You are on page 1of 5

Kadnlar Marx'a ne borludur

Tm kadnlarn yreinde olanlar ifade etmek iin ve kendini bakalar iin feda eden bir kadn olarak konuuyor

Clara Zetkin 14 Mart, Karl Marxn lmnn 21 yldnmyd. Yaam, 40 yl boyunca Karl Marxn yaamyla en iten biimde alma ve mcadelede bal olan Engels, Marx ldnde, ortak bir dosta, New Yorktaki Sorge yoldaa yle yazyordu: nsanlk bir kafa boyu ksald, bugn sahip olduu en nemli kafayd eksilen. O bununla son derece isabetli bir deerlendirme yapyordu. Bu makale erevesinde, Karl Marxn bilim adam ve devrimci sava olarak proletaryaya ne verdiini ve proletarya iin ne anlam ifade ettiini anlatmak, bizim grevimiz olamaz. Bunu yapmak, bugnlerde sosyalist basnda onun llemez derecede zengin, derin bilimsel ve pratik yaam eserini ve kendisini proletaryann hizmetine sunan muazzam, mkemmel kiilii hakknda yazlanlar tekrarlamak olurdu. Bunun yerine biz, proleter kadn hareketinin, evet, genel olarak kadn hareketinin zellikle ona ne borlu olduunu ksaca deinmek istiyoruz.

Materyalist tarih anlay ve kadnn kurtuluu

phesiz Marx hibir zaman bal bana ve bir sorun olarak kadn sorunuyla uramamtr. Buna ramen o, yeri doldurulamaz bir ey, kadnn tam hakka sahip olma mcadelesinde en nemli olan eyi yapmtr. Materyalist tarih anlayyla o bize kadn sorunu hakknda hazr reeteler deil ama ok daha iyi bir eyi, onu incelemek ve kavramak iin doru, emin yntemi verdi. Kadn sorununu genel tarihsel gelimenin ak iinde, genel toplumsal bantlar nda onun tarihsel olarak koullanmln ve haklln aka kavramay, onun yneldii hedefleri, ortaya kan sorunlarn zmnn ancak hangi koullar altnda bulunabileceini bilmeyi ancak materyalist tarih gr olanakl klmtr. Kadnn aile ve toplumdaki yerinin sonsuza dek deimez olduu, bunlarn ahlak yasalar ya da tanr buyruklar tarafndan yaratld eklindeki eski batl inan parampara yere serildi. Toplumun dier kurumlar ve varolu biimleri gibi, ailenin de srekli bir oluma ve geip gitmeye tabi olduu ve onlar gibi, ekonomik ilikiler ve bunlarca tanan mlkiyet dzeni ile birlikte deitii aka ortaya kt. Ama retim biimini dntrerek ve onu iktisadi dzen ve mlkiyet dzeninin karsna koyarak bu dnme yolaan ise iktisadi retici glerin gelimesidir. Devrimcilemi iktisadi ilikiler ve bantlar temeli zerinde insan dncesinin devrimcilemesi, toplumsal styapnn kurumlarn iktisadi temeldeki deimelere bal olarak yeniden biimlendirme abas, mlkiyet biimlerinde ve egemenlik ilikilerinde kalplam olan eyleri ortadan kaldrma abas gerekleir. Bu aba, snflar savam aracyla kendini kabul ettirir. Engelsin aydnlatc incelemesi Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Kkenine yazd nsznden, burada gelitirilmi olan teorik dncelerin ve bak alarnn byk ksmnn Marxn miras olduunu, arkadann bunlar esiz sadakatle ve dahice bir miras olarak ilediini biliyoruz. Bu eserden tek tek hipotez olarak ayklanabilecek, evet ayklanmas gereken eyler ne olursa olsun; bir btn olarak bu esere bize, bugnk aile ve evlilik biiminin, iktisadi ilikilerin ve mlkiyet ilikilerinin etkisi altnda tedricen gelimi olduu ok karmak koullar berrak bir ekilde teorik olarak kavrayn parlak bir ynn vermektedir. Ve bu kavray bize kadnn gemiteki konumunu doru bir ekilde deerlendirmeyi yalnzca retmekle kalmaz, bilakis kadn cinsinin bugnk toplumsal konumunu, zel hukuktaki ve devlet hukukundaki yerini anlamak iin de salam bir kpr oluturur.

