilen ola-
rak iki ve bu iki
zorunlu olumsal bir belirten
"gtergenin ilkesini formle
(Bkz. dilbilim, gsterge, gstergebilim, gstergenin neden-
ilkesi)
assertive, Fr. assertif]
Searle'n Speech Acts'te edirusz edimleri
bir grup. Bildirim kipindeki yklernlerle
betimleyici szcelemlerle edimsz edimleri bu
grubu
(Bkz. edimsz edirui)
Searle, John Roger: (1932) Kaliforniya niversitesi'nde dil
felsefesi profesr. Austin'in ynetiruinde Anlam
ve Gnderge zerine teziyle Oxford niversitesi'nde
doktora derecesi Austin'in sz edimleri zmlemesinden
hareketle bir sz ediruleri Spe-
ech Acts (1969)
Expression and Meaning (1979), Founda-
72 Dil Felsefesi
tion of lllocutionary Logic (1985), Minds, Brains and Science
(1989).
Semantik: Bkz. anlambilim
Sembolik symbolic logics, Fr. logique symboli-
que]
Matematiksel simgelere benzeyen bunlar
daki dzenleyen sentaks ve matematikteki
hesaplama benzeyen bir kanondan
Sembolik yerine, matematiksel modern
ya da lojistik terimleri de
Sentaks: Bkz. dizimbilgisi
Serimleyici: expositive, Fr. expositifj
Austin'in How to do Things with Words'te edimsz
edimleri gruptan biri. Austin'e gre,
onaylamak, sanmak, sonu olarak be-
lirtmek gibi, szlerini hangi anlamda
serimlemek iin edimler bu gruba girmek-
tedir.
(Bkz. edimsz edimi)
Seslem: ve Fr. phonel
Austin'in bir seslendirme ediminin rnne ad.
(Bkz. seslendirme edimi)
Seslendirme edirni: phonetic Fr. phonetique 1
Austin'de bir dzsz edimini alt-edimden biri
olarak, bir sesler ibarettir. bir pa-
"defo!!" benzer bir ses retmesi ya da bir
illzyonistin "abrakadabra" gibi bir szler
birer seslendirme edimidir.
Dil Felsefesi 73
Simge: symbol, Fr. symbole]
Gsterge trlerinden biri olarak simgeler, kendileri
yerini tutan imlerdir.
(Bkz. gsterge)
Simgesel dil: symbolic language, Fr. langue symbolique]
Simgelerden ve dzenleyen kurallardan
dizgelerin genel stanc:!art modern
simgesel bir dile sahiptir.
Sosyolengistik: sociolinguistic, Fr. sociolinguistique]
Dil fenomenini, toplumsal inceleyen,
dilbilim ile sosyolojinin arakesitinde yer alan bilim
Sz: [Fr. parole 1
Ferdinand de Sausure'n Genel Dilbilim Dersleri'ndeki te-
mel birisi olan sz, bireylerin dilsel
tirmelerini belirtir.
Szcelem: utterance, Fr. enondation]
iinde belirli bir dilsel iletide bulunmale
iin tmce.
(Bkz. ileti)
Szceleme edimi: utterance act, Fr. acte d'enonciation]
Searle'n Speech Acts'te drt sz edimi gru-
bundan biri. Szceleme edimi, bir dilin yer
alan knllanarak bir tmce retmekten ibarettir.
(Bkz. sz edimi)
Szcelemek: to utter, Fr. enoncer]
Bir tmceyi, belirli bir belli bir iletide
bnlunmak iin sylemek.
(Bkz. ileti)
74 Dil Felsefesi
Szbilim: Bkz.
Szck words atomism, Fr. atomisme de
mot]
Anlam sorununu szckler dzeyinde ele alan
nn ortak Kratylos savlar,
zihinci zm szck rnekleridir.
(Bkz. Iffice
Szdizim: Bkz. dizimbilgisi
Sz edimleri: speech acts, Fr. actes de langage]
Bir tffice szceleyen dilsel edimler.
