Efendiler; Aziz Trkiye'mizin iktisadi tealisi esbabn aramak ve bulmak gibi vatani, hayati ve milli bir gaye-i mukaddese

iin bugn burada to lanm! olan sizlerin, muhterem halk mmessillerinin huzurunda bulunmakla ok mesut ve bahtiyarm" Efendiler; #zun gafletlerle ve derin lakaydi ile geen asrlarn bnye-i iktisadiyemizde at$ yaralar tedavi etmek ve arelerini aramak; memleketi mamuriyete, milleti refahiyet ve saadete isal yollarn bulmak iin vuku bula%ak mesainizin muvaffakiyetle neti%elenmesini temenni eylerim" Arkada!lar; &izler, do$rudan do$ruya milletimizi temsil eden halk snflarnn iinden ve onlar tarafndan mntahab olarak geliyorsunuz" 'u itibarla memleketimizin halini, ihtiya%n, milletimizin elemlerini ve emellerini yakndan ve herkesten daha iyi biliyorsunuz" &izin s(yleye%e$iniz s(zler, alnmas lzumunu beyan ede%e$imiz tedbirler, halkn lisanndan s(ylenmi! telakki olunur ve bunun iin en byk isabetlere malik olur" )nk halkn sesi, hakkn sesidir" Efendiler; Tarih, milletimizin itila ve inhitat esbabn ararken birok siyasi, askeri, itimai sebe ler bulmakta ve saymaktadr" * he yok btn bu sebe ler hadisat- i%timaiyede messirdirler" 'ir milletin do$rudan do$ruya hayatiyle alakadar olan, o milletin iktisadiyatdr" Tarihinin ve te%rbenin tes it etti$i bu hakikat bizim milli hayatmzda ve milli tarihimizde tamamen mte%ellidir" +akikaten Trk tarihi tetkik olunursa itila, inhitat esbabnn iktisadi mesailden ba!ka bir !ey olmad$ derhal anla!lr" Efendiler; Tarihimizi dolduran zaferler, yahut izmihlallerin kaffesi ahval-i iktisadiyemizle mnasebettar ve alakadardr" ,eni Trkiye'mizi layk oldu$u mertebe-i resanete is-l edebilmek iin, behemehal iktisadyatmza birin%i dere%ede ve en ok ehemmiyet vermek me%buriyetindeyiz, zamanmzn tamamen bir iktisat devrinden ba!ka bir !ey de$ildir" 'ir milletin esbab- hayatiyesini, refahiyet ve saadetini te!kil eden iktisadyatla i!tigal etmemesi, edememesi nazar- dikkati %alib bir keyfiyettir" .tirafa me%buruz ki, iktisadiyatmza lzumu kadar ehemmiyet verememi! bulunuyoruz" 'ir milletin esbab- hayatiyesiyle i!tigal etmemesi veya edememesi, o milletin ya!ad$ edvar ile ve o edvar tesbit eden tarih ile ok alakadardr" 'unun esbabn geirdi$imiz edvarda, bilhassa tarihimizde arayabilirsiniz" *imdiye kadar hakiki manasyla milli bir devir ya!amadk, binaaleyh milli bir tarihe malik olamadk" 'u noktaya biraz izah edebilmi! olmak iin he beraber /smanl tarihini hatrlayalm0 /smanl tarihinde btn gayretler, btn mesai milletin arzusu, amali ve ihtiya%at- hakikiyesi nokta-i nazarndan de$il, !unun, bunun amalini, ihtirasatn tatmin nokta-i nazarndan vukubulmu!tur" 1esela, 2atih .stanbul'u za tettikten sonra yani &eluki &altanatiyle *arki 3oma .m aratorlu$u'na tevars eyledikten sonra 4arbi 3oma .m aratorlu$u'na da konmak istedi" 'unun iinde byn milleti bu hedefe do$ru sevketti"

