Professional Documents
Culture Documents
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Alminyumun Ekstrzyonu
Belli bir kesite sahip olan, (bu kesitin ekli dz veya amaca uygun deiik ekilde olabilir) ve kesit/boy oran kk olan, baka bir deyile, boyu eninden ok daha fazla olan ekillendirilmi malzemeler "profil" olarak tanmlanr. Profil retimi iin birok metal gibi alminyum da haddeleme (ekme) veya ekstrzyon metodu ile ilenir. Ancak, karmak ekilli profiller iin en ok kullanlan metod "ekstrzyon"dur. Ekstrzyon ile retilen alminyum profillerin kullanma sahalar : Nakliye aralar (otomobil, gemi, tren, metro, uak ve uzay aralar), Mimari uygulamalar ve inaat sektr (binalarn cephe kaplama sistemleri (fasad), pencereler, kaplar, eitli konstrksiyonlar, Elektrik endstrisi, Makina ve ekipman imali, Kimya ve gda endstrisinde, Kalp Kovan Zmba rn
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Yk /Basn
1.
2. Ekstrzyon lemi
3.
Zmbann hareketi
Geleneksel esktrzyon (direkt ekstrzyon) yntemiyle zmbann hareketi ile yk ve basncn deiimi
Ekstrzyon hesaplarnda basn hzla artarak maksimuma kar. Alminyum ekstrzyon ilemi baladnda basn azalr bu blge ilem an olarak geer.
1. 2.
3.
EKSTRZYON TEKNOLOJS
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Z1 Biyet
Z2
ER1 ER2 ER2 > ER1 l metal blgesi tepe yar as ve ekstrzyon oran arasndaki iliki. l blge:
Metal blgesi kalbn kelerinde oluur ve malzeme bu blge zerinden kaymaktadr. Bu yzey konik kalp yzeyi gibi davranr.
Ara i:
Bu blgede oksit gibi kalntlar hem rne tayarak ekstrzyon hatasna neden olur ve hemde rn yzeyine yakn hatalar aa karr.
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ara te Emniyet pay Biyetin baslacak ksm Kalp
l metal (oksit tr kalntlar) Toplam biyet l metal blge ile ara i arasndaki iliki. Ara i(%7-10)
= (ER, ,m, m)
ER: Ekstrzyon oran kovan kesit alan /Profil kesit alanna oran : Alnin akma parametresi m: Biyet ve kovan arayzeyindeki srtnme katsays m: Profil ile kalp kanal arayzeyindeki srtnme katsays
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Biyet scakl
Akma gerilmesi
EKZTRZYON
Zmba deformasyon hz
Ekstrzyon oran
EKSTRZYON TEKNOLOJS
EKSTRZYON TEKNOLOJS
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Deformasyon blgesi
DC
DE L
Kovan iindeki biyetin geometrisi.
ER
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Basnc
Alminyum ekstrde edilebilecek maksimum basnca ekstrzyon basnc denir buda presin kapasitesinin altndadr. Basnc etkileyen faktrler: Ekstrzyon scakl Kovan ve kalp paketinin scakl Ekstrzyon basnc Ekstrzyon oran Ekstrzyon hz Biyet uzunluu Biyetin bileimi Zmba zerine gelen basn toplam basn olduu dnlrse
PT= PD+Pf+PR
PR: niform ekil deiimi (ekstrzyonu) iin hesaplanan basn deerinden fazla oluan basntr. PD: Malz. Plastik deformasyonu Pf: Kovan, l metal blgesi ve kalptaki srtnmeleri yenmek iin gerekli basn
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Basnc
Her presin kullanlan biyet lsne gre ekstrde yaplabilecei maksimum bir snr vardr. Ekstrzyonda ilem scakl en nemli rol oynar. Ekstrzyon hz da nemlidir. Biyet boyundaki art ekstrzyon iin gerekli olan basncn artmasna sebep olur. Uzun biyetlerde biyetkovan arasndaki srtnmeyi arttrd iin daha fazla basn gerekmektedir. Biyet uzunluu <4 D. (biyet apnn drt katna kadar olabilir). Biyet scakl artnca ekstrzyon basnc azalr. Ekstrzyon oran arttka ekstrzyon basnc ykselir. Biyet boyu arttka ekstrzyon basnc artar. Biyet scakl ekstrzyon aralnda sabit kald durumda ekstrzyon hz artsa bile ekstrzyon basnc etkilenmez.
