TAKTK

Ar havaya hazr msnz?

DENZC, EKBN VE TEKNESN EN KT ARTLARdAN dAH SALAM IKARABLECEK dONANIMdA OLMALIdIR. BU SAYIdA, AIR HAVAYLA BA EdEBLMEK N KENdMZ VE TEKNEMZ NASIL HAZIRLAYACAIMIZI KONUACAIZ.
YAZI VE FOTORAFLAR: SABNE DEdEOLU VE TAYFUN ZTUNA

Tayfun ztuna

Sabine Dedeolu

Ar hava denince genelde aklmza frtna gelir. Oysa Trkiyede frtna resmi olarak 8 bofordan yani 36 knottan balar. ABDde ise 47 knottan sonras frtna olarak adlandrlr. Bofor izelgesi sadece rzgrn hzn belirtmez, ayn zamanda dalgay, grnty ve gr mesafesini de anlatr. (Unutmayn, denizde bizi sadece rzgr zorlamaz, dalga ve azalan gr mesafesi de denizcinin kabusu olabilir.) Frtna patlad diyenlere rzgrn
090 naviga

kuvvetini sorduunuzda farkl cevaplar alrsnz. Hava artlar denizciyi ve teknesini zorluyorsa ya da fazla geliyorsa, kii ar havada olduunu dnebilir, Frtna patlad diyebilir; rzgrn gerek hz (knot olarak) o anda denizci iin ok nemli deildir. yle sylemekte fayda var; skipper olarak kondisyonum, bilgim, tecrbem, cesaretim, ekibimin deneyimine gvenim, teknemin boyu, yaps, ya ve donanm, iinde bulunduum havann nem ve

arln belirleyen faktrlerdir. yi denizci iyi muhasebeci olmal Meteoroloji zor bir bilim, ok bilinmeyenli denklem gibi. Bu yzden uzmanlarn verdii rapora hava tahmini deniyor. Yani hibir garantisi yok nk tahmin! Barometrenin hareketlerini takip ederek, bulut ekillerine bakarak, rzgrn yn deiikliini hesaba katarak nasl kendi hava tahminimizi yapabileceimiz ve termiklerin (kydaki zel artlarn

TAKTK
yaratt rzgr) oluumu gibi konulara ilerdeki saylarmzda daha detayl gireceiz. imdilik sadece dardan gelen bilgilerden bahsedelim. Radyo, televizyon ve gazeteler bildiiniz gibi hava raporu veriyor. Ayrca denizde VHF kanal 68den drt saatlik, Trk Radiodan da 24 saatlik hava tahminlerini dinleyebilirsiniz. Ancak artk hemen herkes hava raporuna internet zerinden bakyor. zellikle Akdeniz ve Ege Denizinde bize gre iyi tutan hava tahminleri veren internet sayfalar yle: Trk Meteoroloji: www.mgm.gov.tr/ deniz/3gunluk-haritali.aspx Windguru: www.windguru.cz Poseidon: www.poseidon.hcmr.gr Israrmar: www.isramar.ocean.org.il Windnder: www.windnder.com Birden fazla hava tahminine bakarsanz, farkl bilgiler alabilirsiniz. Farkl kaynaklardan bir blgeye ait benzer hava tahmini alrsanz byk ihtimal dorudur ancak dikkat, yine ayn kural geerli: Tahmindir ve hibir garantisi yoktur! Ka defa yaadk; hi rzgr olmayaca rapor edilmesine ramen ar hava bast. zellikle ayn blge iin farkl tahminler yaplmsa dikkatli olun. Siz mutlaka en ar hava durumuna gre hareket edin. Denizcinin iyi bir muhasebeci gibi davranmas lazm; en kt artlara gre davranmalyz ki bu Bofor izelgesi
Bofor Genel tanm kuvveti 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Sakin Esinti Haf esinti Tatl meltem Mutedil rzgr Sert rzgr Kuvvetli rzgr Frtnams rzgr Frtna Kuvvetli frtna iddetli frtna

iten fazla zarar grmeyelim. En iyisi limandan ayrlmamak! Eer ar hava bekleniyorsa ve tekneniz korunakl bir yerde balysa yapacanz en iyi ey denize kmamaktr. Korunakl bir yer ne demek? Beklenen rzgrn ynne gre az rzgr ve hi dalga almayan bir yer demek. yle bir yerdeyseniz ve denize kmamaya karar verdiyseniz dahi kendinizi ve teknenizi hazrlamalsnz nk banza neler geleceinden emin olamazsnz. Peki, kendinizi ve teknenizi nasl hazrlarsnz? Denize kmamanza ramen havann iddeti ve uzunluu size beraberinde ok yorucu, rktc saatler ve hatta gnler getirebilir. Bu yzden;