1esela; ,avuz &ultan &elim, 2atih'in at$ 4arb %e hesini tesbit ile beraber Asya .m aratorlu$u'nu birle!tirerek byk bir .slam ittihad meydana getirmek istedi" 5anuni &leyman, her iki %e heyi tevsi etmek, btn 'ahr-i sefidi bir /smanl havzas haline getirmek +indistan zerinde nfuz tesisi gibi !ahane bir siyaset takib etmek istedi ve tabii bunun iinde unsur- asliyi, milleti kulland" Arkada!lar; 'tn bu ef'al ve hareket tetkik olunursa, g(rlr ki, bu kudretli ve azametli adi!ahlar, siyaset-i hari%iyelerini; emelleri, arzular ve ihtiraslarna istinad ettirmi!ler ve te!kilat ve siyaset-i dahiliyelerini, bu mevlud-i ihtirasat olan siyaset-i hari%iyelerine g(re, tanzim me%buriyetinde kalm!lardr" +albuki te!kilat- dahiliyenin, siyaset-i dahiliyenin vs'at ve tahamml dere%esinde bir siyaset-i hari%iye takib eylemek me%buriyeti vardr" Aksi takdirde felaket ve hsran muhakkaktr" 2ilhakika /smanl +akanlar asl olan bu noktay unuttular" 'tn ef'al ve harekatlarn hayaller ve emeller zerine bina ettiler" 6Te!kilat- dahiliyeyi6 siyaset-i hari%iyeye uydurmak me%buriyeti hasl olun%a, za tettikleri mahallerdeki anasr, oldu$u gibi muhafaza me%buriyetinde kaldktan ba!ka onlara istisnalar, imtiyazlar bah!ettiler" 7i$er taraftan unsur-i asliyi, uzun seferlerde, ftuhat meydanlarnda dola!trttlar ve bu suretle kendi kendini tahrib etmi! oluyordu" 'u itibarla 1illet, yani unsur-i asli kendi evinde, kendi yurdunda esbab- hayatiyesini istihsal iin al!maktan mahrum bir halde bulunuyordu" 'u ta%idarlar, milleti b(yle diyar diyar dola!trmakla iktifa etmiyorlar; belki ftuhat dairesi dahiline giren halk memnun etmek, e%nebileri memnun etmek iin, unsur-i aslinin hukukundan menabi-i iktisadiyesinden bir ok !eyleri 8atiyye9 olarak onlara bah!ediyorlard" 1esela 2atih zamannda :enevizlilere verilen imtiyazlar bu kabildendir" ;itekim bu imtiyazlarla alan yol bilahare kendisinden sonra teves etmi! bulunuyordu" <e bu imtiyazat, devletin en kuvvetli zamannda, vukubuluyordu ve bunlar, mahza ihsan- !ahane olmak zere vukubuluyordu" 5anuni zamannda <enediklilerle bir ti%aret muahedesi ya lmak istenmi!ti" =adi!ah bunu !erefine mugayir buldu" >ira ona g(re muahede, msavi devletler arasnda ya labilirdi" +albuki o zaman <enedikliler bir bende makamnda idiler" ?yle olmakla beraber ona msaadatta bulunuldu" .!te bu msaade kelimesi bilahare 8ka itlasyon9 kelimesi ile ter%me edilmi!ti" 'u, arz- teslimiyete me%bur olanlar ve bir kal'a iinde mahsur olanlar arasnda kullanlan bir kelimedir" 1illet, eviyle ve esbab- hayatiyesiyle i!tigalden memnu olarak diyar diyar dola!trlyorken bu diyarlar halk birok imtiyazlara malik olarak al!yor, yani fatihler unsur-i asliyi e!ine takarak klla ftuhat ya arken, za tolunan memalik ahalisi kazandklar imtiyazlarla, muhtariyetlerle sa anlarna ya !yorlar ve to rak zerinde al!yorlard" 2akat efendiler alela%ele ftuhat ya anlar, sa anla ftuhat ya anlara binneti%e terk-i mevki etme$e mahkmdur" 8Alk!lar9 'u bir hakikattir ki , tarihin her devrinde aynen vakidir" 1esela 2ranszlar 5anada'da kl sallarken oraya .ngiliz iftisi girmi!tir" 'ir mddet klla sa an yekdi$eriyle m%adele etti"<e nihayet sa an galebe alarak .ngilizler 5anada'ya sahi oldu" 8Alk!lar9 Efendiler;

