You are on page 1of 135

NDEKLER

OKUL NCES DNEM OCUU OLAN BABALARIN BABALIK ROLLERN ALGILAMALARI LE OCUKLARININ DAVRANI PROBLEMLER ARASINDAK LKNN NCELENMES Glmser GLTEKN AKDUMAN, Didem TRKOLU BREYLERN SOSYAL ALGI VE SOSYALLEME DZEYLERNN GELMNDE REKREASYONEL UYGULAMALARIN NEM Ahmet ATALAY A. Krad AKBULUT1 A. Serdar YCEL OCUK ODA TARIM LKELER ve UYGULALI RNE Hakan AKIR MULA VAL HSEYN AKSOY OCUK YUVASINDA BARINAN OCUKLARA REKREATF ETKNLK OLARAK UYGULANAN HALK OYUNLARI ALIMASININ BAZI FZKSEL GELMLER ZERNE ETKS Emrah CERT, Hayrettin GMDA, Ali AILN, Fatih EVL, Meltem EVL SINIF TEKRARI YAPAN ORTARETM RENCLERNDE GRLEN BAARISIZLIK NEDENLERNN ALIMA DAVRANII VE SINAV KAYGISI DEKENLER AISINDAN NCELENMES UYGULAMALI ANKARA RNE Dilek TUNA CESM, Murat KORKMAZ, Hayrettin GMDA, Gken ARAS 55-74 43-54 PROJE TABANLI RENME YNTEM VE OKUL NCES YA GRUBU OCUKLARLA TELEVZYON PROJESNN UYGULANMASI Arzu ZYREK, sa ZKAN, Zuhal BEGDE, Sleyman CVLZ 118-129 30-42 18-29 1-17 FARKLI SOSYOEKONOMK DZEYDEK ANNELERN OCUKLARININ PROBLEM DAVRANILARIYLA BAA IKMA YOLLARININ NCELENMES Mnevver CAN YAAR, Gzde NAL KIZILTEPE, zgn UYANIK EBEVEYNLERN SOSYAL SORUN ZME BECERLERYLE OCUKLARIN BENLK ALGISI ARASINDAK LK Esra SARICA1 Zeliha YAZICI HASTA OCUKLARIN ALGILADIKLARI ANNE KABUL REDD LE ANNELERNN KABUL RED DZEYLER ARASINDAK LK Gl KADAN, Hatice ERTEN, Hlya Glay OGELMAN 104-117 91-103 75-90

II

BA EDTR Fatma TEZEL AHN DERG SEKRETER BA EDTR DANIMANI Arzu ZYREK BA EDTR ASSTANLARI Ar. Gr. Elin YAZICI Ar. Gr. zgn UYANIK BA EDTR YARDIMCILARI Murat KORKMAZ Hlya Glay OGELMAN Adalet KANDIR Nur DLBAZ ALACAHAN EDTRLER Nezahat GL Glten HERGNER etin YAMAN Mustafa USLU Saliha ALTIPARMAK Fehmi TUNCEL Aylin ZEKOLU Erdal ZORBA Zeki KAYA Emine DEMRAY Nazan iydem SADOLU YAYIN KURULU Fatma TEZEL AHN Adalet KANDIR Murat KORKMAZ Nur DLBAZ ALACAHAN Nezahat GL Gken ARAS Arzu ZYREK Hlya Glay OGELMAN Glten HERGNER Ali Serdar YCEL Emre YANIKKEREM Yener ZEN Serdar TOK

SALIK BLMLER ALAN EDTR Emre YANIKKEREM NGLZCE DL ALAN EDTR Gken ARAS OKUL NCES ETM ALAN EDTR Gzde nal KIZILTEPE OCUK GELM VE ETM ALAN EDTR Mnevver Can YAAR ETM PSKOLOJS ALAN EDTR Yener ZEN LME DEERLENDRME ALAN EDTR Serdar TOK Gkhan DELCEOLU SPOR BLMLER ALAN EDTR Semiyha DOLAIR TUNCEL KADIN DOUM VE ANNE SALII ALAN EDTR Hasene ZAM PSKOLOJ ALAN EDTRLER Neylan ZYALAR Dilek ANUK TEKNK EDTR Burhan MADEN MZK ETM ALAN EDTR Tlin MALKO

III

Ba Editr Do. Dr. Fatma TEZEL AHN

Deerli Okuyucular., Birok alanda olduu gibi anne, ocuk ve aile konusunda yayn kabul eden dergi saysnn az olmas dikkat eken hususlar arasnda yer almaktadr. Bu eksikliin doldurulmas ve yazar ile okuyucularn ihtiyalarnn karlanmas amacyla yayn hayatna giren dergimiz siz yazar ve okuyucularn hizmetine sunulmutur. lk saymz olmasna ramen dergimize katlm salayan bata hakem ve editr kurulu yelerimize teekkr ederiz. Bu saymzda toplam 9 makale bulunmaktadr. Bu makalelerin hazrlanmasnda ve deerlendirmesinde grev alan arkadalarmza da ayrca teekkr ederiz. Ylda say eklinde kacak olan dergimiz dier hakemli ve uluslararas yayn zellii tayan bata UHBAB, B ve SSTB dergileriyle paralel yayn ilkelerini kabul etmi ve hayata geirmitir. ncelikli olarak anne, ocuk ve aile alanlarndan yayn kabul eden dergimizde Aile ve ocuk, Aile ve Salk, Anne ocuk ve Radyo Televizyon Sinema, ocuk Eitimi, ocuk Psikolojisi, ocuk ve Salk, Psikoteknik ve Psikomotor, Aile ve Ekonomi, Aile ocuk ve letiim, Anne ve Salk, ocuk Geliimi, ocuk ve Mzik Eitimi, ocuk ve Spor ile statistik ve lme Deerlendirme alanlarndaki tm yaynlar kabul edilmektedir. Dier paralellik ieren dergilerimizle ayn koullarda yayn hayatn devam ettirecek dergimiz spesifik bir dergi olup, yayn kabul ettii alanlar dna kmamaktadr. Bu alanlara dair hazrlanm aratrma, sunum, eviri eklinde hazrlanan almalar hakem deerlendirme sreci sonunda olumlu kabul edilmesi durumunda yayna alnacaktr. kinci saymz itibariyle dergi dier paralel dergilerimizde olduu gibi indeks bavurularn yaparak indekslenmeye balanacaktr. Dergimiz ylda say ve her drt ayda bir olmak zere yayn yapacaktr. Makalelerin deerlendirme sreci yaklak olarak iki eklinde olacaktr. Bu srecin dna klmayacak ve her yazara ayn ekilde imkn ve olanak salanacaktr. Kabul edilen makaleler bekletilmeksizin direkt sradaki sayda yaynlanmak zere sisteme aktarlacaktr. Her bir makale alnda uzman iki bran hakeminin deerlendirmesine gnderilecek ve her iki alan-bran hakeminden olumlu sonu alan makaleler yayna kabul edilecektir. Bu saymza gstermi olduunuz emek, katk, destek ve tm ilginizden dolay teekkr eder bir sonraki saymzda grmek zere esenlikler dileriz. Say Hakemleri: Zeliha YAZICI, H. Murat KORKMAZ, Arzu ZYREK, Fatma TEZEL AHN, Nurhayat ELEB, Fato SLMAN, Zeki KAYA, Gzde NAL KIZILTEPE, Filiz ERBAY, Ali Serdar YCEL, Glten HERGNER, Osman TTREK, Mustafa TALAS, Yener ZEN, Serdar TOK, Nur DLBAZ ALACAHAN, Gken ARAS, Lale GREMEN ve Nihal ARIOLU

IV

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

OKUL NCES DNEM OCUU OLAN BABALARIN BABALIK ROLLERN ALGILAMALARI LE OCUKLARININ DAVRANI PROBLEMLER ARASINDAK LKNN NCELENMES AN INVESTIGATION ON PATERNITY ROLE PERCEPTION OF FATHERS WITH PRE-SCHOOL CHILD, AND BEHAVIORAL PROBLEMS OF THEIR CHILDREN

Glmser GLTEKN AKDUMAN1, Didem TRKOLU2 1 Gazi niversitesi,Gazi Eitim Fakltesi, Okul ncesi Eitimi Anabilimdal 2 Gazi niversitesi,Gazi Eitim Fakltesi, Okul ncesi Eitimi Anabilimdal

zet
Bu aratrma; okul ncesi dnem ocuu olan babalarn babalk rollerini alglamalar ile ocuklarnn problem davranlarnn babann ya, renim durumu, meslei, ilk baba olma ya ve aile tipi deikenleri asndan farkllap farkllamadn belirlemek ve babalarn babalk rol algs ile ocuklarnn problem davranlar arasndaki ilikiyi incelemek amacyla yaplmtr. Aratrmann rneklemini, Ankara ilinde resmi ilkretim okullarnn anasnflar ile resmi bamsz anaokullarna devam eden 48ay-60 ay ve zeri 533 ocuk ve bu ocuklarn babalar oluturmutur. Aratrma, tarama modelinin kullanld betimsel bir aratrmadr. Aratrmada veri toplama aralar olarak Genel Bilgi Formu, Babalk Rol Alg lei ve Problem Davran lei kullanlmtr. Aratrma sonucunda babalarn babalk rol algsnn babann ya, renim durumu, ilk baba olma yana gre (p<0.05); ocuklarn problem davranlarnn ise, babann renim durumu ve aile tipi deikenlerine gre anlaml farkllk gsterdii saptanmtr (p<0.05). Babalarn babalk rol algs ile ocuklarnn problem davranlar arasnda ise negatif ynde anlaml bir iliki olduu tespit edilmitir. Aratrma bulgular ilgili literatr nda tartlm olup baz neriler sunulmutur. Anahtar kelimeler: Baba-ocuk, Babalk rol, Problem davran, Okul ncesi dnem.

Abstract
The purpose of this study was to examine the paternity role perceptions of fathers whose child continues education at a pre-school educational institution, and problem behaviours of their children in accordance with the variables such as fathers age, fathers education, fathers profession, the age of progeneration for the first time, family type etc. and to determine the relation between fathers paternity role perception and problem behaviours of their children. The sample of the study consists of 533 children in total aged 48-60 months and over who continue pre-school educational institution in central districts of Ankara province, and their fathers. In the research conducted descriptively, Personal Info Form, Paternity Role Perception Scale and Problem Behavior Scale was used as data collection tools. This results of study was found; paternity role perceptions of fathers differantiate according to fathers age, fathers education and the age of progeneration for the first time (p<0.05); whereas the problem behaviours of the children differantiate according to fathers education and family type (p<0.05). It was determined that there was a statistically significant negative correlation between paternity role perceptions of fathers and problem behaviours of their children (p<0.05). The research findings and recommendations were discussed in the light of the relevant literature. Key Words: Father-child, Paternity role, Problem behavior, Pre-school education.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

1. GR Toplumun kadn ve erkeklerden bekledii, baz davran rntleri bulunmaktadr. Cinsiyet kalp yarglar olarak adlandrlan bu davran rntlerine gre kadnlarn daha duygulu, duyarl, fedakar, ocuun eitimi ve bakm ile ev ilerinden sorumlu olduu; erkeklerin ise ev dnda alan, ailenin maddi geimini salayan, bamsz, soukkanl ve cesur olduu yargs sregelmektedir. Ancak deien yaam koullar sonucu cinsiyet rolleri ve kalp yarglar, kadnlarla erkeklerin rollerini kesinlemi snrlarla izmekten teye gemi, baba-ocuk ilikisinin ocuun geliiminde ok az etkili olduu varsaymn deitirmitir. Rollerin paylamnda aile ierisindeki sorumluluun sadece anneye atfedilemeyecei, babann da bata ocuk olmak zere ev ile ilgili ilerde en az anne kadar sorumlu olmas gerektii inanc gelimeye balamtr (Cabrera et al, 2000:127-132; Dkmen, 2010:104; Pruet et al, 2009: 170; Yoko et al, 2013: 92). Farkl geleneklerden oluan ou toplumda siyasi, ekonomik ve sosyal kurumlar neden erkeklerin kontrol ettiini aklamaya alan kuramclarn tarihsel ve kltrel olarak ortak bir kans annelerin ocuklarn birincil bakclar olduudur. Uzun yllar ou sosyal kuramc, biyolojinin evrensel olarak kadnlar evcil rollere, erkekleri ise otorite pozisyonlarna atadn kabul etmitir. ocuk yetitirmenin kadnn doal rol olduu dnld iin, aratrmaclar kadnlarn kamu ilerinden hari tutulduu sosyal ve kltrel srelere de yetersiz ilgi gstermitir 2

(Daly, 2009: 73; Wood ve Repetti, 2004: 240; Zhonghe et al, 2013:307). phesiz politik, sosyal ve ekonomik alandaki deiimlerin kadn ve erkee atfedilen rolleri etkilemesi, alan anne saysnn artmas, annenin ev dnda tam gn darda almas, artan boanma oranlarna paralel olarak yalnz yaayan babalarn ocuklarnn bakm ve eitim sorumluluklarn stlenmeleri, geleneksel aile yapsnn klerek ekirdek aileye dnmesi sonucu ekirdek aile ierisindeki bireylere den rol ve sorumluluklarn artmas gibi etmenler, baba olma kavramn deiime uratp babann ocuun eitimi ve geliimindeki rolne olan ilginin artmasna yol amtr (Anlak, 2004:25; Gngrm, 1995:242; Juhari et al, 2013: 213; Kuzucu, 2011: 84; Tezel ahin ve zyrek, 2008:396). zellikle geni ailelerden kopup klen ailelerin, kendi yakn akrabalar yerine yaknlarndaki yabanclarn toplumsal balarnn yerini almas, anne ve babalarn da annelik ve babalk rollerini gerekletirmede tek balarna olduklar gereini ortaya kartmtr. ada ailenin oluumu, geni yapl bir toplumun blnerek daha kk ve isel merkezli yaplar oluturmas olarak nitelendirilirken ocuun bu kk yapnn bir rn ve gelecein teminat olmas bakmndan nemli olduu anlalmtr (Kiernan, 2006: 660; Nugent, 1991: 476; Tshweneagae, 2013: 117). Gnmz toplumlarnda ise kadn-erkek eitliinin benimsenmesi, babay ocuun yaamnda ok daha nemli bir konuma getirmitir (Eki, 1999:58; Zhonghe et al, 2013:308).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

Erkeklerin birer baba ve aile bireyi olarak, ocuklar zerinde ok eitli ve nemli etkileri bulunmaktadr. zellikle son yllarda, babalk rol zerine artan ilgi, ocuun geliimi zerindeki baba etkisinin nemini vurgulamaktadr. Baba faktrnn ocuklarn sosyal, duygusal, bilisel ve cinsel geliimi zerine etkisini inceleyen aratrmalar, nitelikli baba-ocuk ilikisine sahip ocuklarn okuldaki akademik becerilerinin olumlu etkilendiini, sosyal ve duygusal adan evresiyle uyumlu, daha az problem davran sergileyen zellikte olduklarn saptamtr (Evans,1995: 3; Hossain, 2013: 119). Problem davran; bireyin yeni bir beceriyi renmesine engel olup bulunduu sosyal ortamn dnda kalmasna sebep olan, kendisi de dahil olmak zere evresindeki dier bireylere zarar veren, bireyin yaad toplumsal hayat ierisindeki normlara uymayan davran rntleri olarak tanmlanmaktadr (Kanlkler, 2005:11). Okul ncesi dnem ocuklarda problem davranlarn nlenebilmesi, ocuun ihtiya duyduu sosyal becerileri kazanabilmesi asndan olduka nem tamaktadr. Bu dnemde ocuk, en etkili sosyalletirme kurumu olarak grev yapan aile iinde sosyal bir birey olmay renmektedir. ocuk ayn zamanda en ince ayrntsna kadar kopya edecei bir modele ihtiya duymaktadr. Anne ve babalarnn etkisi altnda olan ocuk, onlarn olumlu ve olumsuz zelliklerini zdeim yoluyla edinir. Bu dnem, ocukta bakalarn taklit eiliminin en yksek olduu evredir. yi bir gzlemci olan ocuk anne ve babasnn kendisiyle ve birbirleriyle olan ilikisini srekli gzler ve 3

deerlendirir (Ccelolu, 1997:58; Yavuzer, 2001:129; Yrkolu, 1997:127). Bu balamda baba-ocuk etkileimi, ocuun sosyal adan kabul edilebilir davranlar sergilemesi veya bunun tam aksine problem davranlar ortaya karmasnda belirleyici bir unsurdur (Hossain, 2013: 119; Nugent, 1991: 476). Lamb (1997), baba-ocuk etkileiminin ocuk zerinde dorudan etkisi olduunu belirtmitir. Annelerin ocuklaryla geirdii zamann daha ok fiziksel bakm ve ocuun ihtiyalarn karlamak zerine kurulu olmasnn aksine, baba-ocuk etkileiminin fiziksel aktivitelere dayanmasnn, babalarn ocuklaryla daha ok oyun aktivitesiyle zaman geirdiinin bir gstergesi olmutur. Etkileim tarzndaki bu farkllk ise ocuun sosyal-duygusal geliimini dorudan etkilemektedir. Baz toplumbilim aratrmalar, zellikle erkek ocuklarn topumsallamasnda babann nemine deinmektedir. Baba yokluunun ocuklarn toplumsallamasndaki etkisinin incelendii eitli aratrmalarda, bu eksikliin sadece ocuun sosyal davranlarn etkilemekle kalmayp annenin ocuk zerindeki ar dkn ve korumac tutumunu da arttrdn ortaya karmtr. Bu etkinin zellikle erkek ocuklarda grld saptanmtr. Bu durum ise, ocuun anneye kar baml bir kiilik gelitirmesinde etkili olduunu dndrmektedir (Eki, 1999:62; OBrien, 2009: 197). Aratrma bulgular fiziksel iddet kullanan, ar derecede otoriter babalarn erkek ocuklarnn sosyal sapma gsterme ile problem davranlarnn artarak su ileme oranlarn

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

ykselttiini gstermektedir. Babalarn kz ocuklarna kar ar derecede otoriter ve fiziksel iddete bavurmas ise, kz ocuunun ileriki dnem duygusal ilikilerinde olumsuz bir tutum sergilemesi sonucu e seiminde de olumsuz etki yaratabileceini gstermektedir (Erdomu, 1994:254). Ylmazetin (2003), ergenlik dnemindeki ocuklarn babalarnn ocuun hayatna katlm ile ocuklarn problem davranlar arasndaki ilikiyi inceledii aratrmasnda, babalarn ocuklaryla ilgilenme dzeyinin artmasyla ocukta grlen problem davran sklnn azald sonucuna ulamtr. Marshall, English ve Stewart (2001:290) ise, baba veya baba figrnn varl ve baba-ocuk ilikisinin niteliinin, ocuklarn problem davranlar zerindeki etkisini inceledii aratrmasnda, baba veya baba figrnn varl veya yokluu durumunun, drt ya ocuklarnn davran problemlerinde daha az etki yarattn, baba veya baba figryle kurulacak iliki sonucu alt ya ocuklarnda dk dzeyde saldrganlk ve depresyon durumlar gzleneceini belirtmilerdir. ocuun geliimi asndan kritik yllar olarak adlandrlan okul ncesi dnemde ortaya kabilecek olan problem davranlarn nlenmesinde, erken tan ve mdahale programlarnn planlanmas nem tamaktadr (Uyank Balat vd., 2008:264). zellikle ocuun ileriki yalarnda ortaya kabilecek olan problem davranlarnn nlenmesi, baba-ocuk ilikisinin kalitesi ile dorudan ilikili grnmektedir. Okul ncesi dnem ocuklarnn problem davranlaryla ilgili aratrmalar ol4

duka snrl olup, yaplan aratrmalar daha ok ocuun, ailenin ve retmenlerin eitli demografik zellikleri ile davran problemleri hakkndaki bilgilerine bal kalnarak incelenmitir (Akman vd., 2011; Alisinanolu ve Kesiciolu, 2010; Alisinanolu ve zbey, 2009; Kandr, 2000; Szgeer, 2011; Olcay, 2008; zbey, 2012; Poyraz ve zyrek, 2005; Taner Derman ve Baal, 2013; Terzi, 2009; Uyank Balat, imek ve Akman, 2008). Bu durum zellikle baba-ocuk ilikisinin, ocuun sosyal ve duygusal geliimindeki etkisinin nemi, ocuklarn davran problemleri zerindeki baba rolnn etkisini inceleme gerekliliini ortaya karmtr. Bu nedenle bu alma, okul ncesi dnem ocuu olan babalarn babalk rollerini alglamalar ile ocuklarnn davran problemleri arasndaki ilikiyi incelemek ve etkili olabilecek etmenleri ortaya koymak amacyla yaplmtr. 2. MATERYAL VE YNTEM Evren ve rneklem Bu alma, tarama modelinin kullanld betimsel bir aratrmadr. Aratrmann evrenini, 2012-2013 eitim retim ylnda Ankarann ankaya, Mamak, Altnda, Yenimahalle, Etimesgut, Sincan ve Keiren merkez ilelerinde bulunan resmi ilkretim okullarnn anasnflar ile bamsz anaokullarna devam eden 48 ay-60 ay ve zeri ocuklar (n=25478) ve babalar oluturmaktadr. Evrenden Basit Rastgele rnekleme forml (ng,1990) kullanlarak en az 378 denek says belirlenmi, kendilerine ulalan 533 ocuk ve bu ocuklarn babalar aratrmann rneklemini oluturmutur.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

Veri Toplama Aralar Aratrmada, babalarn ve ocuklarn demografik zelliklerini belirleyebilmek iin aratrmaclar tarafndan gelitirilen Genel Bilgi Formu; babalarn babalk rol algsn lebilmek iin Babalk Rol Alg lei ve ocuklarn problem davranlarn lebilmek iin Problem Davran lei kullanlmtr. Genel Bilgi Formu: Genel bilgi formu babann ya, meslei, renim durumu, ilk baba olma ya; annenin ya, meslei, renim durumu; ocuun cinsiyeti, ya, okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresi; ailenin sosyo-ekonomik dzeyi, sahip olunan ocuk says, evli bulunulan sre, aile tipi gibi bilgilerin renilmesine ynelik maddeleri iermektedir. Babalk Rol Alg lei (BRA): Kuzucu (1999) tarafndan gelitirilmi olan lek, hem bireysel hem de grup halinde uygulanabilen, beli Likert tipi bir lektir. lekte babalk rol algs 14 olumlu, 11i olumsuz olmak zere toplam 25 ifade ile llmektedir. lek hem genlere hem de babalara uygulanabilecek ekilde tasarlanmtr. lein gvenirliine, test-tekrar test yntemiyle baklmtr. Sonuta, (r= 0,60, P<.05) dzeyinde ve manidar bir ilikinin sz konusu olduu belirlenmitir lein Cronbach Alfa Katsays .75 olarak hesaplanmtr. lekten alnan puann ykseklii, babalarn babalk rol ile ilgili algsnn yksek olduunu gstermektedir. 5

Problem Davran lei: Merril (2003) tarafndan gelitirilen lein Trkiyede geerlik ve gvenir lik almas Alisinanolu ve zbey tarafndan (2009) yaplmtr. Problem Davran lei Da Ynelim, e Ynelim, Anti Sosyal ve Ben Merkezci olmak zere drt faktrden olumaktadr. Problem Davran lei birinci faktr iin yap gvenirlii .96, ak lanan varyans .62; ikinci faktr iin yap gvenirlii .90, aklanan varyans .65, n c faktr iin yap gvenirlii .89, aklanan varyans .73, drdnc faktr iin yap gvenirlii .75, aklanan varyans .51 olarak saptanmtr. Alisinanolu ve zbey (2009) tarafndan Problem Davran lei birinci faktrn Cronbach Alfa deeri .95, ikinci faktrn Cronbach Alfa deeri .87, nc faktrn Cronbach Alfa deeri .81, drdnc faktrn Cronbach Alfa deeri .72; Problem Davran lei toplam Cronbach Alfa deeri .96 olarak saptanmtr. Problem davran lei drtl likert tipi bir lektir. ocuklarn lekten alaca yksek puanlar problem davranlarn fazla olduunu; dk puanlar ise problem davranlarn dk olduunu ifade et mektedir. Verilerin Toplanmas ve Analizi Aratrmada babalarn ve ocuklarn demografik bilgilerini toplayabilmek amacyla Genel Bilgi Formu ve babalarn babalk rol algsn lebilmek amacyla Babalk Rol Alg lei 533 baba tarafndan doldurulmutur. Problem Davran lei ise ocuklarn problem davranlarn lebilmek amacyla her ocuk iin kendi retmeni tarafndan ayr ayr doldurulmutur. Toplanan

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

veriler SPSS 13.00 srm kullanlarak incelenmitir. Verilerin analizinde Tek Ynl Varyans Analizi ve Korelasyon Katsays nemlilik Testi kullanlmtr. 3. BULGULAR

almada retmen ve babalarn ocuklar iin doldurmu olduu leklerin verileri analiz edilmi ve bulgular tablolar halinde sunulmutur.

Tablo 1. Babalarn yalarna gre babalk rol algs ve ocuklarnn problem davran puanlarna ilikin ortalama, standart sapma ve varyans analizi sonular
Baba Ya N 30 ya ve alt 31-35 ya 36-40 ya 41 ya ve zeri Toplam Varyans Analizi Sonular Gruplar aras Grup i Toplam 78 172 173 110 533 Sd 3 529 532 Babalk Rol Algs Puanlar X+SS 100,06 8,68 101,60 9,63 101,72 10,19 104,30 9,09 101,97 KO F p 303,52 3,30* 0,02 91,74 9,64 Problem Davran Puanlar X+SS 38,91 37,93 38,28 14,33 12,95 14,02 38,82 14,14 38,38 13,72 KO F p 27,45 0,14 0 ,93 189,16

*p<0.05, (SS: Standard Sapma, Sd: Serbestlik Derecesi, KO: Kareler Ort.) Tablo 1. ncelendiinde, aratrmaya dahil edilen babalarn yalarnn babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratrken (F3-532: 3,30 p<.05), ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (F3-532: 0,14 p>.05) grlmektedir. Puan ortalamalar incelendiinde; 41 ya ve zeri babalarn babalk rol algs puanlarnn ( kat ekmektedir. : 104,30), dier yalardaki babalara gre yksek olduu dik-

Tablo 2. Babalarn renim durumlarna gre babalk rol algs ve ocuklarn problem davran puanlarna ilikin ortalama, standart sapma ve varyans analizi sonular
Baba renim Durumu N lkretim ve alt Ortaokul mezunu Lise Mezunu 64 92 191 98,61 8,64 100,53 9,70 38,77 Babalk Rol Algs Puanlar X+SS 100,52 9,14 Problem Davran Puanlar X+SS 37,34 41,57 16,45 13,30 13,42

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

nlisans ve zeri Toplam Varyans Analizi Sonular Gruplar aras Grup i Toplam

186 533 Sd 3 529 532 101,97

105,60 9,15 9,64 KO F p 1340,82 15,62** 0,00 85,86

36,75 12,53 38,38 13,72 KO F p 509,24 2,73* 0,04 186,43

*p<0.05, * *p<0.01 Tablo 2 incelendiinde, aratrmaya dahil edilen babalarn renim durumlarnn hem babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda (F3-532 : 15,62 p<.01) hem de problem davran puanlarnda (F3-532 : 2,73 p<.05) anlaml bir farkllk yaratt dikkati ekmektedir. Puan ortalamalar incelendiinde, nlisans ve zeri enim durumuna sahip babalarn babalk rol algs puanlarnn ( : 105,60), dier babalardan daha yksek olduu, problem davran puanlarna ilikin ortalamalarda ise ortaokul mezunu babalarn ocuklarnn en yksek problem davran puanlarna ( : 41,57) sahip olduu grlmektedir.

Tablo 3. Babalarn mesleklerine gre babalk rol algs ve ocuklarnn problem davran puanlarna ilikin ortalama, standart sapma ve varyans analizi sonular
Baba Meslei N Serbest Meslek Kamu alan zel Sektr alan Toplam Varyans Analizi Sonular Gruplar aras Grup i Toplam 244 190 99 533 Sd 2 530 532 101,97 KO F p 47,75 0,51 0,59 93,11 101,86 101,21 8,83 9,64 Babalk Rol Algs Puanlar X+SS 102,36 9,77 9,89 38,63 38,38 13,72 KO F p 214,44 1,14 0,32 188,15 Problem Davran Puanlar X+SS 37,45 39,44 14,70 12,61 13,35

Tablo 3 incelendiinde, aratrmaya dahil edilen babalarn mesleklerinin hem babalk rol algs ve ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (p>.05) grlmektedir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

Tablo 4. Babalarn ilk baba olma yalarna gre babalk rol algs ve ocuklarnn problem davran puanlarna ilikin ortalama, standart sapma ve varyans analizi sonular
lk Baba olma ya N 16-25 ya 26-33 ya 34-45 ya Toplam Varyans Analizi Sonular Gruplar aras Grup i Toplam 183 288 62 533 Sd 2 530 532 101,97 KO F p 441,16 4,82* ,01 91,62 102,27 104,76 9,11 9,64 Babalk Rol Algs Puanlar X+SS 100,54 8,74 10,15 40,90 38,38 13,72 KO F p 224,09 1,19 ,31 188,12 Problem Davran Puanlar X+SS 38,01 13,20 38,07 13,754 15,88

*p<0.05 Tablo 4 ncelendiinde, aratrmaya dahil edilen babalarn ilk baba olma yalarnn babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratt (F2-532 : 4,82 p<.05), ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (F2-532 : 1,19 p>.05) grlmektedir. Puan ortalamalar incelendiinde, ilk baba olma ya 34-45 ya olan babalarn babalk rol algs puanlarnn ( : 104,76), dier babalara gre yksek olduu ve babalarn ilk baba olma ya arttka babalk rol algs puanlarnn artt dikkati ekmektedir.

Tablo 5. Babalarn aile tipine gre babalk rol algs ve ocuklarnn problem davran puanlarna ilikin ortalama, standart sapma ve varyans analizi sonular
Aile Tipi N ekirdek Aile Geni Aile Toplam Varyans Analizi Sonular Gruplar aras Grup i Toplam 475 58 533 Sd 1 531 532 100,60 101,97 KO F p 121,20 1,31 ,25 92,88 Babalk Rol Algs Puanlar X+SS 102,13 9,75 8,63 9,64 Problem Davran Puanlar X+SS 37,89 42,40 14,23 38,38 13,72 KO F p 1051,46 5,63* ,02 186,63 13,59

*p<0.05 8

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

Tablo 5 incelendiinde, aratrmaya dahil edilen babalarn aile tipinin babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratmad (F1-532 : 1,31 p>.05), ocuklarn problem davran puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yarat-

t (F1-532 : 5,63 p<.05), grlmektedir. Puan ortalamalar incelendiinde, geni aile tipinde yaayan babalarn ocuklarnn problem davran puanlarnn daha yksek olduu ( : 42,40) grlmektedir.

Tablo 6. Babalk Rol Algs ve Problem davran puanlar arasndaki Pearson Korelasyon Testi sonular
Problem davran rp Babalk Rol Algs -0,104** 0,02

**p<0.05 Tablo 6 incelendiinde, babalk rol algs puanlar ile problem davran puanlar arasnda negatif ynde anlaml bir iliki olduu grlmektedir. almada genel olarak babalk rol algs puanlar ykseldike, problem davran puanlarnn dt dikkati ekmektedir. anlar incelendiinde de, yalar 34-45 olan babalarn, ya 16-25 aras babalara oranla alglarnn daha yksek olduu grlmtr. Aratrmann bu iki sonucu birbiriyle paralellik gstermekte olup baba yann artmasnn babalk rol algsn etkileyen belirleyici bir deiken olduu sonucuna varlabilir. Babann ya deikeninin ise ocuklarn problem davran puanlarnda belirleyici bir deiken olmad grlmtr. Aratrmada, babalarn renim durumunun hem babalk rol algs puanlarnda (p<.01) hem de problem davran puanlarnda (p<.05) anlaml bir farkllk yaratt bulgulanmtr. Bu bulgu, eitim seviyesi ykselen babann, ocuun ihtiya ve gereksinimlerine daha duyarl hale geldiini, aile ierisindeki rollere katlm ile babalk rol algsn ykselttiini dndrebilir. Hakoama ve Ready (2011), niversite rencilerinin alglarna dayal olarak baba-ocuk ilikisi, babalk kalitesi ve o9

4. TARTIMA almada, babalarn yalarnn babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratrken (p<.05), ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (p>.05) bulunmutur. Bu durum, babalarn yalarnn artmasna paralel olarak deneyim ve tecrbe kazanmalar ile bilgi ve becerilerini arttrmalar, babalk roln alglaylarnda daha yetkin konuma geldiklerini dndrebilir. Babalarn ilk baba olma yalarna gre babalk rol alg pu-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

cuklarn geliimsel ktlarn inceledii aratrmasnda, babasnn eitim seviyesi yksek olan rencilerin, babasnn eitim seviyesi dk olanlara gre algladklar babalk kalitesinin daha yksek olduunu belirlemitir. Kururak (2010), 4-12 aylk bebei olan babalarn babalk rol algs ile bebek bakmna katlm arasndaki ilikiyi inceledii aratrmasnda, babalarn eitim durumu arttka algladklar babalk rolnn de artmakta olduunu, niversite ve zeri eitim dzeyine sahip babalarn babala ynelik daha olumlu yarglara sahip olduunu bulmutur. ahin (2012), 5-6 ya grubu ocuklarn babalk rol algs ile aile katlm almalarn inceledii aratrmasnda, babann renim dzeyinin ykselmesinin babalk rol algsn olumlu ekilde etkiledii sonucuna ulamtr. Akba (1994) ise, lise renimi grmekte olan 16 ya ergenlerinin ocukluk dnemlerine ilikin olarak algladklar anne-baba tutumlar ile uyum dzeyleri arasnda bir iliki olup olmadn ortaya koymak amacyla yapm olduu almasnda, babalarn eitim dzeylerinin artmasyla ocuklarna gsterdikleri ilgi, efkat, hogr ve amalarna ulamalarnda yardmc olma arasnda anlaml iliki olduunu bulmutur. Bu almada, ortaokul mezunu babaya sahip olan ocuklarn en yksek dzeyde problem davran puanlarna sahip olduu, nlisans ve st renim dzeyindeki babaya sahip ocuklarn ise en dk puan ortalamalarna sahip olduu saptanmtr. Bu bulgunun babann renim dzeyinin babalk rol algsnda belirleyici bir unsur olduu gibi, ocuklarn problem davranlarnda da nemli bir etken 10

olduunu gsterdii sylenebilir. Benzer eklide zbey ve Alisinanolu (2009), ocuklarn problem davranlarn baz deikenlere gre inceledii aratrmalarnda, ocuklarn problem davranlarnn ie ynelim boyutunda baba renim dzeyine gre anlaml farkllklar bulmulardr. Terzi (2009), anasnflarna devam eden ocuklarda grlen davran sorunlarn inceledii aratrmasnda, baba renim durumuna gre uyum ve davran sorunlarndan, uyum ve isyankr davran boyutlarnda anlaml farkllklar olduunu tespit etmitir. almada, baba mesleinin babalk rol algs ve ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (p>.05) saptanmtr. Babalk rol puanlarnn babalarn mesleklerine gre farkllamamakla birlikte, serbest meslek grubundaki babalarn puanlarnn kamu ve zel sektr-emekli grubundaki babalara gre yksek oluu, babalarn alma saatlerinin daha esnek olmasna paralel olarak ocukla ilgili sorumluluklarnda daha etkili rol oynayabileceini dndrebilir. zellikle zel sektr alan babalarn alma koullarnn arl ile kamu alan babalarn belirli saatlere bal olarak i yaamnda yer ald gz nne alndnda, gruplar arasndaki puan farkn aklayabilir. Benzer ekilde ocuklarn problem davranlarnda baba mesleine gre anlaml bir farkllk olumamakla birlikte, serbest meslek grubunda olan babalarn ocuklarn en dk problem davran puanlarna sahip olduu grlmektedir. Poyraz (2007), babalarn babalk rolleri ile kendi ebeveynlerinin tutumlarn inceledii aratrmasnda babalarn mes-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

leinin, babalk rol alglarn belirleyici bir etmen olmad sonucuna ulamtr. Babalarn ilk baba olma yalarnn babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk oluturduu (p<.05), ocuklarn problem davran puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmad (p>.05) bulunmutur. Bu bulgu, babalarn eitli sosyokltrel etkilerle kendilerini baba olmaya hazr hissedemeyecek kadar kk yata baba olmalar neticesinde yetersizlik hissetmelerinin olas bir sonu olduunu dndrebilir. Erken yata baba olmalarnn bir sonucu olarak yeterli rol modele sahip olamaylar, kariyer ve i olanaklarnn etkisinin daha cazip gelmesi gibi sebepler ise bu yetersizlie neden olan nemli faktrler arasndadr. Cabrera ve dierleri (2000), kendini baba olmaya hazr hissedemeden baba olmu olan erkeklerin ebeveynlie ait rollerini yerine getirmede baarsz olduklarn ve ocuklarn kariyerlerinin nnde birer engel olarak grdklerini belirtmilerdir. Walswort (1996), erken yata anne ve baba olan iftlere kyasla daha ge yalarda anne ve baba olan iftlerin algladklar yaam doyumunun daha yksek olduunu ve anne baba olan iftlerin olmayanlara kyasla yaamlarndan daha memnun olduklar sonucuna ulamtr (Akt:Hortasu, 2003:238). Seer, elikz ve Yaa (2007), almalarnda 31 ya ve stnde ilk kez baba olanlarn babala ynelik genel tutumlarnn, 21-25 ya arasnda ilk kez baba olanlara gre daha olumlu olduunu ve ilk baba olma yann artmasna paralel olarak babalarn babalk konusunda kendilerini daha yeterli hissettikleri sonucuna ulamlardr. Poyraz 11

(2007) ise, almasnda babalk rol algsnn ilk baba olma yann ykselmesinden olumlu etkilendii sonucuna ulamtr. Problem davran puanlarna ilikin ortalamalar incelendiinde de, 34-45 yalar arasnda ilk kez baba olanlarn ocuklarnn en yksek problem davran puanlarna ( : 40,90) sahip olduu bulunmutur. almada, babalarn aile tipinin ocuklarn problem davran puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratt (p<.05), babalk rol algs puanlarna ilikin ortalamalarda anlaml bir farkllk yaratmad (p>.05) bulunmutur. Aratrma bulgusu, aile tipinin babalk rol alg puanlarnda anlaml bir farkllk yaratmadn gstermekle birlikte, ekirdek aileye sahip babalarn puan ortalamalarnn daha yksek olduu sonucunu aa karmtr. Bu bulgu, geni ailedeki baba rolnn ailenin ekonomik ihtiyalarn karlamak olmas ile ocuun bakm ve eitiminden anne bata olmak zere bykanne, bykbaba gibi aile byklerinin sorumluluk sahibi olmasndan tr babalarn ocuklar zerindeki sorumluluklarnn kstl olduu sonucunu dndrmektedir. ekirdek ailedeki babalarn ise ailenin maddi ihtiyalarn karlama sorumluluunun yan sra, zellikle elerinin de alma hayatna atlmas ile ocuk zerindeki sorumluluu hem annenin hem de babann paylamas gereini aa karmaktadr. Geni aileden kopup ekirdek aile ierisinde yaamaya balayan babalarn babalk roln gereince yerine getirebilmesi ise onlar babalk roln renme eilimi ierisine sokmutur (DeGaetano, 2007: 16). Bu da ekirdek aile yaps ierisinde yaayan