Austin bu edimleri gruba (dzsz, edimsz ve etkisz
edimi) Searle drt grupta (szceleme, nerme, edim-
sz ve etkisz edimi) Sz edimleri
kuran Austin'in olan Searle, bir
kuramsal ereve
(Bkz. sz
Sz speech acts theory, Fr. tMorie des
actes de langage]
olarak Austin'in How to do Things with Words
derlenen ve olan Searle
bir kuramsal tabana oturtulan dil teorisi.
Sz anlam sorununa bir -
zm nermektedir. Dili kullanan bireylerin bir gerek-
[performance] olan sz edimlerini temel alan ku-
ana bir tmce szcelemenin bir edimde
bulunmakla Bylece, ilk zmleme
dilin resmeden bir ara temel te-
zini aan Austin ve Searle, dilin ileti-
yola ve dilin
bu insan kurumlardan
olarak ele vurgulamak-
Dil Felsefesi 75
!adlI. Bir vaftiz etme, birisiyle bahse birisini
kadar hapse mahkftm etme, sz verme, yemin etme gibi
edimler, birer sz edimi olarak ancak bir toplumsal uy-
olarak
Sz edimleri zellikle Philosophi-
cal lnvestigations "dil
esinlenen bir gndelik dilci felsefe doruk
. Bu gelenek, zmleme
ideal dil ve bir anlam
ve dil yolunun gndelik dilde
rastlanan dilsel ciddiyetle incelemekten

(Bkz. gndelik dilin felsefesi,
Szl verbal communication, Pr. verbale com-
munication]
bir dilin olanaklar retilen sz-
celer biimi.
(Bkz. dil)
Szl-olmayan non-verbal communication, Pr.
communication non-verbale]
bir dile szcelem retme ara-
larla biimi. Mimikler ve jestler, gemici
ddkleri gibi aralar, szsz ola-
rnek verilebilir.
(Bkz. dil)
Sz vocabulary, Pr. vocabulaire]
Bir dilin tm szckler onun sz
.
Sz yitlmi: aphasia, Pr. aphasie]
Bireyin dilsel ve szcelem retme etkinliklerinde
neden olan psikolojik problem.
76 Dil Felsefesi
Standart modem Bkz. sembolik
Strawson, Peter Frederick: (1919) dil felsefecisi ve
Strawson zellikle gndelik dildeki szcelemlere y-
nelik olarak bir forme! bilinmek-
tedir. Strawson 1950' de "On referring"
makalesinde, ynelik bir
ile kendi denemektedir. Bnnunla
birlikte Oxford 'lu gibi, ilk
evirmez. Daha ok,
gndelik dile ve bir
hedefler. 19S2'de Introduc-
tion to Logical Theory matematiki filozoflar ta-
ve or-
taya zmeye dnk formel sistemle-
rini Standart modern
sine sahip birlikte, ondan kamadan yarar-
lanmakta ve Frege-Russell ortadoks buldu-
belirterek konusu Strawson ge d-
neminde ise, dilde yer alan metafizik kabulleri gn
hedefleyen bir betimleyiei metafizik kurmaya
bu terim Strawson polemik
olarak Bu terimle Strawson, dilsel dzlemdeki ref-
leksiyona bir zmleme hedef al-
makta ve metafizik terimini bu felsefe
nemli Analysis and Metaphysics, The Bounds
of Sense, Subject and Predicate in Logic and Grammar.
kipi: mode of presentation, Fr. mode de presenta-
tion]
Frege'nin, bir !mcenin
terim. Ona gre, bir tmeenin o tmcenin gndermede
sunum kipidir.