5l kullanan kol yorulur, fakat sa an kullanan kol her gn daha ok kuvvetlenir ve her gn to ra$a daha ok sahib olur" 8Alk!lar9 Efendiler; /smanl fatihleri, hakanlar, mstevlileri unsur-i asli ile beraber sa ann (nnde ma$lu olu ri%'ate ba!ladktan sonra asl felaketlerin by$ ba!lad" Atiyye-i *ahane olarak e%nebilere bah!edilmi! olan ve memleket dahilindeki gayr- mslimlere verilen her!eyi hukuk-i mktesebe telakki olundu" 2akat e%nebiler bununla iktifa etmediler; her gn bunu tevsi iin aradlar ve buldular" Anasr- dahiliye, muhafazaya muktedir olduklar imtiyazata istinaden ve hari%in tertibat ve mzaharetine s$narak siyasi bir mev%udiyet iktisab iin al!maktan geri durmadlar" E%nebiler bir taraftan anasr- dahiliyeyi te!vik, di$er taraftan mdahale ile devlet ve millet aleyhine yeni imtiyazlar alyorlard" 'u tazyikat- mtemadiye altnda zaten fakir d!m! olan anayurdu ve unsur-i asli, devlete verebile%ek aray g tedarik edebiliyorlard" 2akat ta%idarlar, saraylar, bab- aliler debdebeyi idame iin araya muhtatrlar" 'unun iin, bunu temin arelerine tevessl etmi!tiler" / arelerde hari%i istikrazlar akdi oluyordu" 2akat istikraz !eraitini o kadar fena ya yorlard ki, bazlarn (demek mmkn olmamaya ba!lad" <e nihayet birgn devletler /smanl 7evleti'nin iflasna karar verdiler ve dyun- umumiye belasn ba!mza (ktrdler" Efendiler; 1illetin duar oldu$u bu hazin hal ve bu sefaletin esbabn araya%ak olursak, do$rudan do$ruya devlet mefhumunda buluruz" 'iliyorsunuz ki, /smanl 7evleti saltanat- !ahsiye ve en son be! on sene zarfnda da saltanat- me!ruta esasna msteniden idare-@ hkmet ediyordu" &altanat !ahsiyede her hususta yalnz ta%idarlarn arzu, emel ve iradeleri hakimdir" 1illetin arzu, emel, irade ve ihtiyalar mevzuubahis olmaktan uzaktr" 1illet, amal ve iradesinden te%errd etmi!tir" Ta%idarlar kendilerini Allah tarafndan g(nderilmi! bir !ahsiyet-i ilahiye farzederler" Etrafn alan menfaat erestan, adi!ahn zihniyet ve arzusunu bir lazme-i semaviye, bir lazme-i 5ur'aniye gibi herkese telkin ederler" 'u telkinat kar!snda birgn btn halk, bu arzu ve iradelerin - bila muhakeme iradat- semaviye oldu$una kani olur" 'undan te%errde rza g(steren bir milletin akibeti felaket, musibettir" Arkada!lar; &on tavsif etti$im noktada artk /smanl 7evleti hakikatte ve fi'len mahrum-i istiklal bir hale getirilmi!ti" 'ir devlet ki, teb'asna koydu$u vergiyi e%nebilere koyamaz; bir devlet ki gmrkleri iin rsum muamelesi vesaire tanzimi hakkndan men'edilir, bir devlet ki e%nebiler zerinde hakk- kazasn tatbikten mahrumdur" / devlete mstakil denilemez" 7evletin ve milletin hayatna ya lan mdahalat bundan daha fazladr" 1illetin ihtiya%at- iktisadiyesinden olan mesela !(mend(fer in!as, mesela fabrika ya mak iin devlet serbest de$ildiA '(yle bir !eye te!ebbs olunursa behemehal mdahale olunurdu" +ayatn teminden a%iz olan bir devlet mstakil olabilir miB /smanl lkesi e%nebilerin mstemlekesinden ba!ka bir !ey de$ildi" /smanl halk, Trk milleti esir vaziyetine getirilmi!ti" 'u neti%e, arzetti$im gibi milletin kendi irade ve hakimiyetine malik bulunamamasndan, !unun bunun elinde istimal edilmesinden ne!'et etmi!ti"

