TAKTK

Gece seyri

Ak m nefret mi?
KOCAMAN BR YAZ, SICAk VE GZEL GECELER SZ BEkLYOR. BATAN GNEE DORU YA DA GN DOARkEN DENZDE OLMAk VE YELkEN YAPMAk MUHTEEMDR. ZELLkLE Lk DEFA GECE SEYRNE IkACAkSANIZ, AkINIZIN kBUSA, NEFRETE DNMEMES N, GECE SEYRNE NASIL HAZIRLANILDIINI VE NELERE DkkAT EDLMES GEREkTN ANLATMAk STYORUZ.
YAZI: SABNE DEDEOLU VE TAYFUN ZTUNA

Tayfun ztuna

Sabine Dedeolu

Bundan sekiz sene nce bir temmuz akam 18:30 civarnda Bozukkaleden ayrldk. Hedemiz birka saat gece seyri yapp Kumlubknde Hollandal Ahmetin iskelesine balanmakt. Yanmda ileri seviye kursu alan be talebe, altmzda 41 feetlik bir Dufour Classic... Birka saat sonra, 21:30da hayatmn en gzel anlarndan birini yaadm: Kzl Ada ve Kadrga Burnunun arasnda, ba sancak omuzluumuzdaki dolunayn aydnlatt denizde, yaklak 1 deniz mili anda seyrettiimiz karadan gelen tatl bir rzgr ile fr fr yelken yaparken, tam da mehtabn
090 naviga

iinden iki yunus kt! Bir sre yan yana yol aldk; keyiften bayldm, eridim. Unutamayacam bir an... Gece seyri byle ahane manzaralara gebedir ancak bu gzel seyrin bysine kaplp dikkat etmeniz gerekenleri gz ard etmemelisiniz; zira seyriniz kbusa dnebilir. Yoksa o bir gemi mi? Deniz simsiyah, gkyz bulutlarla kapl, rzgr saanakl esiyor ve karadan klar geliyor... O da ne, karmzdan gelen ey bir gemi mi yoksa? Hava msait olsa bile gece

karanlnda insann tersi dnyor nk gr mesafesi azalyor. Gr azald anda her ey ama her ey deiiyor. Bir geminin size olan mesafesini ya da rotasn tahmin etmek gndz olduundan ok daha zorlayor. stelik kendi teknenize bile hakimiyetiniz azalyor; yelken basmakindirmek, manevra yapmak, camadan vurmak, yanamak gibi iler gleiyor. Almancada Gece btn kediler gridir diye bir sz vardr. Teknede de hibir rengin farkn alglayamazsnz. Btn bunlarn devamnda yeni psikolojik etkenler de devreye girer. Uzun sren
naviga 123

