GRSEL GSTERGEBLMSEL ELETR KURAMLARI BALAMINDA FLM SAHNELERNE YAKLAIM VE LKEMZDEN SELEN K RNEK LE ANALZ ALIMASI

Pelin Yldz, Hacettepe niversitesi Abstract: Film is an important communication medium carrying the opportunity to reflect the real meanings regarding the virtual criterion. The symbolic and aesthetical organization of the film scenes could help reaching the optimal quantities in expressing the concept of film with its context. Criticizing the films regarding the discipline semiotics is the main concept of this study. The samples chosen for this study are the Turkish films Dnyay Kurtaran Adamn Olu (2006) and Hokkabaz (2006). The visual quantities of film criticism regarding semiotics are being identified. The film scenes are being analyzed by the visual semiotics terminology. Key words: Film scenes, visual semiotics, film criticism, virtual scenes, reel scenes.

I- FLM VE GSTERGEBLMSEL ZMLEME Her grnt tek bana bir anlam tarken baka grntlerle birlikte olduunda yeni yan anlamlar edinmektedir. Film sahneleri byle bir ilev tayarak, tek tek dzenlenmi olan paralarn bir araya geldiklerinde anlaml bir btn oluturmas gibi bir ierie sahip olmaktadr. Bu paralar filmin grsel btnln oluturan film sahneleridir. Film sahnelerinin grsel ve estetik deeri, sembolik anlam ve ierii; filmin konusu ve anlatmak istedii kavram ve ifadeleri iletebilmeleri iin de bir ara olmaktadr. Bu grsel bildiriim arac olan sahneler ncelikle i veya d mekan dekor dzenlemeleri ile daha sonra teknik yntemler ile oluturulan kurgu, montaj ve bir araya getirilme ilemleri ile btnletirilerek sembolik ve estetik deer ve anlamlarna kavumaktadr. Sinemay bir dil olarak ele almak, ayr ayr film paralarnn, tpk dildeki kelimelerin bir araya getirilerek cmlenin oluturulmas gibi, bir araya getirilip anlaml bir btn oluturulmas, sinemann malzemesinin gerei kaydeden film paralar olduu ve bu paralarn montaj masasnda anlaml bir ekilde birletirilip, gerei ifade gcn derinletiren unsur olmasn salamaktadr. letiim sistemleri genellikle, ayn anda ayn grsel iletiim ediminde bir ok gstergeden yararlanr. Toplum yaamnda snrl ve zel gereksinimlere bal zel gereksinimleri aklamak iin kullanlan dil d iletiim aralarnn yannda dilsel gstergelere de ba vurulmaktadr. Dilsel ve dil d gstergelerin birlikte kullanlmas bildiriimin etkisini artrmaktadr. Grsel karakterlerinden dolay estetik gstergeler, mantksal gstergelere gre ok daha az uzlamsaldrlar. Bundan dolay da ok daha az dzglemi ve toplumsallamtr. Kukusuz bu gstergelerin bazlar yksek dzeyde uzlamsal zelliklere sahip olsa da bu durum hibir zaman mantksal gstergelerin gerektirdii zorunlu bir nitelik deildir. Estetik gsterge bir yerden sonra her trl uzlamadan syrlr; anlam da betimge de btnleir. Beti ve imgeden kurulu bu terimin ok deiik
GURAUD, (1994) http://www.ifod.org/ifod/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid =11

