BALKANLARDAN ANADOLUYA G EDEN DVAN ARLER Rza Ora* zet: XIV.

yzyldan itibaren Osmanl hakimiyeti altna giren Balkanlarda kltr merkezleri oluturulmutur. Vardar eni!esi" #sk$" Bosna" %anastr" &ilibe" 'erez" 'o(ya" Belgrat gibi ehirlerin kltr merkezi haline geliiyle )*+ ,i-an airi yetimitir. Bu airlerin bir ksm .eitli sebe$lerle /nadoluya g0. etmitir. 1airlerin doum -e 0lm yerleri arasndaki (arkllklar" eitim g0rdkleri yerler" meslek2 konumlar -e g0re- ya$tklar yerler dikkate alnarak ya$lan in!eleme sonu!unda /nadoludaki airlerle etkileim i.inde olduklar g0rlmektedir. Anahtar Kelimeler: Balkanlar" ,i-an edebiyat" air" g0.. OTTOMAN OET! "#O M$GRATED %ROM BALKAN$AN TO ANATOL$A A&'tra(t : In the Balkans that is under the go-ernment o( the Ottomans sin!e the XIV !entury" !ultural !entres 3ere !reated. 4he !ities su!h as annitsa" 'ko$5e" Bosnia" Bitola" 6lo-di-" 'erres" 'o(ia" Belgrade be!ame !ultural !entres and )*+ ,i-an $oets 3ere raised. 'ome o( these $oets migrated to /natolia (or di((erent reasons. /s a result o( the resear!h !ondu!ted taking into !onsideration the birth and death $la!es o( the $oets" 3here they 3ere edu!ated" their 6ro(essional status and 3here they 3orked" it is $ossible to say that they 3ere in intera!tion 3ith the $oets in /natolia. Ke)*+r,': Balkanian" ,i-an literature" $oet" migration.

ard.,o..,r." %ehmet /ki( #ni-ersitesi Burdur 7itim &akltesi 4rk.e B0lm 8retim #yesi. rizaogras9gmail.!om

GR ;0. kltrnn her alanda olduu gibi ,i-an airleri arasnda da 0nemli bir yeri -ardr. Bazen isteyerek bazen istemeyerek airler yaadklar b0lgeden ayrlm -e baka mek<nlarda hayatlarn de-am ettirmilerdir. 4rk edebiyat tarihinde Balkanlarda yetien ,i-an airleri g0. kltrn en (azla yaayanlar arasnda yer almlardr. Rumeli yerine Balkanlar ad ter!ih edilmitir. Bunun sebebi" Osmanl d0neminde (etihlerle genileyen -e geri .ekilmelerle daralan snrlarn deiken oluu -e gnmzde o yarmadada kurulan yeni de-letlerin kltrnde -ar olan deerlerin bir ksmnn Osmanl d0neminden miras kaldn -urgulama ama!dr. =nk Osmanlnn engin hog0rs sayesinde" gnmzde Balkanlarda de-let kurabilmi 4rk olmayan etnik gru$ -eya milliyetler kltrlerini de-am ettirebilmilerdir. Balkanlar olarak ge.en Balkan yarmadas /-ru$ann gneydousunda" douda /driya -e de-letleri b0lgesidir:. unan denizleri" gneyde /kdeniz" douda 7ge -e >aradeniz unanistan" Bulgaristan -e 4rkiye@nin 4rakya eni ugosla-ya aradnda kalr. >uzey snr itibar2dir" 'a-a?4una nehirleri olarak kabul edilir. Balkan ugosla-ya" /rna-utluk" ugosla-ya@nn yeniden ya$lanmasyla Bosna?Aersek -e %akedonya

yeni de-let olarak yerlerini almlar" >oso-a 8zerk B0lgesi snrlar i.inde kalmtr.

XIV. yzyldan itibaren Osmanl hakimiyeti altna giren Balkanlarda kltr merkezlerinin oluturulmasna byk 0nem -erilmitir. )B:+ !ami" BCD medrese" D:E* mekte$" :*:E tekke bulunduu g0rlmektedirD. Vardar eni!esi" #sk$" Bosna" %anastr" &ilibe" 'erez" 'o(ya" Belgrat gibi ehirlerin kltr merkezi haline geliiyle .ok sayda ,i-an airi yetimitir. 1air tezkireleri -e dier kaynaklar dikkate alndnda air says )*+ !i-arndadr. Bu say" saz airi -e mutasa--( airler de hesaba katlrsa daha da artmaktadr. 1air tezkirelerinde yer alan +:)D !i-arndaki air -e Osmanl ,e-letinin !ora(i genilii dikkate alnrsa Balkanlarda yetien air says olduk.a (azladr.
: D

8ng0r" 'ami" Corafya Szl" %7B ay." Fstanbul" :EB:" s. GC Beyzadeolu" 'reyya" HBalkanlarda Osmanl ,0nemindeki >ltr VarlklarmzI" 4rk >ltr" 'ayJ CG+" 7yll D**D" s.KD*.

