ki Sava Aras Dnemi (1919-1939) DNEM ETKLEYEN TEMEL ELER Bara ynelik unsurlar grmek.

Birinci Dnya Savan bitiren bar antlamalarndaki hakszlk ve adaletsizlikler, 1919u izleyen yllarn dnya politikasn byk lde biimlendirmi. talyann sava sonrasndaki d krkl, iki devlet aras dnemdeki saldrgan politikasnn temeli. ngilterenin sava ncesi dnemdeki denge politikasn sava sonras da srdrememesi. Birinci Dnya Savandan sonra kurulan g dengesinin temel esi haline gelen ABDnin Milletler Cemiyetine girmeyii, Avrupa sorunlarndan uzak kal. Sovyetler Birliinin de Avrupada greli olarak uzak kal . ki sava aras dnemin nemli zelliklerinden: 1919 ylnn ncesinde Fransaya kar kurulan ittifaklar zincirinin temel halkas Almanya iken, 1919dan sonra Almanya iken, 1919dan sonra bir Alman intikamna kar kurulan ittifaklarn temel halkas Fransa oldu. Bar Antlamasnn Korunmaya allmas Dnemi : Fransann amac Almanya ile Sovyetler Birliinin toprak kayplaryla, Avusturya-Macaristan mparatorluunun datlm hali. Lokarno Dnemi : Artan istikrar ve azalan gerginlik. Fransann verdii dnler sonucunda ksa bir sre iin gerekleen Fransz-Alman yaknlamasdr. Yklma Dnemi : Temelinde, Lokarno dneminde ortadan kaldrlamayan Franzs-Alman dmanl. Kolaylatrlan temel unsur ise Fransann ngiltere arasndaki gr farkllklardr. ngiltereye gre Avrupa barn Almanyann hakl isteklerini en alt dzeyde kabul eden yeni bir Avrupa statkosuna dayanmalyd. Fransaya greyse Almanyaya hibir dn vermemeli, Versailles sistemi sonuna kadar savunulmalyd. Alman saldrganl sonucu kinci Dnya Sava kacaktr. BARI ANTLAMALARININ KORUNMASI DNEM (1919-1924) Fransann Gvenlik Sistemi Fransann Almanya karsnda duyduu derin gvensizlik ve bunun sonucu olarak, gvenliini salama isteidir. Fransa Almanya karsndaki zayflnn bilincindeydi. Kaldrmann iki yolu vard: Fiziki Garantiler : Ren Blgesi ve kprlerine sahip olmak. ABD konuya ilgi gstermedi. Yeni bir Alsace-Lorraine yaratmak ttifaklar Sistemi : Belika ile 7 Eyll 1920de, Polonya ile 19 ubat 1921de ittifak anlamalar imzalad. Statkocu devletlerden olan ekoslovakya, Yugoslavya ve Romanya ile saldrya kar birbirlerine dayanmay ngren anlamalar yapt. Almanyann Durumu Yenilen her devlette, on dokuzuncu yzyln liberal akmnn etkisiyle, demokratik anayasalar kabul edildi. Weimar Anayasas Yahudi sosyalisti olan Kurt Eisnerni bakanlna Bavyera Cumhuriyetini ilan ettiler. Temelde Marksist. Rusyada ki Bolevik devrimi ve Almanyada Bolevik yanls komnist unsurlarn ortaya kmas, sosyal demokratlar siyasal yelpazenin ortasna ekti.

Elbertin geici hkmeti halkn ou tarafndan desteklenir hale geldi. Ancak, K. Liebknecht ve Rosa Luxemburgun derliindeki Sparkistler, yani ar sol, geici hkmete kar kt. Bavyerada kan bir karklkta Kurt Eisner ldrld. Byk lde Amerikan, Fransz ve svire anayasalarndan esinlenerek hazrlanan Weimer Anayasas 31 Temmuz 1919da kabul edildi. Bylece Almanyada Hitlere kadar srecek Weimar dnemi balad Kapp Darbesi ve Nazi Partisinin Kuruluu Militarizm ve saldrgan milliyetilik, bar antlamasnn ar koullarna bir tepki biiminde glenecek ve antlamann ba sorumlusu olarak grlen sosyal demokratlara, yani hkmete ynelecektir. Amerika doumlu bir gazeteci olan Wolfgang Kappn nderliine, bir ksm muvazzaf askerlerle miferlerinde gamal ha bulunan Erhardt Tugay, Berlinde 13 Mart 1920 gn ynetimi ele geirerek kurucu Meclisi datklarn ve Weimar Anayasasn ortadan kaldrdklarn ilan ettiler. Baarszln tek nedeni, Berlindeki ii ve memurlarn genel grevidir. Bu baarsz Kapp Darbesinin nemi, Almanyada militarist hareketlerin balam olduunu gstermesidir. Alman i ve d politikasn ve giderek tm dnya barn temelinden deitirip tehdit edecek olay , 1919 ylnn Ocak aynda Mnihte Alman i Partisinin kurulmasdr. 1920 ylndaysa partinin ad Nasyonal Sosyalist Alman i Partisi (Nazi) olarak deitirildi. Nazi Partisi, Yahudi, komnizm ve parlamento kartyd ve nl general Ludendoff tarafndan da desteklenmekteydi. Hitler 1923 ylnda bir darbe giriiminde bulundu, ama baar kazanamad ve hapse atld. Burada Nasyonal Sosyalizmin kayna olan kitabn, Kavgam (Mein Kampf) yazd. Weimar Anayasasnn sunduu btn zgrlkleri sonuna kadar kullanarak toplumda sava sonras dzenden memnun olamayan kiilerin arasna girdiler ve honutsuzluun nedenlerini aratrdlar. Bor Sorunu ve D likiler Alman tamirat borcunu 56 milyar dolardan, 33 milyar dolara indirmiti. Dawes Plan, 1924 ylnda Almanyann tamirat borcunu taksitlere bld ve belirli bir tavan saptamad. Fransa Ruhr blgesini igal etti. Gerek blge halknn gerekse ngiltere ile ABDnin tepkisine yol at. Fransann, halk Alman olan bir blgeyi igal etmesi, Alman i politikasnda Nazilerin hareketlerine esasl bir gerekede hazrlamt. Almanya Sovyetler Birlii ile 16 Nisan 1922 tarihli Rapallo Dostluk Antlamas imzalad. Almanya yeni Sovyet Rejimini tanyordu. Rapallonun nemi, iki devletin de devrim ve yenilgi sonucu iine itildikleri diplomatik yalnzlktan kurtulmaya baladklarn gstermesinde yatar. 1926 ylnda imzaladklar Berlin Antlamasnn hkmlerine gre taraflardan biri, saldrya urarsa teki devlet tam bir yanszlk politikas izleyecekti. talyaya Eken Gelen Faizm Genel Zayflk Ve Doyumsuz Guruplar