anlamlar vardr. Bunlardan biri de ortada olmayan bir eyin biimini grntsel olarak betimleme, canlandrma ya da bu yolla canlandrlan biimdir. Bu da bir tr anlamlama ya da gstergedir. Bilimsel bir bildiriim, her trl gsterge sistemiyle ortaya konup, bir sistemden brne geite rahata kod deitirebilirken; sanatsal bir bildiriimi kendisini cisimletiren imgesel gstergeden ayrmak olanakszdr. Burada kod (dzg) kelimesi, hem bildiriyi oluturmay, hem de bildiriyi doru olarak zmleyip yorumlamay salayan saymaca yani uzlamsal olan, anlam doal bir ilikiden kaynaklanmayan, toplumsal bir uzlamann rn olan simgeler ve birleim kurallar dizgesi olarak kullanlmaktadr. Gstergelerin dile getirilmi olan anlamla ayrlmaz bir bants vardr. Buradan da anlalaca gibi bir gstergenin yaps her zaman iin iletmek zorunda olduu anlamn yapsyla belirlenmektedir. II- GOSTERGELER VE FLM SAHNELER Grme biimleri olgusunu, dnce dnyamzn iki temel kavramsal alannda ve iki balkla ifade edebiliriz. Balklardan birincisi, anlamn oluumunda temel prensip olarak grnt ve ikincisi ise grnt retiminde temel prensip olarak anlamdr. Film eletirilerinde kullanlan yntemlerden bazlar; gstergebilimsel eletiri, sosyolojik eletiri, ideolojik eletiri, psikanalitik eletiri, feminist eletiri vb olarak grlmektedir. almamzda film sahnelerinin grsel gstergebilimsel terminolojisine ynelik olarak eletirilmesi yer almaktadr. Gstergeler, insanlar arasndaki iletiimi kurmak iin ska kullanlmaktadr. Kitle iletiim aralaryla ok sayda mesaj yaylmaktadr, izleyicinin bunlar anlamlandrmasnda farkllklar olabilmektedir. Gstergebilimle yaplmak istenen bu farkllklar azaltabilmek ve btnsel olarak bakabilmektir. Gstergebilimin temelinde ortak eler, ortak deerler yatmaktadr. Dolaysyla bu ortak izdmleri ieren, herkesin ne anlama geldiini bildii gstergeler kitleye sunulmakta ya da bu gstergeler tekrar moduyla insanlara retilmekte, giderek saymacalamakta ve ortak bir kod haline getirilmektedir. Bir gstergede, ncelikle gsterenle gsterilen arasnda iliki kurulmakta, ardndan gstergeler birbirleriyle birleip anlam retmekte ve bylelikle anlamlandrma olumaktadr. Anlamlandrma, temelde dzanlam ve yan anlam dzlemlerinden olumaktadr. Dzanlam, gsterge iindeki gsteren ve gsterilen arasndaki ilikiyken, yan anlamda armlar ve mitler yer almaktadr. Dier anlam iletme yntemleri ise, metafor ve metonimidir. Metafor benzetmeden, metonimi ise armdan yararlanmaktadr. Ayrca gstergebilimsel zmlemede kodlar da ok nemlidir. Bunun nedeni ise, gstergebilimin temel ilgi alanlarndan biri gsterge ve kavram arasndaki anlam iken, dieri onlarn kodlar haline dnmesidir. Sahnedeki gstergeler, anlam reten dourgan bir dzlem oluturmakta ve dizisel dzlemde aranan anlam ok ynl olabilmektedir. Sahne ifadesi, bilimsel kesinlikten uzaklatka farkl iletiim dizgelerinde ortaya kan anlam eitlenmelerinin ve yorumlarnn saysnn oald alanlardan biridir.

BERGER (1993) GIRAUD (1994) http://www.kameraarkasi.org/sinema/makaleler/christianmetz.html http://www.ifod.org/ifod/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid =11

