Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
ANKARA 2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.KALIP DZAYNI YAPMAK ............................................................................................... 3 1.1. Bkme Olaynn ncelenmesi ........................................................................................ 3 1.1.1. Uzama Gerilimleri.................................................................................................. 4 1.1.2. Baslma Gerilimleri ................................................................................................ 5 1.1.3. Tarafsz (Ntr) Eksen ............................................................................................. 5 1.1.4. Bkmede Geri Esnemenin Nedenleri ve areleri................................................... 7 1.1.5. Bklecek Parann Hadde Ynnn nemi ve Belirlenmesi............................. 11 1.1.6. Bklecek Parann Anm Boyunun Bulunmas ............................................... 12 1.1.7. Bkme Asnn Tespiti........................................................................................ 15 1.1.8. Bkme Yarapnn Belirlenmesi ......................................................................... 16 1.1.9. Bkme Boluun Bulunmas ................................................................................ 16 1.1.10. Bkme Kuvvetinin Bulunmas ........................................................................... 16 1.1.11. Bklen Parann Glendirilmesi (Federleme) ................................................ 19 1.2. Dii Bkme Plakasnn (Matris) llendirilmesi ...................................................... 20 1.3. Erkek Bkme Zmbasnn llendirilmesi ................................................................ 20 1.4. Yerletirme (Dayama) Elemanlarnn Belirlenmesi .................................................... 21 1.5. leme Uygun tici, karc, Syrc Sistemlerin ve Elemanlarnn Belirlenmesi...... 21 1.6. Kalplarda Kullanlan Yaylar ve zellikleri................................................................ 22 1.7. Bkme Zmbalarnn llendirilmesi........................................................................ 22 1.7.1. Zmba Boyunun Hesaplanmas............................................................................. 22 1.7.2. Zmba llerinin Hesaplanmas ......................................................................... 23 1.8. Zmba Tutucu Plakas ve llendirilmesi ................................................................. 23 1.9. st ve Alt Kalp Plakalarnn llendirilmesi........................................................... 23 1.10. Klavuz Kolonlarnn llendirilmesi ..................................................................... 23 1.11. Klavuz Kolon Burlarnn llendirilmesi ............................................................ 25 1.12. Kalp Setinin Oluturulmas ...................................................................................... 26 1.13. Kalp Balama Sap ................................................................................................... 27 1.13.1. lsnn Belirlenmesi ..................................................................................... 28 1.13.2. Yerinin Belirlenmesi .......................................................................................... 29 1.14. Kalp Montajnda Kullanlan Elemanlar ................................................................... 30 1.14.1. Vidalar ................................................................................................................ 30 1.14.2. Pimler ................................................................................................................. 31 1.14.3. Setuskurlar.......................................................................................................... 32 1.15. elik Malzeme zellikleri ve Isl lemleri .............................................................. 32 1.15.1. Souk Takm elikleri ................................................................................... 32 1.15.2. malat elikleri................................................................................................... 34 1.16. eliklerin Tabi Tutulduu Isl lemler ..................................................................... 34 1.16.1. Sertletirme lemleri ......................................................................................... 35 1.16.2. Menevileme lemi ........................................................................................... 35 1.16.3. Yumuatma lemi.............................................................................................. 35 1.16.4. Gerilim Giderme lemi...................................................................................... 35 1.16.5. Yzey Sertletirme lemleri .............................................................................. 36 1.16.6. zel Isl lemler (Sfr Alt lemi) ................................................................... 36 i