/ halde diyebiliriz ki, milli bir devir ya!amyorduk" 1illi tarihe malik bulunmuyorduk" /smanl tarihi adi!ahlarn, hakanlarn, zmrelerin dasitan mahiyetinde idi" 1azinin tarih diye uzatt$ kitabn mahiyeti bundan ibarettir" Arkada!lar; 1illetin hakimiyetine sahib olamamas yznden dahil oldu$umuz +arb-i umumiden ve bu harb-i umumide kymetli evlatlarnzdan mrekkeb kahraman ordularmzn 4aliya, 3omanya, 1akedonya, 5afkas *ahikalar , Tur-i &ina (llerinde duar oldu$u zahmetleri hatrlata%ak kadar ok zaman gemedi ve en nihayet bu +arb-i umuminin !eametli neti%esi de malumdur" 'ilhassa 1ondros mtarekesiyle alan devrin manzarasn biran d!nmek isteye%ek olursanz ba!tan a!a$ kadar bir manzara-i inhilalden ba!ka bir!ey olmad$n anlarsnz" 7evletler her trl hukuk-i insaniyeden te%errt ederek memleketimizin en kymetli ve en feyzdar yerlerini i$nediler" .zmir, 'ursa, Eski!ehir, &akarya, Anadolu, Adana, Trakya, .stanbul vesaire gibi en aziz yerlerimizi i$nediler" 2akat d!manlarn bu tarz- hareketten daha elim bir nokta varsa, o da bu memleketin asrlar%a ba!nda bulunan insanlarn dahi d!man saflarna gemi! bulunmasdr" 85ahrolsun sadalar9 Arkada!lar; 'iliyorsunuz ki, bu dahili d!manlar, hari%i d!manlarn ya maya muktedir olamaya%a$ !en'i ve fe%i ef'al ve harekat irtikabda tereddt g(stermemi!lerdir" +ari%i d!man kuvvetleri sayd$m aziz vatan to raklarnda bulunurken, adi!ahn iradeleri ve ne!retti$i fetvalaryla ve hilafet ordularyla bu masum millet !urada, burada izlal ve i$fal olunuyordu" <e kendi mev%udiyetine kar!, farkna varamayarak, silah istimal ediyordu ve nihayet he bildi$imiz vehile /smanl 7evleti tamamen mnkariz olmu!tu" 2akat d!manlarmz ayn zamanda /smanl 7evletiyle beraber Trk 1illetinin de mahvoldu$unu zannetti" .!te bunda ok aldanyordu" /smanl 7evleti gibi ok devletler kurmu! olan Trk 1illeti mahvolmazd ve mahvolmam!t" 8*iddetli alk!lar9 'ilakis hayatna vurulan bu darbelerden hari%i ve dahili d!manlarn a% darbelerinden birdenbire btn tayakkuzlarn, btn intibahlarn taknd, hayatn, !erefini kurtarmak iin kemal-i !erefle ba!n kaldrd" <e mttehiden ve mtesaniden ortaya atld" 8*iddetli alk!lar9 .!te milletimiz o dakikadan itibaren milli bir devre girdi; bir halk devresinin mebdeini kurdu" 1illet bu mebdeden i!e ba!lad$ gn, kendisine hedef olan yollarn ne kadar kesif zulmetler iinde bulundu$unu hatrlarz" 'u hal 1illet'i ye'se d!rmedi" 5emal-i azm ile hedefine hatvelerini att" Efendiler; 1illetimiz halas- kat'i ve hakikiye mazhar olabilmek iin iki umdeye istinadn !art oldu$unu anlad" /nlardan birin%isi0 1isak- 1illi'nin ifade etti$i ruh ve mana" .kin%isi0 Te!kilat- Esasiye 5anunumuzun tesbit etti$i gayr- kabil tebeddl hakayk" 1isak- 1illi, milletin istiklal-i tammn temin eden ve bunun iin iktisadiyatnda inki!afna mani olan btn sebe leri bir daha avdet idrak etmemek zere la$veden bir dsturdur" Te!kilat- Esasiye 5anunu /smanl .m aratorlu$u'nun, devletinin tarihe mnkalib oldu$unu idrak eden, onun yerine yeni Trkiye 7evleti 'nin kaim oldu$unu ilan eden bir kanundur" 'u devletin hayatnnda bila kayd !art hakimiyetin milletin uhdesinde kala%a$n ifade eden kanundur" 'u kanun, hakimiyetin milletin uhdesinde kalabilmesi iin halkn bizzat kendini idaresini