durum zinde olmay gerektirir. Alkol almayn Btn ziksel ve zihinsel gcnz lazm olabilir, hzl bir eklinde karar vermeniz gerekebilir. Ar hava kyafetinizi (ve yedeklerini) hazr tutun Islandmzda kolay rz ve yen insan gcn abuk kaybeder. Teknede ayakkab ve botla hzl hareket edersiniz ancak terlikle ya da ayakkabsz olursanz kayma riskiniz artar, en azndan hzl hareket edemezsiniz. Ekiple konuun Kim hangi durumda ne yapacak? Sorumlu kiiler kimler? Nbet program nasl? Ayrca balama yerinde zarar grmeden kalmak iin alma plann da konumak gerekir. Skipper ve yardmcsnn da acil durumlar iin muhakkak alternatif planlar olmal (Bu konunun detaylarna sonra bakacaz).

A. Kendinizi hazrlayn
yi dinlenin Ar havay limanda karlarken bile ok youn almanz gerekebilir. Frtnann ne kadar kuvvetli olaca, ne kadar uzun srecei, neler koparaca hi belli olmaz. Hava geene kadar nbet tutmanz gerekebilir. Rzgrn balama halatlarn ve koboynuzlarn koparmamas iin motoru 24 saat altrarak destek verdiimiz durumlar dahi oldu, tahmin edersiniz ki bylesi bir

B. Teknenizi hazrlayn
Tekne neta olmal Teknenin stndeki (gverte ve havuzlukta) bal olmayan paralar kaldrlmal ya da salam bir eklinde balanmal (halatlar, pasarella, yelkenler

Deniz durumu
Deniz ayna gibidir Kpkl tepeleri olmayan, pullanma grntsnde haf dalgalanma Kk dalgacklar, hl ksa ama daha belirgin dalga tepeleri cams grntdedir ve krlmazlar Geni dalgacklar, dalga tepeleri krlmaya balar. Cams grntde kpkler. Belki dank kk beyaz kpkl anaforlar Kk dalgalar uzamaya balar. Beyaz kpkl anaforlar ska grlr Daha belirgin uzun ekil alan mutedil dalgalar. Birok beyaz kpkl anafor oluur. Biraz serpinti grlebilir Byk dalgalar olumaya balar. Beyaz kpkl dalga doruklar imdi her yerde daha yaygndr. Muhtemelen serpinti olur Deniz kabarr, krlan dalgalardan kan beyaz kpkler rzgr ynnde eritler halinde srklenir Daha uzun, orta ykseklikte dalgalar. Dalga doruklarnn ular rzgrla damlacklar halinde salr. Kpkler rzgrla ok belirgin eritler halinde srklenir Yksek dalgalar. Rzgr ynnde srklenen youn kpk eritleri. Dalga doruklar dmeye, takla atmaya ve dalga zerinde yuvarlanmaya balar. Salan damlacklarn younluu gr etkileyebilir Uzun zaman asl kalan doruklaryla ok yksek dalgalar. Youn, srklenen byk kpk eritleri. Yzey beyaz bir grnm alr, denizin takla atmas youn ve rktc olur. Gr ok etkilenir

Knot
0-1 1-3 4-6 7-10 11-16 17-21 22-27 28-33 34-40 41-47 48-55

Amatr Denizci Elkitabndan alnmtr.

