Kuran Renkler

Atatrk niversitesi lhiyat Fakltesi Dergisi, say: 28, Erzurum, 2007
KURANDA RENKLER

Yrd. Do. Dr. Abdulmecit Okcu

ZET
Objeleri alglamamza yarayan renkler Yce Allah tarafndan insanlara
bahedilmi en byk nimetlerin banda gelmektedir. Kurnda tm renkler deil
baz temel renkler zikredilmitir. Renkler sayesinde insan dnyay daha iyi kavrar bu
kavrama sayesinde de daha gzel iler yapmaya gayret eder. Renklerin tedavi edici
zellikleri ve insan psikolojisi zerindeki etkileri dnda daha birok faydalar da
vardr.
Anahtar Kelimeler: Kurn, Renk, Boya, Siyah, Beyaz, Mavi, Krmz, Yeil,
Sar.
ABSTRACT
The Colours and Forms According to The Quran
The colours which benefits to perception the objects are head of gifts from
God to mankind. The colours have not been mentioned entirely in the Holy Quran.
Instead of this, some basic colours have been mentioned. With the colours man
understands the world better and with this understanding acts more beautiful things.
The benefits of colours are very abundant and have influences on human psicology.
Key Words: Quran, Colour, Paint, Black, White, Blue, Red, Gren, Yellow.

GR
Renk Nedir?
Bir eyi dierinden ayran zellie renk denilmektedir.
1
Gerekte bir varl
dierinden ayran zelliklerin banda renk ve biim gelmektedir. Renk ve biimi
olmayan varlk dnlemez. Renk yle de tanmlanabilir: Bir kaynaktan
yaymlanan ya da dorudan (bir kaynan rengi, alevler vb.) ya da kendisi k
kayna olmayan bir cisimle etkiletikten sonra alglanan bir n gz zerindeki

Atatrk niversitesi lahiyat Fakltesi, Temel slm Bilimleri Blm retim yesi.
1
bn Manzr, Muhammed b. Mkerrem, Lisnul-Arab, Daru Sadr, Beyrut tsz. XIII,393.
Yrd. Do. Dr. Abdulmecit OKCU--------------------------------------------------------------------------- 128

izleniminden kaynaklanan duyuma renk denir. Elektromanyetik enerji dalgalarndan
biri olan k, rengin kaynadr.
2

Bu bakmdan renk, fizik biliminin bir dal olmakla birlikte, grsel algnn
zelliinden tr, yalnzca nesnel bir olgu olarak anlalmaz. Bunun iindir ki renk
insanda uyandrd sonsuz etkilerden ve ierdii anlam gizilgcnden dolay grsel
sanatlarn en nemli biimsel esi olmutur. Tarih boyunca grsel sanatlarn btn
dallarnda bezeme, benzetme ve anlatm amacyla kullanlan renk, hibir zaman
vazgeilemeyecek bir edir. In ve snn olduu gibi, renklerin de asl nurdur,
gnetir. Nurun, gnein zt, asl renkleri tr: krmz, sar, mavi. Zhirde yedi renk
grndnden yedi renkten sz edilirse de bu yedi renk zt olmayp eitli cinslerin
bir karmdr. Siyah ve beyaz ise renkten saylmazlar; nk beyaz bu yedi rengin
birbirine bir karm, siyah da btn bu renklerin bulunmay, yokluudur.
3

Grme Olay ve Grmede Pigmentlerin Rol
Evren bizim elektromanyetik dalgalar dediimiz enerjiyle nabz gibi atyor.
Elektro-manyetik dalgalarn frekans aral ok geni olup dalga boyu milimetrenin
milyarda biri olan kk kozmik dalgalara kadar deien radyo dalgalar, x nlar,
mortesi ve kzltesi nlar, TV ve gamma nlar da bunlar arasndadr. Fakat
ortalama insan gz bu geni araln ancak ok kk bir blmn ayrt edebiliyor.
Sadece 0,00038 ile 0,00075 milimetre arasnda olan dalga boylarn. Bu kk bir
fark gibi grlebilir ama bunlar gzlerimiz ve zihinlerimize gre byl rakamlar. Bu
kesimi grlebilir k olarak biliyoruz ve bu aralkta on milyon kadar titreimi
tanmlayabiliyoruz. Gzlerimiz grlebilir klarn tmn grdnde beyaz olarak
anlamlandryor. Dalga boylarndan bazlarn yakalayamad m onu renkli
gryoruz.
4

Yani krmz grdmzde, gerekte grdmz elektromanyetik aralk
iinde dalga boyu 0,0007 milimetre olan kesimden oluuyor, teki dalga boylarnn
mevcut olmad bir durum sz konusudur. Bize krmz bilgisini veren beynimiz ve

2
Byk Larousse Szlk Ve Ansiklopedisi, Renk md., Geliim Yaynlar, stanbul, 1986 XVI,9768.
3
Bkz., Sunar Cavit, Tasavvuf Felsefesi veya Gerek Felsefe, Anadolu Aydnlanma Vakf Yaynlar.,
stanbul; Yldrm Ali, Renk Simgecilii ve eyh Glibin Rengi, Mill Folklor Dergisi, Yl, 18, Say
72, Ankara, 2006, s,.135.
4
Victoria Finley, Renkler Boya kutusunda Yolculuklar, (Trkesi, Kudret Emirolu), Dost Kitabevi
Yaynlar, Ankara, 2007, s., 19,20.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------129

dilimizdir. Onun kuvvetli veya ak rengi yahut durmamz gereken trafik iareti
olduunu syleyen de ilikilendirildikleri kltrel adlandrlmalardr.
5

Gzmzn grd alanda ne kadar ok farkl renk varsa, bu o kadar farkl
sayda pigmentin varln gsterir. nk evremizde grdmz her eyin rengi,
maddelerin yapsnda bulunan pigmentlere baldr. Bitkilerin yeil rengi, derinizin
rengi, gzmzn rengi, hayvanlarn rengi ksacas tm renkler hep pigmentlerin
yapsal zelliinden kaynaklanr.
Pigmentler hem gzmzde hem de nesnelerin genellikle d yzeylerinde
bulunarak renklerin olumasn salayan zel molekllerdir. Pigment molekllerinin
harekete gemesi iin belirli bir enerji gereklidir. Elbette ki renklerin olumasndaki
dier tm aamalarda olduu gibi, pigmentlerle k arasnda da yine kusursuz bir
uyum vardr. nk yeryzne ulaan grnr k canllarda renk molekl olarak
bilinen pigment moleklleri iin zel olarak tasarlanmtr.
Bundan baka insan gz de buna uygun bir yapya sahiptir. Gzmzn
retinasnda bulunan koni hcrelerinin ana rengi, yani krmz, yeil ve maviyi
alglamasnn nedeni de ilerinde bulunan zel pigment moleklleridir. Bu
pigmentlerin renkli bir dnya grmemiz iin gerekletirdikleri en hayati ilem
kendilerine gelen n renk enerjisini elektrik sinyaline evirmeleridir. Yani renk
diye bildiimiz her ey aslnda bu pigmentlerin kendilerine gelen n dalga boyunu
elektrik sinyali olarak beyne iletmeleridir.
6

Grnr n sahip olduu enerji dzeyi, canllarn derilerinde, derilerini
kaplayan pullarnda, tylerinde veya krklerinde bulunan pigment molekllerini
harekete geirmek iin gereken enerji dzeyine eittir. Grnr n aral iinde
olan ve belirli renklere karlk gelen dalga boylar bu pigmentleri harekete geirerek
canllarn renklerini olutururlar.
7

ieklerin yapraklarndaki renk eitliliinin nedeni, yaplarnda bulunan
pigment molekllerinin a kar verdikleri tepkidir.
Grld gibi canllarn hem grme merkezlerinde hem de vcutlarnda
bulunan pigmentler, ileyen dier vcut sistemleriyle birlikte tam bir uyum
halindedirler. Bir canlnn grme merkezinde zel bir pigment moleklnn

5
Finley, a.y.; Ayrca bkz. Geliim Hachette Alfabetik Genel Kltr Ansiklopedisi, Sabah Yaynlar,
stanbul, 1993, II,587.
6
Franklyn Branley, Color, From Rainbows to Lasers, Thomas Y. Crowell Comp., New York, s., 23-28.
7
Solomon, Berg, Martin, Villie, Biology, Saunders College Publishing, 1993, s., 192-193.

bulunmamas veya gerektiinden az bulunmas onun evresindeki renkleri ayrt
edememesine neden olur.

Renklerin Olumas
Canllarn yaamnda son derece nemli olan renklerin olumas iin
aadaki artlarn bulunmas gerekmektedir:
a-Rengin olumas iin gerekli olan ilk koul n varldr. Bu nedenle
ncelikle Gneten gelen nlarn nasl bir zellie sahip olmas gerektiini
inceleyerek balamakta fayda vardr. Renklerin oluabilmesi iin Gneten
yeryzne gelen n, renkleri meydana getirebilecek ekilde, belirli bir dalga
boyuna sahip olmas gerekmektedir. Gnein yayd btn nlarn iinden sadece
grnr k olarak adlandrlan bu n yeryzne gelme ihtimali 10 zeri 25 te
bir ihtimaldir. Bu inanlmas g ihtimal gerekleir ve renklerin olumas iin gerekli
olan nlar Gneten Dnyaya ular.
b- Gneten gelip uzaya yaylan k gerekte gze zarar verecek zelliklere
sahiptir. Bu yzden Dnyaya ulaan n gzn rahatlkla alglayabilecei ve zarar
vermeyecei duruma gelmesi gereklidir. Bunun iin nlarn bir szgeten gemesi
gereklidir. Bu dev szge Dnyay evreleyen atmosferdir.
c-Atmosferden geen k yeryzne dalr ve rastlad maddelerin hepsine
arparak yansr. In arpt maddelerin, yutmayp yanstacak zelliklerde
olmas gereklidir. Grld gibi maddelerin yapsal zelliinin de yeryzne ulaan
bu kla renkleri oluturacak ekilde uyumlu olmas gereklidir. Bu art da gerekleir
ve Gneten gelen n arpt maddelerden kolaylkla yeni bir k dalgas yaylr.
d-Renklerin oluumundaki dier bir aama da k dalgalarn alglayabilecek
bir alglaycya, yani gze ihtiya olmasdr. Ik dalgalarnn grme organlaryla da
uyum iinde olmas zorunludur.
e-Gneten gelen nlar gzmzn tabakalarndan geip retina blgesinde
elektrik sinyaline dntrlmelidir. Daha sonra bu elektrik sinyalleri insan beyninde
grnty alglamakla sorumlu olan grnt merkezine ulatrlmaldr.
f-Bizim herhangi bir rengi grdmz ifade edebilmemiz iin gereklemesi
gereken son bir aama daha vardr. Renklerin olumasndaki son aama grme
merkezine gelen elektrik sinyallerinin, burada bulunan sinir hcreleri tarafndan renk
olarak alglanabilmesidir.
8

8
Harun Yahya, Allahn Renk Sanat, Vural Yaynclk, stanbul, 1999, s., 16,17.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------131

Grld gibi tek bir rengin olumas iin olduka detayl ve birbirine bal
bir sralama izleyen ilemler gereklidir.
Renkle ilgili olarak edinilen tm bilgiler rengin meydana gelmesi srasnda
oluan her ilemin ok hassas dengeler zerine kurulmu olduunu gsterir. Bu
hassas dengeler olmad takdirde renkli bir dnya yerine bulank ve karanlk bir
dnya iinde kalmamz hatta grme yeteneimizi kaybetmemiz kanlmazdr.
Yukarda saylan maddelerden sadece retina blgesindeki elektrik sinyallerini
alglayacak olan hcrelerin bulunmadn dnelim. Ne gelen gne nn yeterli
zelliklere sahip olmas, ne gzn dier paralarnn tam olmas, ne de atmosferin
varl yeterli olmayacaktr.
Tarihte Renk Olgusu
Renkler, tarihin en eski dnemlerinden bu yana insanln dikkatini ekmi,
varlklar tanma ve kategorize etmede en ok yararlanlan hususlardan biri olmutur.
Zira bir nesneyi -veya en geni anlamda bir fikri- bir dierinden ayrt etmek iin
kullanlan en kolay yol renktir. Eski Msrllar renklere ve renklerle yaplan ifaya ok
nem vermilerdir. Bu sebepten Karnak ve Teb gibi tapnaklarda renk kullanmlar ve
renk ifacln pekitirmek iin, renk salonlar ina etmilerdir. Ayn eyi kadim Hind
ve in uygarlklarnda da grebiliyoruz. Oradaki ifac din adamlar da insann yedi
katl doas ile gne tayfnn yedi rengi arasndaki balanty temel alarak, bir renk
bilim sistemi kurmulardr.
9

Sar, krmz, yeil ve beyaz renkler, bizim tarihimizde de mevcut olan mana
ykl renklerdir. zellikle sar, krmz, yeil ls, Gktrklerden balayarak
beylere ve hkmdarlara yani idareci zmreye mahsus, devleti, askeri kuvvetleri,
ordu birliklerini temsil eden renkler olarak bir kompozisyon halinde ok yaygn olarak
kullanlmtr.
10
Sar krmz ve yeil renklerin Osmanl dneminde, devletin sona
eriine kadar ok yaygn biimde kullanld grlmektedir. Anlaldna gre, bu
renklerin Osmanllarda ayn bayrak zerinde birlikte kullanlmas Orhan Gazi
zamanna kadar gitmektedir.
11
Osmanllarda kullanlan beyaz renk Hz. Peygamberin

