FETH GRCANIN HARBYELLER

mer GRCAN

Kasm 2005, Ankara

Svari Yaynclk 2
FETH GRCANIN HARBYELLER! MER GRCAN
Bu Kitabn yayn haklar SVAR YAYINCILIKa aittir.
Svari Yaynclk, Ankara, 2005
Yayncnn yazl izni olmadan ksmen ya da tamamen hibir yolla aaltlamaz.

ISBN: 975-00000000
Editrler
Meryem ESEN
Glderen GRCAN
Hlya KOCABEY
Sema ZCAN
Figen ANDA
Yayna Hazrlayan
mer GRCAN
Kapak Tasarm
Zeki ZBEN

Svari Yaynclk Datm ve Pazarlama

Sakarya Caddesi 526. Sokak Elele Sitesi 4. Blok No: 1
Gzelkent-Eryaman/Ankara
Tel: 0312. 282 49 37
suvarikitap@yahoo.com
omer.gurcan@emo.org.tr
tuncaycelen@hotmail.com

Bask
ART OFSET
Matbaaclk Yaynclk Organizasyon San. ve Tic. Ltd. ti.

2. Cadde 38. Sokak No: 8/11 Balgat/Ankara

Tel: 0312. 284 41 25 Fax: 0312. 284 29 89
www.artofset.com.tr e-mail.zozben@artofset.com.tr
1. Bask leri Yaynclk ubat 2005
2. Bask Kasm 2005 Ankara

kmm bir kavgadan

vurmuum sokaklara
sokakta tank paleti
sokakta ddk sesi
sar sar yapraklarla birlikte sanki
dallarda insan iskeletleri
asacaklar AYDEMR'i
asacaklar GRCAN'
belki bakalarn
pis bir ota demi gibi szlyor genzim
dklyor etlerim
sar yapraklar gibi
asmak neyi kurtarr
sar sar yapraklar kuru dallara?
(Hasan Hseyin-Haziranda lmek Zor)

Trk Halknn kaderi tarih boyunca aldatlmln bir servenidir. Tanzimat da hayat
deitirmedi, Birinci Merutiyet onun dnda bir hareketti. kinci Merutiyet ilelerine yeni aclar
ekledi. Btn bunlardan sonra Kurtulu Sava, Trk milletinin bamszlk azminin uurlu ahlan
ve Atatrk devri, halkn kendi kiiliini idrake hazrlay yllar idi. Bunu halkn yeniden aldatl
olan ok partili devir takip etti.
Fethi Grcan

Burada efsaneleri, devrini tamamlam sloganlar ve tkenmi kiileri bir yana brakp geree
inmenin yeri ve tarihi zamandr.
te biz ulusal iradenin gerekten tecellisi iin ona engel olan politik, ekonomik ve sosyal
mnasebetleri ulusun ounluu lehine ortadan kaldrmak istiyorduk.
Bu mnasebet yarn mutlaka koparlacaktr. Bu koparmay kimlerin araclyla yapacaktk?
Kafasyla yeni nesil Atatrkn Cumhuriyeti emanet ettii, aslnda halkn mutluluunu salamay
tavsiye ettii genlik ile yapacaktk. Daha dorusu onlar yapacakt. Bu phesiz dar anlamyla
genlik deil, yurdun her yannda, her kesiminde dncesiyle ve yapclyla devrimci olan zinde
gtr
Fethi Grcan

lmn karsnda ve tanr ile adaletin huzurunda bulunduum u anda, Atatrke vgler yazmak
iin kaleme sarlan air kadar vicdanm rahat. Uruna can verecek adamlar bulunduuna gre,
davamzn daha gl olarak yaayacana inanyorum.
Ve diyorum ki Atatrk lmtr ama var olmakta devam ediyor. imdi ben de leceim ama
Atatrk ilkeleri, lmmle ok daha yce bir deer kazanacak
Fethi Grcan

TEEKKR
Sene 1963. Evimiz aabeylerle dolup tayor. Bazen niformal bazen sivil. O zaman tandm onlar.
Onlar Harbiyelilerdi.
ok kalabalktlar. Zordu isimlerini renmek. 15 yandaydm. Kardelerimle onlara isimler taktk.
Arap ocuu, Ky Delikanls, Karanlk Gz, Gitar gibi.
O zamanlar onlar sevmitik. Byynce daha da ok sevdik. Olaylar detayl olarak inceleyince
onlar gzmde daha da byd.
Aabeylerimdi onlar benim. Onlar Ad ve Soyadlar ile tarihte yerlerini aldklar iin, bende yle
hitap edeceim.
Arap ocuu diye adlandrdmz nder Aydnlnn sevgisine doyamadm. Bizi brakp erkenden
Komutanlarnn yanna gitti. Yine mi orda ihtilal planlayacaklar!
Ky Delikanls Osman Yetkin hapisten ktktan sonra, hep bizdeydi. Annemle saatlerce
konuurlard.
Ya Benal Tanln fkeli kfrl alamalar. Bol bol gldren kfrleri.
1969 ylnda havac renci niformam giydiimde, Harbiyeden kopartlan aabeylerim, kendileri

niforma giymi gibi sevinmilerdi. 12 Martta niformam sklp alnd zaman, onlarn 21 Mays
sonras aclarn, isyanlarn daha bir katmerli anladm. Onlar daha da ok sevdim.
68 genlik olaylarnda Gitar diye ad taktmz Zihni etiner ile omuz omuza idim.
12 Eyllde Erol Diner ile beraber, Mamakta onlarn yatt ayn kouta yatarken onlarn
zlemlerini yaayarak, rendim.
te o gnlerde Nebi Barlas, ailemizin hep yanndayd. 12 Eyll dneminde skynetim
mahkemelerinde genler iin yreini hibir karlk beklemeksizin ortaya koyan avukatt. Kz
kardeim Semay Metris Cezaevinden karmak iin stanbul Skynetim mahkemesinde
haykryordu: Trk ordusunun en yiit subay Fethi GRCANn kzn savunmaktan onur ve eref
duyuyorum. Bu haykr mahkeme heyetini hop oturtup hop kaldrd. Bir Ankarada bir stanbulda
bizleri kurtarmak iin rpnd.
Dier bir aile avukatmz Vahit zsoy. Yazhanesinde Komutan Fethi Grcann resmi asl durur.
Ve niceleri...
Babam onlar sevip, gvenmekte haklyd. Ayn karakter onlarda da vard.
Onlar 27 Maysn kararl takipileri ve 68 Kuann ncleriydiler.
Onlar FETH GRCANn HARBYELLERydi
Onlar yetitiren Anne ve Babalarna sonsuz teekkrler.
Bu kitab onlarn elerine, ocuklarna ve torunlarna sevgilerimle sunuyorum. Onlarla ne kadar
vnseler azdr.
GRCAN ALES Adna
mer GRCAN ANKARA/2004
omer.gurcan@emo.org.tr
Ankara 1.Nolu As. Ceza evi
22.Austos 1963
dealist Kardeim
Gen ve kk rtbedeki arkadalarmzn memleket davalarna byk bir ak ve inanla eilmeleri
aziz milletimizin bekas iin bir garantidir.
Atatrk ilkeleri uruna demir parmaklklar arkasnda, hrriyetlerinizden yoksun, sevdiklerinizden
uzak geen gnleriniz yurdumuzun gelecei iin en byk yatrm, sizler iin bir iftihar vesilesi
olacaktr.
hanete uramak, dolaysyla baarya ulaamamaktan, strap ve zntyle gemesi icap eden
gnlerim, sizde grdm azim, irade, vatan ve millet sevgisinin verdii kla nurlanyor. Gelecee
sonsuz bir gvenle bakyorum.
Var olun gen idealistler. Sevgilerimle
E. Sv. Bnb. Fethi Grcan
**(Temen Tuncel Orhan dan alnmtr.)

NDEKLER
I Aldattm, Aldattm 17
Unutulan mzalar 19
Partiler, Parlamento, Ekonomik ve Sosyal kar Gruplar Gayrimeru Hale Gelmitir 19
Fethi Grcann Askeri Mahkemede Verdii Savunma 23
Devletin Gayesi Halkn Mutluluunu Salamaktr 23
27 Mays Hazrlayan Sebepler Halen Mevcuttur: 26
Anayasay Gerekten Kimler hlal Ediyor? 30
Gcmz Devrimci Genlikten Alyoruz 39
Beraat Tarihin Hkmne Brakyoruz 41
II Harbiyeliler Anlatyor 43
Harbiyeli Aldanmaz 45
OSMAN YETKN (9. Blk 4170 Yaka Nolu renci) anlatyor 45
lk syan: Tekmil Verilirken Katlmayp Pijamalarla zliyoruz 46
Emekli Komutanmz Aydemiri Selamlyoruz 47
nder Aydnl Bakanlndaki Gizli Komite 47
Komutanlarn kametine Protesto Yry Dzenliyoruz 48
Gizli Komitenin Aydemirle lk Temas 49
Polis ve MT Ses karmyordu, Yoksa Bizden miydi? 50
Alpaslan Trke 21 Mays Harektn hbar Ediyor 51
Aydemirle Harbiyelilerin Temasn Salayan Bizdik 51
Kayseri Valisi OIacakmm 52
Evlatlarn Yemeyen htilal Yoktur 53
21 Mays Harekatnn Nedenleri 54
Bu Saatte htilal Olmaz 55
Biz Hazrdk Ama htilalin Kurmaylar Ortada Yoktu 56
Genel Kurmay Tarafndan Yaylm Ateine Tutuluyoruz 57
Keyifle arap en Gen Subaylar Grnce htilal Baarl Oldu Sandk 59
Menderesin Asld Maddeden Tutukluyuz ve Artk Bize Gn Sonrasnn Subaylar Gzyle
Baklmyordu 61
Beni Eleveren fadeleri Reddettim 62
Nbeti Her Geldiinde 63
Kuruna Dizmeye Gtrecek Sanyordum 63
Artk 1. Ligde Oynuyorduk: Aydemirle Birlikte Tutukluyuz 64
Ali Elverdi Aydemirin Ayaklarna Kapanm 65
Aydemir ve Grcan Dnda htilali stlenen kmad 65
Mahkemeler Bizim in Evcilik Oyunu Gibiydi 66
Grcan: Bu Genleri Brakn, Bizi Asn. Adalet Tecelli Eder 67
Lider Benim. Hesabn Benden Sorun. 68
Hakim Ali Cesurun antasndan kan Kadn Kilotu 69

