Kolektif bir abayla tamamlanan, Ayazma'dan nc Kpr'ye stanbul talann ve kentsel dn mre Azem'in ynetmenliindeki Ekmenopolis belgeseli, Taksim

Gezi Park'ndaki halka ak dan, izleyicisinin katksyla, kitlesel fonlamayla gsterime girme imknn bulabildi. Beyo ine Majestik ve Ankara Kentpark Prestige'de son haftasna giren ahane belgeselde nemli rollerden biri de Ali Aaolu'nun. Ekmenopolis vesilesiyle, Ayazma'nn zorla boaltlmas blgeye mehur yaptm, olacak sloganyla ve televizyonlarda birbir ardna dnen reklamlarla World Europe projesini konduran Aaolu'nu, inaat gemiini ve temsil ettii kentsel dn i, rant ebekesini daha yakndan tanmak iin Express'in 115. saysnda yaynladmz bir po atlerinize sunuyoruz. zlemediyseniz, Ekmenopolisi aman karmayn. Belgeselin ynetmeni zem'le bir syleiyi de Bir+Bir'in nmzdeki saysnda bulacanz imdiden belirtelim.

Kent Hakk kavramnn fikir babas Henri Lefebvre, 1949 ylnda Gndelik Hayatn Eletirisi n ilk kitabn bitirdiinde amacn yle ifade etmiti: nsan yabanclamadan ve iktisad taracak, otantik Marksizm olarak adlandrd gndelik hayatn eletirel bir bilgisini ina Dnemin Fransa's, Elle dergisinin, Cannes film festivalinin krmz halsnn, Le Corbusier rdist ryalarna amade fabrika-ehirlerin, o ehirleri dolduran mehur Renault 4CV'lerin, t klamlarndaki mutlu mesut ev hayatnn zuhur ettii tketim toplumunun doumunun eiindeydi. fevbre, iinin zor olduunu biliyordu: Gndelik hayata dair kurnaz imgeler gn be gn hayat a servis ediliyor, o imgeler ki, irkini gzel, paragz soylu, ii bou derinlikli, gudubet i gz alc gstermekte stlerine yok. Bu imgeler `modern' insann tatminsizliini ve arzular ar ikna edici bir ekilde ve mahirce smryor ki, onlar tarafndan batan karlmamak, gzl lardan kamamamas, kat bir priten haline gelmeden, hazlar ve hayat toptan reddetmeden n eredeyse imknsz hale geliyor.

Lefebvre, bu satrlar yazdktan sonra otuz sene boyunca kamusal bir kent zerine kafa y ormaya devam etti, Avrupa'da belki Situasyonistler dnda uzun sre iplenmedi, ama daha so ra Latin Amerika'da, Brezilya'da, Meksika'da dnceleri belediye ynetim anlaylarn etkil e'in Bergen ya da ABD'nin Vermont gibi ehirleri sokak reklamlarn yasaklad, kentsel toplu sal hareket niversiteleri, kamusal alan savunan binlerce mahalle rgt kuruldu. Ancak b ugn tketim mabetleri haline gelen metropol alannda kurnaz imgelerin ve onlarn tarz- h ayatnn galebe aldn sylemek yanl olmaz.

stanbul, son yirmi senede, 224 AVM'si, 350'nin zerinde kapal sitesi ve kamusal alanlar y utan 60'tan fazla gkdeleniyle irkin, paragz ve gudubetin timsli haline gelirken, tek b ir imge bu durumu gzel resmediyor: Merter'de ayn at altnda kurulu bir alveri merkez niversite ve bir kanser hastanesi Bir yaknnz hayat mcadelesi verirken, zel niversite okuyan bir dieriyle hasta ziyareti ncesi alveri yapmanz mmkn klnyor. Ancak, gudube el adan son taarruzu, Merter'den daha ilerde, Kkekmece ilesindeki Ayazma'da karmza rld Europe Projesi. Ayazma'daki 1730 ailenin TOK marifetiyle yerinden ediliine, en m adur durumdaki 18 kirac hari hepsinin borlandrlp Bezirganbahe'deki TOK konutlarna s xpress'te yer vermitik. Byk ounluu bor taksitlerini deyemedii iin ikinci dalga mlk en eski Ayazmallarn evlerinin yerine kondurulan ve en ucuzu 250 bin, en pahals ise 9 50 bin lira olan Aaolu MyWorld Europe Projesi, AKP'nin haslat paylam yntemiyle devle kli otantik bujuva yaratma yeteneine ltif bir rnek. Ama bir o kadar ykc olan, baroll e Sinan etin ve bizzat Ali Aaolu'nun yer ald yeni nesil kent reklamclnn bize zmne Kentsel msaderenin yeni imgesi onlarn, zellikle de Ali Aaolu'nun ahsiyetinde cisimlei . My Buddy Sinan etin ya da rantn kk orta reklamc

