TAKTK

Son yllarda, denizcilik kurslarna olan ilgi artt. Hal byle olunca binbir eit yelken ve tekne kullanma kursu ald. Ancak bunlar arasnda sadece biri, amatr denizcinin korkulu ryas olan yanamaya odaklanm bir kurs veriyordu, o da Sollare Sailing (eski Skipper Training, yani Sabine ile Tayfunun okulu). Trkiyede bir ilk olan Yanama Kursunda, deneyimli iki hoca, rencileriyle birlikte gn boyu teknenin zerinde, srekli yanap geri kyor; bkmadan, usanmadan yaptklar tekrarlar sonucu, amatr denizcileri yanama fobisinden kurtaryorlar. Bu programa youn talep zerine baladklarn belirten Tayfun ztuna, Uzun zamandan beri Marmaris koylarnda haftalk yelken kurslar veriyoruz. Denizcilii devam ettirmek isteyenlerin sknt duyduklar ya da kendilerine gvenemedikleri en nemli nokta ise teknenin karayla buluma an; yani yanama! diyerek iin nemini anlatyor. Biz de Sollare Sailingden, kendine yanama konusunda gvenemeyen ya da yanl bildiklerini dzeltmek isteyen okurlarmz iin, iin pf noktalarn aktarmalarn istedik. Okulun iki orta Sabine Dedeolu ve Tayfun ztunann kaleminden aktaracamz yaz dizimizin, yani teorik yanama kursumuzun, sezona girerken zihninizi aacan umuyoruz... Pervane etkisi Yelkenli tekneler birbirine benzese dahi, her biri farkl dmen performans gsterirler, zellikle de tornistan srasnda. Deiik gvde formlar, salma, dmen palasnn uzunluu ve kesimleri ile pervane tipleri, bu farkllklarn sebebidir. Pervanelerin dn yn ve kanat saylar, bize gre bunlar arasndan en etkilisidir. Denemeden anlayamazsnz. Baka biri kacanz tekneyi sizden nce kullandysa ona sorun: Tornistan teknenin k tarafn nereye ve ne kadar atyor? Bal bir teknede kuvvetli tornistan basarken (en az) hangi tarafa attn grebilirsiniz. lk knzda yava-ileri ya da tornistan kn. lk bo yerde (Marina ierisinde de olabilir) pervane efektini test edin. Sonraki manevralarda size lazm olacak. Halatlarn doblin yaplmas (dngel) Balama halatlarnn iki ucunun da teknede olmas. Doblin yaplan halatlar, yk ift halata paylatrarak hem halatlarn mrn uzatr hem de daha gvenli balanmay salar. Doblin yaplan halatlar sayesinde tekneyi iskeleye inmeden zebiliriz. ift halat yk azaltr. Halat koboynuzuna nasl balanr Baknz, ekil 4 Kazk ba Babalara uygulanr. Dikkat! Tekne soluan alyorsa ba gevetebilir. Kazk ba usturmaalar iin iyi bir badr nk kolay ve hzl yaplr. Halata oynayan yk deil, sabit yk biner, kolay ve hzl alr, kaydrlabilir (ekil 5). Anele ba ok salamdr ama skr ve zor alr. Halat uzunsa halka olarak ift yapn. Hem abuk olur (halat iki kere geirmeden) hem de salamdr ve skmaz (ekil 6). zbaro Ba Salamdr, abuk yaplr, kolay alr. Halatn ucuna yaplr ve dier tarafndan gerilir (ekil 7).

Halat atma
Yanama srasnda halat atmak acemilerin en korktuu ilerdendir. Nedense, zellikle de kadn yelkencilerin Her kursta, yanama srasnda barmalar olur; zira halatlar ya ksa atlm, ya yanl tarafa atlm, ya demet halinde atlm ya da doru atlsa da yanl taraftan geirilerek koboynuzlarna balanmaya allmtr Sorunsuz halat atmann pf noktalar: 1. Yanama yerine yaklamadan nce halat koboynuzuna balayn ve atma yerine hazr bir ekilde koyun. 2. Yaklak 50 santimetre uzunluunda eit halkalar hazrlayn (kolluk olmasn, kk olur). 3. Sa elle atyorsanz halatn ucunu ve birka halkay sa elinizde, kalan