dam Karar Okunurken Aydemir ve Grcan Ta Gibiydi 70

Harbiyedeki Gizli rgt 71
NDER AYDINLI (9.Blk 1375 yaka nolu renci) Anlatyor 71
Gerekirse Talat Aydemiri Bile Devirecektik 71
htilalin Kanunlarna Tam Uyamadmz in Kaybettik 71
Memduh Tama Beni Grnce Kamaya Balad 72
Harbiyede Gizli rgt Nasl Kurduk 74
Harbiyelilerin Muhafz 75
VAHT ZSOY (12.Blk 4930 Yaka Nolu renci) Anlatyor 75
Harbiyelilerin 22 ubatlara Byk Saygs Vard 75
Beklenen Gn Geldi 77
Fethi Grcan Grnce Alarm Verdik 78
Fethi Grcan Bir Eliyle Cip Kullanrken Dier Elinde Thomsonla Taarruz Ediyordu 79
Nezihi Frat htilale Kar kan Albay Dipikliyor 81
Fethi Grcan 20/21 Mays Gecesinin valye Ruhlu htilalcisiydi 83
Albay Orhan okdeeri Mahkemede Yuhalyoruz 84
Duruma Hakimi: Bunlar Gzide Harbiyeliler 86
ngilizce retmeni Olarak Fethi Grcan Seiyoruz 88
Fethi Grcan Kaar Diye Rntgen in Hastaneye Salmadlar, Rntgen Cihazn Hapishaneye
Getirdiler 89
Kzlba Hapishane Mdr! 90
At Bile Atln Bilirken Baz nsanlar nsanlklarn Bilmiyorlar 92
htilal Yasa Tanmaz 95
ZHN ETNER (12.Blk 4922 yaka nolu renci ) Anlatyor 95
61 Seimleri Sonucunun Askerde Yaratt Rahatszlk 95
Harbiyeli Soruyor ''N'olacak Bu Memleketin Hali 97
Atatrk Tabur nnc Tabura Silah ekiyor 97
Fethi Grcan Kk' Kuatyor 98
Darbe Yaplmal Diye Dnyoruz 99
Grcan: Amacmz Yoksul Halkmzn Bulgurunun Yanna Bir Tas da orba Eklemektir 100
Fethi Grcan Halktan Yana Bir htilalden Sz Ediyordu. 101
Memduh Taman Onbalar Cuntas 102
Harbiyeli Hazr Komutanlar Ortada Yok 102
Komutanmz Talat Aydemiri Evinden Alyoruz 103
Ali Elverdi Yalvaryordu 104
Paa da Sizsiniz Komutan da 105
Sunay'n Evine Baskn 106
Tank Teslim Alnyor 106
Grcan'la Ankara Sokaklarnda 107
htilalden Sonra nder Aydnl Ankara Valisi Olacakm 108
Duruma Yargc Bile Bize Kar Sayglyd 108
Fethi Grcan Hapisten Kamay Planlyor 109
Aydemir Ba Almasn Bilemedii in Baarsz Oldu 110
htilal Yasa Tanmaz 111
Harbiyeli Silahn Teslim Etmez 113
MMET SARI (12 Blk 5059 Yaka Nolu renci) Anlatyor 113
Bu Gece htilal Olacak Yanmdan Ayrlma 113
Silahlarmz zerinde Yemin Ettik 114
Grcan Sizi Yalnz Brakmam 115
Hedef Genelkurmay Bakan 116
Memduh Tama Yarbay Sanyorum 117
Aydemir: Ke Kapmaca Oynamyoruz, htilal Yapyoruz 118

Faruk Grleri de Tutukluyorum 119

Harbiyeli Silahn Teslim Etmez 119
Sunayn Evini Bastmz in Eleba Sayldk 120
Duruma in Sunayn Evine Gtrlyoruz 121
Talat Aydemir dam Edileceine nanmyordu 122
Mebbet Alan Alaattin Aan Apoletlerini Hakimin nne Att 123
Gkgrltsn Bizi Hapisten Kurtaracak Jetler Sanyorduk 124
Kurban Edilen Harbiyeliler 125
NEB BARLAS ( 10.Blk 4366 Yaka Nolu renci )Anlatyor. 125
Binbam, Sana Layk Olmaya altk 126
Gtrldmz Ua Karmay Planlyoruz 127
Paa! Paa! Kendinizi nsani Duygularn Rehavetine Kaptrmayn 129
Harbiyelilerin Kurban Edilmesinin Anatomisi 129
21 Mays: Bugn Bayram 132
NEZH FIRAT (12 Blk 4331 Yaka No Lu renci) Anlatyor 133
31 Marttaki Harekatmz Erteleniyor 134
Fethi Grcan Evini Gzetleyenlerin Resmini ekmiti 135
Thomson Mermilerini nder Aydnldan Alp Dattk 135
Nbeti Amirleri Tehdit Ediyoruz 136
Deniz Kuvvetleri Komutannn Arabasn Taryorum 137
Beni Tehdit Eden Korgenerale Cevabn Veriyorum 137
nderi Talat Aydemirin Ele Verdiini ddia Ediyorlar 138
Vurucu Kuvvetin Ba Fethi Grcand 139
MT Bana birlii Teklif Ediyor 141
Kelepelerimizi Tarakla Ayoruz 142
Rzgara Gre Yelken Amay Reddettik 143
TURHAN BNAY (12 Blk 4970 Yaka Nolu renci) Anlatyor 143
syan Halinde, Her Subay lk Grd Birlie Komuta Eder 143
Gsmdeki Numaray Skyorum 144
Jetler Bize Ate Ayor 145
Savcya Hepimiz Ayn fadeyi Veriyoruz 146
Kalpleri Vatan in arpan 1459 Harbiyeli 147
ZHN YEN'in Mahkeme Salonunda Tuttuu Not Defterinden (Defterin tamam kitabn son
blmnde verilmitir.) 147
13 Haziran 1962 Perembe, Harp Okulu, Ankara (Durumalarn lk Gn) 147
14 Haziran 1963 Cuma 150
15 Haziran 1963 Cumartesi 151
17 Haziran 1963 Pazartesi 152
III Yalnz Braklan Harbiyeliler 153
Harbiyeliler Ve Fethi Grcan 157
Yarbay Osman Deniz Anlatyor 157
21 Mays Harekatnn Plan 157
Alpagut ve Yalta Grevini Yapmaynca, Harp Okulunda Alarm Veren Fethi Grcan Oldu 158
Aydemirin Cenazesindeki Yalnz Harbiyeli 161
Alnd in htilale Katlmayan Binba 161
Binba Bahtiyar Yalta anlatyor: 161
Sizlere Baknca Subaylmdan Utanyorum 162
Hava Kuvvetleri Komutan: 162
Harp Okulu Bizi Kuatt, Birazdan da Tutuklayacak 162
htilal Giriiminin Kaybedildiini Anlayan Hava Kuvvetleri Komutan Jetlere Harbiyelilere
Saldrma Emrini Verdi 163

Biz Harbiyeliler Sanki Her Gn Aslyorduk 165

imdi de lsnn Peinden mi Gideceksiniz? 166
62li Temen Sayesinde Orduevinde Kalyorum 168
htilal ocuklar Byd 170
Yazgl Aldoan (htilal ocuklar Byd Hrriyet Gazetesi) Yazyor 171
Tatbikat Deil, htilalmi 171
Biri Daha, Biri Daha 172
Kahraman valye Fethi Grcan, Canavar Teslim Alyor. 173
Seluk Vurulmu, Beyni Miferinin ine Akm 174
Katla Katla Alyor 174
Harp Okulu rencileri Tamamiyle nfa Edilmitir. 176
Bu Mthi Bir Deneydi 177
Er Maa Alacakmz! 178
Size Hi Bir Krgnlm Yok 180
Hepsini Asmak Gerek 180
Buras Atatrkn Okulu ! Nasl Kurunlarsnz! 182
ankayaya ki Tane Salla 182
lk Atei Biz Yedik 183
Bana Bayrak Devrildi 184
Fethi Grcan Sigaras 184
Durum Muhakemesi 184
O Gece 185
Onlar Akan Irmakt 186
Mutlaka Denize Ulaacaklard 187
htilalin Svarisi (Nesrin Turhan Doan Kitap) Anlatyor 187
Atatrkn htilalci, Kurtulu Savann htilal Olduunu Bilmeyen Savcya fade Vermem 188
nder Aydnlnn Dimdik Duruu 188
Haydi Spora! 189
Olmaz Olmaz 190
Kes Sesini. Harp Okulu Sr Deildir 191
Genlerden Utann 192
Bir Temen Tankn Nereye Saklasn 193
Cevap Vermiyorum 193
Onlar Akan Irmakt, Mutlaka Denize Ulaacakt 194
IV Tanrlar Kurban stiyor 195
Nbeti Amirlerin Mahkeme fadeleri 197
Okul Nbeti Amiri Top. Yb. Behzat Tanrn fadesi 197
3'nc Tabur Nbeti Subay Nb. Yzb. Nihat endoan'n fadesi 212
Nbeti Baretmen . Yb. Necati Taylan'n fadesi 217
Tank stihbarat Subay Sabahattin Saymsoy'un ifadesi 219
5 Mays 1963'te verdiimiz raporun zeti: 222
1468 Harbiyeliyi Okuldan Atan Yksek Disiplin Kurulu Karar 225
Haklarnda Kara Harp Okulu disiplin talimatna gre 226
Gerei Dnld 235
En Byk Harbiyeli Cevap Veriyor (1283 Yaka Nolu renci Mustafa Kemal Anlatyor) 237
Ne Komik ve Ac Deil mi? 239
21 Ekim Protokol 240
9 ubat Protokol 242
Cezalandrlan 1468 Harbiyeli 244
75 SANIK 246