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

babalarn babalk rol alg puanlarnn, geni ailedeki babalara oranla yksek oluunu aklayabilir. ocuklarn problem davranlarnn ise, ekirdek aileye sahip ocuklarda anlaml ekilde yksek olduu bulunmutur. Yaplan baz aratrmalarda (zbey, 2012), aile tipine gre ocuklarn problem davranlar zerinde anlaml farkllklar grlmemesine karn; bu aratrmann bulgusu, geni ailedeki ocuun sorumluluun anne veya baba haricinde dier aile byklerinin de etkisi altnda olmasna bal olarak farkl tutum ve davranlar neticesinde ocukta oluabilecek eitli davran sorunlarn dndrmektedir. Campell (1995), erken yata tanmlanan ciddi da ynelim davran sorunlarnn birbirinden tutarsz ebeveyn davranlar ile ilikili olduunu belirtmitir. Aratrmada, babalk rol algs puanlar ile problem davran puanlar arasnda negatif ynde anlaml bir iliki olduu (p<.05), babalarn babalk rol puanlar arttka ocuklarnn problem davran puanlarnn azald tespit edilmitir. Yaplan aratrmalar, babann ocuun sorumluluklarna dahil oluunun ocuun sosyal geliimi zerindeki olumlu etkilerini gstermektedir. Baba yoksunluunu inceleyen aratrmalar, ocuklardaki sosyal beceri eksiklikleri ile problem davranlara iaret etmektedir. ocuun psikososyal adan iyi oluu ile davransal problemler sergilemesinde, babann ilgi, sevgi ve babalk roln yerine getirmesindeki yetisi ile ocuun sorumluluklarna katlmnn, en az anne ilgi ve sevgisinin etkisi kadar byk bir nem tad ortaya kmaktadr (Erdoan, 2004:151). Amato ve Rivera (1999) da baba 12

katlm ile ocuklarn davran problemleri arasndaki ilikiyi inceledikleri almalarnda, pozitif baba katlmnn ocuklarnn davran problemleriyle anlaml derecede negatif ilikili olduu sonucuna ulamtr. 5. SONU VE NERLER Aratrmann sonular, ocuklarn ihtiyalarnn karlanmas ile sosyal adan gerekli becerileri kazanarak problem davranlarnn engellenmesi zerinde babalarn nemli bir etkisi olduunu gstermitir. Annelerin aile ierisindeki rollerinin yan sra babalarn da babalk rol ile aile yaamna katlm ve aile rollerindeki paylamlar, ocuklarn sosyal beceri geliimini desteklerken problem davran geliimini engellemektedir. Aratrma sonucunda, babalarn babalk rollerini alglamalar ile ocuklarnda grlen problem davranlarn azaltlmasnda, babann renim dzeyinin belirleyici bir unsur olduu saptanmtr. rgn eitim olanaklarndan yeterli dzeyde yararlanamayan babalarn bilgi ve becerilerini gelitirmek amacyla, eitim seminerleri ile basn yayn organlar araclyla verilen eitim yaygn eitim olanaklarndan faydalanmas, aile ii rollerin paylam ile ocuun sorumluluklarna katlmnda daha etkin rol oynamasn salayacaktr. Deien sosyokltrel yaplarn aile sisteminde yaratt etkiler sonucu, geni aile yapsndan ekirdek aile yapsna dnen ailelerdeki babalarn, babalk roln yerine getirmesinde artan sorumluluu, babalar ebeveynlik rollerini renme ihtiyac ierisine

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

sokmaktadr. Babann yann gen olmas ile ilk baba olma yann erken dnemlere rastlamas, babalk rolleri zerinde olumsuz etkilerle kendini gstermektedir. Bu balamda ebeveynlik rolleri ile ilgili yalnzca yakn evreden destek almakla kalmayp, evlilik ve aile danmanlar ile uzman kiilerden destek alnmas yarar salayacaktr. Babann ocuun bilisel, sosyal-duygusal, cinsel ve kiilik geliimine etkisinin nemi gz nnde bulundurulduunda hem ocuun gereksinimlerini karlayabilmesi hem de ocuuna doru rol model olabilmesi asndan, ocukla geirdii zamann kalitesi nem tamaktadr. Bu noktada babalarn planlamalarn ocuuyla zaman geirebilecek ekilde ayarlamas, ocuun hem evde hem de kurumunda yapt etkinliklere katlm salamas nem tamaktadr. ocuun sosyal duygusal geliimi asndan kurumda edindii bilgi ve becerilerin evde de desteklenmesi salanmaldr. Nitekim okul ncesi eitimin temel amalarndan birisi okulda kazanlan davrann evde de srekliliinin salanmasdr. zellikle babalarn eitime katlmyla davrann srekliliinin salanmas gerekmektedir. Hem anne hem de babann retmenle ibirlii ierisinde olmas, ocuun eitimi asndan belirleyici bir unsur olacaktr. Medyann kltrleme zellii, toplumlar zerinde byk bir etki unsuru oluturmaktadr. zellikle Trk toplumu gibi ataerkil aile sistemlerinden meydana gelen toplumlarda ise deien sosyokltrel yaplara uyum salamada bu etki daha da arpc boyutlara ula13

maktadr. Bu nedenle aile ii iliki ve rol dalmlarnn ele alnd yapmlarn ieriinin dzenlenmesinde titiz allmas gerekmektedir. Deien sosyokltrel yap, anneyi ev ileri ve ocuun bakmnda birincil bakc konumundan karmakta ve kalplam rol yarglarnn deimesi gerekliliini vurgulamaktadr. zellikle sosyoekonomik seviyeleri farkl gruplara ulaabilme asndan avantajl olan medya kurulular, babalarn da babalk rollerini gerekletirme ile ev ilerinde anneye destek olma durumunun, erkeksi davranlara uygun olmayan bir durum olduu izlenimden karmaldr. ocuklar iin hazrlanan ou ev ileri ve ebeveynlik rollerinin kat bir biimde anne sorumluluunda olduunu vurgulayan programlar mevcuttur. Bu konuda hem aile hem de ocuklar iin doru rol model olunabilmesi amacyla bu kurumlarda ierik ve denetimin salanmasnda alannda yetimi uzmanlar ile almas ve bu uzmanlarn gncel bilgilere sahip olabilmesi amacyla eitim, seminer ve materyal yoluyla desteklenmesi nerilebilir. Yazl ve grsel medyann geni kitlelere ulaabilmesi sebebiyle, ocukla ncelikle etkileimde bulunan ailenin, ocuun her ynden geliimi ve eitimi konusundaki hizmetlerle desteklenebilmesi iin annelik-babalk ve ocuk yetitirmede nemli olan hususlar ile karlalan sorunlara dair zm yollar ve ba etme yntemleri konusundaki yaynlarla bilinlendirilmesi nemli grnmektedir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

KAYNAKLAR AKBA, M. (1994). Liseli Ergenlerin Anne-Baba Tutumlarn Alglamalar ile Uyum Dzeyleri Arasndaki likinin ncelenmesi Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. AKMAN, B., BAYDEMR, G., AKYOL, T., ELK ARSLAN, A. ve KENT KKTC, S. (2011). Okul ncesi retmenlerinin Snfta Karlatklar Sorun Davranlara likin Dnceleri E Journal of New World Sciences Academy Education Sciences,6(2): 1715-1731. ALSNANOLU, F. ve ZBEY, S. (2009). Anaokulu ve Anasnf Davran leinin Geerlilik ve Gvenirlik almas Mesleki Eitim Fakltesi Dergisi,(1):173- 198. ALSNANOLU, F. ve KESCOLU, O. S. (2010). Okul ncesi Dnem ocuklarnn Davran Sorunlarnn eitli Deikenler Asndan ncelenmesi (Giresun li rnei) Kuramsal Eitimbilim , 3(1): 93-110. AMATO, P. R. and RVERA, F. (1999). Paternal Involvement and Childrens Behaviour Problems Journal of Marriage and Family, 61(2): 375-384. ANLIAK, . (2004). Okul ncesi Dnemde ocuun Yaamnda Baba ve Erkek retmenin Rol ve nemi Ege Eitim Dergisi,(5):25-33. 14

CABRERA, N. J., TAMS-LEMONDA C. S., BRADLEY, R. H., HOFFERT, S. and LAMB, M. E. (2000). Fatherhood in the Twenty-First Century Child Development, 71(1):127-136. CAMPELL, S. B. (1995). Behavior Problems in Preschool Children: A Review of Recent Research Journal of Child Psychology and Psychiatry,36(1): 113149. CCELOLU, D. (1997). imizdeki ocuk (16. Basm). stanbul: Remzi Kitabevi. INGI, H. (1990). rnekleme Kuram Ankara: Hacettepe niversitesi Fen Fakltesi Yaynlar Ders Kitaplar Dizisi. DALY, K.J., ASHBOURNE, L. , BROWN, J.L. ( 2009). Fathers perceptions of childrens influence: Implications for involvement. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 624 (1): 61-77. DEGAETANO, G. (2007). Medya anda yi Anne Baba Olmak (ev. N.P. cel). Ankara: Nobel Yayn Datm. (Eserin orijinali 2004te yaymland). DKMEN, Z. Y. (2010). Toplumsal Cinsiyet (2.Basm). stanbul:Remzi Kitabevi. EK, A. (1999). Ben Hasta Deilim Nobel Tp Kitabevleri: stanbul. ERDOAN, A. (2004). ocuun Psikososyal Geliiminde Babann Rol Yeni Symposium, 42(4): 147-153.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

ERDOMU, Z. (1994). Trk Ailesini Postmodern Bir aa Hazrlamada Sosyolojik Bir Bak As 247-261. Aile Kurultay. Deiim Srecinde Aile; Toplumsal Katlm ve Demokratik Deerler, 16-18 Kasm 1994, Ankara. EVANS, J. L. (1995). Men in The Lives of Children The Consultative Group on Early Childhood Care and Development Coordinators Notebook,(16):1-26. GNGRM, O. (1995). Baba ocuk likisi H. Yavuzer (Editr.).Ana-Baba Okulu. (5. Basm). stanbul: Remzi Kitabevi. HAKOAMA, M. and READY, B. S. (2011). Fathering Quality, Father Child Relationship, and Child Developmental Outcomes The American Association of Behavioral and Social Sciences Journal,(15):1-22. HOSSAIN, Z. (2013). Fathers and mothers perceptions of their childrens psychosocial behaviors in Mexican immigrant families. Advances in Immigrant Family Research, 13,117-135. HORTASU, N. (2003). ocuklukta likiler Anne Baba, Karde ve Arkadalar Ankara:mge Kitabevi. , R., YAACOB, S.T., MANSOR, A.T. (2013). Father involvement among Malay muslims in Malaysia. Journal of Family Issues,34:208-227. KANDIR, A. (2000). retmenlerin BeAlt Ya ocuklarnda Grlen Davran 15

Problemlerine likin Bilgi ve Tutumlar Mesleki Eitim Dergisi,(3): 49-58. KANKLIKILIER, P. (2005). Okul ncesi Davran Sorunlar Tarama lei Geerlilik Gvenirlik almas Yaymlanm Yksek Lisans Tezi. Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, stanbul. KERNAN, K. ( 2006). Non-residential fatherhood and child involvement; evidence from the Millennium Cohort Study. Journal of Social Policy, 35: 651-669. KURUIRAK, . (2010). 4-12 Aylk bebei Olan Babalarn, Babalk Rol Algs le Bebek Bakmna Katlm Arasndaki liki Yaymlanm Yksek Lisans Tezi, Akdeniz niversitesi Salk Bilimleri Enstits, Antalya. KUZUCU, Y. (1999). Babalaryla atma Dzeyi Yksek ve Dk Olan Ergenlerin ve Babalarnn Babalk Rolne likin Alglarnn Karlatrlmas Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. KUZUCU, Y. (2011). Deien Babalk Rol ve ocuk Geliimine Etkisi. Trk Psikolojik Danma ve Rehberlik Dergisi, 4(35): 79-91. LAMB, M. E. (ed.) (1997). The role of the Father in Child Development (3rd Edition.). New York, NY: John Wiley & Sons. MARSHALL, D. B., ENGLISH, D. J. and STEWART, A. J. (2001). The Effect of Fathers or Father Figures on Child Beha-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

vioral Problems in Families Referred to Child Protective Services Child Maltreat, 6(4): 290-94. NUGENT, K. (1991). Cultural and psychological influences on the fathers role in infant development. Journal of Marriage and the Family, 53, 475 485. OBREN, M. (2009). Fathers, parental leave policies and infant quality of life: nternational perspectives and policy impact. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 624: 190-213. OLCAY, O. (2008). Baz Kiisel ve Ailesel Deikenlere Gre Okulncesi Dnemdeki ocuklarn Sosyal Yetenekleri ve Problem Davranlarnn Analizi Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Konya. ZBEY, S. ve ALSNANOLU, F. (2009). Okul ncesi Eitim Kurumuna Devam Eden 6072 Aylk ocuklarn Problem Davranlarnn Baz Deikenlere Gre ncelenmesi Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi, 2(6):493-517. ZBEY, S. (2012). Ebeveynlerin Evlilik Uyumu ve Algladklar Sosyal Destek ile Alt Ya ocuklarnn Problem Davranlar Arasndaki likinin ncelenmesi Kastamonu Eitim Dergisi, 20(1):43-62. POYRAZ, H. VE ZYREK, A. (2005). Okul ncesi 5-6 Ya ocuklarn Problem Davranlar ve Ebeveynlerin Di-

siplin Yntemlerinin ncelenmesi Milli Eitim Dergisi,33(166). POYRAZ, M. (2007). Babalarn Babalk Roln Alglamalaryla Kendi Ebeveynlerinin Tutumlar Arasndaki likinin ncelenmesi Yaymlanm Yksek Lisans Tezi. Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. PRUETT, M.K., COWAN, C.P., COWAN, P.A. AND PRUETT, K. ( 2009). Lessons learned from the supporting father involvement study; A cross-cultural preventive intervention for low-income families with young children. Journal of Social Service Research, 35: 163-179. SEER, S., ELKZ, N. ve YAA, S. (2007). Baz Kiisel zelliklerine Gre Okul ncesi Eitim Kurumlarna Devam Eden ocuklarn Babalarnn Babala Ynelik Tutumlar Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi,(18):425438. SZGEER, G. (2011). ocuklardaki Davran Problemlerinin, Balanma Stilleri, Aile levleri ve Anne Kabul Alglar Asndan ncelenmesi Yaymlanm Yksek Lisans Tezi. stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. AHN, H. (2012). Be Alt Yanda ocuu Olan Babalarn, Babalk Roln Alglamalar ile Aile Katlm almalarn Gerekletirmeleri Arasndaki likinin ncelenmesi Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. 16

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:14 K:17

TANER DERMAN, M. ve BAAL, H. vement. Journal of Family Psychology, A.(2013). Okulncesi ocuklarnda 18(1): 237-349. Gzlenen Davran Problemleri le AileYAVUZER, H. (2001). ocuk Psikolojisi lerinin Anne-Baba Tutumlar Arasndaki (21. Basm). stanbul: Remzi Kitabevi. liki Amasya niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 2(1): 115-144. YOKO, I., SATOMI, T. (2013). A Crosscultural study of American, Chinese, JaTERZ, E. E. (2009). Anasnfna Devam panese and Swedish early childhood inEden ocuklarda Grlen Davran Soservice and pre-service teachers perspecrunlarnn retmen Grlerine Gre ntives of fathering. Research in Compacelenmesi Yaymlanm Yksek Lisans rative and International Education, 8(1), Tezi. Gazi niversitesi Eitim Bilimleri 87-101. Enstits, Ankara. YILMAZETN, C. (2003). Baba Katlm TEZEL AHN, F. ve ZYREK, A. (2008). le Ergenlik a ncesi ocuklarn Dav5-6 Ya Grubu ocua Sahip Ebeveynleran Sorunlar Arasndaki liki Yaymrin Demografik zelliklerinin ocuk Yelanmam Yksek Lisans Tezi. Boazii titirme Tutumlarna Etkisinin ncelenmeniversitesi Sosyal Bilimler Enstits, si, Trk Eitim Bilimleri Dergisi, 6(3), stanbul. 395-414. YRKOLU, A. (1997). ocuk Ruh SaTSHWENEAGAE, G.T., TENNYSON, M. l (21. Basm). stanbul: zgr Yayn, ZETHU, Z.N. (2013). Where is my lar. daddy? An exploration of the impact of absentee fathers on the lives of young pe- ZHONGHE, W.,SONG A.,SHUHUA, ople in Botswana. Africa Development, A. (2013). Fathers role in Chinese 37(3): 115 126. childrens education. Educating the Young Child, 6,301-316. UYANIK BALAT, G., MEK, Z. ve AKMAN, B. (2008). Okul ncesi Eitim Alan ocuklarn Davran Problemlerinin Anne ve retmen Deerlendirmeleri Asndan Karlatrlmas Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi,(34):263-275. WOOD, J.J., REPETTI, R.L. (2004). What gets dad involved? A longitudinal study of change in parental child care giving invol-

17

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

BREYLERN SOSYAL ALGI VE SOSYALLEME DZEYLERNN GELMNDE REKREASYONEL UYGULAMALARIN NEM THE IMPORTANT OF RECREATON APPLCATONS THAT DEVELOPMENT OF INDVDUALS SOCAL PERCEPTON AND LEVEL OF SOCALZATON

Ahmet ATALAY1 A. Krad AKBULUT1 A. Serdar Ycel2


1

Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Ardahan niversitesi 2 Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Frat niversitesi

zet
Sosyal alg sayesinde birey toplumsal yaamda aktif bir ekilde yer alr. Birey toplumda davranlar ile kendini ifade ederken sosyal alg dzeyi bu davranlarna yn verir. Sosyal alg ve sosyalleme dzeyi toplumsal yaamda bir takm grup etkinliklerine katlm ile artrlmaktadr. Bu etkinliklerin banda rekreatif uygulamalar gelmektedir. Birey rekreasyon uygulamalar ile sosyal algsn yada sosyalleme dzeyini artrmakta, bu sayede toplumsal yaamda daha aktif bir ekilde yer almaktadr. Rekreatif uygulamalar kendine gven, kendini gerekletirme ve z sayg gibi unsurlar gelitirmeye yardmc olmaktadr. Bu gelimeler nda birey toplumsal yaamda daha iyi bir konum elde etmektedir. Bu noktada, rekreatif uygulamalar toplumsal entegrasyon iin bireylere byk katklar salamaktadr. Mevcut literatrn taranmas ile gerekletirilen bu almann amac, ncelikle bireylerin sosyal alg ve sosyalleme dzeylerini belirtmektir. Daha sonra sosyal alg ve sosyalleme dzeylerinin geliiminde rekreasyonel uygulamalarn nemini ortaya koymaktr. Anahtar kelimeler: Toplumsal Yaam, Sosyal Alg, Sosyalleme, Rekreasyon, Rekreatif Uygulamalar

Abstract
Individual actively participate in communal living by means of social perception. Individual express oneself with his behaviours and his social perception takes turn to his behaviours. Social perception and level of socialization is increased with participation of some group activities in communal living. Recreation applications is the primary of these activities. Individual has increased his social perception or level of socialization with recreation activities, thus he ectively participates in communal living. Recreation activities helps to develop the element such as confidence, self-realization and self-esteem. In the light of developments individuals obtain better position in society. At this point, recreation activities makes a major contribution to the people for social integration. The aim of study that created by scanning of the available literature first of all, to indicate individuals social perception and level of socialization. Afterwards, to propound important of recreation applications that development of social perception and level of socialization. Key Words: Communal Living, Social Perception, Socialization, Recreation, Recreation Applications.

18

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

1.GR nsanolu varln balangcndan bu yana gruplar halinde yaamay tercih etmitir. Bu tercih bir takm gelimeleri de beraberinde getirmitir. Toplu yaam kltrnn geliip yaygnlamasndan sonra insanlar sadece fiziki varlklar ile deil ayn zamanda sosyal varlklar ile de bu toplu yaam kltrnn iinde yer almtr. zellikle sanayi devrimi ile balayan ve gnmzde olduka ilerleyen toplu yaam kltrnn farkllamas beraberinde bir takm gelimeleri ortaya karmtr. Sosyal bir varlk olan insan toplumsal yaamda varln ortaya koyarken sosyal davranlar ile kendine zgln ifade etmitir. Birey bu kendini ifade etme srecinde sosyal alg dzeyi ile sosyalleme kltrn oluturmutur. Ancak bu oluumu gerekletirirken bir takm aralar kullanmay da kefetmitir. Bu aralarn banda da rekreasyon uygulamalar gelmektedir. Youn i temposunun ve kendine vakit ayramamann etkisiyle gnmzde zellikle alan insanlarn hareketsiz bir yaam tarzna doru yneldikleri grlmektedir. Rekreasyon, insann youn alma yk, monoton hayat tarz veya negatif evresel etkilerden olumsuz etkilenen beden ve ruh saln tekrar kazanmak, koruyarak devam ettirmek, haz almak, kiisel doyum salamak amacyla gnll olarak ferdi veya bir grupla gerekletirdii bo zaman aktiviteleridir (Karakk 1997: 16). Rekreasyon uygulamalarnn bir takm fiziki faydalarnn yan sra sosyo-kltrel faydalar da n plana kmaktadr. Toplumsal yaamda sosyal bir varlk olan insann sosyal alg 19

dzeyini dorudan etkilemesi ve neticesinde bireyin sosyalleme becerilerini gelitirmesi bu sosyo-kltrel faydalarndan birisidir. Bu dorultuda almann ilk blmnde, sosyal alg ve sosyallemenin kavramsal erevesi izilmeye allmtr. Daha sonra ise rekreasyonun tanmlamas ve snflandrlmas yaplmtr. Son blmde ise almaya temel oluturan, bireyin sosyal alg dzeyi ve sosyallemesinin geliiminde rekreasyon uygulamalarnn neminin alt izilmitir. 1.1.Sosyal Alg ve Sosyalleme 21. yy sanayilemenin, kentlemenin ve bireysellemenin ivme kazand bir dnemdir. zellikle kresel ekonomik rekabet koullar sanayilemeyi hzlandrm ve bu dorultuda bir yaam tarz ortaya kmtr. Bireysel yap toplumun ileyiine uyum salarken fert, gnlk yaamn da bu bireysel dng iinde belli bir ileyie dahil etmitir. Toplumsal yaam ve kltrden uzaklaan birey, modern toplumlarn en byk rahatszl olan yalnzlk duygusu iinde kendisine k yollar aramaktadr. Sosyal bir varlk olan birey, yalnzlk duygusundan kurtulabilmek adna toplumdaki dier bireyler ile etkileime gemektedir. Toplum iinde varln ortaya koymaya alan fert, sosyal alg dzeyi orannda toplumsal yaama dahil olabilmektedir. Bireyin iinde yaad toplumun etkisi ile kii, nesne ya da durumlar alglayp tutumlar oluturmasna sosyal alg denir (Yetim 2000: 35). Sosyalleme ile sosyal alg arasndaki ilikinin temelinde karlkl etkileim vardr. Ta-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

nmda da ifade edildii zere birey toplumun etkisi ile olay ve durumlara kar belli bir tutum gelitirir. Bu tutumun pozitif ya da negatif ynde olmasn etkileyen bireyin sosyal alg dzeyidir. Karlkl etkileimde sosyal alg dzeyi dorultusunda gelitirilen tutum ve davranlar kiinin sosyallemesine dorudan etki etmektedir. Zira gelimi bir sosyal alg dzeyi iyiye kar pozitif bir tutum sergilemeyi kolaylatracandan bireyin toplumsal yaamdaki rol daha aktif olacaktr. nsan evreden gelen uyarlar alrken yalnz deildir. Toplum iinde yaad ve toplumsal deerleri paylat iin uyarlar olduundan daha deiik alglayabilir. Bunda toplum iinde toplumun gelitirdii deer ve normlarn etkisi vardr ve birey dier insanlar olaylar ve nesneleri toplumun istedii ekilde alglayabilir. Bireyler, yetersiz izlenim sahibi olmalar durumunda birbirleri hakknda bilinsiz ve eksik karsamalarda bulunurlar nk ya yanl ya da eksik izlenimlere dayanmaktadr. Bu noktada kiinin sosyal alg dzeyi, ald uyarlar deerlendirmesi asndan son derece nemlidir. Zira bireyin sosyal alg dzeyinin yksek olmas eksik ya da yanl izlenim olasln aa ekeceinden gelitirecei tutumlar da pozitif ynde etkileyecektir. Sosyal alg sosyallemeyi oluturan basamaklardan birisidir. nk birey bakalarnn davranlarn gzlemleyerek bakalarnn yapt bu davran ve eylemlerin neticelerinin neler olduunu renir. Toplumda birok sosyal davran da bu yolla renilir. Sosyalleme kavram da bu renmeleri ifade eden toplumsal hayatn nemli bir parasdr. Zira 20

sosyalleme sosyal davranlarn renilmesinde sosyal iliki ile olan btn renme srelerini kapsamaktadr (Ouz 2012: 34). Sosyal alg ve dzeyi, sosyallemenin en nemli esidir. Sosyalleme sosyal renmenin bir sonucu olarak ortaya karken sosyal renme btn ile sosyal alg dzeyine gre ekillenmektedir. Bireyin sosyal alg dzeyi arttka sosyal renmesi geliecek ve bu dorultuda toplumsal yaamda daha aktif yer alabilmesi adna sosyallemesi daha etkili olacaktr. Bireysellikten kurtulmak adna kii, sosyal alglar ile toplumsal yaama entegrasyonunda her trl sosyalleme aracn kullanmaya almaktadr. Kknel (1982: 21)in de ifade ettii gibi, insan insan yapan, toplumsal varl olduuna gre sosyalleme ayn zamanda insan olma srecidir. Zira sosyalleme, insan unsurunun ayrlmaz bir parasdr. Birey varln ortaya koyarken toplum tarafndan standardize edilmi bir takm deerleri uygulamak durumundadr. Toplumsal deer ve yarglarn birey tarafndan benimsenmesi ve uygulanmas sosyal alg dzeyi ile paralellik gsterir. Sosyal alg dzeyine bal sosyalleme bilinci bireyin toplumsal yaama katlmnda olduka belirleyicidir. Bu balamda sosyallemeyi tanmlayacak olursak; Sosyalleme insann baka insanlar ile karlkl etkileimi sonucunda belli bir toplumun, yapma, duyma ve dnme biimlerini renme ve benimseme srecidir. nsann, toplumun ve eitli gruplarn bir yesi haline gelmesi, deer, tutum ve davranlarn ku-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

rumsallam normlara uygun olarak tanmlayabilmesidir (elik 1996: 50). Bir baka ifade ile sosyalleme toplumdaki mevcut ya da beklenen rolleri yerine getirmek iin gerekli olan bilgi, beceri, deer, eilim ve benlik alglarnn zmsenmesi ve geliimi olarak tanmlanabilir (Kenyon ve Pherson 1974: 48). Yukarda yaplan tanmlardan hareketle, sosyalleme olgusu tek tarafl bir sre deildir. Karlkl etkileim esasna dayal olmakla birlikte bireysel sosyal alg dzeyi kiinin toplumsal yaama dahil olmasna dorudan etki etmektedir. Kiinin, herhangi bir toplumun ya da grubun yesi olma ihtiyac toplumsal hareketlere katlm ile karlk bulmaktadr. Sosyal alg dzeyi ise bireyin sosyal ihtiyalarna cevap bulmak iin gsterdii abay artrmakta ya da azaltmaktadr. Bireysel etkileim pozitif ya da negatif ynde geliirken sosyo-kltrel deerlerin benimsenmesi de sosyal alg dzeyi ile dorudan ilintilidir. Dier yandan sosyalleme, gencin kiiliini kazanma srecidir. Genlerin sosyallemeleri, arkadalk, aile, evre ilikileri, medya aralar, kltr, sanat, spor, mzik uralar gibi pek ok sosyalleme etmenleri ile iliki iinde gereklemektedir (Bkolu ve Bayturan, 2005: 174). Serbest zamanlar doru deerlendirildiinde ise kiiye; zevkini, hevesini, yeteneini, sorumluluk ve zgrln yaama, zamann doru kullanma ve bylece kendini gerekletirme frsat vermektedir (nan, 1966: 327^den aktaran; zkaptan, 2007: 22). 21

Sosyalleme yaamn belli bir dneminde balayp biten bir sre deildir. Sosyal alg dzeyi, kiinin yaam ile balayp eitli evreleri geerek hayat boyu devam eden bir sretir. Kald ki, Tezcan (1984), sosyal algnn, bireyin dnyaya gelmesi ile balayp hayat boyu devam eden bir sre olduuna dikkat ekmektedir. Gven (1998: 26)de sosyalleme srecinin bir sosyal olgu olarak ferdin doutan itibaren toplum yeliini kazanmasnda geirdii safhalarn btn olduunun altn izerken bireyin sosyallemesinde ilk sosyal muhitin aile olduuna dikkat ekmektedir. Aile kavram, toplumu oluturan tm gruplarn sosyal alg dzeylerini belirleyen ilk ve temel yapdr. Toplumsal yaama dahil olmann en nemli blm olan aile iinde, bireyin bir takm davranlar ekillenir ve toplumsal temel normlar kazanr. Bu srete en byk pay dier aile bireylerinindir. Aile yelerinin sosyo-kltrel dzeyleri ne kadar iyi ise bireyin geliimi de buna paraleldir. Aile ve okul evresinde olgunlaan ve yava yava sosyalleme sreci iinde ilerleyen birey, daha sonra i ortamnda kendi ahsiyetini bulur ve gelitirir. alma hayat, okul ve aile gibi ferdi saran sosyal bir evredir. ahsiyetini bulan ve sosyal ilikilerini artran birey, artk farkl amalar gden farkl kurulularn faaliyetlerine katlarak sosyal hayat iinde yaratc olma zelliini de gelitirir (Erkal 1996: 34). Farkl sosyal alg dzeyleri, toplum hayatnda farkl grup katmanlar oluturur. Bir noktada toplumsal yaam iinde farkl sosyal gruplarn olumasna zemin hazrlayan sosyal alg

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

dzeyi kiiden kiiye deien bir yap arz eder. phesiz insanlar, yaad toplumda davranlar ile kendilerini ifade eder ve bu davranlar sayesinde toplumun dier fertlerinden ayrlrlar ve birey olarak toplumsal yaamda var olurlar. Tm bireyler bir grup iinde deer ve toplumsal niteliklerini kazanrlar. Bir toplumun yaam biimi ile o toplumda yaamak iin gereken bilgi ve deerler gruplar aracl ile bireye aktarlr. Toplumsal yaamda yksek sosyal alg dzeyi ve buna bal etkin sosyalleme sayesinde insan kendisini dier canl trlerinden ayran niteliklerini ortaya karm, gelitirmi ve kltrn yaymtr (Yetim 2000: 38). 1.2.Rekreasyon 1.2.1.Kavramsal erevesi Rekreasyon kavram temelde bo zaman aktiviteleri anlamn ifade etmektedir. Rekreasyon kavramn biraz daha ak ve ayrntl bir ekilde ifade eden Broadhurst (2001: 14), insanlarn bo zamanlarnda katlmak iin setikleri bir aktivite olarak tanmlar ve bu aktivitelerin de fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal ierikli ya da hepsini bir arada ierebilecek etkinlik olabileceini belirtir. Literatrde ok geni bir yelpazede ele alnan rekreasyon tanm temelde bo zamanlarn etkili bir ekilde deerlendirilmesi zerine kurulmutur. Bu tanmlamalardan bir kana deinecek olursak; Torkildsen (1999: 12), rekreasyonu, bo zamanlarda gnlllk esasna dayal olarak keyif, zevk ya da yaratcl zenginletirmek 22

iin yaplan aktiviteler olarak tanmlarken; Lu and Hu (2005: 117), zgrce seilmi, gnll olarak yaplan aktif veya pasif katlml etkinlikler btn olarak ifade etmilerdir. Mirzeolu (2011), rekreasyonu, bireylerin ya da gruplarn serbest zamanlarnda gnll olarak yaptklar dinlendirici ve elendirici etkinlikler olarak tanmlamtr. Bu tanmlamalardan farkl bir yaklama sahip olan Butler ise (1959: 24), rekreasyonu, farkl bir aktivite deneyimi, i kart veya yenilenmek iin yaplan bir etkinlik olarak ifade etmitir. nsanlarn iten arta kalan zamanlarn en etkin ekilde deerlendirme yollarndan birisi rekreasyonel faaliyetlerdir. Kiinin, kendini yenilemek, fiziksel ve zihinsel olarak rahatlatmak iin katld rekreatif faaliyetler elendirici ve dinlendirici zellikleri ile gnmz insannn ilgisini ekmektedir. Yukardaki tanmlamalara paralel olarak Karakkde (2005: 18), rekreasyonun bo zamanlarda yaplan ve sportif etkinlikler, kamp, kltrel ve sanatsal etkinlikler gibi pek ok yapc ve sosyal aktiviteyi ieren faaliyetler btn olduunun altn izmektedir. zellikle sanayileme sonras bireyin alma hayatnn younlamas bo zaman kavramnn nemini artrmtr. Gerek fiziksel gerekse de zihinsel dinlenme kiinin i ve sosyal hayatnda verimini artracandan bo zamanlarn aktif bir ekilde deerlendirilmesi bilinci yaygnlamtr. Sanayilemenin yan sra kentleme, birok olumlu etki yaratrken insan yaamnda baz olumsuzluklar da ortaya karmtr. zellikle kalabalk ve grltl kent yaam bireyleri psiko-sosyal adan

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

olumsuz etkilemi, insanlar da bu olumsuz etkilenmeden kurtulup yenilenmek iin rekreatif faaliyetlere ynelmilerdir. Rekreatif faaliyetlere katlm nedeni kiiden kiiye deiirken fiziksel ve zihinsel adan rahatlayarak kendini yenileme amac bireylerin ortak gayesi olmutur. Farkl toplum-

sal gruplarn farkl rekreatif uygulamalar ile beklenen sonular elde etmesi ngrlmtr. ok geni bir yelpazede ele alndnda amalara ve ilgi alanlarna gre ok farkl rekreatif uygulamalar zamanla ortaya kmtr. Bu noktada aadaki tabloda belli rekreatif aktiviteler ve bu aktivitelere uygun rnekler verilmitir.

Tablo 1: Rekreasyonel Aktiviteler ve rnekler


Aktivite Kategorileri Evde Yaplan ler Sosyal erii Yksek ler Kltrel, Eitimsel Meraklar Sportif Uralar (Seyirci veya Aktif Katlm) Gndelik Ak Alan Faaliyetleri Gecelik Konaklamay eren Faaliyetler rnekler TV izleme, okuma, mzik dinleme, bahe ileri, hobiler Elenme, darda yemek yeme, partiler, arkada ziyaretleri Tiyatro, konser, mze gezileri, sinema Golf, futbol, yzme, ata binme, bowling, dart yry, doa kamplar Piknik, Gnlk Turlar Uzun seyahatler, turlar, hafta sonu tatilleri

Kaynak: Baud-Bovy ve Lawson 2002: 34. Tablodan da anlalaca zere farkl ama ve ilgi alanlarna gre snflandrlan rekreasyon faaliyetleri bireysel ve toplumsal ihtiyalara cevap verebilecek nitelikte gnden gne eitlenmekte ve artmaktadr. Gnmz insan hem i hayatnn hem de stresli kent yaamnn olumsuz etkilerinden kurtulmak adna yukarda saylan rekreatif faaliyetlere katlmakta ve bireysel ihtiyalarna cevap alabilmektedir. Var olan ayni ve nakdi imkanlar dorultusunda bireyler ilgi alanlarna gre rekreatif faaliyetlere ynelmekte, farkl toplumsal gruplardan gelen farkl beklentileri olan hi tanmadklar insanlar ile bir araya gelerek sosyo-kltrel geliimlerini de srdrmektedirler. 23 1.2.2.Rekreasyonun zellikleri Gnlllk esasna dayanr, zgrlk hissi verir, Anlam katlmcya gre deiebilir, Sosyo-kltrel geliime katk salar, Farkl gruplardan insanlar bir araya getirir, Sosyal alg ve sosyallemeyi artrr (Karakk 2005: 38). 1.2.3.Rekreasyonun Snflandrlmas Rekreatif faaliyetleri kategorize ederken genel geer bir tavr sergilemek zordur. nk rekreasyon etkinliklerinin snflandrlmas

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

kendiliinden oluan bir durumdur. Zira bireylerin, beklenti ve amalarna uygun aktivitelerde yer almas bu snflandrmay kendiliinden ortaya karmaktadr. Rekreasyonel etkinlikleri, bu tr etkinliklere katlan bireylerin, amalar, istekleri ve zevklerinin farkllamas nedeni ile snflandrmann deiik

kategorilerde yaplmas gereklilii ortaya kmaktadr (Karakk 2005: 40). Yaplacak olan snflandrmada belirleyici olan yukarda ifade edildii zere bireylerin katlmdan beklenti ve amalardr. Bu noktada, ama ve beklentilere gre oluturulan snflandrma, aadaki tabloda net bir ekilde verilmitir.