talya savatan ksa bir sre sonra faist ynetim altna girdi. Bunun nedenlerini, ekonomik kmaz, siyasal partilerin zayfl, doyumsuz gruplarn etkinlii ve sol kanat iindeki blnme olarak sralayabiliriz. Faist parti ve Mussolini talyada Faist hareket 1919 ylnda Fas di Combattimento adl rgtn kurulmasyla rgtlendi. 1922. Faist Partisi, 1943 ylna kadar talyann kaderine egemen olacaktr. Mussolini, ok ksa sre iinde talyada birlii salad, muhalefeti tmyle ortadan kaldrd, merkezi hkmeti glendirdi, ticareti canlandrd ve bit takm toplumsal reformlara giriti. D politikas tmyle Mussolininin kiisel grlerini yanstr. Mussoliniye gre talya gibi genilemek isteyen her devlet iin emperyalizm vazgeilmez bir zorunluluktu. Sovyetler Birliinde Bolevik Rejiminin Glenmesi Rejimin G Odaklar Lenin tarafndan yazlan parti program drt nokta iermekteydi: kyllerle toprak, a olanlara yiyecek, Sovyetler iktidar ve Almanya bar. Partinin gc kurulan iki rgtle daha da arttrld. Kar Devrim, Sabotaj ve Mali Speklasyona Kar Olaanst Rus Mcadele Komisyonu. 1918 Ocak aynda Troki tarafndan kurulan Kzl Ordu. Lenin bu drt arala, yeni parti, Sovyetler, gizli polis, ve Kzl Ordu ile modern dnyann ilk totaliter tek parti diktatrln kurma abasna girdi. Rusyada devri: Komnizm ile Milliyetiliin birletirilmesi. Sava Rus i savana tilaf Devletleri de mdahale etti. Bu mdahalenin nedenleri: (i) tilaf Devletleri, Bolevizmin geici bir delilik olduuna inanyor ve eer balangcnda mdahale edilirse, rejimin etkisini geniletmeden decei sanlyordu. (ii) Rusyann kuzeyindeki Murmansk ve Arkangelskte bulunan ve tilaf Devletlerinin Rusyaya gnderdii cephanenin Almanyann eline gemesinde kuku duyuyorlard. (iii) Bolevik Rejimi devrilirse, Rusya Almanyaya kar yeniden savaa girebilir ve bylece Almanyann yenilgisi kolaylatrlabilirdi. (iv) Polonya ile Japonyann Rus topraklar zerinde emperyalist eilimleri vard ve ngiltere ile Fransa da zengin Kafkas petrol kaynaklarna gz dikmiti. sava genel olarak 1920ye baz yerlerde ise 19223 ylna kadar srd. Karmak bir mcadele haline gelen savata Bolevikler hem i hem de d glere kar mcadele ettiler. Sava Komnist Partinin gcn ve denetimini arttrmasnda yardmc olmutur. 1922 ylna gelindiinde, Leninin Komnist Partisi Rus topraklar zerinde tartmasz ve tam bir diktatrlk kurdu. Yeni Ekonomik Politika 1921-1927 yollar arasnda Leninin Yeni Ekonomik Politika (NEP) dnemi, devrimin ve savan at yaralar biraz olsun iyiletirme amacna ynelikti. Leninin parti sekreteri olarak Joseph Stalin, uzun vadeli ekonomik planlamann ampiyonluunu yapmaktayd. Srekli dnya devrimi tezini savunan Trokiye kar tek lkede sosyalizm gryle ne kan Stalinin zaferi, belirli bir sre devrimin baka lkelere ihracn durdurdu.