Kadnn kurtuluunun tarihsel nkoullar

Bugnk toplumsal dzende, bu durumu ve hukuki yeri temelden devrimden geirecek ve kadnn hak eitliini salayacak kar konulmaz, durdurulamaz tarihsel glerin ibanda olduu, Kapitalden ikna edici bir gle kmaktadr. Marx burada klasiklere yarar bir ustalkla, kapitalist retimin gelimesini ve zn en ince dallarna, en kark aamalarna dein tahlilci bir biimde ele alarak ve onun kendine zg hareket yasasn art-deer yasasnda kefederek, -zellikle kadn ve ocuklarn almasn ele alan aklamalarnda- kapitalizmin kadnn eski ev ekonomisi faaliyetinin temelini yktn, bylece eskiden kalma aile biimini zdn, kadn aile dnda ekonomik olarak bamszlatrdn ve bylece onun e, anne ve vatanda olarak hak eitlii iin salam zemini ina ettiini ikna edici bir biimde kantlamtr. Ama Marxn eserlerinden u da ak bir ekilde anlalmaktadr: Sosyalist toplum dzeni ile kadn sorununun tam zm iin vazgeilmez

toplumsal nkoullar yaratabilecek olan ve yaratmak zorunda olan tek devrimci snf proletaryadr. Burjuva kadn haklar savunuculuunun, proleter kadnlarn toplumsal kurtuluunu ne mcadele ile elde etme isteinde ve ne de bu yetenekte olmadn bir yana brakrsak, onun, kapitalist toplum dzeni iinde, cinsiyetlerin toplumsal ve hukuksal eitlii zemini zerinde yeermek zorunda olan yeni zorlu elikileri zmekte de aciz olduu ortaya kmtr. Bu elikiler ancak, insann insan tarafndan smrlmesiyle birlikte bununla koullu olan elikiler de aldnda ortadan kalkacaktr.

Komnist Manifestoda ve Kapitalde kadn ve aile sorunu

Kapitalin bilimsel aratrma iinde ailenin dalmas ve bunun nedenleri hakknda rettiklerini, Marx ve Engelsin ortak eseri olan Komnist Manifesto, mthi bir gce sahip olan u cmlerle zetlemektedir Kol emei ile yaplan ilerde becerinin ve gcn gereklilii ne kadar azalrsa, baka bir deyile modern sanayi ne kadar geliirse, erkek emeinin yerini o lde kadn emei alr. Ya ve cinsiyet farkllklarnn ii snf iin hibir ayrt edici toplumsal geerlilii kalmamtr artk. Artk yalnzca, ya ve cinsiyetlerine gre farkl masraflara yol aan i aralar vardr... Burjuvazi, aile ilikilerinin dokunakl-duygusal rtsn ekip alm ve onu katksz bir para ilikisine dntrmtr... Eski toplumun yaam koullar, artk proletaryann yaam koullar iinde yokedilmilerdir. Proleter mlkszdr; onun kadn ve ocuklarla olan ilikisinin burjuva aile ilikisi ile hibir ortak yan yoktur... Bugnk aile, burjuva ailesi hangi temele dayanyor? Sermayeye, zel kazanca dayanyor. Bu aile, tam olarak gelimi biimiyle, yalnzca burjuvazi iin vardr; ama bu durum, proleterler arasnda ailenin neredeyse hi bulunmamasyla ve ak fuhula tamamlanyor... Byk sanayinin etkisiyle proleterler iin btn aile balar kopup paralandka, proleterlerin ocuklar basit birer ticaret meta ve i aracna dntke, burjuvazinin yapmack bir edayla aile ve eitimden, anababa ile ocuk arasndaki kutsal ilikiden dem vurmas bir kat daha irenleiyor. Marx, tarihsel gelimenin yalnzca ykmakla kalmadna gzlerimizi amakla yetinmiyor, ayn zamanda onun yeniyi, daha iyiyi, daha mkemmeli ina ettiine dair zafer dolu bir inanla da bizi dolduruyor. Kapitalist sistem iinde eski aile yapsnn zlmesi, diye okuyoruz Kapitalde, imdi ne kadar korkun ve iren grnrse grnsn, buna ramen byk sanayi kadnlara, her iki cinsiyetten gen kiilere ve ocuklara ev ekonomisi alannn te yannda toplumsal olarak rgtlenmi retim sreleri iinde verdii tayin edici rolle, ailenin ve cinsiyetler arasndaki ilikinin daha yksek bir biimi iin yeni ekonomik temeli yaratr. Marx ve Engels Komnist Manifestoda gururla ve stn bir alayla, bu gelecek idealine ilikin kirli sulamalarn karsna, bugn varolan durumun acmasz karakterizasyonunu koyarlar:

Burjuva, karsn basit bir retim arac olarak grr. retim aralarnn ortaklaa kullanlacan duyunca da, pek doal olarak, her eyin ortak olmasnn kadnlarn da ortak olmasna yol aacandan baka sonuca varamaz. Gerek amacn, kadnlarn basit birer retim arac olmaktan karlmas olduu, aklnn ucundan bile gemez burjuvann. Dorusu, burjuvalarmzn, komnistler tarafndan aka ve resmen kurumlatrlacan ileri srdkleri, kadnlarn ortaklaa kullanlmas karsnda duyduklar erdemli fkeden daha gln bir ey olamaz. Komnistlerin kadnlarn ortaklaa kullanlmasn getirmelerine gerek yoktur ki; ok eski zamanlardan beri varolan bir eydir bu. Burjuvalarmz, brakalm genelev fahielerini, yanlarnda alan proleterlerin karlarna ve kzlarna keyiflerince el atmakla da yetinmez, birbirlerinin karlarn ayartmaktan sonsuz bir zevk alrlar. Burjuva evlilii, gerekte, evli kadnlarda ortaklktr. Bu yzden de komnistler, olsa olsa, kadnlarn ortaklaa kullanlmasn ikiyzllkle gizlenen bir ey olmaktan karp aka merulatrlm bir ey haline getirmek istemekle sulanabilirler. Nerede kald ki, bugnk retim ilikilerinin ortadan kaldrlmasyla birlikte, kadnlarn bu sistemden kaynaklanan ortaklaa kullanlmasnn, yani ak ve gizli fuhuun da ortadan kalkaca aktr.