Teorik yanama kursu

Balanma fobisinin panzehiri

PRATK YApMAK KADAR ETKL OLMASA DA HALAT ATMAKTAN SERT HAVADA MARNADAN AYRILMAYA, BALARDAN ABORDA OLMAYA KADAR, YANAMA VE AYRILMA LE LGL NEML BLG VE NERLER AKTARDIIMIZ YAZI DZMZE MUTLAKA GZ ATIN.
YAZI: SABNE DEDEOLu-TAYFuN zTuNA

halat ve en son tekneye bal olan halkalar sol elinizde tutun. yle bir pozisyonda durmalsnz ki elinizdeki halkalar, atlrken teknenin hibir yerine dokunmadan gemeli. 4. Tekne halat atabileceiniz mesafeye yaklarken (teknede ne kadar bar, grlt olursa olsun) son defa derin bir nefes aln (sakinlein ve odaklann), halkalar kala hizasndan sa elinizle iskeleye doru atn. Halkalar sol elinize geince, dier halkalar drn. Eer sol elinizdeki halkalar brakmazsanz ya da halat bir yere dokunarak uarsa, byk ihtimalle denize der. Yanamadan nce halat atma antrenman yapabilirsiniz. ok iyi deilseniz, erken halat atmaya almayn. Emin olun, acele etmeyin. Batan kaybettiiniz iki saniyedense, suya den halat (toparlama, tekrar hazrlanma ve bir daha atma) ok daha fazla zaman kaybettirir.

ekil 4

Temel bilgiler
Yelkenli bir tekne rzgrdan nasl etkilenir? 1. Yerinde duran ve bal olmayan bir teknenin tm gvdesi rzgr tarafndan itilerek, teknenin ban rzgraltna doru dndrr. Dmenin komut dinlemesi iin dmen palasndan su gemesi, yani teknenin hareket etmesi ya da pervane dnnden su gelmesi gerekir (ekil 1). 2. Hareketli bir tekne, motor gcyle teknenin ban rzgra kar dz tutabilir. Sert havalar, genelde seenek olarak sunulan gl motorlarn paralarnn hakkn verdii koullardr (ekil 2).