Stalin, 1928 ylndan sonra bir dizi be yllk ekonomik planla, ar endstri kurmak, ulam iyiletirmek, tarm kolektifletirip mekanize hale getirmek ve Urallarn tesinde yeni enerji kaynaklar gelitirmek yoluna gitti. Smrgelerdeki Gelimeler 1920lerde Hindistan ve tm slam dnyas karmaa iindeydi. Londra tarafndan sk biimde denetlenen sivil memurlar tarafndan ynetilmekteydi. 1920de Gandhi Hindistan hkmetine ynetimde pay sahibi olmay amalayan ilk sivil itaatsizlik kampanyasn balatt. 1930 ylnda Hint Ulusal Kongresi ilk defa tam bamszlk isteiyle ortaya kt ve Gandhi ikinci sivil itaatsizlik kampanyasn balatt. Hint Mslmanlar tarafndan kukuyla karlanmtr. Hindular tarafndan ynetilmek istemeyen Mslmanlar, Ulusal Kongrenin kart olan Mslman Birliini kurdular ve ayr bir Mslman devlet oluturmak isteyen nderleri Muhammed Ali Cinnahn arkasnda birletiler. Arap lkelerinde, Trkiyedekine benzer bamsz ulus-devlet kurulamad. Bunun en nemli nedeni, slamn evrenselliinin, ulusuluun yerelciliiyle bir trl badam olmamasyd. Tek istisnas, Meksikada kilisenin etkinliini ortadan kaldran ve spanyol aslllarn toplumdaki baat durumlarnn sarsan 1911 devrimidir. kinci Dnya Sava BRNC DNYA SAVAINDAN FARKLILIKLARI VE BENZERLKLER Birinci Dnya Savandan Farkllklar Birinci Dnya Savann niteliini aklama greli olarak kolayd. ki ittifak ta da iki blok arasnda bir atmayd. Ve sanki tek bir toplum iinde yaplan bir i savat. Alman ulusal birliinin kurulmasyla bozulan g dengesinin dzeltilmesi. Birinci Dnya Sava kitlelerin savayd. kinci Dnya Savanda ise cepheyle ev arasndaki ayrm tmyle ortadan kalkt . Nedenler Asndan 1920lerin canl ve istikrarl havas 1929da balayan dnya ekonomik bunalmyla sona erince. ABD, ngiltere ve Fransa sktklar zaman yalnz kendi kaynaklarna dayanabilecek durumdayd. Almanya ile Japonya kendi kendilerine yetmiyorlard. deolojik Adan Hitlerin komnizme kar bir panzehir olduu inanc, Batllarca Almanyaya daha az kukuyla baklmasna ve daha ok dn verilmesine yol at. 1930larda bu Bolevizm kartl, Avrupa uygarlnda baka bir blnmeye ikinci plana atld: Demokrasi ile faizm.kinci Dnya Sava ayn zamanda inanlarn da sava oldu. Almanyann dmanlarysa, beklide daha az bilinli olarak, Nazizmin savunduu her eye kar savatlar. Savan sonuna doru, ama Almanyann koulsuz teslimi ve sava o ok ender sona ulatrmakt: Hakl sava.

nderler Asndan Sava tecrbesi. Hitler ile Mussolini cephe askeriydiler. Churchill ile Roosevelt Birinci Dnya Savanda yetkili grevdeydiler. Stalin i savata yksek komuta heyetindeydi. kinci Dnya Sava birincisinden farkl olarak dzenli bir savatr. Hitler en devrimcisiydi. Churchill en geri kafals ve en insancl olan, duygusal. Stalin, hi kukusuz, en tek yan ve dar dnceliydi. Roosevelt ise anlalmaz olanyd. Pragmatizm, yksek lkler, gnlk hesaplar ve uzun vadeli amalar kiiliinde birbirine karmt. Kendi lkelerinde esiz bir gce sahiptiler. Birinci Dnya Sava le Benzerlikleri Nitelik Asndan kisi de temelde Avrupa savalardr. Avrupa insanolunun tarihinde en ok savalarn yapld ve militarizmin en gl olduu ktadr. Pitirim Sorokin savalarn sresini, savaan devletlerin kayplarn, savatan etkilenen dier devletlerin says, nfusa gre savalarn orann hesaplayarak ve on beinci yzyl 100 kabul ederek, savan yzyllar boyunca artan younluunu u biimde gstermektedir. 12. Yzyl 13. Yzyl 14. Yzyl 15. Yzyl 16. Yzyl 17. Yzyl 18. Yzyl 19. Yzyl 20. Yzyl 18 24 60 100 180 500 370 120 3.080

Yzyln ilk yars Her iki sava da genel savalardr. Byk kitlelerin savadr. 1941 sonunda ortaya kan Pasifik Sava, Hitler byk dncesizlikle ABDye sava amam olsayd, belki Avrupa savalaryla birlemeyecekti bile. Nedenler Asndan Almanya, ikincisinde, birincisinin sonunda kurulmu bulunan dzenlemeyi bozmak, mttefikler ise bu dzenlemeyi korumak iin savamlardr. Sovyetler Birlii Avrupa politikasnn dna km ya da kartlmt. ngiltere yattrma peinde olduundan, Almanyay dengeleyecek tek devlet kalmt: Fransa. kinci Dnya Sava birincisinin yarm brakt ii tamamlad. Avrupa 19. yy.n yarsnda yuttuu Almanya lokmasn ancak kinci Dnya Savandan sonra tebilmitir.