Osmanl ,e-letinin air kadrosunun 0nmeli bir ksmn Rumeli yetitiriyordu dense mbalaa edilmi olmaz+. Balkanlarda yetimi ,i-an airlerinin says siyasi -e sosyal gelimelere bal olarak (arkllklar g0stermektedir. zyllara g0re dalmlarn (arkll" b0lgedeki deimeler hakknda i$u!u saylabilir. akn tarihlerde snrlar yeniden .izilen Balkan lkelerinde yaam ,i-an airlerinin tes$it edilmesi i.in air tezkireleriC bata olmak zere tezkireler hakknda bilgi -eren kaynaklarK taranm" airlerin hayatlar ile ilgili bilgilerin tamamlanabilmesi i.in biyogra(ik eserlerB" ansiklo$edilerG -e dier kaynaklardan) yararlanlmtr.

+ C

Fsen" %usta(a" telerden Bir Ses, /k.a aynlar" /nkara" :EEG" s.K:K. F$ekten" AalLk" %usta(a Fsen" Re!e$ 4o$arl" Ma!i Ok.u" 4urgut >arabey" Tezkirelere Gre Divan Edebiyat si ler Szl" >ltr -e 4urizm Bakanl aynlarJ ECD" /nkaraN /bdlkadirolu" /bdlkerim" s ail Beli !"#bet$l%&s&r li 'eyl%i 'bdeti$l%e($&r, />%B aynlar" /nkara" :EEEN /rslan" %ehmet" )e* a% +",ar& ve Tezkire%i -deb& " 'i-as" :EECN 7rdem" 'adk" .& iz ve /d&b% '"raf&s" /tatrk >ltr %erkezi ayn" /nkara" :EECN 7srar ,ede" Tezkire%i +"ar&%y )evleviyye OAazrlayanJ Flhan ;en.P" /tatrk >ltr %erkezi ayn" 'ayJ DD*" /nkara" D***N Fnal" Fbnlemin %ahmut >emal" Son 0sr Trk +&irleri" ,erg<h ay." Fstanbul" :E))N Fn!e" /dnan" Tezkire%i S&li " OBaslmam ksek Qisans 4eziP" /nkara #ni-ersitesi" :EGGN Fsen" %usta(a" 1n#$l%0#b&r$n Tezkire 1s " /nkara" /tatrk >ltr" ,il -e 4arih ksek >urumu" /tatrk >ltr %erkezi ayn?'ayJ E+ 4ezkireler ,izisi?'ayJ D" :EECN Ora" Rza" Esad )e# ed Efendi ve Ba2e%i Saf&% end3z$"" Burdur" D**:N 4uman" %ehmet M<il" T"#fe%i !&il4 OAazrlayanlarJ Remal >urnaz?%usta(a 4at.P" Bizim Bro aynlar" /nkara" D**:N lmaz" ><i(" Gft4 ve Te(r4f&t$(%("ar&s" />%B aynlar" /nkara" D**:. K F$ekten" AalLk" %usta(a Fsen" Re!e$ 4o$arl" Ma!i Ok.u" 4urgut >arabey" Tezkirelere Gre Divan Edebiyat si ler Szl" >ltr -e 4urizm Bakanl aynlarJ ECD" /nkaraN /yan" Aseyin" Tezkireler" /tatrk #ni-ersitesi" &en?7debiyat &akltesi" 7debiyat B0lmleri ,ers MotlarJ B*" 7rzurum" :E)CN F$ekten" AalLk" Fsen" %usta(a" >l." &iliz" /ksoyak" Aakk" 7yduran" /ysun" +air Tezkireleri" ;ra(iker aynlar" /nkara" D**DN >l." &iliz" 56778 9zyl Tezkirelerinde +air ve Eser -zerine Deerlendir eler, /k.a aynlar" /nkara" :EE). B '<kb ,ede" Sef4ne%i !ef4se%i )evleviy&n " %sr" :D)+N Bursal %ehmet 4ahir" :s anl )ellifleri" %eral ay." Fstanbul" :EGKN Ranm" Rd-an" Edirne +airleri" /k.a aynlar" /nkara" :EEK. G >omisyon" Trk Dili ve Edebiyat 0nsiklo;edisi" ,erg<h ay." FstanbulN >omisyon" Trk Dnyas Edebiyat2lar 0nsiklo;edisi" />%B ay." /nkara. ) >urnaz" Remal" 4rkden ;azele" /k.a aynlar" /nkara" :EEGN Qe-end" /g<h 'rr" Trk Edebiyat Tari#i" I" /nkara 4rk 4arih >urumu Basme-i" :EG+N Fsen" %usta(a" telerden Bir Ses, /k.a aynlar" /nkara" :EEG.