EKSTRZYON TEKNOLOJS
F f m.k . AR
Srtnme kuvveti
Temas alan
Akma mukavemeti
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon iin gerekli kuvveti ve kalptan kan malzemenin kalitesini etkileyen ana faktrler. Ekstrzyon oran alma scakl (malzeme, kalp vb.) ekil deitirme hz Malzemenin akma gerilmesi
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Kalp seti
A2 P
Kovan Yksek basnl ya
A1
Ana Piston
Zmba
A2 P
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Oran
ER
AC AE
Herhangi bir profilin ekstrzyon oran o profilin ekstrzyonla elde edilebilecek minimum enerji harcamasna ait olan deerdir. Gerek gerinim (ekil deitirme mukavemeti) ekstrzyon orannn fonksiyonudur. Bir profilin ekstrzyon oran dk olduunda plastik gerinim miktar da dk olacaktr. Yani daha az kuvvet gerekecektir. Dk ekstrzyon oran kaba taneli ve zayf olur. Yani dkm yapsna benzer. zellikle ekstrzyon oran 10dan daha dk olduu durumlarda arzu edilen (literatre gre) mekanik ve fiziksel deerlere ulamaz. Yksek ekstrzyon oranlarnda malzemeyi kalptan geirmek iin yksek gerinim nedeniyle zor olacaktr.
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Scakl
Scakla bal olarak ekstrzyon ilemi kolaylar. Scaklk arttka ekstrzyon akma gerilmeleri deceinden ekil deiimi kolaylar. Ancak scaklk oran arttka ksmi ergimeler olur buda ekstrzyon hzn azaltmaktadr. Zmba ile biyete belirli scaklkta uygulanan yklerle srtnmeden dolay oluabilecek enerjiler ekstrzyon scakln arttrmaktadr.
Ekstrzyon Hz
Ekstrzyon hz bir metalin deformasyon hzyla ilintili olup zmbann hareket hznn artmasyla basnta bir art olacaktr. Zmba hz arttka deformasyon hz da artacaktr. Bylece scaklkta artacaktr. zellikle alminyum alamlarnda dk zmba hznda srtnmelerden dolay oluabilecek s miktar alminyumun yksek s iletimiyle dar atlacaktr.
VR.AC=VE.AE
VR: Zmba hz VE: Profil hz AC: ekirdek i ap alan AE:Profil kesit alan
EKSTRZYON TEKNOLOJS
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Termodinamii
Ekstrzyon ileminde s reten mekanizmalar rezistansla stlan kovan ve biyetin haricinde ilave olarak Kovan-Biyet aras, l blge-metal kayma blgesi ve kalp arayzey enersisidir ve malzemenin plastik ekil deiimi salanr.
ekirdek-biyet srtnmesi
Kovan
l metal blgesindeki srtnme
d Zmba Biyet
Kovan
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Kovan Zmba
A Kesiti
Kovan
a)
Detay A
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon termodinamii
Ekstrzyon esnasnda malzemenin akma dayanm scaklkla birlikte dmekte bylece ekil verme ilemi kolaylamaktadr. Bunun yannda ekstrzyon hz da dmektedir. Hatta baz alamlarda blgesel scaklk artlar ksmi ergimelere neden olabilir. Balang biyet scakl Sabit ToCde ve sabit gerilme hznda akma gerilmesi Plastik ekil deiikliinde oluan enerji Biyet-Kovan aras srtnme akan metal- l metal arasndaki srtnme ve kalp-metal arasndaki srtnme Is transferi (Kondksiyon=iletim (temas), Konveksiyon=tama (Akkan iindeki akmlar vastas ile s transferi)
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Is Transferi
Scak kovan
Ekstrzyon balangc
Kovan/ekirdek gibi takmlara s geii Biyete s geii Ekstrzyona s geii Takm, kalp ve dier yzeylerden atmosfere s gei
Is balans ak diyagram.