9
Renklerle Terapi, Renklerin zellikleri,
(http://www.haber73.com.tr/yazi_detay.php?Yazi_id=119&yazar=21&PHPSESSID=b... 17.10.2007,
www.dursunboran.com.,); Geni bilgi iin bkz., Rashmi Sharma, Renklerle Terapi, (Editr, Tarkan
Tufan), Nokta Yaynlar; stanbul, 2007.
10
Bkz., Nevruz ve Renkler (Trk Dnyasnda Nevruz kinci Bilgi leni Bildirileri), Yayna Hazrlayan
Sadk Tural, Elmas Kl, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Say, 116, Ankara 1996, s., 48.
11
A.g.e., s., 45; Geni bilgi iin bkz., Abdlcell bn Ebil-Huseyn b. Ebil-Fazl el-Kazvin er-Raz,
Kitabn-Nakz, Yaynlayan, Seyyid Celleddin Huseyn Urmev, Tahran, 1331, (TDAV slam
Aratrmalar Ktphanesi, Nu: 16994), s., 607,608.

ak sancandan, dier renkler ise, Orhan Gazinin sancandan alnmtr.
12
Seluklu
ve Osmanl devleti dnemlerinde zellikle sar, krmz ve yeil renklerin hkmdarlk
sembol olarak kullanldna dair tarihi belgeler mevcuttur.
Eski alarda Pythagoras, Platn, Aristotales ve Plinius gibi yazarlar rengin
doas zerinde tartmlar ve temel renklerin toprak, ate, hava, su gibi temel
elerin biimleri olduunu ileri srmlerdir. Rnesansta Leonardo Da Vinci ayn
gr savunarak, sarnn topraa, yeilin suya, mavinin havaya, krmznn atee ve
siyahn karanla ait olduunu yazmtr.
13

Renklerin sistematik olarak snflandrlmas ancak 1666da Isaac Newtonun
ilk renk emberiyle balar. Newton tm renklerin beyaz k iinde atom nlar
olarak ierildiini ne srm, yedi temel rengi yedi gezegene ve mzikteki yedi
notaya balamtr.
14
Nevtona gre temel renkler krmz, turuncu, sar, yeil, mavi,
indigo (ivit) ve mordu.
15
Her ne kadar Newtonun renk kuram sonraki bilimsel
bululardan farkllk gstermise de, renkler ve sesler arasnda grd iliki
Kandinskynin
16
ve soyut sanatlarn 20. yyda duyular arasndaki ilikilerle ilgili
sinestezi (duyum ikilii) kuramlarn artrmas asndan ilgintir.
18. yy. dan balayarak renk kuramlar bugnk anlaya yaknlamtr.
1731de J. Christof Le Blon
17
boya maddesi (pigment) krmz, sar ve mavinin temel
renkler olduunu bulmutur. Le Blonun 1756 da yaymlad renk konusundaki tezi
bugnk temel renk kuramnn kaynadr.
18
1766da Morris Harris adl bir ngiliz
tm renkleri ieren ilk dairesel emay Natural System Of Colours (Renklerin Doal
Sistemi) adl kitabnda yaymlamtr. temel renk kuram 18.yy.da yaygn olarak
kabul edilmi, birok bilim adam, sanat ve dnr tarafndan tartlmtr.
Bunlardan ressam Philippe Otto Runge
19
ve air Johann Wolfgang Von Goethe
20
ise
yalnzca mavi ve sary temel renkler olarak kabul etmilerdir.

12
A.y.
13
http://www.haber73.com.tr/yazi... 17.10.2007.
14
Finley, s., 22,23
15
Meydan Larousse, Sabah Yaynlar, Renk md., XVI,489.
16
Wassily Kandinsky, (4 Aralk 1866 13 Aralk 1944), yllar arasnda yaam Rus ressam, 20.
yzyln en nemli sanatlarndandr. lk modern soyut izimleriyle nldr. Vasili Kandinskinin
Trkemize Tevfik Turan tarafndan evrilmi, Sanatta Zihinsellik zerine bir eseri vardr. Bkz.,
Yap Kredi Yay., stanbul.
17
Jakob Christof Le Blon (German Baroque Era Painter, 1667-1741).
(http://www.artcyclopedia.com/artists/le_blon_jakob_christof.html, 28-30 may. 2008)
18
Byk Larousse, Renk, XVI,9771.
19
1777 ve 1810 yllar arasnda yaam nl Alman ressam.
20
Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832) Goethe, 28 austos 1749da Frankfurtda dodu.
Varlkl bir aileden gelen babas tarafndan Aydnlanma dncesinin ideallerine gre yetitirildi.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------133

1810da Goethe renkleri birbirinden ayrt edici bir renk dairesi ve geni
oluturmutur. Daha sonraki dnemlerde bu daire gelitirilerek renklerin zelliklerini
daha iyi szebilen renk kreleri tasarlanm ve farkl temel renk kuramlar ortaya
atlmtr.
Renk kuramlarndaki farkllklar rengin, boya maddesi, k nitelii ya da insan
algsna balanmaktadr. rnein, renge bir k olgusu olarak yaklaan fizikiler
n temel rengi olan krmz, yeil ve mavi kuramn benimsemilerdir.
Bu kuram ilk kez 1790da ortaya atlm, Hermann Von Helmholtz
21
tarafndan
tartlm ve Albert H. Munsell
22
tarafndan 1898de tasarlanan renk emalaryla
gelitirilmitir. Renge grsel alg olarak yaklaan aratrmaclarsa temel olarak
alglanan renklerin krmz, sar, yeil, mavi olduunu ne srmlerdir. Siyah ve
beyaz renkler dta braklrsa, Kuranda da ayn renkler ne karlmtr. Renkler
zmlendiinde renklerin z yani sar, ya da mavi olduu tonu parlakl,
akl, koyuluu, renk deeri yani younluu, arl ve gc, belirir. Buna gre
renkler birbirinden sar, mavi, yeil, gibi z nitelikleri asndan, ne kadar parlak ya da
koyu olduklar asndan ya da ne kadar saf ve youn olduklar asndan ayrlabilir.
rnein, ayn aklkta yani ayn tonda iki krmzdan bir saf olabilirken, br daha
kark, griye daha yakn olabilir.
23

Renkler ayn zamanda scak ve souk renkler olarak da snflandrlr. Sar,
krmz, turuncu scak olarak alglanrken mavi, yeil, mor souk olarak alglanr.
nsan gz souk renklerde daha az ayrm yapabildiinden, grebildii scak renk
says daha fazladr.
Renkler ayrca temel ya da birincil, ikincil ve ncl renkler olarak
snflandrlr. Gelitirilmi bir renk dairesinde bu renk snf grlebilecei gibi,
daha da gelitirilmi bir renk kresinde her rengin a, pasteli, siyaha yaklaan
koyu tonlar ya da glgesi grlebilir. Byle bir renk kresinde orta izgide birincil ve

Kk yata Franszca, Latince ve Eski Yunanca rendi, gzel sanatlar ve tiyatroyu tand. 22 Mart
1832de Weimarda ld. Bkz., Byk Larousse, VIII,4617-4618.
21
Hermann von Helmholtz (d. 31 Austos 1821 - . 8 Eyll 1894) Alman fizyolog ve fiziki. ok ynl
ilgi alanlar ve almalaryla, zellikle de sinir iletimi, iitme ve grme zerine yapt klasiklemi
aratrmalarla yaad dnemde "fiziin babakan" olarak adlandrlan aratrmac; Bkz.,
http://tr.wikipedia.org/wiki/Hermann_von_Helmholtz, 30.09.2008.
22
Albert Henry Munsell (6 Ocak 1858 28 Haziran 1918) kendi adyla blinen Munsell renk sistemini
icat eden Amerikal ressam, (http://en.wikipedia.org/wiki/Albert_Henry_Munsell, 28.09.2008).
23

ikincil renkler, merkeze doru nc renkler, merkezde gri, bir kutupta beyaz dier
kutupta siyah vardr.
24

Renkler k olarak yorumlandnda renk karmlar beyaz kla sonulanr.
Fizikilere gre tam renksizlik beyaz ktr. Btnleyici renkler ayn tondan olduklar
zaman, yan yana geldiklerinde titreim yaratrlar. nk birbirlerinin kmak
isterler.(yeil-krmz). Mor ve sarda ayn ey olmaz, ama morun rengi sar gibi
aldnda ayn titreimle karlanr. ki rengin uyum armoni yaratmas iin aralarnda
ortak bir renk bulunmas gerekir. rnein, yeil ve sarda olduu gibi, buna bitiik
renkler armonisi denir. Ayrca kart renkler arasnda btnleyicilik ilkesine uygun bir
armoni vardr. Renklerin uzaklk yaknlk yanlsamas uyandrd grlr. Buna gre
krmz ya da sar maviye gre daha nde gelen renklerdir. Souk renklerin daha
uzak, scak renklerin daha yakn grldkleri sylenebilir.
Renkler, ya kuru, yank, havai, ar gibi niteliklerde gsterirler. Mavinin baz
tonlar ya gibi grnrken kahverengi yank, turuncu kuru, ack maviler havai
grnrler. Bu da renklerin doal olgulara arm yaptn kantlamaktadr. Resim
dilinde siyah ve beyaz renksiz elerdir. Bu trden boyalara ve karmlara
akromatik, tek renk ya da tonlarndan oluan birleimeyse monokromatik denir.
Konumuzla ok alakal olmad iin renk ve resim ilikisine girmek istemiyoruz.
Kurnda Renk
Renk szc Kuranda levn kelimesiyle ifade edilmektedir. Trevleri ile
beraber yedi ayette dokuz kere gemektedir.
25
oulu ,' /elvn eklindedir.
Mesela ','' =' - ,' ---' ''-= '' '--' '= -',' -
,-''''/Onun delillerinden biri de, gkleri ve yeri yaratmas, lisanlarnzn ve
renklerinizin farkl olmasdr. phesiz bunda bilenler iin (alnacak) dersler vardr.
26

ayetinde, Allahn kinat ierisinde ne kadar eitli renk ve ekilde varlklar
yarattna iaret olunmaktadr. Ayn toprak ve sudan, farkl vasflarda, renk ve
biimlerde bitkiler yaratlrken, ayn tip aalardan farkl tat ve byklkte meyveler
meydana getirilmitir. ayet bir daa bakarsak onun deiik renklerde bezenmi
olduunu ve deiik ksmlarnda birbirinden ok farkl renk ve zelliklere sahip
madenler bulunduunu grrz.
Bir baka ayette de, ,-' ,` =' - ,' '-'-=- ` ' '-
-,/Sizin iin yeryznde eitli renk ve biimlerle yaratt eyleri de, sizin

24
aan Mehmet, Sizin Renkleriniz, Bir Harf Yaynlar, stanbul, 2005, s., 46,47.
25
Bkz., Bakara, 2/69; Nahl, 16/13,69; Rm, 30/22; Ftr, 35/27,28; Zmer, 39/21.
26
Rm, 30/22.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------135

hizmetinize verdi. t alan bir toplum iin bunda ibretler vardr;
27
diye
buyrulmaktadr.
Bu ayetiyle Yce Allah tabiatn ssne, sanatsal ynne, insann duygu
boyutuna hitap eden ksmna dikkat ekmekte, gzellik duygusunu harekete
geirmekte, insann dncesine, yani t alma yeteneine hitap etmektedir. Tabiat
renklerindeki ahenk ve bu ahengin meydana getirdii esiz gzellik insan gnln
yumuatacak niteliktedir.
Yce Allah yerel tabiat olaylar ile insan dncesine; gksel cisimlerin ileyii
ile insan aklna; tabiatn gzellik boyutu ile de insann hatrlayp t alma
yeteneine hitap etmekte, onlar harekete geirmekte ve onlardan hareketle Allah'a
varmay retmektedir.
28
Allah yeryznde renkleri farkl, zellikleri deiik varlklar
yaratmtr. Bitkiler, iekler, bcekler, varlklar, otlar, dalar, kayalklar, yollar,
nehirler, gller...
Bir bahar gn iinde boulduumuz, iine gmldmz beton yn
ehirlerin kasvetli hayatn terk edip krlara karsak Yce Kudretin nelere kadir
olduunu grrz. Dalar, dereleri, renkleri, iekleri, bcekleri, ksaca tabiattaki
renkleri, ahengi ve uyumu
Boya: Kurnda renk kavramndan ayr olarak bir de boya anlamnda sba
kelimesi gemektedir. Ksaca bu ifadeyi de incelemek gerekir.
Boya, ince katlar halinde uygun yzeylere vurulduunda koruyucu, dekoratif,
ya da teknik nitelikte rtc bir katman oluturan ve pigmentler (boya maddesi)
ieren sv ya da toz rn eklinde tarif edilmektedir. Boyalarn bileenleri eskiden
yalnz doal rnlerden oluuyordu. Daha sonra yapay reinelerin ve boyar
maddelerin bileimsel yolla elde edilii boya reticilerine ok sayda rn salad.
Bylece eitli formller gelitirilerek deiik ihtiyalar iin ok sayda boya eidi
elde edildi.
29

Kuranda boya szcnn karl olarak sba kelimesini grmekteyiz.
Bakara Sresinin 138. ayetinde yer alan bu szc Kuranda tek bana deil,
Allahn ismiyle beraber izafet eklinde, yani sbatullah eklinde kullanlm
olduunu grrz. Bu kullanm ok anlamldr. Kurandaki bu ifade hakiki renk
vericinin yalnzca Allah olduunu arpc bir ekilde ortaya koymaktadr. imdi bu

27
Nahl, 16/13.
28
Bayraktar Bayrakl, Yeni Bir Anlayn Inda Kuran Tefsiri, Bayrakl Yaynlar: 10/446-463.
29
Byk Larousse, Boya, III,1852; AnaBritannica, Boya, Hrriyet Ofset Matbaaclk ve Gazetecilik A..
stanbul, 1994, VI,236.

yeti daha yakndan tanmaya alalm. Biz Allahn boyasyla boyanmzdr.
Boyas Allahnkinden daha gzel olan kimdir? Biz Ona ibadet edenleriz
Burada sbatullah deyimi din, akl, iman, slam ve ftrat olarak da
yorumlanmtr. Buna gre sbatullah Allahn vurduu boya, verdii renk ve insan
yaratlna hkim kld zellik ve nihayet varlk yaps/karakter anlamna da
gelmekte ve ezelde insann ruhuna konan, doutan gelen bir inanc, ftrat, tevhidi
yanstmaktadr. Din ftr bir din, iman ilah bir iman, temizlik doutan bir temizlik,
gzellik doutan bir gzelliktir. Sonradan elde edilen btn temizlik ve gzellik
aslnda doutan gelen gzellik ve temizliin korunmasna yneliktir. nsanlar bir
paavra gibi renkli bir suya sokup karmakla elde edilecei sanlan iman sudan ve
temelsiz bir imandr. Gerek iman Allahn boyas olan ftr imandr. Bu Hz.
Peygamber tarafndan u ekilde dile getirilmitir: Her doan ocuk slam ftrat
zerine doar. Sonradan anne-babas onu Yahd, Hristiyan veya Mecs yaparlar.
Esasen insann kurtuluunu temin etme adna ona yapay yn ve renk
vermeye kalkmak, Allahn insana bahetmi olduu bu doal ftrata ters dmek
anlamna gelir. Boyanmann en gzeli Yunusun dilinde ifadesini bulan ve gerek
diriliin yol ve yordamn gsteren u szlerde sakldr: Boyandm rengine solmazm
gayr.
30
Boya hakknda bu ksa bilginin ardndan Kurnda renk konusuna dnelim.