Balkanlarda yetien ,i-an airlerin lkelere" yerleim merkezlerine -e yzyllara g0re dalmlar 0yledirJ
2V$$$3 )) 2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

Arna5.tl.0

D+-,.-. Yer

A06ahi'ar Dra6 El&a'an '0en,eri)e 70+,ra Tiran

* : : * * * D

* * : * * * :

: * * : D * C

+ : * : ) C :G

223 )) :B * * * * * :B 223 ))

D+-,.-. /l0e A,1

T+4lam

Ta&l+: 8 /rna-utluk@ta etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm /rna-utluk@ta yetien DC ,i-an airinden :@i XVII. yzylda" :G@si XIX. yzylda yetimitir. XV. -e XX. yzyllarda ismi ge.en air yoktur. B0lgedeki kltrel -e siyasi gelimelerin yansmas olarak kabul edilebilir. Fkodra" /k.ahisar -e 4iran en .ok air yetitiren kltr merkezleridir.
2V$$$3 )) 2V$$3 ))

B+'na9#er'e0 D+-,.-. Yer

B+'na #er'e0 M+'tar T.zla Yenihi'ar A0hi'ar :B+'na;

: * * * * * :

2V$3))

2V3 ))

D+-,.-. /l0e A,1

:B : : * + * D:

C* : + : * D CG

:+ * * * * * :+

+* * * * * * +*

::B D C : + D :D)

T+4lam

Ta&l+: < Bosna?Aersek@te etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm 7ski kltr merkezlerinden saylan Bosn@da yetien :D) ,i-an airinden CG@si XVII. yzylda" +*@u XIX. yzylda yetimitir. Bosna" yetitirdii ::B airle yerleim merkezi olarak ba .ekmektedir. Baz kaynaklar" airlerin doum yerini belirtirken Bosna -e !i-arnda yetien airleri Bosnal olarak belirttii i.in bu ehirde yetien air says kabark g0rnmekte ise de Bosna" Balkanlardaki k0kl kltr merkezlerinden biri olduu i.in bu ehre ait g0sterilmitir.

T+4lam

2$23 ))

T+4lam C D D D :* C DC

2$23 ))

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

B.l=ari'tan

D+-,.-. Yer

Aydonat Aydos Balk Eskizara Filibe Hacolu Pazar Hasky Hezar rad !zanlk !stendil "o#a $ibolu $o'aberde Pra'adi (usuk )ilistre )o#ya ,u-nu .atar/azan .r0ala .rno'a .una 1arna 1idin 2anbolu 3ara "esko#a 4r/an5Filibe Eskicu-a

0 0 0 0 12 0 0 0 0 0 0 % 1 0 2 1 7 0 0 % 0 0 0 2 1 0 0 1 0 %%

1 0 1 1 7 0 2 1 0 1 0 1 0 1 0 0 * 1 0 2 0 1 0 0 0 1 1 0 0

0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 2 0 % 2 0 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0

0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 % 0 1 2 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1

223 ))

D+-,.-. /l0e A,1

T+4lam

27 1* 1%

Ta&l+: > Bulgaristan@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm Balkanlarda yetimi )*+ ,i-an airinden ))@i Bulgaristan@dan .kmtr. 4rk dili -e edebiyatnn bu b0lgedeki etkisini -e yaygnln g0stermektedir. zyllara g0re dalma bakldnda XVI. -e XVII. yzyllarn .ok hareketli olduu g0rlmektedir. &ilibe -e 'o(ya air says bakmndan en -erimli ehirlerdir.

T+4lam 1 1 1 2 20 1 2 1 1 1 1 & 2 1 7 1 1+ * 1 * 1 2 1 2 2 1 % 1 1 66

2$23 ))

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

Ma0e,+n)a

D+-,.-. Yer

De&re Drama Ge5=eli 7ti4 Kal0an,elen Karat+5a Mana't1r Ohri /'0?4

* * * * * * * : C K

* * : D C : :+ : :K +G

D * * + * * D * + :*

* * * : * * + * : K

* + * * * * * * * +

223 )) 223 )) 0

D+-,.-. /l0e A,1

T+4lam

Ta&l+: @ %akedonya@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm ;nmzde k.k bir lke gibi g0rnen %akedonya" Osmanl d0neminde D+@ #sk$ -e :)@i %anastr@dan olmak zere yetimi B* airle 0nemli bir kltr merkezidir.