TAKTK
gecenin ardndan uykusuzluk sizi ypratr, sabaha kar den hava scakl tr. me ve karanlk beraberinde korkuyu getirir. Ancak doru hazrlanrsanz gece seyrinden korkmanza gerek olmadn bilmelisiniz. Gndzden farkl olsa da dikkat edilecek eyler genelde ayndr. lk gece seyrini uygun artlarda yapanlar, sonraki seferlere ok daha iyi hazrlanm olarak karlar. Bu yzden ilk gece seyrini iyi bir zamana denk getirmenizde fayda var. Gney Egenin yaz geceleri, balang iin ok uygundur zira geceler ksa, rzgrlar haf, s da makuldur. Gne batmadan Ciddi ve eksiksiz bir hazrlk gvenli bir gece seyrinin en nemli noktasdr. Rotanz hava kararmadan netletirin. GPS ve seyir haritalarna kerteriz (waypoint) koyun; yolda grnen fenerleri, onlarn koordinat ve zelliklerini, yaklak kata orada olacanz (ETA) ve pusula rotasn yannzda tutacanz kk bir kada not aln. Gverte ve havuzluk kontroln hava kararmak zereyken bitirin. Teknenin st neta olmal ki bir ey dmesin, ayanz taklmasn. Mandarlar, skotalar, camadan halatlarn ve seyir klarn kontrol edin. (Hangi halatn kanc kilitte sabitlendiine de bakn, zira halatlarn rengi karanlkta pek anlalmaz). n hazrlk yaparken her zaman banza gelebilecek her olay deerlendirin; GPS ya da Chart Plotter almayabilir, hava sertleebilir Tavsiyemiz, geceleri temkinli yelken yapmanz. Yarta deilseniz camadanl gidin, en kt ihtimal biraz yava gidersiniz. Gece vakti sert rzrda camadan vurmaktansa gideceiniz yere daha ge varmay tercih edin. Gvertede yrmeniz gerekebilir, o yzden sancak ve iskele gvertede emniyet kemerlerini balamak iin bir tel yada kay (jacklines) kullann. Gece darda olan herkesin can yelei (kl olanlardan) ve emniyet kemeri takmasn art tutun. Unutmayn; gece denize den birinin bulunmas ok zordur. Lazm olmayacak eyleri ieri koyun (gne kremi, gne gzl vs) ve gece gerekecek zel malzemeleri havuzlua aln. El fenerleriniz mutlaka olmal, varsa ekibinize baa balanan fenerlerden datn. Atnal n kontrol edin, kolay ve abuk denize atabileceiniz bir ekilde asn. Navigasyon aletlerini ve haritalar ierde hazrlayn; vin kollarn kolay ulalabilecek salam yerlere koyun. Gece seyrinde denizcinin can devaml surette bir eyler yemek ister. Leblebi, erez, ikolata, meyve, kurabiye gibi eyleri kolay ulaabilecek ve slanmayan bir eklinde havuzlukta bulundurun. Su kaynatn ve bir termosta tutun ki kahve veya orba imek istediiniz zaman kolay ve hzl hazrlayabilesiniz. Gverte altnda da teknenin neta olmas; dolaplarn kapal, masalarn ve eviyenin bo olmas lazm. (Gece boyunca yeterince malzemeyi eviyeye atacaksnz zaten). Navigasyon masasnn iini de organize edin. Cetvel, kurunkalem, pergel, silgi, el pusulas ve gerekebilecek tm haritalar (sraya koyarak) hazr edin. Drbn ve varsa projektr iin havuzlukta salam bir yeri bulun. Lazm olmayan vanalar (seacock) kapatn. Yedek kyafetlerinizi hazr tutun. Mrettebat hazrlayn Teknenin skipper olsanz da bir ara teknenin idaresini arkadalarnza brakp siz de uyuyacaksnz. Be dakikada bir sizi kaldrmamalar iin sorumlu kiilerle efektif bir bring hazrlayn. nemli elektronik gstergelerin kullanmas; GPS, rzgrler, derinlik ve hz gstergeleri, otopilotun kullanm hakknda bilgi verin. zellikle AIS (Automatic Identication System: Yaknnzdan geen gemileri, rotas, hz, UKW sinyaliyle Chart Plotterda gsteren bir sistem) ve radar gibi gece seyri iin ok nemli cihazlar anlatmay da ihmal etmeyin. Gidilecek rotay ve zellikle yolda karlalabilecek zor veya tehlikeli blgeleri batan konuun. Nbet tutacak mrettebata onlardan neler beklediinizi