(Bkz. gnderme yapmak)
Dil Felsefesi 77
Suppositio Ockhamh William "suppositio"
dan, terimin ontik kategorilere olarak
yarar-
, William' a gre suppositlo, dilde nesnelerin yerini
tutan terimlerin bir terimlerin
yerini tutma 'kalem' terimi r"

I. Suppositio Bu durumda bir terim. iinde yer
tmcede salt szck olarak gemektedir. '''Kalem'
harflidir" tmcesi buna rnektir.
n. Suppositio personalis: Terimin bir tmcede tekil bir var-
durumdur. "Kalemin tmcesinde
kastedilen belirli bir kalemdir.
III. Suppositio simplex: Burada tmelolarak terimin kav-
ramsal sz konusudur. "Kalem bir kltr r-
ndr" tmcesindeki terim "kalem" belirtmektedir.
78 Dil Felsefesi
T
Tekil terim: singular term, Fr. terme singuliere]
gibi genel terimler ile
"Sokrates" gibi olan
lan szckleri belirten terimi.
Tepki: response, Fr. reponse]
Dilsel bir ifadenin dinleyicide rne-
"Kalemimi ver!" ifadesinin dinleyicide bekle-
nen kastedilen kalemin iade edilmesidir.
kuram bilinen bir tmcenin onun
dinleyici zerinde tepkiyle

Thesei i physei Sofistlerin ortaya bir
olan thesei i physei en genel nedensel-
olan fenomenler (physei) ile insanlar uy-
olan bir (thesei)
belirtmektedir. Sofistlerin bu dil fel-
sefesine en nemli kendilerinden nceki filozoflarca
kltrmerkezci (etnosantrik) dil terk
edilmesi (Platon'un Kratylos da
Ian) etnosantrik dil nedeniyle Sokrates-ncesi filo-
Dil Felsefesi 79
zoflar, Eski Yunanca dilleri "barbar"
olarak nitelendirmekteydi. Zira onlara gre szckler,
belirttikleri nesnelerin kaynaklanan
ve bundan da herbir nesnenin tek bir
olabilirdi. Bu adlar da onlara gre Yunan
dilinde Sofistlerin thesei / physei
dilin bir fenomen olarak ele
ve onun insan dayanan olumsal
bir kurum geerlik
Tntnm ilkesi: economy principle, Fr. principe d'econo-
mie]
"En az aba ile en fazla formle edilen tutum
ilkesi, da geerli bir ilkedir. Grice'a gre, bu
ilke insanlar sylediklerinden daha
anlatmaya Bir istenen
olan en az kullanarak sylenmesine
ynelik aba, tutum ilkesinden
(Bkz.
Trnce phrase atomism, Fr. atomisme de
phrase]
Szck olarak, anlam
szcklerden tmeelerden gerekti-
savunan ortak Frege, Russell, Wittgens-
tein ve Viyana evresi gibi gndergeci zm taraf-
tarlan, tmce izgisinde yer Onlara
gre bir imlerne sahip en kk dilsel
ifade birimi tmce ya da nermedir.
belirli betimlemelerin bile bir anlama sa-
hip ancak belirli bir gnderme iinde
bu belirtmektedirler.
(Bkz. belirli betimlerne, gndergeci zm, szck atomcu-

80 Dil Felsefesi
u
ve Fr. convention]
i. Antik adlann konusunda
malarda sofistlerin "thesei i physei" dile getirdikleri
gibi, nesneleri seilen szcklerin
toplumsal temel.
n. Pragmatik dilin gndelik ola-
iinde kendileri (sz vermek, ithaf
etmek, etmek, ricada emretmek gibi) bir
edimler szcelemlerin bulun-
toplumsal belirtmek iin yarar-
terim.
(Bkz. "thesei i physei"
conventionality, Fr. conventionalitel
i. Belirli bir dilde nesnelerin olum-
belirten kavram.
II. Sz edimlerinin ve onlann toplumsal

(Bkz. sz edimleri)
Dil F else/esi 8
e.
U
st-dil: meta-language, Pr.
incelemede ve bu so-
dil.