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

Tra0)a

D+-,.-. Yer

4orlu Edirne Er ene 7elibolu Hayrabolu !e8an !ilitba0ir !rkkilise !rklareli "a/seki 9alkara )ili'ri .ekirda 1ize

0 7 0 & 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11

2V$3))

2V3 ))

D+-,.-. /l0e A,1

T+4lam

6& +& %* %1 1 & 1 0 17 6 0 2 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 2 0 2 * 2 1 0 1 0 10 61 &7 %6 :

1 222 0 + 0 %1 0 1 0 2 0 1 0 1 0 1 0 1 0 2 0 2 0 : 0 2 1 267

Ta&l+: A 4rakya@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm

T+4lam +

2$23 ))

T+4lam D + : B C : :) D D+ B*

2$23 ))

Bugn 4rkiye@nin snrlar i.inde kalan -e Balkanlara dahil edilen 4rakya Osmanl d0neminde en byk kltr merkezlerinden biridir. 7dirne DDD" ;elibolu +:" 4ekirda E" 7rgene B airle ba .ekmektedir. XVI. -e XVII. yzyllar" kltrel gelimenin en yksek olduu d0nemlerdir.

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

R+man)a

D+-,.-. Yer T+4lam

D+&r.(a Temevar

: 0 : 1 :

223 )) 223 )) 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

D+-,.-. /l0e A,1

Ta&l+: B Romanya@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm Romanya@da ,obru!a -e 4eme-ar@dan :@er air olmak zere XVI. -e XVII. yzyllarda D air yetimitir.
2V$$$3 ))

2V$$3 ))

Y.nani'tan

D+-,.-. Yer

;i-etoka Eriboz <Arboz= Ferecik Filorina 7irit Hanya >neba0t !andiye !ara#erye !a'ala !onie 9idilli 9ora (es-o (odos )akz )elanik )e-adirek )erez )i-a'na 1ardaryenicesi 2anya

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0

2V$3))

2V3 ))

D+-,.-. /l0e A,1

2 0 1 0 1 0 2 0 2 0 0 0 2 0 1 0 + 0 12 0 1+ 0

0 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 1 2 0 1 1 * 1 * 0 6 0

0 1 1 0 2 % 0 % % 0 0 0 + 1 0 0 * 0 1 0 0 *

1 1 0 0 & % 0 % 0 0 1 2 1 0 0 2 * 0 2 0 0 0

T+4lam % % 2 1 7 7 % + + 1 1 % 12 2 2 % 21 1 21 1 2& *

2$23 ))

T+4lam : 1 D

2$23 ))

2eni8e0ir <Fener= T+4lam

0 &

11

&6 %0 %& 26

2 1&+

Ta&l+: C unanistan@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm unanistan@da Vardar eni!esi DC" 'el<nik D:" 'emadirek D: airle 0nde

gelmektedir. XVI?XIX. yzyllarda geliim azalarak de-am etmitir. D+ (arkl yerleim merkezinden ,i-an airi yetitii dikkate alnrsa ,i-an edebiyatnn lkenin genelinde yaygn olduu sonu!u .karlabilir.

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

Yeni Y.=+'la5)a

D+-,.-. Yer

Ala(ahi'ar Bel=rat ri7tine rizren !emen,re Ta7l1(a UDi(e Yeni4azar 4e0

1 0 0 1 0 0 0 0 0 2

0 % * + % 1 0 * 1 2&

0 % 0 1 0 0 % 0 0 7

0 + 1 0 0 0 1 1 0 :

223 )) 223 ))

D+-,.-. /l0e A,1

T+4lam

Ta&l+: E ugosla-ya@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm Bugnk -e .ar$maktadr. ugosla-ya snrlar i.inde kalan Belgrat :D" 6rizren )" 6ritine B ounluun XVI. yzylda artt g0ze

eni$azar B air yetitirmitir.

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

Ma(ari'tan

D+-,.-. Yer T+4lam

B.,in e7te

2V$3))

2V3 ))

D+-,.-. /l0e A,1

: : D

Ta&l+: F %a!aristan@da etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm

T+4lam : : D

2$23 ))

T+4lam 1 12 + 6 % 1 & + 1 &2

2$23 ))

XVII. yzylda Budin -e 6ete@den :@er air yetimitir.

2V$$$3 ))

2V$$3 ))

2V$3))

2V3 ))

R.meli

D+-,.-. Yer T+4lam

R.meli

: :

:D :D

G G

+ +

: :

223 ))

D+-,.-. /l0e A,1

Ta&l+: 8G Rumeli@de etien ,i-an 1airlerinin zyllara ;0re ,alm >aynaklarda doum yeri kesin olarak belirtilmeyi$ Rumelili olarak tantlan airler ge.mektedir. Bu airlerin XVI. yzylda younlat g0rlmektedir. Bal0anlar,a Yeti7en Di5an airlerinin /l0elere 5e Y?z)1llara GHre Da-1l1m1
Ya7a,1-1 Y?z)1l 2V$$$3 )) 2V$$3 )) 2$23 )) T+4lam

2V$3))

2V3 ))

D+-,.-. /l0e A,1

/rna-utluk Bulgaristan Bosna?Aersek %akedonya Romanya 4rakya unanistan . ugosla-ya %a!aristan Rumeli