anlatn. rnein; darda kimsenin can yeleksiz/ kemersiz dolamamasn salamalarn, skipper armadan yelkenli bir manevra yapmamalarn, saatte bir seyir haritasna pozisyon ve zaman iaretlemelerini, seyir defterine notlar almalarn net bir eklinde sebepleriyle anlatn. Her vardiyann sorumlu kii ve grev dalm nceden yapn. Ve tabii ki herkesin bilmesi lazm: Herhangi bir hpe ya da kararszlk varsa size hemen haber verilmesi gerekir. Skipper olarak hem tekneden hem de mrettebattan siz sorumlusunuz. Siz ya da ekibiniz ilk defa gece seyir yapacaksnz, kolay ve daha nce yaptnz bir rota sein. En iyisi, gne batmadan bir-iki saat nce yola kn ki mrettebat karanlk basmadan seyre alsn, gnbatmnda seyrin keyini kartsn. Aydnlkta koydan kmann rahatl da ayrca iinizi kolaylatrr. Ak denizde seyretmek (dar geiler ve skk bir trak olmadan), haf rzgr, bulutsuz gkyz ve/veya dolunay, ilk gece seyrinizi rahat geirmenizi salayacaktr; hava konusunda emin olun. Hava gzel de olsa ilk defa gece seyri yapmann bir heyecan mutlaka olacaktr; bunun iin iskele taraftan geen koca bir gemiyle sancakta duran bir kardinal amandras arasndan gemeye gerek yok. Kendinizi ve mrettebatnz bu ilk gece seyrinde ok zorlamayn. Rotanz 25 deniz milinden ksa olsun. te yandan gece seyri yapp gn dnda gideceiniz yere varmanz, yanama asndan kolaylk salar. Gece karanlkta yanama planlyorsanz, kolay ve bildiiniz bir yer sein. Mesela marinanz ilk defa iin ideal olabilir. Ya da navigasyon asndan problemsiz, dz gidilebilecek bir yer de olabilir. Ky klar nedeniyle marina ya da liman giriini bulmanz zor olabilir zira kydaki birok yerden krmz, yeil ve beyaz klar gelebilir. Bu durum sizi yanltabilir ama bu klar ayn zamanda gece karanln da biraz aydnlatarak size yardmc olabilir. Ancak hibir zaman sadece ehir na gvenmeyin. Bir kere bamza geldi; tam koya girerken kyde elektrik kesildi ve her yer kapkara oldu, her ey yok oldu... Vardiya ve dinlenme Hava kararmadan nce havuzlukta beraber kk bir akam yemei yerken seyirle ilgili nemli detaylarn zerinden bir kez daha geebilirsiniz. lk vardiya yemekten sonra balasn ve ilk dinlenme zamann tecrbeliler alsn. lk gecede uyumak zor olsa da herkesin nbeti dnda uzanmas ve dinlenmeye almas lazm. Gecenin ge saatlerine kadar oturup sohbet eden tecrbesiz ekiplerde herkesin ayn zamanda uykusu gelir. Btn gece seyir planladysanz ciddi bir nbet planna gre vardiya tutun. Vardiya iin mrettebat saysna ve havaya bal olarak dnlm eitli modeller vardr. Eer bir geceden fazla gidiyorsanz, daha uzun dinlenme zaman koymanz gerekir. Mesela kiilik bir ekipte, bir kii iki saat nbet tutup drt saat uyuyabilir. Hava sertse bir kii standby modunda olmaldr (tm kyafetleri zerinde, gverte altnda beklemede). Bu kii gerekirse (manevra ya da camadanda) vardiyadakine yardm edebilir. Eer drt ya da daha fazla kii varsa grup eklinde nbet tutulur ve alt saatte bir vardiya deiir. Hava sertse iki grup er saat nbet tutar, dier grup standbyda olur. En zor vakitler sabah 02:00den gndoumuna kadar olan sredir. Birka gece st ste seyirde olacaksanz, o vardiyalar hep ayn kii yapmasn. Teknede iki kii varsa; saat vardiya, saat standby en ok uygulanan sistemdir. Akam 18:00 ile 06:00 arasnda drt vardiya oluturulur. Uyku zerine yaplan aratrmalar gsteriyor ki uykunun uzunluundan ziyade uyku iin eit rutinler olmas daha nemli. Hava sertse nbet iki saate indirilir. ki saat nbet iki saat standby... Havuzlukta daha ksa bir nbet, daha rahat ve daha az uyku, gndz saatleri iin yeterli olacaktr.