(Bkz. dil, konu dili)
82 Dil Felsefesi
w
Wittgenstein, Ludwig Joseph: (1889-1951) Sonradan
olan ve filozof. 1906'da me-
kanik grmek zere Berlin'e gider; 1908'de ise Fre-
ge'nin nerisiyle derslerini izlemek zere
deki Cambridge niversitesi'ne. ikinci dneminde
mesafeli Frege ve etki-
Bu dnemindeki nl Note-
books olan) Tractatus Logico-philosophi-
cus'tur (1921). bu anlam
"resim bilinmektedir. Resim
gre tmceler olgu resmeden dilsel
Tractatus'ta ortaya dil man-
zmleme temel ilkelerinden biri
olan ilkesini desteklemektedir. Wittgenstein bu d-
neminde simgelerden ideal bir dil kurma l-
ksne sergilemektedir.
Blue and Brown Books ile Philosophical Grammar
iki dnemi bir srecinde kaleme al-
dnemini karakterize eden
Philosophical (1953). Bu ilk d-
nemindeki ideal dil terk ve
Dil Felsefesi 83
vist tezlerden vazgemektedir. Philosophical lnvestigations'ta
"dil olgusal bildirimler
gndelik biimlerini ele
yapmak, bir betimlemek, taklit yapmak, adres tarif etmek
gibi dilsel etkinliklerin belirli olan oyunlar gibi
belirtmektedir. bu
leri, Oxford'ta gndelik dilci felsefe en
nemli esin kaynaklanndan biridir.
(Bkz. dil gndelik dilin felsefesi, ideal
dil, resim
84 Dil Felsefesi
y
paradoksu: Uar paradox, Fr. paradoxe de man-

Giritli Epimenides "btn Giritliler
Epimenides'in bu ifadesi, veri-
lemeyen bir olarak bir paradoks

Bkz. onomatope
Yapay dil: artificial language, Fr.langue artificielle]
I. diller kalan, ASL,
sinyalizasyonu gibi kodu dizgeleri.
II. Dar dillerden szcklerle
ve dilbilgisi diL. Esperanto
yapay bir dildir.
(Bkz. dil)
Ynlendirici: directive, Fr. directif]
Searle'n edimsz edimleri bir grup. Em-
retmek, rica etmek gibi edimszel dinleyiciye bir
olan edimsz edimleri birer ynlendiricidir.
(Bkz. edimszel erek, sz edimleri)
Dil F else/esi 85
Ykleme edimi: predicative act, Fr. acte predicative]
Searle'n drt sz edimi kategorisinden biri olan nerme
edirni, gnderme ve ykleme edimlerinden Se-
ade ykleme edimini, szcelemi
gndermede nesne ya da bir zellik ykle-
mesi olarak Ykleme edimi ile ykleyici
edimsz edimi birbiriyle olmayan terim-
lerdir.
(Bkz. gnderme edirni, nerme edirni, sz edimleri)
Ykleyici: comissive, Fr. promissij]
Searle'n edimsz edimleri gruptan
biri. Searle'e gre szcelemi gelecekte
bir eylemde edimsz
edimi ykleyicidir. Sz vermek, gvence vermek, yemin et-
mek, ... zerine ant imek gibi edimsz edirnleri ykleyici r-
nekleridir.
(Bkz. edimsz edirni)
86 Dil Felsefesi
z
Zorunlu nerme: apodictic proposition, Fr. proposition
apodictique 1
Modal trnden biri. Zorunlu ner-
meler kipIik "tersi ne srlerneyecek"
olarak "Bir noktadan geen
iki paralel izilemez" gibi matematiksel ya
da zorunlu
. (Bkz. modal
Dil Felsefesi 87
Kaynaka
ALTINRS, A.: Anlam, ve Edimsellik, Alfa,
bul, 2000
AKARSU, B.: Humboldt'ta Dil-Kltr Remzi,
tanbul, 1984
AKARSU, B.: Felsefe Terimleri
1988
AKSAN, D.: Her Ynyle Dil Ana izgileriyle Dilbilim, TDK,
Ankara, 1990
AUSTIN, J. L.: Quand Dire C'est Faire, Fr. ev: Gilles Lane,
Seuil, Paris, 991
AUSTIN, J. L.: Ecrits Philosophiques, Fr. ev: L.Aubert-
A.Hacker, Seuil, Paris, 1991
AYER, A.J.: Dil, Me-
tis, 1984
A YSEVER, R. L.: Anlam Sorunu ve Searle'n zm,
(doktora tezi), H.. Sos. Bil. Ens., Ankara, 1994
BENVENISTE, E.: Genel Dilbilim ev: E. ztokat,
yay., 1994
BESNIER, J.M.: Histoire de la Philosophie Moderne et Con-
temporaine, Grasset, Paris, 1993
A.: Paradigma Felsefe Paradigma, 4.