Tablo 2: Rekreasyonun Snflandrlmas


Amalarna Gre Bedenen ve ruhen dinlenmek eitli Kriterlere Gre Yaa gre; gen, yetikin vb. zel levlerine Gre Ticari rekreasyon; katlmn para ile olduu aktiviteler Sosyal rekreasyon; insanlarn bir araya gelerek yaptklar aktiviteler Uluslararas rekreasyon; uluslararas etkinliklere katlmak Estetik rekreasyonu; sanat olaylarn izlemek, takip etmek Fiziksel rekreasyon; sportif aktiviteler Orman rekreasyonu; piknik, balk avcl veya trekking

Kltrel; tarihi eser ve mze ziyareti Toplumsal; toplumsal ilikiler kurmak Sportif; seyirci veya aktif spor yapmak Turizm; baka meknlara seyahat etmek Sanatsal; sanatn baz dallarn yapmak veya ilgilenmek

Katlm saysna gre; bireysel, grup veya aile Zamana gre; yaz, k, gnlk veya haftalk Mekana gre; ak veya kapal alan Sosyolojik ieriine gre; lks veya geleneksel

Kaynak: Karakk 2005: 41 Yukardaki tablodan da anlalaca zere rekreatif faaliyetlere katlm tamamen birey zelinde gereklemekte ve kiisel beklentiler rekreatif faaliyetlerin snflandrlmasnda belirleyici rol oynamaktadr. Kiisel arzu, istek ve zevkler katlmn gereklemesine yn verirken bilimsel bir snflandrmann da nn amaktadr. 24 1.3.Bireylerin Sosyal Alg ve Sosyalleme Dzeylerinin Geliiminde Rekreasyonel Uygulamalarn nemi Rekreasyon, bireyin aktif sosyal evrelere katlmasn salayan bir sosyal etkinlik olmas zelliinden dolay kiinin sosyallemesinde nemli bir role sahiptir (Yetim 2005: 47). Bir

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

baka adan deerlendirilecek olursa, dzenli olarak rekreatif uygulamalara katlm fiziksel ve ruhsal faydalarnn yan sra sosyal alarn ve sosyalleme dzeylerinin geliimine de yardmc olmaktadr (Biddle and Mutrie 2001: 54). Bireyin gzlemleme yaparak herhangi bir durum karsnda tutum gelitirmesi olarak tanmlanan sosyal algnn gelimesine de yardmc olan rekreatif uygulamalar, farkl toplumsal gruplardan gelen farkl insan gruplarnn gzlemlenmesi neticesinde bireyin sosyal hayatna yn verecek tutumlar gelitirmesine byk katklar salamaktadr. Zira rekreatif faaliyetler, ok farkl toplumlar ve kltrlerden birok insan bir araya getiren bir ara olarak bilinir (Eitzen and Sage 2003: 36). zellikle geni grup katlmlarnn olduu faaliyetlerde karlalan farkl durumlara olumlu tutumlar gelitirmek kiinin sosyal algsna katk salayacak ve bylece toplumsal yaamn ana dinamii olan sosyalleme sreci hzlanacaktr. Rekreasyon uygulamalar, bireyi dar ve yalnz dnyasndan kurtararak baka ortamlarda, baka inan ve dncelerden insanlar ile diyalog iinde bulunmasn, onlardan etkilenmesini ve bu etkilenme sonucunda karlaabilecei farkl durumlara yksek alg dzeyi ile pozitif tutumlar gelitirmesini salar. Yksek sosyal alg dzeyi ile kii, yeni ilikiler, diyaloglar ve dostluklar kurmay baarr. Zira Yetim (2000: 57), bu tip uygulamalarn yeni dostluklarn kurulmasna, pekitirilmesine ve sosyallemeye destek saladna vurgu yapmaktadr. Toplum iindeki ayrmlara dikkate eken Parks ise (1998: 29), rekeratif uygulamalarn sosyal snf, rk, cinsiyet ve ya ayrm gzetmeyen bir olgu olmas itibari ile bireylerin sosyal rolleri25

ni daha kolay yerine getirmelerinde yardmc olduuna deinmektedir. Toplumsal yaamda karlkl etkileim insanolunun varlnn temelidir. Ancak insandan insana deien sosyalleme tutumlar bu etkileimi dorudan ya da dolayl olarak etkilemektedir. Kltrel, sanatsal ya da sportif etkinlikler gibi rekreatif uygulamalar, dorudan etkileimin saland interaktif ortamlar yaratr. Bu ortamlarda bireyin sosyal alg dzeyi ve sosyalleme becerisi toplumsal yaamda var olma izgisini belirler. Bu izginin pozitif ynde ilerlemesini bir dl olarak gren Light and Kirk (2001: 55), rekreatif etkinliklere katlan bireylerin sosyalleme ve sosyal alg dzeylerini gelitirebilmek iin elde ettii frsatlar ile bir nevi dllendirildiini savunurlarken; Majumdar ise (2003: 75), rekreatif etkinliklere katlmayan bireylerin bata sosyalleme olmak zere eitim ve i hayatlarndaki geliimleri iin birok frsattan mahrum kaldklarn ifade etmektedir. Kiinin tutum gelitirmesi olarak tanmlanan sosyal algya dorudan etki eden rekreatif uygulamalar, kaynatrc, birletirici ve paylamc ortamlar yaratarak gnlk yaamn younluundan sklan bireyleri kendilerini rahat bir ekilde ifade edebilmelerini ve sosyal hayatlarn zenginletirecek tavrlar sergilemelerine yardmc olmaktadr. Yukarda da ifade edildii zere, rekreatif uygulamalar, bireyin dinamik sosyal evrelere katlmn salayan bir sosyal etkinlik olmas zelliinden dolay kiinin sosyallemesinde nemli bir role sahiptir. Dinamik sosyal ortam ya da dier bir ifade ile katlmclar tarafndan olu-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

turulan interaktif ortam bireysel ya da grup halinde iletiimi salarken, bireylerin sosyal alg dzeylerini ve sosyalleme becerilerini gelitirmektedir. Oluan dinamik sosyal ortam ierisinde sosyal bir pozisyona sahip olan birey sosyal evresini rekreasyon uygulamalar ile gelitirmeye devam ederken ( Jarvie 2006: 34), bu dorultuda toplumsal yaama entegrasyonda bireysel abalarn cevap bulduu, sosyalizasyonun artt ve gelimi sosyal alg dzeyleri ile pozitif tutumlarn sergilendii yegane alan rekreasyon uygulamalar olarak karmza kmaktadr. Dinamik sosyal evre kavram karlkl etkileime dayal interaktif ortamlar ifade etmektedir. Zira dorudan ve rahat iletiim kurabilme durumu bireyin sosyal alg dzeyini gelitirerek daha ncede belirtildii zere durumlara kar pozitif tutumlar gelitirmesine yardmc olacaktr. Bu sayede pozitif tutumlar sergileyen bireyin sosyalitesi artacak olup toplumsal yaamda daha aktif rol alacaktr. Bireysel yap toplumsal yaama uyum salad mddete kiisel tatmin ve mutluluk duygusu artacaktr. Bireysel yapnn daha aktif bir ekilde toplumsal yaama dahil olmas ise rekreatif uygulamalar sayesinde gerekleecektir. Sosyal algda meydana gelen deiim bireysel yapy daha da dnk hale getirecek ve sosyal ortamlarda rahat hareket edebilen mutlu bireyler var olacaktr. Rekreatif faaliyetlere sadece katlarak deil ayn zamanda izleyerek de dahil olmak sosyal algnn geliimine nemli katklar salar. zellikle kltrel ve sanatsal etkinliklerin bizzat takip edilerek izlenmesi ya da spor 26

etkinliklerinin televizyon ya da saha ve salonlarda izlenmesi bile kiinin sosyallemesinde nemli rol oynayacaktr. aha (1999: 31), zellikle sportif etkinliklerin sadece spor yapanlar deil, izleyici kitleler arasnda da nemli bir sohbet ve muhabbet konusu oluturduuna deinmektedir. Kald ki birbirini hi tanmayan insanlar bile futbol, basketbol ve voleybol gibi popler branlarda oynanan oyunlar zerine sohbetler etmekte ve bu sayede sosyal ortamlar oluturarak ortak noktalarda birbirlerini etkilemektedirler. ve kent yaam arasnda skp kalan birey herhangi bir ortamda zaman zaman kendini ifade edemez ya da yanl ifade edebilir. Rekeratif uygulamalar, bireyin benlik duygusunu gelitirerek hangi ortamda olursa olsun kendini rahat ve doru bir ekilde ifade etmesine yardmc olmaktadr. Zira Weis (2001: 91), rekreatif uygulamalarn bireyin benlik ve sosyal algsn gelitirdiini ifade etmektedir. Sosyalleme asndan bireyin kendini doru ifade edebilmesi toplumsal ilikilerin salkl bir ekilde yrtlmesinde byk bir nem arz etmektedir. Farkl toplumsal gruplardan gelen farkl insanlar ile iletiime geen bireyin, sosyal algs ve yaratclnda meydana gelen gelimeler kiiye farkl deneyimler kazandrarak sosyal evresini genileten mutlu bir insan olma frsat salar. Tm bunlarn tesinde sosyal yaamnda kendine gveni artan bireyin i ve aile yaamnda ilikileri daha iyi olur ve verimlilii artar. Yetime (2010: 33)gre, sosyalleme srecinin en nemli sonucu sosyal algda meydana gelen deiimdir. nk sosyalleme sreci

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

ile sosyal algnn geliimi doru orantldr. Sosyal alg dzeyi arttka bireyin kendine olan gveni artacak ve sosyalleme sreci ivme kazanacaktr. Bu noktada rekeratif uygulamalar, sosyal algnn geliimine etki etmekte ve dolays ile sosyallemesine katk salamaktadr. Gnmz toplumunun ayrt edici zeliklerinden birisi rekreatif uygulamalara aktif ya da pasif ekilde katlmaktr. nk teknoloji an yaadmz bu gnlerde insanlar daha ok ilerine kapanmakta ve arlkl olarak mutsuz ve verimsiz bir yaam srmektedirler. Ancak aktif ya da pasif ekilde rekreatif uygulamalara katlmak tam tersine benlik duygusunu gelitirmekte ve pozitif sosyal alglama ile toplumsal yaamdan keyif alarak mutlu bir yaam srmektedir. Sonu itibari ile rekreasyon uygulamalar sosyal bir varlk olan bireyi i dnyasnda kendisi ile bark, da dnk mutlu ve verimli hale getirmektedir. Sosyal alg dzeylerinin geliimine paralel olarak sosyalleme sreleri ivme kazanan bireyler, zaman ve mekn kavramlarnn dna karak karlkl etkileimin farkna varmaktadrlar. Bu sayede toplumsal yaamn her aamasna dhil olan birey dar kalplar arasnda skmadan verimliliini ve mutluluunu artrmaktadr. 2.SONU Toplumsal yaam, insanolunun bir arada yaamaya balamasndan beri varln gelitirerek devam etmitir. zellikle sanayi devriminden sonra hzl kentleme ve beraberinde karmak kent yaam insanlar birbirinden uzaklatrmaya balamtr. Ve nihayetinde bilgi ve teknoloji a ad verilen gnmzde insan olgusu top27

lumsal yaamda arln hissettirmeye balamtr. Ancak teknolojinin getirdii avantajlarn yan sra bir takm olumsuz etkilerde ba gstermitir. Birey teknoloji arlkl gndelik yaam iinde skm, toplumdan kopmu ve yalnzlk hissi ile mutsuz olmaya balamtr. Bu ksr dng iinde kendine k yollar arayan bireyler, farkl ilgi alanlar dorultusunda sosyal bir varlk olarak toplumsal yaama yeniden uyum salamaya almtr. Bu balamda ak ya da kapal alanlarda farkl toplumsal snflardan gelen insanlar ortak paydada bulumaya balamlardr. Bu ortak paydalarn banda gelen rekreasyon uygulamalar insanlarn sosyo-kltrel geliimlerini ele alm ve sosyallemelerinde etkili bir ara olmutur. Bu durumun nemine deinen Yetim (2000: 27), zellikle grup katlml rekreatif faaliyetlerin yeni dostluklarn kurulmasna, pekitirilmesine ve sosyal kaynamaya destek saladna dikkat ekmektedir. Bireysel sosyalleme abalar ve sosyal alglarnn snrlar dhilinde bir takm faaliyetlere katlan bireyler karlkl etkileim sayesinde sosyalleme srelerini hzlandrmlardr. Sosyal alglarn gelitiren ve sosyalleme srelerine ivme kazandrmaya alan bireyler daha fazla rekreatif faaliyetlere katlarak toplumsal yaamn bir paras olmaya almaktadrlar. Zira rekreatif ve sportif faaliyetler, bireyin toplumsallamasnda ve bunu gerekletirirken sosyal algsn gelitirmesinde vazgeilmez bir unsur olup sosyal hayatn temel dinamiidir (Gven 1998: 47). Hzl kent yaam ierisinde kendilerine vakit ayrmak iin rekreasyon faaliyetlerini bir

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

frsat olarak gren bireyler, sosyal alglarnn pozitif deiimlerinin farkna varmaktadr. Bu balamda kltrel, sanatsal ve sportif rekreasyon uygulamalar bir kat daha fazla nem arz etmektedir. Bireysel abalarn rekreatif uygulamalara ynelmesi an en byk sorunu olan yalnzlk ve mutsuzluk hissini bir nebze olsun ortadan kaldrmaktadr. Netice itibari ile bireyler sosyalleerek gnlk yaamlarnda daha mutlu ve verimli olmaktadrlar. Dolays ile sosyal alglarn ve sosyallemelerini gelitirecek rekreatif uygulamalarn talep edilmesi ve bu dorultuda bir yaam tarznn gelitirilmesi gerekmektedir. Zira toplumsal yaamn ayrlmaz bir paras olan insan eylemlerinin sosyal yn ar bastka bireysel ve toplumsal huzur ve verimlilik artacaktr. Bu noktada sosyal algy ve sosyallemeyi pozitif ynde etkileyecek rekreasyon uygulamalarnn toplum genelinde artrlmas ve yaygnlatrlmas nem arz etmektedir. nk bu ynde oluan sonular, her ne kadar bireysel grnse de toplumsal yaam etkileyeceinden, toplum huzur ve refahnn artn etkileyecektir. Sosyal yn ar basan rekreatif uygulamalarn yaygnlatrlmas gelecek nesillere bu tip etkinliklerin neminin aktarlmas bireysel ve toplumsal mutluluun da yegne anahtar olacaktr. Sosyal alg dzeyi yksek ve sosyalleme becerileri geni bir toplumsal yap varlk sebeplerini doru bir ekilde yerine getirecektir. Bireysel anlamda da sosyalitesi yksek kiilerden oluan toplumsal yap, kii zelinde olumlu etkiler yaratacak interaktif bir ortam oluturacaktr. 28

4.KAYNAKLAR BDDLE, S. J. H., ve MUTRE, N., (2001). Psychology and physical activity determinants: Well Being and Interventions. London: Routledge. BOUD-BOVY, M., ve LAWSON, F., (2002). Tourism and recreation: Handbook of Planning and Design. London: Architectural Press. BROADHURST, R., (2001). Managing environments for leisure and recreation. London: Routledge. BUTLER, G. D., (1959). Introduction to community McGrawHill. BKOLU, N., ve BAYTURAN, A. F., (2005). Serbest zaman Etkinliklerinin genlerin psiko-sosyal durumlarna ilikin algs zerindeki rol Ege Tp Dergisi, 44-3, s.174. AHA, ., (1999). Spora yaslanarak bir nefes almak, Dnen Siyaset Dergisi, 1:(2), 25-34. ELK, E., (1996). Genlerin sosyalleme srecine kitle iletiim aralarnn etkileri, Ankara: Trk Yurdu Yaynlar. ETZEN, S. D., ve SAGE, G. H., (2003). Sociology of north american sport. New York: McGrawHill. ERKAL, M. E., (1996). Sosyoloji. Ankara: Der Yaynlar. recreation. New York:

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

GVEN, S., (1998). Spor psikolojisi ders notlar, Ankara, Gazi niversitesi, BESYO. NAN, R., (1966). Kylerde bo zamanlar deerlendirme kymzn kaderi, Bzd Semineri, Hsek Yayn, stanbul, s. 327. JARVE, G., (2006). Sport, culture and society. New York: Routledge. KARAKK, S., (1997). Rekreasyon (Bo zamanlar deerlendirme) kavram, kapsam ve bir aratrma. Ankara: Seren Ofset. KARAKK, S., (2005). Rekreasyon: bo zamanlar deerlendirme. Ankara: Gazi Kitabevi. KENYON, G., ve MCPHERSON, B., (1974). Becoming nvolved in physical activity and sport: A Process of Socialization. New York: Academic Press. KKNEL, ., (1982). Genlik ve spor, Spor ansiklopedisi. stanbul: Yelken Matbaas. LGHT, R., ve KRK, D., (2001). Australian cultural capital-rugbys social meaning: Physical assets, social advantage and independent schools. Culture, Sport & Society, S.4, s. 46-58. LU, L., ve HU, C., (2005). Personality, leisure experiences and happiness. Journal of Happiness Studies, 6, 105-120. MAJUMDAR, B., (2003). Cricket in India: Representative playing field to rectrictive preserve. Culture, Sport & Society, 6, 65-82. 29

MRZEOLU, N., (2011). Spor bilimlerine giri, Spor Yaynevi, Ankara, s.252. OUZ, M., (2012). Toplumsal alglar ve bireye yansyan yn. Eriim adresi:http:// siviltoplumakademisi.org.tr/index. php?option=com_content&view=artic le&id=814:toplumsal-alg-ve-bireyselbaka-yansyanlar-&catid=54:sivil-toplum bilinci&Itemid=132 Eriim tarihi. 10.02.2012. ZKAPTAN, E., (2007). Okullardaki sosyal kulp etkinliklerinin rekreasyonel adan deerlendirilmesi. Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, s. 22. PARKS, J. B., (1998). Contemporary sport management. London: Human Kinetics. TEZCAN, M., (1984). Eitim sosyolojisi. Ankara: a Matbaas. TORKLDSEN, G., (1999). Leisure and recreation management. New York: E & FN Spon. WES, O., (2001). Identity reinforcement in sport. International Review of theSociology of Sport, 36, 80-92. YETM, A., (2000). Sosyoloji ve spor. Ankara: Topkar Matbaclk, s.27,35,38,57. YETM, A., (2005). Sosyoloji ve spor. stanbul: Morpa Yaynlar, s.47. YETM, A., (2010). Sosyoloji ve spor, Ankara: Berikan Yaynevi, s.33.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

OCUK ODA TARIM LKELER ve UYGULALI RNE THE PRINCIPLES OF KIDS ROOM DESIGN and AN APPLIED EXAMPLE

Hakan AKIR stanbul Kltr niversitesi Mimarlk ve evre Tasarm Blm

zet ocuk evresindeki nesneleri ve olaylar oyun oynayarak renir. Bu nedenle ocuun bulunduu oda ve oda tasarmnda kullanlacak donatlar olduka nemlidir. Oda tasarmnda kullanlan donatlar ocuun bata zek, fiziksel, yetenek ve oyun geliim kabiliyeti zerinde etkilidir. ocuk bu tasarlanan meknda oynamay ve renme eylemlerini bir arada gerekletirebilmeli ve bu ynde kendini gelitirmelidir. ocuk iin tasarlanm zel bir mekn olmal ve ocuun bu alann kendisine ait olduunu hissetmesine katk salamaldr. Salanacak katk ocuun geliim srecini olumlu ynde etkilemeli ve farkl olduu olgusunu hissettirmelidir. ocuk odalarnda yaplan tasarmlara bakldnda renk, kullanm kolayl, ergonomi, eitlilik ve en nemlisi farkl donatlarn kullanld ilk gze arpan faktrler arasndadr. Bu almada da zellikle kz ve erkek ocuklarna ilikin bir tasarm gerekletirilmi ve uygulamal olarak alma hayata geirilmitir. Yaplan uygulamann kullanld aile tipi anne, baba ve iki ocuktan oluan ekirdekaile modelidir. Bu ailedeki ocuklar 5 yanda kz ve 7 yanda erkek ocuktur. ocuklarn her biri iin tasarm ayr ayr yaplmtr. Yaplan tasarm konusunda bata anne ve babadan ocuklarn kiilik ve davranlar hakknda bilgi edinilmi, ayrca tasarmla ilgili olarak ocuklarn geliimi konusunda ilgili pedagoglar tarafndan da ocuklarn genel davran ile tutumlar konusunda bilgiler elde edilmitir. Elde edilen bilgiler dorultusunda ocuklarn kendilerine de kullanmak istedikleri rnler, mobilya ve malzemeler konusunda baz sorular yneltilmi, hangi renklerden holandklar, ne tr donatlar onlarn daha ok ilgisini eker eklinde sorular yneltilerek baz mobilya rnlerinin bulunduu ortamlarda deerlendirmeleri dikkatle izlenmitir. Aratrma ierisinde zellikle her iki ocuun da birden fazla mobilya maazasndaki rnler zerindeki honutluk ve honutsuzluklar konusundaki davranlar dikkatle izlenerek konuyla ilgili olarak uzman bir psikolog ile bu davranlar kayt altna alnmtr. Elde edilen bulgular dorultusunda tasarm gerekletirilmi ve hayata geirilmitir. Yaplan uygulama ve tasarlanan odann zellikle renkli olmas, hareketlilik ile ergonomik zelliklerin ocuklar zerinde olumluluk meydana getirdii gzlenmitir. zellikle farkl ve canl renklerin ocuklarn zgrlk anlayn n plana karmakta ve yetenek alglarnn gelimesine katk salayaca sonucuna ulalmtr. Bu gzlemler uzman psikolog ve pedegogtarafndan izlenen 60 gnlk sre sonunda elde edilmitir. Elde edilen bulgular her iki ocuun odasna yerletirilen kamera ile izlenmi ve daha sonra deerlendirmeye gidilerek sonulandrlmtr. Anahtar Kelimeler : ocuk, Mobilya, Tasarm, Renk, Yetenek, Uyum, lke

Abstract A child learns the surrounding objects and events via playing games. Therefore, the equipment to be used in the childs room and room design is highly important. The equipment used in the room design is effective on childs intelligence, physical development, skills and game development abilities. Children should combine the activities of playing and learning in the same place and develop themselves in this direction. It must be a special place designed for child and it should help the child to feel that the place belongs to her/him. This contribution should affect the development process of the child positively and make her/him feel that s/he is different. When we look at the designs of the kids room, the first remarkable factors are color, ease of use, ergonomics, diversity and the usage of various equipment, as most important one. In this study, a design was made especially for girls and boys, and the study was put into practice. The type of family in which the practice was carried out is nuclear family composed of mother, father and two children. The children in this family are a 5-year old girl and a 7-year old boy. The design was made separately for each child. Information about the childrens personalities and behaviors was obtained from parents, and also pedagogs were consulted concerning the childrens development, general behaviors and attitudes for the design. In line with the information obtained, some questions about the products, furniture and equipment were asked to children, and evaluation of some furniture was carefully monitored in their location by asking such questions as childrens favorite color and type of equipment. In the research, the behaviors of both children regarding their content and discontent in more than one furniture shop were closely monitored, and these behaviors were recorded with an expert psychologist. In line with the findings, the design was put into practice. It was observed that the colored feature of the designed room, dynamism and ergonomic features create positive effects on children. Especially different and vivid colors are found to feature the freedom of children and contribute to the development of their ability perceptions. These observations were acquired following a 60-day period monitored by expert psychologists and pedagogs. Findings obtained were monitored with a camera put in the room of both children and then concluded after an evaluation. Key Words: Child, Furniture, Design, Color, Ability, Harmony, Principle

30

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

GR Tasarm, bir plan zihinde canlandrmak, biim vermek ya da retilmek zere yaplan zihni bir proje ya da emadr. Tasar yapmay dndklerimizin zihnimizde ald biimdir. Tasarm, tasar kknden tretilmitir. Tasarm eylemi zihinde canlandrlan biimlendirme srecini oluturur. Tasarlama evresi, programlama evresinden sonra gelir. Tasarlama; dnlen yapnn iinde yer alacak eylemler iin gerekli olan alanlarn tasarland, plan ve emalar halinde hazrland ve dzenlendii bir proje yapma evresidir (Milli Eitim Bakanl, 2007). Gnmzde retim iletmelerinin en nemli stratejileri arasnda retim farkllklar gelmektedir. Ortaya kan bu durum, bata retim ve pazarlama konusundaki olgularn ortaya kmasna neden olmaktadr. Bu konuda yaplan retim farkllamas; zellikle kullanclarn ikna edilmesi, daha fazla fayda salamas ve en nemlisi kullanm kolaylnn salanarak tketim arznn artrlmas neden oluturur. Yine bu konuda yaplan baz almalara bakldnda; zellikle kullanc gereksinimlerinin belirlenmesi, talep ve arz zerinde etkili olduuna iaret eder. Baran ve ark., (2007): Kullanc gereksinimleri, kullancnn iinde bulunduu toplumun yapsna, psikolojik ve fizyolojik zelliklerine gre deiim gsteren, baml deikendir (Baran ve ark., 2007: 27-44). Yukardaki ifadeye bakldnda kullanc gereksinimlerinin n planda tutulduu grlmektedir. Bu nedenle yaplan almalar ve 31

retim faktrleri kullanc gereksinim ve tercihleri dikkate alnarak planlanmal ve retim aamasna geilmelidir. Burada en nemli husus tasarmn gerekletirilmesi aamasdr. Tasarm konusunda ilkeli davranlmal ve en nemlisi kullanc tercihleri tasarmc tarafndan dikkate alnmaldr. Yine baz almalara bakldnda zellikle tketim arznn artmasna neden oluturan en nemli faktrn tketici ihtiyacnn belirlenmesi ve buna ynelik olgularn oluturulmasdr. Tasarmnda insan ergonomisi n planda tutulmaldr. nsann llerine ve ihtiyacna gre eyalar; insan ve eya llerine gre ise mahaller belirlenmelidir. nsann llerine gre ykseklikler dikkate alnmal, eyalar boyutlandrlmaldr. Mahal ise insann nasl rahat biimde kullanaca dnlerek, eyalarn konumu, bu konuma gre eya lleri de gz nne alnmal ve mahal lleri karlmaldr. nsan gz ard ederek tasarlanm bir eya, bir mahal yaplrsa eya ve mahal kullanlamaz, yaplan yaplar kullansz olur (Milli Eitim Bakanl, 2007). Tasarmc, kendini mekn byklklerine ve eyaya mmkn olduu kadar ak olarak altrmal ki, tasarlad mobilyada, meknn veya yapnn boyutlarnda bu gz nnde bulunsun. Eyay kullanan insandr. nsann llerine uymayan bir eya, insan tarafndan kullanlamaz. nsan, o eyay kullanrken rahatsz olur. Hatta zamanla bu eya, insann fizik yaps zerinde birok bozukluklara, hastalklara sebep olur (Milli Eitim Bakanl, 2007).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Ancak 0-6 ya dnemi pek ok davran ve alkanln temelinin atld yllar kapsadndan en nemli dnemi oluturmaktadr. zellikle mekan alglamalar asndan bu ya grubundaki ocuklarn bireysel zelliklerini ve geliim srelerini bilmek, evre ile ilgili deer, tutum ve davranlarn daha iyi anlamak, dolaysyla tasarm ynlendirmek asndan nemlidir (Demirarslan ve Aytre, 2004). ocuun eitim srecinden, birinci derecede aile sorumludur. zellikle kalc davran biimlerinin kazanld 0-6 ya dneminde, ocua verilecek doru sosyal ve fiziksel uyarclarla, bedensel ve zihinsel ilerlemesi gelitirilebilmektedir. Bu geliim ise doru tasarlanm bir evreyle mmkndr. ocuun odas ve bu odada yer alacak mobilyalar ocuun fiziksel evresinde uyarc bir rol stlenmektedir. Doru tasarlanan fiziksel evrenin, ocuun zihinsel geliimi zerinde de nemli bir etkisi vardr. ocuk bu meknda oynama ve renme eylemlerini bir arada gerekletirebilmelidir. Bu nedenle ocuk odas ncelikle ocuk iin tasarlanm bir mekn olmak zorundadr (Doramac, 1994). ocuk odasnn sradanlktan uzak, renkli ve hareketli olmas, dnce zgrl olan yetenekli bireyin yetimesinde ilk adm tekil etmektedir. ocuk psikolojisinin geliimi ve salkl bir bireyin gelimesi asndan, ocuklarn hayal gcnn desteklenmesi ve yaadklar meknlar sevmeleri gerekten nemli etkenlerdir (Kanbay, 1993). ocuk odasnda yer almas gereken mekan ve donat elemanlarnn yukarda belirtilen ihti32

yalar karlayabilmeleri iin sahip olmas beklenen zellikleri ise ksaca aadaki gibi sralamak mmkndr (Demirarslan ve Aytre, 2004): Salam, dayankl ve ekonomik olmal, Kullanl ve deitirilebilir, ilevsel olmal, Su geirmez ve boya atmaz olmal, Salkl malzemeden retilmeli ocuklarn hayal dnyalarn geniletmeli ocua zg olmal ok seenekli ve eklenebilir, modler olmal Renk eitlilii asndan zengin olmal Kazalara kar gvenli olmal Kolay temizlenebilir olmaldr. ocuun odasnda yer alan mekn ve donat elemanlarnn yukarda belirtilen zellikleri kapsamamas halinde, gereksinimleri de karlanamayacaktr. ocuun gereksinimleri karlanmadnda, toplumsal ve samimi ilikiler kurabilmesi uygun olmadnda ocuk faaliyetlerini destekleyecek ve glendirecek doru tasarlanm fiziksel evreyi bulamadndan gerilimde olacaktr (Tavan, 1995). ocuk odasnda malzeme, ilevsellii salama, retilebilir olma, hijyenik olma, kolay temizlenebilme, ocua psikolojik ynden gven verme, salamlk gibi bir ok nitelii bir arada bulundurmas asndan nemli bir tasarm ltdr. Dier bir deyile ocuk odas tasarmnda seilen malzemenin belirlenen ilev ve kullanma uygunluu ile seilen malzemenin tasarma uygunluu nem tamaktadr (Demirarslan ve Aytre, 2004).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Bu dorultuda iki husus nem kazanmaktadr. Bunlar; a) Seilen malzemenin belirlenen ilev ve kullanma uygunluu: Seilen malzemenin sahip olduu nitelikler fiziksel, kimyasal, yapsal ve yzeysel olmak zere drt farkl grupta toplanmaktadr (Doramac, 1994; Asatekin, 1974). b) Seilen malzeme ile tasarmn uygunluu: Tasarlanan mobilya ile tasarmda kullanlacak malzeme birbirine uygun olmaldr (Doramac, 1994). Yukarda da grld zere bir ocuk odasn oluturan mekan elemanlarndan zellikle yer ve duvar kaplamalar ocuk odasna kimlik kazandrmak asndan ocuk odas tasarmnda byk nem tamaktadr (Demirarslan ve Aytre, 2004). ocuk odas iin seilecek zemin kaplama malzemesi, ocuun dtnde yaralanmamasna, oyun ve dier aktiviteler iin uygun yzey alan salamasna ve kolay temizlenebilir olmasna olanak salamaldr. Kauuk deme kaplama malzemeleri ise, genellikle yzeyi dokulu olmasndan dolay toz ve kir barndrmas nedeniyle ocuk odalar iin uygun deildir (Demirarslan ve Aytre, 2004). Laminat kaplama, ocuk mobilyalar iin kolay temizlenme, dayankl olma, eitli renk alternatifleri sunma ve ekonomiklik zellikleri ile uygundur. Melamin, vinil ve kat kaplamalar ise zamanla mobilyann yzeyinden soyulabildii iin ocuk mobilyas tasarmnda tercih edilmemektedir (Gilberg, 1996). ocuk mobilyalarnda kullanlan boyalar ise 33

kurunsuz olmal ve toksik madde iermemelidir. Toz ve leke tutmayan kolay temizlenebilir eyalar seilmeli, seilen yaptrclarn toksik ve kanserojen madde iermemelerine dikkat edilmelidir (Demirarslan ve Aytre, 2004). lken, (2012): nsanlarn yaamlarn srdrebilmelerinin arac olan tketim, gnmz toplumunda amaca dnmtr. Tketim artk, sadece ihtiyaca ynelik olmayp kimlik ve stat edinme abasdr (lken, 2012: 157-167). ocuk mobilyas oda tasarmlarna baktmzda en ok dikkat eken hususlar arasnda yine tasarm farkllamasna ynelik faktrler n planda tutulmaktadr. Bu faktrlere bakldnda kullanm zelikleri, ergonomik yaps, fiziksel farkllklar, salk, hijyen ve fiyatlandrmalardr. Bir dier husus ise tanabilir olmas, fiziksel adan kullancya ocua zarar vermemesine ynelik zelliklerdir. Bu konuda zellikle marka olmu reticilerin retim farkllamasna ynelik yaptklar almalarda nem arz eder. Trkiye ve dnyada birok ocuk mobilyas retimi yapan iletmelere bakldnda zellikle birbirini takip ettii gerei ortaya kmaktadr. Bu nedenle marka deerinin de tketim faktr zerinde etkilidir diyebiliriz. Her reticinin retim farkllklarnn yannda tketicisine sunduu retim konsepti ile rn yelpazesinde de birok farkllk meydana geldiine iaret eder. Yaplan bu yndeki almalara baktmzda marka ynetiminin ve retim farkllamasnn n planda olduunu gsterir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Markalama pazarlama faaliyetlerinin n planda olmasnda en nemli faktrdr. Tketicinin ilgisinin ekilmesi, homojenlik, kalite, rn tercihi ve farkndalk yaratlmasnda marka ilk nemli kavramdr. Gnmz tketicilerinin marka konusundaki hassasiyeti ve tutumuna bakldnda tketim faktrn etkileyen en nemli teken olduu grlr. retim farkllamas ve tketici eiliminin etkileimine katk salayan marka deeri reticiler asndan da nemlidir (Trk, 2004: 58). Gnmzde marka, pazarlama bileenleri ierisinde gittike nem kazanan ve pazarlama yneticilerinin artk ok daha fazla zerinde durmaya baladklar bir kavram haline gelmitir (Yanar ve Korkmaz, 2013: 1-22). TKETC DAVRANILARI nsan ihtiyalarnn baz temel zellikleri bulunmaktadr. Bu zellikler kiiden kiiye ya da ihtiyatan ihtiyaca farkllk gstermi olsa da genellikle 5 farkl balk altnda topland grlr. Bunlar; a. nsan ihtiyalar snrszdr. b. nsan ihtiyalar sreklilik gsterir. c. nsan ihtiyalar artma eilimlidir. d. nsan ihtiyalar karlandka iddeti azalr. e. htiyac karlanmayan mal ve hizmetler ikame edilebilir. Abraham H. Maslowun hiyerarik ihtiyalar listesine baktmzda da yine insan ihtiyalarnn 5 madde altnda toplandn grmekteyiz. Bunlar; 34

a. Fizyolojik ihtiyalar Yeme, ime ve uyuma gibi. b. Gvenlik ihtiyalar Korunma gibi. c. Sevgi ve ait olma ihtiyalar Sevgi, arkadalk, benimsenme ve aidiyet gibi. d. Kendini gerekletirme ihtiyalar Kendine gven, kendini ama, inan ve beceri gibi. Yukarda belirtildii gibi konumuzla paralellik gsteren Maslowun teorisindeki 4 nc madde konumuzla paralellik gstermektedir. Ayrca 1 nci madde de yine konuyla ilgilidir. nk birey fizyolojik olarak yeme ime ve uyuma gibi olgulardan faydalanmak zorundadr. Bu nedenle tasarm ilkeleri erevesinde ocuun uyuma ve dinlenme iin kulland odann fizyolojik ihtiyalarna cevap vermesi gerekir. ocuun tketici birey olarak kabul edilmesi gerekir. ocuklarn fiziksel rahatlklar ve bedensel yeteneklerini en st dzeyde kullanabilmeleri mekn ve donat elemanlar tasarmnda seilen malzemelerin tasarma uygun olmas ile balantldr. Dolaysyla ocuk odasndaki donatlarn tasarm ve malzeme seimi son derece nemli olup dikkatlice tasarmc tarafndan ele alnmas gereken bir konudur (Demirarslan ve Aytre, 2004). Sonu olarak, ocuk odalarnn tasarmnda malzeme seiminden ya grubuna, kullanm kolaylndan dayankllk ve estetie kadar birok etken gz nne alnmaldr.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

AMA ve YNTEM Bu almann amac tasarm ilkeleri erevesinde uygulamal olarak kz ve erkek ocuk yaama alan oluturmaktr. Oluturulan alan kullancs olan ocuklara bata rahatlk, konfor, renme ve en nemlisi keyifli zaman geirebilmelerine imkn ve olanak salayacak bir alan yaratmaktadr. Aratrmann yntemi; yine tasarm ilkeleri erevesinde 3dmax ve autocad ile fhotoshop programlar kullanlarak yaklak olarak 50 m2 lik bir alan tasarlanmtr. Tasarlanan alana dair bilgiler aadaki resimlerde belirtilmitir. zellikle kullancsna effaflk ve rahatlk salamas asndan ergonomik detaylar zerinde durulmutur. Yine kullanclarn birbirinden bamsz olmamas ve her iki bireyinde birbiriyle olan ilikilerini devam ettirmeleri asndan daire biiminde duvarlarda detaylar yaplarak gei alan yaratlmtr. Yaratlan bu alan her iki bireyin birbiriyle ilikilerini gl klmaktadr. Yaplan tasarm uygulanm bir tasarmdr. Bu tasarm dorultusunda kullanclarn bata konforu ve renme yetileri n planda tutulmutur. Bunun nedeni ocuk renek byr ilkesi temel alnmtr. Ayrca her iki ocuk iin yine ortak bir oyun alan planm, fakat her iki kullancnn kendilerine ait olan alanlar farkl detaylar ile ekillendirilmi ve kullanclarna ayrcalk salamtr. Tasarm aamasnda doal rnler ve malzemelerin kullanlmasna ynelik bir planlama yaplmtr. Uygulama aamasnda yine tasarlanan rnler zellikle doal malzemeler kul35

lanlarak retilmitir. retim aamasnda su bazl boyalar, k iletkenlii, canllk, doal grnt ve salk asndan sorun retmeyen malzeme kullanmna dikkat edilmitir. UYGULAMA Tasarm ncesinde her iki ocuun kiilik yapsna ilikin bir nitel test uygulamas yaplmtr. Yaplan uygulamada ocuklarn geliimi konusunda srekli grtkleri pedagoglar tarafndan yaklak iki yl geriye dnk dntler alnmtr. Alnan dntlerde ocuklarn hangi renkleri sevdii, ne tr ortam ve oyun trlerinden holand, iki ocuk arasndaki kiisel iliki ve sevgi balarna ynelik tutumlar belirlenmitir. Belirlenen bu zelliklerine ynelik bir tasarm gerekletirilmitir. Gerekletirilen tasarm dorultusunda izim aamasna geilmi ve n taslak yine ocuklarn bata anne babalar ile ilgili pedagoglarna gsterilmitir. Bu kiilerin onay alndktan sonra ocuklara yaayacaklar alanlara dair bilgiler ve malzemeler detaylandrlarak maket haline getirilmitir. Maketler zerinde ocuklarn beklentileri ile yaplan tasarm konusundaki dncelerine bavurulmutur. Bu bavuru srasnda bir uzman ocuk psikolou bulunmaktadr. Sorular psikolog tarafndan ve kendisine ait meknda gerekletirilmitir. Yaklak drt saat kadar bir srede bu bilgiler elde edilmi ve kz ocuun daha ak canl renklerden holand, tl ve esnek malzeme tr yaptlardan honut kald tespit edilmitir. Erkek ocukta ise daha sade, koyu ve mat renk trnde malzemelerden honut kald ynnde bir sonuca ulalmtr.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

UYGULAMA VE TASARLANAN HER K MEKN Resim 1. Her ki Odann st Detay Grnts

Kz ocuunun odasnda prenses odas konseptti kullanlmtr. Bunun nedeni olarak kz ocuunun kendini prenses gibi zel hissetmek istedii, ailesine ynelik taleplerinin de yine bu ynde olduudur. Solda bulunan st detay resimden de anlald gibi daha ok pembe renkler dikkat ekmektedir. Sa tarafta bulunan oda ise 1. Snf rencisi olan erkek ocua aittir. Okula yeni balama36

s nedeniyle eitim ve okulu kendisine sevdirmek amacyla ayaklar kaleme benzeyen elenceli bir masa ve kre formundan oluan koltuk tasarm yaplmtr. Yaplan tasarm elenceli bir hale getirilmitir. Her iki ocuk iin de ocuk elenerek ve oyun oynayarak renir felsefesinden alma alanlar ile oyun alanlar bir arada dnlmtr.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Resim 2. Kz ocuk Yatak Ksm

Grld gibi, kz ocuunun yatak alan yine detaylarn birbiriyle uyum salamas ve devamll asndan daire biiminde yaplm ve pembe renk cmb salanmtr. Yerlerde kullanlan ahap zeri deme malzemesi olarak hijyenik kir ve bakteri tutmayan halfleks ile kaplama yaplmtr. Prenses konseptine uygun olarak hazrlanan bu hal detay cbnlkl yatak ile tamamlanm, btnlk salanmtr. Detayda dikkat eken bir nokta ise yatan olduu blm kot fark ile ykseltilmitir. Bu durum oyna ve dinlenme alan bir fark yaratmaktr. Proje ve kullanlan 37

alan birbirine tamamen uyumlu hale getirilmitir. Yer ve tavan ykseklii olduka fazla olup, duvarlar ocuklara zel grafik desenler ile tamamlanmtr. Mekn tasarmnda daha ferah ve aydnlk bir etki yaratmak iin ak renkler tercih edilmitir. Oyun ile yatma alan arasnda oluturulan kot fark her iki alan birbirinden bamszm gibi hissedilmesine imkn salamtr.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Resim 3. Kap Detay

Yaplan baz aratrmalara gre ocuk odalarnda kapnn olduu cepheler her zaman ocuklara korkun gelmitir. Ayrca bu almada her iki ocuun kap konusundaki dncelerine bavurulduunda itici gelen cevaplar alnmtr. Bu nedenle kapnn olduu cepheler daha scak, elenceli ve esnek hale getirilmek iin farkl detay eklinde tasarlanmtr. Her iki ocuk odasnda da kap tasarm ayndr. Her iki kapnn zerinde byk lekte saat kullanlmtr. Yarca kap

ve kap detaynda kapnn bir ev ats ekli andrmas iin farkllk meydana getirilmitir. Eitim ve renme asndan saatin byk kullanlmasnn ikinci nemli nedeni ise zamann ne kadar nemli ve kymetli olduu ocuklara vurgulanmaya allmtr.

38

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Resim 4. Her ki ocuun Ortak Oyun Alan ve ki Oday Birbirine Balayan Gei Alan

Yukardaki resimde her iki ocuun ortak oyun alan grlmektedir. Ayrca iki odann birbirine baland ve gei imkn salayan dairesel gei ksmlar bulunmaktadr. Bu detayda dikkat eken en nemli nokta grafiksel detaylar ve birbirini tamamlayan ince nanslardr. nk her iki oda birbirinden farkllk gsterse de detaylarda birbirine paralellik gsteren renk ve kullanm farkllamasyla ortaya kan hususlar gze arpmaktadr. 39

ki kardein odasnn yan yana olmas ve birbirleriyle olan ilikilerinin devamll asndan iki oday birbirine balayan ve ayran duvar noktasndaki belli noktalardan alan geitler de nemli bir detaylandrmadr. Bu detay her iki kardein birbirinden kopmamasna ve kardelik balarnn daha gl olmasna imkn ve katk salayacaktr. Yine bu detay her iki odann birbirine geite bir transparan grev yapmasna da dikkat edilmitir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

Resim 5. Erkek ocuk Odas st Grnt Detay

Erkek ocuk odasnda yatak ranzal olarak tasarlanmtr. Yatak kenarna eklenen kaydrak ile ocuun uyku ve uykudan sonraki dnemi daha elenceli bir hale getirilmitir. ki odada blc duvar yerine birbirine paralellik gsteren dolaplar kullanlmtr. Bu tasarm alann daha etkin ve tasarruflu kullanlmasna imkn salamtr. Her iki ocuk odasnda da canlk renkler kullanlmaya dikkat edilmitir. Bu durum her detay zerinde kullanlmaya allmtr. Kullanlan her malzemenin doal olmas en nemli tercihler arasndadr. Resim 6da ise birinci snfa yeni balayan erkek ocuunun odas bulunmaktadr. Okulu 40

ve okul evresinin sevdirilmesi amalanmtr bu oda tasarmnda. almay tevik etmek amacyla ona zel bir alma alan oluturulmutur. Dnya kresi alma koltuu, kalemlerden oluan bir masa bu detayda dikkat ekmektedir. Masa ayaklarnn kalemden olmas ve byk lekli olarak tasarlanmas da dikkat eken noktalar arasndadr. Okul ve eitim ocuklara rktc ve souk gelmektedir. nk ailesi zellikle annesinin kendilerine olan ilgisi, efkat ve onlara olan scak yaklam nedeniyle ocuklarn ev ortamndan baka ortamlara gitmek istemedii bilinen gerekler arasndadr. Bu tasarmlar

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

ile zellikle erkek ocuk odasnda kullanlan detay ve farkllklar ocuun okulu, eitimi

renmeyi ve okul evresine uyum salamas amacyla planlanmtr.

