Deyim-Fiil / Phrasal Verbs Sorular Nasl zlr?

Deyim-fiiller konusu herkesin cann skar. Bu sorunun zm iin aadaki neriyi yapyorum. DEYM FLLERDE (PHRASAL VERBS) EYLEMN YN Tm diller birbirine benzer. Ancak bu tpatp benzerlik deildir. Ayn dil ailesinden olan diller arasnda bile nemli farklar olabilir. ngilizceyi dier pek ok dilden farkl klan yaplardan birisi de ilgeli veya deyimsel fiiller diye adlandrlan bileik yapl fiillerdir. nk bu fiiller bir fiil kk ve bir veya iki ilgeten (up, down, etc) oluur. Yapsal farkllklarnn yannda anlamsal adan da bir farkllk ierdikleri iin ngilizce renen pek ok kiinin iini zorlatran szcklerdir bunlar. ster isim, ister sfat isterse belirte olsun dier tm szckleri ezberlemek ne kadar kolaysa bunlar ezberlemek te o kadar zordur. Kukusuz bunun en nemli sebebi anlamn zaten bildiimiz fiil kkndeki szck, bu kez bir ilgele bir araya gelerek farkl anlamda yeni bir szck oluturmaktadr. ou zaman da bu yeni anlam, bildiimiz anlamdan ok farkl olmaktadr. rnein, look up szlkten bir szcn anlamna bakmak anlamna gelir ancak look down, kmsemek/ aalamak demektir. look down bir anlamda yine bir bakma eylemini artrmaktadr. Ama bunu dolayl olarak ifade ettii iin yabanc bir rencinin bunu alglamas zor olmaktadr. Peki o zaman her snavda karmza kan bu sorunu nasl halledeceiz? Bunun bir yolu yok mudur? Vardr elbette. nsan dili, insan aklnn bir rndr. Bir dilde bu tr szckler olutururken mutlaka anlaml bir yaktrma arac kullanlr. Look down, ve Trke karl aalamak hem Trkede hem ngilizcede k-mseme kavramn ayn yolla artryor. Yani karsndakini aa-down bir konuma indiriyor. Ayn ekilde, mjdeli bir haber beklerken, kt bir haber alan kiinin omuzlar ker yani let down olur. Bir araba veya almakta olan bir makine arzalannca bu da aa doru bir eylemi artrdndan break down yapar. Fiil kklerinde ngilizce ve Trke arasnda kukusuz buna benzer durum says ok deildir. rnein biz arkada olmak derken, ngilizler make friends der. Ancak yaadmz bir eylemde eylemin yn ounlukla ayndr. rnein bir ngilizin de Trkn de can sklnca off eker. Bu havaya ve(ya) uzaa doru bir harekettir. O nedenle uak havalanrken take off yapar, yolcularn uurlarken bizler see off yaparz. Yolculua kanlar da set off yapmtr. Yani bizden uzaklamaktadrlar. Bir eyi ileri bir tarihe ertelerken, yani ileri bir zaman dilimine koyarken put off yaparz. Kurmak anlamna gelen set up, olumak anlamna gelen make up, ve bir spora vs balamak anlamna gelen take up, her sabah uyanp kalkarken (wake up/get up) yaptmz gibi hep yukar ynl bir eylemi artrrlar. Byme eylemi (bring up, grow up) de yukarya doru olur. Szn z deyimsel fiillerin ok byk bir ksmnn oluturulma mant byledir. Anlamlarn ezberlemek ok zor olduundan snav srasnda soru cmlesi okunarak orada geen eylemin yn belirlenir. Buna gre seeneklerden hangisinde bunu artran ilge (up, down, etc) varsa doru cevap %100 olmasa da buna yakn sklkla o olmaktadr. Aada deiik snavlarda daha nce sorulmu deyimsel fiil sorularnn neredeyse tamam vardr. Bu rneklerin tamamna yakn bu yaklamla, 3-5 tanesi de fiil kk yardm ile yaplabilmektedir. Kukusuz burada dier sorular zmemize de yardmc olan ve ezberlenmeleri konusunda bize bileik fiiller gibi zorluk karmayan szcklerin ok nemli katks olmaktadr. Yani ncelikle soru cmlesinde ne olup bittiini anlamamz nemlidir. Cmleyi doru evirirsek, soruda eksik braklan deyim-fiilin Trkedeki karl azmzdan kendiliinden kmaktadr. Buradan cmlede geen olayn yn belirlenerek seeneklerde buna uygun up, down, in, out, off, vb bir ilge aranr.

rnek 1 The countrys Minister for Development couldnt get much work done today because there were so many visitors to ___. (KPSS 2006 Soru 6) A) come across B) find out C) lead on D) leave out E) show around Gelime bakan bugn ok i yaptramad nk gezdirmesi (etrafta dolatrmas) gereken ok sayda ziyaretisi vard, eklinde evrilen bu cmlede eksik kelime bize E seeneindeki aroundetraf szcn artryor. rnek 2 Hes basically a very reliable person so you can be sure hell soon ____ this disappointment. (KPDS 1996 Kasm Soru 7) A) make out B) put through C) get over D) look up E) fall through Temel olarak salam ve gvenilir bir kiidir. Yaknda bu skntnn stesinden geleceinden emin olabilirsiniz, eklinde evrilebilecek olan bu sorun yant C seeneinde bulunan over szc, stesinden gelme eylemini hatrlatyor. rnek 3 Historically, the development of capitalism has ___ several phases, following the period of feudal organization of society. (DS Sosyal 2009 Ekim Soru 5) A) taken after B) called in C) brought forward D) gone through E) turned down Kapitalizm, tarihsel gelimesini derebeylik dneminden sonra pek ok aamadan geerek gerekletirmitir. Bireyin iinden/arasndan gemeyi through szc anlatr. Bu nedenle doru seenek Ddir. Son KPSS ngilizce testinde, bu kural bilmeden yaplmas zor olan bir deyim -fiil sorusu vard: 6. In Britain, thieves, acting as tourists, - a Leonardo da Vinci masterpiece worth around $50 million. A) turned down B) broke down C) made up D) made off with E) put up with 6. Deyim-fiil sorularnda cmleyi okuyor eylemin ne ynde yapldna bakyorduk. Burada turist gibi davranan hrszlar Leonardo da Vincinin 50 milyon dolar deerinde bir tablosunu almlar. Bu ii yapan kiiler olay yerinden hzla uzaklar. Yani kalkan bir uak nasl take off yapyorsa hrszlarda off, yani uzaklama yapmlar. Bu szck yalnzca D seeneinde var. Dier deyim fiiller, geri evirmek, bozulmak, uydurmak, ba etmek, anlamna gelir. Cevap D. B. Sami Dilman bsdilman@gmail.com