&

17

223 ))

2& 66 126 +0 2 267 1&+ &2 2 2& 60%

T+4lam

0 %% 27 1* 1% 0 1 21 &7 1% %0 1+ & %6 10 * % 0 0 1 1 0 0 0 11 10: 61 &7 %6 1 & &6 %0 %& 26 2 2 2& 7 : 0 0 0 0 2 0 0 0 1 12 7 % 1 0 2% 266 21% 1%0 1%0 1:

Ta&l+: 88 Balkanlarda etien ,i-an 1airlerinin #lkelere -e zyllara ;0re ,alm 4ablo ::@de g0rld gibi" 4rakya D)G" airin yetitii lkelerdir. Balkanlardan g0. eden airlerin tes$itinde doum -e 0lm yerlerinin (arkll dikkate alnmtr. Bu (arkllk bazen airin eitimini de-am ettirme istei" unanistan :CB -e Bosna?Aersek

:D) airle dalmn en yksek olduuN Romanya : -e %a!aristan D airle en az

T+4lam DC DC

2$23 ))

yeni bir g0re-e atanma" tayin" seyahat" airliini duyurma -e baka airlerle tanma istei gibi sebe$lerden kaynaklanmaktadr. 1airlerin doduklar -e 0ldkleri lkeler g0re dalmlar 0yledirJ

l,?-? /l0e A,1

%ili'tin9'rail

!3Ara&i'tan

Bal0anlar

Ana,+l.

L?&nan

D+-,.-. /l0e A,1

Arna5.tl.0 B.l=ari'tan B+'na9#er'e0 Ma0e,+n)a Tra0)a Y.nani'tan Yeni Y.=+'la5)a Ma(ari'tan R.meli

% 1* 10 % &+ 27 7 0 1 11 2

17 10 12 10 72 16 7 1 % 1* 0

0 0 1 0 1 1 0 0 0 %

0 0 0 0 1 0 0 0 0 1

0 0 0 0 0 1 0 0 0 1

0 0 0 0 2 0 0 0 0 2

0 1 0 2 + 0 0 0 0 :

0 2 0 0 2 2 0 0 1 :

1 0 0 1 2 1 0 0 0 7

0 0 0 0 2 1 0 0 0 *

0 0 0 0 1 0 0 0 0 %

0 0 0 0 1 0 0 0 0

D: D) D+ :B :+B K: :C : K

T+4lam

1 %0%

Ta&l+: 8< Balkanlarda etien ,i-an 1airlerinin ,oduklar -e 8ldkleri #lkelere ;0re ,alm Balkanlarda doduu tes$it edilen )*+ airden 0lm yeri bilinenlerin says +*+@tr. Bunlardan :K*@si Balkanlarda" ::D@si /nadolu@da -e C:@i dier lkelerde 0lmtr. Bu airlerin bir ksm .eitli sebe$lerle bata Fstanbul olmak zere baka illere g0. etmiler -eya g0re- ya$tklar yerlerde 0lmlerdir.

:*

T+4lam

!.ri)e

K1&r1'

tal)a

Li&)a

M1'1r

$ra0

ran

Bal0anlar,a Yeti7en Di5an airlerinin D+-,.0lar1 /l0e 5e l,?0leri Yerlere GHre Da-1l1m1

D+-,.-. /l0e A,1

Bosna?Aersek

%akedonya

Bulgaristan

/rna-utluk

eni ugosla-ya

unanistan

%a!aristan

l,?-? Yer

AI)+n0arahi'ar A06ahi'ar Ana&+l. :Ana4+l.; Ara&i'tan BaI Ba-,at Be6 Bel=rat Be)ler&e)i Be)r.t B+'na B.r'a Ji,,e +rl. Dimet+0a Di)ar&a01r Dra6 E,irne E,irne0a41 Er=ene E'0iza-ra E)?4 %ini0e %ran'a Galata Ge&ze Geli&+l. #an)a #a'0H) $ra0

* D * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * : * * * * *

* * * : * * * : * * * D * * * * * * * * * * * * * * * * : *

* * : * * * : * * * C * * * * * * : * * * * * * : : * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * C * * * * * * * * * * * *

: * * * : : * * D : * + : : * : * K* * D * : : * : * D * * *

* * * * * : * D * * * * * * D * * D : * : * * : * * * : * :

* * * * * * * : * * : : * * * * * : * * * * * * * * * : * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

T+4lam : D : : : D : C D : K B : : D : : K) : D : : : : + : D D : :

Rumeli

4rakya

::

'tan&.l 70+,ra zmir z5+rni0 Kahire ana00ale KaraIer)e Ka)'eri KeIe K1&r1' K1r0lareli K.,?' K?Ie LeI0+7e Lehi'tan Ma(ari'tan Mal0ara Mana't1r Me,ine Me00e Mi,illi M1'1r M+ra Ni-,e e7te 1nar&a71 le5ne Re5an R+,+' R+ma R.meli R.'6.0 !elani0 !emen,re !erez !ima5na !+I)a !?tl?(e am Te0ir,aTra&l.'=ar4 Tra&l.'7am Tra5ni0 /'0?,ar /'0?4