Reklam piyasann ba aktrlerinden biri olarak Sinan etin'in Ali Aaolu'nun gerek Ayazma, g kse Ataehir projelerinin (bu sefer My Towerlanddeyiz) reklam ekimlerini stlenmesinde bir tuhaflk yok. Beton ynlar maketi nnde laf gya geveleyen etin'e, yine gya Aaol an'cm, kamera nnde rahat olacaksn demesi de beklenmedik deil. Ne de olsa etin'in asl i, sradan popler, metin yazarn siyaset dnr, reklam cinglcsn rock star diye paz Ama bu birlikteliin asl pf noktas, bu ikilinin Yaar Adanal'nn yerinde tespitiyle ke ama grevi stlenen bir reklamda bir araya gelmesinde yatyor. Zira ekrinin kente vurduu

damga nicelik asndan farkllk gsterse de, benzer stratejilere dayanyor.

Modern anlamda ilk soylulatrma aratrmalarn yapan sosyolog Ruth Glass'n, 1960'larn Lon slington mahallesine bakarken yapt tespitlerden biri de, rantn gereklemesi iin ehir m ezine yerlemek isteyen yeni bir hizmet sektr burjuvazisinin ortaya kmasnn gerekliliiy Dnemin Londra'snda sanayi, kent ve lke dna kmaya balamt. Kent kltrnden sebepl ver yeni zenginler sradayd. stanbul'un mutenelatrma srecinin ilk mmessillerinden Sin de, dnyadaki coraf eitsiz geliimin 1980 sonras kazand ivmeyle gelien hizmet sektr i olgusundan en ok nemalananlardan. Sinema Emekileri Sendikas'na gre yzde 90' sosyal g en yoksun alan dizi ve reklam seti iilerinin, yeni hizmet sektr klelerinin patronu durmadan geren bir servetin sahibi. Adilne bir Sinema Yasas karlmamasndan da fay apt birikimi Glass'n ablonuna halel getirmeden, peyderpey Cihangir ve Tophane semtlerin e yatrd; ana ss Plato Film'i de Cihangir'de konulandrd. Yine Glass'a selm mahiyetinde zasndaki klasik iiliin sona ermesiyle blgeye en zel niversiteler, oteller, kongre inin balatt mutenalatrmaya kendince fikr bir katk da yapt. ankaya Kk'ndeki sine hurbakan Abdullah Gl'den Hali'te farelerin dolat alann serbest sinema blgesi olmas alanlar) ve gelecek yabanc sinemaclardan vergi alnmamasn istirham etti. Bylece krese mayeye eklemlenme hlyalarn ulustesi irketlere hizmet sektr iilerini ucuza nererek d rken, kim bilir belki de imdiden Ayvansaray'da, Balat'ta, Kthane'de, Stlce'de ev almaya

Sinan etin'in Ataehir reklamnda tevazuyla laf Ali Aaolu'na brakmasnn nedenlerini de arayabiliriz. Zira Aaolu, etin'den ok daha mahir bir kent rants. Meslee ilk admn baba sevgisiyle dile getirirken eklemeyi unutmuyor: Babam, Badat Caddesi'ni Badat Cad desi yapan adamlardandr. Kendisi de uzun seneler bu blgede oturduktan sonra, zlerek, ama gvenlik sebepleriyle nce Nakkatepe'deki bir havuzlu siteye, sonra da kendi rn olan taehir My City'ye tanm. Sanrsnz ki, 26 ya alt gen kuan yzde 28'inin isiz oldu ulluktan mustarip halde iddetli sosyal atmalar yaayan Alibeyky mahallesini terk ediyor .