Sahnedeki iletide bir etki elde etmek zere seilen dzanlamsal olgu ya da deerlerin grntsel gsterge boyutuyla incelenmesi ve yananlamsal deerlerin eserin gnderme yapt gsterilen dzeyinde ikonografik olarak da alglanmas yerinde olacaktr. Baz resimler dzanlam ve yananlam ilikilerinde betisel bakmdan ak grnse de bazlar izleyenlere bilmece gibi kapal ve anlalmaz gelebilir. Resimde dzanlam betimlemenin en kk anlam birimidir ve ok ilksel ve temel dzeylerin ileyiini ortaya koyar. Bunlar alglama biimleri, betimleme ve adlandrma kodlardr. Bir metnin ya da grntnn, kolayca yakalanan, ilk bakta alglanan ierii yerine, gizli, st kapal, artrlan ya da mitler kanalyla sonu karlan anlam ierii bulunmaktadr. Bunun ortaya karlabilmesi iin sradan izleyicilerden farkl olarak, grnt elerini zmlemek gerekmektedir. Grnt zmlemesinde, nemli olan sonu karmaktr. Burada grnt elerinden ya da gstergelerden hareketle bir yorum getirme amac bulunmaktadr. Bu nedenle grnenden grnmeyene gidite znellikten nesnellie, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene doru bir ak vardr. Genelde gstergebilim, anlamn bilimidir ve film gstergebilimcileri, bir filmin anlam nasl somutlatrdn ve bunu izleyiciye nasl gsterdiini aklama yeteneinde kapsaml bir model oluturmay nermektedirler. Gstergebilim filmin izlenmesini mmkn klan yasalar belirlemeyi ve tek tek filmlere ya da trlere zel karakterlerini kazandran belirli anlamlama kalplarn ortaya karmay umut etmektedir. Film alannn kalbinde sinematografik gerek durmaktadr ve sinematografik gerein znde anlamlama sreci vardr. Gstergebilimci dorudan bu z aratrmaktadr." Gstergebilim, bir metnin ya da grntnn belirgin, apak ortada olan anlamn deil, onun anlamnn arkasnda yatan anlamn kefedilmesini salamaktadr. Gstergebilimin ana konusu olan gstergeler, insanlar arasndaki iletiimi kurmak iin ska kullanlmaktadr. Kitle iletiim aralaryla ok sayda mesaj yaylmaktadr. zleyicinin bunlar anlamlandrmasnda gstergebilimsel zmleme yntemleri yol gsterici olmaktadr. Gstergebilim tm gsterge dizgelerindeki anlamsal katmanlarn yapsn ortaya karmaya alan bir anlambilimdir. Anlaml bir btn zmlemeyi amalayan gstergebilimsel varsaymsal tmdengelimli bir yntemi benimseyerek bir anlamlama kuram gelitirmitir. Her metinin kendine zg bir yaplan tarz vardr. Bu nedenle gstergebilimci her metne farkl yaklar. Metin retim srecinin zgn olmas, zmleme srecinin ve zmleme modelinin de zgn ve yeni olmasna, gelimesine neden olmaktadr. Gstergebilimci zmlemesini yzeyden derine doru aamada gerekletirir. 1- Sylem zmlemesi; 2- Anlat zmlemesi; 3- Temel Yap (Mantksal-anlamsal yap) zmlemesi. Bu aamal zmleme sreci (ya da ters ynden bakarsak retim sreci ), szdizim ve anlam bileenlerinin hem yatay (dizimsel ilikiler) hem de dikey (dzeyler aras ilikiler) boyutlarndaki eklemleniine dayanmaktadr. Gstergebilimci birinci aamada metindeki kiilerin zaman ve uzam iinde bir dil yetisiyle nasl dzenlendiini, sylem aamasna nasl gelindiini dizisel boyutta bir inceleme ile ortaya koymaktadr.
BRYILDIZ (2002) http://www.kameraarkasi.org/sinema/makaleler/christianmetz.html