D E * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * : * * * * * : * * * * * *

:D * * * * * : * * * * * * * * * * : : : * : * * * * * * * * * : : * * * : * * : * * * * *

K * * : * * * * * * * * : * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * * * * * * * * * : : *

C * * * * * : * * * * * * * * : * D * * * + * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * D

+: * D * : : D : : * : * * : * * * * * : : C * * * : : : D : : * : * : * : * * : : : * : *

:G * D * * * * * * : * : * * * * : * * D * * D : * * * * * * * * : * : : * : * * * * * : *

C * * : * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

: * * * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * * * + * * * * * * * * * * * * * *

GB E C D : : C : : : : : : : : : : + : K : ) + : D : : : D : C : C : D : D : D D : : : + D

:D

Van Var,ar)eni(e'i Vize Yan)a Yenihi'ar Yeni4azar Yeni7ehir :%ener; Tiran K+'0a :'tan&.l; ar0H) E'0i(.ma A0hi'ar :B+'na; T+4lam

* * * * * * * + * * * * D:

* : : * * * * * * * : * DE

* * * * : * : * : * * : D+

* * * * * * * * * * * * :)

* * : : * * D * * : * * :+K

* C * * * * D * * * * * K*

: * * * * : * * * * * * :C

* * * * * * * * * * * * :

* * * * * * * * * * * * K

: K D : : : K + : : : : DEB

Ta&l+: 8> Balkanlarda etien ,i-an 1airlerinin ,oduklar #lke -e 8ldkleri erlere ;0re ,alm Balkanlarda etien )*+ ,i-an airinden 0lm yeri bilinen DEB airin )G

(arkl yerleim biriminde 0ld g0rlmektedir. Balkanlar dnda kalan /nadolu sahasndaki ehirlerin younluu dikkat .ekmektedir. 8zellikle Fstanbul GB airle ilk sray almaktadr. 1airlerin g0re- ya$tklar yerlere g0re dalm da bize Osmanl d0nemindeki kltrel hareketlilii g0steren 0nemli bir i$u!udur. Bilhassa ilmiye sn(na dahil olan airlerin eitimlerini tamamladktan sonra mderris -eya kad olarak hari. ad -erilen byk merkezler dnda g0re- ya$ma me!buriyeti" airlerin (arkl yerlerde bulunmalarnn bir sebebidir. Brokrat kesimindeki airlerin ykselmeleri i.in de ayn durum s0zkonusudur. 4arikate giren airler (arkl tekkelerde g0re- ya$mann yansra gezgin tabiatl olanlarnn seyahat etme tutkular da doduklar b0lgelerden ayrlmalarnn bal!a sebe$lerindendir. Balkanlarda yetien ,i-an airlerinin doduklar lke -e eitim g0rdkleri yerlere g0re dalmna baktmzda 7dirne KK" Fstanbul +K" Fkodra +" Bosna D" 4iran DN /k.ahisar" ,ebre" &ilibe" >onya" Vardar sralanmaktadr.
l,?-? /l0e A,1 D+-,.-. /l0e A,1

eni!esi : air olmak zere

:+

Y.=+'la5)aYeni

B+'na9#er'e0

Ma0e,+n)a

Arna5.tl.0

B.l=ari'tan

Y.nani'tan

Ana,+l. Me'le-i A)a00a&1(1 DKni7ment DeIter Emini DeIter,ar Der5i7 Di5an EIen,i'i Di5an KKti&i El6i E'naI %et5a Emini G1lman #K(e #aliIe #Knen,e #ati4 #attat #e0im #e0im&a71 mam Ka,1 Kah5e(i KKti4 Ka)ma0am Kaza'0er Keth?,a Ma&e)n(i Me0t.46. Mem.r M.ha'e&e(i M.0ataa(1 M.'Khi& M?,erri' M?It? M?lKz1m M?ne((im M?teIerri0a M?te5elli Na00a7 Ni7an(1 a,i7ah

* * * * : * * * * * * * * * * * * * * * * : : * * * * * * * * * * * * : * * * *

* : : * * * : * * * * * : * * * * * * K : * * : * * D * * * * B : D : * * * * *

* : * * * : D * * * * * * * * * * * * D * D * * : * * * * * * D * D * * * * * *

* * * * * * : * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * * : * * * * * * * * *

: * * C K * G : : : : D * : : + * * : E : C : * : * * : + : : :* * C * * : : + :