4 sene 2 ay hapse mahkum edinler 246

2 No.lu Skynetim Mahkemesi'nde Yarglanan ve Disiplin Kurulu Kararyla Harp Okulu'ndan
atlan Harbiyeliler: 247
Bin Selam Sana Harbiyeli 260
V MAYIS AACI 262
Halka Dnk Olmayan Dzen, Mutlak Deitirilmelidir 265
20/21 Mays Harbiyeliler Cemiyeti 265
Dn-Bugn, Vahit zsoy - 1970 265
HSEYN ATAY 274
Birlikten Kuvvet Doar 277
Yaratl Ve Sonras 280
Haziranda lmek Zor, Hasan Hseyin Korkmazgil 289
VI Zeki Yeinin Gnl 274

I
Aldattm, Aldattm

Unutulan mzalar
Genel Kurmaydan gelen eliler Sunayn yazl bir taahhtnamesini getirdiler. Ben Hukuk deeri
olmadn syledim. nn'den getirelim dediler. Saat 02.30 raddelerinde onu da getirdiler. Yine
Hukuk deeri olmadn syledim. Kd getiren kurmay Albay, Onun altndaki imza, Lozan
Sulh'ne imza koyana aittir. Her trl taahhdn yerine getirecektir dedi. Ben de cevap olarak O
taahhtlerin yerine gelip gelmeyeceini bundan sonraki gnler gsterecektir dedim. Taahhtlerin
yerine getirilmedii hdiselerle meydana kmaktadr.
Talat AYDEMR
22. ubat.1962
Derhal herkesin normal vazifelerine dnmeleri artyla imdiye kadar kan dklmesine meydan
verilmediinden dolay hadiselere katlanlar hakknda kanuni takibat yaplmayacana hkmet ve
devlet bakanlarndan aldm teminta dayanarak ben de sz veriyorum.
Org .Cevdet SUNAY
Genelkurmay Bakan

Unutulan imazalar Cevdet Sunay ve smet nnnn Talat Aydemire verdii yazl teminatlar.
Silahl Kuvvetler ba komutannn emirlerine uymak ve giriilen harkata derhal son vermek
artyla, imdiye kadar kan dklmesine meydan verilmemi olmas gznnde tutularak harekta
katlanlar hakknda hibir cezai takip yaplmayacana hkmet bakan olarak sz veriyorum.
23-UBAT-1962, Saat:01:00
BABAKAN
mza
SMET NN
Sonu olarak, Talt Aydemir kan dklmesin diye ve nn'den hibir cezai takibata
uratlmayacaklarnn garantisini veren imzal bir belge ald iin hareketi durdurdu. Ama sonralar

Trkiye'de binlerce gencin kan dklecekti. Ayrca, "Siyaset" te sz deil gn kurtarmak

nemliydi. leride Sleyman Demirel'in formlletirecei gibi, "dn dndr".
Oysa Aydemir politikac deil askerdi. Onun inancna gre asker verdii szde dururdu. nn de
Kurtulu Sava Kahraman unvanl, stelik Lozan Antlamasna imza koymu eski bir askerdi.
Aydemir yine de yazl bir belge almakta srar etti. nn'nn sznde duraca konusunda pheleri
vard, belge tarihe geerdi. Nitekim, nn'nn politikac yan ar bast ve dn dnd. Ertesi
gn 22 ubat direniine katlan gen subaylar emekli edildiler.
Hadi diyelim, emeklilik hakkn kazanm subaylarn emekli edilmeleri normaldi!
Ya, emeklilik hakk kazanmam Binbalarn, Yzbalarn, stemenlerin, Temenlerin,
Astsubaylarn ordudan tart edilmeleri, maasz braklmalar? Bunun ad Ordudan tard. Tm
haklarnn gasp. Asker iin en byk ceza idi. Sorgusuz sualsiz cezai takip. Sorgusuz sualsiz kanuni
takibat.
Eer 22 ubat direniileri hakknda bir dava almadysa; bu, htill protokollerine imza atm
generalleri korumaktan baka bir ey deildi.
Lafa gelince her biri farkl tonlarda grlemi, fakat 22 ubat'ta psm generaller bu lkeye lazm
olacakt!

Partiler, Parlamento,
Ekonomik ve Sosyal kar Gruplar
Gayrimeru Hale Gelmitir
Fethi Grcann Askeri Mahkemede Verdii Savunma

20-21 Mays askeri ayaklanmasna fiilen ve fikren katlm bir sank olarak huzura getirilmi
bulunmaktaym. Ben bu harekata evvelemirde memlekete ve millete hizmet gayesi ile katldm. Bu
fiilimde asla ahsi bir menfaat ve endiem olmamtr. nandm, doru ve faydal telakki ettiim
bir ie kartm. Hareket tarzmz hakknda en adil karar tarih verecektir. Durumalarn balad
gnden karar gnne kadar su telakki edilen fiillerimin hesabn en kk teferruatna kadar
naklettim.
Bana isnat edilen fiilin savunmasn bir baka cepheden yapacam. Savunmamn dier ksmlarna
avukatlarm temas edeceklerdir.
Devletin Gayesi Halkn Mutluluunu Salamaktr
Biz hakllmzn savunmasn modern devlet grnde bulmaktayz. Bu gre gre, devletin bir
fonksiyonu ve bu fonksiyonu gerekletirmek iinde bir otoritesi vardr. Bu fonksiyonun gayesi
halkn mutluluunu salamaktr ve mutluluk saland mddete meru bir devlet otoritesi var
demektir. Yoksa bu otorite gkten inmemitir. Dier bir deyimle bir yanda devletin amac halkn
mutluluunu salama te yandan bu mutluluu salamann amac da devlet otoritesidir. Bu itibarla
kanunlar ve devlet messeselerinin verdii her trl hukuki emirler z itibariyle bu amaca kar
olamazlar. Aksi takdirde meru deildirler.
Siyasi partilerin mevcudiyet sebebi de, ulusal iradenin ynnden saptrlmas deil, bilakis halkn
gerek kollektif menfaatlerinin aksettirilmesidir. Aksi halde halkn egemenliinden sz edilemez.
Biz hakllmz Trkiyede yukarda ksaca belirttiimiz genel prensiplere uyulup uyulmadna
gre iddia edeceiz ve gstereceiz ki, Trkiye politikasn ynetenler, parlamentosu ile ve
hkmeti ile halka ve gerek halk hakimiyetine kardrlar. Bizim harekatmzn meruluu onlarn
hareketlerinin gayri meruluundan domaktadr.
Trkiyede devlet idaresinin meru olup olmadn ortaya koyabilmek iin halkn, onun
ihtiyalarnn karlanp karlanmadn anlamak gerekir. Bunu yurdumuzda sosyal dengenin nisbi
de olsa bulunup bulunmadndan karabiliriz.

evremize bakalm. Aslnda bir birinden mstakil olmayan alanlarn, ekonomi, politika, eitim,
askerlik, din ve ahlak dallarndan, hangisinde byk atmalar yoktur.
Bu sahalarda meselelerin zmlendii nispeten sosyal huzur saland grlmekte midir?
Buradan karacamz sonu halk ihtiyalarnn geni lde ortaya kt, devletin bunlar
uzlatrc bir fonksiyon yerine, aksine uyuturucu bir tutumda bulunduudur.
Devlet otoritesinin meruluu, Halk yararna davranndadr demitik. Yani dier bir ifade ile
otorite devlet davranlarnn ancak halkn gerek iradesine uyulduu nispetinde merudur ve halk
yararnadr.
yleyse btn mesele gerek halk iradesinin tecellisidir. Halkn ve toplumun karna ve
demokrasiye kar tutum sz konusu ise yukardaki manta gre irade saptrlm, yanl yollara
sevk edilmi demektir.
Acaba, Trkiyede milli irade ulusun ve yurdun karlarna uygun bir ekilde tecelli etmi midir,
yahut ettirilmi midir?
Bunun iin devlet iradesinin ileyiine nce anayasadan baz prensipleri tekrarlayarak, sonra da
olaylar ampirik adan ele alarak bakalm.
Trk Halknn kaderi tarih boyunca aldatlmln bir servenidir. Tanzimat da hayat deitirmedi,
Birinci Merutiyet onun dnda bir hareketti. kinci Merutiyet ilelerine yeni aclar ekledi. Btn
bunlardan sonra Kurtulu Sava, Trk milletinin bamszlk azminin uurlu ahlan ve Atatrk
devri, halkn kendi kiiliini idrake hazrlay yllar idi. Bunu halkn yeniden aldatl olan ok
partili devir takip etti.
27 Mays Hazrlayan Sebepler Halen Mevcuttur:
27 Mays sonrasn ise burada konuuyoruz. Bir mukayeseye geelim. Hkmet Bakannn adalete
bask addedilebilecek bir sorumsuzluk ve pervaszlkla, en erefsiz diye adlandrd 20-21 Mays
hareketi ile 27 Mays hareketini karlatralm. 27 Mays hareketi meruluunu, halk iradesinin
tecellisine engel olan Anayasa d davranlara kar oluundan almaktayd. Bu hareketin at
devrin meruluu ise, o engellerin yklp yklmadndadr.
27 Mays hareketi, aslnda, belirli bir statkonun tayin ettii sosyal sisteme kar mdr, yoksa o
statkoyu kabul edip, sadece o statko iinde Anayasa d hareketlerde bulunduu kabul edilen bir
ka kiiye mi kardr. Eer statkoya kar deilse, milli iradenin gereklemesine sadece birka
kiinin engel olduu faraziyesine dayanmaktadr. Bu ok sbjektif, iptidai, ilim d ve romantik bir
hkmdr. Gerekte kiilerin hareketleri byk lde statko tarafndan tayin edilir. Aslnda 27
Mays ncesinde milli iradeyi saptrd sanlan ahslarn hareketleri sebep deil neticedir. u halde
27 Mays ve ondan sonras, bu gibi ahslarn kmasna mani olacak deiiklikleri ve devrimleri
acaba getirebilmi midir. Bunlar yaplmad mddete 27 Mays hazrlayan sebepler halen
mevcut demektir ve gerekte halkn iradesinin tecellisine imkan braklmamaktadr. O manilerin
kalkmas kiileri yok etmek ya da azlarn tkamakla deil zinde kuvvetlerin kkl reform diye oy
birliine vard statkoyu deitirici devrimlerin, reformlarn yaplmasna baldr. Bu reformlar
gerekletirilmemi, yani halkn gerek iradesi ile devletin tutumu arasnda ayniyet kurulamamsa
27 Mays ncesi iin ileri srlen meruiyetsizlik iddialar bugn de temelde ayn deeri tayor
demektir. Bir dier ifade ile hadiseleri 27 Maysa gtren ruh bugn de daha yaygn daha uurlu
olarak yaamaktadr.
Biz Anayasay ihlal, ilga, tayir ve TBMM'yi skat ve vazifesini men'e teebbs etmekle itham
ediliyoruz. imdi gerei biz anlatalm. Grlecektir ki itham edilmesi gerekenler biz deil, aksine
parlamento ve bakan ile birlikte onun sorumlu hkmetleridir.
Anayasaya bir gz atalm. 2nci maddede syledim. Trkiye Cumhuriyeti insan haklarna
balangta belirtilen temel ilkelere dayanan milli, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
Buradaki demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti deyimi anayasa gerekesinde aklanmaya
deer. 27 Mays ncesinin sosyal ve ekonomik tasarruflara kar haykrn dile getiren 2nci
maddesinin gerekesini okuyalm:
Siyasi hayatnn demokratik olabilmesi iin iktidarn karsnda halkn fikrini, reaksiyonlarn,
umumi efkara aklayacak, ortaya karacak, kanalize edecek, vasta ve messeselerin zerinde