kinci aamada ise metnin iinde yer alan olay rglerine gre kiilerin ilevleri tespit edilir. Bu kiilere bal eylem, olay ve duygularn dzenleni tarz, dizimsel bir zmleme ile anlatnn nasl eklemlendii aratrlmaktadr. Son aamada, sylem ve anlat aamasnn incelenmesi sonucu, metindeki anlam evrelerinin temellendii soyut ve mantksal adan, en derin dzeydeki gcl yaplarn neler olduu, grmek ve gsterilmek istenmektedir. Gstergebilimsel zmleme, anlamlama asndan gsteren ve gsterilen arasndaki balantdan ok, bu iki enin kendine zg eklemleni biimiyle ilgilenmektedir. Anlamn dzenlenii ve eklemleme biimi incelenmektedir. Gstergebilimsel zmleme, tm gstergelerdeki anlamsal katmanlarn yapsn ortaya karmakta, anlaml bir btn zmlemeyi amalamaktadr. Var olduu kabul edilen yapy aratrarak bozmakta, zp yeniden kurarak yaplandrmaktadr. Gstergebilimin yaznsal yapt zmlemeleriyle ilgili olarak ulat yntemsel olgunluk, sunulan incelemelerin nitelik ve nicelik asndan vard nokta bugn zellikle grsel sylemlerin zmlenmesinde de belli bir lde yakalanmtr. Bylece grsel alandaki zmleme almalar da geni bir gstergebilim kuramnn iinde kendi yerini belirlemitir. Grsel ve iitsel gstergelerin snrlar iinde, sanat yaratm, imgesel gsterge kurmann her trl aracna hizmet edebilir. Grsel sanatlarn da da kendine zg bir imgesel gsterge sistemine gereksinimi vardr. Burada ki sanatsal gstergeler birer ak dizge niteliinde yeni anlamlama biimleri retirler. Sanatsal biim ise, bir imgesel gsterge modeli ve sistemi olduu kadar, maddi bir kurulma ve zgl bir dil olup, estetik ve iletiimsel deerin taycsdr. mge, d dnyadan edinilen izlenimlerin ya da gerek d ey ya da olgularn dnme uramas olarak insan bilincindeki yeni duyusal ya da dnsel yanslardr. zellikle sahne tasarmnda imgenin rol byktr. Sinema gstergebilimi, gnmz film kuramlar ve eletirisi zerinde nemli bir etkiye sahiptir. ada film eletirisi alannda, gstergebilimsel terimler ve gstergebilimsel yntembilim yaygnlk kazanm durumdadr: filmlere nasl yaklalrsa yaklalsn, filmin temel anlamsal malzemesinin deerlendirilmesi asndan gstergebilim en elverili eletirel yaklam olarak durmaktadr. Ama bir yandan da gstergebilim terminolojisini ve yntembilimini renmek ciddi bir ura gerektirmektedir. Gstergebilimsel bak as, yeni bir tr anlamn ortaya kmasna, metnin dnda deil metnin iinde varolan bir anlam yaratlmasna olanak tanmtr. III- GSTERGEBLMSEL ZMLEME LE FLM SAHNELER Gstergebilimin temel ta gstergelerdir. Gstergelerin anlamsal ileyiler, gstergebilimin konusunu oluturmaktadr. Gsterge (Belirti=sign) gsteren ve gsterileni balayan ortak bir toplamdr. Yani gsterge fiziksel nesne (gsteren) ile zihinsel rn (gsterilen) arasndaki ba ve ilikidir. Bu ba, toplumun benimseyip, kabul ettii kurallar, kodlar tarafndan oluturulur ve gstergebilimin asl anlatmak istedii bu kodlarn aklanmas ve anlalmasdr. Gstergelerin eitleri, bunlarn anlam tama yollar, insanlarn onlar kullanma biimleri, iinde gstergelerin dzenlendii kodlar, gstergelerin ve kodlarn kullanmna bal olarak oluan kltr, gstergesel zmlemenin aratrma alanna girmektedir.
BARTHES (1993) BARTHES (1996) BRYILDIZ (2002)