ekil 5

zg

zg

zg

ekil 1

zg

ekil 6

Az Rzgr

Kuvetli Rzgr

ekil 2
068 naviga

ekil 7

TAKTK
Halat eitleri, esnetici malzemeler, balama ekli Her halatn bir ii var. Bir mandar ya da skota halat iyi bir balama halat olamaz nk esnemez. Balama halatlarnn (genellikle naylondan yaplr) esnemesi gerekir. Halat esnemezse teknede ya da karada bal olduu yeri ar yklenmelerde kopartabilir. Ayrca, zellikle balama noktalarnn esnekliini artrmak iin deiik malzemeler satlyor (yaylar, kauuk halat esnetici gibi), bunlardan da faydalanlabilir. Denize kmadan (zellikle yanamayla ilgili) son kontroller Bilmediiniz bir tekneyle ilk defa kyorsanz; Teknenin su kesimi Derinlik gstergesinin nereden ald (salmann altndan m?) Salmann uzunluu Dmen palasnn uzunluu Dmen alabandalarnn ka tur dnd (sancak/iskele alabanda), Dmenin ne zaman ortaya geldii (Birok otopilot, dmenin duruunu gsterir, karlatrn) bilgilerini konrol edin... Ba pervane varsa; Sancak/iskele kumanda testi yapn. Ba pervane ters balanm olabilir. Teknenin kafasn sancaa evirmek isterken birden iskeleye karmak pek ho olmaz. Ama/kapatma testi yapn. Ne kadar sryor, pervaneyi altrmadan ne kadar zamanda kapanyor? Sigortasnn ne tip olduunu kontrol edin. Eer termo sigortas varsa ka saniye ierisinde kapanyor (durmadan basarken) ve ka saniyede bir daha alyor? Pervane efekti tornistanda ne tarafa ve ne kadar etkilendiini kontrol edin. pa rgat sigortasnn yerini, tipini ve yedeinin olup olmadn renin. pa rgat kumandasnn doru alp almadn kontrol edin. Marina knn yerini belirleyin. Ayrca denize her ktan nce Motoru kontrol edin: Ya ve suyu, kay gerginlii ne durumda? Motor altnda kaak su ya da ya var m? Tonoz kontrol yapn: Ucu nereye bal? Ykl ve yksz olan halat taraarnn ayn eklinde tekneden kmas lazm. Tekneye girdii vardavela aya aralndan kmaldr yoksa ayaa ya da tele taklr. Etrafta tekneye ait olmayan baka halatlar (ya da oltalar) var m? Kontroln mutlaka yapn! Teknenin altnda (su iinde) pervaneye dolanabilecek bir ey var m? Motoru stn. Motor egzozundan su akp akmadn, yleyse ne kadar aktn (ilerde karlatrmak iin) kontrol edin. Dmen kilitlerinin ak olup olmadn kontrol edin. Pervanenin serbest dndnden emin olun. Balyken nce tornistan, sonra ileri yaparak pervaneye bir ey taklp taklmadn ve pervanenin yerinde olduunu kontrol edin. Eer pervane derse tornistana geite der. Ayrca anzmann getiini de test edin (pervaneyi dndrrken dmeni evirin, dmene taklan bir ey var m?) Gnder (kak) hazr m? Elektrik kablosunu ve adaptr tekneye aln. Tabii ki su hortumu ve pasarellay da zellikle yan lumbozlar kapatn! Herkes ayakkab ve eldivenlerini giymi mi, bir gz atn. Herkesin havuzlukta ve hazr olduundan emin olun. Rzgrn yn ve eklini gzden geirin. Sabit, saanakl, deiken Salam bir usturmaay rzgralt k tarafa balayn! Teknede grev dalm Yanarken veya karken herkesin gvertede/havuzlukta hazr bulunmas ve teknenin hareketlerini dikkatle takip etmesi lazm. Her an bir eyler ters gidebilir, zira ou hata dikkatsizlikten meydana gelir. Teknede ok eleman varsa: a) Bir kii dmende b) Bir kii rzgrst k halatnda c) Bir kii tonozda (Tonozu attktan sonra ba tarafna dikkat eder) d) Bir kii rzgralt k halatnda e) Dier arkadalarsa sancak ve iskelede, ayakta ve dikkatli olmaldr. Ne kadar az mrettebat varsa i o kadar zor olur ama neticede bir kii bile tekneyi yanatrabilir. Yanarken sralama ok nemlidir. Yanama dmencinin verecei komutlarla yaplr. Herkesin ayn dili konumas gerekir. ou hata yanl iletiimden oluur. Komutlar ksa ve anlalabilir olmaldr. Hangi durumda hangi komutlar kullanacanz nceden konuun. Sadece sesli komutlar yoktur, duruma gre komutlar el hareketleri veya kl da olabilir. Sesli komutlarn yksek sesle verilmesi gerekir zira ses rzgra kar zor duyulur. El hareketlerinin grevdeki adamn pozisyonundan grnmesi lazm. Komutlar sadece dmenci tarafndan verilmeli. Dmencinin, srprizlere mahal vermemek iin k plann herkese nceden anlatmas yararldr. arpma tehlikesi grrseniz, dmenciye haber verin ve kendinizi riske atmadan tekneyi korumay deneyin. Gnderin d tarafn kullann ya da bir usturmaay oraya tutun. Ellerinizi ve ayaklarnz bir yere sokmayn.

arpma tehlikesi grrseniz gnderin d tarafn kullann 070 naviga

TAKTK

R zg r

ekil 8: Halat brakma sras; 1 (iskele k), 2 (tonoz), 3 (sancak k)

ekil 9: Halat brakma sras; 1 (sancak k rzgralt), 2 (tonoz), 3 (iskele k rzgrst)

Tonoza batan bal olan tekneyle marinadan ayrlma

Rzgr ve aknt yokken (ekil 8) Btn kontrolleri yapn ve motora start verip stn. Skma var m, kolay alr m diye btn halatlarn balarn kontrol edin. Eer bir ba zor alyorsa motor gcyle halatn ykn azaltn ve ba gevetin. Tonoz halat zor alrsa k halatlar biraz gevetin, tekne kendi kendine biraz ne kaysn (sapan etkisi). K halatnda yk varsa nce yavaa (teknenin k yana atar) sonra tamamen brakn. Ba aarken parmaklarnza dikkat edin. K halat zldkten sonra havuzlua alnr; ne denize dsn ne de dmene sksn. Toparlama iini sonra yapn, nk kta teknedeki her elemann dikkatini vermesi gerekir. Rzgr ve aknt olmadan srf motor ve dmen gcyle tekneyi dndrebilirsiniz. Dar yerlerde, belki k tarafnda bulunan k halat kontroll brakarak daha kolay dnebilirsiniz (rnein k sancakta ise iskele k halat nce braklr; tonozu attktan sonra sancak k halat braklrken, arada bir tutarak motor gcyle ileri yklenerek teknenin ban dndrmeye yardmc olunur).