siyasal iktidarlarn basks, vesayeti veya tekelinin olmamasdr. Bu fasldaki siyasi haklar nce
siyasi iktidar halkn serbest rzasna, halkn muvafakatine dayanmaktadr. Siyasi haklar bu suretle
kii haklar blmnde zikrolunan haklarla birlikte Trkiyedeki siyasi rejimin kaynana halktan
alan bir umumi efkar rejimi haline getirmektedir.
amzn karmak sosyal iktisadi dnyas iinde daha fazla hrriyet ise, iktisadi ve sosyal
bakmdan zayf olan kiileri, gruplar korumak, bunlarn maddi ve manevi varlklarn gelitirme
artlarn hazrlama ve bunlara klasik kii hak ve hrriyetleri yannda iktisadi ve sosyal haklar
tanmakta kabildir.
Zamanmzn demokratik devleti bu neme sahiptir. Devlet hayat iinde bu himayenin ve
hizmetlerin salamasn bu alandaki engellerin kaldrlmasn istemek de sosyal haktr. Trkiye de
ada bir demokrasinin gereklerini yerine getirmek bu yolda yrmek zorundadr. nk tasar
kiinin sadece hrriyeti iin deil sosyete iinde bir iktisadi nite olarak varln devam ettirmeye
hakk olduunu kabul etmektedir. Tasar bu faslda tand ve salad iktisadi ve sosyal haklarla
sosyal adaleti gerekletirme amac gtmtr. nsana israf olunmaktan mani olunacak artlar iinde
grmek hakk tannmtr. Fakat yine zamanmzn bir gerei ve gerei olarak iktisaden az gelimi
memleket olan Trkiye bakmndan bir zaruretle karlalmaktadr. Yzyllarn ihmali sonucu
gelimemi olan sosyal ve iktisadi yapmz kalkndrma... bu da iktisadi, sosyal, kltrel kalknma
yolu ile devlete bir dev olarak yklenmitir. Devlet bu geni kalknma politikasn milli tasarrufu
arttrmak ve yatrmlar toplum yararnn gerektirdii nceliklere yneltmek sureti ile planlamak
zorundadr. ferdi mlkiyet, zel teebbs ve aile gibi esaslar toplumsal deeri iinde
dzenlemitir Anayasa tasarsnn 2nci maddesinin gerekesinde Trkiye Cumhuriyetinin vasflar
drt prensip ierisinde ifade edilmitir:
1- Trkiye demokratik bir Cumhuriyettir. Halk idaresi ve hak idaresine dayanr.
2- Trkiye Cumhuriyeti laiktir.
3- Trkiye Cumhuriyeti hrriyetidir, insan hak ve hrriyetlerine dayatlr.
4- Trkiye Cumhuriyeti Sosyal bir devlettir. Sosyal Devlet fertlere yalnz klasik hrriyetleri
salamakla yetinmeyip ayn zamanda onlarn insan gibi yaamalar iin maddi ihtiyalarn
karlamalarn da vazife edinen bir devlettir.
Her snf halk tabakalar iin refah salamay kendisine vazife edinen zamanmzn devleti iktisaden
zayf olan kiileri bilhassa ileri bakmndan bakalarna tabi olan ii ve mstahdemleri her trl
dar gelirlileri ve yoksul kimseleri himaye edecektir.
Bu suretle hem insan ahsiyetine hrmet etmek vazifesini yerine getirecek klasik hrriyetlerin
gereklerle alay eden bir mahiyet almasna izni olacak hem de geni halk tabakalarnn refaha
kavumas sayesinde toplum hayat iin daha verimli olmalar hedefine ulalacaktr. Gerekten
maddi maliye iktisadi imkanlarndan yaama iin zaruri olan gelir kaynaklarndan ve o varlktan
mahrum olan halk tabakalar iin klasik hrriyetler yalnz kat stnde parlak fakat bo laflardan
baka bir deere sahip olamaz.
Anayasa gerekesinin yukarda sz geen birka paragraf ve bunlara gre yazlm maddelerin
modern devletin grevlerini ve ayn zamanda uymas gerektii kaideleri ak olarak saymtr.
Peki bu maddeler niin konmutur? 27 Mays ncesinde klasik hrriyetlerin kifayetsizlii idrak
edilmi ve bunlarn yannda ayrca sosyal ve iktisadi hak ve hrriyetlerin de gerekletirilmesi
zaruretine ve modern devlet kavramna uyabilmek iin bu maddeler konulmutur. Anayasann gerek
gerekesinde ve gerek kendisinde bu ve benzeri maddelere rastlanabilir. Yeri geldike bazlarn sz
konusu edeceiz.
Anayasay Gerekten Kimler hlal Ediyor?
imdi biz eski rejim devrini bir yana brakp 27 Maystan beri fiili rejimin, Anayasann yukardaki
maddelerinin zaman bahanesi ile savsaklanmas, ya da yok saylmas, halkn anlamayaca kans
ile kamu oyuna maksatl olarak yanl aksettirilmeye nasl cretle gidildiini gstermeye alalm.
Bu bakmdan biz, karsna getirildiimiz bu mahkemeye memleketi temel maddeleri ile birlikte bir
Anayasa Mahkemesi ve Anayasay gerekte kimin ihlal, tadil veya tayir ettiinin anlalmasnn
ve gerek hkmllerinin karara balanmasnn bir mahkemesi olarak grmekteyiz. Sayn
Mahkemenin karsna gelmeleri icap edenlerin u anda burada bulunanlarn olmamas icap ettiini

ispat edeceiz.
Ulusal irade ad altnda iradenin tahakkuna mani olanlar, Parlamento ve Partiler, Devrimleri ve
Atatrk geliimi kendi menfaatleri karsnda gren, menfaat gruplardr
Bu bakmdan ulusal irade ad altnda iradenin tahakkuna kimin mani olmakla gayri meru hale
geldiinin tarihi tespiti bu mahkeme huzurunda yaplacaktr. Gerekten amme efkar ne gibi
vastalarla saptrlr, aldatlr ya da Avrupa basnnda Trkiye hakknda kullanlan bir ifade ile
uyutulur. Bunlar yurdun bugnk ve yarnki yksek menfaatlerine kar tutumlar ile:
a) Parlamento
b) Partiler
c) Devrimleri ve Atatrk geliimi kendi menfaatleri karsnda gren menfaat gruplardr.
a) Parlamento
15 Ekim seimlerinden sonra Anayasann amir bulunduu sosyal ve ekonomik engelleri kaldrmak,
milli iradenin yollarn amak ve onu szden gerek hale getirmek yerine, deneklerini arttrmak
abas iinde terii vazifeye balamtr. Yine eski borlarn tecili hususunda Grsel'in vetosuna
ramen srar edileri millete esefle takip edilmitir. Parlamentonun bu tutumu halkn yararna ve
iradesine uygun deil, hatta tamamen aykr idi.
Bunlar gerekten milli iradenin temsilcileri iseler, cumhurbakan seimi ve hkmetlerin
kuruluunda nn'nn bakanlnn cebre varan srarla salanmas gayretleri karsnda nasl
muvafakat etmilerdir ve bunu nasl millet temsilcilii ile badatrmlardr.
Parlamento, anayasann emrettii reformlarn yaplmas ve ilkelerinin gerekletirilmesi grevlerini
yapmakta anayasann devrimci ruh ve niteliinden yoksun kalmtr. Meclisin devam, toplanma ve
alma tarz bu gerei ortaya koymaya kafidir.
Buraya, mevcut sistemin nimetlerinden en ok faydalanmasna ramen Babakann seviyesiz
szcs ve damadnn dergisi Akisin 20 Nisan 1963 tarihli parlamentoya kar en ar ithamlarda
bulunan nshasndaki bir paray sunuyoruz:
Bir gn bu parlamentonun baz mensuplar bir hareket olur da memleketi felakete gtrrlerse,
mutlaka demokrasiye sahip kmamak suuyla yarglanmak ve cezalarn en arna, amma en
arna maruz braklmaldrlar diye balayan yaz yle devam etmektedir:
Bu milletvekilleri sktklarnda; Memlekette demokrasi dmanlar var! Memlekette dikta
idaresi var! diye haykran milletvekilleridir. Hi ftur duymadan, bazlarnn yzleri kzarmadan ..
Halbuki demokrasinin bir numaral dman kendileridir ve kendilerine hibir meyyide tatbik
etmeyen, o canlarndan ok sevdikleri paralarn kesmeyen, o milletvekillii sfatlarn kaldrmayan
grevini ciddiye almayan, grevini yapmayan Bakandr, Bakanlk Divan darecileridir.
Eer demokrasinin byle yryecei, eer demokrasinin byle itibar bulaca bugnk bir ahsn
tarihi omuzlar stnde ykselen binann, ondan sonra da, byle ayakta kalaca hayal ediliyorsa,
feci ekilde aldanldn Trkiyenin btn damlarnn stne kp, haykrmak lazmdr. O bina
mutlaka onun temelini kemirenlerin bana yklacaktr. Trk Milleti ondan kurtulmasn, onu
bertaraf edip imdiki yolda yrmeyi mutlaka bilecektir. Ve bunun usul, aresi kabul ettiimiz
Anayasada yazldr.
Yazklar olsun gelmeyenlere, yazklar olsun en ufak ciddiyetten mahrum bulunanlara, haram olsun
kendilerine ve yedi slalelerine. Bu fakir milletin cebinden aldklar, bu fakir milletin ah mutlaka
kendilerini tutacaktr. Parlamentonun ite bu ilemezlii ve almazl yzndendir ki bugn dahi
gndeminde 180 madde birikmi bulunmaktadr. nk Parlamento ulusun ve yurdun bugnk ve
yarnki menfaatleri ile ilgili kararlar alacaklar yerde kiisel ve kk karlarn zm peinde
koan tipteki politikaclarn kulisi haline gelmitir.
Parlamentonun ve Partilerin reformlar ve plan hakkndaki tutumlar, aldklar kararlar, onlarn
kimden yana olduklarnn tarihsel belgeleri olarak kalacaklardr.
Buna sonra temas edeceiz. Halk adna halk iin politik kararlarn alnaca meclisin stnl
cumhurbakan ve babakan seimi, almaz ve ilemez grlen meclisin sk sk ordu ile tehdit
edilmesi, gerekte meclise ciddi hibir reformcu teklifle gelmemi olan hkmetin, meclise kar
kiisel tahakkm deil de nedir? Bu tehditleri savuranlarn halk adna hakl olabilmeleri, halka
gerekten yararl tasarlarla meclisi almaya zorlamalar halinde kabul edilebilirdi. Meclisi, ordu