Strateji ve Silah Birinci Dnya Sava, yalnz iki sava aras dnemin ulusal ve uluslararas politikasn deil, ayn zamanda kinci Dnya Savann askeri stratejisini de belirlemitir. kinci savan ilk iki ylna bakarsak, atmann birok ynyle topyekn bir nitelik gstermediini anlarz. Hitlerin askeri stratejisi olan yldrm savann (Blitzkrieg) amac, gerek bir total sava balamadan, maddi olmaktan ok psikolojik aralarla dmann artp teslime zorlamakt. Bu stratejinin bat Avrupada baarl olmasdr. Hitler ayn baary douda gsteremedi. Stalingardda, Hitlerin bandan beri kand ypratma sava iine ekildi. Sovyetlerin psikolojik dehet yoluyla hemen teslim yoluna gitmeleri, Almanyann yenilgisini salayan en nemli unsurlardan biridir. Sava tarihte ilk kez boyutlu bir nitelik kazand: Kara ve deniz yzeyi, denizin alt ve kara ile denizin st. Kimse genel bir sava istemiyordu ama kimse de bundan nasl kalacan bilmiyordu. Sonular Asndan Her ikisinde de ABDnin gc artm. ki dnya sava da on sekizinci yzyln sonunda balayan endstriyel, siyasal, toplumsal ve entelektel devrimlerin en yksek noktasn olutururlar. Bireyle devlet arasnda iliki kurarak yurttalk anlayyla bireyin devlete ball glenmitir. zorunlu askerlik. SAVAIN AVRUPADA BALAMASI Polonyann gali Sovyetlerle yaplan saldrmazlk paktndan sonra Hitler Polonya zerindeki niyetlerini aa vurdu. Nazilerin etkili olduklar Danzig blgesinin (Gdansk) Almanyaya verilmesi iin baskya balad. ngiltere ile Fransann Polonyaya verdikleri gvencenin bo olduunu gstermek ve bu iki devletin niyetlerinin ciddi olup olmadn denemek istiyordu. 1 Eyll 1939 sabah Almanya Polonyaya saldrd. 3 Eyllde ngiltere ve ayn gn birka saat sonra Fransa Almanyaya sava ilan ettiler. Almanyadan savaa atlmak iin ykl bir hammadde isteyen Mussolini savaa hemen girmedi. Polonya ile 1934 ylnda bir saldrmazlk pakt imza etmiti. Polonyann douda ikinci cepheyi oluturmas gerekiyordu. te ngilterenin Polonyaya verdii 31 Mart askeri gvencesi buydu. Tarihi bir ders yeniden dorulanm oldu: Almanya ile Rusyann Polonya aleyhine anlamalar durumunda bu devlet bamszln koruyamamaktadr. Fransa Maginot hattn glendiriyor. Polonya savann sonunda Almanyann sava malzemesi tkenmiti ve Fransa genel bir saldrya gemi olsayd, Almanyann uzun sre dayanacak askeri gcnn kalmadn grecekti. ngiltere ve Fransa asndan, Nazilerin ekonomik sistemi son nefesindeydi, her ey silahlanma uruna harcanmt. Almanyaya kar karadan ve denizden sk bir abluka uygulamaya baladlar. Abluka da ie yaramad. talyadan gelecek mallarn denetlenmesi zordu, Sovyetler Birliinden geecek hammadde hi denetlenemezdi. Sovyet-Fin Sava ve skandinavya Gelimeleri steklerinin reddedilmesi zerine Sovyetler Birlii 30 Kasm 1939da Helsinkiye saldrd Finlandiya hemen Milletler Meclisine bavurdu. Sovyetler Birliini saldrgan ilan ederek yelikten kard. Finleri Sovyetlere kar gerekten direndiler. 9 Nisan 1940ta Almanya, Norvee gemek iin

Danimarkaya bir ltimatom verdi. Danimarka direnmedi ve ksa bir srede Alman ordular tarafndan igal edildi. Almanlar Danimarkadan gemilerle Norvee getiler. Alman taraflar faist rk olan Vidcum Quislingin ykc abalaryla Norvein btnyle Alman denetimi altna girmesini kolaylat. svee dokunmad. Bunun nedeni Hitlerin svein sonuna kadar tarafsz kalacana inanm olmasdr. Nitekim Sovyetlere saldr ncesinde Bulgaristan, Romanya ve Yugoslavyay igal ederek Balkanlar gvenlik altna alrken, tarafszlna inand Trkiyeye saldrmayacaktr. Fransann Teslimi Fransann Yenilgisi Fransz ve ktada bulunan ngiliz birlikleri, nl Maginot hattnn gerisinde Alman saldrsn belki de abartlm bir gvenle bekliyorlard. Ancak artc olan udur ki bu gl savunma hatt Fransaya olduu kadar ve belki ondan da ok Almanyaya gvenlik salam saylabilir. Fransz genel kurmay Birinci Dnya Savandan kalma bir zamanlama anlay iinde hareket etmiti. Alman birlikleri, Rotterdam havadan bombalayp yerle bir ettikten sonra, Hollanday drt gn gibi ksa bir srede igal ettiler. Dunkirkten 3 Haziran 1940 tarihine kadar 200.000 askeri ngiltereye ekti. Ancak ekili snarnda hemen hemen btn arlklarn da Avrupada Almanlara brakmak durumunda kald. Fransa Avrupada yalnz kald ve bu da ngiltere ile Fransa arasndaki ilikilerin bozulmasna yol at. 22 Haziran 1940 tarihinde Alman-Fransz Silah Brakmas imzaland. nemli maddeleri: (i) Fransann kuzey yars ve Atlantik kylar Almanyaya braklacakt. (ii) Dier blgeler igal edilmeyecek ve bylece Fransann bamszlnn srd izlenimi yaratlacakt. (iii) Fransz ordusu hemen hemen tmyle ortadan kaldrlacak ve ilke silahtan arndrlacakt. (iv) Fransz deniz kuvvetleri Almanya ve talyann denetiminde silahtan arndrlacak ve Almanya bu kuvveti kullanmayacakt. (v) Almanyada Fransaya kam tm Alman mltecileri geri verilecekti. Hitler brakma trenine tm tarihsel dramatik grnty verdi. General Fochun 1918 Kasmnda Alman teslim heyetini kabul ettii vagon mzayeden alnarak brakmann imzalanaca Compeihnes ormanna getirildi ve Fransz temsilcileri brakmay bu vagonda imzaladlar. Hitler 1918in intikamn almt. Yenilginin Nedenleri stikrarl hkmetler kurulamad. Maginot hattna ok gvenmeleri. Vichy Hkmeti 1940 Austosunda meclisi feshederek Vishyi bakent yapt ve bir cins diktatrle balad. Fransz Devriminin zgrlk, eitlik, kardelik ilkeleri yerine i, aile, vatan ilkelerini koydu. Yahudi aleyhtarl. General de Gaulle, Londraya kaarak, Fransann kurtuluu iin mcadele balatmt. Hr Franszlar hareketini balatarak ABD ile ngiltereden Fransann meru babakan olarak tannmasn istedi. Gaullen savatan sonra ortaya kacak olan Anglosakson dmanlnn bir nedeni de budur.