2000
CULLER, J.: Saussure, ev:N.Akbulut, Afa, 1985
DENKEL, A.: Anlatma ve Anlama, B.. yay.,
bul, 1981
DENKEL, A.: Ynletim, B.. yay., 1981
DENKEL, A.: Kkenleri, Metis, 1984
88 Dil Felsefesi
DENKEL, A.: Anlam ve Nedensellik, 1996
DUCROT, O.: Les Mots du Discours, Minuit, Paris, 1980
DUMMET, D.: Les Origines de la Philosophie Analytique,
Fr.ev: M.Lescourret, Oallimard, Paris, 1991
ERKMAN, F.: Gstergebilime Alan yay., 1987
FlSKE, J.: ev: Ark yay,
Ankara, 1996
FREOE, O.: Ecrits Logiques et Philosophiques, ev:C.Imbert,
Seuil, Paris, 1971
ORNBERO, T. (A.Onart ile).: Terimleri Ara,
1989
HABERMAS, J.: Morale et Communication, Fr.ev:
C.Bouchindhomme, Cerf, Paris, 1987
M.: Di/bilgisi ve Dilbilim Terimleri
Engin, Ankara, 1999
HUlSMAN, D.: Dictionnaire des Philosophes, PUF, Paris,
1984
KIRAN, Z.: Dilbilim Onur yay., Ankara, 1986
LOCKE, J.: zerine Bir Deneme, ev:V.
Ara, 1992
MEYER, M.(dir.).: La Philosophie Anglo-saxonne, PUF, Paris,
1994
MOUNIN, O.: Dictionnaire de la Linguistique, PUF, Paris,
1995
PEIRCE, D.:Wittgenstein, ev:A.Denkel, Afa, 1985
PLATON.: "Kratylos", ev: C. Karakaya, Sosyal yay.,
2000
POYRAZ, H.: Dil ve Ahltik, Vadi, Ankara, 1996
RECANATI, F.: Enonces Performatifs, Minuit, Paris, 1981
RIFAT, M.: XX. Dilbilim ve Gstergebilim 2
cilt, Remzi, 1998
ROSSI, 1.0.: La Philosophie Analytique, PUF, Paris, 1989
Dil Felsefesi 89
RUSSELL, B.: Signijication et verite, Pr.ev: P.Devaux,
F1ammarion, Paris, 1990
SAUSSURE, P.de.: Cours de Linguistique Generale, Payot,
Paris, '
SEARLE, J.R. : Sz Edimleri, ev: R.L.Aysever, Ayra, An-
kara, 2000
URAL, Pozitivist Felsefe, Remzi, 1984
URAL, Temel Remzi, 1985
VARDAR, B.: Di/bilimin Temel Kavram ve TDK, An-
kara, 1983
WAHL, J.: (ed.) La Phi/osophie Analytique, Minuit, Paris,
1962
WITTGENSTEIN, L.: Tractatus Logico-philosophicus, ev:
O.Aruoba, Kredi yay., 1996
WITTGENSTEIN, L.: Felsefi ev: D.