Kurnda Renklerin Anlam
Kurnda btn renkler deil zellikle siyah, beyaz, mavi, krmz, sar ve yeil
gibi temel renkler zikredilmekte ve onlara dikkat ekilmektedir. Bilindii zere dier
renkler ve ara renkler zaten bu temel renklerin muhtelif oranlardaki karmndan
meydana gelmektedir. Biz de maddeler halinde bu renkler zerinde duracaz.
1- Siyah Renk: Siyah renk yle tarif edilmitir: Beyaza ve dier renklere
gre, gne nlarnn olmay ya da tmyle sourulmas sonucu en koyu olarak
bilinen renk. Siyah sa siyah mrekkep, kmr gibi.
31

Siyah kelimesi Kurnda , , ,-- , , kelimeleriyle ifade edilir. Bunlarn
dnda leyl, zulumt, cehl, gibi kelimeler de karanl ifade eder. Siyah kelimesi,
Kurnda alt ayette ve yedi yerde gemektedir.
32

30
ahiner Necmittin, Siyah Ve Yeil Kurnda Renk Sembolizmi, nsan Yaynlar, stanbul, 1999, s.,
14,15.
31
Byk Larousse, siyah md., XVII,10588.
32
Bkz., Bakara, 2/187; Al-i mrn, 3/106; Nahl, 16/58; Ftr, 35/28; Zmer, 39/60; Zuhruf, 43/17.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------137

Bunlardan birinde gece ile gndzn ayrl vakti bir baka deyile oruca
balama zamann belirtilmekte;
33
bir dierinde ise dalar zerinden geen yollar
nitelenmektedir.
34

Kalan drt yerde mcrimler, mnafklar ve zellikle de kfirler
vasfedilmektedir.
35
Yani siyah Kurnda kfr, azab, erri, fkeyi, matemi ve hzn
temsil etmekte ve kfirlerin rengi olarak belirtilmektedir.
36
Zira karanln grnen
btn gerek objeleri rtmesi gibi kfirler de ilahi gerei grmemezlikten gelmekte
ve islm gerekleri rtmektedirler.
Felak Sresinde insanlarn Karanlk kt zaman gecenin errinden
Allaha snmalar istenmektedir. Genel olarak sular gece karanlnda ilenir.
Eziyet verici ve zehirli hayvanlar da gece karanlnda ortaya kar. Kuruntular,
vesveseler, korku ve tasalar gece karanlnda kaynar. Bu sebeple siyah olan
gecenin errinden Allaha snlr.
Siyah Renk ve Kalp: nkr, cehalet, hakikati grmemek, gayri meru iler,
siyah, kara ya da karanlk terimleri ile nitelendirilmektedir. Bilindii gibi asl krlk
kafa gzlerinin krl deil kalp gznn krldr. (Sana kar kanlar) hi
yeryznde dolamadlar m? Zira dolasalard, elbette dnecek kalpleri ve
iitecek kulaklar olurdu. Ama gerek u ki, gzler kr olmaz; lakin gsler iindeki
kalpler kr olur.
37
Eb Hureyreden rivyet edilen bir Hadste Hz. Peygamber yle
buyurmaktadr: Kul bir hata yapt zaman kalbinde siyah bir leke meydana gelir.
Eer kii o hatadan nefsini uzaklatrr, af talep eder ve tvbede bulunursa kalbi
cilalanarak leke silinir. Tekrar ayn gnah ilemeye devam ederse, kalptaki leke
artar. Hatta bir zaman gelir btn kalbi kaplar. Gnahtan meydana gelen lekenin
kalbi kaplamas, kalpteki nurun snmesi, basiretin kapanmas demektir. Bu durum
ayette u ekilde beyan edilmektedir: Hayr! Bilakis onlarn ilemekte olduklar
(ktlkler) kalplerini kirletmitir.
38

Basiret duyular st bir bak gr ve sezi asdr. Bir gz, bir k, bir
aydnlk, bir beyazlktr. Kim grrse kendi yararna, kim krlk ederse kendi
zararna
39
Nitekim Mevlna insan bir basiret keyfiyeti olarak nitelendirirken yle

33
Bkz., Bakara, 2/187.
34
Ftr, 35/28.
35
Bkz., Al-i mrn, 3/106; Nahl, 16/58; Zmer, 39/60; Zuhruf, 43/17.
36
El-Him, Abdulmnim, el-Elvn Fil-Kurnil-Kerm, Dru bn Hazm, Beyrut, 1411/1990, s., 48,49.
37
Hcc, 22/46.
38
Mtafffn, 83/14.
39
Enam, 6/164.

demektedir: nsanolu gzdr gerisi deriden ibarettir. Asl gz ise dostu yani Allah
gren gzdr.
40

Gece-Gndz ve Karanlk: unu belirtmek gerekir ki, nr yani aydnlk yani
beyazlk karanln iinden kar, yaylr. nceleri her ey karanlkt. Hibir ey yoktu.
Evren yoktu. nsan yoktu. Bitkiler dalar ve talar yoktu. Sonradan her ey var oldu
yani karann ve karanln iinden karak var oldu. Yeryz ve gklerde byk
yarlma ve patlama sonucu meydana gelmitir. Gklerle yer bitiikti biz onlar
ayrdk
41
Gndz geceden ya da aydnl karanlktan karan Yce Allaha
Kurnda Falikul-isbah/Gece karanln yrtarak gndz getiren denilmitir
42
.
Gece gndz kelimeleri Kurnda birbirini takip eden ve durmadan
tekrarlanan iki tabiat olay deildir. Bu ayn zamanda evrende srekli bir oluun ve
yaratln da bir tecellisidir. Varln bu deiimini semazenler temsil bir ekilde
gzmzn nne sermektedirler. Siyah cbbelerine brnm olarak semhaneye
giren dervilerin cbbelerinin siyahl yokluu karanl ve geceyi temsil eder. Daha
sonra sema etmek iin oturarak bu cbbelerini zerlerinden atmalar ve beyaz
elbiseleri ile ayaa kalkmalar gecenin ierisinden kan gndz gibi varln
yaratln, her eyin Allahn ilminden darya kmasn temsil eder.
43

Geceyi gndze sokarsn, gndz geceye sokarsn. lden diriyi karrsn,
diriden ly karrsn. Dilediine de hesapsz rzk verirsin.
44
Geceyle gndzn
birbiri ardnca geliinde, Allahn gkten rzk (sebebi olarak yamur) indirip, onunla
yeryzn lmnden sonra diriltmesinde, rzgrlar evirip evirmesinde akln
kullanan bir toplum iin deliller vardr.
45
Ayetlerden anlalaca zere sanki gece
lm gndz ise hayat temsil etmektedir. Gecede sessizlik, sakinlik, huzur
gndzde ise canllk, ura ve hareket vardr. Nitekim ayette, Ve nefes almaya
balad zaman sabaha
46
denilmektedir. Gecede yani siyahta lm
yaadmzn bir baka kant da, Geceleyin sizi ldren (ldrr gibi uyutan),
gndzn de ne ilediinizi bilen; sonra belirlenmi ecel tamamlansn diye gndzn

40
Bkz., Mevlna, Mesnev, 1405. beyit; ahiner, s., 50.
41
Enbiy, 21/30.
42
Enam, 6/96.
43
ahiner, s., 36.
44
Al-i mrn, 3/27.
45
Csiye, 45/5.
46
Tekvr, 81/18.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------139

sizi dirilten (uyandran) Odur. Sonra dnnz yine Onadr. Sonunda O,
yaptklarnz size haber verecektir.
47

Geceler insan gayb lemine, gndzler ise insan ahadet lemine yani
grlen leme balar. Bir baka deyile gece batndr. Gndz zahir. Bu ifadeleri
renk diliyle sylersek, batn siyahtr, zahir beyaz. rfn dilde yani tasavvufta siyah ruh
makamna iaret eder beyaz ise nefis makamn gsterir.
48

eyh Galip de siyah beyaz ve krmz renklerin tasavvuftaki nemini u
dizeleriyle dile getirmektedir:
1. Fecr oldu ikr sefd siyh u srh
arh oldu pr-nigr sefd siyh u srh
( Seher vakti, beyaz, siyah ve krmz olarak grnd; bylece felek beyaz,
siyah ve krmz ile doldu.)
2. Seyr et arb u sgar- smn em-i yr
Hep dfi-i humr sefd siyh u srh
(arab (krmz), gm kadehi (beyaz) ve yarin gzn (siyah) seyret;
krmz, beyaz ve siyah olan bunlarn hepsi sarholuu giderir.)
3. Glgn u vesme srd sefd-b ile ruhun
Kld o fitnekr sefd siyh u srh
(O fitnekr olan sevgili, allk, rastk ve beyazlatc srerek yzn krmz,
siyah ve beyaz kld.)
49

Hz. Peygamber btn varlklarn kemalini temsil ettii gibi btn gzelliklerin
de kemalini temsil etmektedir. Kinatta renk, koku, ses, ekil, desen, ahenk vs. ne
kadar gzellik varsa bunlarn hepsinin zirve rnei Onun yce benliinde
toplanmtr. Siyahn mkemmelini de o temsil etmektedir. Hz. Ali Onun emailinden
bahsederken gzlerinin simsiyah olduunu belirtmektedir.
50
Merhum Necip Fazl ise
Onun gzlerini yle tasvir eder: Evet gzleri byk ve siyah bu gzlerin
merkezindeki bir ift siyah incinin stnde, kendi yz suyu hrmetine yaratlm olan
dnyalara bakarken, o dnyalarn kurtuluunu tekeffl eden bir ule
51

Siyah gl: Gl ieklerin sultandr. Btn iekler gl kskanrlar ve onun
kokusundan pay almak iin yarrlar. Gl, rengi, ekli ve kokusu bakmndan eitli

47
Enm, 6/60.
48
ahiner, s., 45.
49
Yldrm, a.g.y., s., 135.
50
ahiner, s., 60.
51
Ksakrek, Necip Fazil, le nen Nr, s., 124; ahiner, s., 60.

benzetmelere konu tekil etmitir. Bunlarn banda onun her ynyle Hz.
Peygambere benzetilii gelmektedir. Yunus Emrenin iek eydr ey dervi, gl
Muhammed teridir; iirinde ifade ettii gibi gln kokusunu Hz. Peygamberin
terinden aldna inanlr. Bu yzdendir ki Hz. Muhammedin kokusunu almak
isteyenler glleri koklarlar.
52
Sahabler bu gerei bildiklerinden hayat boyu
unutulmayacak bir gl kokusuna sahip olmak iin bir yolunu bulup Onun elini yzn
ksaca teninden bir ksmn pmeye alrlard. Eb Cuhfe yle diyor: Efendimin
elini tutup yzme dedirdim. Eli sulardan serinletici, misklerden daha gzel
kokuluydu.
53
Mbarek elini bir ocuun bana dokundurup onu okasa, bu ocuk
salarna gl yapraklar serpilmi gibi tatl tatl kokar ve bylece teki ocuklar
arasnda hemen fark edilirdi. Rivayete gre Hz. Ali son nefesini vermeden nce
Selmn- Frisden bir deste gl istemi ve getirilen bu gller kokladktan sonra
ruhunu Hakka teslim etmitir.
54
Gllerin iinde en ender bulunan siyah gldr.
Rengiyle, ekliyle, kokusuyla dier gllerden ayrlr. Anlatldna gre ryada bile
eytan eyin ekline giremez, Hz. Peygamber, siyah gl ve su.
55

2- Beyaz Renk: Yukarda siyah renkten bahsedilirken ister istemez beyazdan
da bahsedilmiti. Zira her ey zddyla kaim olduu iin renklerde de beyaz siyahla
siyah da ancak beyazla kaimdir. Beyaz, rengi gkkuandaki tm renklerin
karmndan oluan kar ve st rengindeki ey iin kullanlr.
56
Bir baka deyile
siyahn zdd olan renktir.
Kurnda ,- '-,- ,- ve ,- kelimeleriyle ifade edilen, Beyaz
renk trevleri ile birlikte Kurnda on iki ayette tekrar edilmektedir.
57
Al-i mrn
sresinde
58
beyaz renkle siyah renk ayn anda gemektedir. Kyamet gn
inkrclarn renginin siyah olaca, yzlerinin kararaca vurgulanrken
mslmanlarn renginin beyaz olaca, yzlerinin aaraca ve Allahn rahmetine
mazhar olacaklar vurgulanmaktadr.
59
Yani beyazla rahmet, mjde, iyilik, gzellik
gibi zellikler kastedilmitir. Ayrca beyazla hidyet, temizlik, saflk, sevgi, hayr, hak,