Ptain hkmetinin Vichyde, de Gaullen Hr Franzslar hareketini yrten Ulusal Kurtulu Komitesinin Londrada kurulmasyla Fransz politikasnn gelecek drt yl iinde oradan oraya alkalanp duraca direnme ve ibirlii kutuplar ortaya kt. ngiltere 3 Temmuz 1940ta ngiliz limanlarndaki Fransz sava gemilerine el koydu ve daha da kts, Cezayirin Mers-el-kebir ssnde demirli bulunan Fransz donanmasn batrd. 1300 Fransz denizcisinin ld bu olay Franszlar kolay unutmayacaktr. ngiltere Sava ngilterenin ktadaki klc olan Fransa bir kere elinden alnd m bara yanaacakt. ngiltereyle bar iin taktiiyse rakibinin sinirleri bozulana kadar beklemekti. Almanya 7 Eyll 1940ta Londray havadan bombalamaa balad. Birinci Dnya Savann zelliklerinden olan asker-sivil ayrmnn son bulmasdr. Hitlerin batdaki zaferi, sava bir Avrupa savandan bir dnya sava biimine sokan gelimeleri balatt. F.K SAVA ARASI DNEMNDE AVRUPA 1.BARIIN SREKLLN SALAMA ABALARI MLLETLER CEMYET (CEMYET AKVAM) I.Dnya Sava Avrupada siyasi dengeleri deitirmi, Almanya, ve Osmanl Devletinin yenilgiye uramas siyasi boluk oluturmutur. Antlamalar devletler arasnda anlamazlklar ortaya kard. Bu ortamda barn sreklilii konusu nem kazand. Versay Almanyaya dolaysyla da Avrupaya istikrar getirmek bir yana kaos dourmutu.Almanlar bu antlamann ar hkmlerinden kurtulmak iin harekete geti. Bu abalar bata Fransa olmak zere dier devletleri de endielendiriyordu. Sava sonundaki kazanmlarn korumak isteyen Fransa, Almanyann kayplarnn hesabn kendisinden sormasndan ekiniyordu. Bunun iin Almanyaya kar ittifak arayna yneldi. Urad kayplarla ekonomik krize giren ngilterede Avrupada yaanan istikrarszl kaygyla izlemekteydi.talya, kazanm olarak kendisine sunulanlardan memnun kalmamt. Versayn deitirilmesini istiyordu. ABD, Avrupadan ekilerek sava ncesindeki yalnzlk politikasna geri dnmt. Rusyada yaanan rejim deiiklii, bu devleti Avrupa devletlerinden uzaklatrmt. Milletler Cemiyeti Kuruluyor... Dnya Savann getirdii byk ykm, bar koruyacak devletler aras bir rg-tn kurulmas dncesini glendirmitir. Bu rgtn gereklilii ABD Bakan Wilsonun yaynlad ilkelerde de vurgulanmt. Sava sonunda bu amala ABD ve ngiltere arasnda almalar balatlarak Paris Bar Konferansnda gerekli hazrlklara giriilmi, bu almalarn sonucunda Milletler Cemiyeti ortaya kmtr. Konferansn Ocak 1919da yaplan toplantsnda alnan karar uyarnca, 28 Nisan 1919 tarihinde Milletler Cemiyeti kuruldu. Milletler Cemiyetinin Sorumluluklar Uluslararasnda ibirliini gelitirmek, uluslararas bar ve gvenlii salamak, Savaa bavurmamak konusunda birtakm ykmllkler kabul etmek, Gizlilikten uzak, adaletli ve onurlu uluslararas ilikiler srdrmek, Uluslararas hukuk kurallarna kesinlikle uymak, rgtlenmi halklarn karlkl ilikilerinde adaleti korumak Milletler Cemiyetinin asl yeleri 32 devlet idi. Bunlarn dnda bir de cemiyete katlmaya