* * * * D * D * * * * : * * * * D : : C * D * : D : : D D * * C * D * * * * * *

* * * * * * : * * * * * * * * * * * * : * D * * * * * * * * * : * D * * * * * *

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * : * * * * * * * *

T+4lam : D : C ) : :C : : : : + : : : + D : D D: D :D D D C : + + K : D DC : :D : : : : + :

Tra0)a

R.meli

:C

ReL'?l0?ttK& RMznKme(i !ara) #+(a'1 !i4ahi !1r 0Kti&i e)h e)h?lharem Terzi Tez0ire(i T1mar 'ahi&i VKiz Va0Nan?5i' VKlL Vezir Veziriazam Yeni6eri E'naI !.&a) T+4lam

* * * * * * * * * * * * : * * * * * K

* * * * * + * : * * * * : * * * * * D)

: * * * * : * * : * * : * * * : * * :)

* * * * * * * * * * : * * * * * * * C

* D : * : C * * D : * * * * * * : : )C

* * * : * + : * * * * * : : * * * * +G

* * * * : * * * * * * * * * : : * * :*

* * * * * * * * * * * * * * * * * * :

: D : : D :: : : + : : : + : : D : : :)G

Ta&l+: 8@ Balkanlarda etien -e /nadoluda 8len ,i-an 1airlerinin ,oduklar #lke -e %esleklerine ;0re ,alm Balkanlarda yetien )*+ airden /nadoluda 0lenlerin says ::D@dir. /yn air birden (azla meslee sahi$ olabildii i.in meslei bilinen :)G air -ardr. ani GK air birden (azla meslee sahi$tir. Bu airler K) (arkl meslee mensu$tur. ,almda ilmiye -e brokrat kesiminden olan airlerin .okluu g0ze .ar$maktadr. /nadolu dnda 'uudi /rabistan@da :D" %sr@da ::" >brs@ta G" 'uriye@de ::" Irak@ta +" Fran@da C" Ftalya@da D" &ilistin@de :" Qbnan@da D" -e Qibya@da : air 0lmtr. Bu airler genellikle ilmiye" brokrat -e tarikat kesiminden olan airlerdir.

Bal0anlar,a Yeti7i4 Ana,+l.,a len Di5an airlerinin D+-,.0lar1 /l0e 5e Ya7a,10lar1 Y?z)1llara GHre Da-1l1mlar1 Balkanlarda yetien airlerin says )*+@tr. Bunlardan /nadoluda 0len

:K

airlerin says ::D@dir. Bu say" 0lm yeri bilinen air saysyla snrldr. &akat Balkanlar -e /nadolu arasndaki etkileimi g0stermesi bakmndan 0nemlidir. zyllara g0re dalm 0yledirJ
;oduu Alke Ad 2u osla'ya2eni Bosna5Hersek 9akedonya Bul aristan 2unanistan ?ld@@ Alke Ad 2a8ad 9a0lBs 2@zyl 9acaristan Arna'utluk

Anadolu

C1D yy

AdnE A'nE Ha#EFHu##E

0 1 1 2

1 0 0 1

.otal

Ta&l+: 8A XV. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XV. zylda Balkanlarda yetien D+ airden +@ /nadoluda 0lmtr.
;oduu Alke Ad 2unanistan ?ld@@ Alke Ad 9acaristan Arna'utluk 2a8ad 9a0lBs 2@zyl 2u osla'ya2eni Bosna5Hersek 9akedonya Bul aristan

Anadolu

C1GDyy

H e0E Ali Az-E BediE BeyBnE 7arEbE Hasan 4elebi Hati#E HayBlE HzrE Husre'E >l-E !B-E "Bzi-E 9ecdE 9u0EtE $ecBtE

0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 1 0 1 0 0 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 1

1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0

0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0

.o/la1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

(u-eli

.rakya

.o/la1 1 1 %

(u-eli

.rakya

:B

$e'IE $i0BnE $iyBzE $J0E $@'EsE )Bdk )BE )@cJdE )@0ByE ,e'kE 2a0yB 2Jsu#5 )EneBk .o/la-

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0

1 1 1 0 1 0 1 0 0 1 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 *

0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 *

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 %0

1 1+

Ta&l+: 8B XVI. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XVI. zylda Balkanlarda yetien D)) airden +*@u /nadoluda 0lmtr.
;oduu Alke Ad 2unanistan 9acaristan Arna'utluk ?ld@@ 2a8ad Alke Ad 2@zyl 2u osla'ya2eni Bosna5Hersek 9akedonya Bul aristan

9a0lBs

C1GGD Anadol yy u

Ali AskerE A'nE ;er'i8 EsIad FBiz FBnE FasE0E Fe'zE HakEHe-de-E H@sB-E >dris5i 9u0te#E >zzetE !Bi-E !esbE 9ezBkE 9isBlE $azE# $er isE $iyB-E