!art klan bir kanundur" Artk Trkiye halk iin yegane mmessil te!rii ve i%rai salahiyeti haiz olan Trkiye 'yk 1illet 1e%lisi ve hkmetidir" 7iyen bir kanundur" 'ab- ali yerine Trkiye 'yk 1illet 1e%lisi ve hkmetini koyan bir kanundur" Efendiler; Trkiye 'yk 1illet 1e%lisi ve +kmetinin milletten ald$ vehile istiklal-i tam, hakimiyet-i 1illiye umdelerine istinaden milleti zengin, memleketi mamur etmekten ibarettir" 8Alk!lar9 Efendiler; 'u umde i%ab btn %ihan bilmelidir ki, artk Trkiye halk; hakimiyetini hibir !ahs ve makama veremez" +akimiyet demek !eref demek, namus demek, haysiyet demektir" 'ir milletten bu evsaf- medeniye ve insaniyesinin terkini taleb etmek onu insanlktan karmak demektir" Efendiler; 1illetimiz bu iki esasa istinad eder" )al!maya ba!lad$ gnden bugne kadar geen zaman ok de$il, buuk, d(rt seneden ibarettir, fakat milletimizin kazand$ muvaffakiyat ve muzafferiyat bu senelere s$maya%ak kadar oktur, ta!kndr, yksektir ve kuvvetlidir" 8&rekli alk!lar9 +akikaten irade-i seniyyeler; +ilafet ordular ve te!vikat ile olan isyanlarn kaffesi bastrlm!tr ve tfeksiz, to suz, arasz bulundu$u bir zamanda yeniden dnyann en kudretli en azametli ordusunu te!kile kudretyab olmu!tur" 8Alk!lar9 /rada daha hal-i te!ekklde iken birin%i ikin%i .n(n &akarya zaferlerini ihraz etmi! 8Alk!lar9 ve %ihan hayretlerde brakan en son muzafferiyeti de kemal-i !iddet ve sratle ihraz ederek d!man ordularn bire kadar mahvetmi!tir" 8=ek srekli alk!lar ya!a, var ol sadalar9 .stiklal-i tam iin !u dstur var0 +akimiyet-i 1illiye, hakimiyet-i iktisadiye ile tarsin edilmelidir" 'u kadar byk gayeler, bu kadar mukaddes, azametli hedefler ka$t zerindeki dsturlarla, arzu ve hrsla husul bulamaz" 'unlarn tahakkuk-i tammn temin iin yegane kuvvet, en kuvvetli temel iktisadiyattr" &iyasi ve askeri muzafferiyetler ne kadar byk olursa olsun, iktisadi zaferle tetvi% edilemezse semere, neti%e aydar olamaz" En kuvvetli ve arlak zaferimizide tetvi% eden semerat- nafiay temin iin hakimiyet-i iktisadiyemizin temin ve tarsini lazmdr" 'u kadar feyizli, bu kadar kudretli olan yeni hkmetimizin d!mansz kala%a$n farzetmek do$ru de$ildir" 'unun iin ok kundaklar koyarak mnhedem etme$e al!a%ak ve suikasde te!ebbs ede%ekler buluna%aktr" 'tn bunlara kar! silahmz, iktisadiyatmzdaki kuvvet; resanet ve muvaffakiyetimiz ola%aktr" Efendiler; 7ahil oldu$umuz halk devrinin, milli devrin milli tarihini de yazabilmek iin kalemler, sa anlar ola%aktr" 8Alk!lar9 'en%e halk devri iktisat devri mefhumiyle ifade olunur" ?yle bir iktisat devri ki, memleketimiz mamur, milletimiz mreffeh ve zengin olsun" 'u noktada bir felsefeyi hatrlaynz o da0 6El-kana'atu kenzn la-yfna6 'u felsefeyi yanl! tefsir yznden bu millete byk fenalk edilmi!tir" Allah yaratt$ nimet ve gzellikleri insanlarn istifadesi iin yaratm!tr" Allah zeka ve akl bunun iin verdi" E$er vatan ku kuru da$ ve ta!lardan, viran k(y, kasaba ve !ehirlerden ibaret