Gstergeler, tek balarna, belli bir anlam, gl bir ekilde iaret edebilirler. Ancak mesajdaki anlam oluturan gstergelerin toplamdr. Anlamlandrma, alcnn bir gstergenin, dier gsterilenler arasnda gerekten ifade ettiine inand eydir. Anlamlandrmann iki dzeyi bulunmaktadr. Bunlar; dz anlam ve yan anlamdr. Dz anlam, bir gstergenin neyi temsil ettii, yan anlam ise gstergenin nasl temsil edildiidir. Gstergebilimsel zmleme bal altnda hazrladmz bu almada, iki Trk filmi zerinde durulacak ve bunlarn kyaslamal olarak analizi yaplacaktr.[18] Bu filmlerden ilki Dnyay Kurtaran Adamn Olu, dieri ise Hokkabaz adl filmdir. Dnyay Kurtaran Adamn Olu (2006) adl film, daha ok sanal sahne dzenlemeleri ile Hokkabaz (2006) adl film ise reel olan ancak sembolik deeri ile ne kan sahneleri ile dikkati ekmektedir. III-1. DZANLAM VE YANANLAM Bu dzey, gstergenin, gstereni ve gsterileni arasndaki ilikiyi ve gstergenin dsal gereklikteki gndergesiyle ilikisini betimlemektedir. Barthes, bu dzeyi dzanlam olarak adlandrmtr. Dzanlam, gerek dnyadaki nesnenin, zihninde oluturduu yansmadr. Bu yansmann snrn ise kltr belirlemektedir. Gstergenin belirli dzanlamlar vardr ve dzanlamla gsteren arasnda bir iliki olmaldr. Anlamlandrmann nemli ikinci dzeyi de yananlamdr. Yananlam, gstergenin izleyicinin duygu, heyecan ve kltrel deerleriyle bulutuunda meydana gelen etkileimi betimlemektedir. Her gstergenin mutlaka bir yananlam vardr. nk gstergeler en azndan alcya psikolojik bir eyler artrmaktadr. Yananlam, gstergeye biim ve ierek asndan bal anlamlar belirtirken ok daha zneldir. Bu znellik iinde, yorum, yorumlaycdan etkilendii kadar nesne ya da gstergeden de etkilenmektedir. Yananlam, grntsel bir boyuta sahip olmasna ramen nedensizdir ve bir kltre zgdr. Anlamlandrmada farkll yaratan yananlamdr, nk yananlamda, gstergeler okanlaml, uzlamsal ve kiiden kiiye deien bir dzeydir. Her film sahnesi, belli bir dzanlam ifresi tamaktadr. Yananlam ifreleri ise, toplumda yaygn olan saygnlk, beenilen kiilik, sekin saylma vb. bilinen toplumsal deer llerine dayanmaktadr. Film sahnelerinde aka sylenmeyen ancak, yar gizli ima edilen bir mesaj vardr. Film sahneleri zellikle herkes tarafndan bilinen toplumsal deerleri kullandklar iin, yananlam kolayca zlr. Bir kltr iinde dzanlamlar kesin olarak bilinmesine ramen, farkl kltrlerde dzanlamlar farkllaabilir ve tannmayabilir. Dzanlam tannmadnda yananlam zlemeyecei iin, film amacndan uzaklamakta ve baarsz saylmaktadr. Film sahnelerinde kullanlan dzanlam konu ile ifade edilmek isten gerek anlam iken yananlam, bazen bir konuda sonuca ulamada baarnn hep engellere takld gibi mecazi bir sembol tamaktadr. Mekansal olarak aratrldnda dzanlam, reel bir d mekan, yananlamlar ise film kavram ile ifade edilmek istenen sanal ortamlardr (Resim 1, 2).
BARTHES, 1996 http://www.kameraarkasi.org/sinema/makaleler/christianmetz.html

Resim 1 Dnyay kurtaran adam filminden bir sahne. (Kapadokya blgesi) III-2. MTLER

Resim 2 Hokkabaz filminden bir i mekan sahnesi grlmektedir.

Mit bir kltrn, gerekliin ya da doann baz grnmlerini aklamasn ya da anlamasn salayan ykdr. lkel mitler yaam ve lm, insan ve tanrlar, iyi ve kt, sofistike mitler ise erillik ve aile, baar, bilim hakkndadr. Mit bir ey zerinde dnme, onu kavramlatrma ya da anlamn kltrel yoludur. miti, birbiriyle ilikili kavramlar zinciri olarak dnmtr. Yananlam gsterenin ikinci dzeydeki anlam ise, mit de gsterilenin ikinci dzeydeki anlamdr. Film sahnelerinde yer alan mekanlar, sanal ortamlarn ifadesi ve bunlarn komedi tarz ile sunulmas yntemi ile aslnda bir anlamda eletirel bir boyuta da sahip olmaktadr. Burada belli bal mitler Dnyay Kurtaran Adamn Olu filmi iin; uzay gemisi, kostmler, olmakta iken Hokkabaz iin, kimlii ve tarz ile sembolik anlam tayan mekan ve kostmlerdir (Resim 3,4,5).

Resim 3 Dier bir sahne mekan, ayn zamanda kostmlerle alglanmaktadr.

Resim 4 Filmin i mekan sahnelerinden birisi grlmektedir.