kinci atlacak halat olan tonoz halat kesinlikle dmencinin komutuyla atlmal. Tonozcu halat attktan ve halat 1 metre battktan sonra, dmenciye haber verilmeli. Dmenci Tonozu at komutu verirken motor vitesini geirmeye hazr olmaldr. Rzgr aniden balarsa mdahale edebilmek iin Teknenin dnmesi gereken tarafta olan, k halat kontroll braklr. Dmenci net komutlar vermelidir. Bu konuda unlara dikkat edin: Tekneyi fazla dndrmemek iin ok gaz vermeyin. Acemi dmenciler motor ile megul olurken dmeni evirmeyi unutabiliyorlar! Halat bolama-tutma hareketinde, halatta alann ellerine fazla ve ani yk binmesin diye motorun gcn dikkatli kullann. K halat brakan eleman, doblin yaplm halat kontroll brakmal ki halatn ucu eline gelirken reeks ile tutmasn (tekneyi fazla dndrr). Halat bittiinde dmencisine haber vermelidir. Halatn ucunun pontondaki baba/ halka ya da koboynuzundan kurtulana kadar skma riski vardr. Skrsa dmencinin hemen bilgi almas lazm ki gaz kesip bir an nce duran teknenin fazla dnmesini engellesin. Halatn ucu serbest olur olmaz dmenciye haber verin, halatn artk sknt yaratmayacan bilsin. Ayrca suda olan

halat her zaman hzl bir ekilde tekneye almak gerektiini unutmayn. Dmenci bir anda tornistan gitmeye karar vermek zorunda kalrsa halat pervaneye dolanabilir. Marinann dar yerlerinden salam ktktan sonra usturmaalar ve halatlar toparlayn. Marinadan karken baka tekneler de girip kyor olabilir. Dikkat edin! Yelkenli bir tekne (hareket eden bir direk) uzaktan kolay grnebilir ama bir motoryatla da karlaabileceinizi unutmayn. Dikkat: Rzgr ve aknt yokken hata olmaz diye dnp de sakn dikkatinizi kaybetmeyin, laka olmayn! Rzgr her an kabilir ve yn de hi belli olmaz. Az da olabilir, ok da olabilir (kaak); size avantajl ya da dezavantajl bir ynden gelebilir; bilemezsiniz inizi garantiye almak isterseniz, iki k halat karken kontroll bir ekilde beraber brakn. O zaman her ihtimalle bir yardmc elinizde olur. Dar yerlerden kmak iin pervane efekti de (ileri/tornistan) kullanabilirsiniz. Haf rzgrda kolay ynnden (ekil 9) Haf rzgrn etkisi az olur. Eer rzgr teknenin ban ka doru itecekse size dnmek iin yardmc olur. Kontrol sizin elinizde olmal.

TAKTK

zg

g z

Tornistan
2 2

1 1 3

ekil 10: Halat brakma sras; 1 (iskele k rzgralt), 2 (tonoz), 3 (sancak k rzgrst)

ekil 11: Halat brakma sras; 1 (iskele k rzgralt), 2 (tonoz), 3 (sancak k rzgrst)

lk braklan k halat, rzgraltndaki olmaldr. kinci braklan halat da tonozdur. Tonozu zdkten sonra dmenci haf ileri vites (rlanti) koyar. Tekne nce dz bir ekilde yanama yerinden kmaldr. Rzgrst k halat dmencinin komutuyla beraber braklr ya da tutulur. Teknenin hareketi artk sizin planladnz gibi olduu an, k halat bo brakn ve daha nce anlattmz gibi tekneye aln.