52
Kurnaz Cemal, Tdav slm Ansiklopedisi, Gl md., XIV,220
53
Buhr, Sahih-i Buhr, -, Menakb, 23.
54
Kurnaz, a.g.y., XIV,221.
55
ahiner, s., 63.
56
Byk Larousse, Beyaz md., III,1585.
57
Bkz., Bakara, 2/187; Al-i mrn, 3/106,107; Arf, 7/108; Ysuf, 12/84; Th, 20/22; uar, 26/33;
Neml, 27/12; Kasas, 28/32; Ftr, 35/27; Safft, 37/46,49.
58
106,107. ayetler.
59
Haim s., 54.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------141

gz aydnl, insan meziyetler gibi zellikler de kastedilmektedir. Allahn sancan
temsil eden beyaz renk ayrca kefeni, ihram, hacc ve kutsal temsil etmektedir.
Yusuf sresinde ise, =' - -'-,= --,- -,, _'= _- ', ' +-= _' ,-
,= ,+ /Onlardan yz evirdi ve vah Yusuf vah! Dedi ve zntden iki gzne ak
dt. O artk acsn iinde saklyordu;
60
buyrularak beyazla hzn ve mitsizlik
kastedilmitir.
Safft Sresindeki, '' ,= '+, '' ,- '-'' -' '-,- ,- - '- +,'= '=,
, -, '+-= ,= =' -' --= ,-- ,- +- ' . /Onlarn etrafnda Cennet
pnarlarndan doldurulmu, beyaz (berrak) ve ienlere lezzet veren kadehler
dolatrlr. O ikide ne sersemletme vardr ne de onunla sarho olurlar. Yanlarnda
gzel baklarn yalnz onlara tahsis etmi, iri gzl eler vardr. Onlar, gn yz
grmemi yumurta gibi bembeyazdr.
61
eklindeki ayetlerde Cennetteki btn bu
gzelliklerin arabn, kadehin ve elerin rengi beyaz olarak nitelendirilmitir. Nitekim
Cennet arabnn stten daha beyaz olduu rivyet edilmitir.
62
Burada beyaz
kelimesinin yumurta ile beraber kullanlmas, beyazn, namus, edep, haya, iffet,
anlamna gelmesinden dolaydr. Trkede de bu anlamda yumurtaya kulp taklmaz
ifadesi kullanlmaktadr. Kurnn kullanm olduu bu tebih, Araplarn gnlk
yaaylarnda ve szlerinde kadnn namuskrln, iffet kusursuzluunu belirtmek
iin kullandklar '-,- -`/falanca kadn pk ve tertemizdir ifadesine bir
gndermedir.
63

Muhammed sresinde, ... -= ,-, ' -' - '+- ' ,= '- - '+- '+,
_--- .-= - '+- ,- '-'' -' -= - '+- ... /Orada bozulmayan su rmaklar,
tad deimeyen st rmaklar, ienlere zevk veren arap rmaklar ve szme bal
rmaklar vardr
64
eklindeki ayette de su, st, arap ve bal rmaklarndan sz
edilmektedir. Grld zere burada su effafla, st beyaza, bal sarya, arap ise
krmzya delalet etmektedir. Ancak oradaki arabn dnyadaki araptan farkl
olduunu belirtmek zere ienlere lezzet verir ifadesi konmutur. nk dnyada
iilen arap tad iin deil baka sebepler iin iilmektedir.

60
Yusuf, 12/84.
61
Sfft, 37/45-49.
62
Kurtub, Muhammed b. Ebbekr b. Ferah el-Kurtub, El-Cmiu Liahkmil-Kurn, Drul-Ktbil-
lmiyye, Beyrut, 1408/1988, XV,52,53., Haim, s., 67,68.
63
Geni bilgi iin bkz., Kl, Kurn Sembolizmi, Kl Kitabevi, Ankara, 1991, s., 76,77
64
Muhammed, 47/15.

3-Mavi Renk: Kurnda bir yerde yani Th, 102, ayetinde u ekilde
gemektedir: ' ---,, ,- =-' -=- ,-' _--, ,, /O gnde Sura flenir ve
biz o zaman gnahkrlar, gzleri (korkudan) gmgk bir halde maherde toplarz.
65

Ayette geen ' kelimesi, mavi anlamna gelmektedir. Bu kelimeyle genel
olarak soukluk, korku, dehet, gibi insan rkten olaylar vasfedilmektedir. Gzleri
germi halde anlamndaki zurk kelimesi, gnahkrlarn halini belirtmektedir.
Germilik srmeli oluun aksinedir, Araplar gzlerin germiliini uursuz kabul
eder ve bunu yererlerdi. Yani onlarn hilkatleri gzlerinin germesi, yzlerinin de
kararmas le irkinletirilecektir.
66
Ayrca Araplar, gk ve mavi rengi Rumlarn rengi
olarak grdkleri iin bunu sevmezlerdi. Zira Rumlarla Araplar arasnda eskiden beri
sregelen bir husumet iddetli bir dmanlk vard.
67

el-Kelb ve el-Ferr ' ifadesi iin germi halde kr olarak... demektir,
demilerdir. el-Ezher de yle aklamtr: zrka susuzluktan dolay gzleri
germi olan kimseler demektir. ez-Zeccc da, ayn aklamay yapm ve yle
demitir: nk gzlerin siyah susuzluktan dolay deiiklie urar ve gerir.
68

Bazlar da yle de demilerdir: Bu akabinde hsrann gelii halindeki yalan
umutlanmann addr. Mesel, unu uzunca beklediimden dolay gzme ak dt,
denilir.
Bir dier aklama da u ekildedir: Germilikten kast, ar korkudan tr
gzlerin yukar doru kaymas demektir. air der ki;
Ey Mukabirolu gzlerin gerd.
Nitekim Dabboullarndan her bir kii de, adilikten dolay germi
renktedir.
69

Said b. Cubeyr dedi ki: bn Abbasa yce Allahn: Biz gnahkrlar o gn
gzleri germi halde harederiz buyruu ile bir baka yerde geen: Biz onlar
kyamet gn krler, dilsizler ve sarlar olarak yzkoyun haredeceiz
70
buyruu
hakknda soru soruldu da, unlar syledi: Kyamet gnnn birok halleri vardr.

65
Th, 20/102.
66
Kurtub, XI,162; evkn, Muhammed b. Ali, Fethul-Kadr, Drul-Marife, Beyrut, tsz., III,386.
67
Yusuf Itfiyyi, Himynz-Zd l Dril-Med, http://www.altafsir.com/Tafasir.asp? (Th-102. ayet)
68
Kurtub, XI,162.
69
Kurtubi, XI,162; Haim, s., 103,104.
70
sr, 17/97
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------143

Hallerin birisinde gnahkrlarn gzleri germi olacak, bir dierinde kr
olacaklardr.
71

Kurnda geen sem/gk, bahr/deniz gibi kelimeler de maviyi temsil
etmektedirler. Bu adan baklnca mavi, dini sezginin, derin dncenin rengi
olmaktadr. Zira dnce ufku derin ve etkileyici kiilerin daima ykseklere yani
semaya ve denizlere bakarak ilham almalar durumu daha da anlalr hale
getirmektedir. Bu da semann ilahi aknlk hissini uyarc ve harekete geirici bir
biimde olmas sebebiyledir. Mavi renge yklenmi olan bu aknlk boyutunu Yahd
renk telakkisinde de buluruz. nk onlara gre mavilik denize benzer. Deniz ise
felee; felekse, Cell (ululuk) Ar ve ilah mecddir. lah Cellin Ar ise mavi bir
yakuta benzer.
72

Mavinin Dier zellikleri: Huzur, gizemli bir derinlik etkisine sahiptir.
zgrlk ve sonsuzluk mavinin temel soyut algsdr. Somut olarak ise her halde akla
gelen ilk ey deniz ve gkyzdr.
Mavi krmznn kartdr. Krmz nasl ki tansiyonu ykseltiyorsa mavi de bir
o derecede drr. nsan sakinletirir. Bedenin hararetini drr ve alglamay
artrr.
73

mimarlarn ocuk odalarnda ve okullarda mavi kullanmnn onlarn
yaramazlklarn azaltaca, sakinletirecei ynnde sylemleri vardr. Turuncu, sar
ve krmz gibi renkler ocuklarn hareketini daha da arttrr.
74

Batda intiharlar azaltmak amacyla kprlerin korkuluklar maviye
boyanmaktadr. nk bu renk tansiyonu drr ve sakinletirir.
Nazar boncuu mavidir. Anadoluda ktlklerden insan uzaklatrdna
inanlr. Arapada m su demektir. Mavi ise o zaman su rengi anlamndadr.
Afilerde en ge solan renktir mavi. Genel olarak herkes bu rengi ok sever.
nk popler an en ok giyilen giysisi kottur. Bu nedenle en ok beenilen renk
de giyimlerde en ok grnen renk de mavidir.
Mavi ok youn kullanlrsa hzn artrr. ngilizcede I am Blue, I have
the Blues diye bir tabir vardr. Anlam dokunma, hznlym demektir. lerine
dndklerinde bunu sylerler.
75

71
Raz, Faruddn Muhammed b. mer, Meftihul-ayb, Drul-Ktbil-Arabiyye, Tahran, tsz.,
XX,114,115; Kurtubi, a.y.; Haim, a.y.
72
Kl, s., 46.
73
aan, s., 49.
74
Kl, s., 48; aan, a.y.
75
Soygder ebnem, Renk ve Alg Psikolojisi, Fotorafya Dergisi, 15 Ocak 2007, say 19.

Dnya %75i sularla kapl olan bir gezegendir. Uzaydan ekilen fotoraflarna
baktmzda mavi arlkl grrz. Bu nedenle Amerikallar dnyaya Blue planet
yani mav gezegen derler.
Kiilik zelliklerine baktmzda mavi, anlayl, uyumlu, sakin, gvenilir,
hogrl, dengeli insanlarn rengidir. Lacivert ve parlement mavisi ciddiyetin
rengidir. Bu nedenle resm kurumlar, ciddi kurulular amblem ve logolarnda, kurum
kimliklerinde maviyi kullanrlar. Parlement mavisi adn parlementodan,
parlemanterden almaktadr. Grld gibi renk ciddiyeti ismine tamtr.
76

Sigmund Freud, maviyi sakin diye tanmlar. Mavi sakinlii, skneti,
retkenlii simgeler. Bu renk insana rahatlk ve huzur verir. nsanlar skldnda
bunaldnda ogn mavi elbiselerini tercih ederler. Teskin olmak isteyen insanlar
hemen deniz kenarna koarlar.
77

4-Krmz Renk: Krmz da mavi renk gibi Kurnda bir yerde gemekte ve
yle denilmektedir: - '+- ,' '-'-=- -` - '- = ' '- '--' - - '' - '
, -,- = '+- ,' -'-=- - ,- - '-='/Grmedin mi Allah gkten su indirdi.
Onunla renkleri eit eit meyveler kardk. Dalardan (geen) beyaz, krmz,
deiik renklerde ve simsiyah yollar (yaptk). nsanlardan, (yeryznde) hareket eden
(dier) canllardan ve hayvanlardan yine byle eitli renklerde olanlar vardr
78

Burada grld zere krmz ile dalar zerinden geen yollar nitelendirilmektedir.
Dalar dahi yeryz rtsn meydana getiren toprak tabaka, eitli renkte
ktlelerin krlp ufalmas ve bunlara rm bitki, hayvan gibi cisimlerin
karmasyla meydana gelmi ve krlp ufalan ktlelerin trne ve zelliine gre
renk almtr. Ayrca jeolojik olaylarla hem dalar olumu, hem de dalarda hatlar,
yollar, deiik dekor ve grntler.
79

Ayette geen ve cudde kelimesinin oulu olan cuded eein srtndaki
siyah izgilere denir.
80
Cadde de bu kkten gelir. rbb kelimesinin oulu olan
arbb ok siyah; arbbu-sd ise simsiyah anlamna gelir. Meyveler nasl
eitli renklerde ise dalarn zerinden geen yollarn ya da dalarn srtlarnn da
yle eitli renklerde beyaz, krmz ve siyah grnmlerde olduu belirtiliyor. Gkten
yamur yadrp onunla sulanan topraktan eit eit renk ve tatta meyveler karan

76
Soygder, a.g.y.
77
aan, s., 49.
78
Ftr, 35/27,28,
79
Yldrm Celal, lmin Inda Asrn Kuran Tefsiri, Anadolu Yaynlar, stanbul, X,5003-5005.
80
Taber, Cmiuul-Beyn F Tevlil-Kurn, Drul-Ktbil-lmiyye, Beyrut, 1412/1992, X,408.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------145