ile tehdit edip parlamentoda hakimiyet kurmak abasnda olanlar, aslnda kiisel tahakkmleri
peinde koan demagoglardan baka bir ey deildir.
Bunun bir misalini yine mahut Akisin 21 Maystan nceki 27 Nisan 1963 tarihli nshasndaki
Ordunun temayl adl yazda bulmak mmkndr.
nnnn memleketi hem parlamento hem de orduyla birlikte idare ettiini grmemek iin kr
olmak lazmdr. Bunun anlam nedir? Byle bir durum varsa anayasaya kar mdr, deil midir?
nn meclis ve orduyu nasl idare eder ve bu d basnn dahi Babakann temsilcisi olarak kabul
ettii, bu dergide nasl yazlr?
nceden bunlarn cevab verilmeden biz buraya getirilemeyiz, ya da karnza onlarla birlikte
oturtuluruz.
Garip olan, Trkiyede demokrasiye kar bulunanlarn da demokrasiden bahsetmeleridir.
b) Partiler
Elbette partiler, demokratik hayatn kanlmaz unsurlardr. Kanlmaz bir husus da partilerin,
oylar aldklar kitlenin iradesiyle ayn ynde hareket etmeleridir. Baka bir ifade ile, partilerle
temsil ettiklerini iddia ettikleri halk iradeleri arasnda politik hayatn her kademesinde grnen
(Parlamento dahil) bir ayniyet bulunmasdr. Bu ayniyet olmaynca meruluk kendiliinden ortadan
kalkmakta, Trkiyede grdmz aldatma ve uyutma balamaktadr. Bylece ulusal irade
katledilmektedir.
Hem bu ayniyetten bahsedilip hem de ef hakimiyeti hkm sryorsa (bunun misalini sayn
yarglar hatrlarlar.) halkla parlamento arasnda ayniyet nasl olacaktr? Garip olan, Trkiyede
demokrasiye kar bulunanlarn da demokrasiden bahsetmeleridir.
Acaba sayn yarglar, byle bir ayniyetin sosyal gruplar itibariyle tezahrne imkan verilip, yol
alp, kamu oyunun ortaya kmasna ve onun en yksek seviyede bir politik karar haline
gelmesine, 1946'dan 1960'a kadarki dnemi bir yana, 27 Mays'tan zamanmza kadar aldatlmadan
alldna kani midirler?
Bu aldatmann tezahrleri deiiktir. Biz aada, daha nce bahsettiimiz ayniyetin tezahrne yol
vermeyen kurumlardan ve davranlardan sz edeceiz.
Sosyal ve ekonomik haklarn halk tarafndan elde edilmesini salayacak zinde kuvvetlerin temel
reformlar dedii reformlara kimler engel olmaktadr?
c) Devrimleri ve halkl kendi karlar karsnda gren politik, ekonomik ve sosyal menfaat
gruplar
Biz bahis konusu sosyal gruplar, dorudan doruya ortaya koymayacaz. Yalnz u soruyu
soracaz: Anayasann klasik hrriyetleri yannda ulusal iradenin tecellisi iin adeta emrettii sosyal
ve ekonomik haklarn halk tarafndan elde edilmesini salayacak zinde kuvvetlerin temel reformlar
dedii reformlara kimler engel olmaktadr? Toprak reformu, vergi, eitim reformu ve dier
reformlar aleyhinde alanlar kimlerdir? Bunlarn kimler olduu hakknda Trk halk oyunda, bu
arada sayn yarglarda inancn tam olduundan phemiz yoktur. Bir ok evrelerce srarla
propagandas yaplmasna ramen uyutucu, aldatc, vaat edip unutturmaya alan CHP'nin
yneticileri bu gruplara dahildir.
Olumlu bir toprak reformu, hem sosyal adaleti ve onunla birlikte hem de azndan byk fakat a ve
plak anadolu halkn besleyecek lde istihsal artn salayacak toprak reformu nerede?
Kaderine braklm Anadoluda kk topraklar bsbtn klrken, ekonomik bir istihsal nitesi
olmaktan karken, byk topraklarn daha da bydn gryoruz
Nfusu gittike artan Anadolu'nun halknn huzurundan sz etmek, sayn yarglar g deil midir?
Hele yaamak, barnmak imkanndan gittike mahrum kalan bu halk kitlelerinin byk ehirlere
akarak, hemen de yarsna yakn ksmn kaplayan gecekondu inaatnn durdurulmasn,
yasaklanmasn isteyen ynetici zihniyet, Trkiyenin davalarn anlamann tesinde olanlarn
zihniyetidir. Bugnk tutumla gecekondularn artmasnn kanlmazln anlamayanlar ve onlarn
getirdii problem karsnda anlaysz olanlar, zellikle bu gibi konulara derinden bakanlar tarih
nnde itham edenleri tarih nnde en byk vatan haini olarak gsteriyoruz. nk inanyoruz ki
temel reformlar, bu ve dier konularn nne getii takdirde meselelerimiz zlecektir. Daha ak
bir ifade ile netice yerine sebeple urald takdirde zlecektir.

Anayasa'nn sosyal devlet prensibini, sosyal adalet ilkesinde buluyoruz. Daha dorusu bu ilkenin;
geri kalm bir memleket olduumuz iin, sosyal adalet iin kalknmak prensibinde kristalletiini
gryoruz. Zaten anayasaya dayanarak hazrlanm bulunan plan hedef ve stratejisinin gzyle
sosyal adalet ierisinde kalknmadr. Oysa plann gerektirdii amme hizmetlerini ve kalknmay
salayacak olan vergiler geni fakir halk kitlesine yklenmitir.
Son kanunlarla tenkitlere cevap vermek amacyla vergileme alanna sokulan tarm gelirlerinden
alnan vergilerin haslat krk elli milyon liradr. Bunun alnabilecei de phelidir. Bu pheyi ihzar
eden Tarm Bakan Mehmet zmen'dir. Oysa zaten br gruplara vergi yk esasen ar bulunan
devlet memurlarna yzde onbelik zamdan alnaca kesin vergi 100 milyon liradr. Yalnz bu misal
dahi parlamentonun ve onun sorumlusu bulunan hkmetinin zihniyetini ve kimleri koruduunu,
sosyal adalet ilkesiyle nasl alay ettiini gsterir. O ilke yeni anayasann milli iradenin tecellisinde
klasik hrriyetlerin yetersizlii sebebi ile ortaya kard sosyal devlet prensibinin ifadesinden
baka bir ey deildir.
imdi Anayasann baz maddelerinden sz edelim:
Madde 61 - Herkes kamu giderlerini karlamak zere mali gcne gre vergi demekle
ykmldr.
Yalnz bu madde bile aka gstermektedir ki, Parlamento ve hkmet Anayasaya kar
tutumdadr.
Baka bir madde:
Madde 129 - ktisadi, sosyal ve kltrel kalknma plana balanr. Kalknma bu plana gre
gerekletirilir. Devlet planlama tekilatnn kurulu ve grevleri, plann hazrlanmasnda, yrrle
konmasnda, uygulanmasnda, deitirilmesinde gzetilecek esaslar ve btnln bozacak
deiikliklerin nlenmesini salayacak tedbirler zel kanunla dzenlenir.
Gerekte ise plandaki kamu harcamalarna yeterli kaynak bulmak iin bavurulan tedbir, plan hedef
ve stratejisindeki genel amala atmaktadr. Sz konusu tedbirlerle bir yana atlan sosyal adalet
eklen ve evreyi uyutmak iin plan hedef ve stratejisinde muhafaza edilmitir. yleyse plan ara
ve hedefleri arasnda kesilen irtibat ile plann btnl aka bozulmutur.
Kendi karlar iin Anayasa'y hukuki yollarla deitirmeye lzum grmeksizin, fiilen ineyenler
kimlerdir
Trkiye de inceleme yapan Amerikal profesrn (Prof. Enos'un) de Anayasa'ya aykr tedbirler
dedii bu tasarruflar kimin iin ve yoksul Trk halknn hangi grubunun yararna yaplmtr? Bizim
anlayacamza gre kendi karlar iin Anayasa'y hukuki yollarla deitirmeye lzum
grmeksizin, fiilen ineyenler kimlerdir? Veya bu amala hangi gleri alet olarak
kullanmaktadrlar? Yerli plan uzmanlarnn istifalarnn, hele plann hazrlanmasna bakanlk eden
dnyaca tannm Prof. Tinbergen'in fiili mnasebetinin kesilmesi sebebi nedir? Ulusal irade adna
oynanan oyun burada da srtmaktadr. znden veya Anayasa'dan kopmu bir plan sadece
demagoglarn propaganda aleti olabilir.
Ekonomik ve sosyal mnasebetler bakmndan parlamentonun ve onun sorumlu hkmetinin, Trk
Ulusunun bamszl bir yana, uluslararas hukuka dahi aykr olan kromit olayndaki tutumu
hayrete ayandr.
Olay, neden uzatldn bilmediimiz sebeple bir davann konusu iken yerli bir firmann bir
Amerikan firmasna olan borcuna ait bir anlamazl, mahkemelerde halletmek yerine
parlamentoda karar aldrp demeyi, zaten adil vergileme altnda bulunmayan halka yklemesi,
utanlacak bir olay deil de nedir? Bu irketin avukatnn eski bir CHP stanbul l Bakan oluu
politika ve ekonomik menfaatlerinin ibirliini iyi aklar. Biz bu tablo hakknda sadece bir soru
soracaz ve onunla yetineceiz. Amerikallarn yardm yaptklar memleketlerden zel alacaklarn
tahsil edebilmek iin kardklar bir kanuna dayanarak yaplm bir Amerikan talebi karsnda
Trk Hkmetinin bir itiraz olmu mudur? Olay srasnda baz ikayetlere karlk byle bir tutum
aklanmadna gre itiraz yok sayyoruz.. Ve iddia ediyoruz ki; kapitlasyonlarn ekonomik ve
politik sonu olarak milli bamszlmz ve haysiyetimizi nasl darbelediini bilen bizler, bugn
burada bu yneticilerin nereden nereye geldiklerini byk znt ile grdk.
Btn bunlarn altnda nfuz ticareti, soygunlar, akraba kayrmalar yatmakta ve ekonomik, politik