Haf rzgrda ters ynden (ekil 10) Eer haf rzgr istikamet ynnzden esiyorsa size hi yardmc olmaz. Halat brakma prensibi ayndr. lk olarak rzgralt k halat atlr. kinci olarak tonoz halat atlr. Kontroll braklacak olan rzgrst halatdr. Halat ksa ise size en son dnmek iin yardm etmeyebilir. Daha uzun olan bir baka halat her eyden nce (iskeleden pasarellay almadan) balayn.

nce dz kn (rzgr halat, motor ve dmen ile) dnmek istediiniz taraftaki halat tutun, gaz biraz artrn. Tekne tam istediiniz kadar dndkten sonra halat tamamen brakn ve toparlayn. imdi hz azaltabilirsiniz. Eer rzgr haf deilse ya da rzgrstnde bal olan tekne ok yaknsa belki bu manevradan batan vazgemelisiniz. zellikle de tornistan pervane etkisi size ters gelirse (rnein k sancaktayken rzgr sancaktan esiyor ve pervane etkisi tornistan k iskeleye atarsa)... Tabii ki her zaman marinadan palamar botu arabilirsiniz. Bot, teknenin ba rzgra kar (ya da k rzgraltna doru) iterek size yardm edebilir. Kuvvetli rzgrda ters ynden (ekil 11) Rzgr belli bir iddetin zerindeyse iimiz ok zorlar. Dikkatli olmalsnz. Halatlara ve halat tutann ellerine gelen yk ok gldr. Mutlaka yardma bir bot arn. Rzgrn gcne kar kmaya kalkmayn. ekil 11de grdnz gibi rzgrst halatn kontroll brakarak tekneyi yanama yerinden dz kartmaya aln. Ponton kanalnda rzgraltna doru dnn. Kanaln henz paraleline

TAKTK
ok dikkat etmelidir. Rzgr sizi baka bir tekneye doru itebilir. Yava dokunursanz hasar olmaz. Geri dnebilirseniz yanama yerine gitmek iyi olabilir. Tekrar rzgrst halatn hazrlayn ve balayn. Prosedre yeniden balayn. Marinalarda prosedrler ve etik Baz marinalarda tonozlar pontona baldr ve bir marina eleman tonoz halatnn ucunu size pontondan uzatr. Baz yerlerde bot ile gelip tonozu teknenin bana getirirler. Botun gelmesi avantajldr; hem ba abuk tutarsnz hem de size yardm edebilecek bir adam (halat ekme/balama) ve teknenin ban itebilecek bir bot yannzda olur. Baz yerlerde tonoz halatn direkt teknenin koboynuzuna volta edebilirsiniz, bu durumda kendinize ait bir halatn hazr olmas gerekir. Marinaya girite geliinizi anons edin. Eer yabanc bir marinaya giri yaparsanz teknenizin ismini, uzunluunu ve ka gn kalacanz bildirin. Size ona gre yer verilir. Baz marinalarda k yapmadan nce de haber verilmesi art vardr. Baz marinalarda bir marina eleman yanatnz yere gelir ve kaydnz yapar. Gelen yoksa yanatktan sonra teknenin kaptan tekne evraklaryla (sigorta poliesi, ruhsat ve bazen transitlogu) marina ofisine gider ve kayt yaptrr. Marina ofisiyle VHFte hangi kanaldan konuabileceinizi klavuz kitaplardan veya marina giriindeki lehvalardan renebilirsiniz. Marinada etik Yelken eski zamanlarndan beri fair bir spordur ve hayat felsefesi evreye zarar vermemektir. Elbette evremiz sadece su, hava ve kara deil ayn zamannda etrafmzdaki insanlardr. Komu tekneleri ne grlt ne de grntyle rahatsz etmemek gerekir. Yani tekneden gelen mzik ya da insan sesi ok yakn kalanlar rahatsz etmemelidir. www.sollaresailing.com

gelmeden (eer pervane etkisi teknenin kn sancaa atacaksa), motoru nce boa koyun sonra tornistan yapn. Tekne bu ekilde fazla durmasn, nk rzgrdan ok etkilenir. Ponton kanalndan tornistan kn. Rzgr hl biraz yandan geliyorsa teknenin ban itmeye devam eder. O yzden tornistan hzn ona gre sein (ok yava kmamalsnz). Olas baka problemler: Dar yerlerden karken baka

teknelerin tonoz halatlarna yakn gemeye mecbur kalabilirsiniz. Taklma tehlikesi varsa mmknse yava gein. Salma ile taklrsanz ileri gitmi olan tekneniz sapan gibi geri frlar. yle olursa olay olduu gibi kabul edin, dmeni geri hareketine gre evirin ve tekneyi ileri vererek frenleyip durdurun. Sonra tekrar ileri kn, tabii bu defa biraz daha mesafe brakn Marina ponton kanallarndan baka bir tekne girip kyor olabilir. Rzgr varken tekneyi durdurmak tehlikeli olabilir. Teknedeki mrettebat