0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0

1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0

0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0

0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

.o/la1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

(u-eli

.rakya

:G

$izB-E (BzE )e'dByE )i/B0E ,ey0E .Blib 1ardarE 1e0bE 3BrE .o/la-

0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

1 0 0 0 0 0 0 0 0 +

0 0 0 1 0 1 0 0 0 6

0 0 0 0 0 0 0 0 0 2

0 0 1 0 1 0 0 1 0 7

0 1 0 0 0 0 1 0 1 *

0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 1 %0

Ta&l+: 8C XVII. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XVII. zylda Balkanlarda yetien D:+ airden +*@u /nadoluda 0lmtr.
;oduu Alke Ad 2unanistan 9acaristan Arna'utluk ?ld@@ 2a8ad 9a0lBs Alke Ad 2@zyl 2u osla'ya2eni Bosna5Hersek 9akedonya Bul aristan

C1GGGD Anadol yy u

AbdE Ba0rE BBkE Ke-BlE EnEs EsIad Fa0rE FBiz HB#z HakkE He'ByE !B-E "ebEb "e'nE $asEb $B8id (es-E )BbirE )Bli0 )ezByE 3ekE 3@0dE

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1

0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 &

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1

1 1 0 1 1 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 10

0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 1 *

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1

.o/la-

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 22

Ta&l+: 8E XVIII. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XVIII. yzylda Balkanlarda yetien :+* airden DD@si /nadoluda 0lmtr.

.o/la1

(u-eli

.rakya

:)

;oduu Alke Ad 2unanistan 9acaristan Arna'utluk 2a8ad ?ld@@ 9a0lBs Alke Ad 2@zyl 2u osla'ya2eni Bosna5Hersek 9akedonya Bul aristan

CGCD yy Anadolu

Abdulla0 E#endi A'nE ;e-IE ;@rrE FBik FBti0 E#endi Fe0EFe0-E 7Blib HakkE HayrE Hen B-E HitBbE !B-E !Bz- 9usa Bey !udsE "@t#E 9a0re- ;ede $B-k $e8Iet $iyBzE $@0@#t )er'et Bey ,BdE .a0sin Bey

0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1

0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 %

1 0 1 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 1 1 1

0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 10

.o/la-

2*

Ta&l+: 8F XIX. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XIX. yzylda Balkanlarda yetien :+* airden DK@i /nadoluda 0lmtr.
Anadolu .o/laCCD yy >lk >##et 9a0las 9u0tBr 1 1 2 1 1 2

.o/la1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

(u-eli

.rakya

:E

Ta&l+: <G XX. zylda Balkanlarda etii$ /nadoluda 8len ,i-an 1airleri XX. yzylda Balkanlarda yetien :E airden D@si /nadoluda 0lmtr.

!ONU Balkanlarda yetii$ /nadoluya g0. eden ,i-an airlerinin bir ksmnn memuriyet g0re-i" tayin" !an emniyetinin olmay" da-et edilme" seyahat -e airliini duyurma he-esi gibi sebe$lerle bata Fstanbul olmak zere /nadoluya g0. ettikleri g0rlmektedir. >aynaklarda g0. ettii belirtilmeyen airlerin belirlenmesinde dou$ yaad yer ile g0re- ya$t" eitim g0rd -e 0ld yerlerin (arkl oluu dikkate alnmtr. Bu airlerin yaadklar yzyllar" meslek2 konumlar -e g0. etme sebe$leri gibi deikenler g0z0nnde bulundurularak bu kltr !ora(yasnn 4rk kltr i.erisindeki yeri" etkisi -e 0nemi tablolarla ortaya konulmaya .allmtr. /nadolu -e dier b0lgelerdeki kltrel (aaliyetlerin gelimesine katkda bulunmulardr. Balkanlar" gerek yetitirdii air saysnn .okluu -e gerekse .eitli sebe$lerle dier b0lgelere g0nderdii airleriyle 4rk edebiyat tarihinde y0nlendiri!i bir role sahi$ olmutur. Osmanl de-rinde her b0lgeden ,i-an airi yetimesi -e o geni !ora(yada kltr merkezlerini aratmaya!ak (aaliyetlerin ger.ekletirilmesi sebe$lerinden biri olarak b0lgeler arasnda de-aml sregelen g0. kltr g0sterilebilir. ;0.lerin sonu!u meydana gelen etkileim ile ,i-an edebiyatna mahsus olan geleneklemi kurallar her !ora(yada ayn kalm -e korunmutur. Bu .almada -erilen rakamlar" biyogra(ik 0zelliklerini tes$it edebildiimiz airlerle snrldr. a$la!ak yeni .almalarla air saysnn artmas mmkndr. /ma tablolarla dalmn -erdiimiz saysal deerler" Balkanlarda yetien airlerin 4rk kltr tarihindeki yeri -e 4rk.eye hizmetleri hakknda somut -erilere dayal olarak bir (ikir -ere!ek se-iyededir.

D*