1.17. Sertletirme ve Menevi leminin Yapl Amac .................................................... 37 1.18. Isl lemde Meydana Gelen Hatalar ve areleri....................................................... 37 1.19. Malzeme Soutma Ortamlar .................................................................................... 39 1.19.1. Ya Soutma ...................................................................................................... 39 1.19.2. Su (Sodal Su, Tuz Banyosu, Kostikli zeltiler, Polimer zeltiler)............... 39 1.19.3. Hava ................................................................................................................... 40 1.19.4. Gaz (Azot, Hidrojen, Helyum) ........................................................................... 40 1.20. Sertliin Tanmlanmas ............................................................................................. 40 1.21. Malzeme Sertlik lme Metodlar ve Kullanm Alanlar ......................................... 40 1.21.1. Rockwell Sertlik lme Metodu ........................................................................ 40 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 42 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 43 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 44 RENME FAALYET 2 ................................................................................................ 45 2. KALIP YAPIM VE MONTAJ RESM ZMEK ............................................................. 45 2.1.1. Grnler ............................................................................................................ 46 2.1.2. Kesitler ................................................................................................................. 47 2.1.3. ller ve Toleranslar .......................................................................................... 50 2.1.4.Yzey Kaliteleri (aretleri)................................................................................... 51 2.1.5. zel lemler ........................................................................................................ 52 2.1.6. Yaz Alanlar (Antetler) ve Doldurulmas ............................................................ 53 2.2. Yapm Resimlerinin izilmesi .................................................................................... 54 2.2.1. Para Konumunun Belirlenmesi........................................................................... 54 2.2.2. Grnlerin Belirlenmesi ................................................................................... 54 2.2.3. Para izim leini Belirlenmesi ...................................................................... 55 2.2.4. Resim izim Kurallarnn Uygulanmas .............................................................. 55 2.3. (3D) boyutlu Kat Modelleme (Bilgisayar Ortamnda) ......................................... 57 2.3.1. Kalnlk Atayarak Kat Oluturmak (Extrude) ..................................................... 58 2.3.2. Katlar Birbirinden karmak (Extrude Cut)....................................................... 60 2.3.3. Dndrerek Kat Oluturmak (Revolve) .............................................................. 61 2.3.4. Dndrerek Katlar Birbirinden karmak (Revolve Cut).................................. 62 2.3.5. Yol Kullanarak Kat Cisim Oluturmak (Sweep)................................................. 63 2.3.7. Katlarda Kavis ve Pah Oluturma (Fillet Chamfer) ......................................... 68 2.3.8. Katlarda Et Kalnl Oluturma (Shell).............................................................. 71 2.3.9. Katlarda Aynalama (Mirror) ............................................................................... 72 2.3.11. Katlarda Dairesel oaltma (Circular Pattern) ................................................. 74 2.4. Sac Paralarn izimi .................................................................................................. 75 2.4.1. Sac Profil Oluturma ............................................................................................ 78 2.4.2. Sac Bkme............................................................................................................ 81 2.4.3. Anm .................................................................................................................. 83 2.4.4. Ke Kapatma ...................................................................................................... 84 2.4.5. Ke Budama ve Krma ....................................................................................... 85 2.4.6. Flan Ekleme ........................................................................................................ 87 2.4.7. Kenet Bkme........................................................................................................ 88 2.4.8. K Faktr Belirleme ............................................................................................. 89 2.5. Katlarn Teknik Resimlerinin Oluturulmas ............................................................. 90 2.5.1. izim Sayfas Oluturma...................................................................................... 90 ii
2.5.2. Antedin Dzenlenmesi ......................................................................................... 92 2.5.3. Grnlerin izim Sayfasna Aktarlmas .......................................................... 92 2.5.4. llendirme ........................................................................................................ 94 2.5.5. Katlarn zometrik Grnlerinin izim Sayfasna Eklenmesi ......................... 97 2.5.6. Yzey Przll ve Toleranslarn Eklenmesi .................................................. 98 2.5.7. zel lemler ...................................................................................................... 104 2.5.8. Kesit Alma.......................................................................................................... 109 2.5.9. Detay Grnler ............................................................................................... 