mnasebetleri ile, basnyla, dier messeseleri ile halkn gerek iradesinin dnda hatta karsnda
kalnmaktadr.
Gcmz Devrimci Genlikten Alyoruz
imdi soruyoruz:
Bu artlar altnda 27 Mays ncesi statkoyu koruma, hatta restore etmek rolnde olan Babakanla,
parlamento, byk halktan yana m, yoksa onun karsnda m? Halkn ve yurdun gerek karnn
gereklemesine kimler engel olmaktadr? Kimler o engel olanlarn savunucusudurlar?
Politikas byle, ekonomik tutumu byle olan bir yneticiler kadrosunun Trk yurduna armaan
sadece sosyal dengesizlik ve huzursuzluk olacaktr.
Bu huzursuzluun ulusal gvenlie ve savunmaya nasl zaaf ve ktlkler getirecei ak deil
midir? Soruyoruz: bu dengesizlik ve huzursuzluk artmakta mdr? Arlamakta mdr? Bunlar
giderecek gerek tedbirleri almak yerine sonularla uraan kadro vatan ihanetinin iinde midir,
deil midir? Anadolunun ve byk ehirlerin yoksul halk milli savunmaya milli bamszla ne
derece hizmet edebilirler. Burada efsaneleri, devrini tamamlam sloganlar ve tkenmi kiileri bir
yana brakp geree inmenin yeri ve tarihi zamandr.
te biz ulusal iradenin gerekten tecellisi iin ona engel olan politik, ekonomik ve sosyal
mnasebetleri ulusun ounluu lehine ortadan kaldrmak istiyorduk.
Bu mnasebet yarn mutlaka koparlacaktr. Bu koparmay kimlerin araclyla yapacaktk?
Kafasyla yeni nesil Atatrkn Cumhuriyeti emanet ettii, aslnda halkn mutluluunu salamay
tavsiye ettii genlik ile yapacaktk. Daha dorusu onlar yapacakt. Bu phesiz dar anlamyla
genlik deil, yurdun her yannda, her kesiminde dncesiyle ve yapclyla devrimci olan zinde
gtr.
Beraat Tarihin Hkmne Brakyoruz
Yukarda zn meruiyete dayanan savunmamz hafifletici sebep bulma abasn ifade etmez.
Onlar hakllmz, daha dorusu meruluumuzun ksa ifadeleridir. Bu sebeple tarihi mahkemeden
tarihi beraat kararn istiyoruz. Fakat asl beraat tarihin hkmne brakyoruz. Siz de mutlaka,
deiip-geliecek gerek ulusal irade egemenliinin hakim olaca, Trkiye tarihinde yerinizi,
vereceiniz kararla belli etmi olacaksnz.

22 ubat 1962 direniinden sonra, Harp Okulu rencileri 1 ay zorunlu izne gnderilmilerdi.
Babakan nn'nn, 22 ubat 1962 olaylaryla ilgili olarak Harp Okulu rencilerinin

aldatldn syleyen aklamas zerine, Harp Okulu rencileri stanbul, Ankara ve zmir'de
Atatrk antlarna, zerinde HARBYEL ALDANMAZ yazl elenk braktlar. 21 Mays 1963
ihtillinin parolas da HARBYEL ALDANMAZ olacakt.
II
Harbiyeliler Anlatyor

Harbiyeli Aldanmaz
Osman Yetkin (9. Blk 4170 Yaka Nolu renci) anlatyor
Her ey, 1962 ylnn bir yaz gn Mente/zmir kampna gitmek zere, merasim dzeninde Kzlay
zerinden Ankara Garna giderken balad.
22 ubat yaplm, baarlamam, olaylara katlan komuta kademesi ve rtbeliler emekli edilmi
veya ordudan ilikileri kesilmi ancak, Harp Okulu rencilerinin, snflarna gre, bir st snfa
kmalarna veya subay kmalarna izin verilmiti. Ben birinci snfta olduum iin 2. snfa
getim.
O zaman Zafer Antnn karsna gelen yerde Zafer ay Bahesi vard. Talat Aydemir, akam
stleri bu ay bahesine sk sk gelmeyi adet haline getirmiti.
Bu geli-gidilerde kadrosu ve kurmay heyeti hep yannda olurdu. Zaten bu turlar srasnda

Kzlaydaki nfus younluu hissedilir ekilde artard. Vatandan ilgisi de olduka bykt. Hafta
sonu tatillerinde izine kan biz Harbiyeliler de eski komutana ilgi duyar ve hi bir organizasyon
sz konusu olmadan, bireysel olarak ama sonuta azmsanmayacak bir sayya ulam olarak bu
geli-gidilerde hazr bulunurduk, uzak yakn takip ederdik.
Neden, diye sorulursa, eski komutana sevgi ve ballk denebilir, ama bunu tetikleyen nedenler de
vard, phesiz. Madem 22 ubat oldu ve kaybedildi, renci de olsak biz de bu oyunda yer aldk
ki, o zaman bizde baarszdk. nemli saydaki rencinin zerinde bu baarszln iten itmesi
vard.
Bir baka neden ise, kaybedilen 22 ubatn ardndan 23 ubat sabah okula gelen hava ve deniz
subaylar. Havaclar ok gayretketi, gzlerimizin nnde tfeklerimizin mekanizmalarn sktler.
Bu olay hem Harbiyelileri eski komutana doru ynlendirmi hem de fkelerini tetiklemiti.
lk syan: Tekmil Verilirken Katlmayp Pijamalarla zliyoruz
imdi, mekanizmalar skme iinin mi, yoksa yeni komutan General Semih Sancarn okula
geliinin mi nce olduunu hatrlayamyorum, ancak her iki olay da 23 ubat gn meydana geldi.
Yeni komutan 23 ubat sabah erken saatlerde geldi okula ve ilgili ast dzey komutanlar renci
alayn toplayp tekmil vermek istiyorlard ki, bu iin icab idi. Ancak, renciler itimaaya
kmakta isteksiz davranyor ve aksini blk ve takm komutanlar baaramyordu. bahede
bulunan ve kamay baaramayan, abartmak istemem ama, hafzamda kaldna gre 8-10 renci
ile General komutana tekmil verdiler. Tekmil verilirken biz tm renciler, stmzde izgili
pijamalarmzla, pencerelerden salkm saak aadaki merasimi izliyorduk.
General Komutann bir ara ban yukar kaldrdn ve bu sahneyi grdn ben bizzat grdm.
Komutan hemen tren alann terk etti. Sonradan kalp krizi geirdiini duydum. Doruluunu
bilmiyorum. General Semih Sancar o gn grevden ayrlm. Zaten 23 ubat gn yerine tayin
edilen General Kemalettin Eken geldi.
te, Harbiyelinin 21 Maysa doru yneldiinin ilk iareti burada verilmiti.
Emekli Komutanmz Aydemiri Selamlyoruz
nde bando takm, arkasnda renci alay Kzlaydan Gara doru yrrken, Talat Aydemirde
Zafer arsna inen yol kavanda, halkn arasndaym ve bandonun tambur majr grm ve
asasn havaya atarak Talat Aydemiri fark eden renciler de balarn evirerek, eski komutan
selamlamlar ve bu enstantaneyi tespit eden sanrm Yeni stanbul Gazetesi fotoraflar
yaynlamt.
nder Aydnl Bakanlndaki Gizli Komite
Mente kampnda bu resimleri de grdkten sonra, ileride Talat Aydemirin yapacan tahmin
ettiim ihtilalde yer alp eski komutana yardmc olmak niyetimi Gnuur Tecimene atm. Meer
Oda byle bir ey dnyormu ki, hemen kabul etti. Hemen komitemizi oluturmaya karar
verdik. Gnuur Tecimene stat denirdi. stat; Harp Okuluna Iklar Askeri Lisesinden
gelmiti, bense Erzincan Askeri Lisesinden gelmitik Ve artk 2. yani son snftaydk. O Bursa ben
de Erzincan lise kkenli ve Harbiyedeki kendi snfmzdan inandmz, gvendiimiz,
yanlmyorsam, yedi kii, zerinde mutabk kaldk. unlar; ben (Osman Yetkin), Gnuur Tecimen,
nder Aydnl, Tark Uur, Kemal lk Tanak, Seluk Alpay, Hasan Acar, stat ile herkes kendi
tand ile konuup ikna etti. Setiklerimizden hi reddeden kmad.
Hi vakit geirmeden, hemen, bir akam Mente kampndaki yzme trampleninin arkasna den
srtta toplandk. Getirdiimiz bir silah zerinde yemin ettik ve nder Aydnly bakan seerek
fiilen ie balam olduk.
Sanrm ilk defa biz Harp Okulunda rgt kurmu olduk. lerleyen tarihlerde ve tabii ki bizden
sonra ok sayda bireysel ve birka kiilik topluluklar eklinde almalar yapldn ve olayn
detaylarn Mamaktaki mahkeme aamasnda rendim.
Benim kanma gre u denebilir ki, 22 ubattan sonraki komuta kademesi renciler zerindeki
komuta kabiliyetini kaybetmiti.
Komitemizin gayret gstermesine hi gerek yoktu. renciler kitle halinde itaatsiz ve disiplinsizdi.
En astndan okul komutanna kadar renci komutan ilikisi kopmutu.
Komutanlarn kametine Protesto Yry Dzenliyoruz