Aaolu, kendini ispat etmek iin babasnn yanndan 1970'lerin ikinci yarsnda ayrldktan kin pederin izinden gidip klasik inaatlk yapyor. Hatta o dnem iin, dobraln esirgem iyle stanbul'un Anadolu yakasndaki inaatlarn yzde 80'ine deniz kabuu, tuzlu kum, t di hurda demir sattk diyebiliyor. Tabii Badat Caddesi dahil, bu binalarn yklp yeniden yap asna talip olduunu da saklamadan. Ama Aaolu esas ykseliini kendi deyiiyle 25 sene nc tii aalarn meyvesine borlu. Aalardan kast ise arazi yatrmlar. Araziler, Fatih Sul Kprs sylentileriyle beraber kpr gzerghndaki Ataehir ve ekmeky gibi su havzas ve dan alnyor. Meyveler ise kpr sonras sklen aalarn yerine kondurduu Aaolu My Tower , Aaolu My Roseville (ekmeky) gibi st gelir grubu projeleriyle toplanyor. Yatrmlar, A ma'da TOK'nin yerinden ettii insanlarn mahallesinde olduu gibi, devletin at yolda, h am diye adlandrlan msadere yntemiyle serpiliyor.

Ancak, etin ile Aaolu'nu Ruth Glass'n anlatt ngiltere meneli rantsal hevese balayan ununla snrl deil. Finans sayfalar mstesna kalmak kaydyla liberal sol olma iddiasn ta etelerde de okuduumuz zere, Aaolu, Londra'nn Canary Wharf blgesinde, 567 milyon lira ha at bekledii iki kulenin inaatna girimi durumda. Canary Wharf, TOK'yi savunanlarn takdi alklayaca bir el koyma hikyesine sahip. 1970'lerde atllatrlan Thames civarndaki te fabrika alanlar etrafnda yer alan ii mahallelerinin yerinden edilmesi iin 1980 ylnda L ndra Tersane Blgesi irketi (LDDC) adl devlet dairesi kuruluyor. karlan anti-demokratik yasalarla Londra'nn en fakir be ilesinden biri olan Tower Hamlets'te yer alan Canary W harf'taki iilerin ou 17 senede yerinden ediliyor. Hatta 1992'de patlak veren emlk krizi asnda yklenici ulustesi firma Olympia & York irketi finansal destekle batmaktan kurt arlyor. Soylulatrma kemale erdikten sonra, 1998'de, tm mahalle byk bir zel konsorsiyu vredilerek gayrkentsel alan haline getiriliyor.

An itibaryla Canary Wharf blgesi, Aaolu'nun ryalarn ssleyecek cinsten bir gvenlie s ki, bugn finans merkezi olarak faaliyet gsteren blgede asgar cretin altnda alan hizm ktr iilerinin, temizlikilerin, zel gvenlikilerin, garsonlarn yry bile yasaklana tin eer Londra'da emlk almak istese kuzeyde devletin altyap desteiyle devam eden King's Cross mahallesinin soylulatrlmasyla yetinecekken, Aaolu kresel dzlemde at koturmann i sryor. Hem de devletten hazzetmediini iddia eder, gecekondu sakinlerini hazra konm

akla sularken, liberal devletin kriz nnda her trl vergi indirimi, faizsiz kredi ve na kd yardmn esirgemeyeceini LDDC ve TOK rneklerinden bilmenin i rahatlyla. Ama onun s ilgili bitmemi ryalar ve bolca arabas var. stikamet ise, stanbul'un bakir kuzey ormanl r. My Rolls Royce ya da usuz bucaksz bir betonarme