Proleter ve burjuva kadn hareketi arasndaki uurum

Ne var ki, kadn hareketinin Marxa borlu olduu ey, onun, kendisinden baka hi kimsenin yapmad gibi, kadn cinsini toplumsal klelikten zgrle, sakatlanarak krelmekten uyumlu, gl insanla ykselten acl gelimenin yolunu aydnlatm olmasndan ibaret deildir. Bugnk toplumdaki snf elikilerinin ve onlarn kklerinin derinlemesine, basiretli bir tahlilini yaparak, o, eitli snflardan kadnlar birbirinden ayran almaz kar kartln da ortaya karmtr. Burjuva bayanlar ile proleter kadnlar szmona birletirici bir bala kuatan byk bir kzkardelik gnldal, materyalist tarih anlaynn havas iinde, tpk parlak sabun kpkleri gibi snp gitmitir. Marx, proleter ve burjuva kadn hareketi arasndaki ba kesip atan klc dkm ve onu kullanmay retmitir; ama o ayn zamanda, birincisini [proleter kadn hareketini n] kopmaz biimde sosyalist ii hareketiyle birletiren, proletaryann devrimci snf mcadelesine balayan anlay zincirini de yaratmtr. Bylece o, mcadelemize, hedef akln ve bykln, stnln kazandrmtr.

Gncel sorunlar ve istemlerin temel hedefe balanmas

Kapital, kadn emei sorununa, ii kadnlarn durumuna, iilerin yasal olarak korunmasnn gerekelendirilmesine vb. ilikin olarak paha biilmez zenginlikte olgular, bilgiler ve yol gsterici fikirlerle doludur. O, hem gncel talepler hem de yce sosyalist gelecek hedefi uruna mcadelemizde bizim iin bitip tkenmez bir fikirsel donanm hazinesidir. Marx bizi, tam da proleter kadnlarn savama yeteneini arttrmak iin yakc bir gereklilik olan kk, ou halde verimsiz gnlk almaya layk olduu deeri verme ynnde eitmektedir. Ama o bizi ayn zamanda siyasi

iktidarn proletarya tarafndan ele geirilmesi urundaki byk devrimci kavgay salam, ileri grl bir biimde deerlendirecek ekilde de ilerletmektedir, ki bu kavga olmakszn sosyalist toplum ve kadn cinsiyetinin kurtuluu parlak ryalar olarak kalr. O bizi ncelikle, gnlk almaya deer ve nem veren eyin, yalnzca o yce hedef olduu inancyla doldurmaktadr. Bylece o bizi, tek tek olgularn, grevlerin ve baarlarn kalabal arasnda hareketimizin znn byk temel bilgisini gzden yitirme ve gleri kemiren gnlk abalar iinde, afan ldad geni tarihsel ufku kaybetme tehlikesinden korumaktadr. O, devrimci dncenin ustas olduu kadar, onun meydan savalarna katlmak proleter kadn hareketi iin grev ve onur, mutluluk ve eref olan devrimci mcadelenin de nderi olarak kalmaktadr. Mart 1903 [Kadn Sorunu zerine Seme Yazlar, nter Yaynlar, 3. bask, s.147-154, ab] (*) Clara Zetkin, Austos 1910 tarihinde Danimarka'nn Kopenhag kentinde 2. Enternasyonal'e bal kadnlar toplantsnda (Uluslararas Sosyalist Kadnlar Konferans), 8 Mart 1857 tarihinde ABD'nin New York kentindeki tekstil fabrikas yangnnda len kadn iiler ansna 8 Mart'n "Dnya Kadnlar Gn" olarak kutlanmas nerisini getiren ve kabul edilmesini salayan kiidir. Fransz air Louis Aragon, Basel anlar romannda Clara Zetkin'in toplum karsna kn bu cmlelerle anlatr: Konuuyor Tek bana bir kadn gibi deil, byk bir Gerei bulmu bir kadn olarak konuuyor... Tm kadnlarn yreinde olanlar ifade etmek iin ve kendini bakalar iin feda eden bir kadn olarak konuuyor. Dnceleri bask altnda tutulan kadn snfnn ortasnda, baskya ramen bilinci gelimi ve stn bir kadn olarak konuuyor. Binlerce ve milyonlarca kadn onunla ayn eyi syledikleri iin, Clara ne sylyorsa doru. O yarnlarn kadn ya da ifade etme yrekliliini gsterirsek: O bu an kadn."

You might also like