092 naviga

TAKTK
Usturmaalarn yerlerini ve balarn kontrol edin Sadece rzgraltn deil, teknenin kn ve rzgrstndeki k omuzluunu da (keyi) koruyun. Motor yan, suyunu ve mazotu kontrol edin Motor da zorlanmaya hazr olmal zira motoru rzgr ve dalgann kar ynnde, yksek devirde uzun sre altrmanz gerekebilir. vs). Teknenin ii (salon ve kamaralar) neta olmal. Bal olsanz dahi frtnada tekne ar yatabilir, dolaysyla uuabilecek tm malzemeler dolaplara yerletirin. Lazm olabilecek malzemeleri hazr edin Kova, el pompas, kak, yedek halatlar gibi malzemeleri kapal ama kolay ulalabilecek yerlere koyun. Tekne balama halatlarn iftleyin Tekne balamaya uygun, esneyebilen halatlar kullann. Eski skotalar esnemez ve kuvvetli saanaklarda koboynuzlarn fazla zorlayabilir. Mmknse ikinci tonozu, yandaki ve/veya kardaki teknelerden koltuk halat aln. Halat veya koboynuzu kopabilir, yedek balant kurun. skeledeki balama yerlerini kontrol edin Babalar ve metal halkalar salam m? Halatlara srtnmeye kar koruma koymal m? (kauuk ya da deriyle) Acil durum k planlar Frtna baladnda, bata korunakl olduunu dndnz balama yerinizin yeterince korunakl olmadn grrseniz farkl planlar gelitirmeniz gerekebilir. Belki kp denize alacaksnz, belki tekneyi terk edeceksiniz... Olas her plan, hava henz gelmeden sakin kafayla dnn; acil planlarnz hazrlayn. Her ihtimale hazr olmak, iyi kaptan olmak demektir. Ancak unun unutmayn; acil durum planlarn tm mrettebata anlatmak onlarn endielenmesine neden olabilir. Bu yzden gelien olaylar onlara greceli ekilde aktarmak, kaptan olarak sizin en nemli grevleriniz arasndadr. Panik ortam, teknede tahmin edemeyeceiniz kadar byk sorunlar ortaya kartabilir. te yandan tecrbesiz kiiler, olaylarn boyutlarn dnemediklerinden ciddiyetsiz de davranabilirler. Bazen iki imek konusunda bile srarc olabilirler, onlarn keyni fazla karmadan, kimsenin zarar grmeyecei ekilde ar havay atlatmak sizin ustalk ve sakinliinize baldr. atabilir ve byle hatalarn a yoktur! Tekneyi neta edin Tekne ar yatabilir, dolaysyla uuabilecek tm malzemeleri dolaplara yerletirmelisiniz. antalarn azlarn kapal tutun ve bir yerlere sktrn. Teknenin iinde veya stnden hibir eyin umasna izin vermeyin. zellikle yanabilecek malzemeler ve denize uan halatlar sizi ok tehlikeli durumlara sokabilir. nemli malzeme veya evraklar su geirmez kutulara veya torbalarna koyun. Btn lumbozlar, heler, dolaplar ve btn d vanalarn kapal olduundan emin olun. Gaz tpn kapal tutun. Kyafetinizi slanmadan ve meden nce giyin Islak bir vcudun s kayb rzgr nedeniyle ok daha yksektir. Enerjinizi bouna harcamayn, varsa yedek kyafetlerinizi de hazrlayn, sonra vaktiniz olmayabilir. Emniyet malzemelerini hazrlayn Seyirdeyken herkesin can yelei stnde, emniyet kemerleri (harness) takl olmaldr. Mrettebatn hazrlanmasna yardm edin ve kontrolden geirin. Cansalnn yerinden kolay kp kmadn kontrol edin. Teknenin terk edilmesi durumunda, yannza neler almanz gerektiini nceden bilin. Cansalnda eksik olduunu bildiiniz malzemeleri (su, ila, el GPSi, el telsizi, yedek piller, cep telefonu, kimlik) su geirmez bir torbaya/antaya koyun (grab bag). Cansalnn ve eklerin alma mekanizmasna bir daha bakn. Telsizi Kanal 16da ak tutun. Rota plan ve mevkiler hazr olmal Hem GPS plotterda hem de harita zerinde ve seyir defterinde rota planlanmas yaplmal. Rotaya debilecek nemli veya tehlikeli noktalar iaretlenmeli, alternatif rota plan yaplmal. Korunakl koylar ve nasl ulalaca hesaplanmal. Mazot durumunu da muhakkak kontrol edin ve motorla gidebileceiniz mesafeyi hesaplayn.

Seyirdeyken ar hava beklendiini rendiinizde...

Ar hava gelmeden nce korunakl bir yere ulaamayacaksanz kendinizi ve teknenizi ciddi bir ekilde hazrlamanz lazm. Denizde aka yok! Yapamayacanz bir ey var, o da tekneyi brakamazsnz. Bal olan tekneyi terk edebilirsiniz -en kts kaybedebilirsiniz- sonuta sigorta der. Fakat seyirde yapacanz her hata sizin ve yannzdakilerin yaamlarn riske