Kyerel yay., 1998
Dizin
A
dilbilgisel
a!lusion:
ambiguity:
analitic philosophy: zm!eyici felsefe
anima! communication: hayvansa!
aphasia: szyitimi
apodietic proposition: zorunlu nenne
artificia! language: yapay dil
assemve:
assertorle proposition: assertorik
atomic proposition: atomsa! tmce
B
behabitive:
behaviorist theory: kuram
c
ca!culus: kalkl
canon:kanon
canonic: kanonik
categorica! proposition: kategorik nenne
category mystake: kategori
coguitive content: ierik
communication:
communication ethics:
comissive: ykleyici
constative utterance: szcelem
constructive rules: kurucu kura!lar
92 Dil F elseJesi
eontext:
convention:
conventionality:
copula:
D
dedarative: bililirgesel
deseription: belirli betirnleme
ilireetive: ynlendirici
E
eeonomy principle: lutmn ilkesi
egoeenlrie terms: ben-merkezcil terimler
emotional expression: duygusal
essentialism: zclk
evaluative expression: ifade
performative: belirtik edimsel
expositive: serimleyici
expression: ifade
exprimability principle: dilegetirilebilirlik ilkesi
extension:
extralinguistie:
F
faetual expression: olgusal ifade
felieity eonditions:
fonetions theory: fonksiyonlar kuranu
force: g
formallanguage: formel dil
G
game theory: oyun teorisi
general linguisties: genel dilbilim
dilbilgisi
LI
hearer: dinleyici
homonym:

icon: ikon
Dil F else/esi 93
idealist approaeh: ideei
ideallanguage: ideal dil
illoculion: edimsz
illoeulionary aet: edirnsz
illoeulionary affeets: edirnszel sonular
illoeulionary foree: edimsz ge
illoeulionary point: edimsz
index: belirtke
indieator: belirte
innateism:
intension: ilem
inviling a response: gerekli tepkinin
L
language garnes: diloyunlan
liar paradox: paradoksu
linguislies: dilbilim
linguistic phenomenology: dilci fenomenoloji
!inguislie philosophy: dilci felsefe
!inguislie tum: dilsel
loculion: dzsz
loculionary act: dzsz edimi
logical atomculuk
logical syntax: szdizim
M
meamng: imlem, anlam
mention: anma
94 Dil Felsefesi
meta-language: st-dil
mixed language: karma dil
modal logic: moda!
moda! proposition: kipiik
mode of presentation: sunum kipi
molecular proposition: molekler
mora! expressions: moral
N
nominalism:
non-linguistic expression: ifade
non-sense:
non-verbal communication
O
object language: konu dili
Ockbam's rasor:
onomatopeia: onomatope
ordinary language: gndelik dil
ordinary language philosophy: gndelik dilin felsefesi
p
performative: edimsel
performative prefix: edimsel n-ek
perlocution: etkisz
perlocutionary etkisz edimi
perlocutionary affect: etkiszel sonu
perlocutionary etkisz
phatic dillendirme edimi
pheme: dillendirim
philology: filoloji, betikbilim
phone: seslem
phonetic seslendirme edimi
picture theory: resim
preparatory conditions: n
prescriptive expression: nergesel ifade
Dil Felsefesi 95
primary performative: ilkel edimsel
principle of least effort: en az aba ilkesi
probable proposition: nerme
proper name: zel ad
proposition: nerme,
propositional nerme edimi
propositional nerme
protocol sentence: protokol tmcesi
psendo-proposition:
psycholinguistics: psikolengistik
Q
quality: nitelik
quantity: nicelik
R
reference:gnderge
referential gnderme edimi
referential theory: gndergeci kuram
regulative rules: dzenleyici kurallar
rheme:
rhetic edimi
rhetoric: retorik, szbilim
relation:
relational proposition: nermesi
representation: tasanmlama
Russe!'s paradox: Russell paradokslan
s
semantic: semantik, anlambilim, anlambilgisi
semantic mystake: anlambilimsel
. semiotic: semiotik, gstergebilim
senSe: anlam
singular term: tekil terlm
sign: gsterge, im,
96 Dil Felsefesi
sign of communicative intention: niyet imi
sincerity condition: itenlik
sociolinguistics: sosyolengistik
statement: bildirim
acts: sz edimleri
acts sz edimleri
symbol: sembol, simge
symbolic language: simgesel dil
symbolic logic: simgesel
syncategorematic terms: terimier
synonym:
synlax: sentaks, szdizim, dizimbilgisi