Allahtr. Dalar da yle eit eit renklerde grnr. zerinden beyaz. Krmz,
siyah grnen yollar geer. Allah yalnz meyveleri ve dalar deil hayvanlar da yle
eitli renklerde yaratmtr. nsanlardan kiminin rengi beyaz, Kiminin krmz,
kimininki siyahtr. Bu genel vasflar iinde her insan ve her yaratk dierinden
bakadr. Hi biri tekinin ayn deildir. Dnenler gerek tabiatta gerek carllar
iinde bu kadar renk ve eitteki varlklar yaratan Allahn kudretinin sonsuzluunu
ve yalnz Onun taplmaa ve vlmee layk olduunu anlarlar.
81
Meyvelerin
renklerine gz gezdirildikten sonra baklarn talarn renklerine ve ton farklarna
yneltilmesi insan kalbini titreten, ondaki yce gzellik zevkini uyandran bir olaydr.
Bu yce gzellik zevki, gzellie soyut olarak bakt iin, onu meyvede grd gibi
tata da grr. Bu bak iin tan yaps ile meyvenin yaps arasndaki uzaklk
nemli olmad gibi, insan gz ile bu ikisi arasnda var olan fonksiyon fark da
nemli deildir. nk sadece gzeli gren soyutlayc bak bu iki farkl nesne
arasndaki ortak unsur olan, grlmeye ve gz dikilmeye deer bir ortak nitelik olan
gzellii grr, bu nesnelerin dier niteliklerini alglamaz.
Sonra sra insanlarn renklerine geliyor. Bu gzlem sadece rklar birbirinden
ayran ana renk farklarn vurgulamakla bitmez. Bu temel renk ayrmnn tesinde
her fert, kendi renktalarndan u ya da bu oranda farkldr. Hatta bu renk farkll
ayn gebelik dnemini ve ayn ana karnn paylam olan ikiz karde arasnda bile
grlr.
Krmz yeryznde en dikkat eken renklerin banda gelir. Birok renk
krmznn dierlerine karmndan elde edilir. Yani krmz olmaynca ara renkler
dediimiz baz renklerin olumas mmkn olmaz. phesiz boyaclar bunu daha iyi
bilirler. Krmz, renklerin iinde en kesif ve dikkat ekici olandr. Bu itibarla aslnda
siyah ve beyazn dndaki btn renkleri temsil etmektedir. Bir dier syleyile
tamamen varlk lemini simgeler. Zira grnen taraf ile varlk lemi rengrenktir.
Daha nce de bahsettiimiz gibi renkler, zaman zaman farkl simgesel deerlerle de
karmza kmaktadr. Baz mutasavvflar renklere farkl simgesel anlamlar
yklemilerdir. Bunlardan biri de Krmz gl Allahn mehbetinden bir paradr
hadisini ne karan Ruzbihan- Baklydi.
82
Bylece dnyann her yerinde airler
tarafndan sevilen gle, dinsel deneyim olarak cevaz verilmitir; Allah gl bulutlar
eklinde, lh zat harika bir krmz gl olarak grr. Bu iek lh cemli ve azameti

81
Ate Sleyman, Kurn Kerm Tefsri (ksaltlm), IV,592.
82
Bkz., Yldrm Ali, a.g.y., s., 138; Schimmel, Annemarie, slamn Mistik Boyutlar (ev. Ergun
Kocabyk), Kabalc Yay., stanbul, (Yldrm Aliden naklen).

en mkemmel bir biimde aa kard iin, evk sahibi ruhun simgesi blbl
ezelden ebede kadar onu sevmeye yazgldr.
83

Birok itah ekici meyve ve sebzenin rengi krmzdr. ieklerin birounun
ve zellikle gln rengi krmzdr. Tebih bin anlatma gre gln rengi esasnda
beyazd. Bir gn etrafnda akyarak ona akn sunan blbl azarlayp kovunca
blbl divane kesilir ve ykseklerden sinesini gln dikenlerine brakr. Gln
dikenleriyle vcudu parampara olan blbl, farknda bile olmadan lr gider.
Blbln kan gl tamamen kaplamtr. Gl ak iin canndan bile vazgeen
blbln encamndan o kadar teessre kaplr ki, gvdesini saran kan brakmaz ve
onu tmyle iine sindirir. Bundan sonra gl kzl amaya balar. O aktan geriye
silinmeyen bir teessr ve blbln kannn hatras kalr. Derler ki, gln mrnn az
oluunun sebebi ite bu teessrdr.
Krmz mutluluun, arzunun, istein, rengidir. Canlln rengi yani kann rengi
de krmzdr. Yeryznde can tayan ve damarlar bulunan her canlnn hayatiyeti
tad kana baldr. Kanda bulunan alyuvarlar ve akyuvarlar insan hayat iin son
derece nemli fonksiyonlara sahiptir
Krmz Rengin Dier zellikleri: Krmz Rengin dier baz zelliklerini de
u ekilde anlatabiliriz: Bu renk fiziksel anlamda g, yaam, enerji, cinsellik,
dinamizm ve heyecan temsil eder. Psikolojik etkisi ise uzun sre izlendiinde
insanda gerginlik ve heyecan yaratmas, ksa srede ise dikkat ekici olmas ve
bak zerinde toplamasdr. Resimsel anlamda tehlike ve yasaklarn belirtilmesi
amacyla kullanlr. Toplumsal anlamda kendine gveni, erkeksilii, saldrganl,
bedensel gc, kstahl ve kabal simgeler. Scak bir renk olan krmz, dikkat
ekici olduu iin reklm fotorafl uygulamasnda ska kullanlr. Tahrik ve
tevik edici zellii nedeni ile dikkatli kullanlmas gerekir. Bu renkteki nesneler daha
byk ve yakn grnrler.
84

Cinsellik ierikli filmlerde ve iddet filmlerinde krmz kullanlr. nk
krmznn en bariz arm seks, iddet ve kandr. Zaten somut olarak
dndmzde aklmza ilk olarak kan, krmz kalpler ve krmz gller gelir. Trafik
iaretlerine yle bir baktmzda eitli uyar levhalarnda krmznn tehlikeyi ve bir
ikaz da simgelediini grrz. Dnyann neresine giderseniz gidin krmz bordrle
belirlenmi gen bir trafik levhasnn iindeki hayvan o yerde her an karnza

83
Bkz., Yldrm, a.y.
84
Bkz., Soygder, a.g.e.; Teker Ulufer, Grafik Tasarm ve Reklm, Dokuz Eyll niversitesi Yaynlar,
zmir, 2003; aan, s., 50.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------147

kabilir diye srcy uyarr. Bizde dikkat vahi hayvanlar geebilir levhas iinde
geyik piktogram (resim-yaz) bulunan krmz ereveli gen bir levhadr,
Singapurda bu levhann iinde maymun ve iguana, Afrikada fil piktogram bulunur.
nk trafik iaretleri uluslararas semboller yani piktogramlardr ve krmz her yerde
bir uyary temsil eder.
Krmz bayrak bakaldrnn ve devrimin rengidir. Rus, in ve Fransz Devrimi
srasnda hep n saflarda krmz bayrak tanmtr.
85
Krmz enerji ve heyecan
verdii iin lke bayraklarnn yzde 45inde hakim renktir. Mavi bayraklarn yaklak
yzde 20sinde hakimdir.
86

Yaplan aratrmalar kaza yapan arabalarn ounun krmz olduunu
gsterir. Kan basncn arttrd, insan sinirlendirdii gz nne alnrsa sigorta
irketlerinden gelen bu sonuca armamak gerekir. Ayrca alnan arabalarn da
ounun krmz olduu gz nne alnacak olursa dikkat ekicilii burada da kendini
gstermektedir.
Yzdeki krmzlk ise ikonografik olarak (belirtisel gsterge) utanma, kzgnlk
ve atein belirtisidir. Kiilik gstergeleri olarak ele alndnda ise krmz, gl,
hrsl, cesur, dadnk, lider, baskn, agresif, mcadeleci, tutkulu, heyecanl, bencil
insanlarn rengidir.
Kltrel olarak rnek vermek gerekirse; Hindistan ve inde krmz ans ve
retkenlii simgeler. Hindistanda gelinlikler krmzdr. Bat toplumlarnda akn
simgesi iken rlanda da sava, Romallarda fethi, Kzlderililerde tutku ve istei,
Japonlarda mutluluk ve itenlii canlandrabilir.
87

Dalga boyu yksek olan krmz hemen grld iin kullandmz
makinelerde, cihazlarda (beyaz eyalar, fotoraf makineleri, kameralar, kk ev
aletleri gibi) dikkat edilmesi gereken fonksiyonlar krmz iaretlerle, dmelerle yer
alr. Szgelimi fotoraf makineleri zerinde yer alan fla iareti ounlukla krmz
bir imek iaretidir ya da senkronize olduu enstantene deeri ne ise o krmz
renkle yazlr.
88

rn kimliklerine baktmzda bugn pek ok nl markann krmzy
kullandn grrz. Zira krmz Krmz dikkat eker ve sattrr.
89

85
Bkz., Uar Tevfik Fikret, Grsel letiim ve Grafik Tasarm, nklp Kitabevi, stanbul, 2004.
86
aan, s., 50.
87
Kran Zeynel, Dilbilim Akmlar, Onur Yaynlar, Ankara, 1996, s., 111; mer Faruk Yavuz, Kurnda
Sembolik Dil, Ankara Okulu Yaynlar, Ankara, 2006, s., 34.
88
Soygder, a.g.e.
89
Soygder, a.g.y.

5- Sar Renk: Sar renk Kurnda, --/Safr eklinde bir kere; ---/
musferren eklinde kere ve --/Sufrun eklinde bir kere olmak zere toplam
be ayette gemektedir. Bunlardan aadaki ayette yani musferren eklinde
geen ayetlerde dnya hayatnn geiciliinden, aldatclndan, ekiciliinden
bahsedilerek nihayet yeeren otlar ve ekinler gibi kuruyup solacana, son
bulacana vurgu yaplmaktadr.
-, - -- - ,'=' --- - '=, '-' -' /Andolsun ki, bir rzgr
gndersek de onu (ekini) sararm grseler, ardndan muhakkak nankrle
balarlar.
90

Grmedin mi? Allah gkten bir su indirdi, onu yerdeki kaynaklara yerletirdi,
sonra onunla trl trl renklerde ekinler yetitiriyor. Sonra onlar kurur da sapsar
olduklarn grrsn. Sonra da onu kuru bir krnt yapar. phesiz bunlarda akl
sahipleri iin bir t vardr.
91

Bilin ki dnya hayat ancak bir oyun, elence, bir ss, aranzda bir vnme
ve daha ok mal ve evlat sahibi olma isteinden ibarettir. Tpk bir yamur gibidir ki,
bitirdii, ziraatilerin houna gider. Sonra kurur da sen onun sapsar olduunu
grrsn; sonra da er p olur. Ahirette ise etin bir azap vardr. Yine orada Allah'n
mafireti ve rzas vardr. Dnya hayat aldatc bir geimlikten baka bir ey
deildir.
92

Grld zere bu ayette sar renk ile insanoluna iinde yaad
hayatn geici olduu hatrlatlmaktadr. Bu dnyadaki hayat ve bu hayat iindeki ini
ve klar geicidir. Her ne kadar dnyada hounuza giden eyler ok grnyorsa
da, aslnda onlar hakirdir, aslszdr ve aldatcdr. nsanolu doyumsuzluu
yznden aldanmaktadr zira onlar elde etmeyi niha saadet zannetmektedir. Oysa
bu dnyada ne kadar byk fayda ve lezzetler elde edilirse edilsin, hepsi de snrl ve
geici bir hayat ile evrelenmitir. Ayrca bu dnyada insanolunun hayat ak,
aniden tersine dnebilir. Ancak bu dnyann aksine, ahiret hayat ebedidir. Oradaki
faydalar da, zararlar da ok kapsaml ve sresizdir.
Aldatcl, ekicilii, geicilii ve izafilii temsil etmekte olan sar renk
yakndan ok gzel grlr ama biraz uzaklanca o ekicilii kaybolur. Fazla
uzaklanca da grnmez olur. Sar renk insan idrakinde ilk anda bir zeval, sona
erme, gurup etme, snme, n ve parlakln ekilmesi, hzn ve keder, yalnzlk

90
Rm, 30/51.
91
Zmer, 39/21.
92
Hadd, 57/20.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------149

ve sszlk mefhumlarn hatrlatmaktadr. Gne batarken, hazan mevsiminde
yapraklar dklrken hep sararmaktadr. Sonbahar bir sar hakimiyet olarak
karmza kmakta, ou kez sona hayatnn sonuna yaklaan hastalarn yzne de
yine sar renk hakim olmaktadr.
93

Her bir kvlcm, sanki birer sar deve gibidir
94
eklinde geen ayette ise sar
develerden sz edilmitir. Bir nceki ayette cehennemin etrafa sap savurduu
kvlcmlardan ve ate paralarndan bahsedilmekte
95
ve bu kvlcmlarn saray
byklnde olduu ve bunlarn kocaman sar iri develere benzedii
vurgulanmaktadr. Muhtemelen o gnk Araplarn gznde sar develer devasa
byklkte, olduka gl, kuvvetli ve g yetmez hayvanlar olduundan ate
paralar ve kvlcmlar iddet ve byklkte bunlara benzetilmitir.
Onlar, Bizim iin Rabbine dua et de, rengi neymi? Aklasn, dediler.
Musa yle dedi: Rabbim diyor ki, o, sapsar; rengi, bakanlarn iini aan bir
srdr; dedi;
96
ayetinde ise, sar renk zindelii, enerjiyi, hafiflii ve sevinci ifade
etmektedir.
Ayette geen sar renk iin, Bakanlarn iini aan ifadesinin kullanlm
olmas, Msrl gz uzman Dr. Mustafa Ahmet Azbn dikkatini ekmi ve onun
renkler zerinde bir dizi aratrma yapmasna sebep olmutur. Aratrmalar
srasnda, insan gznn krmz rengi grebilmesi iin 50 diametrelik, mavi rengi
grebilmesi iin 150 diametrelik bir enerji harcarken; sar rengi grebilmesi iin enerji
sarf etmedii ortaya kmtr. Zaten sar rengin frekans ve dalga boyu itibar ile
hemen beyazdan sonra gelmesi bunu gstermektedir.
Avrupa ve Amerikann eitli niversitelerinde renkler konusunda yaplan
aratrmalarda da, Kurann sar renk iin kulland ifadeler aynen tasdik ediliyor.
Kanadann Alberta niversitesinde gzel sanatlar profesr olan Harry
Wohlfarth, renkler zerinde bir dizi aratrma yapt. Aratrmasnda, eitim aralarn,
snf ve okul evresini -belli zaman aralklarnda- eitli renklere boyad. Her
seferinde rencilerin tavrn ve baar derecelerini lt ve neticede Sar ve sarnn
karm olan ak renklerde, rencilerin daha uyumlu ve daha baarl olduu
ortaya kt.
97