Resim 6. Erkek ocuk Odas

SONU Bu almada asl ama tasarm ile yaanan ortamn ne kadar farkl hale getirilmesidir. Yaplan alma ncesinde ocuklarn daha nceki bulunduklar ortam ile yeni yaplan ortam arasndaki farkllklar test edilmeye allmtr. Yaplan alma ncesinde her iki ocuun bulunduu oda tek olup, ayn alan her iki ocuk tarafndan kullanlmaktayd. Fakat kullanlan bu ortak alan farkllatrlarak uzmanlarn da grleri dorultusunda ikiye ayrlm farkl farkl iki alan yaratlmtr. Tasarm sreci yaklak 20 gn srmtr. Tasarlanan uygulama ise retim dhil olmak zere 45 gn ierisinde tamamlanmtr. Tasarm ncesinde ocukla41

rn birbirleriyle fiziki ve szel olarak sorunlar yaadklar bu nedenle aileleri tarafndan uzman destek aldklar belirlenmitir. Bu nedenle ocuklarn psikolojik srecini izleyen uzman ve uzmanlar tarafndan gerekli bilgiler alnmtr. Yaanlan meknn ncesindeki bilgiler dorultusunda yeni mekan yaratmna katk salayacak bilgiler toplanmtr. Toplanan bilgiler tasarmn en nemli aamasn oluturmaktadr. Tasarm ve uygulama sonrasnda anne ve babadan alnan izin ile her iki odaya bir gizli kamera yerletirilmitir. Yerletirilen kamera grntleri her iki ocuun da uzman olan psikolog tarafndan gn gn izlenmitir. zlenen ve elde edilen sonuca gre ayr ayr

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:13 K:14

odalarda kalmalar ocuklarn daha nce yaadklar baz szl ve fiziksel sorunlarn iyiletirilmesine katk saladn gstermitir. Ayn alann kullanlmas ocuklarda kskanlk bata olmak zere paylaamama sorununu da meydana getirdii belirlenmitir. Oysaki farkl alanlar ocuklara kendine zg bir zgvenin olumasna ve kendini zel hissederek hayat daha elenceli hale getirmelerine fayda salamtr. Bu alma tamamen uzman grleri ve ocuklar dahil olmak zere anne ve babalarnn talepleri dorultusunda gerekletirilmitir. Yaplan almada ve resimlerde ocuklara dair gerek grnt resimleri kullanlmamtr. Aratrma sonucunda farkl alanlarda fakat bu alanlarn belirli zamanlarda ortak kullanlmas ile yaanlan meknn daha elenceli, retici, paylam ve iletiim ilikilerinin gl klnd sonucuna ulalmtr. KAYNAKA ASATEKN, M., (1974). Endstri Tasarmnda Tasarm ltlerine Btnsel Bir Yaklam, ODT Dergisi, Ankara. BARAN, M., YILMAZ, A., & YILDIRIM. M., (2007). Okulncesi Eitimin nemi ve Okulncesi Eitim Yaplarndaki Kullanc Gereksinimleri: Diyarbakr Huzurevleri Anaokulu rnei, D.. Ziya Gkalp Eitim Fakltesi Dergisi, Say: 8, ss.27-44 DEMRASLAN, D., AYTRE, O.S.S., (2004). ocuun fiziksel ve ruhsal geliimi asndan ocuk odalar tasarmnda malzeme kullanm ve malzeme sei42

minin nemi, 2. Ulusal yap malzemesi kongresi ve sergisi, stanbul. DORAMACI, F., (1994). 3-6 Ya Grubunda ocuk Odas Mobilyasna ve Tasarm ltlerine Bir Yaklam. Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Yksek Lisans Tezi. GILBERT, L., (1996). Ideas for great kds rooms. USA: Sunset Books, 4th printing. KANBAY, H., ( 1993). ocuk Odalar, Art Dekor AD,3/6, s.46-62. MEB, (2007). Mesleki eitim ve retim sisteminin glendirilmesi projesi. naat teknolojisi: Mekn tasarm, Ankara. TRK, Z., (2004). Tketici Satn Alma Davrann Etkileyen Faktrler ve Perakendeci Markas zerine Bir Alan Aratrmas, Mula niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Mula. ss.1-161 TAVAN, F., (1995). Trabzon Konutlar zerinde ocuk Odalar Mekan ve Donat zellikleri zerine Bir Aratrma. KT, FBE, Yksek Lisans Tezi. LKEN, F.B., (2012). Hafta Sonu Eklerinde Mekn Tasarmlar, Seluk niversitesi letiim Fakltesi Dergisi, Ocak Says, Cilt: 7 Say: 2, ss.157-167 YANAR, B.,& KORKMAZ, M., (2013). Fikri ve Snai Haklar: Marka Konumlandrmann Mteri Algsna Etkisinin ncelenmesi, Karadeniz Dergisi, Say: 17, Yl:5, ss.1-22

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

MULA VAL HSEYN AKSOY OCUK YUVASINDA BARINAN OCUKLARA REKREATF ETKNLK OLARAK UYGULANAN HALK OYUNLARI ALIMASININ BAZI FZKSEL GELMLER ZERNE ETKS THE EFFECT OF RECREATIONAL FOLK DANCE TRAININGS ON SOME PHYSICALLMPROVEMENTS OF THE CHILDREN THATSHELTER MUGLA VALI HUSEYIN AKSOY ORPHANS HOME
Emrah CERT1, Hayrettin GMDA1, Ali AILN2, Fatih EVL1, Meltem EVL3 1 Hitit niversitesi Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, orum 2 Mula niversitesi Beden Eitimi ve Spor Yksekokulu, Mula 3 19 Mays niversitesi Salk Bilimleri Enstits, Samsun

zet Bu alma farkl ilkretim okullarnda eitim gren 9-12 ya arasndaki korunmaya ve bakma muhta ocuklarn fiziksel geliimlerinde rekreatif etkinlik olarak uygulanan halk oyunlar almasnn olumlu etkisini incelemek amacyla yaplmtr. Aratrma Mula Vali Hseyin Aksoy ocuk Yuvasnda korunmaya ve bakma muhta 9-12 ya arasnda eitli okullarda renim gren 10 kz - 12 erkek renciden 6 kz- 7 erkek deney grubunu,4 kz- 5 erkek ise kontrol grubunu oluturmaktadr. Denek grubuna 8 hafta boyunca haftann 3 gn 90ar dakika rekreatif etkinlik olarak halk oyunlar almas uygulanmtr. Uygulama balamadan nce ve uygulama sonrasnda kontrol grubundaki geliimi belirleyebilmek iin fiziksel uygunluk ve antropometrik lmleri(boy, vcut arl, pene kuvveti, esneklik, deri alt ya kalnl (skinfold), vital kapasite ve vcut ya yzdesi)yaplmtr. Gruplarn karlatrmasnda ve n test-Son test karlatrmalarnda Nonparometric-t testi kullanlmtr. Aratrmadan elde edilen bulgulara gre kz kontrol grubu suprailiac lmlerinde 0.05 dzeyinde anlaml fark bulunmu, kz ve erkek kontrol gruplarnn boy, vcut arl, pene kuvveti, esneklik, deri alt ya kalnl (skinfold), vital kapasite ve vcut ya yzdeleri arasnda anlaml bir farka rastlanmamtr (p>0.05).Kz Deney grubu esneklik ve kilo lmleri ile, erkek deney grubu esneklik, vcut ya yzdesi, kilo, biceps ve triceps lmlerinde 0.05 dzeyinde anlaml farka rastlanmtr. Kz ve erkek denek grubu pene kuvveti, boy, suprailliac, vital kapasite, biceps, triceps, abdomen ve subscapula lmlerinde ise anlaml bir farka rastlanmamtr(p>0.05). Sonu olarak Mula Vali Hseyin Aksoy ocuk Yuvasnda barnan 9-12 ya arasndaki ocuklara rekreatif etkinlik olarak uygulanan halk oyunlar almasnn fiziksel geliimlerine olumlu ynden etkisi olduu gzlenmitir. Anahtar Kelimeler: Rekreatif Etkinlik, ocuk Eitimi, ocuk Geliimi, ocuk Yuvas, Halk Oyunlar

Abstract This study intends to investigate the positive effects of folk dance trainings as a recreational activity on physical improvements of the 9- 12 ages children in need of protection that studies different primary schools. The study includes 10 girls, 12 boys between 9- 12 ages that shelter Mula Vali Hseyin Aksoy Orphans Home. 6 girls and 12 boys of them were test group and 4 girls and 5 boys of them were control group. Folk dance trainings as a recreational activity were apllied to the test group for 3 days in a week and 90 minutes for each day during 8 weeks. Before and after practice physical fitness and anthropometric measurements, height, weight, hand grip, flexibility, subcutaneous fat tissue ( skinfold ), vital capacity and body fat percentage was measured. In comperation of the groups and pre- post tests Nonparometric-t test was used. According to the research results 0.05 level significant difference was found in women control group suprailiac measurements. There was no significant difference was found between men and women control groups in height, weight, hand grip, flexibility, subcutaneous fat tissue ( skinfold ), vital capacity and body fat percentage.( p0.05) There was significant difference 0.05 level on flexibility and weight in women test group and also its the same in men test group on flexibility, body fat percentage, weight, biceps and triceps measurements. There was no singificant difference on hang grip, height, suprailliac, vital capacity, biceps, triceps, abdomen and subscapula measurements in men and women test groups. (p 0.05) As a result it is observed that folk dance trainings as a recreational activity fort he children in Mula Vali Hseyin Aksoy Orphans Home have positive effects on improvement. Keywords: Recreational Event, Childrens Education, Child Development, Child Care Center, Folk Dance

43

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

1.GR Toplum, deiik gruplar ve kltr elerini ierisinde barndran geni bir toplumsal sistem ve ilikiler adr. Dolaysyla toplum ierisinde hem bireysel farkllklar hem de farkl gruplamalar ve farkl dnceler doal olarak mevcuttur. Ancak toplum, bu farkllklara ve farkl gruplamalara ramen varln srdrmek ve amalarn gerekletirmek zorunda olan bir varlktr (Trkkahraman 2009). Toplumumuzun yarar ve mutluluu adna yaplan bir giriimin ncelikle ilgili insanlarca doru anlalp alglanmas gerekmektedir. Her eyden nce bir faaliyetin neden yapld ve yaplmas gerektii ksa ve uzun srede kimler iin ve hangi yararlar salayacann bilinmesi bu konuda anahtar rol oynamaktadr. Bir sanat dal olarak dans, dncelerin, duygularn ve hislerin vcudun deiik ve ilgin ekillere sokulmasyla meydana getirilen deiik hareketlerle anlatmdr. Dans vcudun yapt hareketleri zaman, ritim, boluk ve uzaya bal olarak anlatan ve bunu uygulayan bir enerji ve kuvvetle kantlayan bir dildir. Dolaysyla dans meydana getiren bu dinamiklerin, dansn yaratmak istedii, estetik grnts asndan byk nemi vardr (Kocatrk 2005). Halk biliminin rnlerinden olan halk oyunlar, bir elence arac olmaktan te, Trk Kltr ve sanatnn soyluluunu ortaya koyacak ve eitim kavraymzn gelimesine neden olabilecek almalara gerek duymaktadr. Halk oyunlarmz, sava ve kahramanlk olayn, ktlk, bereket, afet, ak ile sevgiyi anla44

tan ve canlandran birer tarihi belge niteliindedir. Kltrde oyun unsuru sz konusu olduunda, uygar yaantnn eitli aktivitelerde, eitli hareketlerde oyuna nemli bir yer ayrld, insanlarn oyunu yalnzca bir tepki yada igd olarak oynad deil, kkende; oyundan kltre bir dnm olduu sylenmek istenmektedir ( Kaya 2011). Halkoyunlar uygulamalar srasnda yaplan statik almalar, kuvvetli bir kar koymaya kar yaplr. Kaslarn kuvvet geliimine nemli katklar vardr. Dinamik almalarda ise, srekli hareketler grlr. Bu almalar sayesinde, kas dayankll artrlr. almalarn amac, sadece halkoyunlar ile ilgili figrlerin renimini salamak deil, ayn zamanda fiziksel ve fizyolojik gleri ile birletirmesini salamaktr. Egzersizle salk arasnda bir iliki kurma ihtiyac gnmzde yaay biiminde meydana gelen deiikliklerden domutur. Egzersiz kavram geni anlamda, sporcularn en yksek sporsal verime ulamalarn salayan sistematik hzlanma metodudur. Fizik aktivite, iskelet kaslarnn kaslmas sonucunda retilen, bazal dzeyin zerinde enerji harcamay gerektiren bedensel hareketlerdir. Spor ve egzersizin sadece erikinlerde deil, ocuklarn da her ynden geliiminde byk rol oynadna inanlmaktadr (Takn 2009). Serbest zaman aktivitelerine katlm srasnda motorik fiziksel yeteneklerin geliimi sz konusudur (Ekici, 1997). Motorik becerilerin artmas bireylerin kendilerini daha yeterli grmelerini salayabilir (Saygl, 2000).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Bu dorultuda aratrma, eitli ilkretim okullarnda eitim gren 9-12 ya arasndaki korunmaya ve bakma muhta ocuklarn fiziksel geliimlerinde rekreatif etkinlik olarak uygulanan halk oyunlar almasnn olumlu etkisinin olup olmadn aratrmak amacyla yaplmtr. 2. MATERYAL VE YNTEM Farkl ilkretim okullarnda eitim gren 9-12 ya arasndaki korunmaya ve bakma muhta ocuklarn fiziksel geliimlerinde rekreatif etkinlik olarak uygulanan halk oyunlar almasnn olumlu etkisini incelemek amacyla yaplan almann rneklemini, Mula Sosyal Hizmetler ocuk Esirgeme Kurumuna bal Vali Hseyin Aksoy ocuk Yuvasnda korunmaya muhta 9-12 ya arasndaki 11 kz,13 erkek ocuklardan, 7 erkek - 6kz denek grubu, 5 erkek 4 Kz kontrol grubunu oluturmutur. Denek grubuna haftann 3 gn 90ar dakika rekreatif etkinlik olarak halk oyunlar almas uygulanmtr. Denek ve kontrol grubunun fiziksel uygunluk ve antropometrik lmleri(boy, vcut arl, pene kuvveti, esneklik, deri alt ya kalnl (skinfold), vital kapasite, vcut ya yzdesi) Mula Vali Hseyin Aksoy ocuk Yuvasnda uygulanmtr.Birinci lm 21 Mart 2005, ikinci lm 17 Mays 2005 tarihinde yaplmtr. lmler yaplmadan nce ocuklara lmlerde kullanlan aletler hakknda ksaca bilgi verilmitir. Kontrol ve denek grubunu yuvada kalan ocuklar oluturmutur. Egzersiz 15 dk.snma, 45 dk.halkoyunlar dirilleri, 20 dk.eitsel oyun, 10 dk. souma ve streching hareketleriyle 45

son bulmutur. Oyunlar basitten karmaa, yavatan hzlya doru sralanmtr. Veri Toplama Aralar Antropometrik lmler Antropometrik lmlerde elde edilen bilgiler saptanarak deerlendirmeye alnmtr. Boy uzunluklar ve vcut arlklar standartlarla karlatrlp yorumlanmtr (Baysal, 1990). Vcut Arl Arlk 0.1 kg hassaslkta bir kantar ve bu kantardaki metal bir ubuk vastasyla llmtr. lmlerde erkek denekler mayo veya ort giyerken, bayan denekler t-shirt ve ort giydiler. Denekler lmlere yaln ayak ya da yalnz orap giyerek alnmtr (Zorba, 1986). Boy lm Boy.01 cm hassaslkta dijital boy ler aletiyle llmtr. Birey duvarda 900a yapacak ekilde yerletirilmitir. Bireyin ayakkabs kartlm, duvara dz ekilde dik olarak yaslandrlmtr. Topuk arkalar, srt, omuzlar, bann arkas duvara deecek ekilde durdurulmutur. Bireyin bann, gzleri yere paralel olacak ekilde dz durmas salanmtr. lm bizzat kk bir cetvel ocuun ba zerinde tepe noktasna dedirilerek duvara iaretlenip lm kaydedilmitir (Nevzi, 1982). Deri Kvrm Kalnl Deri kvrm kalnlnn lm iin calipper aleti kullanlmtr(imek, 1993). Denein

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

ayakta dik durmas salanmtr. Calipperin deri kvrmn kstrd zaman ular deri kvrmnn yzeyi zerine 10 gr. basn yapacak ve pergel ularnn deri kvrmna temas yzeyi 20-40 mm olacak ekilde uygulama yaplmtr. Deri kvrmnn kalnl llecei zaman, caliperin ularnn deride konaca yerden 1cm kadar uzakta, baparma ile iaret parma arasnda tutularak lm yaplmas salanmtr Deri kvrm deri ve deri alt ya dokusu, derinin altndaki kaslardan uzaklam olmasna dikkat edilmitir. Caliper konduktan sonra parmaklar o blgeden uzaklatrlm ve 2-3 saniye sonra ibredeki deerle okunmutur. breler genellikle 0,5mm kadar duyarllkla kvrm kalnln gsterdii iin deerden daha emin olabilmek zere caliper ayn yerden iki defa daha konarak toplam kez ayn blgeden lm yaplmtr alet ok duyarl olduu iin her lmden sonra kalibrasyon kontrol edilmitir. Skinfold lmnde, her ada 10 g/sq mm basn uygulayan Holtainskinfoldcaliper kullanld. Bu alma iin nceden belirlenen; biceps, triceps, suprailiac, abdomen, subscapula lmlerinden elde edilen deerlerle, deneklerin vcut ya yzdesini hesaplamak iin Durning (1974) formlnden yararlanld (Babayiit, 2000). Biceps lm Denein kolu yanda ve avu ii n tarafa bakarken, kolun n tarafndan yani biceps kas zerinden dikey olarak deri katlanmas tutularak llmtr (Zorba ve ark., 1995).

Triceps lm Triceps kasnn stnde kolun d orta hattnda deri katlanmas dikey tutularak llmtr (Marilu, 1994). Subskapula lm Kol aa sarktlm durumda vcut gevekken scapulann hemen altndan kemiin kenarndan deri katlanmas tutularak llmtr (Zorba ve ark. 1995). Abdominal lmleri Gbek delii hizasndan yatay olarak yaklak 3 cm uzunlukta deri katlamas, skinfold aleti dik tutularak, karn blgesindeki kaslar gevek vaziyetteyken lm alnr (Marilu, 1994). Subrailliac lmleri Vcudun yan orta hattnda illiumun hemen stnden alnan hafif deri katlanmas tutularak llmtr (Zorba ve ark. 1995). Kuvvet lmleri Handgrip Kuvvet lmleri Lafeyette Instrument Company tarafndan retilen 78.011 model el dinamometresiyle bu test gerekletirildi. 5 dakika snmadan sonra, denek ayaktayken, lm yaplan kol bklmeden ve vcuda temas ettirilmeden, 45 derecelik a yaparken lm alnd. Ayn durum sa ve sol kol iin kilogram cinsinden kaydedildi (Babayiit, 2000).

46

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Esneklik lmleri Test sehpas, uzunluk 35 cm, genilik 45 cm, ykseklik 32 cm. Otur-Eri testi (Sit and Reach testi) hamstring ve srt kaslarnn esnekliinin llmesi iin kullanld. Denekler ayak tabanlarn Otur-Eri sehpasnn kendilerine bakan yzne yerletirdiler. Elleri ile sehpann zerine doru dizlerini bkmeden ileri uzanabildii kadar uzandlar ve 2 saniye sabit olarak beklediler. Uzanlabilen mesafe santimetre olarak kaydedildi. Ayrca, teste balamadan nce deneklere 3 ila 5 dakikalk snma egzersizleri yaptrld. Test 2 defa tekrar edildi ve en iyi sonu esneklik deeri olarak kabul edildi (Babayiit, 2000). Vital Kapasite lmleri LafeyetteInstrumentCompany tarafndan retilen J00405 model spirometre kullanlarak vital kapasite belirlendi. Her deneye katlan kiinin vital kapasite lmne balamadan nce denee ksaca ne yapmas gerektii hususunda aadaki talimatlar verildi. Sandalye otur ve spirometre aletini eline al. Birka kere derin nefes al ve ver. Son olarak derin nefes al (mandalla burun sktrldktan sonra) cierlerine maksimal olarak doldurduun

havay aletin deliinden fle. Yalnz bu fleme ne ok hzl ne de yava olmal. Nefes bitimine yakn maksimal hava flemek iin ne doru bklerek diyaframn yardmyla son bir gayretle cierlerindeki son havay fle, daha sonra aletten azn ekerek nefes aldenildi.Deneklerin en az lm alnd. En iyi olan sonu kaydedildi. Her lm takiben aletler yeniden ayarland. Her denekten sonra aletin azl deitirildi. Sonuta deneklerin vital kapasiteleri milimetre cinsinden bulundu (Babayiit, 2000). Verilerin zmlenmesi ve Deerlendirilmesi Elde edilen verilerin analizinde SPSS paket program kullanlmtr. AO ve SS hesaplanmtr. Gruplarn karlatrlmasnda ve n test-Son test karlatrmalarnda Nonparometric-T testi kullanlmtr. Vcut Ya Yzdesi Hesaplamasnda vcut dansiteleri kullanlarak kz ve erkekler iin vcut ya yzdeleri hesaplanmtr. Bunun iin Sri forml kullanlmtr. Sonular tablo ve ekillerle yanstlm, gerekli grld yerlerde aklama metinleri ile verilmitir. 3. BULGULAR

Tablo 1:Erkek Denek Grubu Anlamllklar


ERKEK DENEK GRUBU Kilo n Kilo Son Biceps n Test Biceps Son Test Triceps n Test Triceps Son Test N 7 7 7 7 7 7 X 34,8429 33,9280 9,9714 10,6143 12,2714 12,7857 SS 8,18044 7,60366 5,42485 5,52944 4,92569 4,89776 P 0,014 0,006 0,003

47

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Esneklik n Test Esneklik Son Test V.Y.Y n Test V.Y.Y Son Test

7 7 7 7

18,7143 20,9286 18,8143 16,9286

5,76525 6,31419 4,70830 4,78251

0,006 0,004

Tablo 2:Bayan Denek Grubu Anlamllklar


BAYAN DENEK GRUBU Esneklik n Test Esneklik Son Test Kilo n Kilo Son N 6 6 6 6 X 19,9167 22,0000 32,2833 33,8333 SS 4,71611 4,81664 3,98869 3,68981 P 0,036

0,024

Tablo 3:Bayan Kontrol Grubu Anlamllklar


BAYAN KONTROL GRUBU Suprailiac n Test Suprailiac Son Test N 4 4 X 16,5000 17,4250 SS 5,25991 5,44878 P 0,024

Tablo 4:Erkek Denek Grubu Anlaml Fark Bulunmayanlar


ERKEK DENEK GRUBU Boy n Boy Son Suprailiac n Test Suprailiac Son Test Abdomen n Test Abdomen Son Test Supscapula n Test Supscapula Son Test Sol Kuvvet n Test Sol Kuvvet Son Test Sa Kuvvet n Test Sa Kuvvet Son Test V.K. n Test V.K. Son Test N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 X 1,3814 1,3914 9,4143 8,7857 9,5286 9,0714 7,8714 7,5714 4,3857 4,6857 5,7857 6,2857 2,0429 2,0657 SS 0,05273 0,05429 6,68915 6,73831 5,53857 5,29456 3,78009 3,46925 4,20493 4,43713 4,47751 4,97441 0,43687 0,46672 P 0,134

0,055

0,051

0,089

0,173

0,197

0,431

48

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Tablo 5:Bayan Denek Grubu Anlaml Fark Bulunmayanlar


BAYAN DENEK GRUBU Boy n Boy Son Biceps n Biceps Son Triceps n Triceps Son Suprailiac n Test Suprailiac Son Test Abdomen n Test Abdomen Son Test Supscapula n Test Supscapula Son Test Sol Kuvvet n Test Sol Kuvvet Son Test Sa Kuvvet n Test Sa Kuvvet Son Test V.K. n Test V.K. Son Test V.Y.Y n Tes V.Y.Y Son Test 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 N 6 6 X 1,3850 1,3833 7,5000 7,5333 9,7667 9,4167 11,4667 11,2500 10,4167 10,0833 8,2500 8,5833 0,8333 0,8667 2,6333 3,0000 1,7033 1,7233 24,2833 24,3667 SS 0,08503 0,10073 3,61939 3,06377 3,79350 3,16886 7,43146 8,80767 10,13122 10,80008 3,51781 3,54142 2,04124 2,12289 4,12828 3,96535 0,47047 0,52083 6,57371 5,99589 P 0,889

0,931

0,412

0,754

0,328

0,286

0,363

0,339

0,701

0,908

Tablo 6:Erkek Kontrol Grubu Anlaml Fark Bulunmayanlar


ERKEK KONTROL GRUBU Boy n Test Boy Son Test Kilo n Test Kilo Son Test Biceps n Test Biceps Son Test Triceps n Test Triceps Son Test 5 5 5 5 5 5 5 N 5 X 1,3440 1,3440 30,1600 30,7600 9,2000 9,2000 12,7000 12,6000 SS 0,02793 0,02702 3,68619 4,07774 4,38634 4,10183 2,27376 2,07364 P 0,749 0,095 1,000 0,884

49

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Suprailiac n Test Suprailiac Son Test Abdomen n Test Abdomen Son Test Supscapula n Test Supscapula Son Test Sol Kuvvet n Test Sol Kuvvet Son Test Sa Kuvvet n Test Sa Kuvvet Son Test Esneklik n Test Esneklik Son Test V.K. n Test V.K. Son Test V.Y.Y n Test V.Y.Y Son Test

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

6,2000 5,7800 5,5400 5,6800 6,1200 6,2000 3,1800 3,5000 3,6000 4,3800 17,800 18,800 2,1460 2,1340 16,2800 16,5200

2,05548 1,92146 1,38852 1,36821 0,95760 1,64317 2,91925 3,19844 3,35634 4,15716 4,25147 2,77489 0,50123 0,27465 3.35216 3,41277

0,120 0,338 0,839 0,120 0,160 0,379 0,930 0,443

Tablo 7:Bayan Kontrol Grubu Anlaml Fark Bulunmayanlar


BAYAN KONTROL GRUBU Boy n Test Boy Son Test Kilo n Test Kilo Son Test Biceps n Test Biceps Son Test Triceps n Test Triceps Son Test Abdomen n Test Abdomen Son Test Supscapula n Test Supscapula Son Test N 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 X 1,3700 1,3775 34,4000 36,1250 12,5000 13,8750 13,7500 14,5000 9,9714 10,6143 11,5000 12,6250 SS 0,06055 0,05852 4,10122 2,99819 4,20317 3,71786 2,06155 2,88675 5,42485 5,52944 3,10913 3,63719 P 0,319 0,214 0,097 0,215 0,117 0,117

50

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

Sol Kuvvet n Test Sol Kuvvet Son Test Sa Kuvvet n Test Sa Kuvvet Son Test Esneklik n Test Esneklik Son Test V.K. n Test V.K. Son Test V.Y.Y n Test V.Y.Y Son Test

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

3,0000 3,96535 2,04124 1,86673 16,7500 18,1250 1,8075 2,0125 28,2750 28,5500

3,96535 4,12828 2,12289 2,12289 3,94757 5,10514 1,11521 0,28687 3,47215 3,24602

0,363 0,219 0,140 0,194 0,646

4. TARTIMA VE SONU Yaplan bu alma rekreatif etkinlik olarak uygulanan halkoyunlarnn Mula Vali Hseyin Aksoy ocuk Yuvasndaki ocuklarn fiziksel dzeylerine etkisinin aratrlmasn amalamtr. Rekreasyon gnmzde dnyada ok nemli bir yere sahiptir. lkemizde yeni yeni kefedilmeye balayan rekreasyon ve rekreatif etkinlikler ocuklar iin ok nemlidir. Yaplan her faaliyette ocuklarn geliimlerine olumlu etkiler salamaktadr. Dzenli egzersizin yararlarndan yola karak, hareketsizliin neden olduu rahatszlklar azaltmak, bireylere egzersiz alkanl kazandrmak ve onlarn ilgisini ekebilmek iin birok fiziksel uygunluk program gelitirilmitir. Bunlardan aerobik dans en popler olandr. Deiik dans hareketlerinin srama ve sekme gibi dier ritmik hareketlerle birleerek mzik eliinde, srekli bir ekilde uygulanmasdr (Kin ve ark. 1996). 51

Halk oyunlar retiminin mill eitim konusu olarak ele alnmas, ada bir eitim sisteminin olumasna ve halk oyunlarnn nemli zelliklerinden olan mill duygu anlay iinde, rencilerin dostluk, arkadalk, sorumluluk, sanat sevgisi, estetik, kendini tanma, kendine gven gibi duygular ve gelecek yaantlarda gerekli bilgi ve becerileri kazanmalarna byk apta olanak salayacaktr. Ayrca halk oyunlarnn bir spor hazinesi niteliinde olduu dnlrse, bu tarz eitimin ne derece yararl olaca kendiliinden ortaya kar. nk halk oyunlarmzn yapsnda yaplmas zor, gerektiinde sert, gerektiinde yumuak, ince nans ve kvrmlarla bezenmi, birbirinden gzel ve etkileyici hareketler ve figrler vardr (ine, 1991). Oyun szc, mzik temposu eliinde insan vcudunun yapt estetik deer tayan vcut hareketlerini iermektedir. Ayn tanmlama dans iin de sz konusudur(Karakeili, 1994). Dans yer ve zaman ierisinde insan vcudunun ustalkla kullanld yaratc bir srecin sonucu olarak den kltrel bir formdur. Sonuta mzik eliinde yaplan ve deiik hareket formlarn ieren ve bu

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

hareket formlarn bedensel, tinsel ve zihinsel srelerin sonucu oluturmu olan Trk halk oyunlar (danslar), ada beden eitimi aktiviteleri iinde ocuk ve genlerin estetik deer ve hkmlerinin gelitirilmesinde de ok yararl bir alandr. Sportif eylemlerde btnsellik, yaratclk, ifade, anlatm, beden alglama, ritim ve armoni gibi estetik eler giderek nem kazanmaktadr. zellikle gnmzde yeni bir kavram olan hareket eitiminde znel deerler, nesnel ve llebilen deerlere ye tutulmaktadr. Gelecekte mzik eliinde yaplan cimnastik ve danssal hareket formlar daha da nem kazanacaktr (Orhun, 1998). Brown; ocuk esirgeme kurumunda kalan ocuklarn zerinde yapt aratrmada, aerobik kapasite ve fiziksel uygunluk lmlerinin stres ile ilikisini aratrm ve hem bayan hem de erkeklerde fiziksel uygunluu daha az olanlarn strese daha eilimli olduunu tespit etmitir.(Brown 1991). Pekcan yapt almada, kzlarn % 14,4 hafif iman, % 17,1i iman, % 43,8i normal bulunurken, erkeklerin % 21,9u hafif iman, %28,1i iman, % 29,6s normal bulunmutur. Bu alma normal ev koullarnda barnan aileye sahip ergenler zerinde yaplmtr (Pekcan, 1992). Yapm olduumuz almada ocuklarn kilolarnn normal dzeyde olduu saptanmtr. Dzenli olarak yemek yemeleri, fiziksel egzersiz yapmalar, okul zaman dnda serbest zamanlarnn fazla olmas srekli hareketli kalmalar da etkili olmutur. Akgn ve arkadalarnn (1987) Trkiyede yaptklar almada 13 yandaki kzlarn triceps ortalamas 11.3 4,2 mm, 52

olarak belirlenmitir (Akgn ve ark. 1987). Glerin(1996) 12-16 ya kzlarda yapt almasnda tricepsin ortalama deeri 14,1 4,3 mm olarak saptanmtr (Gler, 1996). Akurt ve arkadalarnn (1986) almasnda 13 yanda triceps8.6 3.6 mm olarak bulunmutur (Akurt,1986). Akurt ve arkadalarnn (1986) yapt saha almasnda 13 yandaki kzlarn suprailiac ortalamas 7,9 3 mm olarak bulmutur (Akurt, 1986). Glerin (1996) kz adlesanlardaki alma deerlerinde subscapula 12,2 6,4 mm, subrailiac 15,9 5,1 mm olarak bulmutur (Gler, 1996). Zorba ve arkadalarnn (2000) 1824 yalar arasnda olan bayanlara 8 haftalk haftada 3 gn step-aerobik egzersizi uygulamlar ve alma sonunda, deney grubunun esneklik deerlerinde anlaml bir fark olduunu bildirmilerdir. Yapm olduumuz almada da bayan denek grubu esneklik lmlerinde anlaml farklla rastlanmtr. Zorba ve arkadalarnn aratrmasndaki bildirilen sonular, bu almadaki bulgularla benzerlik gstermektedir (Zorba ve Ark. 2000). Yaplan almalarda ocuklarn aktiviteler sonunda fiziksel uygunluklarnda ufakta olsa olumlu gelimeler olmutur. Bu gelimeler sonucunda fiziksel ve sosyal adan ocuklarn gelimesi salanmtr. ocuklar toplumlarn geleceinde ok nemli rol stlenecektir salksz ve sosyal adan geliememi ocuklar toplumlarn geleceini tehlikeye sokacaklar gibi toplumlarda byk sorunlarn kmasna da sebep olabilmektedirler. Rekreasyon asndan deerlendirdiimiz de ise ocuklarn salkl ve sosyal adan geli-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

melerinde rekreatif etkinliklerin pay byktr. Sonu olarak lkemizde yeni yeni tannan ve deeri anlalan rekreatif faaliyetlerin lkemiz ocuklar iin nemi byktr. Tm ocuklarmz bu faaliyetlere ynlendirerek geliimlerine katkda bulunmalyz.

Deerlendirilmesi, Trk Halk Oyunlarnn retiminde Karlalan Problemler Sempozyumu Bildirileri (6-8 Mart, stanbul), Kltr Bakanl Halk Kltrn Aratrma Dairesi Yaynlar,157, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi,32,, s. 8386, Ankara. EKC, S., (1997). Yksek retim Genliinin Bo Zamanlarn Deerlendirme Alkanlklar zerine Bir Aratrma (Mula li rnei), G.. Salk Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, Ankara. GLER, S., (1996). Gen Kzlarda Menstrasyon zellikleri ve Antropometrik lmleri, Seluk niversitesi Tp Fakltesi Halk Sal Anabilim Dal Konya. KARAKEL, F., (1994). Trk Halk oyunlar Kuramlar Karmaas, Gaziantep niversitesi Kltr Sanat ve Edebiyat Dergisi 14, s.12. KAYA, ., (2011). Zeybek ve Horon Halkoyunlar Topluluklarnda Oynayan Erkek Halkoyuncularn Vcut Ya Yzdeleri ve Fizyolojik zelliklerinin Karlatrlmas Seluk niversitesi Beden Eitimi ve Spor Bilim Dergisi, 2011; 13 (3): 378382 KN, A., KOAR, N., TUNCEL, F., (1996). 8 Haftalk Step ve Aerobik Dansn niversiteli Bayanlar Fiziksel Uygunluuna Etkisinin Karlatrlmas, Spor Bil. Derg.Cilt:3,Say:3,Sayfa:23,25,Ankara. KOCATRK, S., (2005). Halk Oyunlarna Dzenli Katlmnn niversite renci53

KAYNAKA AKURT, F., VE ARKADALARI, (1986). Trkiyenin Blgesinde 7-17 Ya Grubu Okul ocuklarnn Byme, Gelime, Vitamin ve Mineraller Ynnden Beslenme Durumlarnn Saptanmas, Tbitak Marmara Bilimsel ve Endstriyel Aratrma Enstits, s.80, stanbul. AKGN, N., VE ARKADALARI, (1987). Preliminary Result of Motor FitnessCardiorespirotryEitnesand Body Measurements in TrkishChildren in 5 ThEuropeanResearch Seminer on TestingPhysicalFitness, Comitliefort he Development of Sports Strazbourg,s.25. BABAYT. G., (2000). 25-32 Yalar Arasndaki Bayanlarda 8 Haftalk Step almalarnn Baz Fiziksel Uygunluk Deerlere Etkisi, Yksek Lisans Tezi, Mula. BAYSAL, A., (1990). Beslenme, 2.Basm, Hacettepe Yaymlar, s.423, Ankara. BROWN, J.D. (1991). Staying Fit And Staying Well: Phsical Fitness As A Moderator Of Life Stres.J.Perc.Soc.60:555-561, NE, H., (1991). Okullarda Halk Oyunlar retiminin Mill Eitim Konusu Olarak

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:10 K:12

lerinin Depresyon ve Uyum Dzeylerine Etkisinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Mula niversitesi Beden Eitimi ve Spor Anabilim Dal, s.9,10,14 Mula. MARLU D., MEREDTH, EdD, Project Director, GREGORY, J. WELK, PhD, (1994). ScintificDirector, Second Edition, Fitnessgram Test Administration Manual, s.33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 43, 44, 45, Devolopedby , The Cooper In stituteForAerobicsResearchDallas,Teks as. NEVZ, O., KOCAOLU, A., (1982). Antropometrik lmler lm Teknikleri ve Kullanlan Standartlar. Beslenme ve Diyet Dergisi11 s.58. ORHUN, A., (1998). Spor, Estetik ve Estetik Eitim, Gazi niversitesi Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt,3, Say,4, s.43-52. PEKCAN, G., RACIOLU, N., (1992). MenstrelSikls Dnemlerinin Besin Seiminde Psikolojik Davransal Ve Vcut Arlndaki Etkileri. Beslenme Ve Diyet Dergisi 16; s.83. SAYGILI, H., (2000). Problem zme Becerisi le Sosyal Kiisel Uyum Arasndaki likinin ncelenmesi, A.. Sosyal Bilimler Enstits, Yksek Lisans Tezi, Erzurum. TAGIN, E., DNMEZ, N., (2009). 1016 Ya Grubu ocuklara Uygulanan Egzersiz Programnn Solunum Parametreleri

zerine Etkisi Seluk niversitesi Beden Eitimi ve Spor Bilim Dergisi, 2009; 11(2): 1316 TRKKAHRAMAN, M., TUTAR, H., (2009). Sosyal Deime, Btnleme ve zlme Balamnda Toplumda Farkl Kltr ve Anlaylarn Yeri ve nemi. Alanya letme Fakltesi Dergisi1/1 (2009) 1-16 ZORBA, E., (1986). Trk Erkekleri ile lgili Deri Alt Ya Kalnl Denkleminin Geerliliinin Tespiti, Unpublished Master Thesis, Ankara. ZORBA, E., ZYAGL, M. A., (1995). Vcut Kompozisyonu ve lm Metotlar, Gen Matbaaclk,Sayfa: 2-219-220, 253,255,256,286, Trabzon. ZORBA, E., YAMAN, R., YILDIRIM, S., SAYGIN, ., (2000). 18-24 ya grubu sedanter bayan rencilerde 8 haftalk step uygulamasnn baz fiziksel uygunluk ve antropometrik deerlere etkisi, 1. Gazi Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Kongresi, Ankara. *Bu alma, 2.Uluslararas Herkes in Spor ve Spor Turizmi Kongresinde bildiri olarak sunulmutur. s. 185 8-11, Kasm2012,Antalya-Kemer/TRKYE