olsayd onun zindandan fark olamazd" 2elsefenin sahibleri memleketi zindan ve %ehennemden ba!ka bir !ey ya mam!t" 'u vatan evlad ve ahfadmz iin %ennet ya lmaya layktr" 'u faaliyet-i iktisadiye ile kaabildir" ?yle bir iktisat devri ki, artk milletimiz insan%a ya!amasn bilsin ve o esbab bilerek ona g(re lazm olan tedabire tevessl etsin" Arzumuz !udur0 'u memleketin efrad ellerinde nmuneleriyle, ziraat, ti%aret, sanat, say ve sa ann mmessili olsun" Artk bu memleket fakir, millet hakir de$il, belki memleketimiz zenginler memleketidir" 'u yeni Trkiye'nin adna, al!kanlar diyar denir" 8Alk!lar9 .!te millet b(yle bir devir iinde bulunuyor, bu b(yle bir devri ala ede%ek ve tarihini yaza%aktr" 'u tarihte en byk makam al!kanlara ait ola%aktr" 8Alk!lar9 Efendiler; Trkiye .ktisat 5ongresi tarihte ilk defa ihraz- mevki-i blend ede%ek bir kongredir" <e sizler bu memleketin ihtiya%n, milletin ihtiya%n ve milletin kabiliyetini ve bunun kar!snda dnyada mev%ut olan ok kuvvetli iktisat te!kilatn nazar- dikkate alarak, alnmas lazmgelen tedbirleri kemal-i vuzuh ile teati ve tesbit etmelisiniz" / tedbirler tatbik olunduka memleketimizin nurlara, feyizlere mstagrak olsun" Arkada!lar; Trkiye 'yk 1illet 1e%lisi ve +kmetiniz tabii milletin amali dairesinde terakki ve te%eddde tamamen taraftardr" 'unun iin mlk ve millete naf'i ittihaz ede%e$iniz tedabiri memnuniyetle nazar- dikkate ala%aktr" Efendiler; .ktisadiyat sahasnda d!nr ve konu!urken zannolunmasn ki, e%nebi sermayesine hasmz; hayr bizim memleketimiz vasi'dir" )ok say ve sermayeye ihtiya%mz var" 5anunlarmza riayet !artyla e%nebi sermayelerine lazmgelen teminat verme$e her zaman hazrz" E%nebi sermayesi bizim say'imize inzimam etsin ve bizim ile onlar iin faideli neti%eler versin" 1azide, Tanzimat devrinden sonra e%nebi sermayesi mstesna bir mevkiye malikti, devlet ve hkmet e%nebi sermayesinin Candarmal$ndan ba!ka bir!ey ya mam!tr" +er yeni millet gibi Trkiye buna muvafakat edemez" 'urasn esir lkesi ya trmayz" 8Alk!lar9 Arkada!lar; son s(z olarak demi!tim ki; 1emleketimizi artk esir lkesi ya trmayz" ;azar- dikkatinizi %elbetmi! olan konferansn son mzekerat bu nokta ile alakadardr" Dozan konferansnn talike u$ramas ayn mesele ve noktadan mnbaistir" /rdularmz en byk bir zaferi ihraz etmi!ler ve me!y-i muzafferranesini tevkif ede%ek hi bir mania mev%ut de$ildi" '(yle bir zamanda .tilaf 7evletleri +ukuk-i tabiiye ve me!ruamz mzakerat ile tasdik ede%eklerini, mzakeratla hallede%eklerini s(ylediler ve bizi konferansa davet ettiler" 1illet, 1e%lis ve hkmetimiz samimi olarak sulh taraftar bulundu$u iin muzaffer ordularmz durdurarak, heyet-i murahhasamz Dozan'a g(nderdik aylardan beri mzakerat, mnaka!at devam etti" 1uhatablarmz hukukumuzu tasdik etmi! olmad" 5onferanstaki muhatablarmz bizimle d(rt senelik de$il, yz, d(rtyz senelik hesabat r'yet ediyorlar ve hala muhatablarmz /smanl 7evleti'nin tarihe kar!t$n ve bugn yeni Trkiye'nin mev%udiyetini, bunu kuran milletin ok azimkar, imanl ve %eladetli oldu$unu, istiklal-i tamm ve hakimiyet-i milliyesinden zerre kadar fedakarlk