93
Bkz. Kl, s., 30.
94
Mrselt, 77/33.
95
phesiz cehennem, her biri saray byklnde kvlcmlar saar. (Mrselt, 77/32).
96
Bakara, 2/69.
97
ankrl Ali, Sar Rengin Esrar, Zafer Dergisi, Aralk, 2005, say, 348,

Amerikadaki Biyososyal Aratrma Enstitsnde ise daha deiik bir
aratrma yapld. Aratrmada, topluma uyumda zorluk eken ve bu yzden gzetim
altnda tutulan sulular zerinde renk deneyleri yapld. Odalar sar ve sarnn
karm olan krem, portakal ve pembe gibi ak renklere boyandnda, sulularn
daha az problem kard tesbit edildi. Bu aratrmann sonular, Amerikada
Psychomic Society dergisinde yaynland.
Californiann San Bernardino Hastanesinde uyuturucuya bamllk
kazanm ruh hastalar zerinde bir renk aratrmas gerekletirildi. Aratrma
sonular u szlerle ifade edildi: Daha nce sakinlemelerini salamak iin
uyuturucu vermek zorunda kaldmz hastalar, odalar sar ve sarnn karm olan
ak pembe, ala yeili gibi renklere boyandktan sonra, daha az uyuturucu talep
eder oldular. Birbirlerini yaralamaya kadar varan eski youn olaylar, artk tek-tk
grlyor.
98

Yaynlanan baka bir makalede, Renklerle Dnme adndaki bir
aratrmadan sz ediliyor. Davran bilimleriyle ilgili bu aratrmada, renklerle
gerekletirilen beyin faaliyetleri incelenmektedir. Synethesie ad verilen bu beyin
faaliyetinde her rengin bir harf ve rakam karl vardr.
99
ddialarnda daha da ileri
giden aratrmaclar, renklerle iitmeden dahi bahsetmektedirler. Deneylerini be
duyu zerinde devam ettireceini syleyen bir aratrmac, notalar dahi renklerle
ifade etmenin mmkn olacan ileri srmektedir.
100

Bahsi geen aratrmaclar, baz gnlller zerinde yrttkleri bir
aratrmada onlardan renk tercihi yapmalarn istemiler ve onlar renk tercihlerine
gre bir sralamaya tbi tutmulardr. Aratrmaclar, sar rengi tercih edenlerin
uyumlu ve yumuak mizal kimseler olduunu; buna karlk koyu renkleri tercih
edenlerin sinirli, kavgaya hazr, uyumsuz tipler olduunu grmlerdi.
101

Karakter tahlilinde de renklerden yararlanarak bir takm aratrmalar
yaplmtr. Beyin hastalna yakalanm bir kadna, sra ile farkl renkten kumalarla
dikilmi elbiseler giydirilir. Krmz, koyu mavi, siyah gibi koyu renkteki kumalarla
dikilen elbiseleri giydiinde, kadn, sarsak admlarla yrr; dmemek iin doktorun
yardmna ihtiya duyar. Sar ve sarnn hkim olduu ak renk elbiseler giydiinde,

98
ankrl, a.g.e.
99
ankrl, a.g.e.
100
ankrl, a.g.e.
101
ankrl Ali, a.g.y.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------151

kadnn yryleri normale dner. Doktorun yardmna ihtiya duymad gibi,
kendisini daha iyi hissettiini ifade eder.
102

Dr. Gilbert Brighouse adndaki bir aratrmac, daha enteresan bir deney
gerekletirir. Renkler ve Arlk adn verdii bu deney, bir spor kompleksinde,
halterciler zerinde yrtlr. Halterciler, krmzya boyandnda kaldramadklar
ayn arl, sarya boyandnda kaldrabilmilerdir. Haltercilere, ayn arln
kullanld sylenmemi ve niin krmzya boyal arl kaldramadklar
sorulduunda; Daha ar olduu iin cevabn vermilerdir. Aratrmac bu
deneyden sonra, hakl olarak, koyu renkler iin ar renkler ak renkler iin de
hafif renkler ifadesini kullanmtr.
103

Sahablerin Sar Renk Tercihleri: Bedir gnnde Bata Cebrl (as.) olmak
zere melekler balarnda sarmtrak sarklar olduu halde Mslmanlara yardma
gelmilerdi. Hz. Peygamber de ashabna meleklerin balarndaki sarmtrak sarklara
iaret ederek: Melekler iaretleriyle gelmilerdir. Siz de kendinizi iaretleyiniz diye
buyurmutur. Bu sebeple Sahabler de Bedir ve dier savalarda, (muhtemelen kar
tarafa renklerin etkisini hissettirebilmek iin) balarna eitli renklerde sarklar
sarmlardr. Mesela, Cebrail (as.) Zbeyr (ra.)in simasnda ve banda sarmtrak bir
sark olduu halde indi. Ayn gnde Zbeyr (ra.)in banda bir ucunu yz tarafna
sarktt sar bir sark vard. Melekler de ayn ekilde balarnda sar renkli sarklarla
indiler. Bir baka rivyette de Melekler, Bedir gnnde ucunu arka taraflarna
sarkttklar beyaz sarklar giymilerdir. Huneyn gnnde ise sarklarnn rengi
yeildi.
104

Ayrca sar, gne nn ve altnn rengidir; zeky, arzular ve ruhsal
geliimi simgeler. Sar renk byk dncelerin ve umutlarn rengidir. Filozoflarn,
byk dnrlerin ve dnce retenlerin favori rengi genelde sardr. Bu renk
sradanln dnda olmay amalayan insanlarn rengidir.
Vcutta bulunan arlar nasl bir takm hastalklarn tehis ve tedavisinde ie
yaryorsa, renkte grlen sarlkda bir takm tehislerin bulunmasna ve tedavilerin
yaplmasna yardmc olur.
Sar Rengin Dier zellikleri: Somut olarak akla gelen ilk ey gnetir. O
altnn, gnein, mutluluun rengidir. Sar, altnn da rengi olduu iin kullanld

102
ankrl Ali, a.g.y.
103
ankrl Ali, a.g.y.
104
bn Hiam, Sret, III,181; Taber, III,427; Heysemi, Mecmeuuz-Zevid, VI,84; Ebu Nuaym, Delil, s.,
170.

yerlere ve tasarmlara zenginlik, maddi deer, saltanat ve stat katar.
105
inde
saltanat ve imparatorluu simgeler. nk in hkmdarnn tpk gne gibi
evrenin merkezinde olduuna inanlr.
O mutluluun rengidir. Bulunduu ortama coku ve nee katar. Sar
dadnk, yeniliki, yaratc, alternatifler retebilen, ilgi ekmekten holanan, neeli,
espiritel, canl, hareketli, kpr kpr insanlarn rengidir.
Sarnn bir dier anlam ise scaklk ve enerjidir. Bu nedenle ay ve Nescafe
gibi scak iilen rnlerin ambalajlarnn renkleri genellikle sardr.
te yandan sar bilinaltnda hastal da artrr. Sinematografik olarak
bakldnda sar hastane duvarlar yaygnca kullanld grlr. Enerjinin yan sra
dklen sar yapraklardan dolay sonbahar ve hzn de tar. ki ynl bir arma
neden olduu iin manik-depresif hastalarn rengidir. Bu insanlar bir gn neeli
kabna smayan dier gn mutsuz ve iine kapanktr.
Sar bilinen en parlak renktir. Sar en dikkat eken renktir. Trafik iaretlerine,
lambalarna, yol izgilerine baktmzda krmzdan sonra sary grmekteyiz. Krmz
gibi gze arpan bir renktir. Bu nedenle dnyann hemen hemen her yerinde taksiler
sardr.
106

6-Yeil Renk: Kurn Kermde sekiz ayette geen yeil kelimesi genel olarak
-= lafzyla ifade edilmektedir. Yeil ifadesinin getii ayetlerden bir ksmnn
mealleri u ekildedir:
O, gkten su indirendir. te biz her eit bitkiyi onunla bitirdik. O bitkiden de
kendisinde st ste binmi taneler bitireceimiz bir yeillik;
107

Kral dedi ki: Ben (ryada) yedi ark inein yedii yedi semiz inek grdm.
Ayrca, yedi yeil baak ve dierlerini de kuru grdm
108

Grmedin mi, Allah, gkten yamur indirdi de bu sayede yeryz
yeeriyor;
109

Onlar Adn cennetlerinde tahtlar zerine kurularak orada altn bileziklerle
bezenecekler; ince ve kaln dibadan yeil elbiseler giyecekler
110

Yeil aatan sizin iin ate karan Odur. te siz atei ondan
yakyorsunuz
111

105
aan, s., 51.
106
Soygder, a.g.e.
107
Enm, 6/99.
108
Ysuf, 12/43; 46. ayette de ayn ekilde yeil baaklardan bahsedilmektedir.
109
Hcc, 22/63.
110
Kehf, 18/31.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------153

stlerinde ince ve kaln ipekten yeil elbiseler vardr.
112

Grld zere ayetlerde yeil renk ile, tabiatn rengi, canll, ahengi, ss,
gzellii vurgulanmaktadr. Yusuf Sresinde ise yeil kurunun zdd olarak
belirtilmekte yine burada da, hayat canll temsil etmektedir. Yani yeil hayat,
kuruluk ise lm temsil etmektedir. Dier ayetlerde ise yeil Cennetin ve cennette
giyilecek elbiselerin rengi olarak belirtilmekte yani orada da canl bir hayatn ve
zindeliin varl yeil ile nitelendirilmektedir. Ksaca yeil ayetlerde drt noktay
vurgulamaktadr. 1-Bizzat yeil renk, 2-tabiatn nev nemas, 3-Cennet ve cennet
elbiselerinin rengi, 4-hayat temsil etmesi.
Yeil renk, krmz, mavi, sar gibi esas renklerden deildir. Ancak o hayatn
esasdr. Bilindii zere dnyada yeil olmadan hayat olmaz. Gittiimiz her yerde
eer yeil varsa orada hayatn ve canlln varlna hkmederiz. Aksi takdirde oras
l ve l bir yerdir.
Yeil btn bitkilerin, aalarn, sebzelerin, meyvelerin rengidir. Ksaca
tabiatn rengidir. Sar ve mavinin karmndan oluan yeil bu renklerin zelliklerini
de tar.
113
Canllarn beslendii gdalarla yeilin mutlaka bir alakas var. Yeil renk
btn gdalarn, gdalar ise btn canllarn temelidir. Dolaysyla yeil hayatn en
mhim temellerinden biridir. Hatta et ve st gibi krmz ve beyaz besinler, yumurta ve
bal gibi sar ve effaf besinler de hep yeilin eseridir. Ksaca insan ve dier canllarn
yaamas yeile baldr. Bu sebeple dnyadaki insanlarn ou yeille hair neirdir.
Kurn bu gerei u ekilde beyan etmektedir: nsan, yediine bir baksn!
Yamurlar yadrdk; sonra topra gz gz yardk; bu suretle orada ekinler bitirdik;
zmler, yoncalar, zeytinlikler, hurmalklar; iri ve sk aal baheler; meyveler ve
ayrlar bitirdik. (Btn bunlar) sizi ve hayvanlarnz yararlandrmak iindir.
114

Yeil canl bitkilerin rengidir. Yeil canldr, boyann tesinde bir eydir.
Cansz olarak grlen btn yeil bitkiler, uyuyan dallar esasnda canldr, nefes
almaktadr.
115
Gece oksijen alrken, gndz oksijen yaymaktadr. Biroklar ifrazat
salglamaktadr. Almakta, yumulmakta, kkleri, dallar, tohumlar vastasyla
oalmakta, nesillerini yzyllar boyu devam ettirmektedirler. Yce Allah onlarn
canllklarn ve secde ettiklerini beyanla yle buyurmaktadr. Bitkiler ve aalar

111
Ysn, 36/80
112
nsn, 76/21.
113
aan, s., 51.
114
Abese, 80/24-32.
115
Bkz., Nevruz ve Renkler, s.,66.

secde ederler.
116
Baka bir ayette de O, yeil bitki rtsn karan, sonra da onlar
ryp kararm rpe evirendir;
117
buyurmaktadr. Burada da bitkilerin
canllna delil vardr. Yce Allahn rpe evirmesi demek o bitkiyi ldrmesi
anlamna gelir ki, lm canllar iin sz konusudur.
Yeil, insann en ok houna giden renklerin banda gelir. Gzleri ve beyni
en ok dinlendiren renktir. Zira tarlalarn, ormanlarn, bahelerin, balarn rengi hep
yeilidir. Balarda alabildiine grlen eit eit meyveler, bostanlardaki yeilin her
tonu ile arz- endam eden sebzeler, devasa tarlalardaki baaklar insann neesine
nee, mrne mr katar adeta. Sahralar, ller, kuru kayalklar insanlarn
sevmedii hayat fakiri blgelerdir.
Yeil ayn zamanda medeniyetin bir simgesidir. Dnyadaki ehir ve
kasabalarn gelimilik ls yeil alanlaryla, yeile verdikleri nemle llmektedir.
zellikle metropol leinde kalabalk ehirlerde yeillik, temiz havann ve temiz
hava teneffs etmenin; dolaysyla salkl yaamn kantlardr.
Yeil renk, dnyada emniyetin ve barn simgesi olmutur. Hz. Nuh
Peygamberden bu tarafa yeil zeytin dal hayata yeniden dnmenin, hrriyetin,
barn, esenliin bir mjdesidir. Hatrlanaca zere Tufan dneminde Nuh (as.),
karann yakn olup olmadn anlamak zere gemiden bir gvercin gndermi ve bir
zaman sonra gvercin yeil bir zeytin dal ile geri dnmt. te bu zeytin dal
kurtuluun, hayatn, barn mjdecisi olmutur.
118

Yukarda geen ayetlerin bir ksmnda
119
yeil renk ile Cennet tavsif
edilmektedir. Cennete girenlerin ssl koltuklarda oturaca ve yeil elbise
giyecekleri vurgulanmaktadr. Ayetlerde zellikle yeil elbisenin sz konusu edilmesi
yeilin canllndan ve gze uygun dmesinden dolaydr. Zira beyaz renk, grmeyi
datr ve gz rahatsz eder. Siyah da istenmeyen, yerilen bir renktir. Yeillik ise,
beyazlkla siyahlk arasndadr. Bu da nlar bir araya toplar.
120

Abdullah b. Amr b. el-Astan rivayet edildiine gre yle demitir: Rasu-
lullah (sav.)n huzurunda bulunduumuz bir srada yanna bir adam gelip yle dedi:
Ey Allahn Rasul! Bize cennet elbiseleri hakknda haber ver. Bunlar, Allah
tarafndan zel olarak m yaratlacaktr, yoksa belli bir ekilde mi dokunulacaktr?