Aaolu 2009'da magazin medyasnn yeni yz olarak lanse edilirken iki meseleyle gndeme d e ifade edilen bayan arkadalar ve toplam deeri 10 milyon liray aan 14 adet AGA plakal otomobili. Sonradan grme olduu iddiasn bertaraf etmek iin her frsatta kolejde okuduun , 18 yanda helikoptere bindiini dilinden drmeyen Aaolu'nun iki meseleyi birbirine ba ise gayet zlyd: Uururum. Araba meraknn doal uzants olarak, nc kprye ball su da mni olacana inanacak kadar evre tutkunu. Kpr konusunda o kprye, be de yeralt geiine ihtiyacmz var diyor ve kprye z sakall, sarkl sanrlar. Ama asl yobaz, nc kprye kar

gtrmez. Hatta kprnn t kadar arzulu ki, en az b kar kanlardan lafn e kan aydn kesimdir.

Aaolu'nun bahsettii yobazlar, kuvvetle muhtemel, meslek odalarndan STK'lara, mahalle rg rinden sendikalara birok sivil inisiyatiften oluan 3. Kpr Yerine Yaam Platformunun bil nleri. Gelin grn ki, yobazlar bu bildik grupla snrl kalmyor. Ancak, nce biraz say ta fayda var.

1970-80 arasnda stanbul nfusu yaklak bir buuk kat artarken, stanbul Bykehir Belediy 007-2011 Stratejik Plan'ndan yuvarlayarak sylersek, ayn dnemde, yani 1973'te Boazii Kp ardndan otomobil says drt kat artyor. naat Mhendisleri Odas stanbul ubesi'nin a se, Fatih Sultan Mehmet Kprs'nn ald 1988 ylndan bu yana otomobil says alt katta n dnemde nfus art ise yine iki katn altnda. Yani kpr, insandan ok, arabalara yary l sistemin toplu ulamdaki yerinin sadece yzde 6 olmasnda bu durumun byk paynn olduu

Ancak kpry sorgulayanlar sadece yobazlar deil. AKP hkmeti srasnda belediye brokras rte etmek amacyla kurulmu stanbul Metropolitan Planlama Ofisi'nin (MP) banda da yer alm r plancs Hseyin Kaptan, ikinci kprnn ortaya kard devasa lekeden yaknyor (sadece lesi nfusu kpryle beraber yedi kat artt) ve nc kpryle ilgili kayglarn dile geti ojeler, Bykekmece, Sazldere, Alibeyky su havzalarn yaryordu. Hadmky'e kavak veriyo rde bir milyon nfusa sahip olacak. stanbul iin ok endie ediyorum.

Yine MP'ye danmanlk yapan ve Japonya Uluslararas birlii Ajans (JCA) gibi liberal bi u olan Wakui Tetsuo, dt deheti yle ifade ediyor: Arabayla yolculuk yapan kii says rayolu trafiinin drt kat artmasna neden olacak. 15 yl iinde drt kat fazla talebi karl cak yollara sahip olabilir miyiz? mknsz nc kpr 2023'te kullanlabilir olmal Kiis otasna itirazlarm var; merkeze ok sapa kalacak

Yobazlarn nefesi tkenmez, ancak kpr projesiyle beraber Bykekmece, atalca ve Hadmk erin hzla el deitirdii bir ortamda, hele de ikinci kprnn kendisine sunduu imknlarn yle Aaolu'nun birka parazite kulak vermesi mmkn m? Kentin snrlar iin olduu gibi, a trmnn da bir snr yok mu diye sormuyor. Onun bakt yerden snr mnr yok gzkyor. My Urban Rent ya da rantsal lleme

spanya'da, 1998-2007 yllar arasnda, ou birikmi fonlar ellerinden karmak isteyen yat tarafndan tetiklenen emlk balonu srasnda, yaklak 5.7 milyon lks ev ina edildi. Fiyatl normalin yzde 52 zerinde seyrettii, daha 2004'te, The Economist gibi liberal dergiler de yazlp iziliyordu. naat irketlerine devlet, ou sahil alanlarnda ve tarmsal arazil mak zere, kelepir ve vergiden muaf arazi tahsis ediyordu. Ev sahipliinin yzde 80 ci varnda olduu lkede, 2007 ylnda, en byk inaat irketlerinden ve halka ald iin k stroc Mediterraneo SA iflasn aklad. lke topraklarnda yaklak 1.2 trilyon dolarlk mor orcu birikmiti. spanyol firmalarnn ve hanelerinin mortgage borlar, lkenin GSYH'snn y ekabl ediyordu. 2008'de lke resm olarak resesyona girerken, emlk bazl krizin tetikledii isizlik yzde 6'dan yzde 17.2'ye frlad.