arlan 13 devlet vard. Cemiyetin koyduu dzenlemeleri kabul eden bir devlet yelik iin bavurabilirdi. Kurulu fikrini ortaya atan ABD, Senatonun onaylamamas nedeniyle, Milletler Cemiyetinin dnda kald. Locarno Antlamas Milletler Cemiyeti Fransann Almanyaya olan gvensizliini sona erdiremedi. Locarno Antlamas bu gvensizliin bir sonucu olarak ortaya kmtr. Fransa ile olan ilikilerini gelitirerek tamirat ve tazminat sorununda kolaylk salamak isteyen Almanlar ubat 1925te Fransaya karlkl bir gvenlik pakt kurulmasn nerdi. 5 Ekim 1925te Almanya, Fransa, ngiltere, talya, Belika, Polonya ve ekoslovakyann katlmyla Locarnoda bir konferans topland. Locarno Antlamas 1 Ara 1925te imzaland. Antlama, konferansa katlan devletler arasnda kacak anlamazlklar bar yoluyla zmlemek amacna yneliktir. Locarno Antlamasna gre; Almanya, batda Fransa ve Belika snrlarnn kesin ve srekli olduunu kabul ediyordu. Btn anlamazlklar bar yoluyla zmlenecekti Antlama, Almanya, Milletler Cemiyetine ye olur olmaz yrrle girecekti. Almanya Locarno Antlamas ile bat snrlarnn srekli olduunu kabul etmi, ancak, Polonya ve ekoslovakya snrlar iin byle bir gvence vermemiti. ngilterenin Avrupada siyasi dengeyi bozacandan endie ederek Fransa-Almanya ya yaknlamasndan rahatsz oldu. Almanyann dou snrlar iin garanti vermemesini kabul eden ngiltere, "Yattrma Politikas" uyarnca Almanyaya yardm etmeye, talya ile ilikilerini gelitirmeye alt. Brinand - Kellogg Pakt Avrupadaki konumunu glendirmek isteyen Fransann dier bir giriimi, ABD ile ilikilerini glendirmek olmutur. Fransz ynetimi 1927de ABDye sresiz bir bar pakt yaplmasn nerdi. Fransann bu nerisine scak bakmayan ABD, btn dnya devletleriyle byle bir paktn yaplmasndan ve savan kanun d ilan edilmesinden yana olduunu bildirdi. Fransa D ileri Bakan Briand ile ABD Dileri Bakan Kelllog arasnda diplomatik yazmalar balad. ABDnin nerisini, talya ve Japonya kabul ederken, Fransa ve ngiltere baz koullar ne srerek olumlu cevap verdi. Pariste 27 Austos 1928de ABD, ngiltere, Almanya, talya, Japonya,Polonya, ekoslovakya ve Belika arasnda Kellogg Pakt imzaland. Ayn yl ierisinde Sovyetler Birlii ve Trkiyede dahil olmak zere belli bal btn devletler pakta katld. Buna gre; Taraflar, uluslararas anlamazlklarn zmnde savaa bavurmay knadklarn ve sava birbirleri ile ilikilerinde ulusal siyasi bir arac olarak kabul etmediklerini ve savatan vazgetiklerini, uluslar acra resmen akladlar. Pakta mza koyan devletler, nitelii ve kkeni ne olursa olsun, aralarndaki anlamazlklar zmlenmesi iin, yalnz bar yollarna bavurmay kabul ettiler. 2.AVRUPADA SOSYAL VE EKONOMK HAYAT-TOTALTER REJMLERN KURULRU a.talyada Faizm talya I. Dnya Savandan galip devlet olarak ayrlmt. Fakat buna karn hedeflerinin pek ouna kavuamam ve savatan ypranm olarak kmt. Bu durum talyan kamuoyunda tilaf Devletlerine kar bir tepki oluturdu. Yaanan sosyal ve ekonomik skntlarn da etkisiyle talyada karklklar balad. Ekonomik knt iinde bulunan lkede isizlik hzla artyor, asker kaaklar nemli bir sorun oluturuyordu.

Mussolininin Ykselii Balyor... Bu kargaa ortamnda 1919da kurulan Faist Parti talyada ne kmaya balad. Gittike glenen ve taraftar bulan Faistler 1921 seimlerde 35 milletvekili kard. Irkla varan bir milliyetilik politikas benimseyen Mussolini liderliindeki Faist Parti, Paris Bar Konferansnda talyann kk drldn, faist iktidarnda Roma mparatorluunun yeniden kurulacan ileri sryordu. Austos 1922de greve gitmeleri zerine Romaya yryen Faist Parti, hkmeti ekilmek zorunda brakt. talya kral Ekim 1922de Mussoliniyi Babakanla getirdi. ok gemeden demokrasiyi rafa kaldran Mussolini, lkedeki aznlklar talyanlatrma politikas izledi. Akdeniz havzasnda smrge elde etmeye alt. Akdenize "Bizim Deniz" diyordu. talyann bu yaylmac ve saldrgan politikas, Akdeniz lkelerinde ve Avrupada endieye yol at. 1927de Arnavutluku korumas altna aldn ilan eden Mussolininin hedefleri arasnda Anadolu da yer alyordu. Bu durum Trk - talyan ilikilerini bozdu ve 1934te Balkan Paktnn kurulmasnda nemli rol oynad. Orta Douda da yaylmay planlayan talya 1935te Habeistana saldrd. b.Almanyada Nazizm 1918de imparatorlua son verilerek cumhuriyet kurulan Almanyada i karklklar, grevler ve ekonomik knt meydana geldi. Bu artlar altndan imzalana say Antlamas, Almanyada toplumsal ve siyasi dzeni bozdu ve Alman halk tarafndan tepkiyle karland. Versayn dourduu tepki, baarsz i ve d politika, ekonomik knt, isizlik sosyal huzursuzluk milliyetilik akmnn glenmesine neden oldu. Franszlarn Alman ynetiminin sava tazminat dememesini bahane ederek Rhur blgesini 1923te igal etmesi bu tepkiyi iyice artrd. Nazi Partisi 1918de ilk olarak Alman i Partisi olarak kuruldu. Adolf Hitlerin lider olmas ile glenen parti 1920de Nasyonal Sosyalist Alman i Partisi adn ald.Ekonomik sorunlara are bulacan ileri sren Hitler bir taraftan da Yahudi dmanln krkledi. Naziler Versayn Alman maliyesine ykledii sava tazmin nn lkenin ekonomisine verdii zarar da ne kararak antlamann kaldrlma istiyordu. Naziler ktidara Geliyor... 1930 seimlerinde 107 milletvekili karan Nazi Partisi, 1932de lkenin en byk partisi haline geldi. Cumhurbakan Ocak 1933te Hitleri babakanla atad. Meclisi fesheden Hitler seimlere gitti. 1933 seimlerde ounluu salayamad. Ancak drt yl sreli olaanst yetkiler ald. Siyasi partileri kapatt. Hitler dneminde Alman d politikas, Versay ve St. Germain antlamalarnn kaldrlmasn,Almanya dnda bulunan btn Almanlarn birletirilmesini ve bir tek devlet altnda toplanmasn hedefliyordu. Bu yeni politika "Hayat Alan" (Lebensraum) olarak isimlendirildi. lke iinde glenen Hitler aktif bir d politika izleyerek Versayn getirdii snrlamalar geersiz ilan etti. Askersiz alan olarak belirlenen Ren blgesini igal etti. Almanya I.Dnya Sava ile kurulan dengeyi bozmaya karar vermiti. Bu gelime mevcut dengenin srmesinden yana olan devletlerin harekete gemesine yol at. c.spanyada Franco Dnemi 17 Temmuz 1936da General Franco komutasndaki milliyeti glerin, seimle i bama gelen Cumhuriyeti Halk Cephesi koalisyonuna kar ayaklanmas, spanyada yl srecek bir i sava balatt. Hitler ve Mussolini, spanyada i atmalarn balamas zerine Francoya destek olarak birer uak filosu gnderdi. Ksa sre sonra da 200 bin Alman ve talyan askeri blgeye sevk edildi. Buna karlk cumhuriyetiler de Sovyetler Birlii ve baka baz devletlerden askeri yardm ya da gnll destei ald. Franco nderliindeki milliyetiler Mart 1939 da yaklak on binlerce l ve bir milyondan fazla srgn yannda lkeyi yerle bir ederek ynetimi ele geirdi. Bu sonula birlikte spanyada Franconun 1975 kadar srecek olan dikta dnemi balad.