ya amaya%a$n hala anlayamam!lardr" 'u yzden .tilaf 7evletleri dar- tereddt oldu" .stedikleri kadar tereddt edebilirler" 'u millet artk kararn vermi!tir" 'u millet iin tereddt devirleri oktan gemi!tir" 8=ek srekli ve ek !edid alk!lar9 7evletlerin hey'et-i murahhasmza verdikleri son roCe bittabi !ayan- kabul g(rlmedi" <e di$er murahhaslar gibi bizimkiler de vaziyeti hkmet ve i%ab ederlerse, me%lise izah etmek zere memlekete avdet ediyorlar" Tabii istizahat ola%aktr" ;ihayet btn %ihan bilsin ki, bu millet istiklal-i tammnn temin edildi$ini g(rmedike yrme$e ba!lad$ yoldan bir an tevakkuf etmeye%ektir" 8Alk!lar9 'iz kimseden fazla bir!ey istemiyoruz, her medeni milletin malik oldu$u !eylerden mahrum edilmemeliyiz" +aklarmz tabii me!rudur, bize lazmdr" ;e kadar hakl isek bunu mdafaa iin de memleket ve milletimizin kabiliyet ve kudreti de o kadardr"8Alk!lar9 Efendiler; 4(rlyor ki, bu kadar kat'i ve yksek bir zafer-i askeriden sonra dahi bizi sulha kavu!maktan men'eden esbab do$rudan do$ruya esbab- iktisadiyedir, mlahazat- iktisadiyedir" )nk bu devlet, bu millet hakimiyet-i iktisadiyesini temin ederse, o kadar kuvvetli temel zerinde yerle!mi! ve teali etme$e ba!lam! ola%aktr ve artk bunu yerinden kmldatmak mmkn olamaya%aktr" .!te d!manlarmzn, hakiki d!manlarmzn muvafakat, bir trl rza g(stermedikleri budur" Efendiler; 'u fi'len vaki olmu!tur" &ulh denilen !eyin temini iin e%nebilerin bu hakikati itiraf etmemekteki tereddtlerine mantki mana vermek mmkn de$ildir" )ok !ayan- arzudur ki, ek yakn bir zamanda onlar da bu hakikati itiraf ederler ve btn %ihan- medeniyetin ek byk hahi! ve tahassrle intizar etti$i sulhun in'ikadna mani olmak mes'uliyetinden i%tinab ederler" *imdiden esbab- hayatiyetimizi temine ba!lam! bulunuyoruz" <e bittabi hal-i sulhun in'ikadnda daha byk inki!afat oluyor" 2akat muvaffak olmak iin ok al!mak lazm oldu$unu bilmeliyiz" .ktisadiyat, iktisadiyat diyoruz" 2akat arkada!lar iktisadiyat demek her!ey demektir" ,a!amak iin, mesut olmak iin, mev%udiyet-i insaniye iin ne lazmsa bunlarn kaffesi demektir, ziraat demektir, ti%aret demektir, say demektir, her!ey demektir" 'tn bu hususta el'an memleket ve milletimizin ne halde oldu$unu sizler ok gzel bilirsiniz" Tavsif etmek istemeye%e$im" An%ak memleketimizin vs'ati ve nfuzumuzun bu vs'atle ne kadar gayr mtenasib oldu$unuda hatrlaynz" 'u vasi ve feyizli to raklar i!leyebilmek, i!letebilmek iin noksan olan el eme$ini behemehal fenni alat ile telafi etmek me%buriyetindeyiz" 1emleketimizi bundan ba!ka !(mend(ferler ile ve zerinde otomobiller al!r !oseler ile !ebeke haline getirmek me%buriyetindeyiz" )nk garbn ve %ihann vesaiti bunlar olduka, !(mend(ferler olduka, bunlara kar! merkebler ve ka$n ile ve tabii yollar zerinde msabakaya k!mann imkan yoktur" 1emleketimiz ziraat memleketidir" 'u itibarla, halkmzn ekseriyeti iftidir, obandr" 'inaenaleyh en byk kuvveti, kudreti bu sahada g(sterebiliriz ve bu sahada mhim msabaka meydanlarna atlabiliriz" 2akat ayn zamanda snaatmz da tezyid ve tevsi etmek me%buriyetindeyiz" E$er sanat hususunda yine msamahakar olursak, o halde asar- sanayide yine hari%in hara-gzar oluruz, mahsulat ve mamulatn mbadelat ve servete inklab iin ti%arete ihtiya%mz vardr" Ti%aretimizin agyar elinde kalmas memleketimizin servetinden lzumu kadar istifade edememe$i bais olur" 2akat btn bunlar s(ylendi$i kadar basit ve kolay olmayan !eylerdir" 'unda muvaffak olabilmek iin hakikaten memleketin ve milletin ihtiya%na