54

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

SINIF TEKRARI YAPAN ORTARETM RENCLERNDE GRLEN BAARISIZLIK NEDENLERNN ALIMA DAVRANII VE SINAV KAYGISI DEKENLER AISINDAN NCELENMES UYGULAMALI ANKARA RNE AN APPLIED ANKARA EXAMPLE OF RESEARCHING THE CAUSES OF FAILURE-SEEN IN MIDDLE SCHOOL STUDENTS REPEATING A GRADE- IN TERMS OF THE VARIABLES OF STUDY BEHAVIOUR AND EXAM ANXIETY
Dilek TUNA CESM1, Murat KORKMAZ2 Hayrettin GMDA3 Gken ARAS4 1 MEB, Yenimahalle Batkent Lisesi 2 Gven Grup A.. Finans Ynetmeni 3 Hitit niversitesi BESYO 4 Atlm niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi
zet Bu alma Ankara ili ierisinde bulunan 4 ilkretim okulunda okuyan 156 kz ve erkek renciye ynelik uygulamal olarak gerekletirilmitir. Aratrma yaklak olarak 5 ay srmtr. Aratrmann yaplaca okul ve rencileri iin Ankara il milli eitim mdrlnden izin alnarak uygulama yaplmtr. Uygulamada kullanlan anket daha nce kullanlm ve gvenirlilii salanm bir anket olup, anket zerinde baz deiiklikler gerekletirilmitir. Aratrma srasnda aratrmaya destek olmas ve daha gvenilir bir uygulama gereklemesi asndan 1 sosyal uzman, 1 okul ncesi uzman, 1 psikolog ve birde snf retmeninden oluan grup ile alma yaplmtr. Ayrca aratrma konusunda 6 farkl alandan uzman gr alnmtr. Yaplan aratrma ilkretim 9-10-11 ve 12 nci snf rencilerine ynelik yaplmtr. Aratrma sonunda elde edilen veriler SPSS 20 istatistik program ile analiz edilmitir. Analiz ncesinde uygulamann gvenilir olup olmadnn saptanmas amacyla gvenirlilik analizi yaplmtr. Analiz sonucunda alfa deeri olarak 0.893 kat says elde edilmitir. Elde edilen kat say almann olduka gvenilir olduunu gstermektedir. Ayrca uygulamada frekans tablolar, betimleyici istatistikler, bamsz rneklem, t testi, pearson korelasyon analizi, tek ynl varyan analizi ve Tukey testlerinden de faydalanlmtr. Aratrma sonucunda; katlmclarn 10 ve 12 nci snf rencilerinin alma esnasnda not tutma, dersi dinleme ve snava hazrlanma konularnda yargc olduklar, 9 ile 11 nci snf rencilerinin ise bu ynde daha az yargc olduu grlmtr. Yine katlmclarn alma tercihleri ile hangi dersi ya da konuyu nasl alacana ilikin bilinlilik seviyelerinin dk olduu belirlenmitir. Snavlarda baar durumunun dk olmasna ilikin kayg dzeyinin her drt snfta da ayn seviyede ve yksek derecede olduu da dikkat eken hususlar arasnda yer almaktadr. Katlmclarn ya oran ykseldike kayg dzeyinin azald ya seviyesinin dtnde ise kayg seviyesinin ykseldii de saptanan sonular arasndadr. Anahtar Kelimeler : Kayg, renci, Davran, Ortaretim, Baar, Baarszlk Abstract This study was practically carried out on a total of 156 male and female students studying in 4 elementary schools in the city of Ankara. The study took 5 months approximately. The practice was carried out upon receiving permission for the related schools and students on which the practice would be carried out from Ankara provincial directorate for national education. The questionnaire used in the practice was previously used, its reliability was ensured, and some changes were made in the questionnaire. In order to support the study and to carry out a more reliable practice during the research, the study was carried out with a group consisting from 1 social expert, 1 pre-school expert, 1 psychologist and a class teacher. The opinions of experts from 6 different fields were taken concerning the research. The research was carried out as directed to the elementary school students at 9th-10th-11th and 12th grades. Data obtained following the research were analyzed with SPSS 20 statistics program. Prior to the analysis, a reliability analysis has been performed in order to ascertain whether the practice is reliable. The alpha value following the analysis was obtained as 0.893. The coefficient acquired proves that the study is highly reliable. Frequency tables, descriptive statistics, independent sample, t test, Pearson correlation analysis, one-way variance analysis and Tukey test were utilized in the practice. Following the research, it has been seen that students at 10th and 12th grades are judgmental regarding taking notes during study, listening to the teacher and preparing for the exam; and the students at 9th and 11th grades are less judgmental concerning the same issue. It has also been stated that the awareness level of the participants regarding the study preferences and how they should study which lesson or subject is low. It is also among the remarkable points that the anxiety level regarding the low level of success in exams is same and high in all four grades. It has been concluded that the older the participants are, the less the anxiety level is; the younger the participants are, the higher the anxiety level is. Key Words: Anxiety, Student, Behavior, Middle School, Success, Failure

55

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

GR Bireysel ve toplumsal yaantmzda nemini her geen gn artran unsurlarn banda hi kukusuz ki eitim gelmektedir. inde bulunduumuz yzylda insanolunun en ncelikli ve en nemli sorunu eitim ve retimdir. Bu bak as toplumlar tarafndan ortak kabul grm ve dnya uluslar bu alanda ciddi aratrmalar, planlamalar ve yatrmlara ynelmilerdir. Ancak bu ekilde gelecee hazrlkl bireylerin yetitirilmesi mmkn olabilecektir. Gnmzde insann, basit bir retim ilerinden tm dnyay derinden etkileyen siyasal, toplumsal kararlara kadar her olay ve her trl etkinliin gereklemesinde en nemli ve vazgeilmez ge olduu anlalm, en deerli kaynak olan insann sistemli bir biimde deerlendirilmesi amalanmtr. Bu yaklamla eitim, tm toplumlarda en ok nem verilen konulardan biri olarak, an beklentilerini karlamaya ynelik yeni yaklamlarla ele alnmaya balanmtr. Eitimimizin gelimesi ve beklenen dzeye gelebilmesi, eitim tarihinin iyi incelenmesi, gemiteki yanlglardan ders alnp, ada eitimin her kademede titizlikle uygulamaya konulmasyla mmkndr. Bilgi toplumu olarak adlandrlan dzende, gnmzn gerektirdii sre, ama ve yap ynnden eitim sistemlerinde deiim ve yeniden yaplanma zorunluluu domutur (uhadarolu, 2006). Okul baars; genel olarak ocuun yana, dzeyine ve bulunduu snfn zelliine gre belirlenmi standartlara ulaabilmesi, 56

beklenen performans gsterebilmesi olarak tanmlanr. Okul baars genel baaryla ilikilidir. letiimde, sorumluluklar yerine getirmede, gelecee hazrlanmada, hayatn kalitesini ykseltmede, hayata uyum salamada, zorluklarla mcadele etmede ve buna benzer alanlarda baarl olmas, ocua okul baarsn da getirir. Baz durumlar vardr ki, baarszl srekli klar, farkl zm yollar denense de uzun sredurum dzeltilemez. Bu durumlar, renme ve baar zerinde daha ayrntl incelemeler yaplmasn, uzmanlara danlmasn, durumun nedeninin saptanmasn ve gerekli zm yollarnn hassasiyetle uygulanmasn gerektirir. Okul baarszl ise rencinin gerek yetenei ile okuldaki baars arasnda grlen farkllk olarak tanmlanabilir. Eitim bilimleri szlnde ise okul baarszl; rencinin gizli yeteneklerinin altnda saylan bir baar olarak tanmlanmaktadr. Okulda baarszlk gsteren rencilerin okul baarlar, gerek yeteneklerinin altnda seyretmektedir. Bu ocuklar genellikle yeteneklerini, kapasitelerinin altnda kullanrlar. Okul baarszl sorununu zmek ve renciyi daha baarl klmak iin ncelikle baarszln nedenleri belirlenmelidir. rencinin akademik potansiyeli kullanabilmesi iin almaya tevik edilmesi nemlidir. Baarl olan renci, renmeye ilgi duymakta, ald yksek notlar onu motive etmektedir. Buna karlk, zihinsel deerler veya akademik amalara ynlendirilmemi rencinin, okulda kendini gerekletirme motivasyonu dk olmaktadr. Bu renciler, ounlukla

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

snf gemelerini salayacak kadar bir abay yeterli, daha fazlasn ise gereksiz grmektedir. Tipik olarak bu kiiler okulu sevmemekte ve baardan herhangi bir i doyum veya d dl beklememektedir (Yavuzer, 1994). Eitim ve retimde baarszln pek ok sebebi olabilir. Birok etmen, eitimdeki baarszl ortaya koymaktadr. Aile, okul, renci, evre, mfredat, retmen, ara-gereler, rehberlik ve sosyo-ekonomik sebepler gibi etmenler baarszlkta rol oynamaktadr. Bu etmenlerle ne kadar mcadele edersek ve tehisi doru koyarsak eitimdeki baarszla zm bulunmu olunacaktr. rencilerin yanl alma alkanlklar baary dorudan etkiler. renci, doru bir biimde ders almyorsa, ok alyor ancak almas verimli olmuyorsa, renerek deil de ezberleyerek alyorsa, derslerin gerektirdii alma biimine dikkat etmiyorsa (rnein; matematii soru zerek deil de ezberleyerek alyorsa), yeterli tekrar yapmyorsa, zaman etkili kullanma, derse konsantre olma, dikkat toplama gibi konularda sorun yayorsa, istenilen baarya ulaamaz. nemli olan ok alma deil, etkili ve verimli almadr. Etkili almak; zaman, belirlenmi amalar ve saptanm ncelikler dorultusunda programl olarak kullanmaktr. Etkili alma program iinde elenmeye, dinlenmeye, aileye, sevdiklerine zaman ayrmaya ve hobilere daima yer vardr. Baarl olabilmek iin amacn ak ve net bir tanmnn yaplm olmas, kiinin buna inanmas ve bu amaca ynelik gnlk, haftalk, aylk, yllk program57

larn dzenlenmesi n arttr. Unutmamak gerekir ki, amalar, davranlar balatr; sonular, bu davranlar srdrr. Baarl bir insan, belirledii amalarna belirli bir zaman dilimi iinde ulam olan kiidir. Verimli alma program bir btn olarak uygulanabilecei gibi, rencinin alma alkanlndaki tek bir kusurun dzeltilmesi iin de kullanlabilir. Bunun iin alma davran deerlendirme leini rencilere uygulamak, bylece rencinin alma alkanlnda onun baarszlna yol aan faktrleri belirlemek gerekir (Balta, 2011). Grpnar ve ark. (2011), rencilerin alma davran deerlendirme leinin psiko metrik niteliklerini almaya balamak ve srdrmek, not tutmak ve ders dinlemek, okuma alkanl, dev hazrlamak, okula kar tutum, snavlara hazrlamak gibi tutumlarn eitli sorular sorularak geerlik ve gvenirliin belirlenmesinde kul lan maktadr. Gordonun SQ3R ve Hopson-Andersonun metotlarndan esinlenerek Trkiyedeki eitim sisteminin zelliklerine ynelik olarak gelitirilen snav kaygs ve alma davran deerlendirme lei okul rehber retmenlerinin mesleklerini uygulamalar ve kendilerini gelitirmeleri iin de esiz olanaklar vermektedir. Yaplan aratrmalar rencilerin kayg dzeyini, genel cerrahi hastalarnn kayg dzeyinden yksek bulmutur. Bir dier deyile snav kaygs, ameliyat kaygsndan daha yksektir. Rehberlik ve Aratrma Servisinin (MEF) 5212 renci zerinde yapt aratrmaya

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

gre kz rencilerinin tad kayglarn, erkek rencilerin tad kayglardan daha fazla olduu grlmtr. Uyku uyuyamaz durumdaym., Kazanamazsam mahvolurum., Yemek yiyemiyorum., Hayattan hi zevk almyorum., Okulu bitiremezsem, leyim daha iyi. vb. birok sz doal bir ekilde renciler tarafndan sylenmektedir. Bu duygu ve dncelerin renmeyi engelledii ve onlarn baarlarn olumsuz ynde etkiledii sylenebilir. Snav kaygsyla baa kma; bedensel, zihinsel ve davran dzeyinde dzenleme ve abay gerektirir. Bedensel olarak kaygl bir insan ruhsal olarak da endieli ve skntldr. Bedensel olarak gevemi bir insan ise ruhsal olarak sakin ve huzurludur. Yksek kayg, renmeyi ve baary engeller. Gevemeyi renmek, eitimde baary artrr. Gerginlik (kayg), damarlarda daralmaya sebep olduu iin hcrelere giden kan miktarnda azalmaya yol aar. Snav stresini youn olarak hisseden rencilerde gzlenen durum budur. Bu da hcrelerin yetersiz beslenmesi demektir. Byle bir oluum renmeyi iki adan olumsuz etkiler. Birincisi; gerginlik ve kayg srasnda beden kimyasnda mevcut olan fazla miktardaki adrenalin, renme ilemi iin gerekli protein zincirlerinin kurulmasn engeller. Dzenli fiziksel egzersiz, adrenalinin kullanlarak tketilmesini salad iin kaygy azaltr ve dolaysyla renmeye elverili bir zeminin oluturulmasn salar. Fiziksel egzersiz srasnda ortaya kan duygusal rahatlama, kaygda azalmaya, zihin ve kas 58

gevemesine neden olur. kincisi; hcrelerin kapasitelerini yeterince kullanamamalardr. rencilere snav kaygsn azaltacak teknikler retmek hem eitim baarsn ykseltir, hem de hayattan ald zevki artracak, renciyi daha etkili bir insan yapacaktr. O nedenle rencilerin kayg dzeylerinin snav kaygs lei ile tespit edilerek kaygy azaltmak iin alnacak nlemlerin rehber retmenler ve dier retmenler tarafndan baary ykseltmek iin uygulatlmas gerekmektedir (Kurt, 2011: 108/45). Snav kaygsnn; nefes darl, mide ars, terleme, ishal ya da kabzlk, nefes alp vermede dzensizlik, ar tepkide bulunma, titreme, gerginlik, el ve ayak parmaklarnn soukluu, kalp arpnts, srekli yorgunluk, aniden sinirlenme, srekli ba ars, bel ars, boyun kaslarnn gergin olmas gibi hem ruhsal hem de fiziksel belirtileri vardr. Kayg, dl veya ceza sz konusu olduunda ortaya kar. Eer bunlardan biri yoksa kayg olmaz, renme davran da olmaz. Eitimde hedef maksimum renme, minimum kaygdr. Kayg artarsa, renme dzeyi dmeye balar; hi kayg olmad durumda da motivasyon olmaz. Yani beklentilerin byk veya kklnn yan sra olumlu veya olumsuz oluu da kaygnn ortaya kma derecesini etkileyebilir (Kurt, 2011:108/46). Sonu olarak bilimsel almalar ortaya koymaktadr ki kaygnn artrlmas renme motivasyonunu ykseltmez, tam tersine biyokimyasal dzeyde, beyinde renmeyi gletiren etkenlerin ortaya kmasna yol

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

aar. Baarl olmak iin orta dzeyde kayg gereklidir. Kaygnn ok dk ya da yksek olmas, okul baarsnn yannda akademik baary da olumsuz etkiler (Balta, 2011). TANIMLAR ve TERMLER Baarszlk: Baar dzeyi belirlenmi standartlarn altnda seyreden veya sahip olduu potansiyelin altnda baar gsteren, snf geecek dzeyde yeterli performansa sahip olmama durumudur. alma Davran: rencilerin baarl olabilmesini salayan, ders dinleme, not tutma, tekrar etme, dzenli alma alkanlklar gibi davranlarn ieren bir tanmdr. DD (alma Davran Deerlendirme lei): rencilerin baarszlk nedenlerinin alma davranndan m kaynaklandn deerlendirmeye yarayan lektir. Davran Bozukluklar: Davranlarda ortaya kan sapma. Ar hareketlilik, denetimsiz tepkiler, depresyon, ktmserlik, tepkilerin yavalamas, olaylara ve kiilere kar ilginin kaybedilmesi, hezeyan vb. Etkili alma: Zaman, belirlenmi amalar ve saptanm ncelikler dorultusunda programl kullanmaktr. Kayg (bunalt, anksiyete): ok hafif belirtiler verse de, olduka yaygn grlen bir duygulanm ve heyecan halidir. Genellikle bir korku durumunda ortaya kar. Duygusal gerginliin yksek olduu durumlarda sk rastlanr ve kiinin iinde bulunmaktan tr glk ektii zel bir evreye verdii yanttr. Bu durum ruhsal kntye kadar vara59

bilir. Snav kaygs, baarl olamama kaygs vb. Motivasyon (Gdleme): renmeyi salayan, renmeyi tevik eden koullara denir. Snav Kaygs: Snav ncesinde renilen bilginin snav srasnda etkili bir biimde kullanlmasna engel olan ve baarnn dmesine yol aan youn kaygya denir. ALIMA KONUSU LE LGL YAPILAN BAZI ARATIRMALAR Snav kaygs okul ve eitim psikolojisinin en nemli konularndan birisidir ve zellikle yabanc literatrde pek ok bilgi birikimi ve aratrma zenginliine sahiptir. Dnyada snav kaygs ile ilgili aratrmalarn gemii yaklak 45 yl geriye gitmektedir. lkemizde ise bu konudaki aratrmalar yetmili yllarda balamtr. Snav kaygs ve akademik baar, snav kaygs, tedavi ve ba etme becerileri, grup almalarnn snav kaygs zerine etkileri ile ilgili birok nitelikli alma yaplmtr. Yaplan bir aratrmada niversite snavlarna giren rencilerin kayg dzeylerinin genel cerrahi blmnde ameliyat olmay bekleyen hastalarn kayg dzeyiyle karlatrldnda snava hazrlanan rencilerin kayg dzeylerinin daha yksek olduu saptanmtr (Balta, 2011). Erkan (1991), snav kaygsnn renci seme snav baars ile ilgisini aratrm, snav kaygs ve renci seme snav arasnda negatif ynde bir iliki olduunu saptamtr. Yani snav kaygs dk olan rencilerin

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

baarsnn daha yksek olduu belirlenmitir. Ancak yksek kaygl rencilerin snav baarszlklarnn sadece kayg ile ilgili olmad belirlenmitir. rencinin snava hazrlanma dzeyi, baar gds, genel akademik yetenei, okul baarsnn dklnn renci baarsnda etkili olduu saptanm ve snav kaygsnn baarszln nedeni deil sonucu olabileceini belirtmitir. Kayg genel anlamda psikolojik ve evresel olaylara kar gsterilen duygusal bir reaksiyon olarak tanmlanmaktadr. Belirli snrlar iinde kalmak kouluyla evrensel ve normal bir duygu olarak kabul edilir. Ancak kayg yaantsnn ho olmama zellii bu kavram olumsuzlatrm ve baz aratrmaclarn kayg reaksiyonunu normal davranlardan ok normal olmayan davranlar grubunda incelenmesine neden olmutur. Hem normal hem de patolojik insan davranlarnda olas kaygy psikolojide ok ilenen konu haline getirmitir. Snav kaygs en yaln tanmyla beklenen snavlardan kaynaklanan stresin dourduu karmak fizyolojik ve psikolojik tepkilerdir. nsan sal konusunda Dnya Salk rgtnn tanmna gre salk; bedensel, ruhsal ve sosyal olarak iyilik durumudur. nsann salkl olabilmesi iin biyolojik, psikolojik, sosyal ynden btn bu etmenlerin birbiriyle uyum iinde olmas gerekir. Ruh sal kiinin kendisi ve evresiyle olan ilikilerde dengeli ve uyum iinde olmasdr. Kayg kiinin ruh salnn nemli belirtilerinden biri olarak grlr. (ztrk, 1994) 60

Kayg (anksiyete) szcnn kk eski yunanca olup; endie, korku, merak anlamna gelir. (Kknel, 1982, ss.138). Genelde kayg, depresyon konular ile birlikte neden-sonu ilikisi asndan incelenmektedir. Kiiler yaadklar olaylar abartarak ve arptarak alglama eilimindedirler. nsann gelecei olumsuz adan grmesini ve alglamasn ierir. Kayg, depresyonda ska grlen bir olgudur (Aytar ve Erkan, 1986, ss.75). avuoluna gre (1990, ss.2) kayg; baa gelebilecek bir tehlike duygusu, huzursuzluk, gerilim ve korku ile karakterize edilen, ho olmayan bir durum olarak tanmlanabilir. Kayg sbjektif bir korkudur. Kayg solunum hznn deimesine, kalp atnn hznn artmasn, azn kurumasn, terlemeyi, iskelet kaslarnda bir gerginlii, titremeyi ieren karakteristik bir otonom sinir sistemi faaliyetidir. Kaygl yaam, gelecekte olabilecek kt bir olay korku iinde beklemek eklinde gsteren yaant eklidir (Nemiah, 1975, ss.201). Kaygnn artmas kiinin gelecei hakknda ne yapacan bilememesine, karar verememesine yol aar. Bana kt bir ey geleceini sanmas gibi yersiz korkulara sahip olmasna neden olur ( Yrkolu, 1985, ss.6). zetlenirse, ruh bilimcileri asndan kayg; drt, igd, gdleme, nitelik tepki, uyaran olarak kabul edilmektedir. Genel olarak bireyi olumsuz etkileyen duygularn kiide kayg meydana getirdii sylenebilir (Varol, 1990, ss.6).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

Okuldaki baar ya da baarszlk rencinin tm kiiliinin bir deerlendirilmesi deildir. Sadece belirli bir zaman aralnda renmi olduu bilgilerin bir sonucu ya da rn niteliindedir. rencilerin okul baarlarnn dk olmasnn nemli nedenlerinde birisi de verimli ders alma yollarn bilmemeleri ya da bu konuda yanl alkanlklara sahip olmalardr. Verimli ders alma alkanl, erken yalarda kazanlan ve bireyin tm yaamndaki baarsn etkileyen bir sretir. Hi kukusuz baarl olabilmek iin ncelikle baary istemek gerekir, nedeniniz yoksa hedefiniz de yoktur. Etkili renmenin n koulu ncelikle bireyin zamann planlayabilmeyi renmesidir. Birok renci zaman planlayamad iin akademik baarszlk yaar. Yanl alma alkanlklar ve zaman planlayamama renme glne, baarsz olma kaygsna ve gdlenme dzeyinin dmesine yol aabilir. Oysa renciler bilgi eksikliklerini belirleme, alma alkanlklarn kefetme ve zaman planlama becerilerini kullanarak akademik glklerin stesinden gelebildiklerini grdke, yeterlilik ve kendine gven duygular da artmaktadr. renmenin temelinde yer alan verimli ders alma alkanlklarnn kazanlmasyla rencilerin okulla ilgili olumlu tutumlar gelitirdikleri grlmektedir. renme istek ve arzusunu tamayan ve renmenin gerekliliine inanmayan hibir renciye hibir ders arac, hibir retmen yardmc olamaz. Arzu ve istek olmad zaman ilgi ve dikkat kolayca dalr. Bu da baary etkileyen en nemli engeldir. 61

Ama, Kapsam ve Yntem Bu almada Snf tekrar yapan rencilerin snav kaygs dzeyleri ve alma davranlar nasldr? sorusunun yant aranacaktr. Bu aratrmada snf tekrar yapan rencilerin snav kayglar ve alma davranlar tespit edilerek renci baars zerinde etkili olan bu unsurlarla ilgili zm nerileri zerinde durulmutur. Bu aratrmada 9,10,11 ve 12. snf rencilerinin alma davranlar ve snav kayglar dzeyi incelenmitir. Bu balamda 156 renciye iki blmden oluan bir anket formu uygulanmtr. Anketin ilk blmnde alma davranlarn belirlemek zere 29 maddeden oluan 5li likert lek sunulmutur kinci blmnde ise snav kaygs dzeylerini len 34 maddelik likert tipi lek yer almaktadr. rencilerinin alma davranlar ve snav kaygs dzeylerinin okul tr, snf, cinsiyet ve yalarna gre farkllk gsterip gstermedii belirlenmitir. Oluturulan her iki lein gvenilirliini test etmek amacyla Cronbachs alpha analizi uygulanmtr. ki bamsz gruptan oluan deikenlere ilikin yaplan analizlerde bamsz rnek t testi kullanlrken, ve daha fazla gruba sahip karlatrmalarda tek ynl ANOVA tercih edilmitir. Analiz sonular SPSS 20.0 paket program ile elde edilmitir. Aratrmann nemi Baarsz rencilerde baarszla yol aan sorunlar iyi tehis etmek; okul, aile, renci geninde oluabilecek sorunlarla ilgili zm retmek, bu rencileri hayata hazr-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

lamak, beden ve ruh sal yerinde, verimli bireyler olarak hayata kazandrmak asndan nemlidir. Baarsz olmak bir kader deildir. nemli olan baary yakalamaktr. Toplumlarn dinamik, verimli, alkan insan gcne gereksinimi vardr. Baarsz ocuklarn, toplumun bu gcne katlmalar, eitim ve retim sistemi ierisinde en arzu edilenidir. Bu aratrmada snf tekrar yapan rencilerin snav kaygs ve alma davranlar tespit edilecektir. Bu aratrma alma davran ve snav kaygs deikenlerini birlikte ele almas nedeniyle nem tamaktadr. Snav kaygs asndan bu gne kadar eitli aratrmalar yaplmtr . Yaplan aratrmalar incelendiinde genel olarak snav kaygs aratrmalarnn SBS ya da niversite snavlarna girecek olan bireyler zerinde yapld grlmektedir. Ayrca tp fakltesi rencilerinin, retmen adaylarnn snav kayglarnn da tespit edildii almalara da rastlanmtr (Erkan, 1994; Akgn, Gnen ve Aydn, 2007; Nemiah, 1975; Yrkolu, 1985; Baheci, D. 2009). Bu aratrma snf tekrar yapan rencilerin snav kayg dzeylerini tespit etmesi bakmndan farkllk gstermektedir. Ayrca bu almada snf tekrar yapan rencilerin alma davranlar deerlendirilecektir. Genel olarak alma davrann deerlendirme leinin irket alanlar zerinde uygulanm olduu dikkati ekmektedir (Ycel, 2004; Tanrverdi, Bedir, 2007; Byksava, 2010; Timur, 2006; Tmkaya, 1996; Sadk, 2006). Snf tekrar yapan rencilerin alma davranlarnn aratrlmam olmas bu al-

mann nemini artrmaktadr. Bu almada, snf baars ile ilgili sorunlarn giderilmesi iin alnmas gereken nlemler ve tavsiyeler verilerek baarsz ocuklarmzn hayata hazrlanmas, kendi kendine yetebilmesi, sorunlarn tanmas ve zebilmesi, kendilerine gven duyabilmesi hedeflenmitir.

Verilerin Analizi Anket uygulamas sonucu elde edilen veri seti SPSS 20.0 (Statistical Package for Social Sciences) paket programnda analiz edilmitir. Analiz kapsamnda, gvenilirlik analizi, frekans tablolar, betimleyici istatistikler, bamsz rneklem t testi, Pearson korelasyon analizi, tek ynl varyans analizi ve Tukey testinden faydalanlmtr. Hipotez ve alt problemler H1: Farkl okullarda renim gren renciler arasnda alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri bakmndan anlaml bir farkllk vardr. H2: Kz ve erkek renciler arasnda alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri bakmndan anlaml bir farkllk vardr. H3: Farkl snflarda renim gren renciler arasnda alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri bakmndan anlaml bir farkllk vardr. H4: Ya ile alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri arasnda anlaml bir iliki vardr.

62

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

BULGULAR Gvenilirlik Analizi Tablo 1. alma davranlar lei


Madde- Toplam statistikleri M.S. lek Ortalamas 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 81.10 81.11 81.49 81.47 81.50 81.05 81.12 81.51 81.73 81.05 81.06 81.42 81.36 81.39 81.81 81.07 81.33 81.43 81.87 81.39 81.38 81.49 81.75 81.19 81.43 81.46 81.02 M.S. lek Varyans 269.346 267.425 271.392 263.656 272.417 274.593 268.704 266.864 261.521 270.361 275.707 267.138 266.927 264.869 269.229 263.871 262.933 266.842 269.222 266.834 264.452 267.921 267.013 265.906 268.281 266.217 263.991 Madde- Toplam Korelasyonlar .322 .379 .252 .428 .286 .198 .373 .375 .473 .323 .156 .350 .353 .403 .329 .425 .456 .346 .325 .386 .412 .350 .354 .352 .343 .338 .415 .825 .823 .828 .821 .826 .829 .824 .823 .820 .825 .831 .824 .824 .822 .825 .822 .821 .824 .825 .823 .822 .824 .824 .824 .825 .825 .822 M.S. C. Alfa

63

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

28 29

81.37 81.22

267.177 273.761

.324 .193

.825 .830

29 maddeden oluan alma davranlar leine yaplan gvenirlik analizi sonucunda alfa deeri %83.0 olarak hesaplanmtr. Sz konusu lek gvenilirdir. Tablo 2. Snav kaygs lei
Madde- Toplam statistikleri M.S. lek Ortalamas 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 108.97 109.29 109.61 109.33 109.93 109.38 109.28 109.46 108.85 109.49 109.45 109.15 109.03 109.19 109.31 110.08 109.46 109.01 109.46 109.89 109.41 109.02 109.23 109.23 M.S. lek Varyans 483.605 501.668 473.601 486.552 473.914 469.451 467.271 467.807 468.733 464.104 467.298 464.339 467.573 483.301 483.773 474.190 464.513 462.139 468.283 471.971 467.245 464.983 487.063 461.325 Madde- Toplam Korelasyonlar .216 .071 .435 .172 .356 .382 .518 .471 .472 .511 .488 .522 .572 .227 .220 .376 .524 .627 .444 .416 .504 .577 .180 .660 .895 .899 .891 .895 .892 .892 .889 .890 .890 .889 .890 .889 .889 .894 .894 .892 .889 .888 .891 .891 .890 .888 .895 .887 M.S. C. Alfa

64

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

109.55 109.52 109.47 109.89 109.41 109.18 109.46 109.68 109.94 108.99

471.446 471.235 463.530 466.390 472.850 465.935 477.168 473.645 468.448 463.746

.422 .440 .573 .490 .409 .538 .356 .362 .447 .595

.891 .891 .888 .890 .891 .889 .892 .892 .891 .888

34 maddeden oluan snav kaygs leine yaplan gvenirlik analizi sonucunda alfa deeri %89.3 olarak hesaplanmtr. Sz konusu lek gvenilirdir. Tablo 3. Demografik zellikler
Okul f Zeynep Salih Alp K.M.L. Batkent K.M.L. Batkent Lisesi evket Evliyagil T.M.L. 25 49 21 61 % 16.0 31.4 13.5 39.1

Aratrmada yer alan rencilerin %9.5 i fen bilimleri, %38.1 i eit arlk ve %52.4 sosyal bilimler blmlerinde renim grmektedir.
Cinsiyet f Bayan Erkek 90 57 % 61.2 38.8

rencilerin %61.2 si kz %38.8 i erkektir


Snf f 9 10 11 12 60 43 33 3 % 43.2 30.9 23.7 2.2

ratrmada yer alan rencilerin %16 s Zeynep Salih Alp K.M.L., %31,4 Batkent K.M.L., %13,5 Batkent Lisesi ve %39.1 i evket Evliyagil T.M.L. renim grmektedir.
Blm f Fen Bilimleri Eit Arlk Sosyal Bilimler 4 16 22 % 9.5 38.1 52.4

Aratrmaya katlan rencilerin %43.2 lik ounluu 9. Snfta renim grmektedir.


Ortalama SS .887

Ya

17.03

Katlmclarn ya ortalamas 17.03 olarak belirlenmitir. 65

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

Tablo 4. alma Davran leine likin Betimleyici statistikler


Min. 1.Dersle ilgili tekrarlarmn ounu snavdan nceki gece yaparm. 2.Snavlara hazrlanrken sinirli, gergin ve huzursuz olduumdan, ders almakta glk ekerim. 3.Ders alrken nemli noktalar bulup karmakta glk ekerim. 4.altm dersle ilgili bilgileri, yazl olarak anlatamam. 5.Dzenli olarak tekrar yaparm. 6.almam srasnda telefonla arayanlar, gelen, giden ve baka sebepler almaya ara vermemi gerektirir. 7.Bir baka derse gemeden nce baladm dersi btnyle tamamlarm. 8.alma iin ayrdm sreyi oyun oynayarak, televizyon izleyerek, telefon grmeleri yaparak, mzik dinleyerek veya arkadalarmla sohbet ederek geiririm. 9.Dersin amacnn tam olarak ne olduunu bilmeden, almaya balarm. 10.Okulda rendiklerimi gnlk yaantmda kullanrm. 11.Ders notlarmn hepsini bir defter veya dosya iinde toplu olarak saklarm. 12.Okuduum her cmle veya paragraftan sonra not almak yerine, blm bitirdikten sonra not alrm. 13.Baz dersler iin o kadar zaman harcarm ki dier dersler iin zaman kalmaz. 14.Yeni rendiim terimleri uygun zamanda kullanrm. 15.Zaman gre dzenlenmi alma programm vardr. 16.alrken kolayca hayallere dalabilirim. 17.Bir snavda sorular yantlamaya balamadan nce btn sorular ve kurallar iyice okurum. 1 1 1 1 1 1 1 Maksimum 5 5 5 5 5 5 5 Ortalama 3.08 3.19 2.85 2.78 2.73 3.15 3.13 SS 1.365 1.301 1.456 1.369 1.229 1.387 1.240

2.90

1.368

1 1 1 1 1 1 1 1 1

5 5 5 5 5 5 5 5 5

2.46 3.12 3.26 2.85 2.94 2.77 2.48 3.31 2.94

1.437 1.287 1.450 1.385 1.392 1.444 1.328 1.395 1.358

66

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

18.lama programna harfiyen uymak beni skt iin programmda deiiklik yapmaktan kanmam. 19.Televizyon seyrederken veya odada bakalar konuurken ders alrm. 20.rendiim genel kurallar ortaya koyan belirli rnekler dnrm. 21.Bir derste rendiklerimi bir baka dersteki konuyu anlamak iin kullanrm. 22.Bir konuyu rendikten sonra gerekenden fazla tekrar yaparak, unutmayacam ekilde hafzama yerletiririm. 23.Dersi dorudan bir k altnda deil, yansyarak gelen bir k altnda alrm. 24.Not tutarken kendime ait zel iaretler ve ksaltmalar kullanrm. 25.Snava girmeden nce retim elemannn nelere nem verdiiyle ilgilenmem ve snav biimiyle ilgili bilgi toplamak iin vakit kaybetmem. nk bunlar her yl deiebilir ve yanltc olabilir. 26.alma srelerim olduka ksadr, bu nedenle dikkatimi toplamakta glk ekerim. 27.Ders alrken verdiim molalardan sonra tekrar derse dnmekte zorluk ekerim. 28.Ders ncesi hazrln zaman kayb olduunu dnrm. 29.Anlatlan konu kitapta varsa konuyu anlatld anda renme gerei duymam.

1 1 1 1 1 1 1

5 5 5 5 5 5 5

2.79 2.39 2.86 2.86 2.71 2.48 3.00

1.436 1.342 1.352 1.407 1.362 1.404 1.541

2.78

1.367

1 1 1 1

5 5 5 5

2.88 3.28 2.88 2.99

1.565 1.439 1.513 1.504

Katlmclarn lekte belirtilen yarglara ilikin grleri incelendiinde sk kullandklar alma davranlar; - alrken kolayca hayallere dalabilirim. (3.31) - Ders notlarmn hepsini bir defter veya dosya iinde toplu olarak saklarm. (3.26) - Ders alrken verdiim molalardan sonra tekrar derse dnmekte zorluk ekerim. (3.28)

Olarak belirlenirken en az kullanlan yarglar ise; - Dersin amacnn tam olarak ne olduunu bilmeden, almaya balarm. (2.46) - Dersi dorudan bir k altnda deil, yansyarak gelen bir k altnda alrm. (2.48) - Zaman gre dzenlenmi alma programm vardr. (2.48) Biiminde ortaya kmtr. 67

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

Tablo 5. Snav Kaygs leine likin Betimleyici statistikler


Min. 1.Snava girmeden de snf gemenin ve baarl olmann bir yolu olmasn isterim. 2.evremdekiler (ailem, arkadalarm) snavlar baaracam konusunda bana gvenirler. 3.Snavlar srasnda, zihnimin snavla ilgili olmayan konulara kaydn hissederim. 4.Snavlarn mutlaka resmi, ciddi ve gerginlik yaratan durumlar olmas gerekmez. 5.nemli snavlardan nce veya sonra canm bir ey yemek istemez. 6.Eer snavlar olmasayd, dersleri daha iyi renirdim. 7.Baar konusundaki endielerim snava hazrlm ve snav baarm etkiler. 8.nemli snavlara gireceim zaman uykularm kaar. 9.Baarsz olduumda evremdekilerin hakkmdaki dnceleri beni rahatsz eder. 10.Baarsz olursam insanlar benim yeteneimden pheye decekler. 11.Snavlardan nce bir trl geveyemem. 12.nemli snavlardan nce zihnim adeta durur. 13.Snavdan nce daima huzursuz, gergin ve skntl olurum. 14.Snavlarn insann gelecekteki amalarna ulamas konusunda l olmasna hayret ederim. 15.Snavlar insann gerekten ne kadar bildiini gstermez. 16.Dk not aldmda, hi kimseye notumu sylemem. 17.nemli snavlara alrken olumsuz dncelerle pein bir yenilgi yaarm. 18.Snav sonularn almadan nce kendimi ok endieli ve huzursuz hissederim. 19.e alnrken snavlar ve test yaplmasn istemem. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Maksimum 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Ortalama 3.66 3.53 3.14 3.41 2.72 3.31 3.38 3.14 3.80 3.18 3.23 3.52 3.65 3.40 3.45 2.66 3.26 3.63 3.25 SS 1.475 1.356 1.286 1.402 1.471 1.618 1.309 1.488 1.393 1.488 1.453 1.460 1.262 1.376 1.387 1.415 1.450 1.341 1.488

68

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

20.Snavlarda baarl olamazsam zannettiim kadar akll olmadm dnrm. 21.Snavlarla ilgili endielerim tam olarak hazrlanmam engeller ve bu durum beni daha ok endielendirir. 22.Snav srasnda bacam salladm, parmaklarm sraya vurduumu fark ederim. 23.Snavlardan sonra gsterdiim performanstan daha iyisini yapabileceimi dnrm. 24.Snavlar srasnda duygularm dikkatimin dalmasna neden olur. 25.Baarsz olursam, kendimle ilgili grlerim deiir. 26.snavlar srasnda bedenimin belirli yerlerindeki kaslar kaslr. 27.Snavlardan nce ne kendime tam olarak gvenebilirim ne de zihinsel olarak geveyebilirim. 28.Baarsz olursam arkadalarmn gznde deerimin deceini bilirim. 29.nemli problemlerimden biri, bir snava tam olarak hazrlanp hazrlanmadm bilememektir. 30.Gerekten nemli snavlara girerken bedensel olarak panik halinde olurum. 31.Testi deerlendirenlerin, baz rencilerin snavda ok heyecanlandklarn bilmelerini ve bu testi deerlendirirken bu durumu hesaba katmalarn isterim. 32.Kendi notumu sylemeden nce arkadalarmn ka aldn bilmek isterim. 33.Krk not aldm zaman tandm baz insanlarn benimle alay edeceini bilirim ve bu beni rahatsz eder. 34.Snavlar srasnda gerekten bildiklerimi unutacak kadar heyecanlanrm.

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

2.81 3.20 3.54 3.43 3.38 3.11 3.13 3.16 2.75 3.27 3.50

1.416 1.344 1.362 1.315 1.310 1.372 1.406 1.372 1.387 1.349 1.347

3.20

1.325

1 1 1

5 5 5

3.07 2.76 3.69

1.465 1.456 1.310

Snav kaygs leine verilen yantlar incelendiinde ise rencilerin en yksek kayg dzeyine sahip olduklar konular, (3.80) Baarsz olduumda evremdekilerin hakkmdaki dnceleri beni rahatsz eder, (3.69) 69

Snavlar srasnda gerekten bildiklerimi unutacak kadar heyecanlanrm ve (3.66) Snava girmeden de snf gemenin ve baarl olmann bir yolu olmasn isterim biiminde ortaya kmtr.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

KARILATIRMALAR Tablo 6. Okul Trne likin Karlatrmalar


Okul Zeynep Salih Alp alma Davran Batkent K.M.L. Batkent Lisesi evket Evliyagil Total Zeynep Salih Alp Batkent K.M.L. Snav Kaygs Batkent Lisesi evket Evliyagil Total N 25 49 21 61 156 25 49 21 61 156 Ortalama 3.0079 2.8822 2.7856 2.8916 2.8930 3.3868 3.1585 3.4404 3.2555 3.2710 SS .67350 .57760 .41022 .59736 .58062 .81542 .68834 .28811 .56509 .62781 1.339 0.264 0.567 0.638 F p Fark Tukey

Tek ynl ANOVA testi tablosunda grld gibi farkl alma davranlar ve snav

kaygs dzeyleri okul trne gre farkllk gstermemektedir (p > 0,05)

Tablo 7. Cinsiyete ilikin karlatrmalar


Cinsiyet alma davranlar Snav Kaygs Bayan Erkek Bayan Erkek N 90 57 90 61 Ortalama 2.8784 2.9305 3.2844 3.2595 SS .53906 .61113 .69313 .52812 0.250 0.803 t -0.542 p 0.589

Bamsz rneklem t testi sonucunda kz ve erkek renciler arasnda alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri bakmndan anlaml bir farkllk olmad belirlenmitir. (p > 0,05)

Erkek rencilerin alma davranlarna ilikin belirtilen yarglar genel olarak daha sk kullandklar ve kz rencilerin snav kaygs dzeylerinin daha yksek olduu gzlense de sz konusu fark istatistiksel adan anlaml deildir.