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Ekstrzyon Scakl
rn kalitesi
Isl leme Boyut kararllna
Kalp mr
Kalp anmas Kalp performans
Ekstrzyon hatalarna
EKSTRZYON TEKNOLOJS
Srtnme (kalp profil arayzeyi, biyet kovan arayzeyi ve l metal ile akan metal aras srtnme)
Zmba hz (Ekstrzyon hz) Ekstrzyon oran Profil d kenarna uzunluu
Scakln llmesi
Kalp iine termokapl yerletirilerek llr. Ancak profilin getii yerden uzak olmasyla salkl sonu alnmaz. Kalp arayzeyine termokapl yerletirilmesi (Buda ok kullanl deildir).
Optik pirometrelerde yzeyler parlak olmamal parlak olduunda farkl optik uygulamalarla yanl deerler vermektedir.
En kullanls yayl el tipi termometreler bu tip termometrelerde prob ok uygun pozisyonda temas ettirilerek lm alnmaldr. Temas sonras toparlanma sresi ok hzl olmaldr. Temassz kzl tesi termometrelerin kullanm zellikle otomasyona bal olarak kullanlabilirler.
BYET ZELLKLER
Alminyum ekstrzyon endstrisinde (profil, boru, ubuk, lama retimi) en ok kullanlan malzemelerden birisi olan AA 6063 alam, sl ilem ile sertletirilebilen alminyum alamlar grubundandr. Biimlenebilme kabiliyeti yksek olan, sl ilem ile mekanik deerleri nemli lde arttrlabilen bu alam, genel olarak bir Al-Mg-Si alamdr.
: Alamsz alminyum (Min. %99 saflkta) : Bakr'l alminyum alam : Manganezli alminyum alam : Silisyum'lu alminyum alam : Magnezyum'lu alminyum alam : Silisyum ve magnezyum'lu alminyum alam : inko'lu alminyum alam : Demir ve Silisyum'lu alminyum alam : Yeni bulunan alamlar (rnek: Lityum'lu alamlar)
Alminyum alamlar.
BYET ZELLKLER
BYET ZELLKLER
BYET ZELLKLER
BYET ZELLKLER
~700 oC
~600 oC
~580 oC 2-3 saat
Scaklk
440-490 oC
0,5-1 dakika (~5 saniye)
185 oC
5-45 dakika (indksiyon yada gaz) Deformasyon blgesinde Hava yada suyla
5 -12 saat
Dkm
Homojenizasyon
n stma Zaman
Ekstrzyon
Soutma
Yalandrma
AlMgSi Alamnn ekstrzyon ilemi ncesi ve sonras scaklk ve zamana bal olarak grd ilemler.