Resim 5 Ayn filme ait bir d mekan sahnesi III-3. METAFOR (ERETLEME) VE METONM (DZ DEMECE) Metafor, bir szn szlk anlam dnda, baka bir sz yerine kullanlmasdr. Ayrca, metafor, bir eyi kendi adnn dnda, eitli ynlerden benzedii bir baka eyin adyla anmaktr. Metaforda soyut bir duygu veya dnceyi anlatmak iin, somut bir nesne kullanmaktadr. Sahnelerde gsterilen somut nesne, soyut kavrama benzetilerek onunla zdeletirilmektedir. Metaforda iki ey arasndaki iliki,

benzerliin kullanlmasyla verilir. Metaforik anlamlar uluslararas bir anlam tayabilecei gibi, ulusal veya blgesel de olabilirler. Buradaki film sahnelerinde kostmler metofordur ve sanal ve reel etkiyi ifade etmektedir. Bir eyin anlamn gstermek iin, o eyin kendisi yerine ona ait bir zelliin gsterilmesidir. Metonimi, ayn dzlemdeki anlamlar birbirleriyle ilikilendirerek ilemektedir. Metonimi, bir parann btnn temsil etmesidir. Bazen de btnn gstererek, bir para anlatlmaktadr. Buradaki film sahnelerinde mekanlar ise metonomidir ve filmin tarzn yanstmaktadr. Bu tarz komedi ile dram arasndaki belirgin fark oluturmaktadr (Resim 6,7).

Resim 6 Ayn gemide baka bir i mekan grnts III-4 KODLAR

Resim 7 Filmde bir gsteri annda yaratlan sahne dzeni grlmektedir.

Kodlar, gstergelerden anlam karmak olarak ve iinde kltrden alnan ya da renilen saymaca sistemleri olarak saylabilir. Gerekten de antropolojik bak asndan kltr, kodlar toplam olarak grlebilir. Kodlar, iinde gstergelerin dzenlendii sistemlerdir. Bu sistemler, bu kodu kullanan topluluun tm yelerinin uzlamlar sonucunda belirlenmektedir. Kod, toplum tarafndan kabul edilmi kurallar aklayan, dzenlenmi iaretlerden oluan bir sistemdir. Toplum iindeki yaamn tm anlarnda, yaplan her eyin ya da kozmetikten otomobile kadar tm sanayi rnleri reklamlarnn temelinde kodlar bulunmaktadr. Kodlar, mesajn alc ve verici tarafndan ayn ekilde alglanmasn salarlar; bu nedenle de herhangi bir iletiim srecinde iki tarafn kulland kod ayn olmaldr, aksi takdirde iletiim kurulmas mmkn deildir. Herhangi bir gstergenin anlalmasn salayan bu kurallar btn veya iaretler sistemi, toplumsal yaamn her alannda vardr, her ey bir kod olabilir(giyim tarz, yz ifadesi, jestler, gz hareketleri, renkler, aydnlatma vb.) letiim kodlar aadaki zelliklere sahiptir: 1. Kodlarn dizesel bir boyutlar vardr. Yani ilerinden seimin yaplaca birim dizileri mevcuttur. 2. Kodlar dizimsel saymacalar tarafndan dzene sokulmaktadr. Dizimsel saymacalar seilen bir birim ya da gstergenin anlaml bir yol iinde birbiriyle nasl birleeceini belirlemektedir. 3. Kodlar, anlam oluturur ve tarlar. kodlarn birimleri gstergelerdir. 4. Kodlar toplumsal olarak retilirler ve toplumsal gemie ya da kullanclar arasnda uzlamaya dayanrlar. 5. Uygun kitle iletiim aralar tarafndan yaynlanabilir niteliktedirler. Film sahnelerinde kullanlan belli bal kod trleri sunum, tekrar sunum ve yazl kodlardr. Sunum kodlar, iletme ve alma ortam ierisinde bir anlam ifade etmektedirler. Tekrar sunum kodlar ise, mesajlarn fiziksel varln retmek iin kullanlrlar. Yani tekrar sunum kodlar, sunum kodlarnn grnt, yaz, resim, fotoraf vb. yolla kaydedilmesidir. Bu kodlar hem teknik hem de toplumsal gler tarafndan

belirlenmektedir. Temel sunum kodlar, vcut temas, duru, jestler, mimikler d grn dokunma ynelme vb. iken; tekrar sunum kodlar, aydnlatma, renk, manken, fotoraf makinesinin as vb.dir.