70

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

Tablo 8. Snf Dzeyine likin Karlatrmalar


Snf 9 alma Davran 10 11 12 Total 9 10 Snav Kaygs 11 12 Total N 60 43 33 3 139 67 40 36 3 146 Ortalama 3.0067 2.6919 3.0508 2.5349 2.9096 3.4231 3.1513 3.0975 2.7992 3.2556 SS .55228 .48944 .74150 .43104 .60015 .63941 .53691 .66247 .65335 .63398 3.338 0.021 9-10,11,12 3.599 0.015 10,12-9,11 F p Fark Tukey

Yaplan tek ynl varyans analizi sonucunda farkl snflarda renim gren renciler arasnda alma davranlar ve snav kaygs dzeyleri bakmndan anlaml bir farkllk bulunmutur (p < 0,05) Sz konusu farklln hangi gruplar arasnda olduunu belirlemek amacyla Tukey testi ile ikili karlatrmalar yaplm ve sonular aada verilmitir. - 10 ve 12. Snflarda renim gren rencilerin alma davranlar leinde belirtilen, almaya balama ve srdrme, not tutmak ve dersi dinlemek, snava hazrlanmak, bilinli almak ve rendiini kullanmak konularna ilikin belirtilen olumsuz yarglar 9 ve 11. Snf rencilerine gre daha sk tercih ettikleri grlmtr. - Snav kaygs dzeyinin ise 9. Snflarda en yksek, 12. Snflarda ise en dk olduu belirlenmitir. renim grlen snf dzeyi arttka snav kaygs azalmaktadr. 71

Tablo 9. Yaa ilikin karlatrmalar


Ya alma davran Pearson Korelasyon p N Snav kaygs Pearson Korelasyon p N -.017 .834 148 -.240** .003 147

Pearson Korelasyon analizine gre ya ile alma davran arasnda anlaml bir iliki belirlenmezken, snav kaygs ile ya arasndaki iliki anlamldr. (p < 0,05) Sz konusu iliki negatif ynldr. rencinin ya arttka snav kaygs dzeyi azalmaktadr. SONU ve DEERLENDRME 9,10,11 ve 12. Snf rencilerinde alma davranlar ve snav kaygs dzeyini incelemek amacyla yaplan bu almada 156 katlmcdan elde edilen veriler kullanlmtr. Veri toplama arac olarak kullanlan ankette

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

yer alan her iki lee ilikin yaplan gvenilirlik analizi sonucunda lein ilerlii test edilmi ve lein yksek dzey gvenilir olduu belirlenmitir. Katlmclarn alma davranlar leinde belirtilen yarglara ilikin grleri incelendiinde sk kullandklar alma davranlar; - alrken kolayca hayallere dalabilirim. - Ders notlarmn hepsini bir defter veya dosya iinde toplu olarak saklarm. - Ders alrken verdiim molalardan sonra tekrar derse dnmekte zorluk ekerim. Olarak belirlenirken en az kullanlan yarglar ise; - Dersin amacnn tam olarak ne olduunu bilmeden, almaya balarm. - Dersi dorudan bir k altnda deil, yansyarak gelen bir k altnda alrm. - Zaman gre dzenlenmi alma programm vardr. Biiminde ortaya kmtr. Snav kaygs leine verilen yantlar incelendiinde ise rencilerin en yksek kayg dzeyine sahip olduklar konular, Baarsz olduumda evremdekilerin hakkmdaki dnceleri beni rahatsz eder, Snavlar srasnda gerekten bildiklerimi unutacak kadar heyecanlanrm ve Snava girmeden de snf gemenin ve baarl olmann bir yolu olmasn isterim biiminde ortaya kmtr. rencilerin alma davranlarn ve snav kayglarn etkileyen faktrler incelendiin72

de alma davranlar ve snav kayglarnn cinsiyet ve okul trne gre farkllk gstermedii, bunun yannda, ya ve snf dzeyine gre anlaml farkllklar bulunduu ortaya kmtr. Buna gre; - 10 ve 12. Snflarda renim gren rencilerin alma davranlar leinde belirtilen, almaya balama ve srdrme, not tutmak ve dersi dinlemek, snava hazrlanmak, bilinli almak ve rendiini kullanmak konularna ilikin belirtilen olumsuz yarglar 9 ve 11. Snf rencilerine gre daha sk tercih ettikleri grlmtr. - Snav kaygs dzeyinin ise 9. Snflarda en yksek, 12. Snflarda ise en dk olduu belirlenmitir. renim grlen snf dzeyi arttka snav kaygs azalmaktadr. - rencinin ya arttka snav kaygs dzeyi azalmaktadr. Biiminde sonular elde edilmitir.

KAYNAKA AKGN, A., GNEN, S., ve AYDIN, M., (2007). lkretim Fen ve Matematik retmenlii rencilerin Kayg Dzeylerinin Baz Deikenlere Gre ncelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 283-299. ARTK, F., (1994). niversiteler Aras Basketbol Msabakalarna Katlan Basketbolcularn Ma ncesi Durumluluk Kayg Dzeylerinin Performanslarna Etkisi.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

AYTAR, G., ve ERKAN, Z., (1986). niverman Demirel niversitesi, Tp Fakltesi site Son Snf rencilerinin Kayg DDergisi. 18(3), 96-99. zeylerini Etkileyen Etmenler. (YaynlanKKNEL, ., (1982). Kaygdan Mutlulua mam Yksek Lisans Tezi). Dokuz Eyll Kiilik. (1. Bask). stanbul. Altn Kitapniversitesi, zmir. lar Matbaas. BAHEC, D., (2006). Anatomi Dersinde KURT, ., (2011). Snav Kaygsn AmaPortfolyo Kullanmann rencilerin Binn Yollar. (109. Bask). stanbul. Step lisel ve Duyusal zellikleri zerine Ajans Matbaaclk. Etkisi. (Yaymlanmam Doktora Tezi), Gazi niversitesi, Ankara. NEMAH, (1975). niversite Son Snftaki rencilerin Kayglarn Etkileyen EtBALTA, A., (2011). Stres altnda ezilmeden menler. Ss. 201. renmede ve snavlarda stn baar. (28. Basm). stanbul. Remzi Kitabevi. SADIK, F., (2006). rencilerin stenmeyen BYKSAVA, A., (2010). Kamu Hizmeti Sunan zel Hastanelerin Sorunlar Ve zm nerileri. Isparta ve Antalya rnei. (Yksek Lisans Tezi). Sleyman Demirel niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Isparta Davranlar ve Bu Davranlarla Ba Edebilme Stratejilerinin retmen, renci ve Veli Grlerine Gre ncelenmesi. (Yaynlanmam Doktora Tezi). ukurova niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Adana.

AVUOLU, E.Y., (1990). Anksiyetenin TANRIVERD, G., BEDR, E., (2007). Cinrenme Ve Bellee Etkisi, (Bitirme siyetin Salkla lgili Baz Davran Ve Tezi), zmir. Grler zerindeki Etkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Blteni. 6 (6): 435-440. UHADAROLU, B., (2006). Baarszlk Nedenleri, Diyarbakr rnei. Yaym- TMUR, C. N., (2006). Anadolu ve Genel lanmam Yksek Lisans Tezi, Dicle Liselerde Grevli retmenlerin Perforniversitesi, Diyarbakr. mans Deerlendirmesine Ynelik Alglar ERKAN, Z., (1994). Grup Rehberliinin Yksek Snav Kaygsnda Etkisine Ynelik Deneysel Bir alma. (Yksek Lisans Tezi), ukurova niversitesi, Adana. GRPINAR, E., GZELLER, C., ALMOLU, K., KALA, E., (2011). Eitimde lme ve Deerlendirme. Sley73 (stanbul li, Byk ekmece lesi rnei) (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi). TMKAYA, S., (1996). retmenlerdeki Tkenmilik, Grlen Psikolojik Belirtiler ve Baa kma Davranlar. (Yaynlanmam Doktora Tezi). ukurova niversitesi Sosyal Bilimler Fakltesi. Adana.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:9 K:2

VAROL, ., (1990). Lise Son Snf renci- YRKOLU, A., (1985). Genlik a. lerinin Kayg Dzeylerini Etkileyen Baz 13. Basm. stanbul. zgr Yaynlar. Etmenler. (Yaynlanmam Yksek LiYCEL, S., (2004). Ortaretim Dzeyindeki sans Tezi). 19 Mays niversitesi, Sosyal rencilerin Kimya Derslerinde Verilen Bilimler Enstits. Ev devlerine Kar Tutumlarnn nceYAVUZER, H., (1994). ocuk Psikolojisi. lenmesi. (Yaynlanmam Yksek Lisans stanbul. Remzi Kitabevi. Tezi). niversitesi Eitim Fakltesi. Ankara.

74

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

FARKLI SOSYOEKONOMK DZEYDEK ANNELERN OCUKLARININ PROBLEM DAVRANILARIYLA BAA IKMA YOLLARININ NCELENMES AN INVESTIGATION OF THE COPING STRATEGIES OF MOTHERS FROM VARIOUS SOCIOECONOMIC LEVELS TOWARDS THEIR CHILDRENS PROBLEMATIC BEHAVIORS
Mnevver CAN YAAR1, Gzde NAL KIZILTEPE2, zgn UYANIK3 1 3Ayfon Kocatape niversitesi 2 Adnan Menderes niversitesi

zet Bu aratrmada, farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kma yollarnn incelenmesi amalanmtr. Tarama yntemi kullanlan aratrmann evrenini Afyonkarahisar l Milli Eitim Mdrlne bal ilkretim okullar bnyesindeki anasnflarna devam eden 60-72 aylk ocuklarn anneleri oluturmaktadr. Aratrmann rneklemine ise, Afyonkarahisar l Milli Eitim Mdrlne bal ilkretim okullar arasndan tesadfi rnekleme yntemiyle seilen alt sosyoekonomik dzeydeki on okuldan ocuklar anasnfna devam eden 156 anne ve st sosyoekonomik dzeydeki be okuldan ocuklar anasnfna devam eden 144 anne olmak zere toplam 300 anne dahil edilmitir. Aratrmada ocuklar ve aileleri ile ilgili demografik bilgiler iin Genel Bilgi Formu, annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada hangi yollar kullandklarn belirlemek iin ise Kaner (2007) tarafndan gelitirilen Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formu kullanlmtr. Aratrma sonucunda, annelerin sosyoekonomik dzeylerinin Problem Davran leine gre farkllk gsterip gstermedii incelendiinde, alt ve st sosyoekonomik dzeydeki annelerin Problem Davran leinin Etkili Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad; ancak Olumsuz Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olduu belirlenmitir. Anahtar Szckler: Problem Davranlarla baa kma yollar, farkl sosyoekonomik dzeydeki anneler, okul ncesi eitim, Problem davran lei baa kmaanne baba formu.

Abstract In this study, the coping strategies of the mothers coming from various socioeconomic statuses towards their childrens problematic behaviors were investigated. The population of the study was comprised of the mothers whose 60-72 month old children were attending to one of the kindergarten departments of one of the elementary schools affiliated to Afyonkarahisar School District. The sample consisted of a total number of 300 mothers; randomly selected 156 mothers from low socioeconomic status and 144 mothers from high socioeconomic status. In order to collect data, General Information Form for the demographical statistics and Problem behavior Scale Coping Parents Form which was developed by Kaner (2007) were used. The study investigated whether there was a difference between the socioeconomic status and the scores of Problem Behavior Scale and no statistical difference was found between the Effective Coping and Preventive Coping subtests of the scale according to low or high socioeconomic level of the mothers although a statistical difference was present in Negative Coping subtest scores. Keywords: Coping Strategies for Problem Behaviors, Mothers from Various Socioeconomic Levels, Early Childhood Education, Coping Problem Behavior Scale-Parents Form

75

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

1. GR Giderek artan sayda aratrma okul ncesi dnemdeki ocuklarn problem davranlarnn tespit edilmesi ve problem davranlara neden olan etmenlerin incelenmesi konular zerinde younlamaktadr (Stormshak ve dierleri, 2000; Kerr ve dierleri, 2004; Gardner ve Shaw, 2008; Uyank Balat ve dierleri, 2008; Alisinanolu ve Kesiciolu, 2010). Gerekli eitim ve rehberlik hizmetleri verilmediinde, okul ncesi dnemde grlen problem davranlar ergenlik bitimine kadar devam edebilmekte ve ciddi davran problemlerine, (Stormont 2002), sosyal davran sorunlarna (Mendez ve dierleri, 2002; Shaw ve dierleri, 2003) ve akademik glklere (Tombling ve dierleri, 2000; Campbell, 2002) yol aabilmektedir. Bu durum da ocuk, aile ve toplum asndan olumsuz sonular dourabilmektedir (Galboda-Liyanage ve dierleri, 2003). Problem davran, ocuklarn renmelerini ve geliimlerini, anne babalarn ve eitimcilerin ocuklara etkili ekilde retmelerini ve toplumsallatrmalarn nemli lde etkileyen, hem ocuun kendisine hem de bakalarna zarar veren davranlardr (Kaner, 2007). Alan yazn incelendiinde okul ncesi dnemdeki ocuklarn davran problemlerinin; da ynelim (externalizing) ve ie ynelim (internalizing) eklinde snflandrld grlmektedir (Gimpel ve Holland, 2003; Aunola ve Nurmi, 2005; Gardner ve Shaw, 2008; zbey ve Alisinanolu, 2009). Da ynelim davran problemleri, duygusal ve davransal kontroln zayflna bal olarak ortaya 76

kan saldrganlk, ar hareketlilik, anti sosyal davranlar olarak kendisini gsterirken, ie ynelim problem davranlar ise, ie kapanklk ve anksiyete (kayg, korku, tedirginlik, bunalma vb.) gibi davranlar olarak nitelendirilmektedir (Merrell, 2001; Gardner ve Shaw, 2008; zbey ve Alisinanolu, 2009). Da veya ie ynelimli problem davranlar biyolojik (dk kilolu doum vb.) ve evresel faktrler (ebeveyn-ocuk etkileimi, dk sosyoekonomik dzey vb.) ile ocuun karakter zellikleri ile ilikilidir (Hill ve Bush, 2001; Kwon, 2007; Gardner ve Shaw, 2008). ocuklarn davran problemlerinde birok faktr etkili olabildii gibi, uzun sreli davran problemlerinde ebeveyn ocuk etkileiminin temelini oluturan anne baba tutumlarnn etkisi daha fazla olabilmektedir. Problem davranlar olan okul ncesi dnemdeki ocuklar zerinde yaplan aratrmalar bu tip davranlar sergileyen ocuklarn ebeveynlerinin, ocuklaryla etkileimlerinde tutarsz ve olumsuz bir tutum iinde olduklarn gstermektedir (Hart ve dierleri, 2003; Halpern, 2004; Yurdeen, 2004; Anuola ve Nurmi, 2005; Bronstein ve Zlotnik, 2008; zbey ve Alisinanolu, 2009; Dursun, 2010). Ailenin sert ya da etkisiz disiplin uygulamalar, zayf denetim, aile iinde stres ve depresyon gibi durumlarn bulunmas, duygusal ve sosyal adan ocuun yeterince desteklenememesi gibi anne baba tutumlar ile ilikili durumlar; okul ncesi dnemde problem davranlarn ortaya kmasna zemin hazrlayabilmektedir (Gimpel ve Holland, 2003; Trunzo, 2006; Bronstein ve Zlotnik, 2008) .

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

Olumsuz anne baba tutumlarnn ocuklarn problem davranlar zerindeki etkisinin yan sra anne babalarn ocuklarnda problem olarak grdkleri davranlarla baa kma yollarnn da incelenmesi gerekmektedir. ocuklarn problem davranlar ile baa kma yetikinden ok ocuun yararna olacaktr. Bu durum ocua daha ok arkada edinme, daha fazla beceri kazanma ve olumlu davran sergilemekten holanma frsat salayabilecektir (Birkan, 2002). Coleman ve Karraker (2000), annelik becerilerinde kendilerini yetkin gren annelerin, ocuklarnn istenmeyen davranlaryla karlatklarnda daha etkili baa kma yollarn; zen ve dierleri (2003) ise problem davranlarla baa karken annelerin o davrann neden yaplmamas gerektiini aklama, fiziksel ceza uygulama ve szel olarak uyarma yollarn kullandklarn belirlemilerdir. Okul ncesi dnemde davran problemlerine sahip olan ocuklarn, ocukluk ve ergenlik dneminde srekli davransal sorunlar asndan artm risk altnda olmas anne babalarn ocuklarndaki problem davranlarla baa kma yollarnn neler olduunun bilinmesini gerekli klmaktadr. Bu noktadan hareketle aratrma, farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kma yollarnn incelenmesi amacyla yaplmtr. 2. MATERYAL VE YNTEM Farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kma yollarnn incelenmesi amacyla yap77

lan aratrmada genel tarama modeli kullanlmtr. 2.1. Evren ve rneklem Aratrmann evrenini Afyonkarahisar l Milli Eitim Mdrlne bal ilkretim okullar bnyesindeki anasnflarna devam eden 60-72 aylk ocuklarn anneleri oluturmaktadr. Aratrmann rneklemine ise, Afyonkarahisar l Milli Eitim Mdrlne bal ilkretim okullar arasndan tesadfi rnekleme yntemiyle seilen alt sosyoekonomik dzeydeki on okuldan ocuklar anasnfna devam eden 156 anne ve st sosyoekonomik dzeydeki be okuldan ocuklar anasnfna devam eden 144 anne olmak zere toplam 300 anne dahil edilmitir. rneklem grubuna dahil edilen annelerin demografik zellikleri incelendiinde, %48inin alt sosyoekonomik, %52sinin st sosyoekonomik dzeyde olduu tespit edilmitir. Alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn %44,23nn kz, %55,77sinin erkek, %87,18inin bir yl, %12,82sinin iki yl ve zeri sreden beri okul ncesi eitim kurumuna devam ettii, alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin %16,3nn bir ocuk, %56,41inin iki ocuk, %27,56snn ocuk ve zerine sahip olduu, %72,44nn ilkokul ve ortaokul, %19,87sinin lise, %7,9unun niversite mezunu olduu belirlenmitir. st sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn %49,31inin kz, %50,69unun erkek, %36,81inin bir, %63,19unun iki yl ve zeri sreden beri okul ncesi eitim ku-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

rumuna devam ettii, st sosyoekonomik dzeydeki annelerin %24,30unun bir ocuk, %59,03nn iki ocuk, %16, 67sinin ocuk ve zerine sahip olduu, %22,92sinin ilkokul ve ortaokul, %38,19unun lise, %38,89unun niversite mezunu olduu tespit edilmitir. 2.2. Veri Toplama Aralar Aratrmada ocuklar ve aileleri ile ilgili demografik bilgiler iin Genel Bilgi Formu, annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada hangi yollar kullandklarn belirlemek iin ise Kaner (2007) tarafndan gelitirilen Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formu kullanlmtr. 2.2.1. Genel Bilgi Formu Aratrmaclar tarafndan gelitirilen form; ocuun doum tarihi, cinsiyeti, ailedeki ocuk says, annenin renim dzeyi ve ocuklarn okul ncesi eitime devam etme sresine ynelik sorulardan olumaktadr. Genel bilgi formlar ocuklarn anneleri tarafndan doldurulmutur. 2.2.2. Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formu Kaner (2007) tarafndan anne babalarn ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada hangi yollar, ne sklkla kullandklarn belirlemek amacyla gelitirilen lek; alt test ve toplamda 25 maddeden olumaktadr. Etkili Baa kma (EB): Bu alt lekte, ocuun istenmeyen davranlarnn artmadan ve akranlarna yaylmadan ortadan kaldrabilme derecesi ile ilgili maddeler bulunmak78

tadr. On bir maddeden oluan alt lekte yer alan madde numaralar 1, 9, 12, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 ve 23tr. Bu alt lekten alnabilecek en yksek ve en dk puanlar 33 ile 0 arasndadr. Olumsuz Baa kma (OB): Bu alt lekte, anne babalarn, ocuklarnn problem davranlaryla baa karken olumsuz ve cezalandrma yollarn kullanma derecelerini deerlendirmeyi amalayan maddeler yer almaktadr. On maddeden oluan alt lekte yer alan madde numaralar 2, 3, 4, 5, 10, 13, 14, 15, 24 ve 25dir. Bu alt lekten alnabilecek en yksek ve en dk puanlar 30 ile 0 arasndadr. nleyici Baa kma (B): Bu alt lekte ise, anne babann szel ve szel olmayan iaretlerle ocuunun istenmeyen davran balatmasn nleyici baa kma yollaryla ilgili maddeler bulunmaktadr. Drt maddeden oluan alt lekte yer alan madde numaralar 6, 7, 8 ve 11dir. Bu alt lekten alnabilecek en yksek ve en dk puanlar 12 ile 0 arasndadr. Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formundaki maddeler, 4l likert tipi lek ile puanlanmaktadr: Her gn (3 puan), haftada birka kez (2 puan), ayda birka kez (1 puan), hibir zaman (0 puan). Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formunun Olumsuz Baa kma alt leinde yer alan maddeler ters puanlanmaktadr. Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formunun Etkili Baa kma ve nleyici Baa kma alt leklerinden yksek puan almak, anne babalarn ocuklarnn

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

problem davranlaryla baa kmada olumlu davranlar sergilediklerini, buna karn Olumuz Baa kma alt leinden yksek puan almak ise anne babalarn ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada olumsuz davranlar sergilediklerini gstermektedir. 2.3. Verilerin Analizi Elde edilen verilerin analizinde; anne ve ocuklara ilikin demografik zelliklerin deerlendirilmesinde frekans ve yzde gibi betimsel istatistikler kullanlmtr. Aratrmaya dahil edilen annelerin Problem Davran lei-Baa kma-Anne Baba Formu puanlarnn normal dalm gsterip gstermedii Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmitir. lekten alnan puanlar normal dalm sergilemedii iin annelerin lekten ald puanlarn; sosyoekonomik dzeye, ocuklarnn cinsiyetine ve okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresine gre farkllk gsterip

gstermedii, non-parametrik lmlerden Mann Whitney U Testi; annelerin ocuk saysna gre farkllk gsterip gstermedii Kruskal Wallis H Testi; renim dzeylerine farkllk gsterip gstermedii ise Bonferroni dzeltmeli Kruskal Wallis H Testi ile analiz edilmitir. Gruplar aras farkllk incelenirken; anlamllk seviyesi olarak 0.05 kullanlm olup p<0.05 olmas durumunda gruplar aras anlaml farklln olduu, p>0.05 olmas durumunda gruplar aras anlaml farklln olmad belirtilmitir (Bykztrk ve dierleri, 2011). 3. BULGULAR VE TARTIMA Farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kma yollarnn incelenmesi amacyla yaplan aratrmada elde edilen bulgular aada tablolar halinde sunulmu ve tartlmtr.

Tablo 1. Sosyoekonomik Dzeye Gre Annelerin Problem Davran lei-Baa kma Mann-Whitney U-Testi Sonular

Problem Davran leiBaa kma Etkili Baa kma Olumsuz Baa kma nleyici Baa kma Puan

Sosyoekonomik Dzey ALT ST ALT ST ALT ST

Mann Whitney U Testi n 156 144 156 144 156 144 Sra ort. 142,4 159,3 166,6 133,1 146,3 155,1 U 9971 8725 10571 p .092 .001* .373

*p<.05 Tablo 1 incelendiinde, alt ve st sosyoekonomik dzeydeki annelerin Problem Davra79 n leinin Etkili Baa kma (U=9971, p>.05) ve nleyici Baa kma (U=10571,

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad; ancak Olumsuz Baa kma (U=8725, p<.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olduu belirlenmitir. Buna gre alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin st sosyoekonomik dzeydeki annelere gre ocuklarnn problem davranlar ile baa kmada Olumsuz Baa kma yollarn daha ok kullandklar grlmektedir. Yaplan aratrmalar ocuklarn problem davranlarnn dk sosyoekonomik dzeyle iliki olduunu gstermektedir (Bradley ve Corwyn, 2002; Berger ve dierleri, 2005). Dk sosyoekonomik dzeyin bireyde yaratt stresin anne ocuk etkileimini etkilemesine bal olarak annelerin ocuklarna kar daha az duyarl ve destekleyici davranabildikleri, daha olumsuz ebeveyn tutumlar

gsterebildikleri ve bu olumsuz tutumlarn da ocuklarn sosyal duygusal geliimini etkiledii belirtilmektedir (McLoyd ve dierleri, 1994; Berg ve dierleri, 2003; Propper ve Rigg, 2007). anl (2007) gelir dzeyi dk olduunda annelerin geimsizlik tutumlarnn arttn; Dursun (2010) ise, alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin olumsuz anne baba tutumlarn daha ok gsterdiklerini belirtmektedirler. Bu bilgiler dorultusunda dk sosyoekonomik dzeyin aile ii ilikiler zerindeki olumsuz etkisi nedeniyle alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlar ile karlatklarnda cezalandrma, sulama, utandrma, bakalaryla kyaslama, dvme gibi olumsuz baa kma yollarn daha ok kullandklar dnlmektedir.

Tablo 2. Farkl Sosyoekonomik Dzeydeki Annelerin ocuklarnn Cinsiyetlerine Gre Problem Davran lei-Baa kma Mann-Whitney U-Testi Sonular
ALT Sosyoekonomik Dzey(n=156) Problem Davran lei -Baa kma Etkili Baa kma Olumsuz Baa kma nleyici Baa kma Puan Mann Whitney U Testi Cinsiyet Kz Erkek Kz Erkek Kz Erkek n 69 87 69 87 69 87 Sra ort. 77,27 79,48 74,20 81,91 75,67 80,75 U 2916,5 2704,5 2806 p .761 .287 .481 n 71 73 71 73 71 73 ST Sosyoekonomik Dzey(n=144) Mann Whitney U Testi Sra ort. 69,68 75,25 66,46 78,38 66,87 77,97 U 2391 2162,5 2192 p .422 .084 .106

Tablo 2 incelendiinde, hem alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn cinsiyetleri ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (U=2916,5, p>.05), Olumsuz Baa kma (U=2704,5, p>.05) ve nleyici 80

Baa kma (U=2806, p>.05) alt test puanlar arasnda hem de st sosyoekonomik dzedeki annelerin ocuklarnn cinsiyetleri ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (U=2391, p>.05), Olumsuz Baa kma

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

(U=2162,5, p>.05) ve nleyici Baa kma (U=2192, p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad belirlenmitir. Buna gre annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada sosyoekonomik dzey ile cinsiyet arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark grlmemesine ramen, hem alt hem de st sosyoekonomik dzeydeki annelerin erkek ocuklarnn problem davranlar ile baa kma yollar (etkili, olumsuz, nleyici) sra ortalamalarnn kzlardan daha yksek olduu grlmektedir.

Miller ve dierleri (1997), Katsurada ve Sugawara (1998), Kaiser ve dierleri (2000), Kanlkler (2005), Uyank Balat ve dierleri (2008) ile zbey ve Alisinanolu (2009) aratrmalarnda erkek ocuklarn kz ocuklara oranla daha fazla problem davran sergilediklerini belirlemilerdir. Bahsedilen aratrmalar neticesinde almada hem alt hem de st sosyoekonomik dzeydeki annelerinin erkek ocuklarnn problem davranlar ile baa kma yollar sra ortalamasnn, kz ocuklarnn problem davranlar ile baa kma yollar sra ortalamasndan yksek olmasnn gzlemlenen bir sonu olduu sylenebilir.

Tablo 3. Farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuk saysna gre Problem Davran lei-Baa kma Kruskal-Wallis H Testi sonular
ALT Sosyoekonomik Dzey(n=156) Problem Davran lei-Baa kma Kruskal-Wallis H Testi ocuk Says Tek ocuk ki ocuk ocuk ve zeri Tek ocuk ki ocuk ocuk ve zeri Tek ocuk ki ocuk ocuk ve zeri n 25 88 43 25 88 43 25 88 43 Sd 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Sra ort. 82,68 79,39 74,24 70,60 68,74 85,51 62,22 82,28 80,23 4,012 .135 4,931 .085 0,632 .729 X P n 35 85 24 35 85 24 35 85 24 ST Sosyoekonomik Dzey(n=144)

Kruskal-Wallis H Testi sd 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Sra ort. 73,72 70,73 70,77 69,99 71,75 73,75 79,69 70,11 73,39 1,032 .597 0,214 .899 0,178 .915 X p

Etkili Baa kma Puan

Olumsuz Baa kma Puan

nleyici Baa kma Puan

81

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

Tablo 3 incelendiinde, hem alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuk says ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (X = 0,632, p>.05), Olumsuz Baa kma (X = 4,931, p>.05) ve nleyici Baa kma (X = 4,012, p>.05) alt test puanlar arasnda, hem de st sosyoekonomik dzedeki annelerin ocuk says ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (X = 0,178, p>.05), Olumsuz Baa kma (X = 0,214, p>.05) ve nleyici Baa kma (X = 1,032, p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad belirlenmitir. Sosyoekonomik dzey ile annelerin sahip olduu ocuk says arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark grlmemesine ramen, sra ortalamalar dikkate alndnda, hem alt hem de st sosyoekonomik dzeyde tek ocua sahip olan annelerin etkili baa kma puanlarnn daha fazla ocua sahip olan annelere gre daha yksek olduu grlmektedir. Ayrca ailedeki ocuk says artka hem alt ve hem de st sosyoekonomik dzeydeki annelerin

ocuklarnn problem davranlar ile olumsuz baa kma yollar da artmaktadr. ehirli (2007) almasnda okul ncesi dnemdeki ocuklarn karde saysna gre davran problemlerinin farkllatn tespit etmitir. Buna gre tek ocuklarn iki karde olan ocuklara gre daha uyumlu olduunu; karde ve zeri olan ocuklarn ise tek ocuklara gre daha fazla sosyal kayg gsterdiklerini; iki karde olan ocuklarn tek ocuklara gre daha fazla istenmeyen davran sergilediklerini saptamtr. Ailedeki ocuk says ocuklarn problem davranlarn etkilemekle birlikte ocuk saysna bal olarak aile, ocuun sorunlarn izleyebilmek iin her ocua yeterli dzeyde zaman ayrmakta zorluk yaayabilmektedir (Uyank Balat ve dierleri, 2008). Aratrmada ocuk says artka hem alt hem de st sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn davran problemleri ile baa kmada her ocuun sorununa yeterli zaman ayramamasna bal olarak daha ok olumsuz baa kma yollarn kullandklar dnlmektedir.

Tablo 4. Farkl Sosyoekonomik Dzeydeki Annelerin ocuklarnn Okul ncesi Eitim Kurumuna Devam Etme Sresine Gre Problem Davran lei-Baa kma MannWhitney U-Testi Sonular
Problem Davran lei-Baa kma Etkili Baa kma Olumsuz Baa kma Okul ncesi Eitim Kurumuna Devam Etme Sresi lk yl ki yl ve zeri lk yl ki yl ve zeri ALT Sosyoekonomik Dzey(n=156) Mann Whitney U Testi n 136 20 136 20 Sra ort. 75,69 97,63 76,50 92,13 1087,5 .147 U 977,5 p .042* n 53 91 53 91 ST Sosyoekonomik Dzey(n=144) Mann Whitney U Testi Sra ort. 71,68 72,98 76,03 70,45 2224,5 .436 U 2368 p .857

82

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

nleyici Baa kma Puan

lk yl ki yl ve zeri

136 20

76,43 92,55

1079

.132

53 91

62,99 78,04

1907,5

.035*

*p<.05 Tablo 4 incelendiinde, alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (U=977,5, p<.05) alt test puan ile arasnda anlaml bir farkn olduu; Olumsuz Baa kma (U=1087,5, p>.05) ve nleyici Baa kma (U=1079, p>.05) alt test puanlar arasnda ise anlaml bir farkn olmad; st sosyoekonomik dzedeki annelerin ocuklarnn okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (U=2368, p>.05) ve Olumsuz Baa kma (U=2224,5 p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad, nleyici Baa kma (U=1907,5, p<.05) alt test puan arasnda ise anlaml bir farkn olduu belirlenmitir. Buna gre alt sosyoekonomik dzeydeki ocuu iki ve zeri yldr okul ncesi eitim kurumuna devam eden annelerin, etkili baa kma puanlarnn; st sosyo ekonomik dzeydeki ocuu iki ve zeri yldr okul ncesi eitim kurumuna devam eden annelerin ise nleyici baa kma yollarn kullanma derecelerinin; ocuu bir yldr okul ncesi eitim kurumuna devam eden annelere gre anlaml derecede yksek olduu grlmektedir. Yaplan aratrmalarda (Akman, 1987; Turul, 1991; Peisner Feinberg ve dierleri, 83 2001; Ramazan ve dierleri, 2004) uzun sre nitelikli bir ekilde verilen okul ncesi eitimin ocuklarn sosyal ve duygusal ynden geliimlerini olumlu ynde destekledii ynnde bulgular mevcuttur. Kaliteli bir okul ncesi eitimin ocuun geliimi ve eitiminin yan sra anne baba tutumlarnda da olumlu deiikliklere neden olduu bilinmektedir. zellikle okul ncesi eitim kurumlarnda sistemli bir ekilde planlanan aile katlm almalar, ailelerin ocuk yetitirmede olumlu tutumlarn ve ocuklarn problem davranlar ile baa kma stratejilerini etkilemektedir (Uyank Balat, 2007). Grimek ve dierleri (2004), problem davranlara ynelik yaptklar aratrmalarnda; ailelerin eitime katlm ile ocuklarn problem davranlar arasnda iliki olduunu saptamlardr. Ayrca aratrmada ailelerin eitime katlm azaldka ocuklarda dikkat eksiklii-hiperaktivite; korku ve kayg; dmanlk ve saldrganlk gibi problem davran puanlarnda art olduu bulgularna ulalmtr. Aratrmadan elde edilen sonular da okul ncesi eitimin hem alt hem de st sosyoekonomik dzeydeki annelerinin ocuklarnn problem davranlaryla baa kmada olumlu davranlar sergilemelerinde etkili olduunu gstermektedir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

Tablo 5. Farkl Sosyoekonomik Dzeydeki Annelerin renim Dzeyine Gre Problem Davran lei-Baa kma Kruskal-Wallis H Testi Sonular
Problem Davran leiBaa kma Etkili Baa kma Puan Olumsuz Baa kma Puan nleyici Baa kma Puan ALT Sosyoekonomik Dzey(n=156) Kruskal-Wallis H Testi renim Dzeyi lkretim Lise niversite lkretim Lise niversite lkretim Lise niversite Sra ort. 75,94 76,55 107,63 79,31 81,97 61,88 79,42 64,53 105,92 7,594 .022* 1,860 .394 Liseniv. X p kili Kar. n 33 55 56 33 55 56 33 55 56 ST Sosyoekonomik Dzey(n=144) Kruskal-Wallis H Testi sd 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Sra ort. 74,24 69,37 74,54 72,59 72,45 72,49 76,12 65,81 76,94 2,352 .309 0,000 1.000 X p kili Kar.

n 113 31 12 113 31 12 113 31 12

sd 2 2 2 2 2 2 2 2 2

5,429

.066

0,504

.777

*p<.05 Tablo 5 incelendiinde, alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin renim dzeyi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (X =5,429, p>.05), Olumsuz Baa kma (X =1,860, p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad, nleyici Baa kma (X = 7,594, p<.05) alt test puan arasnda ise anlaml bir farkn olduu; st sosyoekonomik dzedeki annelerin renim dzeyi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma (X = 0,504, p>.05), Olumsuz Baa kma (X = 0,000, p>.05) ve nleyici Baa kma (X = 2,352, p>.05) alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad belirlenmitir. Buna gre alt sosyoekonomik dzeydeki niversite mezunu olan annelerin nleyici baa kma puannn lise mezunu olan annelere gre anlaml derecede yksek olduu grlmektedir. Anne renim dzeyi ocuklarn davransal sonularnn nemli bir belirleyicisidir. Anne 84 renim dzeyinin ykselmesi ocuklarn psikososyal geliimlerini de olumlu ynde etkilemektedir (Nagin ve Tremblay, 2001). Dizman (2003), ilkretim dnemdeki ocuklarn saldrganlk dzeylerini inceledii aratrmasnda anne renim dzeyi dtke ocuklarn saldrganlk puanlarnda ykselme olduunu; Gven ve dierleri (2004) aratrmalarnda anne renim dzeyi artka ocuklarn sosyal duygusal uyum puanlarnn anlaml derecede arttn; Turul (1991), okul ncesi eitim alan ve almayan ocuklarn ruhsal uyumlarn inceledii aratrmasnda anne renim dzeyi dtke ocuklardaki ruhsal uyum problemlerinde art olduunu tespit etmilerdir. Benzer ekilde Bornstein ve Zlotnik (2008) eitim dzeyi dk olan annelerin ocuklarn disipline edebilmek iin daha ok fiziksel ceza uyguladklarn; yksek dzeyde eitim alm annelerin ise

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

daha ok destekleyici ve ocuk merkezli bir ebeveynlik stili benimsediklerini belirtmilerdir. Aratrma sonucunda alt sosyoekonomik dzeydeki niversite mezunu annelerin lise mezunu olan annelere gre ocuklarnn problem davranlar ile baa kmada olumlu davranlardan olan nleyici baa kma yolunu kullanmalar alan yazndaki dier aratrma sonular ile tutarllk gstermektedir. 4. SONU VE NERLER Bu aratrma, farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn problem davranlaryla baa kma yollarnn incelenmesi amacyla yaplmtr. rneklem grubuna dahil edilen annelerin demografik zellikleri incelendiinde; %48inin alt sosyoekonomik, %52sinin st sosyoekonomik dzeyde olduu; alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn %44,23nn kz, %55,77sinin erkek, %87,18inin bir, %12,82sinin iki yl ve zeri okul ncesi eitim kurumuna devam ettii, annelerin %16,3nn bir ocuk, %56,41inin iki ocuk, %27,56snn ocuk ve zerine sahip olduu, %72,44nn ilkokul ve ortaokul, %19,87sinin lise, %7,9unun niversite mezunu olduu belirlenmitir. st sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn %49,31inin kz, %50,69unun erkek, %36,81inin bir, %63,19unun iki yl ve zeri okul ncesi eitim kurumuna devam ettii, annelerin %24,30unun bir ocuk, %59,03nn iki ocuk, %16,67sinin ocuk ve zerine sahip olduu, %22,92sinin ilkokul ve ortaokul, %38,19unun lise, %38,89unun niversite mezunu olduu tespit edilmitir. 85

Aratrma sonucunda, annelerin sosyoekonomik dzeylerinin Problem Davran leine gre farkllk gsterip gstermedii incelendiinde, alt ve st sosyoekonomik dzeydeki annelerin Problem Davran leinin Etkili Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad; ancak Olumsuz Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olduu belirlenmitir. Her iki sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn cinsiyetleri ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma, Olumsuz Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad saptanmtr. Farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuk saysnn Problem Davran leine gre farkllk gsterip gstermedii incelendiinde, her iki sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuk says ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma, Olumsuz Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad tespit edilmitir. Alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin ocuklarnn okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma alt test puan ile arasnda anlaml bir farkn olduu, Olumsuz Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda ise anlaml bir farkn olmad; st sosyoekonomik dzedeki annelerin ocuklarnn okul ncesi eitim kurumuna devam etme sresi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma, Olumsuz Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad, nleyici Baa kma alt test puan arasnda ise anlaml bir farkn olduu belirlenmitir.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

Farkl sosyoekonomik dzeydeki annelerin renim dzeyinin Problem Davran leine gre farkllk gsterip gstermedii incelendiinde, alt sosyoekonomik dzeydeki annelerin renim dzeyi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma, Olumsuz Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad, nleyici Baa kma alt test puan arasnda anlaml bir farkn olduu; st sosyoekonomik dzedeki annelerin renim dzeyi ile Problem Davran leinin Etkili Baa kma, Olumsuz Baa kma ve nleyici Baa kma alt test puanlar arasnda anlaml bir farkn olmad belirlenmitir. Bu sonular dorultusunda aadaki neriler sunulabilir; Aratrma sonucunda annelerin eitim dzeyi ykseldike problem davranlarla baa kmada olumlu yollar kullandklar grlmtr. Bu sonu gz nne alndnda eitim dzeyi dk olan annelere ocuklarnn problem davranlar ile etkili ve nleyici baa kma yollarn kullanmalar ynnde eitim destei salanabilir. Annelerin ocuklarnn problem davranlar ile baa kma yollarn renmeleri amacyla psikolojik danma ve rehberlik merkezleri, aile danma merkezleri, ana baba okullar gibi aileyi ynlendirebilecek kurumlardan destek almalar salanabilir. Annelerin ocuklarnn problem davranlar ile baa kma yollarn sosyoekonomik faktrn dnda etkileyebilecek faktrlerin incelenebilecei daha geni kapsaml almalar yaplabilir. 86