mutabk esasl rogram zerinde btn milletin mttehit ve hemahenk olarak al!mas lazmdr" +ey'et-i aliyeniz bu esasatn en kymetlilerini in!allah bulu ortaya koya%aksnz 6Arkada!lar ben%e yeni devletimizin, yeni hkmetimizin btn esaslar, btn rogramlar iktisat rogramndan kmaldr" )nk demin dedi$im gibi her!ey bunun iinde mndemitir" 'inaenaleyh evlatlarmz o suretle talim ve terbiye etmeliyiz, onlarabu suretle ilim ve irfan vermeliyiz ki, alem-i ti%aret, ziraat ve snaatte ve btn bunlarn faaliyet sahalarnda msmir olsunlar, messir olsunlar, faal olsunlar, ameli bir uzuv olsunlar"6 'inaenaleyh maarif rogrammz gerek i tidai tahsilde, gerek orta tahsilde verile%ek btn !eyler bu noktai nazara g(re olmaldr" 1aarif rogramlarmz gibi !uabat- devlet iin tasavvur oluna%ak rogramlar dahi iktisat rogramna istinad etmekten kendini kurtaramazlar" Esasl bir rogram tesbit etmek, rogram zerine btn milleti hemahenk olarak al!trmak lazmdr" 'izim halkmzn menfaatleri yekdi$erinden ayrlr sunuf halinde de$il bilakis mev%udiyetleri ile muhassala-i mesaisi yekdi$erine lazm olan snflardan ibarettir" 'u dakikada sami'lerinin iftilerdir, sanatkarlardr, t%%arlardr ve i!ilerdir" 'unlarn hangisi yekdi$erinin muarz olabilir" )iftinin sanatkara; sanatkarn iftiye ve iftinin t%%ara ve bunlarn he sine, yekdi$erine ve ameleye muhta oldu$unu kim inkar edebilir" 'ugn mev%ut olan fabrikalarmzda ve daha ok olmasn temenni etti$imiz fabrikalarmzda kendi i!ilerimiz al!maldr" 1reffeh ve memnun olarak al!maldr" <e btn bu sayd$mz snflar ayn zamanda zengin olmaldr" <e hayatn lezzet-i hakikisini tadabilmelidir ki, al!mak iin kudret ve kuvvet bulabilsin" 'inaenaleyh rogramdan bahsolundu$u zaman adeta diyebiliriz ki, btn halk iin bir say misak- milisi mahiyetinde olan rogram etrafnda to lanmakta hasl ola%ak olan !ekl-i siyasi ise alel'ade bir frka mahiyetinde tasavvur edilmemek lazmgelir ve bade's-sulh vukua gelebile%ek b(yle !ekl-i siyasinin !imdiye kadar oldu$u gibi milletin azim ve imanyla ve vahdet ve tesandn birbirine mzahir olmasyla muvaffak ola%a$ hakkndaki kanaatim kavidir ve tamdr" Efendiler, +ey'et-i aliyenizin bugn akdedmi! oldu$u Trkiye .ktisat 5ongresi ok mhimdir" )ok tarihidir" ;asl ki, Erzurum 5ongresi felaket noktasna gelmi! olan bu milleti kurtarmak hususunda 1isak- 1illinin ve Ta!kilat' Esasiye 5anununun ilk temel ta!larn tedarik hususunda amil olmu!, messir olmu!, mte!ebbis olmu! ve bundan dolay tarihimizde, tarih-i millimizde en kymetli ve yksek hatray ihraz etmi! ise , kongreniz dahi milletin ve memleketin hayat ve halas- hakikisini temine medar ola%ak dsturun temel ta!larn ve esaslarn ihraz edi ortaya koymak suretiyle tarihte byk nam ve ok kymetli bir hatray ihraz ede%ektir" 8Alk!lar9 'u kadar kymetli ve tarihi kongrenizi k!ad etmek !erefini bana bah!etti$inizden dolay hassaten arz- te!ekkrat ederim" 8Alk!lar9 8Esta$furullah sesleri9 <e b(yle bir kongreyi akdeden sizlersiniz" 'undan dolay sizi !ayan- tebrik g(rr ve tebrik ederim" 8Te!ekkr ederiz sesleri9 5ongre k!ad edilmi!tir efendim"