1.1.ki Sava Aras Dnem Snrlandrmas: ki sava aras dnem ya da dnya savalar aras dnem siyasi tarihte I. Dnya Savann sonu ile II. Dnya Savann balangc arasndaki zaman dilimini kapsamaktadr. 1918 ila 1939 yllar arasnda yer alan yaklak 20 yllk bu sre tam olarak Almanya ile Statkocu devletlerin I. Dnya Savan bitiren anlamay imzalad 11 Kasm 1918de balamakta ve II. Dnya Savann balad 1 Eyll 1939da son bulmaktadr. 1.2.ki Sava Aras Dnemin Genel zellikleri: I. ve II. Dnya Savalarndan farkl zellikleri olan siyasi tarihin bu dnemi Avrupann I. Dnya Savann neden olduu ykmn etkisinden kurtulamayna tanklk etmi ve insanl II. bir Dnya Savana srklemitir. I. Dnya Savanda umduunu bulamayan talya ve Almanyada bu dnemde faizm iktidara gelmi ve belki de dnyann kaderini etkilemilerdir. 1922de talyada iktidara gelen Benito Mussolini faist bir rejim kurmutur. Mussoliniyi iktidara tayan kendisinden nceki politikaclarn baarszlklar ve bu srete karlalan ekonomik sorunlardr. Tm bunlar kullanarak iktidara gelen Mussolini, iktidarn salamlatrm ve Byk talyay kurma hayali kurmaya balamtr. I. Dnya Sava sonrasnda olduka liberal bir anlayla kurulan Alman Weimar Cumhuriyetinde ise 1923teki yksek enflasyon ve ayn yl yaanan Birahane Darbesinin ardndan Alman Nasyonel Sosyalist i Partisi, NAZ, ykselie gemi ve takvimler 1933 yln gsterirken Adolf Hitler babakan olmutur. Adolf Hitler, I. Dnya Sava sonrasnda kurulan Weimar Cumhuriyetinin oluturduu demokratik havadan yararlanarak, ksa srede iktidar ele geirmi ve adeta diktatrln kurmutur. Bu srete yaanan 1929 Buhrannn ve Adlof Hitlerin propaganda almalarnn olduka byk etilerinin olduunu sylemek yanl olmayacaktr. Propaganda almalar srasnda, Adolf Hitler, nasyonalizm, anti-semitizm ve anti-komnizme sarlmakta; zellikle ekonominin glendirilmesini ve ordunun tekrar kurulmas gerekliliini savunmaktadr. Bu tr sylemler Alman halk tarafndan ilgi grm ve Adolf Hitler her geen seimde ald oylar biraz daha arttrarak demokratik yollarla diktatrln kurmaya adm adm balamtr. Almanyann klasik d politikas ile karlatrld zaman Adolf Hitler dneminde izlenen d politikann en azndan balang dneminde ok da farkl olmad grlecektir. Weimar Cumhuriyeti Dnemi Almanyann D Politikas da tpk Hitler Dnemi Almanyann D Politikas gibi revizyonist bir yapdadr. Weimar Cumhuriyeti dneminde Almanya, I. Dnya Sava sonrasnda imzalanan Versay Antlamasnn artlarn deitirmek iin ura vermitir. Bu erevede Adolf Hitlerin saldrgan