KAYNAKLAR AKMAN, Y. (1987). Anaokulu ocuklarnda grlen ayrlk kaygsnn giderilmesine farkl oyun tekniklerinin etkisi. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. ALSNANOLU, F. & KESCOLU, O.S. (2010). Okul ncesi dnem ocuklarnn davran sorunlarnn eitli deikenler asndan incelenmesi (Giresun li rnei). Kuramsal Eitimbilim Dergisi, 3(1), 93-110. AUNOLA, K. & NURMI, J.E. (2005). The role of parenting styles in childrens problem behavior. Child Development, 76(6), 1144-1159. BERG, N., TURID, S., VIKA, A. & DAHL, A.A. (2003). When adolescents disagree with their mothers: CBCL-YSR discrepancies related to maternal depression & adolescent self-esteem. Child: Care, Health, and Development, 29, 207-213. BERGER, L.M., PAXSON, C. & WALDFOGEL, J. (2005). Income and child development. Child Youth Serv. Rev, 31(9), 978-989. BRKAN, B. (2002). ocuklarda davran sorunlar ve baa kma yollar.oluk ocuk Aylk Anne Baba Eitimci Dergisi, 17, 18-21. BRADLEY, R.H. & CORWYN, R.F. (2002). Socioeconomic status & child develop-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

ment. Annual Review of Psychology, 53, 371-399. BRONSTEIN, M.H. & ZLOTNIK, D. (2008). Parenting styles and their effects. In Haith, M.M. and Benson, J.B. (Eds), Encyclopedia of Infantand Early Childhood Development (pp. 496-509), USA: Academic Press. BYKZTRK, ., KILI AKMAK, E., AKGN, .E., KARADENZ, . & DEMREL, F. (2011). Bilimsel aratrma yntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yaynlar. CAMPBELL, S.B. (2002). Behavior problems in preschool children. Clinical and Developmental Issues (2nd ed.). New York: Guilford Press. COLEMAN, P.K. & KARRAKER, K.H. (2000). Parenting self-efficacy among mothers of school age children: Conceptualization, measurement, and correlates. Family Relations, 49(1), 13-24. DZMAN, H. (2003). Anne-babas ile yaayan ve anne yoksunu olan ocuklarn saldrganlk eilimlerinin incelenmesi. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara. DURSUN, A. (2010). Okul ncesi dnemdeki ocuklarn davran problemleriyle anne-baba tutumlar arasndaki ilikinin incelenmesi. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, zmir. 87

GARDNER, F. & SHAW, D.S. (2008). Behavioral problems of infancy and preschool children (05). In Rutter, M., Bishop, D., Pine, D., Scott, S., Stevenson, Taylor, E. & Thapar, A. (Eds), Rutters Child and Adolescent Psychiatry, 5th Edition (pp. 882- 893). Oxford: Blackwell Publishing. GALBODA LIYANAGE, K.C., PRINCE, M.J. & SCOTT, S. (2003). Mother-child joint activity and behavior problems of pre-school children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44(7), 10371048. GIMPEL, G.A. & HOLLAND M.L. (2003). Emotional and behavioral problems of young children: Effectiv einterventions. New York: Guilford Press. GRMEK, I., GRGN, G., HARMANLI, Z. & EKNC, D. (2004). Annenin ruhsal belirtileri ile 5-6 ya dnemi ocuklarnn davran problemleri arasndaki ilikinin incelenmesi. Uluslararas Okul ncesi Eitimi Kongresi. Kongre Kitab (2006), Cilt:3, 359-369. GVEN, Y., NDER, A., SEVN, M., AYDIN, O., UYANIK BALAT, G., PALUT, B., BLGN, H., ALAK, S. & DBEK, E. (2004). Okul ncesi eitimi alan ve almayan birinci snf rencilerinin sosyal duygusal uyum dzeylerinin karlatrlmas. I. Uluslararas Okul ncesi Eitimi Kongresi Kongre Kitab (2006), Cilt:2, 323-337.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

HALPERN, L.F. (2004). The relations of coping and family environment to preschoolers problem behavior. Applied Developmental Psychology, 25, 399421. HART, C.H., NEWELL, L.D. & OLSEN, S. F. (2003). Parenting skills and social-communicative competence in childhood. In J.O. Greene & B.R. Burleson (Eds.), Handbook of Communication and Social Interaction Skills (pp. 753-797). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum & Associates. HLL, N.E. & BUSH, K.R. (2001). Relationships between parenting environment and childrens mental health among African American mothers and children. Journal of Marriage and The Family, 63(4), 954-966. KASER, A.P., HANCOCK, B.T., CAI, X., FOSTER, E.M., & HESTER, P.P. (2000). Parent-reported behavioral problems and language delays in boys and girls enrolled in Head Start classrooms. Behavioral Disorders, 26, 2641. KANER, S. (2007). retmenlerin ve anne-babalarn z-yetkinlik inanlar, tkenmilik alglar ve ocuklarn problem davranlar. Ankara niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi Raporlar. Web:http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/5356/6003.pdf?show. Erii Tarihi: 16.09.2012. KANLIKILIER, P. (2005). Okul ncesi davran sorunlar tarama lei geerlilik gvenirlik almas. Yaymlan88

mam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, stanbul. KATSURADA, E. & SUGAWARA, A.I. (1998). The relationship between hostile attributional bias and aggressive behavior in preschoolers. Early Childhood Research Quarterly, 13(4), 623-636. KERR, D.C.R., LOPEZ, N.L., OLSON, S.L. & SAMEROFF, A.J. (2004). Parental discipline and externalizing behavior problems in early childhood: The roles of moral regulation and child gender. Journal of Abnormal Child Psychology, 32(4), 369-383. KWON, J.Y. (2007). The relationship between parenting stress, parental intelligence and child behavior problems in a study of Korean preschool mothers. Early Child Development and Care, 177(5), 449-460. MCLOYD, V.C., EPSTEIN JAYARATNE, T., CEBALLO, R. & BORQUEZ, J. (1994). Unemployment and work interruption among African American single mothers: Effects on parenting and adolescent socio-emotional functioning. Child Development, 65(2), 562589. MENDEZ, J.L., FANTUZZO J. & CICCHETTI D. (2002). Profiles of social competence among low income African American preschool children. Child Development, 73(4), 1085-1101. MERRELL, K.W. (2001). Helping students overcome depression and anxiety:

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

A practical guide. New York: Guilford Press. MLLER, L.S., KOPLEWCZ, H.S. & KLEN, R.G. (1997). Teacherrating of hyperactivity, inattention and conduct problems in preschoolers. Journal of Abnormal Child Psychology, 25(2), 113-119. NAGIN D.S. & TREMBLAY, R.E. (2001). Parental and early childhood predictors of persistent physical aggression in boys from kindergarten to high school. Archives of General Psychiatry, 58, 389-394. ZBEY, S. & ALSNANOLU, F. (2009). Okul ncesi eitim kurumuna devam eden 60-72 aylk ocuklarn problem davranlarnn baz deikenlere gre incelenmesi. Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi, 2(6), 493-517. ZEN, A., OLAK, A. & ACAR, . (2002). Zihin zrl ocua sahip annelerin gnlk yaamda karlatklar problem davranlarla ilgili grleri. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi zel Eitim Dergisi, 3(2), 1-13. PEISNER FEINBERG, E.S., BURCHINAL, M.R., CLIFFORD, R.M., CULKIN, M.L., HOWES, C., KAGAN, S.L. & YAZEJIAN, N. (2001). The relation of preschool child care quality to childrens cognitive and social developmental trajectories through second grade. Child Development, 72(5), 15341553. PROPPER, C. & RIGG, J. (2007). SocioEconomic status and child behavior: Evi89

dence from a contemporary UK cohort. Centre for Analysis of Social Exclusion (CASE) London School of Economics Houghton Street. Web: http://eprints. lse.ac. uk /6210/1/SocioEconomic_Sta tus_ and _Child_Behaviour_Evidence_ from_a_contemporary_UK_cohort.pdf Erii Tarihi: 18.09.2012. RAMAZAN, O., URAL, O. & GVEN, G. (2004). ocuklarn psikososyal geliim becerilerine okul ncesi eitimin katks: Anne-baba Grleri. Marmara niversitesi Atatrk Eitimi Fakltesi. I. Uluslararas Okul ncesi Eitimi Kongresi Kongre Kitab (2006), Cilt:1. 353-359. SHAW, D.S., GILLIOM, M., INGOLDSBY, E.M. & NAGIN, D.S. (2003). Trajectories leading to school-age conduct problems. Developmental Psychology, 39(2), 189200. STORMONT, M. (2002). Externalizing behaviour problems in young children: Contributing factors and early intervention. Psychology in the Schools, 39(2), 127-138. STORMSHAK, E.A., BIERMAN, K.L., MCMAHON R.J. & LENGUA, L.G. (2000). Parenting practices and child disruptive behavior problems in early elementary school. Journal of Clinical Child Psychology, 29(1), 17-29. ANLI, D. (2007). Annelerin ocuk yetitirme tutumlarn etkileyen etmenlerin incelenmesi. Yaymlanmam Yksek

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: J12 ID:6 K:10

Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi Salk Bilimleri Enstits, zmir. EHRL N. (2007). ocuk Davranlar Deerlendirme leinin gelitirilmesi ve baz deikenlere gre incelenmesi. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. TOMBLIN, J.B., ZHANG, X., BUCKWALTER, P. & CARTS, H. (2000). The association of reading disability behavioral disorders and language impairment among second grade children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41(4), 473-482. TRUNZO, A.C. (2006). Engagement parenting skills and parent-child relations as mediators of the relationship between parental self-efficacy and treatment outcomes for children with conduct problems. Unpublished Doctoral Thesis. University of Pittsburgh, USA. TURUL, B. (1991). Anaokulu eitimi alan ve almayan ocuklarn ilkokul birinci snftaki akademik baar ve ruhsal uyum davranlarnn karlatrmal olarak incelenmesi. Yaymlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi Salk Bilimleri Enstits, Ankara.

UYANIK BALAT, G. (2007). lkretime balayan ocuklarn anne babalarnn ocuk yetitirme tutumlarnn okul ncesi eitimden yararlanma dzeylerine gre incelenmesi. Eitim ve Bilim, 32(143), 89-99. UYANIK BALAT, G., MEK, Z. & AKMAN, B. (2008). Okul ncesi eitim alan ocuklarn davran problemlerinin anne ve retmen deerlendirilmeleri asndan karlatrlmas. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 34, 263-275. YURDUEN, S.A. (2004). The effects of mothers parental attitudes on their preschool childrens internalizing and extarnalizing behavior problems: The mediator role of mothers psychological adjustment. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara.

Bu aratrma, 12-15 Eyll 2012 tarihinde Adana ukurova niversitesinde dzenlenen III. Uluslararas Okul ncesi Eitim Kongresinde szl bildiri olarak sunulmutur.

90

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

EBEVEYNLERN SOSYAL SORUN ZME BECERLERYLE OCUKLARIN BENLK ALGISI ARASINDAK LK * THE RELATIONSHIP BETWEEN PARENTS SOCIAL PROBLEM SOLVING SKILLS AND CHILDRENS SELF-CONCEPT
Esra SARICA1 Zeliha YAZICI2 1 MEB Antaya Valilii, Zafer Anaokulu 2 Akdeniz niversitesi Eitim Fakltesi lkretim Blm Okul ncesi Eitimi Anabilim Dal

zet Bu almann temel amac, ebeveynlerin sosyal sorun zme becerileri ile ocuklarn benlik algs arasndaki ilikiyi incelemektir. Betimsel aratrma trlerinden tarama modeliyle yaplan aratrmann evrenini, 2011-2012 eitim-retim ylnda Antalya merkez ilelerinde anaokuluna devam eden 6 ya ocuklar ve ebeveynleri oluturmutur. Aratrmann rneklemi ise random rnekleme yntemiyle seilmi 120 ocuk ve onlarn ebeveynlerinden (n=240) olumaktadr. Aratrma verilerinin toplanmasnda Sosyal Sorun zme Envanteri ve Demoulin ocuklar in Benlik Algs lei ( 6 ya) kullanlmtr. Verilerin analizinde, gruplarn test puanlarnn ayr ayr karslatrlmasnda tek faktrl varyans analizi ve ilikisiz -t testi kullanlmtr. Aratrmann sonucunda, annelerin sosyal sorun zme dzeyi arttka, ocuklarn z yeterlilik ve benlik algs dzeyi puanlarnn dt, babalarn sorun zme dzeylerinin ocuklarn benlik algs puanlar arasnda bir farkllk yaratmad saptanmtr. Anahtar Kelimeler: Sosyal sorun zme, benlik algs, z yeterlilik, z sayg.

Abstract The main aim of this study is to examine the relationship between the tendencies of parents towards problem solving and childrens sense of self. The scope of this study which was designed as a descriptive study were 6 year-old preschool students who are enrolling in the pre-schools in the central districts of Antalya in 2011-2012 academic year and their the parents. The sample of the present which study consisted of 120 randomly selected pre-school students and their parents (n=240) from nine pre-schools in the city center of Antalya. The data gathering instruments of this study are Social Problem Solving Inventory (SPSI) and Demoulins Self-Concept Development Scale (6 years old) for children. In the analysis of the data, independent t-test and one way ANOVA is used to examine the relationship between the variables. The findings of the study revealed that the more mothers able to solve problems the less students sense of self and self-efficacy levels; whereas there is not any relationship between fathers problem solving abilities and childrens sense of self levels. Key Words: Social Problem Solving, Sense of self, self-efficacy, self esteem.

91

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

1. GIRI Son yllarda benlik ya da benlik algsnn geliimine ynelik yaplan almalarda benlik kavram, bireyin dier bireylerden ayran yetenek, miza, ama, deer ve tercihlerin toplam, insann btn, kiiliin tm ya da bir paras, deneyimlenebilen ve kiinin kendi hakkndaki inanlar vb gibi tanmlamakta olsa da bir ok yazarn ayn kavram farkl ekillerde tanmlamaya ya da aklamaya alt grlmektedir (Kashima vd. 1995, Brewer ve Gardner 1996, Triandisi ve Suh 2000, Suh 2002, Tesser 2002, Leary ve Tangley 2003). Bireysel bir rn olarak nitelendirilen benlik kavram iin farkl tanmlamalar yaplsa da genel olarak bireyi dierlerinden ayran kendi inanlar, deer yarglar, tutumlar ve davranlarnn bir btn olarak ifade edilmektedir. Bireylerin kendisi hakkndaki tm inan ve deerleri toplam ya da yaantlar sonucu gelien edinilmi yap olarak tanmlanan benlik, yaamsal sre ierisinde; yaa, evreye ve yaanan olaylara bal olarak gelimektedir. ocuun doumundan itibaren aile evresiyle etkileimleri sonucu gelimekte olan benlik algsnn temeli erken ocukluk yllarnda aile ortamnda atlmaktadr. ocuklarn olumlu ve gl bir benlik gelitirebilmesi iin phesiz koulsuz bir sevgi ortamna ihtiyac vardr ve bu ortamda ncelikle iinde doup byd aile ortamdr. ocuun aile ortamnda karlat deer, tutum ve davranlar onun gelecekteki kiilik geliimini etkileyebilecektir. Bu konu ile ilgili yaplan pek ok alma ailenin sunduu gvenilir, sevgi 92

dolu ortamdan yoksun byyen ocuklarn z yeterlilik ve az sayg dzeylerinin olumsuz ynde etkilenebilecei ynndedir (Vaugh vd. 1988, Ravid ve Sullivan 1992, Skowron 2005, Cevher ve Bulu 2006, Gnalp 2007). Bu durum gsteriyor ki aile ortam ocuun kendisi ile ilgili dncelerinin oluumunda yani kendini alglamasnda son derece nemlidir. Doumdan itibaren etrafn saran fiziksel ve sosyal evreyi tanmaya ve anlamaya aba harcayan ocuklar iin en byk destek elbette ki ebeveynleridir. zellikle kiiliin temelinin olutuu dnem olarak nitelendirdiimiz erken ocukluk dneminin ilk yllarnda beslenme, barnma, sevgi gibi fizyolojik ihtiyalar karlanrken, ocuklar ebeveynleri ve dier bireylerle etkileime girmekte ve bu etkileimler srasnda birok deneyimler edinmektedir. ocuklar bu etkileimlerde ebeveynlerinin olumlu ya da olumsuz zelliklerini gzlemleyerek ya da modelleyerek kendi davranlarn ekillendirmektedir (Erolu, 2001). ocuun her sosyal balamlarda kurulan iletiimlerde grd ilgi, sevgi, koruma ve efkat onun yarg ve deerlerini oluturmasna temel hazrlad gibi kendisi ve evresiyle hakknda duygu, dnce ve alglarn da yaplandrmaktadr. Bylece ocuk, evresindeki rol modellerin ona kar olan tutum ve davranlar araclyla hem kendisiyle ilgili duygu, dnce ve isteklerinin hem de bakalarnn duygu, dnce ve isteklerinin farkna varmaktadr (Ccelolu, 2000). Baka bir deyile, ocuun sosyal ortamnda yaad

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

olaylar ve durumlar onun kiiliini ekillendirirken benlik algsnn oluumuna da temel hazrlamaktadr. ocuklar koulsuz sevgi ve gven duyduu aile ortamnda dnd ya da baarl hissettii davranlarn ya da becerilerini sergilemekten holanrlar. Bu davranlar aile ortamnda sergilediinde annesi ya da dier bireyler tarafndan srekli eletirilen, ret edilen ya da yapabildii davranlar sergileyecei durumlarda ar koruyucu yaklamn sergilendii sosyal balamla kar karya kald zaman, kendini baarsz biri olarak alglayabildii gibi sevilmediini ya da kendinin deerli olmadn dnerek z yeterlilik algs debilmektedir (Rosnay vd. 2006). Bunun tam tersi aile ortamnda ocuklara kar gven verici, hogrl ve esnek bir yaklamn sergilenmesi, ocuun z yeterlilik ve z sayg duygusunu iselletirmesini salayarak kendi zdenetim mekanizmasn oluturmasna zemin hazrlayacaktr. Yaplan aratrmalarda ebeveynlerin bilisel tutum, inan ve sosyalletirme hedeflerinin ocuun sosyal geliiminde etkili olduu ve ocuklarn sosyal olay ve olgular karsnda sergiledii yaklamlar, davranlar ve olaylarla ba etme ekillerinde, anne babann ocuk yetitirme tutumlar arasnda iliki olduunu gsteren pek ok aratrma sonucuna da rastlanmaktadr (Beckwith vd. 1992, Harwood vd. 1999). Ebeveynler iin ocuk yetitirmek bireysel bir sorumluluk olduu kadar sosyal bir sorumluluktur. Ebeveynler bu sorumluluu yerine getirirken birok sosyal sorunla kar93

lamaktadr (Yavuzer, 2005). Ebeveynler karlatklar bu sorunlarn zm iin de bireysel ya da kltrel edinimlerine gre farkl ynelimler ve zm bulma davranlar sergileyebilmektedirler. Ebeveynlerin sahip olduu kltrel koullar ya da sosyal ilikileri toplumun genel yapsn etkiledii gibi toplumun en kk bireyleri olan ocuklarnn olay ve durumlar alglama biimlerini de etkileyebilmektedir. Erken ocukluk dnenimde en nemli srelerden biri sosyallemedir. ocuklarn sosyal ilikileri kurma bu ilikileri yrtme ve ortama uyum salamak iin gerekli olan sosyal becerileri kazanmlar ise uzun bir sreci kapsamaktadr. Bu sre ierisinde ocuklardan karlatklar sorunlar etkili bir biimde zebilmeleri beklenmektedir. Sosyal kurallara uygun davran gstermek doutan gelen bir yetenek deildir. ocuk evresinde karlat bireylerin deer ve inanlarn ieren davran rntlerinden ilk sosyal bak asn gelitirerek kendi dnme, yapma ve hissetme yeteneklerinin alt yapsn oluturmaktadr (Yavuzer, 1998). Grld gibi sosyal bir varlk olan bireylerin sosyal yaamnda karlat olay ve olgular alglama yordama baka bir ifadeyle sorunlar alglama ve zme becerisinin kazanm, kapsaml ve ok ynl bir sreci kapsamaktadr. Bu srete bireylerin soruna ynelimi ve zm; amalar, deerler, inan, beceri, alkanlk ve tutumlar ierdii gibi iinde bulunduu ortamlarda bilisel, sosyal ve duygusal olarak sergiledii davranlar da iermektedir (Kesgin, 2006).

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

Bireylerin gnlk yaamda karlat sorunlu durumlarda etkili baa kma yolunu bulmak iin giritii ve rettii bilisel, duyusal ve davransal sreler sosyal sorun zme olarak ifade edilmektedir. Gnlk yaamda basit veya karmak pek ok sorunla kar karya kalan bireyler, baz sorunlara farknda olmadan zmler retmekte, bazlar zerinde uzun uzun dnmekte ya da sorun olduunun farkna dahi varamamaktadr. Bir sorun ya da o sorunun zm, oklu bak asyla dncelerin doruluunun irdelenmesi gereken eitsel bir sretir. Dolaysyla sorun ve sorunu zme srecinin tannmas ve bu sre hakknda bilgi edinilmesi, hem etkili bir renmenin gerekletirilmesi hem de bireysel yeteneklerin gelitirilmesi asndan son derece nemlidir (Aksan ve Szer, 2007). ocukluktan yetikinlie kadar yaamn her evresinde sosyal yaamn uyumlu bir ekilde devam ettirilebilmesi iin bireylerin sorun zme becerilerine sahip olmas gerekmektedir. Ebeveynlerin sosyal yaam, olaylar ve durumlar karsnda yaadklar sosyal sorunlara ynelimleri ve sorunlar zme giriimleri ocuk tarafndan modellenmekte ve ocuun kendini alglayn ekillendirmektedir. Tm bu teorik alt yap dorultusunda bu alma, ebeveynlerin sosyal olay ve durumlar karsnda sergiledikleri sorun zme ynelimlerinin ocuklarnn benlik alglar zerine bir etkisinin olup olmadn incelemek amacyla yaplmtr.

2. YNTEM Belli bir zaman kesiti iinde ok sayda denek ve objeden elde edilen verilerin analizi ile aratrma soru veya sorularna cevap arayan betimsel tarama modelinin (Karasar, 2002) kullanld bu aratrmada, yntem zellikleri asndan davran bilimi ve disiplinlerine daha uygun dmekte olan tarama modeli (Arseven, 2001) tercih edilmitir. 2.1. Evren ve rneklem ocuklarn benlik algsyla ebeveynlerin sorun zme becerileri arasndaki ilikiyi belirlemek amacyla yaplan bu aratrmann evrenini, 2011-2012 eitim-retim ylnda Antalya ili merkez ilelerinde Milli Eitim Bakanlna bal bamsz anaokullarna devam eden 6 ya ocuklar ve ebeveynleri oluturmaktadr. alma grubunun oluturulmasnda homojenlii salayabilmek iin 3 farkl merkez ilelerdeki toplam 9 bamsz anaokulunda, 6 yanda ocuu olan ebeveynlerin tm gnlllk esasna gre almaya davet edilmitir. almaya katlmay kabul eden ebeveynlerin bulunduu her ileden bir okul olmak zere toplam 3 bamsz anaokulundaki 6 ya ocuklarnn ebeveynlerine Sosyal Sorun zme Envanteri uygulanmtr. Her okuldan lei eksiksiz dolduran 40 anne-baba ve onlarn ocuklar olmak zere toplam 120 anne, 120 baba ve 120 alt ya ocuu bu aratrmann rneklemini oluturmutur.

94

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

2.2. Veri Toplama Aralar Aratrmann amacna uygun olarak veri toplamak amacyla iki farkl veri toplama arac kullanlmtr. Bunlar; Demoulin ocuklar iin Benlik Algs lei (6 ya) ve Sosyal Sorun zme Envanteridir. Demoulin ocuklar in Benlik Algs lei (6 ya): ocuklarn benlik alglarn sistematik olarak analiz etme olana salayan lek, Kuru Tural (2006) tarafndan Trkeye uyarlanmtr. Toplamda 29 maddeden oluan lein deerlendirme formunda i tutarllk katsays Cronbach alfa deeri .88 olarak belirlenmitir. z yeterlilik ve z sayg alt boyutlar bulunan lein puanlanmasnda her glen yz: 3, her ifadesiz yz: 2 ve her mutsuz yz 1 puan zerinden deerlendirilmektedir. Sosyal Sorun zme Envanteri (SSE): nsanlarn sosyal sorun zme becerilerini lme amacyla gelitirilen lek, Duyan ve Gelbal (2008) tarafndan Trkeye uyarlanm ve geerlilik gvenirlilik almas yaplmtr. Sosyal Sorun zme Envanteri,Sorun Ynelim lei (SY) ve Sorun zme Becerileri lei (SB) olmak zere iki ana alt boyutlarndan oluan envanterin tamam iin gvenirlik katsay 0.95, alt lekler iin gvenilirlik ise 0.69-0.93 aralndadr. 2.3. Verilerin Analizi Aratrmada, elde edilen veriler, SPSS program ile analiz edilmitir. Anne ve babalarn sorun zme alt boyutuna gre puan orta95

lamalarnn karlatrlmas t-testi analizi uygulanmtr. Anne ve babalarn sosyal sorun ynelimi ve sosyal sorun zme beceri (SSB) puanlar ile ocuklarn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs puanlar tek ynl varyans analizi ile yaplmtr. Anlamllk seviyesi olarak .005 kullanlm olup, p<.005 olmas durumunda gruplar arasnda anlaml farklln olduu, p>.005 olmas durumunda ise farklln anlaml olmad belirtilmitir. 3. BULGULAR VE TARTIMA Bu aratrma, ebeveynlerin sosyal sorun zme becerileriyle ocuklar benlik algs arasndaki ilikiyi belirlemek amacyla yaplmtr. Aratrmaya dhil edilen ocuklarn %56,7si kz, %43,3 erkektir. ocuklarn %39,2si bir yl,% 46,7si iki yl, %14,2si ise yl okul ncesi eitim almlardr. Karde saylarna gre bakldnda ise, %65,8i tek ocuk, %30,8i iki karde, %3,3 ve daha fazla kardee sahiptir. ocuklarn doum srasna bakldnda ise %65,8nin ilk, %20,8inin ortanca ve %3,3nnde son ocuk olduu belirlenmitir. Ailelerin demografik bilgilerine bakldnda; babalarn % 68,3 26-40 ya arasnda, annelerin %94,2) 25-40 ya aralndadr. Anne ve babann eitim dzeyi incelendiinde babalarn %33,3 lise, % 44,2si niversite ve %5,0 da yksek lisans mezunu, annelerin %39,2si lise, % 39,2si niversite ve %2,5i de yksek lisans mezunudur.

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

Ebeveynlerin Sosyal Sorun zme Envanteri puanlarna ilikin t- testi sonular Tablo 1de verilmitir. Tablo 1. Anne ve Babalarn Sosyal Sorun zme Envanteri (SSE) alt boyutlarna gre t-testi analizi sonular
Sosyal Sorun zme Envanteri Puanlar Sorun Ynelimi Boyutu Bili Duyu Davran Sorun zm Boyutu Tan Seenek Karar zm Toplam 29,51 26,62 19,53 24,98 145,43 5,29 4,87 4,38 4,52 23,54 28,61 25,77 18,85 25,30 147,81 6,20 4,54 4,35 4,76 23,30 1,494 1,959 * 1,685 1,685 1,113 0,138 0,050 0,100 0,514 0,268 Anne X 19,19 14,10 12,11 SS 4,78 7,71 5,34 X 18,68 17,69 12,66 SS 4,69 5,96 7,89 Baba t -,185 5,188** -,742 p 0,853 0,001 0,459

Yaplan t testi analizi sonularna gre anne ve babalarn SSE genel ortalama puanlar arasnda istatistiksel adan anlaml bir farkn olmad belirlenmitir ( t120= 1,113/ p>.05). Anne babalarn SSE sorun ynelimi lei alt boyutlar puan ortalamalar karlatrldnda ise bilisel ve davransal alt boyutlarnn ortalama puanlar arasnda istatistiksel adan anlaml bir farkn olmad (t120= -,185/ p>.05; t120= -,742, p>.05), ancak duyusal alt boyutunda istatistiksel adan anlaml bir faklln olduu saptanmtr (t120= -5,188/ p>.001). Farklln babalar lehine olduu (Xanne = 14,10; Xbaba= 17,69) ve bu bulgular dorultusunda babalarn annelere gre sosyal sorunlara daha duyusal yaklatklar grlmtr. Ayrca her ne kadar anne ve babalarn sosyal sorunlara ynelimlerinde 96

bilisel boyut arasnda istatistiksel adan anlaml bir farkn olmad grlse de annelerin bilisel boyut puan ortalamalarnn babalara gre daha yksek olduu belirlenmitir (Xan=19,19; Xbaba=18,68). Bu bulguya gre anne nelerin babalara gre sorunlara bilisel ynelim eiliminde olduu dnlebilir. Anne babalarn SSE Sorun zm lei alt boyutlarnn puan ortalamalar incelendiinde; tan koyma, karar verme ve zm retme alt boyutlar puanlar arasnda istatistiksel olarak nemli bir farkn olmad (t120= 1,494,p>.05; t120= 1,685, p>.05; t120= t120= 1,685, p>.05, p>.05) grlmtr. Seenek oluturma boyutu puanlar arasnda ise istatistiksel olarak anneler lehine anlaml bir farkllk olduu saptanmtr (t120= -1,959 / p>.001). Annelerin sorun zm seenek

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

alt boyutu puan ortalama deerlerinin (Xanne 26.62), babalara gre (Xbaba= 25,77) daha yksek olduu belirlenmitir. Gen ve Kalafat (2007), sorun zme becerilerine ynelik yaptklar almalarnda sorun zme becerilerinde cinsiyet deikenin farkllk yaratmadn saptamlardr. Ayn ekilde Gray (2003)n almasnda da sorun zme becerilerinin cinsiyet deikeninden bamsz olduu belirlenmitir. Bu almalar

aratrmadan elde edilen bulgularla tutarllk gstermektedir. Bu durumda, sosyal sorun zmede becerisinin tan koyma karar verme ve zm retme becerilerinin cinsiyet deikeninden bamsz olduu dnlebilir. Annelerin Sosyal Sorun zme Beceri dzeyleriyle ocuklarn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeylerine ilikin bulgular Tablo 2de sunulmutur.

Tablo 2. Annelerin Sosyal Sorun zme Envanteri puanlar ile ocuklarnn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeylerine ilikin ANOVA analizi
SSE grup Dzeyi Puanlar Dk Orta Yksek Dk Orta Yksek Dk Orta Yksek Benlik algs z yeterlilik z Sayg N , x ve ss Deerleri ocuk n 30 61 29 30 61 29 30 61 29 x 37,47 37,80 36,21 38,37 39,84 37,93 75,83 77,64 74,14 ss 5,62 2,89 3,12 3,67 2,97 3,94 6,63 5,36 6,17 ANOVA Sonular VK G.Aras G. ii Toplam G.Aras G. ii Toplam G.Aras G. ii Toplam KT 50,802 1689,865 1740,667 87,802 1355,189 1442,992 251,311 4067,681 4318,992 2 118 125,656 42,385 3,614* 0,000 2 118 43,901 2,798 3,790 0,025 Sd 2 118 KO 25,401 23,402 1,759 0,177 F P

Yaplan ANOVA analizi sonucunda annelerinin sosyal sorun zme dzeylerine gre ocuklarn z sayg dzeyi puanlar istatistiksel olarak anlaml bir farkllk olmazken (F120= 1,759, p<.05) z yeterlilik ve benlik algs dzeyi puanlar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir farklln olduu grlmtr. (F120= 3,790,F120= 3,614, p>.05). Bu bulgulara gre orta dzey sorun zme becerisine sahip olan annelerin ocuklarnn z yeterlilik 97

ve benlik alglar ykselirken, sorun zme becerisi yksek olan annelerin ocuklarnn benlik algs ve z yeterlilik algs dmektedir. Bu bulgu dorultusunda sorunlara ocuktan nce zm nerileri reten annelerin ocuklarnn kendilik alglarnda d yaand sylenebilir. ocuk sosyal yaamnda model ald bireylerin sorun zme srecindeki bilisel srelerinden, sorunun ortaya konmasndan ve doru zm yolunun belir-

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

lenmesinde etkilenebilmektedir. Bu durumda ocuun sosyal yaamndaki karlat durumlarda kendi yeterlilik ve yetersizlikleriyle ilgili duygularn anlamasnda ve kontrol altna almasnda nemli rol oynamaktadr. Ailesel faktrler ayn zamanda ocuklarn bir olay ya da duruma karar verme, olaya ya da durumu alglama, yordama becerilerini de etkilemektedir. Dolaysyla aile iinde ocua

model olan bireylerin sorunlarn zmne yaklamlar, aile iindeki iletiim ekilleri ocuklarn kendisini alglama becerilerinin gelimesinde nemli derecede etkilidir (Currie, 1999). Babalarn Sosyal Sorun zme Beceri dzeyleriyle ocuklarn z yeterlilik, z sayg ve benlik algs dzeylerine ilikin bulgular Tablo 3de sunulmutur.

Tablo 3. Babalarn Sosyal Sorun zme Envanteri puanlarnn ocuklarnn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeylerine ilikin tek ynl varyans analizi (One-Way ANOVA) sonular
Sse grup Dzeyi Puanlar Dk Orta Yksek Dk Orta Yksek Dk Orta Yksek Benlik algs z yeterlilik z Sayg N , x ve ss Deerleri ocuk n 31 60 29 31 60 29 31 60 29 x 38,32 36,75 37,48 39,42 39,12 38,34 77,74 75,87 75,83 ss 5,31 2,73 3,79 3,43 3,43 3,67 5,97 5,74 6,60 ANOVA Sonular V.K. G.Aras G. ii Toplam G.Aras G. ii Toplam G.Aras G. ii Toplam KT 51,401 1689,266 1740,667 18,708 1424,283 1442,992 81,985 4237,007 4318,992 Sd 2 118 120 2 118 120 2 118 120 40,992 56,910 1,132 0,326 9,354 17,30 0,768 0,466 KO 25,701 10,568 F 1,780 P 0,173

Tablo 4.3de babalarn sosyal sorun zme dzeylerine gre ocuklarn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeyi puan ortalamalar grlmektedir.. Yaplan ANOVA analizi sonucunda babalarn sosyal sorun zme dzeylerine gre ocuklarn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeyi puanlar istatistiksel olarak anlaml bir farkllk olmad saptanmtr (F120= 1,780, F120= 0,768, F120= 1,132, p<.05). Bu bulgulara gre babalarn 98

sosyal sorun zme beceri dzeyleri ocuklarn z sayg, z yeterlilik ve benlik algs dzeyinde her hangi bir deiim yaratmad sylenebilir. Anne babalarn ocuu alglama ve yetitirme stillerinde kltrel farkllklar bulunmaktadr. Biliim ve iletiim ann gerei olarak deien yaam koullar aile yapsn ve alma koullarn da deitirmitir. Bu deiim

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

annenin evin dnda alma zorunluluunu getirmi ve ocuk bakm sorumluluunun paylalmas gereini ortaya karmtr (Myers, 1996). Ancak, ayn kltrel gruplar iinde sosyo demografik deikenlere bal olarak farkl ynelimler de grlebilmektedir (Gregenli 1997). Bu balamda kltr, insan geliimi ile ilgili almalarda zerinde durulmas gereken bir deiken olarak ne kmaktadr. zellikle bireyci ile topluluku gibi farkl eilimlerle ilintili bulunmu olan ebeveynlerin ocuk yetitirme deerleri ve uygulamalarnda kltrel balam (Tamis-LeMonda vd. 2008) merkezi bir role sahiptir. Buna dayanarak, ebeveynliin ocukta ortaya kan davranlar ekillendirdii bilinen bir gerektir. Topluluku bir kltre sahip olan Trk toplumunda, ocuun bakm ve eitimi annenin grevi olarak addedilmektedir ve baba yalnzca evin ekonomik gereksinimlerini karlayan bir birey sorumluluunu stlenmektedir (Evans, 1997). Dolays ile ocuklar daha ok anneyle etkileim ortam bulmakta ve annenin sosyal olay ve olgulara kar tepkileriyle sklkla karlamakta olabilirler. Bu durumda da kendileriyle ilgili alglarn gelitirirken daha ok annenin sosyal davranlaryla kar karya kalm olabilirler. Bu nedenle annenin kltrel olarak stlendii rol, ocuklarn kendileriyle ilgili alglarnda daha etkili olmu olabilir. Sosyal yaamda sorunun nasl zleceine ilikin dnce ve olaslklar hipotezler halinde ifade edilebilir ve daha sonra bu hipotezlerden doru olan bir zm ortaya kmaktadr. Bu zm olaslklarnn deeri byk lde sorunu zecek kiinin zgnlne ve 99

yaratclna baldr Yaplan aratrmalar ve ilgili literatr incelendiinde ebeveyn ocuk yetitirme anlaylarnn ocuklarn davranlar zerinde etkili olduunu gsteren yaynlar da mevcuttur. letiime ak ve hogrl aile ortamnda yetien ocuklar fikirlerini aka syleyebilen, kendisiyle ilgili kararlar dnp alabilen, yaratc fikirler ne srebilen, sosyal yaamndaki akranlaryla iletiim kurmada daha etkin, kararlarnn sorumluluunu stlenen, zgveni ve giriim yetenei gelimi, kendi haklarna ve bakalarnn haklarna saygl bireyler olmaktadr (Yavuzer 1993, Cirhinliolu 2010). Bu zellikler ayn zamanda bireyin sosyal adan yetkin bir birey olmasna da katk salamaktadr. Eisenberg ve arkadalarnn (2001) yaptklar almalarnda anne ve babalarn ocuklar ile ilikileri srasnda ya da aile iinde yansttklar pozitif ve negatif duygularn ocuun sosyal becerilerini ve yeterliliini etkiledii ve ailenin duygularn ifade edii ile ocuun sosyal becerileri ve yeterlilii arasndaki iliki olduunu vurgulamaktadr. Bilal (1984) de kiisel, sosyal ve genel uyum dzeyi asndan ocuun kendisine karar verme, seenek sunma ans veren anne ve baba anlaynn, ocuklarn kendi seimlerini yapmaya ynlendirmeye daha elverili koullar yarattn vurgulamaktadr. 4. SONU Ebeveynlerin sosyal sorun zme becerileri ile ocuklarn benlik algs arasndaki ilikiyi incelemek amacyla yaplan bu almann annelerin sosyal sorun zme dzeyi arttka, ocuklarn z yeterlilik ve benlik algs

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

dzeyi puanlarnn dt, babalarn sorun zme dzeylerinin ocuklarn benlik algs puanlar arasnda bir farkllk yaratmad saptanmtr. Sonu olarak, ebeveynlerin ocuklarna kar iletiime ak ve hogrl davranlar ocuun daha da dnk olmasna ortam sunarken, kat ve karar merkezi olma ynndeki davranlar ya da ocuk yetitirme alglar, ocuklarn kendi yeterliliklerinin farkndal konusunda ie dnklk davranlar sergilemesine ortam hazrlamaktadr. Sosyal sorunlar karsnda anne babann karar merkezi olma isteklilii, ocuun bireysellemesine, gr ve dncelerini ifade etmesini ve benliini ortaya koymasn snrlandrmaktadr Byle bir ortamda byyen ocuklar, kendi duygu ve dncelerini ifade etmekten ekinecektir. Kendi yeterlilik ve yetersizliklerini alglama ve yordama da kararszlk yaayabilmektedir. Kendi grlerini ifade etmekte zorluklar yaayan, ekingen ve zsaygs dk bir ocuk sosyal anlamda da iliki kurma ve devam ettirme gibi konularda skntlar yaayan sosyal yetkinlii dk bireyler haline dnebilir. Aratrmadan elde edilen bulgularda bununla paralellik gstermektedir. ocuklar, sosyal becerileri ilk olarak aile bireyleriyle iletiim kurarak renmeye balad iin yakn evresindeki ebeveynlerin, ocuun karlat ya da karlaaca soysal sorunlar ocuktan nce grp zmek yerine ocuklara sosyal yaamdaki sorunlarla ba etme yollarn edindirmesi gerekmektedir.