BYET ZELLKLER
660
600
Sv
+ sv
Scaklk (oC)
400
+ Mg2Si
200
Mg2Si (Arlkca %)
BYET ZELLKLER
660
600
400
+ Mg2Si
200
Mg2Si (Arlkca %)
Mg2Si
BYET ZELLKLER
660
600
Sv
+ sv
Scaklk (oC)
Yava Soutma
400
+ Mg2Si
Hzl Soutma
200
4 Mg2Si
Mg2Si (Arlkca %)
BYET ZELLKLER
660
600
Sv
+ sv
Scaklk (oC)
Yava Soutma
400
+ Mg2Si
Hzl Soutma
200
4 Mg2Si
Mg2Si (Arlkca %)
BYET ZELLKLER
Dkm Sonras Yava Soutma Homojenizasyon Sonra Hzl Soutma Taneler Kaba Mg2Si keltileri Az Fakat Tane Snrlarnda Kontrolsz Dkm Dkm Sonras Yava Soutma Homojenizasyon Sonra Hzl Soutma Taneler Kaba ve Taneler Aras Boluklar Mg2Si keltileri Az Fakat Tane Snrlarnda
500x
500x
Yksek ekstrzyon basnc, ksmi ergime, yrtlma, bozuk profil yzeyleri, dk profil mukavemeti ve dk kalp mr
BYET ZELLKLER
Dkm Sonras Hzl Soutma Homojenizasyon Sonra Yava Soutma Taneler nce Mg2Si keltileri Kaba ve Youn Dkm Sonras Hzl Soutma Homojenizasyon Sonra Hzl Soutma nce Taneli Mg2Si keltileri Yok
500x Yksek ekstrzyon basnc, ksmi ergime, yrtlma, bozuk profil yzeyleri, dk profil mukavemeti ve dk kalp mr
500x
Normal ekstrzyon basnc, parlak ve dzgn profil yzeyleri, yksek profil mukavemeti ve yksek kalp mr
BYET ZELLKLER
BYET ZELLKLER
Spektral Analiz..?!!
% 0.40 Si Analizinde % 0.50 Si Analizinde
% 0.55 Mg
BYET ZELLKLER
Mikroyapda Mg2Si kelti Boyutu Dk biyet scaklklarnda exstrzyon iin yksek mukavemet gerekmektedir
BYET ZELLKLER
znemeyen Mg2Si~420C
660
600
Sv
+ sv
Scaklk (oC)
400
+ Mg2Si
znemeyen Mg2Si
1 2 3 4
Mg2Si (Arlkca %)
BYET ZELLKLER
6xxx alamnn ekstrzyon blgesinde yzeysel yrtlmalar a) yrtlma yzeyinde bir kesitteki bir metalografik numunedeki tektik Al-Mg2Si mikroyaps, b), c)
Giri
Anm blge
Scaklk
540
oC
430-440 oC
0,5-1 dakika (~5 saniye)
5 -12 saat
Yksek n stma
Soutma Zaman
Ekstrzyon
Soutma
Yalandrma
BYET ZELLKLER
BYET ZELLKLER
Farkl scaklkta biyet stma sonras Mg2Si keltilerinin Al matris iinde dalm
Direk Istma
540Cden Soutma
Biyet Scakl C
432
442
446
477
488
506
511
527
466
446
430
1539
1514
446
122
131
38
19
1 m apndan byk Mg2Si keltilerinin 0.51 mm2lik Al matris iindeki miktarnn deiimi
W.Q. 60
50
400oC/h 300oC/h
40
100oC/h
30
400
450
500
Biyet scakl [oC] Homojenizasyondan sonra farkl soutma hzlarnda maksimun extrzyon hz ve biyet n stma scakl. 100C/h, 300C/h , 400C/h ve suda soutma (W.Q.)
150
400
450
500
Biyet Scakl [oC] Homojenizasyondan sonra farkl soutma hzlarnda maksimun extrzyon basnc ve biyet n stma scakl. 100C/h , 300C/h , 400C/h ve suda soutma (W.Q.)
240
400 oC/h
230
220
Biyet Scakl [oC] Homojenizasyondan sonra farkl soutma hzlarnda Son ekme mukavemeti ve biyet n stma scakl. 100 C/h , 300C/h, 400C/h ve suda soutma (W.Q.)
BYET ZELLKLER
1. Tip Yrtlma
Ekstrzyon Hz
2. Tip Yrtlma
Biyet Scakl
ki tip yrtlma arasndaki gei scaklklarnda deien extrzyon limit diyagram. 1.Tip: tektik ergime, 2.