Bir charter kazas

094 naviga

TAKTK
ime botu denizde brakmayn Botunuzu arkadan ekiyorsanz, ar hava gelmeden tekneye almaya aln ve salam balayn. Eer tekneye almak istemiyorsanz botun iinin bo olmasna dikkat edin; yani oturma tahtas, krekler ve dtan takma motoru stnde olmamal (aslnda hep byle durmal). Teknenin k msaitse botun ban yukarya kaldrarak skca ve ksa balayn. Camadan vurun Ar havada tekneyi kontrol altnda tutmamz nemlidir. Yelken yapmaya devam edecekseniz, ar hava gelmeden nce yelkenlere camadan vurun ya da frtna yelkenlerini takn. Yedek yelken varsa kolay ulalabilecek bir yere koyun. Yiyecek depolayn Enerji verecek kk yiyecekleri el altnda tutun. Termosta hazr orba yazn bile ok ho gelir Unutmayn, ar havaya girdikten sonra yemek hazrlamak ok zor olacaktr. Bu arada bol su imeyi de unutmayn. Acil durum kontrol listesi yapn Acil durumda yaplacaklarn listesini hazrlayn ve grev dalm yapn. Mrettebat ve yolcularla konuun. Herkesin sorumluluu ve hiyerari belli olsun. Daha nce ikinci kaptan bildirmediyseniz, imdi yapn. Herkese kapasitesine gre grevler verin. zellikle kolay panie kaplabilenleri haf ilerle megul etmeye aln. Acil durumda size yardm edebilecek insanlarn (en iyi bilen olmayabilir) kimler olabileceine karar verin. Panie kaplabilen kii(leri) gzleyin, sakinletirin Vardiyalar belirleyin lk vardiyada olmayan mrettebat dinlenmeli (uzanmal). Kaptan kendisini fazla yormamal. Btn hazrlklardan sonra dinlemeli ve ilk vardiyay ikinci kaptan tutmal. Mayday ya da Panpan arlarnn nasl yaplacan not aln Mayday telsiz ars yalnz skipper tarafndan veya skippern emriyle yaplr. Mayday durumuna dmeden kimse bu ary yapmamaldr. Bilin ki Sahil Gvenlik teknenizi deil, cannz kurtarmaya gelecek. O an tekneniz nemli deildir! Ayrca; MOB (Denize Adam Dt) prosedrlerini planlayn; malzemeleri kontrol edin. En az bir kiinin etraftaki trai takip etmesini salayn. Tekne iindeki ileri yapmas iin midesi salam olan kii(leri) seip vardiyalar belirleyin. Tekneye su gelmesi durumuna kar malzemelerinizi, tpanz vs. hazr edin. Otomatik sintine pompasn ak tutun. Ar havaya girdikten sonra yanamaya karar veriyorsanz ya korunakl ve dalgasz bir yere girecek ya da koullar zor da olsa Navigann Mays 2011 (syf. 110) saysnda anlattmz teknikleri kullanarak balanacaksnz. Eer gznz hibir yeri kesmiyorsa, ak denizde beklemek daha doru bir karar olabilir; durumu iyi tartn. Daha hortum veya yldrmlardan Ar hava seyrinde sizi ne gibi aksilikler bekler? GPS sinyal almayabilir, pozisyonunuzu vermeyebilir. Telsiz anonsunuza kimse cevap vermeyebilir. Bir ya da daha fazla adam denize debilir. Biri teknenin iinde debilir ya da baka ekilde yaralanabilir. Yelkenler yrtlabilir. Istralya veya armhlar kopabilir. Direk krlabilir. Dmen sistemi bozulabilir (Zincirler ve aktarma sistemi kopabilir, dmen palas paralanabilir/kopabilir). Pervaneye halat dolanabilir. Herhangi bir sebepten motor stop ederse yan yatan teknenizde yakt hava alabilir, mazot ltresi tkanabilir, pervaneye bir ey dolanabilir, motor hararet yapabilir... Tekne; motor deniz suyu bahsetmedik! Bu listenin sonu yok! Denizde bamza daha neler gelebileceini bilsek belki hi kmayacaz ancak birok adan anslyz. Mesela, Trk sularndaki deniz canllar Avustralyadaki kadar tehlikeli deil ve sularmz ngilteredeki kadar souk deil... Denize keyif iin kyoruz ama unu unutmamak lazm: Denizin gc korkun olabilir ve siz asla ona meydan okumaya almamalsnz; kk olan biziz!

Bunlar aklnzdan karmayn: Aklnza geleni hemen yapn (Camadan imdi vuraym m, bu halat kopar m acaba demeyin yapn, dzeltin) Zor durumlarda acele etmeyin ama hzl olmaya aln (Acele ederken en kolay eyleri bile yapamyoruz; mesela ayakkab balamak!) Ak denizde en salam yer teknenizdir. Tekne terk etmeyi son are olarak grn. Yani, tekne batmyorsa onu terk etmeyin! Her frtna bir ekilde geer ve biter. soutma sisteminden, derinlik veya hz gstergelerinin balantsndan, lumbozlardan veya teknenin gvdesinde oluabilecek delik ve atlaklardan su alabilir. Suyu boaltamazsnz tekne batabilir. Dalga teknenizi devrilebilir. Dalgayla gelen su tekneye byk hasar verebilir (dmen dolabn koparr). Tekne karaya vurabilir ya da oturabilir. Tekne baka bir tekne veya gemiyle arpabilir. Yangn kabilir. Patlama olabilir. Biri panie kaplarak kendine ve tekneye zarar verebilir. Teknede isyan kabilir (korkudan). Skipper herhangi bir sebepten i gremez hale gelebilir (Yaralanabilir, baylabilir, tekneden debilir).

096 naviga