T
taking effeel: etkisini gsterme
to refer: gnderme yapmak
totology: totoloji,
lo utter: szcelemek
u
unhappy:
universal evrensel dilbilgisi
utterance: szcelem
utterance act: szceleme edimi
v
vagueness:
verbal communication: szl
verifiability:
vokabiller,
word atomism: szck
Dil Felsefesi 97
Szlk
A
acte d
1
enandation szceleme
aetes de langage: sz edimleri
aete iIIoeutoire: edimsz edimi
aete loeutoire: dzsz edimi
aete pedoeutoire: etkisz edimi
aete phatique: dillendirme edimi
aete phonetique: seslendirme edimi
aete propositionelle: nerme edimi
aete referentielle: gnderme edimi
aete rhetique: edimi
affirmation: bildirim
agrammatiealire: dilbilgisel


aphasie: szyitimi
approche idealiste: ideei
arbitraire du signe: gstergenin
assertif:
du mot: szck
logique: atomeuluk
auditeur: dinleyici
c
ealeule: kalkl
eanon:kanon
eanonique: kananik
communication:
eammunication animale hayvansal
communication non-verbal: szl-olmayan
cammunication verbale: szl
comportatif:
98 Dil Felsefesi
conditions de
condition de sincerite: iteulik
conditions preparaloires: n
consequences illoculoire: edimszel sonular
consequence etkiszel sonu
constructive rules: kurucu kurallar
conlenue cognitif: ierik
conlenue propositionel: nerme


conventionalite:
copule:
D
declaratif: bildirgesel
description derinie: belirli betimleme
directif: ynlendirici
E
enoncer: szcelernek
enonciation: szcelem
enonciation constative: szcelem
erreur de calegorie: kategori
erreur semantic: anlambilimsel
essentialisme: zclk
ethique de la communication:
expositif: serimleyici
expression: ifade
expression de fait: olgusal ifade
expression emotionelle: duygusal anlatun
expression evaluative: ifade
expressions morales: moral anlatunlar
expression non-linguislique: ifade
expression prescriptive: nergesel ifade
kaplam

Dil Felsefesi 99
F
foree: g
force ilIocutoire: edimsz gc
G
dilbilgisi
universelle: evrensel dilbilgisi
H
homonyme:

icon: ikon
illocution: edimsz
index: belirtke
indicateur: be1irte
inneisme:
intension: ilem
J
jeux de langage:
L
langage: dil yetisi
langage d'objet: konu dili
langage ordinaire: gndelik dil
langue: dil
langue artificielle: yapay dil
langue formelle: formel dil
langue idealle: ideal dil
langue rnixte: karma dil
langue symbolique: simgesel dil
100 Dil F else/esi
!inguistique: dilbilim
Iinguistique general: genel dilbilim
loeution: dzsz
logique modale: modal
logique symbolique: simgesel
M
malheureux:
mention: anma
meta-Iangage: st-dil
mode de presentation: sunum kipi
N
nam propre: zel ad
nominalisme:
non-sens:
o
objectif illoeutoire: edimsz
objectif pedoeutoire: etkisz
onomatope: onomatope
orateur:
p
paradoxe de menteur: paradoksu
paradoxes de Russell: Russell
parole: sz
performatif: edimsel
performatif explicit: belirtik edimsel
performatif primaire: ilkel edimsel
perlaeution: etkisz
pheme: dillendirim
phOnomenologie !inguistique : dilci fenomenoloji
philolagie: filoloji, betikbiIim
Dil Felsefesi LO
philosophie analytique: zmleyid felsefe
philosophie du langage ordinaire: gndelik dilin felsefesi
philosophie linguistique: dilci felsefe
phone: seslem
phrase protoeolaire: protokol tmeesi
prefixe performative: edimsel n-ek
prendre effet: etkisini gsterme
principe tutum ilkesi
principe d'exprimabilite: dilegetirilebilirlik ilkesi
principe de moindre effor!: en az aba ilkesi
ykleyici
propasition: nerme, tlnce
proposition apodietique: zorunlu nerme
propasition ass6rtorique: assertrik
proposition atomsal tmee
proposition eategorique: kategorik nerme
proposition modale: kiplik nermesi
proposition moleeulaire: molekler nerme
proposition probable: nerme
proposition relationelle: nermesi
pseudo-proposition: sahte-nerme
psyeholingnistique: psikolengistik
Q
qualite: nitelik
quantite: nicelik
R
rasoir d'Oekham:
referenoe: gnderge
referer: gnderme yapmak
regles normatives dzenleyici kurallar
rheme: anlanliandn1m .