092 naviga

TAKTK

Saat 1 A kii B kii C kii D kii

9 10 11 12

Krmz: Dinlenmede Sar: Navigasyon Yeil: Vardiya/dmen

eitli vardiya modellerini inceleyin, renin ama skipper olarak sizin tekne, mrettebat, rota ve havaya gre herkese uygun zm bulacak kii olduunuzu unutmayn. Bizim anlaymza gre denizde tek banda olmamalsnz, zellikle de gece seyrinde. Ancak mrettebatnza bir ey olursa ve siz de tek banza kalrsanz yapmanz gereken en nemli ey saatinizi kurmaktr. 15 dakikada bir teknenizi ve etraf kontrol edin. Ayrca meyin, enerjinizi boa harcamayn! Otopilot sayesinde havuzluktaki grevler gnmzde daha kolay. Nbettekiler GPS plotter kullanarak

doann ve manzarann keyini kartabilir ancak her an trak olabileceini ve zellikle ksz kk balklarla karlaabileceinizi unutmayn. Gemilerin pruva klar 5-6 deniz mili uzaktan grnyorsa 25 knot hzla gelen byk bir yk gemisinin 1213 dakikada karnzda olacan hesap edin. Teknede gece rutinleri oluturun. Mesela en az 15 dakikada bir etrafnza 360 ayla bakn ve trai kontrol edin. Her saatte bir kere seyir defterini ileyin, seyir haritasna saat ve pozisyon koyun! Teknik donanm ve yelkenleri kontrol edin... Vardiya deitirirken Gece seyri tam takm iidir. Bir grup yelken yaparken dier grup dinlenmelidir. Vardiya deitirirken ayakta olan grup yeni gelen (ve yeni kalkan) gruba kahve hazrlayabilir. Biten nbette neler olduu hakknda yeni gelenleri bilgilendirmek ve ilerde neler olabilecei hakknda kk bir toplant yapmak da faydal olacaktr. (Deien rzgr, teknik problemler, navigasyon ile ilgili dikkat edilecek noktalar, etraftaki trak...) Bunu yaparsanz vardiyas gelen arkadalar nbetlerine iyi hazrlanm olurlar ilerini daha rahat yaparlar. Tm bunlar, takm ruhunu glendirmek asndan da nemlidir. Seyir defteri Her seyirde not alnmas gerekir; zellikle de bilmediiniz sularda geziyor ve gece-gndz yol alyorsanz... Sorumlu kii saatte bir kere navigasyonla ilgili detaylar yazar: SOG (Speed Over

Ground), COG (Course Over Ground), rzgrn yn ve hz, barometre durumu, kat edilen toplam mesafe, gr durumu, dalga boyu, motor saati, GPS koordinatlar... Ayn zamanda koordinatlar ve saat kat haritada iaretlenir ve rota izilir. saatte bir de teknik kontrol yaplmaldr: Sintine, vanalar, akler... Motor seyrindeyseniz su ltresine, yakt ltresine, motor altnda kaak su ya da ya olup olmadna, motor ssna ve ya basncna da baklr. Seyir defterinde farkl yorumlar da yazabilirsiniz. Bylece belki de yava yava olumakta olan bir problemi bymeden fark edebilirsiniz. Mesela bir hortumdan yava su kayordur, bir ltre tkanmamtr ama tkanmak zeredir vs... Seyir defteri yazarken kendinize ve sonrada dier arkadalarnza durumu rapor ettiinizi unutmayn. Bu sayede teknenize daha iyi hakim olursunuz ve gerekten banza bir ey gelirse elinizde size yardmc olacak detaylar bulunabilir. Mesela GPS bozulursa seyir defterinden bir saat nce nerede olduunuzu grebilirsiniz. Hava yavaa dnyorsa, bunu seyir defterini okuyarak kefedebilirsiniz. Bylece bir kaza halinde sigortaya da detayl rapor verebilirisiniz.

Yelkenli tekne iin seyir defteri rnei Teknenin ad: Skippern ad: Tarih/zaman: Grevli: LAT LON: Motor saati: Rzgrn yn (T ): Rzgrn hz (knot): Dalga boyu (metre): Teknenin hz (knot) Rota (T): Yelkenli seyir: Motorlu seyir: Barometre notlar: Dier notlar:

094 naviga