Trkiye statistik Kurumu TK, 2010 ylnn ilk eyreinde emlk satlarnn yzde 26 azald ne gre, stanbul'da satlmay bekleyen 400 bin bo konut var. stanbul Emlk Komisyoncular akan Sabri Ate, bu kadar bo konut bulunmasnn sebebi olarak artk st gelir gruplarnn almlarnn snrna ulalmasn, alt gelir gruplarnn da kredi taksiti deyecek imknlarda asn gsteriyor. BBDK'nn kasm sonu verilerine gre, bankalarn verdii kredi hacmi 500 mil ira snrn at; bunun iinde 56.8 milyar lira ile konut kredisi ba ekiyor. Tm bunlard bundan sonra emlk piyasasna borlanarak girecek her kurum ve kiinin emlk balonunu iire ek lkede kriz tehdidini besleyecek olmas. Oysa Aaolu, krizden emlk yatrmyla kld Hatta Eer bugn babakan `kriz teet geti' diyorsa, bunun sebebi benim. Ekonominin nn a sikolojisini deitirdim diye tevazuyla ekliyor. n amaktan kast ise, 2009 ylnda, krizin tasnda Baheehir'de orta-st gelir grubu iin ina ettii Baheehir MyCity projesinden 1 yi on gn iinde satabilmesi.

Dnyaca nl iktisat Giovanni Arrighi, dngsel kapitalist krizleri tketim balamnda izah n iki ayaktan bahsediyor. Biri, emeki snfn glenmesinden kaynaklanan doygun tketim k 1970'li yllarda gerekleen bu trden bir kriz srasnda, art-deer yaratma kapasitesi d aye sahipleri yatrmdan kandklar iin isizlik artar, sanayi retimi der, sermayedarla l ranta odaklanr. k rotas ise, pek ok lkede ahit olduumuz zere ya darbeler yoluyla ua evirerek kapitalist merkezlere mal retmektir (1979-88 dneminde Trkiye ii snfnn ld pay yzde 37.2'den yzde 15.4'e dt) ya da kapitalist merkezlerde sanayi desantraliza e zelletirmeler araclyla (1980'li yllar boyunca Bat Avrupa'da isizlik yzde 2'den y ir adaletsizlii yaratarak sermaye birikimini tekrar tesis etmektir. Ancak, asl ilg in olan, sermaye birikimi yeniden ortaya kt lde alm gc den emeki snflarn bi masn nlemek iin yaratlan yeni rnlerdir. Bu rnlere ksaca emlk, uzunca, zengin s fis binalar, rezidanslar deniyor. Bu trden bir kapitalist leim srecinin sonularna 2007 krizinde ahit olduk.

Gazetelere reklam hedeflerinizi benim sayemde tutturdunuz, bana komisyon borcunuz var diye taklan Aaolu'na u verileri sorduumuzda ne der, bilinmez: TK verilerine gre l'daki 2.550.607 hanenin sadece 893.427'si kirac, gerisi ev sahibi konumunda. MSAD (naat Malzemesi Sanayicileri Dernei) Bakan Orhan Turan'a gre, inaat ve inaat malzemeleri sek de 3 milyonun zerinde kii alyor. Tm yan sanayilerle beraber bu rakamn ok daha yksek tahmin etmek yanl olmaz. Kriz srasnda spanya'var bir akut isizliin memleketi vurmama ir neden yok. Peki, Aaolu bu hakikate ramen, emlk rantnn devamnda srar etmekte neden arl? My Class-city ya da stanbul'da gettolama yok teranesi

ifti-Sen'in tahminlerine gre, reel dzeyde yzde 22'ye kadar gerileyen krsal nfus AB ile bahanesiyle yzde 6-8 dzeyine ekilmeye allrken, kooperatiflerin lavedilmesi, tarm d rinin giderek azalmas ile retimleri krsalda barnmalarna izin vermeyen kyller, toprakla deerinin ok altna satarak byk ehirlere tanacak. Bu da iki ynl bir emlk rantnn n ki paray borlanarak bir eve aktarmas muhtemel yeni kentlilere beton ynlar nerilecek, o larn boaltt arazilere de, Sakarya havzasnda zuhur etmeye balad zere, skldka k oylular iin eko-kyler ina edilecek.