Hemen, her gn disiplin d itaatsizliklerimiz oluyordu. Bunlardan birisi yle olmutu:

Kampta bir yazlk sinema vard ve haftann belirli gnlerinde subay e ve ocuklar ile beraber biz
renciler de birlikte film izliyorduk. Tabii ki, alanda ayr yerlerde oturuyorduk. Kamp komutannn
emri ile subay, e ve ocuklar ile rencilerin sinema gnleri ayrlmt. Bunu protesto ettik, ama
mthi bir bakaldryd. nce, deniz kenarnda toplandk. Toplant firesizdi, bir organizasyon da
sz konusu deildi. Bir iki laf sz edildi, bu arada bir iki varil gaz bidonu yuvarlanp getirildi, yn
yaplan kum zerine dklerek atelendi, etrafnda danslar edildi, halaylar ekildi ve hatta st dzey
komutanlarn gelip seyrettiklerini fakat mdahale etmediklerini grdm. Organize deildi,
itaatsizlik adna manzara, baktmz yere gre, muhteem veya korkuntu.
Sonra kortej oluturuldu ve zellikle komutan ve subaylarn ikametine ayrlan istikamete doru
mthi bir gsteri yry yaptk. Komuta edenler mdahale etmediler veya edemediler.
Ksaca, Harbiye askeri sistem ve disiplin dna km, ihtill sath mahaline girmi bulunuyordu.
Kamptan Ankaraya okula ve derslere dnmtk.
Gizli Komitenin Aydemirle lk Temas
Ankaraya geldikten sonra, ahsen tanmadmz ve irtibatmz olmayan, Talat Aydemir ile temas
imkan aramaya baladk nce. imdi nasl kurduumuzu anmsayamadm bu balanty temin
ettik ve ilk ziyaretimizi nder, stat ve ben Komutana kendi evinde yaptk. Hatrladma gre
fazla uzun olmayan bu ziyarette komutan ve beraberindekiler (yine hatrladma gre o gn evde
Fethi Grcan, Bahtiyar Yalta, Galip Gltekin, Rfk Erten ve damad Attila Altugan vard) bizi tand
ve ilk tanma olduundan komutanlarn ok ihtiyatl olduklarn hatrlyorum, yine de biz
Harbiyenin daha dorusu Harbiyelinin eilimini, davran ve yaklamlarn arz etmeye altk.
Harbiyelinin ihtilale meyilli olduunu ve muhtemel bir harekatta Harp Okulunu emirlerine amade
klmaya muktedir olduumu arz edip ayrldk. Birka defa daha ziyaretimiz oldu ama, daha fazla
Fethi Grcan ile gryorduk.
Polis ve MT Ses karmyordu, Yoksa Bizden miydi?
Okulda ise fikri dzeyde yani 27 Maysn oturmad, Komitenin yanllar yapt, Demokrat
Partinin hortlamaya balad, Cumhuriyet Halk Partisinin kof olduu eklinde almalarmz ve
renciler arasnda sohbetler oluyordu.
Bu arada u noktay nemli bulup vurgulamak istiyorum. Talat Aydemir Smer Sokak ile Kumrular
Sokan kesitii, Fethi Grcan ise imdiki Kara Kuvvetleri Komutanlnn hemen karsnda ki
Subay evlerinde oturuyorlard. Biz akamlar, tabi ki sivil, kendimize gre gya gizli yapyorduk
tm ziyaretlerimizi. Ama imdi dnyorum da, istihbarat ve polis iin brakn gizliyi, apak
ziyaretlerdi bunlar. Hayret ettiim nokta, ne yakalandk, ne okulda soruturma ve takibat geirdik ve
ne de ziyaretleri gletirecek nlem alndn grdk. Polis ve MT atlam myd, yoksa onlar da
m bizdendi?
htilal sylentilerinin ayyuka kt ve Harp Okulundaki itaatsizliin ve disiplin d hal ve
hareketlerin pik yapt bir dnemde askeri kanada ne olmutu da fotoraf grememilerdi?
Alpaslan Trke 21 Mays Harektn hbar Ediyor
Giderek komuta kademesi ile haberleme, ziyaretlerinden ziyade, dier haber kanallar olumaya
balamt.
zellikle, 1963 yl bandan balayp giderek younluu artan Bu gece tamam sylentileri
yaylyor, o gece btn birlikler alarma geiriliyor ve haber fos kyordu. Bu oyun ok
tekrarland. Ve sonunda hibir ilgili ve yetkili bu kabil istihbarat ciddiye almamaya balad.
Nitekim, 21 Mays Alpaslan Trke, yeterli sre nceden, Hkmete Babakan Yardmcs Hasan
Diner vastasyla ihbar ettii (Bu hususu Kendisi Mamak askeri mahkemesinde itiraf etmitir.)
halde, ihbar ciddiye almayan Hkmet tabi ki nlem de almamtr.
Aydemirle Harbiyelilerin Temasn Salayan Bizdik
htilale giden yolda kendi adma itiraf etmeliyim ki :
1- 21 Mays hazrlayanlarn herhangi bir ihsas veya empozesi olmadan, kendi inisiyatifimiz ile
rgt kurduk,
2- 22 ubatn emekli edilen Subay ve komutanlar Harp Okulu ile temas aramam, tam aksine biz
rencileri yani Harbiyeliyi Emre amade klmaya muktedir olduumuzu arz edip gvenlerini

kazanarak onlar yreklendirdiimizi syleyebiliriz.

3- Bizim rgtmz (o zaman moda olan tabirle cuntamz) ihtilalin asl rgtne organik olarak
bal deildi. rnein hibir toplantya temsilcimiz arlmam, Komuta konseyinde Harp
Okulundan sorumlu ye atanmas yaplmam ve bize hangi ii ne zaman nasl yapacamza dair
bir ablon da verilmemitir.
Bu konuyu, bir eksiklik olarak grdmden zerinde epeyce dndm. Komuta kademesinin bir
zaaf, tedbirsizlii miydi, yoksa bizi zaten antada keklik grp, zaman harcamaya deer mi
bulmamlard?
Mamak askeri cezaevi ve mahkemesinde komuta kademesi ile beraber bulundum, konuya hi temas
edilmediini hatrlyorum.
Mamak askeri ceza evi ve mahkemesinde yenilginin doas gerei htilali Talat Aydemir ve
yanndaki birka kiinin dnda, hi olmazsa, komuta kademesinin dier yeleri sahiplenmemitir.
Bunu unun iin sylyorum. Mamakta muhtelif cuntalar vard ama 21 Mayslar da tek paral
bir btn deildi. Dorusu Can Derdi ar basyordu. Bu nedenle, orada yenilginin herhangi bir
analizinin yapldn grmedim, duymadm. Tabi, bunu hi yaplmad anlamnda sylemiyorum.
Tekrar iin kendi mant iindeki doal akna dnersek, Komuta kademesi ile irtibatmzn,
dorudan iliki yerine, dier kanallar ile haberletiimizi sylemitik. imdi hareket gnne yani
20-21 Mays gnne gelirsek, nce bir hususu akla kavuturmak gerekir.
Kayseri Valisi OIacakmm
Yanlmyorsam Mays ay banda Mezuniyet Snavlarmz balamt ve ihtilal yapldnda
herhalde birka dersimiz kalmt, snavna girmediimiz. Yani, 5-10 gn sonra rencilerin byk
bir ounluu hatta belki tamam iin okul bitecek, yaz tatiline ve kampa gidilecek, 30 Austosta
tren yaplp Subay olunacakt.
Daha zelde, konuyu kendime getirdiimde ben, Kyden kp Astsubay okuluna gittim. 1300
mevcutlu bir snfn iinde ilk 7ye girerek (sonra say biraz artmtr.) askeri liseye, oradan Harp
Okuluna geldim. Tahsil hayatmda hi ikmale kalmadm. Mezuniyet Snavlarnda da bir sorunum
yoktu, olmazd da zaten.
O halde, neden izgi Dna ktm. Geri, eylemlerimin kefaretini deyip, ceza evinden karak
sivil hayata kartktan sonra;
- Bir karn olmasa girmezdin
- Kayseri valisi olacakmsn
- Konsey yesi, bakan olacakmsn.
- Seni general yapacaklarm gibi, pek ok yaktrmalar dinledim.
Eri oturup doru konumak gerekirse, 21 Maysa Komuta edenlerden ne ihtilale giden srete bir
vaat, bir sz veya herhangi bir ekilde ima ve ne de Mamak Cezaevinde Baarl olsaydk, sizlere
yle yle eyler yapmay dnmtk eklinde bir beyan veya ihsasa ahit olmadm.
Evlatlarn Yemeyen htilal Yoktur
Yetime tarzmz ve yamz itibariyle bu kabil menfaatleri dnecek veya hesaplayacak erginlie
ve olgunlua da ulamadmz, bu gn daha net gryorum. Buna karn, arkadalarmla yle bir
analiz yaptmz hatrlyorum:
Baarl olup da evlatlarn yemeyen ihtilal rnei dnyada yoktur. Eer ihtilal baarl olursa
baardmz ihtilal de bizi yer. Hakkmzda yaplacak en iyi ilem, galip kadro ayaklarn yere
salam basp, kendilerini emniyette grnceye kadar, kendilerine nizamiye nbetilii yapmamz
iin, bizi el stnde tutar, o nokta geildikten sonra tmmz dounun en tedeki kesine tayin
ederler, yllk izinlerimizde bile, emekli oluncaya kadar, Ankaraya doru Sivastan geen dik
izgiyi gememize msaade etmezler.
Aynen byle dnmtk, imdi de ayn ekilde dnyorum.
21 Mays Harekatnn Nedenleri
Tahminime gre, Harbiyeli mevcudumuzun nemli bir yzdesi krsal kkenliydi. Kendi rneimden
giderek konuyu somutlatrabiliriz. Ben kyden kp, askeri ortama girdim. Dardaki dnyay ne
biliyordum ne de haberdardm. Menfaatimi hesaplayacak kltr ve evreye de sahip deildim.
Eitim tarzmz da buna uygun deildi. Zaten o zaman byle eyleri konuma, sohbet konusu

yapmak ok ayp saylrd.