111 2.5.10. leklendirme .................................................................................................. 112 2.5.11. izilen Resimlerin ktsnn Alnmas............................................................ 112 2.6. Kalp Paralarnn Yapm Resimlerinin izilmesi .................................................... 113 2.6.1. Parann Anmnn izilmesi........................................................................... 113 2.6.2. Dii Bkme Plakasnn izimi ........................................................................... 115 2.6.3. Bkme Zmbalarnn izilmesi .......................................................................... 116 2.6.4. Kalp Alt ve st Plakalarnn izilmesi ............................................................. 117 2.6.5. Klavuz Kolon ve Burlarnn izilmesi ............................................................ 119 2.6.6. Zmba Tutucu Plakasnn izilmesi ................................................................... 120 2.6.7. Kalp Balama Sapnn izilmesi ...................................................................... 121 2.7. Kalp Montaj Resminin izilmesi ............................................................................. 121 2.7.1. Komple Resimlerin Tanm ve izili Amalar ................................................ 121 2.7.2. Komple Resimleri Oluturan Grup Resimlerin izilmesi .................................. 122 2.7.3. Komple Resim Yaz Alanlar ( Antetler) Tanm ve Kullanm Amalar............ 122 2.8. Katlarn Bilgisayar Ortamnda Montaj .................................................................... 127 2.8.1. Katlarn Montaj Ortamna Alnmas.................................................................. 128 2.8.2. Standart Birletirme Elemanlarnn Montaj Ortamna Alnmas ........................ 128 2.8.3. Montajn Yaplmas ve likilendirilmesi ........................................................... 131 2.8.4. likilendirilmelerin Tanmlanmas .................................................................... 131 2.8.5. Montajn Analizi................................................................................................. 140 2.9. Kalp Komple (Montaj) Resminin izilmesi ............................................................ 141 2.9.1. Kalp st Grnnn izilmesi...................................................................... 141 2.9.2. Kalp Alt Grup Grnnn izilmesi............................................................. 142 2.9.3. Kalp st Grup Grnnn izilmesi ............................................................ 143 2.9.4. Komple (Montaj) izimin Numaralandrlmas ................................................. 144 2.9.5. Yaz (Antet) Alann izilip Doldurulmas ......................................................... 145 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................. 146 PERFORMANS DEERLENDRME ............................................................................ 148 LME VE DEERLENDRME................................................................................... 149 MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 150 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 151 KAYNAKA ....................................................................................................................... 152
iii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI148 Makine Teknolojisi Endstriyel Kalp Bkme Kalplar 1 Bkme kalplarnn tasarm bilgisini ve paralarnn yapm resimlerini izme becerisini kazandrmaya ynelik renme materyalidir. 40/32 Temel Teknik Resim Dersi, Bilgisayar Destekli izim Dersi modllerini alm olmak Kalp tasarmn yaparak, yapm ve montaj resimlerini izmek. Genel Ama Bu modl ile gerekli bilgileri alp, uygun ortam salandnda tekniine uygun, bkme kalp tasarmn yaparak yapm ve montaj resimlerini izebileceksiniz. Amalar retim tekniine uygun, bkme kalp tasarmn yapabileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Tekniine uygun, bkme kalplarnn yapm ve montaj resimlerini, resim kurallarna uygun izebileceksiniz.
MODLN AMACI
Tablolar, izim ara ve gereleri, bilgisayar, CAD yazlm vs. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac (test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.
LME VE DEERLENDRME
iv
GR GR
Sevgili renci, Gnmzde, modern toplumlarn ekonomilerinin ve bymelerinin temelini sanayileme oluturmaktadr. Makine ve takm sanayindeki gelimeler de her geen gn rekabeti ve retimdeki kaliteyi arttrmaktadr. Gnmzde ve gelecekte bu rekabeti koullarda lke olarak biz de varz diyebilmemiz iin gerekli olan teknolojiye yatrm yapmal ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz. Kalplk gnmzde endstriyel retim alanlarnn vazgeilmez seri retim teknii olup birok tr olmakla beraber bu modlde bkme kalplarnn tasarm ve yapm resimlerinin izimi konularnda temel bilgiler verilmitir. yi bir kalp veya kalp tasarmc olabilmek iin nce bu alana ilgi, sevgi ve isteimizin olmas gerekir. evremize baktmzda evlerdeki ara gerelerden otomobil paralarna kadar neredeyse pek ok eyin tamam deiik kalplar ile retildiini grmekteyiz. Rekabetin son hzla devam ettii endstriyel alanlarda baarl olabilmenin ve ayakta kalabilmenin yolunun kaliteli, ekonomik ve ksa srede istenen retimi yapabilmekten getiini unutmamalyz. te bu durum kalplk alannn nemini ortaya koymaktadr. Bu modl tamamladnzda temel manada bkme kalplarnn tasarm ve paralarnn yapm resimlerini izebilme becerisini kazanacaksnz. unu unutmaynz ki kalplk zaman ierisinde renilen mesleki alan olup, sabr ve azmi gerektirir.
ARATIRMA A