Resim 8 Film sahnelerinde kullanlan kostmler sra d ve belirli bir tarz birisi veya dneme ait olmayan zelliklerdedir.

Resim 9 Filmde kullanlan aralardan olan uzay gemisi resmi ile yaratlan sanal kurgu

Sahnelerde kullanlan bir dier kod tr de yazl kodlardr. Bunlar da, filmin balk, slogan, aklayc metin vb. ksmlarn oluturmaktadr. Kodlar ve uzlamlar bir kltrn belirleyici eleridir. Birey, kltre yeliini kullanlan ortak kodlar aracl ile hisseder ve ifade eder. Kodlarn toplumsal yap tarafndan belirlenmesi, onlarn toplumdan topluma veya kltrden kltre farkl anlamlar tamasna yol amaktadr. Film sahnelerindeki kodlar en belirgin olarak kostmlerde kendini gstermektedir. Kostmlerin tarz ve yansttklar dnem ve kltrel yansmalar filmin genel kavramsal yaklam ile ilgili aklayc bilgiler vermektedir (Resim 8,10,11).

Resim 10 Dnyay Kurtaran Adamn Olu filminin getii kabul edildii uzay gemisinin i mekanndan grnts.
GSTERGE GSTEREN NSAN Hokkabaz ORTAM Reel mekanlar

Resim 11 Hokkabaz Filminden baz oyuncularnn bir arada bulunduu bir i mekan sahnesi.
KONU Sihirbazlk ile btnleen aile ilikileri ve arkadalk Uzun yllar bir birleriyle grmeyen kardeler ile filmde aile ve arkadalk ilikileri zerinde durulmaktadr. FLMN TR Komedi

GSTERLEN

nsan ilikilerinde toparlayc ve yeni bir hayat kurma abas

Gereki olan sahne dzeni ile psikolojik boyut glenmektedir.

Dndren bir anlam

Tablo 1 Hokkabaz filmi sahneleri iin gstergebilimsel analiz

http://www.sinemafanatik.com/yabbse/index.php?board=5;action=display;threadid=13329 http://www.turklook.at/tr/story.asp?story_id=14

GSTERGE GSTEREN

NSAN Kurtarc ve olu

ORTAM Sanal bir mekan

KONU Dnyadaki ve uzaydaki kaos ve bir yaknn aray Bir ideal iin uramay elenceli bak as ile sanal bir atmosferde sunmak

FLMN TR Komedi

GSTERLEN

Sava bir yap ve birliktelik

Sra d hayal gc etkisini glendiren merak etkisi uyandran

Komedi tarz ile aslnda Trk filmlerine ilikin baz eletirilerin yaplmas

Tablo 2 Dnyay Kurtaran Adamn Olu filmi sahneleri iin gstergebilimsel analiz Film sahnelerindeki gstergebilimsel kartlklar Drst Gvenilmez Sanal Reel Elendirici zc Kadn Erkek Gl Gsz Kazanan Kaybeden Kararl Kararsz Baarl Baarsz Tablo 3 Her iki filmin sahnelerinde de ortaya konulan benzer kartlklar Sanatsal ierik ile sanatsal biim arasnda, sanatsal bildiriim ile sanatsal gsterge sistemi arasnda derin bir ba vardr. Sanatn d biiminin iki boyutlu olduu bir yap, bir yandan sanatsal bir ierie cisim veren maddi bir kurulmadr, dier yandan bu ierii dile getiren ve biimin maddi varlna, kendi iletiimsel ilevini gerekletirdii gstergeye dayanan bir gsterge sistemidir. Buna gre, sanatlarn snflandrlmasnn iki boyutlu olmas durumunda, birinci boyut, sanatsal bildiriim roln oynayan, biimin maddi kuruluunun kendi zellii tarafndan; ikinci boyutsa, bu bildiriimi dorudan ileten gsterge tipi tarafndan belirlenmektedir. IV- SONU: Film kavram, sanal olan bir kurgunun, reel ve kabul edilebilen ltlerde yanstlabilmesine olanak salayan son derece nemli bir bildiriim aracdr. Sahnelerin tadklar sembolik ve gsterge deerleri, film ile ifade edilmek istenen etkinin optimum ltlerde amalanan boyutta olabilmesine olanak salamaktadr. Film sahneleri, gerek estetik gerekse teknolojik etkenlerin yardmyla tadklar kavramsal deerler ile gstergebilimin etkinliinde deer kazanan ve disiplinler aras bir nitelie sahip olan sanatsal bildiriim yntemlerindendir. Film sahnelerindeki; sahne donanm, dekor, teknik cihazlar, aydnlatma dzeni, yapsal ve strktrel oluumlar, vb elemanlar, somut ve nesnel eleri oluturmakta; sahnelerin tad gstergeler, iaret ve semboller vb. dzenlemeleri ise znel ve dier bir deyile zgn olan kavramsal ieriini, dolaysyla filmin sanatsal ve estetik boyutunu meydana getirmektedir.