rhetorique: retorik, szbilim
relation:
representation: resmetme, tasanmlama
102 Dil Felsefesi
s
semantique: semantik, anlambilim, anlambilgisi
semiotique: semiotik, gstergebilim
sens: anlam
signifiant: gsteren
signifieation: imlem, anlam
signifie: gsterilen
signe: gsterge, im,
signe de l'intention eommunieative: niyet imi
sociolinguistique: sosyolengistik
susciter une reponse: gerekli tepkinin gsterilmesi
symbole: sembol, simge
synonyme:
syntaxe: sentaks, szdizim, dizimbilgisi
syntaxe logique: szdizim
l'
termes egoeentriques: ben-merkezcil terimler
terme singnliere: tekil terim
terme s syneategorematiques: terimler
tMorie behavioriste kuram
tMorie de fonetions: fonksiyonlar
theorie de jeux: oyun teorisi
theorie de l'image: resim
theorie des aetes de langage: sz edimleri
theorie referentielle: gndergeci kuram
tautologie: totoloji,
toumant linguistique: dilsel
v
vague de sens:
verifiabilite:
voeabulaire: vokabler,
Paradigma'nm Gndemindekiler
Hans Georg Gadamer, Hakikat ve Yntem
Giambattista Vico, Yeni Bilim.
Kant, Saf
Richard Rorty, Felsefe ve
Alasdair MeIntyre, Tarihi
Anthony Giddens, Sosyal Teorinin Merkezi Problemleri
Anthony Giddens, Sosyolojik Yntemin Yeni Kurallan
G. Steiner, Babil'den Sonra: Dilin ve Tercmenin Boyutlan
Joseph Ruse, Bilgi ve iktidarlBilimin Politik Felsefesine
P. Tillich, Ahlak ve tesi
Paul Hhnerfeld, Heidegger: Bir Filozof, Bir Alman.
O. Pggeler, B. Alleman, Heidegger zerine
J. -G. Rossi, Analitik Felsefe
F. E. Peters, Grek Felsefesi Terimleri
Hsameltin Arslan (der.),Gelenek, Hermeneutik ve Retorik
Bryan Magee, Byk Filozoflar
M. Sheikh, Felsefesi Terimleri
Richard Bern_tein, Objektivizmin ve Rlativizmin tesinde:
Bilim, Hermeneulik ve Praxis
P. L. Berger - T. Luekmann, Sosyal
Bir Bilgi Sosyolojisi Denemesi
K. M. Wheeler, Romantizm, Pragmatizm ve Dkonstrksiyon
Robert, A. Nisbet, Sosyolojik Gelenek
Hugh J. Silverman, Tekstaliteler
W. J. Wainwright, Din Felsefesine
S. Priest, Zihin Felsefesine
A. Cevizci,
A. Cevizci(der),
Dil Felsefesine

You might also like