politikalar nceleri fazla dikkat ekmemi ve ngiltere ya da Fransa gibi devletlerce nlemler alnmasna gerek grlmemitir. Adolf Hitlerin yaratt tehlike potansiyeli ancak 1936 ylnda alglanabilmitir. Almanyann silahtan arndrlm Ren blgesine askeri birliklerini sokmas bata ngiltere ve Fransa olmak zere Avrupal devletlerin dikkatlerini Almanya zerine ekmitir. Bu sreten sonra Hitlerin ver ilen tavizlerle yetinmeyecei; amacnn smrgeler elde etmek deil, Lebensraum olarak adlandrlan ve Avrupay da iine alan yaam alann elde etmek olduu anlalmtr. Bu aamadan sonra, Adolf Hitler ynetimindeki Almanya, ar saldrgan bir d politika izlemeye balam, nce Polonyaya sava am ve sonrasnda Avrupann byk bir blm ile Asyann kk bir ksmn istila etmitir. Yine bu dnemde grece yksek refah dzeyine sahip olan Kuzey Amerika 1929daki Byk Buhrann ardndan ciddi ekonomik skntya girmitir. Bu ekonomik bunalm, Avrupay da ciddi ekilde etkilemi; Almanya, ngiltere ve Fransaya olan sava tazminatn demekte zorlanm, bu iki lke de Amerika Birleik Devletlerine olan borlarn deyememilerdir. Rusyada yaanan ihtilalin ardndansa Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii kurulmu ve iktidarn bu dnemde salamlatrmtr. Yine bu srete Almanyay I. Dnya Sava sonrasnda kurulan Versailles Dzenine tabi klmak isteyen Fransa ile ngiltere arasnda politika farkllklar yaanmtr. ngiltere, Fransay Almanyaya kar ikna etmeye ve Almanyay sisteme entegre etmeye almtr. Fransa ise bu politikann yanlln savunup, Almanyann olabildiince bask altnda tutulmas gerektiini savunmutur. II. Dnya Sava ncesine kadar ngiltere, Almanya ile Rusyay dengelemeye alm, Dmanmn (Rusya) dman (Almanya) dostumdur politikas izlemitir. Ancak Hitler ve SSCB bu sreten atarak deil, anlaarak kmlar ve ngiltere byk bir aknlk yaamtr. Yine bu dnemde Asyann nde gelen devletlerinden Japonya en byk rakibi grd in zerindeki basksn artrmaya alm, ksmen de baarl olmutur. ki sava aras dnemin bir dier arpc zellii ise I. Dnya Savana benzer bir savan tekrarlanmamas amacyla Milletler Cemiyetinin kurulmas olmutur. Milletler Cemiyeti srete nemli grevler stlense de ne yazk ki baarl olamam ve II. Dnya Savann kmasn engelleyememitir. Milletler Cemiyetinin baarszlnn ardnda evrensel rgt olma iddiasndaki rgtn Amerika Birleik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliinin rgte dhil olmamas nedeniyle Avrupa rgt olmaktan kurtulamamas yatmaktadr. Bunun yan sra ngiltere ve Fransan n gr birlii iinde olmamas ise rgtn etkinliinin azalmasna neden olmutur. Milletler Cemiyeti bu ve benzeri yetersizlikleri, i krizleri nedeniyle talyann Habeistan igali, Almanyann ekoslovakyay igali ve spanya Savanda varlk gsterememi kendisinden beklenen rol oynayamamtr.

1.3.ki Sava Aras Dnemin Krlma Noktalar: ki Sava Aras Dnem balk, krlma noktas erevesinde incelenebilir. Oral Sander, iki sava arasndaki sreci ana balk altnda incelem ektedir. Bunlar, 1919 ila 1924 yllar arasndaki Bar Anlamalarnn Korunmaya allmas Dnemi, 1925 ila 1930 yllar arasndaki Lokarno Dnemi ve son olarak da 1930dan 1939a uzanan Yklma Dnemidir. 1.3.1. Bar Antlamalarnn Korunmas Dnemi (1919-1924):

I. Dnya Sava sonrasnda oluan statko Fransa tarafndan korunmaya allsa da mavcut yapy korumas beklenen Milletler Cemiyetinin beklenen gce eriememesi Paris Hkmetini farkl bir yntem izlemeye itti. Amerika Birleik Devletlerinin ye olmad Milletler Cemiyetinin yan sra bu lkenin Fransann nayak olduu anlamalar da onaylamamas nedeniyle Fransa statkoyu ikili anlamalarla korumak istedi. Bu erevede Fransz Hkmeti, Almanyann Dou ve Gneyindeki komularyla ikili anlamalar yapma yoluna gitti. Sandere gre bu srete Fransann amac, Versailles korumakt. Versaillesn mevcut dzeninde Almanya ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii toprak kaybetmi, Avusturya Macaristan mparatorluu ise dalm haldeydi. 1.3.2. Lokarno Dnemi (1925-1930):

Oral Sander, Lokarno Dnemini, ki Sava Aras Dnemin altn yllar olarak gryor. Sandere gre Lokorno Dnemini nemli klansa Fransann verdii dnler sonucunda ksa bir sre iin gerekleen Fransz-Alman yaknlamasdr. Bu yaknlama srecinde nemli anlamalar imzalanm ve devletler arasndaki korkular ve gvenlik kayglar en aza inmitir. Bu dneme damgasn vuran anlamalar arasnda 1925 Lokarno Anlamalar, 1928 Briand-Kellogg Pakt, 1929 Young Plan ve son olarak da 1930 Londra Deniz Silahlarn Snrlandrma konferans saylabilir. 1.3.3. Yklma Dnemi (1930-1939):

Lokarno Dnemindeki altn a ancak be yl srebildi. Takvimler 1930lar gsterdiinde Lokarnonun olumlu havasndan geriye ok az ey kalmt. Zaten Lokarno Dneminde de dnyay ikinci bir savaa srkleyecek olan Alman-Fransz dmanl son bulmamt. Bu srete ngilterenin politikalar ve Fransayla yaad gr ayrlklar da nemli bir rol oynad. Sandere gre, ngiltere iin Avrupa bar Almanyann hakl isteklerini en alt dzeyde kabul eden yeni bir Avrupa statkosuna dayanmalyd. Fransaya gre ise Almanyann bir kez daha Fransaya saldrmaya cesaret edememesi iin byk ittifaklar sistemi gerekliydi ve Almanyaya hibir dn verilmemeli, Versalilles sistemi sonuna kadar savunulmalyd.

Fransa ve ngiltere arasndaki bu gr ayrlklar srerken Almanya oldubittilerle ilerlemesini srdrecek ve Fransa etkisiz hale getirilecektir. Bu ortamda Almanyann revizyonist politikalar kinci dnya savan kartacak ve Dnya kendini kanl bir savan iinde bulacaktr.