Kentte sanayinin desantralizasyonu srecine devam edilirken (sadece 2002-2007 arasn da 530 bin kiilik istihdam kayb sz konusu) Trakya Kalknma Birlii Plan'nda (TRAKAB) yer ld zere, 1.5 milyon kii sanayi alanlaryla beraber Trkiye'nin en verimli tarm toprakla olan Bat Trakya'ya tanrken bir tala iki ku vurulacak. Tanma srasnda oluacak dev al e nc kpr gzergh zerindeki yeni konut alanlar, taeron inaat irketlerine kaynak a Kent alannda boalan arazilere ise yeni kapal siteler ve AVM'ler konulandrlacak.

Tm bunlar olurken gvencesiz ve rgtsz hizmet sektrne amade klnacak kentin gen nfusu sektrnn istihdamdaki pay an itibaryla yzde 62 dolaynda), son torba yasada planland deneme srelerinin de uzatlmasyla asgar cretten de dk meblalara altrlarak yoksul dilecek. Mmknse, TOK'nin balang taksitleri 100 TL olan, kent dndaki, i alanlarnd lardan yoksun, hap kadar toplu konut dairelerine tktrlarak uzun vadeli demelerin glges nde muhafazakrlatrlacak.

My God City ya da stilcnn Allah

Aaolu'nun yeri geldiinde ben de onlardan biriyim, halk iinden geliyorum derken, gecekon u sakinlerini kastederek vermeden almak Allah'a mahsustur diye eklemesinin nedenleri fa oluyor. Nasl olsa, muhtemel bir emlk krizinde, irketi batsa bile, sadece irketin d nmi sermayesinden mesul olacak.

Aaolu'nun kendisinin nerede yaad ise, son zamanlarda gndeme gelen gettolama tartm hiyette. Hemerisi babakana yaknlyla gs kabaran, bakanlar kurulunda baarlarndan d dan haz alan, ekonomik adan ultra-liberal Aaolu, babakann bir baka arkada Berlusco tan yaam tarz ve iinden geldii snfn ortak paydasnn nerede daha rahat kabul grecein len iyi tartm ve Baakehir yerine Ataehir'i tercih etmi.

Brakn Latin Amerika'y, kapitalist merkezlerin ah New York'ta bile, tm mtecaviz saldr , Movement for Justice in el Barrio (Mahallede Adalet Hareketi) gibi yerel rgtlenm eler sayesinde halen ucuz kiralk kamusal konut stoku bulunduunu sylemek, Aaolu'na bir e ifade etmez herhalde. Kald ki, blgesel ve coraf planlama yoluyla, stanbul nfusunun 20 23 ylnda 21 milyona dayanmasnn engellenebilecei, kent iinde sendikal, mahall ve kamusa rgtlenmelerle adilne bir gelir dalmnn ve nitelikli bir yaamn tesis edilebileceini mesi hi beklenemez. Bu bizim, solun grevi. Ama bunu yaparken gudubetin imgesine ka r kmak da elzem grnyor. O yzden, son sz, ezilenlerin pedagogu, kentsel hareketlerin r fikir babas Paulo Freire'ye verelim: Kltrel istily mmkn klan noktalardan biri de, urayanlarn gereklie kendilerinin deil, istilcnn penceresinden bakmalardr. Zira insa tilcya yknd lde, istilcnn fikir dnyas da salamlar Ulus Atayurt Express, say 115, Aralk 2010 - See more at: http://birdirbir.org/bir-istilacinin-portresi/#sthash.y7sMvVA8.dp uf