Konunun seilen rnekler ile analizinin yaplmas ile amalanan, gstergebilimin sanatsal uygulama alanlarndaki etki dzeyi ve zihinsel organizasyon gerektiren soyut ve bilisel dzeyde ynlendirici konumu ve ayn zamanda disiplinler aras etkileimin film sahnelerindeki kurgusal oluumu ekillendirdiini ele vermektedir. KAYNAKLAR
[1]-BARTHES, Ronald, 1988 -Anlatlanlarn Yapsal zmlemesine Giri, ev : Mehmet Rfat, Sema Rfat, Gerek Yaynevi, stanbul. [2]-BARTHES, Ronald, 1993- Gstergebilimsel Serven, ev : Mehmet Sema Rfat, Yap Kredi Yaynlar (YKY), stanbul. [3]-BARTHES, Ronald, 1996- Gstergebilim lkeleri, ev: Mehmet Sema Rfat, Szce Yaynlar, stanbul. [4]-BAZIN, Andr, 1995- ada Sinemann Sorunlar, ev. Nijat zon, Bilgi Yaynevi, 2.Basm. [5]-BENVENSTE, Emile, 1995- Genel Dilbilim Sorunlar, ev. Erdim ztokat, Birinci Basm, stanbul, Yap Kredi Yaynlar. [6]-BERGER, Arthur Asa, 1993- Kitle letiiminde zmleme Yntemleri, ev : M. Barkan, N. Bayram, D. Gler vd., A..Yaynlar, Eskiehir. [7] BRYILDIZ Esra, 2002- rneklerle Film Eletirisi , BetaYaynlar Aralk stanbul. [8]-DZGA Vertov, 2000- Sinemada Konstrktivizim, Vlada Petric, ev: Gzin Yamaner, teki Yaynevi, Ankara, [9]-DZGA Vertov, 1974- Sinema-Gz, ada Sinema, say:2. [10]-ERKMAN, Fatma, 1987- Gstergebilime Giri, Alan Yaynclk, stanbul. [11]-FSKE, John, 1996- letiim almalarna Giri, ev: Sleyman rvan, Ark Yaynlar, Ankara. [12]-GURAUD, Pierre, 1994, Gstergebilim, ev. Mehmet Yaln, kinci Basm, Ankara, mge Yaynlar. [13]-RIFAT, Mehmet, 1982- Genel Gstergebilim Sorunlar Kuram Ve Uygulama, Alaz Yaynlar, stanbul. [14]

http://oascentral.lycos.com/RealMedia/ads/click_nx.ads/lycostripod/ros/728x90/wp/ss/a /16295712@Bottom1?http://members.tripod.com/~Bodabas/ogrencicalismalari/dzigavertov.ht
m [15]-http://www.film.gen.tr/filmelestiri.cfm [16]-http://sanattasarim.iku.edu.tr/kentometre/esozce/ege.htm [17]-http://bodabas.tripod.com/ogrencicalismalari/ozlemyenilmezMetz.htm [18]-http://www.kameraarkasi.org/sinema/makaleler/christianmetz.html [19]-http://www.ifod.org/ifod/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Itemid =11 [20]-http://www.sinemafanatik.com/yabbse/index.php?board=5;action=display;threadid=13329 [21]-http://www.turklook.at/tr/story.asp?story_id=14