Peki, madem byle, o zaman sorunun cevab ne?
Cevap, yukarda anlatmaya altm boyut.
Hibir maddi ve manevi eitim, telkin ve ynlendirme olmadan kendiliinden oluan;
- 27 Mays ihtilali gerekli idi ve DP meruluunu kaybetmi, zaten ulus ve lkeye kalc, iyi
hizmetler de yapmamt.
- DP zihniyeti, bir daha dirilmemek zere, tarihe gmlmeliydi.
- Ama malum zihniyet politik arenada hzla ykseliyor, adeta ayak sesleri duyuluyordu.
- Celal Bayar faktr ok nemliydi ve politika sahnesine kyordu.
- Ama biz CHPli de deildik. 22 ubatn balad, alarm ve ihtilalin devam ettii saatlerde,
akam zeri, i bahede toplu halde iken, Tabur komutan yardmcs Binba Erolu, gafletimizden
yararlanarak, bizi Yaasn Milli ef, Yaasn nn diye barttrm da iin farkna varnca nasl
piman olmu ve Binba komutanmz annda nasl da dlamtk.
- Atatrk devrim ve ilkeleri naslda ayaklar altna alnyor ve sinsice sfrlanmaya allyordu.
CHPnin bu gidii durduramad zaten anlalmt. Ve hatta o mahut, sinsi tezgahn biraz da
sempatizan ve belki gizli ortamyd ne.
- Hasl 27 Mays doruydu, ama eri gitmiti...
temeline oturan dncelerimiz vard ki, ite bunlard sorunun cevab. Hizmet noktasnda acaba
ulus ve lkeye bir katkmz olur muydu? Baka bir ey aklmza gelmemiti.
Bu Saatte htilal Olmaz
Bize gelen haber:
- Bu gece 23:30da ihtilal balayacak. (Dikkat edilirse yine bir artma var ve hkmet bu kapana
dm, bu saatte ihtilal olmaz, bu yine bir sylentidir eklinde dnlp syledii,
mahkememiz esnasnda aka ortaya kmtr.)
- Bu saatte yani 23.30da 4 ekip drt ayr koldan Radyoevine ulaacak ve biri htilal Bildirisini
okuyacak, ama olumsuzluklara kar Bildiri 4 Ekipte de bulunacak.
- Hava Kuvvetlerinden, Mrted ve Eskiehir slerinden havalanacak jetler 23.30da Ankara
zerinde uarak hem htilalin Balad iaretini verecek ve hem de dosta dmana gcmz
gsterecek.
- htilalin 2. adamnn (Turgut Alpagut .g.) komutasnda ok st dzey bir ekip o saatte Harp
Okulunun kapsna dayanacak, e zamanl olarak biz renciler, bizden olmadn bildiimiz,
nbeti heyetini enterne ederek, kapdaki ihtilal heyetine okulu teslim edecektik.
Haber, belki daha doru bir ifade ile emir byle idi. Bir not olarak; 21 Mays kadrosunun Harp
Okulunda Subay ve Komutan dzeyinde hibir taraftar veya sempatizan yoktu. Harp Okulunu,
grevdeki komuta kademesine ramen, ihtilale tek bamza ve sadece biz renciler soktuk.
Hatrladma gre, birka defa hareket karar alnm fakat ertelenmiti. Bu nedenle kurulu
dnemine gre biraz daha genileyen cuntamz elemanlar arasnda hangi ileri kimlerin yapacana
dair iblm yapmtk, ama kadromuz yine de ok dard.
Biz Hazrdk Ama htilalin Kurmaylar Ortada Yoktu
Ne var ki, 23.30 da ne uaklar umutu ne nizamiyeye doru ilerleyen birileri vard, ne de radyoda
anons. Ama mutat yatma saati getii halde, hem de snav zamannda, i bahe cvl cvld. Okul
ynetimi, askeri ynetim ve giderek hkmet 2.80 uzun atlamt.
Biz ierde hazrdk, ama darda t yoktu. htilalin kurmaylar, kazanlsayd lkeyi ynetecek
takm ortalarda yoktu.
Tam hatrlamyorum ama yarm saat, 45 dakika gecikmeyle ve Fethi Grcann dier ilerini
tamamlayp, Harp Okuluna gelmesi ile, okul ihtilale dahil oldu.
Sonradan Ekipin koru dediimiz ormanda, rencilerin ihtilali balatp nbeti heyetini enterne
ederek, beklenilmelerini beklediklerini duydum. Ama dorulanm bilgi deil. Bu ekilde
sohbetler oldu, Mamakta.
Hareket balad, biz nceden yaptmz i blmne uygun olarak, birinci ve ikinci snf btn
okulu yaklak 1500 renciye, silah ve mermi datp, tam tehizatl bir ekilde Aaya, yani
ehre, yani mehul hedefe doru sevk ettik, ama kim nereye gidip, ne yapacak, hangi hedefi

alacak, aldktan sonra orada ne yapacak maalesef bunlar belli deildi.

Genel Kurmay Tarafndan Yaylm Ateine Tutuluyoruz
Meclisin nne geldik. Bu sralarda Radyodan ihtilal bildirisi okunmu (00.12) ve hatta
muhtemelen biz Meclisin nndeyken Radyo el deitirmiti. Sonradan Mamakta rendiime
gre saat 00.57 dolaylarnda Yarbay Ali Elverdi Ankara Radyosunu ele geirip kar bildirisini
okuyarak, malubiyetimizi ilan etmimi.
Neyse, Harbiye komutasz ve komutansz ehre salnmt.
Meclisin nnde Genel Kurmay tarafndan gelen mthi bir yaylm atei(!) ile karlatk. Yaralanan
ve len olmadna gre, kuru skym.
O srada oradaki yolda herhalde bir tamirat almas vard ki, uzunca toprak yn vard. Birden,
kendisini tandm, Fethi Grcann, Tmsein arkasna yatn ve siper aln diye talimat veren
sesini duydum. yle yaptk, bizde bir kar kuru sk gsterisi yaptk. Sonra ortalk sakinleti.
Ben, Fethi Grcana Binbam, ne yapalm, talimatnz ne? diye sordum. O da Yanna 8-10 kii
al, ileri Bakanlna git, kimlik kontrol yapmadan kimseyi geirme dedi. yle yaptm. Anlan
Bakanln nnde, net hatrlamyorum, belki 03.30a kadar bekledik, yolunu arm ilgisiz bir
sivilden baka, ne gelen oldu nede giden.
Canmz skld, aaya doru gidelim, dedim. Yanmdaki arkadalarla yola koyulduk, Kzlaya
doru, ama hedef yok, elimizde plan yok, komutan yok. Kumanda bende, eksik olmasn arkadalar
itiraz etmediler.
Bu araya bir not daha dmek istiyorum. Meclisin nnde, ate kesildiinde sanrm dier
arkadalar, benim gibi ansl deillerdi, onlar herhangi bir emir alamamlard. nk Fethi
Grcann ok ii vard, hi vakti yoktu ve zaten hemen oradan ayrlmt.
Tekrar servene dnersek, Eskiehir yolundan Atatrk Bulvarna dndmz kede benim
takm, kimden, nasl geldiini hala bilmediim orta iddetli bir ate daha yedik, alak bahe
duvarlarnn arkasna mevzilendik, ama karlk vermedik. Bir sre sonra ate kesildi, Kzlaydan
geerek Radyoevine doru yola devam ettik. Bu kendi kararmzd ve bilinli deildi.
Keyifle arap en Gen Subaylar Grnce htilal Baarl Oldu Sandk
Radyoevine geldiimizde ortalk bayram yeri gibiydi. Hafzama taklan manzara yleydi;
- Daha radyoya gelmeden Dil Tarih ve Corafya Fakltesinin nnden geiyorduk, bahede
amlarn altnda, sonradan Mamak Cezaevinde beraber olacam, gen subaylar keyifle arap
iiyorlard. Allah var, baary kutluyorlar diye dnmtm. Sanrm saat 04.30-05.00 idi.
Sonradan rendim ki, o saatte ihtilal bitmi hatta Komutan Aydemir komuta merkezini, Harp
Okulunu terk etmimi.
- Radyoevinin n tam bir babozuk manzaras sergiliyordu. Komuta ve dzen yoktu. Ortalkta,
Ankaraya tekaml kursuna gelip, ihtilale katlan, benden daha fazla bilgi ve plana sahip olmayan,
snrl sayda, en byk rtbesi stemen ve temen olan, birka subay vard, ama hi birisi
komuta eder konumda deildi. Onlar da Harbiyeliler gibi amasz dolayorlard.
Ben ve yanmdaki arkadalarm da bu amasz ve hedefsiz gruba katldk, nk oras yolun
sonuydu.
Opera kavana doru volta atyorduk. Kavakta 4-5 tankn yolu Kzlaya doru enlemesine
kestiini grdm. Mrettebatsz-komutansz bu tanklarn stop ettiini ve almadklarn
sylemilerdi ama doruluunu bilmiyorum. Yalnz gece hi almadlar, sabah 09.00 sularnda
teslim Kavan br tarafnda Gmrk ve Tekel Bakanl vard; tabi ki, imdiki kpr yoktu.
29. Tmenin birlikleri balarnda Tmen komutan olduu halde karmza gelip mevzilenmiti.
Sonra, bu komutan general Nuri Hazer Mamakta bir veya iki defa ziyaretimize de(!) gelmiti.
htilalin Baarsz Olduundan Habersiz Sabaha Kadar Direndik
Sabaha kadar birka defa ltimatomlald. Yani, Paa veriyordu ltimatomlar megafonla, Be
dakika iinde teslim olmazsanz ate ama emri vereceim eklinde. Biz ise drt dakika sallapati
ortalkta dolayor, beinci dakikada duran tanklarmzn arkasna mevzileniyorduk, ama teslim
olmuyorduk. Bu davranmzda da beinci dakikada, bizim gibi, tanklarn arkasna gemeyip,
kahraman ve