116
Rahmn, 55/6.
117
Al, 87/4,5.
118
Haim, s., 109
119
Kehf, 18/31, Rahmn, 55/76 ve nsan, 76/21 ayetlerinde.
120
Kurtub, X,258.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------155

Hazr bulunanlarn bazlar buna gldler. Adam onlara, Ne diye glyorsunuz?
Bilen birisine soru soran bir cahile mi? dedi. Adam ksa bir sre oturdu, bunun
zerine Rasulullah (sav.) yle buyurdu: Cennet elbiselerine dair soru soran kii
nerede? Adam: O kii benim ite buradaym ey Allahn Rasl deyince, Hz.
Peygamber yle buyurdu: Hayr, cennetteki meyveler yarlarak bu elbiseler aradan
kacaktr; dedi. Hz. Peygamber bu sz defa tekrarlad.
121

Yeil Rengin Dier zellikleri: Yeil denince somut olarak akla ilk gelen
orman, aa ve bitki, yeil alan ksaca yeilliktir elbette. Yeil de zaten doay
gzlemleme sonucu ortaya konmu bir addr. Asl kk ya-ldan gelir. Yani
bitkilerin tazelii, ya iken tad renkten kaynaklanmaktadr. Yeil doallk ve
tazelii iaret ettii iin genellikle st, ayran ve yourt rnleri yeille kendini tantr.
Birok spermarketin, hipermarketin kurum kimlii de yeildir. nk o, gdada
tazelii garantiler. Ya sz, hem slakln hem de yeilliklerin ad olarak
kullanlmtr. Yeerme hayat bulma anlamna da gelmektedir.
122

Gven duygusunu artrd ve parann rengi olduu iin bankalar da yeili
yaygn olarak kullanrlar.
Yeil renk, Hz. Peygamberin ailesinin sembol saylmas dolaysyla
slamiyeti de artrr. Bu sebeple tarihsel, sembolik bir anlam da vardr.
Neredeyse slmiyet yeille kendini ifade eder. Yeile el koymutur. Cennetin ba,
bostan, bahe gibi yemyeille alanlarla ssl olduu kanaati hkimdir. Dini itibar
sahiplerinin trbeleri yeil renkle sslenmektedir. Bu itibarla Trbe yeili dendiinde
yeil yelpazesi iinde slam yeiline uygun olan ton aklmza gelir.
123

Allahn nsanlara Bir Nimeti Olarak Renk
Btn eya ve objeleri renk ve biimleriyle birbirinden ayrt etmekteyiz. Eer
objelerin renk ve biimleri olmasayd her eyi baz hayvanlar gibi renksiz grecek ve
yine her eyi birbirine kartracaktk. Doru dzgn bir hayat srdremeyecek, bir
kemeke iinde bulunacaktk. Topra, ta, aalar, havay, suyu, madenleri,
bitkileri, iekleri, yiyecek ve iecekleri, sayamayacamz yz binlerce maddeyi hep
renk ve ekilleriyle birbirinden ayrt etmekteyiz. Deveyi
124
, zrafay, timsahlar,
ylanlar, balklar, kabuklu deniz hayvanlarn ksaca var olan btn mahlkat sahip

121
Ahmed b. Hanbel, Msned, II. 203. 225; Kurtub, X,258.
122
Soygder, a.g.y.
123
Soygder, a.g.y.
124
Yce Allah iye sresi 17. ayetinde: Deveye bakmyorlar m, nasl yaratlmtr; buyurarak
devenin zelliklerine ve ekline dikkatimizi ekmektedir.

olduklar ekil ve renkleriyle tanmaktayz. Bu durumda ekilleri renkleri ve tonlarn
var eden Yce Allaha ne kadar kretsek azdr.
Kelmclar, bir varln uzayda yer kaplamasna tahayyz; uzayda yer
kaplayan varla da mtehayyiz adn verirler. Mtehayyiz olmayan fakat mtehayyiz
bir varlkla kaim olan, mtehayyz mekn edinen renk, ekil, k, scaklk gibi
unsurlara ise, araz ad verilmektedir. Arazss varlk dnlemez.
125

Bununla birlikte renk, cisimlerin zgl bir zellii deildir. Terimin fizyolojik
anlamyla renk ancak eye bal olarak vardr: Grsel sistem, bir kaynaktan
yaymlanan k ve bunlar birbirinden ayran ve oluturan eitli nmlar
sourma (ve kimi kez baka bir dalga boyuyla yaymlama) ya da szme, yayma,
yanstma, krma, giriim oluturma zellii olan ortam. Cisimlerin rengi, hemen daima
k dalgalarnn bu cisimlerin elektronlarndan kimileriyle etkileiminden kaynaklanr.
Bu etkileimler ancak yakn gemite anlalabilmitir ve gnmzde renk, gerekte,
maddenin yapsn belirleyen karmak ve anlalmas zor, belli etkilerin grnr
biimi olarak gzkmektedir.
126

Canl-cansz tm cisimlerin bir rengi vardr. stelik dnyann her yerinde ayn
trdeki canllarda ayn renkler vardr. Nereye gidilirse gidilsin karpuzun rengi hep
krmzdr, kiviler hep yeildir, denizler mavidir ya da mavinin tonlardr, kar beyazdr,
limonlar sardr, fillerin rengi dnyann her yerinde ayndr, aalarn rengi ayndr hi
deimez. Yapay olarak elde edilen renklerde de durum deimez. Dnyann
neresine giderseniz gidin sar ile krmzy kartrrsanz kavunii, siyah ile beyaz
kartrrsanz gri elde edersiniz. Bu da hibir zaman deimez. te bu noktada daha
farkl dnmeye balamakta fayda vardr.
Yeryznde milyonlarca bitki tr vardr. Hepsinin rengi, iei, kokusu ve
ekli ayrdr. Oysa hepsi belli iklim artlar iinde topraktan nemalanp kmakta,
gkten inen ayn suyu almakta, ayn gneten yararlanmaktadr. Bu, ilh tezghn
tek kalp ve lde bir fabrika gibi rn vermediini, ayn tezghta binlerce deiik
rnn imal edildiini gstermektedir. Acaba hepsi de ayn renk ve biimde olsayd
ne gibi sakncalar doard? phesiz bitkilerin ok eitli olmas ve eidine gre
birtakm farkl faydalar tamas, Yce Allahn insanlara ok ynl bir kimya
laboratuar hazrlayp sunduunu ifade eder. Byle olmasayd ne bu kadar eitli
illar elde edilebilir, ne de insanolunun says belirsiz dert ve hastalklarna ifa

125
Geni bilgi iin bkz., Uluda Sleyman, Kelm Dersleri, rfan Yaynevi stanbul, 1969, s., 62,63.
126
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------157

bulunurdu. Ayn zamanda dnya bu kadar ekici ve gzel olmaz, tek desen ve tek
rengin gzleri ve gnlleri okamayaca neticesi ortaya kard. te bylesine bol
ve zengin bir dzenlemede dnp de t alan bir millet iin ilh sanat ve kudretin
esizliini yanstan belgeler ve deliller vardr.
127
Dnya ekici ve gzel olmaynca
insan dnya iin alp abalamak istemez. Dolaysyla asrlardan beri sregelen bu
byk kltr, teknik ve medeniyet ortaya kamazd. Oysa Yce Allah: nsan iin
(dnyada) ancak alt vardr. phesiz onun almas ileride (ahirette)
grlecektir. Sonra almasnn karl kendisine tastamam verilecektir.
128
Yce
Allah bilerek ve isteyerek, insann almasn ve almasndan zevk almasn
istemi ve dnyay eitli ve muhteem renklerle ssl, ekici ve cazip klmtr. Eer
akan, konuan, yryen renkler olmasayd, insanlar sar, dilsiz, kr gibi; dnya ise
adeta bir matem evi gibi olurdu.
Yce Allah gnei var etmi ve bu sayede renklerin zevkine varmamz
temin etmitir. Hava ve deniz renklerini gneten almaktadr. yleyse gne ne
renktedir? Bilindii gibi, gnein beyaz aslnda mor, mavi, yeil, sar, turuncu ve
krmz renklerin karmdr. Gneten karak atmosferimize kadar yol alan gne
nlarnn ounluu teet geerken, bir ksm atmosferimiz tarafndan emilir. Bu k
atmosferden geerken mor tarafndaki klar, krmz tarafndakine gre daha fazla
dalrlar ve atmosferde ounlukla mavi renk krlarak yeryzne yanstlr. Bu
durumda biz gkyzn mavi renkte grrken, gnei de beyaz-sar karm bir
renkte grrz. Atmosferimiz olmasayd, gnei yine parlak bembeyaz renkte
grecek ancak btn gkyz geceleri olduu gibi karanlk olacak, gnele beraber
dier yldzlar da grnyor olacakt.
Aslnda beyaz renk olan gne nlar yukarda bahsedilenler nedeniyle sar
renk grlyor da, gne ufka yaklap batarken nasl turuncu, hatta kpkrmz bir
renk alabiliyor? Gne ufukta alald zaman, as nedeni ile gzmze ulat
mesafe de uzadndan, nlar ona bakanlara daha ok yol kat ederek ular. Bu,
nlarn havada daha ok molekl ve parack arasndan gemesi, onlar tarafndan
daha ok yanstlmas ve datlmas demektir. Bylece gne ufukta alalmaya,
batma noktasna doru gelmeye balaynca, o anda tepesinde bulunduu yerlerde
krmz dndaki renkler atmosfer tarafndan emildii iin gkyz mavi, gne sar
renkte grld halde, gnei ufukta grenlere krmz ve biraz da turuncu renkler

127
Yldrm Celal, VI,3281.
128
Necm, 53, 39-41.

ular. Bu da insanlar iin muhteem bir manzara arz eder. Gnein bat srasnda
oluturduu kzllk dnyann baz blgelerinden daha muhteem gzkmektedir.
insanlar sadece bu manzaray grmek ve bu zevki tatmak iin yzlerce belki binlerce
km. yol katederek oralara turistik gezi dzenlerler.
Bir insann d dnyayla balant kurmasnda, hafzasnn almasnda,
beyninin renme grevini yerine getirmesinde rengin nemi ok byktr. nk
insan, olaylar ve meknlar, kiiler ve nesneler arasnda ancak d grnleri ve
renkleri sayesinde salkl bir balant kurar. Sadece ses ya da dokunma, cisimleri
tanmlamada yeterli olmaz. nsan iin d dnya ancak renkleriyle bir btndr ve bir
anlam ifade eder.
Gerekten renkler insana dnyada Allah tarafndan verilmi en byk
nimetlerden biridir. Renklerin eitliliinin bize olan faydas sadece evremizi
tanmamz deildir. Doada yer alan kusursuz renk uyumu insan ruhuna byk bir
zevk verir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardr: nsann bu uyumu
grebilmesi ve btn detaylarndan zevk almas iin de ona ok zel bir tasarm olan
gzler verilmitir. Canllar leminde renkleri en ince ayrntsna kadar alglayabilen en
fonksiyonel gz, insan gzleridir. yle ki insan gz milyonlarca renge kar
duyarldr. Grld gibi mkemmel bir ekilde alan insandaki gz mekanizmas
renkli bir dnyay grebilmek iin zel olarak tasarlanmtr.
129

Yce Allah o muhteem manzaralar, gzellikleri seyreden, yollarnda,
dalarnda, vadilerinde yryen, gzel eylere dokunan, tabiatn gzel seslerini iiten
ancak buna karlk Allah kretmeyip putlara tapan mrikleri u ekilde
yermektedir: Onlarn yryecekleri ayaklar m var, yoksa tutacaklar elleri mi var
veya grecekleri gzleri mi var yahut iitecekleri kulaklar m var (neleri var)?...
130

Yine leme bakp da gerekleri grmeyen, gerekleri sylemeyen yahut
gzellikleri grp de diliyle kretmeyen insanlar Yce Allah u ekilde yermektedir:
Biz ona iki gz, bir dil ve iki dudak vermedik mi?
131

Btn bu bilgilerin altnda ortaya u sonu kmaktadr: Evrendeki bu
renkli ve muhteem dzenin varln anlayabilecek tek varlk, akl sahibi olan
insandr. Yeryzndeki ve gkyzndeki her ayrnt, her desen, her renk insann bu
dzeni anlayp kavramas ve bunun zerinde dnmesi almas iin yaratlmtr.
Doadaki tm renkler insan ruhuna zevk verecek ekilde dzenlenmitir. Hem

129
Geni bilgi iin bkz., Bilim ve Teknik Dergisi, Mart, 1985, s., 23; Harun Yahya, s., 10,13.
130
Arf, 7/195.
131
Beled, 90/8,9.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------159

canllarda hem de cansz dnyada kusursuz bir simetri ve renk uyumu hkimdir. Bu
zel durum karsnda dnen bir insann aklna son derece nemli baz sorular
gelecektir.
Yeryzn renkli klan nedir? Dnyamz olaanst gzel klan renkler nasl
olumaktadr?
Yeryzndeki renk eitlilii ve renkler arasndaki uyumun tasarm kime
aittir?
Tm bunlarn bir tesadfler zincirinin oluturduu amasz deiimlerle
meydana geldii sylenebilir mi? Kontrolsz tesadfler deil milyonlarca rengi, hibir
eyi oluturamazlar. rnein bir kelebein kanatlarndaki renk ve desenleri yahut her
biri birer sanat harikas grnmndeki rengrenk iekleri kim nasl icat eder?
Bunlarn bilinsiz bir srecin sonucunda olutuunu sylemek, salkl bir akl iin
elbette ki mmkn deildir.
Dnen insan, nasl her tablonun bir ressam olduunu ilk bakt anda
anlyorsa, evresindeki rengrenk, l l, simetrik ve son derece estetik ortamn da
bir Yaratcs olduunu ayn ekilde anlayacaktr.
132

Bizi milyonlarca renkle bezenmi saysz gzelliin bulunduu bu dnyaya
yerletiren, orada almamz isteyen, her eyi birbiriyle uyum iinde yaratan Yce
Allahtr. Allahn yaratmasnda her ey birbiriyle tam bir uyum iindedir. Allah,
yaratma sanatndaki esizliini Kurn ayetlerinde yle haber vermektedir:
O, biri dieriyle tam bir uyum iinde yedi gk yaratm olandr. Rahmann
yaratmasnda hibir eliki ve uygunsuzluk gremezsin. te gzn evirip-gezdir;
herhangi bir atlaklk (bozukluk ve arpklk) gryor musun? Sonra gzn iki kere
daha evirip-gezdir; o gz (uyumsuzluk bulmaktan) umudunu kesmi bir halde bitkin
olarak sana dnecektir.
133

Yce Allah, renklerle zdeleen ieklerin, ieklerle zdeleen arlarn,
arlarla zdeleen baln, ksaca renklerin rn olan baln insanlara faydasn beyan
etmek zere bir ayet-i kermede yle buyurmaktadr: '' -`' . - ' `
,-' ,` =' '-'' '- , - ,' -'-=- '+-,=- - =, `' =- .-
--,/Sonra meyvelerin her birinden ye ve Rabbinin sana kolaylatrd yaylm
yollarna gir, diye ilham etti. Onlarn karnlarndan renkleri eitli bir erbet (bal) kar

132
Harun Yahya, s., 10,13.
133
Mlk, 67/3,4

ki, onda insanlar iin ifa vardr. Elbette bunda dnen bir kavim iin byk bir ibret
vardr.
134

Yce Allahn canl veya cansz olarak havada, denizde, karada yaratt her
varlk eitli renk ve biimlere sahiptir. Omurgallar, memeliler, bcekler, kular, evcil
hayvanlar, yrtclar, srngenler, denizdeki eit eit kabuklular ve balklar
Bunlarn kendi aralarndaki cins ve trevlerinin hepsi deiik renk ve biimde
yaratlm varlklardr. Cansz varlklarda da durum ayndr. Suyun ve denizin rengi,
havann rengi, gecenin rengi, yldzlarn rengi, gndzn rengi, ormanlarn ve
imenlerin (onlarca tonundaki yeil) rengi, dalarn, akarsularn, gllerin, ayrlarn
muhteem manzaralar, byleyici gzellikleri hep renk ve biimleriyle ilgilidir.
nsanolu oturduu meknlarn d ve i sathlarn da hep bu renkler ve eitli
geometrik ekillerle tefri etmekte ve bundan alabildiine zevk almaktadr.
Renklerin Sosyal Hayata Etkisi
20. yy.da anlatmc renk kullanmlarnn yan sra, zellikle rengin optik/grsel
zelliklerine bal olarak etkiler oluturmaya alld sylenebilir. Renk
kuramlarnn snflandrd temel renklerin sayl olmasna karn, bunlarn
karmlar, siyah, beyaz ve zellikle bugnk sentetik boyalarla elde edilebilecek
renkler sayca sonsuzdur. Bu potansiyele bir de renklerin asl etkilerinin birbirleriyle
olan grsel ilikiyle elde edilen eitli etkiler eklenirse, renk dnyasnn sonsuz bir
evren olduu ve insana nasl musahhar klnd ortaya kar.
Bir renkli yzeye baktmz zaman iki tip etki ile karlarz. lki sadece fizik
etkidir. Ksa sreli bir duyudur, derine inmez. Ak renkler fizik bakmndan ok
kuvvetli etkileyicidirler, ak ve scak renkler daha da tesirlidir. Koyu krmz alev gibi
eker ve tahrik eder, parlak limon sarsna gz g dayanr, sonunda huzursuz olur.
Bu arada dinlenmek iin fark etmeden maviyi ya da yeili arar. Yani krmz bir ortam
drtc, mavi bir ortam yattrcdr. Baz izgisel stnlklere sahip olduklar zaman
renkler, yasaklayc veya g artrcdr. Renklerin zevk ve engelleme duygusu
uyandrd da sylenmektedir. Konuma dili, renklerin bu zelliini kac tonlar ve
ekici tonlar ayrmn yaparak belirtir.
135

Renk faaliyetleri gelitike basit fizik aksiyonlarndan daha derin ve daha
gl bir baka aksiyon doar. Renklerin duyular zerindeki, uzun sre ayn iddette
devam etmezler. En arpc renk dahi bir sre sonra gz bktrr, altrr. Ancak bu

134
Nahl, 16/69.
135
Meydan Larousse, Renk, XVI,488.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------161

alkanlkla sonunda renk bilinaltna nfuz eder ve psiik etki yapar. Renk psikolojisi
fizik renk duyusundan ok daha kark bir sisteme sahiptir.
136

Baz i, przl, sert, ineli grn vardr. Bazlar dz, perdahl,
kadifemsi olabilirler. Okayc bir his verirler. (Koyu deniz mavisi, krom oksidi yeili ve
Robbia krmzs byledirler).
137
Renklerde scak ve souk ayrm da bu esasa
dayanr. Baz renkler yumuak hissi verirler, bazlar, rnein kobalt mavi daima sert
bir grnme sahiptir.
138

Bu deneysel grler stne bir doktrin kurmak mmkndr. Goethe
kendiliinden, morla sevin fikrini, krmzyla g fikrini, koyu mavi ile skn ve
soukluk fikrini birletirirken ve yeile ekicilik fikrini, canl sarya gln fikrini, ak
sarya soyluluk fikrini balad zaman gerei ortaya koyuyordu. Ayn ey alar
boyunca ve yerlere gre, deiik renklere atfedilen ve genellikle elien anlamlar iin
de geerlidir. Ortaada daha ok sar lanetlilerin, yeil aklarn rengi saylrd. Buna
karlk amzda tedavi ve koruma alannda gerek bir renk kullanma teknii
uygulanmtr. 1913te bir Fransz hekimler meclisi, hastahane salonlar duvarlarnn,
blmlerine uygun olarak boyanmasn tlemekteydi. cokunlar iin mor,
umutsuzlar iin krmz, ar kanllar iin sar; ayn zamanda okullarn yeile,
klalarn kavuniiye boyanmasn da tavsiye etmekteydi. Sanayi bugn renklerin
zelliklerinden, gerek iilerin dikkatlerini kolaylatrp yorgunluklarn azaltmak,
gerekse her trl tehlikeyi iaret ederek kazalar nleyebilmek amacyla
yararlanmaktadr.
139
Baz kamyon, otomobil gibi ar ara ve makine reten
fabrikalarda, yanan gazn mavisine kartlk yapabilmesi iin kullanlan ara gereler
ve madeni paralar kavuniiye boyanmtr.
Baz renkler, bugn iaret olarak evrensel bir uygulama grmektedir. Sar
eritler mekanik bir tehlikeyi, kavunii eritler termik bir tehlikeyi belirtmekte; yeil ha
yardm istasyonunu, canl krmz bir fon yangn malzemesini iaret etmekte, mavi
ekiller dikkat ekmek iin kullanlmaktadr. Renk kullanmnn kurallara
balanmasndan bu yana, i kazalarnda bir d ve verimde gerek bir art
kaydedilmitir. Dier yandan mimar, kendi ynnden; renkleri sadece zevklerin
tatmini iin deil fakat ayn zamanda psiko-teknik amala da kullanmaktadr.
140

136
Bkz. aan, s., 102,104.
137
Robbia, (Della Robbia), 1400-1482 yllar arasnda yaam nl talyan heykelci ve seramiki,
Floransada yaam ve orada lmtr. Bkz., Byk Larousse, V,2976.
138
Bkz., aan, s., 102,104.
139
aan, 127,132.
140
Meydan Larousse, Renk, XVI,488

Zaman iinde, sadece varl tanmada bir yardmc gsterge olmann
tesinde, renklerin insanlarn ruh dnyasyla da ilgili olduu anlalmtr. Bugn
modern bilim, insann psikolojisi, kiilii ve ruh dnyas ile renkler arasnda kesin
balarn olduunu ortaya koymutur. Btn bunlara bal olarak renkler insanlarn
tedavisinde ve manen rahatlamasnda da sklkla kullanlmtr. Her insann tercih
ettii baz renkler vardr. Biroumuz bu seimimizin nedenini bile bilmeyiz. Oysaki
renkler zerine yaplan aratrmalar bunun bilinsiz bir tercih olmadn gsteriyor;
nk renkler, salmzdan karakterimize kadar pek ok alanda ruh dnyamz
etkilemektedir. Dolaysyla, farknda olmadan setiimiz renkler, aslnda bazen
salmz, bazen de ruh halimizi ortaya koyan ipular vermektedir. Martin Lings
renklerle ilgili olarak unlar sylemektedir: Her rengin geni bir anlam bileimi
olduunu hep aklda tutmalyz.
141

Sonu
Yeryzndeki btn renkleri yaratan Allahtr. Gkyz, dalar, ekinler,
kelebekler, krmz elmalar, portakallar, papaanlar, slnler, mor zmler, aalar
ksacas evremizde grdmz her ey Allah diledii iin bu renklere sahiptirler.
Daha nce de getii gibi Yce Allah bir ayetinde bu gerei bize yle bildirir:
Allahn gkyznden su indirdiini grmedin mi? Bylece Biz onunla,
renkleri deiik olan meyveler kardk. Dalardan da beyaz, krmz, renkleri deiik
ve siyah yollar (kldk). nsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da renkleri byle
deiik olanlar vardr. Kullar iinde ise Allahtan ancak lim olanlar ileri titreyerek
korkar. phesiz Allah, stn ve gl olandr, balayandr.
142

Kinatn sahip olduu bu detayl renk sisteminin rastlantsal bir biimde
meydana geldii asla iddia edilemez. nk her sistem, her uyum, her tasarm, her
program, her plan, her denge bir dzenleyici tarafndan yaratlmak zorundadr. Bu
uyumu en mkemmel biimde canllarn iine ve yaadklar evreye yerletiren bir
irade ve g mutlaka vardr. Bu gcn sahibi, stn bir bilgi ile hem ortam hem
canlnn kendisini hem de kulland sistemleri sarp kuatmtr. Bu gcn sahibi
lemlerin Rabbi olan Allahtr.
Btn lemi ve iindekileri insan iin yaratan Yce Allah, renkleri de,
insanlara daha byk ihsan, daha byk ltuf olsun diye yaratmtr. Renkler,
insanlar iin dnya zevki, yaama sevinci, gzlerin neesi, sruru, kalbin huuu,

141
Geni bilgi iin Kanat Akn, Renk ve Duyu Psikolojisi, lya Yaynlar, 2001, zmir; Lings, Martin Simge
ve Kkenrnek, (ev. Sleyman Sahra) Hece Yay., Ankara; Yldrm Ali, a.g.y., s., 138.
142
Ftr, 35/27-28.
Kuranda Renkler----------------------------------------------------------------------------------------------163

sknu ve ritmidir. Grl grl, akr akr konuan renkler olmasayd dnya bu
kadar ekici, bu kadar cazip bu kadar uralacak bir mekn olamazd. Ksaca
karanlk, renksiz, dingin ve devinimsiz bir dnyada snk, bitik, lgn, sar ve dilsiz
bir hayat olurdu. Adeta dnya bir matemhane, varlklar cansz cenaze grntleriyle
insanlara vahet ve dehet verirdi. Bu renkli dnyaya kar Yce Allahn insandan
istedii tek ey Onu tanmas, Ona ibadet etmesi ve kretmesidir.
ekiller ve zellikle de renkler insann d dnyay alglamasnda, alp
didinmesinde, uralarnda ve seiciliinde ok byk rol oynarlar. Renkler
olmasayd muhtemelen insanlar bugn bulunduklar kltr teknik ve medeniyet
ortamn yakalayamazlard. Zira renk seicilii kendilerine ihsan edilmeyen varlklar
yaratldklarndan bu yana hibir ilerleme kaydedememilerdir.
Renklerin objelerin ayrt edilmesi, insan psikolojisi, tedavi edici zelliklerinin
yannda phesiz bizim bilmediimiz baka birok faydalar daha vardr. Bilim
ilerledike bunlar ortaya kacaktr.

Kuran Renkler

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kuran Renkler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Atatrk niversitesi lhiyat Fakltesi Dergisi, say: 28, Erzurum, 2007

You might also like