KAYNAKA ARSEVEN, A. D., (2001). Alan Aratrma Yntemi, Gndz Eitim Yaynclk, Ankara. AKSAN, N. ve SZER, M. A., (2007). niversite rencilerinin Epistemolojik nanlar le Problem zme Becerileri Arasndaki likiler Ahi Evran niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Dergisi, 8(1): 3150. BECKWITH, L. RODNING C.&COHEN, S. (1992). Preterm Children at Early Adolescence and Continuity and Discontinuity in Maternal Responsiveness From Infancy. Child Development, 63:11981208. BREWER, M. B., and GARDNER, W., (1996).Who Is This We? Levels of Collective Identity and Self Representations. Journal of Personality and Social Psychology. 71(1): 83-93 BLAL, G., (1984).Demokratik ve Otoriter Olarak Alglanan Anne Baba Tutumlarnn ocuklarn Uyum Dzeylerine Etkisi. Yaymlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. CEVHER, F. N., BULU M. (2006). Okul ncesi Eitim Kurumlarna Devam Eden 5-6 Ya ocuklarnda Akademik Benlik Saygs Dokuz Eyll niversitesi Buca Eitim Fakltesi Dergisi, 20: 28-39.

100

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

CRHNLOLU, F. G. (2010). ocuk Ruh Sal ve Geliimi, Okul ncesi Dnem Nobel Yayn Datm, Ankara. CURRIE, F. (1999). Non-offender and Young Offender SelfPerception of Coping and Decision Making, Thesis, Mount Saint Vinicent University, Canada. CCELOLU D. (2000). nsan ve Davran (10. Basm. Remzi Kitabevi. stanbul CRHNLOLU, F. G. (2010). ocuk Ruh Sal ve Geliimi, Okul ncesi Dnem Nobel Yayn Datm, Ankara, DUYAN, V. ve GELBAL S. (2008). Sosyal Sorun zme Envanterinin Trkeye uyarlama almas Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(1): 7-28. EISENBERG, N. THOMPSON GERSHOFF, E. FABES, R. A. SHEPARD,S. A. CUMBERLAND, A .J. LOSOYA, S. H., GUTHRE, I. K., & MURPHY, B. C. (2001). Mothers Emotional Expressivity and Childrens Behavior Problems and Social Competence: Mediation Through Childrens Regulation. Developmental Psychology 37 (4): 475-490 EROLU, E. (2001). Ailenin ocuklarda Problem zme Yeteneinin Gelimesi zerindeki Etkisi (Adapazar rnei) Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Sakarya. EVANS, C. (1997). Turkish fathersattitudes to and involvement in their fathe-

ring role: A low socio-economic sample, Master of Arts in Educational Sciences. Boazii University. stanbul. GEN, S. Z. ve KALAFAT, T. (2007). retmen Adaylarnn Demokratik Tutumlar le Problem zme Becerilerinin eitli Deikenler Asndan ncelenmesi Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, 2(22): 10-22. GRAY, S. (2003). The Analysis of Decision Making Behaviors and Perceived Problem Solving Skills n Adolescents, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, 2 ( 2). 07 Nisan 2012 tarihinde Http://Www.Tojet.Net/Articles/225.Htm Adresinden Alnmtr. GNALP, A. (2007). Farkl Anne Baba Tutumlarnn Okul ncesi Eitim andaki ocuklarn zgven Duygusunun Geliimine Etkisi (Aksaray li rnei), Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Konya, GREGENL, M. (1997). Individualist-Collectivist tendencies in a Turkish Sample Journal of Cross-Cultural Psychology, 28 ( 6):787-794. HARWOOD, R. L., SCHOELMERICH, A., SCHULZE, P. A., & GONZALEZ, Z. (1999). Cultural Differences in Maternal Beliefs And Behaviors: A Study of Middle-Class Anglo and Puerto Rican Mother-Infant Pairs in Four Everyday Situations Child Development, 70:10051016.

101

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

KARASAR, N. (2009). Bilimsel Aratrma Yntemi, Nobel Yayn Datm, Ankara. KASHIMA, Y., YAMAGUCHI, S., KIM, U., CHOI, SANG-CHIN, GELFAND, M. J. &YUKI, M. (1995). Culture, Gender, and Self: A Perspective From Individualism-Collectivism Research Journal of Personality and Social Psychology. 69 (5): 925-937. KESGN, E. (2006). Okul ncesi Eitim retmenlerinin z-Yeterlilik Dzeyleri le Problem zme Yaklamlarn Kullanma Dzeyleri Arasndaki likinin ncelenmesi Yksek Lisans Tezi, Pamukkale niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Denizli. KURU TURALI, N. (2006). 6 Ya Grubu ocuklarda Benlik Algsn Desteklemeye Ynelik Sosyal - Duygusal Hazrlk Programnn Etkinliinin ncelenmesi Doktora Tezi, Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, stanbul LEARY, M. R. AND TANGLEY, J. P. (2003). The Self as an Organizing Construct in Behavioral and Social Sciences. Handbook of Self and Identitiy . Edited by Mark R. Leary and June Price Tangley). The Guilford Press, New York. MYERS, R. (1996). Hayatta Kalan Oniki, Erken ocukluk Eitimi Programlarnn Glendirilmesi, (ev: R. A Bakay, E.nl). AEV Yaynlar, stanbul. RAVID R.. SULLIVAN T. (1992). Assessing Marvelous Me Preschool Edition

Program a Kind Of The Social-Economic Degree Preschool Children, Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Elementary and Early Childhood Education (PS020530) San Francisco. ROSNAY, M., COOPER, P.J., TSIGARAS, N., VE MURRAY, L. (2006). Transmission of Social Anxiety from Mother to Infant: An Experimental Study Using a Social Referencing Paradigm Behaviour Research and Therap, 44: 11651175. SKOWRON, E.A. (2005), Parent Differentiation of Self and Child Compatence n Low-ncome Urban Families Journal of Couseling Psychology, 52 (3): 337-346. SUH, EUNKOOK M. (2002). Personalty Processes and Indvdual Dfferences: Culture, Identity Consistency, And Subjective Well-Being Journal Of Personality And Social Psychology, 83 (6): 13781391. TAMIS-LEMONDA, C. S., WAY, N., HUGHES, D., YOSHIKAWA, H., KALMAN, R. K., & NIWA, E. Y. (2008). Parents Goals for Children: The Dynamic Coexistence of ndividualism and Collectivism in Cultures and Individuals, Social Development, 17 (1): 183-209 TESSER, A. (2002). Constructing a niche for the self: a bio-spcial, PDP approach to understanding lives. Self and Identity. 1: 185-190.

102

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:5 K:9

TRIANDISI, H., C. AND SUH, E. M. (2002). Cultural influences on personality Annual Reviews Psychology. 53: 13360 VAUGHN, B. E., J. H. BLOCK AND BLOCK, J. (1988). Parental Agreement on Child Rearing During Early Childhood and the Psyshological Characteristics of Adolescents, Child Development, 59 (4): 1020-1033.

YAVUZER, H. (2005). ocuk Psikolojisi. (27. Basm). Remzi Kitabevi, stanbul.

103

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

HASTA OCUKLARIN ALGILADIKLARI ANNE KABUL REDD LE ANNELERNN KABUL RED DZEYLER ARASINDAK LK THE RELATION BETWEEN ACCEPTANCE/REJECTION LEVELS PERCEIVED BY PEDIATRIC PATIENTS REGARDING THEIR MOTHERS AND ACCEPTANCE/ REJECTION LEVELS OF MOTHERS
Gl KADAN1, Hatice ERTEN2, Hlya Glay OGELMAN3 1 ankr Karatekin niversitesi, 2 Kzlcablk H..A. Anaokulu, 3 Pamukkale niversitesi
zet Aratrmann amac, hasta ocuklarn annelerinin kabul red dzeyinin, ocuklarnn alglad anne-kabul reddi zerindeki yordayc etkisinin incelenmesidir. Aratrmann rneklemini ocuk ve ergen psikiyatrisi kliniine bavuran ocuklar (n=50) ve anneleri (n=50) ile okullardan seilen ocuklar (n=50) ve anneleri (n=50) oluturmaktadr. Aratrmada Ebeveyn Kabul Red Kontrol lei Yetikin (Yetikin EKR) ve ocuk (ocuk EKR) formlar kullanlmtr. Verilerin analizinde, hasta ocuklarn algladklar anne kabul reddi dzeyleri ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklar anne kabul red dzeyi arasndaki ilikinin incelenmesi iin basit dorusal regresyon analizi teknii uygulanmtr. Aratrmann sonucuna gre, hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar kabul-red dzeyleri, scaklk-sevgi boyutu, dmanlk-saldrganlk boyutu, ilgisizlik/ihmal boyutu ve ayrtrlmam red boyutu ile annelerinin kabul-red boyutu arasnda istatistiksel adan anlaml dzeyde, olumlu ynde iliki bulunmaktadr. ocuklarn annelerine ynelik kabul-red alglar ykseldike, annelerin da kabul red algs da ykselmektedir. Benzer ekilde annelerin kabul-red alglar ykseldike, ocuklarn annelerine ynelik kabul-red alglar da ykselmektedir. Annelerin ocuklarna ynelik kendi kabul-red dzeyleri ile ilgili alglar, ocuklarn anneleriyle ilgili kabul red alglarn yordayabilmektedir. Hasta ocuklarn ve annelerinin anne kabul-reddi asndan bireysel alglar karlkl etkileim iindedir. Anneler, ocuklarn, ocuklar da annelerini etkileyebilmektedir. Anahtar Kelimeler: Alglanan Ebeveyn Kabul Reddi, Kabul-Red, Hasta ocuk
Abstract The purpose of this study is to investigate the predictor effect of acceptance/rejection levels of mothers of pediatric patients on acceptance/rejection levels perceived by children regarding their mothers. The sample group of the study consists of children (n=96), who applied to pediatric and adolescent psychiatry clinics, and their mothers (n=90), as well as children (n=108), who were selected from schools, and their mothers (n=108). Adult (Adult PARQ) and Child (Child PARQ) forms of Parental Acceptance/ Rejection Control Questionnaire were used in the study. Simple linear regression analysis was used in the data analysis in order to examine the relationship between acceptance/rejection levels perceived by pediatric patients regarding their mothers and acceptance/ rejection levels perceived by mothers regarding their children. According to the general results of the study; there is a statistically significant and positive relation between acceptance/ rejection levels perceived by pediatric patients regarding their mothers, dimension of warmth/love, dimension of hostility/aggression, dimension of indifference/neglect and dimension of undifferentiated rejection and acceptance/ rejection levels of mothers, dimension of warmth/love, dimension of hostility/aggression, dimension of indifference/neglect and dimension of undifferentiated rejection. As acceptance/rejection perceptions of children towards their mothers increase, acceptance/rejection perceptions of mothers increase as well. Similarly, as acceptance/ rejection perceptions of mothers increase, acceptance/ rejection perceptions of children towards their mothers increase as well. Mothers perceptions about their own acceptance/rejection levels regarding their children might predict the acceptance/rejection perceptions of children regarding their mothers. Personal perceptions of pediatric patients and their mothers are in a mutual interaction in terms of mothers acceptance/rejection. Mothers and children might influence each other interrelatedly. Keywords: The Perceived Acceptance And rejection Of Parents, Acceptance-Rejection, Pediatric Patient

104

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

GR Davran sorunlaryla ilikilendirilen ebeveyn davranlar arasnda Rohnern Ebeveyn- Kabul Red Kuram nemli bir yer tutmaktadr (Batum, 2007). Ebeveyn Kabul Red Teorisi-EKAR (ParentalAcceptanceRejectionTheory-PART) Amerika ve tm dnyada ebeveyn kabul reddinin nedenlerini sonularn ve dier deikenlerle ilikilerini aklamay ama edinmi, hayat boyu geliim ve sosyalleme teorisidir (Glay ve nder, 2007). EKAR kuram, ocuklukta alglanan ebeveyn tarafndan kabullenilme veya reddedilmenin ocuun genel uyumu zerindeki etkilerini aratran bir sosyalizasyon kuramdr. Kurama, ebeveyn tarafndan reddedilme veya kabullenilmenin nedenleri, sonular ve konuyla ilgili deikenler aratrlmakta, ocuun sosyalizasyon yaantlar kiiliiyle birlikte ele alnp sosyokltrel srelerle ilikilendirilmektedir. Bu balamda EKAR kuramna gre, ocuun bulunduu ortamda ocuk iin nemli insanlar olan (anne-babann) sevgisi ve scakl ocuk iin psikolojik bir ihtiyatr. Bu ihtiyac karlanmayan ocuklarn kiilik geliimlerinde nemli sorunlar oluabilir (Kokar, 2006). Ebeveynliin scaklk boyutunu, ebeveyn kabul-reddi oluturur. Scaklk boyutunun bir ucunda ilgili, destekleyici, duygulanm ve sevgi ieren davranlar kapsayan ebeveyn kabul vardr. Boyutun dier ucunda ise, kabul ve scakln yoksunluuyla, ilgisizlik ve ihmalle, fiziksel ve psikolojik olarak ac veren davranlar ve duygulanmla tanmlanan ebeveyn reddi yer almaktadr (Batum, 2007).

EKAR kuramnda kiilik alt teorisi, ocuklar arasnda yedi kiilik alannda, ocuun ebeveyn kabul-red teorisindeki kendi deneyimleri ile deimektedir. Bu alanlar u ekildedir. 1. Dmanlk, saldrganlk ya da bu ynetimle ilgili sorunlar 2. Bamllk ya da savunulan bamszlk 3. Engelli z yeterlilik 4. Duygusal yantszlk 5. Duygusal istikrarszlk 6. Negatif dnya gr 7. Benlik saygsnn bozulmas (Kokar, 2006). Ebeveyn Kabul Reddinin ocuun ve Gencin Psikolojik Uyum ve Davranlarna Olan Etkisi Ebeveyn kabul reddi ergenlik dneminde pek ok psikolojik sorunlar ile ilikili olduu bulunmutur. Psikolojik uyumsuzluk ve ruh sorunlar, bu psikolojik sorunlarn ikisini oluturur. te yandan Psikolojik ayarlama, eitli yaama cevap, duygusal, algsal ve motivasyonel kalite ergenlerin bilisel zellikleri anlamna gelir. Ayrca Stell ve Rohner (2006) cezadaki alglanan sertlik ile dorudan genleri etkileyebileceini, ayrca psikolojik uyumun genlerde alglanan sertlikte onlarn kendilerinin reddedilmi hissettiklerinde ve bu reddedilme hissi ile psikolojik uyumsuzluun daha da arttn bildirmilerdir. Bu bulgular ile atmalarda, ebeveynlerin gnlk faaliyetlerinde ve verdikleri destekte, ayn zamanda ocuklarn psikolojik uyumlar

105

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

ile paralellik gsterdii de bulunmutur (Akt. olak,2010). Cenkseven (2000), 9-12 yalar arasnda olan ocuklarn kekeme olup olmamalar, cinsiyetleri ve anne-ocuk ilikisini reddedici alglama dzeylerine gre, z kavram dzeylerinin farkllap farkllamadn aratrmtr. Ayrca ocuklarn kekeme olup olmamalar ve cinsiyetlerine gre anneocuk ilikisini reddedici alglama dzeyleri arasnda fark olup olmadn incelemitir. Aratrma sonucunda, anne-ocuk ilikisini reddedici alglama dzeylerinde kekeme olup olmamaya gre anlaml bir farkllama olduu, cinsiyete gre ise anlaml bir fark olmad belirlenmitir. Kekeme olan ocuklarn anne-ocuk ilikisini daha reddedici algladklar saptanmtr. Becerik-zdiker (2002) dikkat eksiklii hiperaktivite bozukluu olan (DEHB) 9-12 ya aras ocuklarn, anneleriyle ilikilerini alglamalar ile annenin ocuunu kabullenme ve reddetme davranlarna ait alglamalar arasndaki ilikinin belirlenmesi ve ilgili olabilecek deikenleri incelemitir. Annenin ocuu kabul ve reddetme davranlar, babann yana, annenin z olup olmamasna ve DEHB tans konulan yaa gre anlaml farkllk gstermitir. Babann ya arttka annenin saldrganlk, kin, scaklk, sevgi, ilgisizlik-ihmal ve ayrtrlmam reddetme davranlar azalmaktadr. Annelerin scaklk-sevgi davranlar, ocuun ya kldke artmaktadr. Annelerin reddetme puanlar arttka ocuklarn alglad reddetmenin artt belirlenmitir.

Kayahan (2002) annelerin balanma stilleri ve ocuklarnn algladklar kabul ve reddin ocuk ruh sal ile ilikisini incelemitir. Aratrma rneklemi, ocuk ve ergen psikiyatrisi kliniine bavuran ocuklar (n=96) ve anneleri (n=96) ile okullardan seilen ocuklar (n=108) ve annelerini (n=108) kapsamaktadr. Sorunlu ve kontrol grubu oluturulmutur. Sorunlu ve kontrol grubu ocuklar, hem ebeveyn kabul reddi asndan hem de psikolojik uyum asnda farkllamlardr. Sorunlu grup ocuklarn daha fazla anne reddi alglad ve psikolojik uyumlarnn da daha kt olduu belirlenmitir. Sorunlu grup annelerinin de kontrol grubu annelerine gre, kendi annelerinden daha fazla reddedilme algladklar ve z sayglarnn daha dk olduu belirlenmitir. Yener (2005) ocuklarn algladklar ebeveyn kabul veya reddinin okul baars ve okul uyumu ile ilikisini incelemitir. Kz ve erkek ocuklarnn, annelerinden ve babalarndan algladklar kabul dzeylerinin ve psikolojik uyum dzeylerinin bir hayli yksek olduu ve bu iki deiken arasnda, Aile Kabul ve Reddetme Kuram ve onu snayan aratrma sonular paralelinde, anlaml bir iliki olduu saptanmtr. Okul baars ile hem alglanan anne-baba kabul arasnda, hem de ocuklarn psikolojik uyumlar arasnda anlaml ilikiler bulunmu, bu ilikilerde cinsiyet ve ya farknn bulunmad grlmtr. Candan (2006), paralanm ve tam aile, salkl-salksz aile, ebeveyn kabul reddinin lkemizdeki ilkretim a ocuklarnn alglayn incelemitir. atmal evliliklerdeki ocuklar, anne babas anlaarak boanm ocuklara gre hem daha fazla ebe-

106

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

veyn reddi alglamakta, hem de psikolojik adan daha fazla ypranmaktadr. Anne-baba arasndaki atma, hem annelerin hem de babalarn ocuklarna kar daha reddedici davranmalarna yol amaktadr. Kokar (2006) renme gl olan ocuklarn psikolojik uyumu, renme gl ve diyabetli ocuklarn psikolojik uyumlar ile ilgili gruplar aras ve cinsiyet farkllklar ve bu ocuklarn annelerinin psikolojik uyum dzeylerini karlatrmtr. renme glne sahip ocuklarn annelerinin diyabetli annelere gre psikolojik uyumlar ile ilgili daha fazla sorun yaadklar belirlenmitir. ngider (2006) almasnda evli veya boanm ailelerde alglanan ebeveyn kabul veya reddinin ocuun psikolojik uyumu zerindeki etkilerini incelemitir. Aratrmann rneklemi anne-babas evli 138 ocuk ile anne-babas boanm 124 ocuk ve bu ocuklarn anneleri olmak zere toplam 524 kiiden olumutur. Aratrmada, ocuklarn kiilik uyumu asndan, anne-baba kabul reddi ile anne-baba arasndaki atmann anne-babann evli ya da boanm olmasndan daha nemli olduu bulunmutur. Whaley, Pinto, Sigman ve arkadalar(1999) kayg bozukluu olan annelerin ocuklarna kar daha kat ve eletirel davrandklar sonucuna ulamlardr (Akt. Gltekin, 2011). Yalar 12-14 arasnda deien 451 Amerikal ocuk ve ailesinin katld bir aratrmada, ebeveyn-ocuk ilikileri drt yl incelenmitir. Aratrma bulgular ebeveynleriyle kabul edici, scak ilikileri olan ocuklarn kardeleriyle ve akranlaryla olumlu ilikiler gelitirdikleri, ancak dlanan, reddedilen ocuklarn ise sosyal ilikilerinde problemler yaa-

dklar, akranlar tarafndan sevilmediklerini gstermitir (Akt. Gltekin, 2011). Yaplan aratrmalar, ebeveyn reddi alglayan ocuklarn hem ocukken, hem de daha sonraki yaamlarnda korkulu, ilgi arayan, dmanca, gvensiz ve yalnz olma eiliminde olduklarn gstermitir. Anne-babalar fkelendiinde; kzgnlk, dmanlk ya da nefret duygusuyla hareket ettiinde saldrgan davranlar ortaya kar. Ebeveynlerin saldrganl, vurma, itmek, bir ey frlatma, imdikleme, yaralayc olan sembolik el-kol hareketleri yapma gibi fiziksel; veya alay etme, kfr etme, barma gibi szel biimlerde ortaya kabilir. Khaleque ve Rohnere (2001) gre ocukluunda reddedilmi kiiler yaamlar boyunca duygusal ve sosyal adan sorunlarla karlaabilirler. Beenin (1992) ifadesine gre, ilgisiz ya da kaytsz tutum ocukta olumsuz davrann gelimesinde en etkili tutumdur (Akt. Yaar, 2009). Black ve Pulkkinen (Akt. Yaar, 2009) ilgisiz ailelerden gelen ergenlerin drtsel ve saldrgan davranlarda bulunduklar, bunun yan sra okul baarsnn da dk olduu sonucuna ulamlardr. Ayrtrlmam reddetme ocuun anne ve abas tarafndan ilgi gsterilmedii yada istenilmediine dair inancdr. Ayrtrlmam reddetme ocuun anne ve babas tarafndan ilgi gsterilmedii ya da istenilmediine dair inancdr. Ayrtrlmam reddetmede, davrann ak gstergeleri olmad halde ocuk sevilmediini, istenmediini, reddedildiini hisseder. ocuk tarafndan alglanan reddetme, ocukta z sayg ve z yeterlilik duygularn olum-

107

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

suz ynde etkilemektedir. Ebeveynler farkna varmadan ocuuna kar zarar verici davranlarda bulunabilirler ve ocuk kendisini sevilmeyen, istenmeyen olarak alglayabilir (Yaar, 2009). Epilepsi tans konmu olan ocuklarla yaplan bir aratrmada, zellikle direnli olgularda, ebeveynin stres dzeyi ile ilikili olduunu gstermitir (Shatla, Sayyah, Azzam ve Elsayed, 2011). Amerikada ve Avrupada yaplan eitli aratrmalar ebeveyn reddinin nevroz ve izofreniye varabilecek ciddi psikolojik problemlere, iletiim sorunlarna, su ileme, akademik baar dkl, madde bamll ve psikosomatik birok rahatszla neden olabileceini ortaya koymutur. zetle bir ocuun psikolojik uyumu ebeveynleri tarafndan reddedilmenin iddeti, skl ve sresiyle dorudan ilikilidir (Glay ve nder, 2007). Trkiyede ebeveyn kabul reddi ile ilgili yaplan aratrmalar son yllarda art gstermitir (Becerik-zdiker, 2002; Cenkseven, 2000; lden-Kokar 2006). Ancak ebeveyn kabul reddi ile ilgili almalarn arasnda hasta ocuklarla ilgili yaplan almalarn snrl sayda olduu grlmektedir. Ebeveyn kabul reddinin ocuklarn geliimlerini, psikolojik salklarn, z sayglarn etkileyebildii dnldnde konu ile ilgili almalarn eitlendirilerek arttrlmas nem tamaktadr. Aratrmann amac, hasta ocuklarn annelerinin kabul-red dzeyinin, ocuklarn alglad anne kabul reddi zerindeki yordayc etkisinin ortaya konulmasdr. Bu aratrmann alt amalar u ekildedir.

1. Hasta ocuklarn annelerinin scaklk/ sevgi boyutu dzeylerinin, ocuklarnn alglad anne scaklk/sevgi boyutu zerinde yordayc etkisi bulunmakta mdr? 2. Hasta ocuklarn annelerinin dmanlk/ saldrganlk boyutu dzeylerinin, ocuklarnn alglad anne dmanlk/saldrganlk boyutu zerinde yordayc etkisi bulunmakta mdr? 3. Hasta ocuklarn annelerinin ilgisizlik/ ihmal boyutu dzeylerinin, ocuklarnn alglad anne ilgisizlik/ihmal boyutu zerinde yordayc etkisi bulunmakta mdr? 4. Hasta ocuklarn annelerinin ayrtrlmam red boyutu dzeylerinin, ocuklarnn alglad anne ayrtrlmam red boyutu zerinde yordayc etkisi bulunmakta mdr? 5. Hasta ocuklarn annelerinin ebeveyn kabul-red dzeylerinin, ocuklarn alglad ebeveyn kabul-red boyutu zerinde yordayc etkisi bulunmakta mdr? YNTEM Aratrmann Modeli Aratrmada ilikisel tarama modeli kullanlmtr. likisel tarama modelleri, iki ya da daha ok deiken arasnda birlikte deiimin varln ve /veya derecesini belirlemeyi amalayan aratrma modelleridir (Karasar, 1995). Evren ve rneklem Aratrmann evrenini, stanbul ilinde bulunan Glhane Askeri Tp Akademisi Haydarpaa Eitim Hastanesi ocuk Hastalklar

108

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Polikliniine tedavi iin gelen 8-14 ya aras hasta ocuklar ve anneleri oluturmaktadr. Evren iinden kura yntemiyle yaplan basit rastgele rnekleme yntemi ile seilen 50 hasta ocuk ve anneleri rneklem grubunu oluturmutur. rneklem grubundaki ocuklarn ya ortalamalar, 10 yl, 2 ay, 18 gndr. rneklem grubunda, 25 (%50,0) kz, 25 (%50,0) erkek ocuk yer almaktadr. rneklem grubundaki annelerin ya ortalamas, 34 yl, 7 ay, 8 gndr. Annelerin meslekleri incelendiinde, 23 (%9,3) ev hanm (%5,7) memur, 13 (%5,3) serbest meslektir. Veri Toplama Aralar Aratrmada Ebeveyn Kabul Red Kontrol lei Yetikin (Yetikin EKR) ve ocuk (ocuk EKR) formlar kullanlmtr. Ebeveyn Kabul Red Kontrol lei Yetikin Formu (Yetikin EKR): lek 1978de Rohner ve meslektalar tarafndan gelitirilmi, ebeveynlerin ocua kabul etme ve reddetme davranlarna ilikin alglamasn len bir formdur. Altm madde ve drt alt lekten olumaktadr. Alt lekler ve madde saylar u ekildedir: Scaklk/sevgi alt lei (20 madde), dmanlk alt lei (15 madde), ilgisizlik/ihmal alt lei (15 madde) ve ayrtrlmam red (10 madde). lekte her madde hemen hemen her zaman doru ve hemen hemen hibir zaman doru deil eklinde oktan aza doru sralanan drtl likert tipi ifadelerlerle deerlendirilmektedir (Rohner, Saavedra&Granum, 1978). Alt lekler ayr ayr kullanlabilecei gibi lein toplam puan da hesaplanabilir. lekten alnabilecek en yksek puan 240, en dk puan ise

60dr. Alt leklerdeki ve lein tamamndan alnan puan ykseldike red dzeyinin yksek olduu, toplam puan azaldka red dzeyinin dk olduu ortaya konulmaktadr. Form, anne ve baba iin ayr iki formdan olumaktadr. Anne ve baba formlar ayr ayr doldurulmaktadr. lein Trkeye uyarlamas ilk olarak Anjel ve Erkman tarafndan 1993 ylnda yaplmtr. Bu almada cronbach alfa i tutarllk katsays .90 olarak bulunmutur. Ebeveyn Kabul Red Kontrol lei ocuk Formu (ocuk EKR): lek 1978de Rohner ve meslektalar tarafndan gelitirilen Ebeveyn Kabul Redleindeki (EKR) iki formdan ocuklar iin gelitirilen formdur. ocuk formu, 9-17 ya arasndaki ocuk ve ergenlerin anne-babalaryla ilikilerinde alglad kabul-red dzeyini lmektedir. ocuk Formu, Yetikin Formu gibi 60 madde ve drt alt lekten olumaktadr. Her iki formda da maddeler drtl likert tipindedir. ocuk formunda da toplam puann yksek oluu alglanan red dzeyinin yksek olduunu, dk oluu ise alglanan red dzeyinin dk olduunu ifade etmektedir. ki formda ayn maddeler yer almaktadr. Maddeler arasndaki en temel fark, zaman kipindedir. ocuk formu maddeleri imdili zaman kipindeyken, Yetikin formunda ise dili gemi zaman kipi kullanlmtr (Rohner, Saavedra&Granum, 1978). ocuk Formunda anne ve babalarn ayr ayr deerlendirilecei formlar vardr. lein geerlik gvenirlik almalar Polat (1988), Erdem (1990), Anjel ve Erkman (1993) tarafndan gerekletirilmitir. Polat (1988) lein alt leklerinin cronbachalpha

109

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

i tutarllk katsaylarnn .76 ile .84 arasnda deitiini ifade etmitir. Uygulama Glhane Askeri Tp Akademisi Haydarpaa Eitim Hastanesi ocuk Polikliniine gelen hasta ocuklar arasnda yaplan seim sonucunda, ocuklarn annelerinden aratrmaya katlmlar ile ilgili izin alnmtr. Anneler ve ocuklar bireysel olarak formlar doldurmulardr. Formlar doldurmadan nce anneler BULGULAR

ve ocuklar, formlar ve aratrmann amac hakknda bilgilendirilmilerdir. Verilerin Analizi Veriler SPSS 13,0 istatistik paket programnda analiz edilmitir. Hasta ocuklarn algladklar anne kabul reddi dzeyleri ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklar anne kabul red dzeyi arasndaki ilikinin incelenmesi iin basit dorusal regresyon analizi teknii uygulanmtr.

Tablo 1. Hasta ocuklarn annelerinin genel kabul red dzeyinin, ocuklarnn alglad anne kabul reddini yordayc etkisi
DEKEN Sabit Anne genel kabul red dzeyi B Standart Hata 19.861 .11 T P

-12.746 1.0

.79

-.642 9.17

.524 .00

R= 0.798

R2= 0.637 p=.000 lik kabul alg dzeyleri arttka, ocuklarn anneleriyle ilgili kabul red alg dzeyleri de artmaktadr. (=.78, p<.01) . Annelerin ocuklarna ynelik kendileriyle ilgili kabul red alg dzeyleri toplam varyansn % 63n aklamaktadr. Annelerin ocuklarna ynelik kabul red dzeyi alglar, ocuklarnn anneleriyle ilgili kabul red alglar zerinde yordayc etkiye sahiptir.

F(1,48)= 84.112

Tablo 1de hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar kabul red dzeyi ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklar kabul-red dzeyi arasnda istatistiksel adan yksek ve olumlu dzeyde anlaml bir iliki olduu belirlenmitir (R=0.79, R2=0.63, p<.001). Annelerin ocuklarna ynelik kabul-red alg dzeyleri dtke, ocuklarn anneleriyle ilgili kabul-red alg dzeyleri de dmektedir. Benzer ekilde annelerin ocuklarna yne-

110

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Tablo 2. Hasta ocuklarn annelerinin ocuklarna ynelik scaklk/sevgi dzeylerinin, ocuklarn annelerine ynelik alglad scaklk/sevgi dzeyini yordayc etkisi
DEKEN B Standart Hata 2.666 .029 T P

Sabit Anne scaklk/sevgi dzeyi

.933 .990

.979

.350 33.666

.728 .000

R= 0.979

R2= 0.959 p=.000

F(1,48)= 1133.418

Tablo 2de hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar scaklk/sevgi boyutu ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklarscaklk/sevgi boyutu arasnda istatistiksel adan yksek ve olumlu dzeyde anlaml bir iliki olduu belirlenmitir (R=0.079, R2=0.959, p<.001). Annelerin ocuklarna ynelik scaklk/sevgi alg dzeyleri dtke, ocuklarn anneleriyle ilgili scaklk/sevgi alg dzeyleri de dmektedir. Benzer ekilde

annelerin ocuklarna ynelik scaklk/sevgi alg dzeyleri arttka, ocuklarn anneleriyle ilgili scaklk/sevgi alg dzeyleri de artmaktadr (=.979, p<.01). Annelerin ocuklarna ynelik kendileriyle ilgili scaklk/sevgi alg dzeyleri toplam varyansn % 96sn aklamaktadr. Annelerin ocuklarna ynelik scaklk/sevgi alg dzeyleri, ocuklarnn anneleriyle ilgili scaklk/sevgi alglar zerinde yordayc etkiye sahiptir.

Tablo3. Hasta ocuklarn annelerinin ocuklarna ynelik dmanlk/saldrganlk dzeylerinin, ocuklarn annelerine ynelik alglad dmanlk/saldrganlk dzeyini yordayc etkisi
DEKEN B Standart Hata 1.381 .057 T P

Sabit
Anne dmanlk/saldrganlk dzeyi

-.737 1.023

.932

-.533 17.806

.596 .000

R= 0.932

R2= 0.869 p=.000

F(1,48)= 317.038

111

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Tablo 3 incelendiinde, hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar dmanlk/saldrganlk boyutu ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklar dmanlk/saldrganlk boyutu arasnda istatistiksel adan yksek ve olumlu dzeyde anlaml bir iliki olduu belirlenmitir (R=0.932, R2=0.869, p<.001). Annelerin ocuklaryla ilgili dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri dtke, ocuklarn anneleriyle ilgili dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri de dmektedir. Benzer ekilde an-

nelerin ocuklarna ynelik dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri arttka, ocuklarn anneleriyle ilgili dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri de artmaktadr (=.932, p<.01). Annelerin ocuklarna ynelik kendileriyle ilgili dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri toplam varyansn % 87sini aklamaktadr. Annelerin ocuklarna ynelik dmanlk/ saldrganlk alg dzeyleri, ocuklarnn anneleriyle ilgili dmanlk/saldrganlk alglar zerinde yordayc etkiye sahiptir.

Tablo4. Hasta ocuklarn annelerinin ocuklarna ynelik ilgisizlik/ihmal dzeylerinin, ocuklarn annelerine ynelik alglad ilgisizlik/ihmal dzeyini yordayc etkisi
DEKEN B Standart Hata 4.896 .113 T P

Sabit
Anne ilgisizlik/ihmal dzeyi

-6.090 1.144

.826

-1.244 10.145

.220 .000

R= 0.826

R2= 0.682 p=.000

F(1,48)= 102.926

Tablo 4, hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar ilgisizlik/ihmal boyutu ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklarilgisizlik/ihmal boyutu arasnda istatistiksel adan yksek ve olumlu dzeyde anlaml bir iliki olduu gstermektedir (R=0.826, R2=0.682, p<.001). Annelerin ocuklaryla ilgili ilgisizlik/ihmal alg dzeyleri dtke, ocuklarn anneleriyle ilgili ilgisizlik/ihmal alg dzeyleri de dmektedir. Benzer ekilde annelerin

ocuklarna ynelik ilgisizlik/ihmal alg dzeyleri arttka, ocuklarn anneleriyle ilgili ilgisizlik/ihmal alg dzeyleri de artmaktadr (=.826, p<.01). Annelerin ocuklarna ynelik kendileriyle ilgili dmanlk/saldrganlk alg dzeyleri toplam varyansn % 68ini aklamaktadr.Annelerin ocuklarna ynelik ilgisizlik/ihmal alg dzeyleri, ocuklarnn anneleriyle ilgili ilgisizlik/ihmal alglar zerinde yordayc etkiye sahiptir.

112

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Tablo5. Hasta ocuklarn annelerinin ocuklarna ynelik ayrtrlmam red dzeylerinin, ocuklarn annelerine ynelik alglad ayrtrlmam red dzeyini yordayc etkisi
DEKEN B Standart Hata 1.492 .117 T P

Sabit
Anne ayrtrlmamred dzeyi

4.252 .684

.644

2.850 5.839

.006 .000

R= 0.644

R2= 0.415 p=.000 TARTIMA Aratrmann sonucuna gre, hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar kabul-red dzeyleri, scaklk/sevgi boyutu, dmanlk/ saldrganlk boyutu, ilgisizlik/ihmal boyutu ve ayrtrlmam red boyutu arasnda istatistiksel adan anlaml dzeyde, olumlu ynde iliki bulunmaktadr. ocuklarn annelerine ynelik kabul-red alglar ykseldike, annelerin kabul-red algs da ykselmektedir. Benzer ekilde annelerin kabul-red alglar ykseldike, ocuklarn annelerine ynelik kabul-red alglar da ykselmektedir. Annelerin ocuklarna ynelik kendi kabul-red dzeyleri ile ilgili alglar, ocuklarn anneleriyle ilgili kabul-red alglarn yordayabilmektedir. Aratrmann sonularnn tamamnda da grlecei zere, annelerin ebeveyn kabul-red dzeylerinin, ocuklarn alglad ebeveyn kabul-red dzeyleri zerinde yordaycetkisi bulunmaktadr. Hasta ocuklarn ve annelerinin anne kabul-reddi asndan bireysel alglar karlkl etkileim iindedir. Anneler, ocuklarn, ocuklar da annelerini

F(1,48)= 34.094

Tablo 5e gre, hasta ocuklarn anneleriyle ilgili algladklar ayrtrlmam red boyutu ile annelerinin ocuklarna ynelik algladklarayrtrlmam red boyutu arasnda istatistiksel adan yksek ve olumlu dzeyde anlaml bir iliki olduu belirlenmitir (R=0.644, R2=0.415, p<.001). Annelerin ocuklaryla ilgili ayrtrlmam red alg dzeyleri dtke, ocuklarn anneleriyle ilgili ayrtrlmam red alg dzeyleri de dmektedir. Benzer ekilde annelerin ocuklarna ynelik ayrtrlmam red alg dzeyleri arttka, ocuklarn anneleriyle ilgili ayrtrlmam red alg dzeyleri de artmaktadr (=.644, p<.01). Annelerin ocuklarna ynelik kendileriyle ilgili ayrtrlmam red dzeyleri toplam varyansn % 41ini aklamaktadr. Annelerin ocuklarna ynelik ayrtrlmam red alg dzeyleri, ocuklarnn anneleriyle ilgili ayrtrlmam red alglar zerinde yordayc etkiye sahiptir.

113

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

etkileyebilmektedir. Aratrmann sonucunda bulunan bu bulgular benzer aratrma sonularyla paralellik gstermektedir. Khaleque ve Rohner (2002) ebeveyn kabulnn ve reddinin birok farkl kltrde psikolojik ve davransal uyumun gl bir yordaycs olduunu ve ocuklarn psikolojik uyumlarnn %26snn ebeveynleri tarafndan ne kadar kabul grdklerine dair alglar tarafndan aklandn ortaya koymutur. Ayrca, kendilerini reddedilmi olarak alglayan ocuklarn ve ergenlerin iselletirme ve dsallatrma davranlarn ieren davran sorunlar gstermeye ve madde ktye kullanm gibi sorunlar yaamaya daha yatkn olduklar belirtilmitir (Rohner ve arkadalar, 2005; Rohner ve Britner, 2002). lkemizde ise Erdem (1990) tarafndan yaplan bir almada bu bulgular desteklenmi ve ebeveyn reddinin ocuklarda yksek dzeyde kayg ve renilmi aresizlik ile ilikili olduu gsterilmitir (Batum, 2007). Yener (2005) tarafndan beinci, altnc ve yedinci snfa devam eden 353 renci ve onlarn anneleriyle bir alma yapmtr. Aratrmann sonucunda ise, bu rencilerin anneleri ve babalarnn scak ve sevgi dolu ve lml kontrol yaklamn kullandklarn bulmutur. Bu almada anne ve baba tarafndan ilikiler arasndaki kabuln orta dzeyde (r=.52) olduu tespit edilmitir. Ayrca, anne kabulnn yan sra, babann kabul ve ocuklarn psikososyal ayarlamalar arasnda orta dzeyde korelasyon bulunmutur (r=.59, p<.001). Knafo ve Schwartz (2003) 547 srailli aileyi dahil ettikleri bir almada er-

genler ve ebeveynleri ile ebeveyn deerlerini alglamalar arasndaki anlama dzeylerini aratrmlardr. (Akt. Ekmeki, 2008). almann sonular, ebeveyn deerlerinin yani ebeveyn tutarllk deerleri, mesajlar, scaklk/yant, anne-babalarda gerek ve alglanan anlama deerleri arasnda pozitif korelasyon olduunu gstermitirte yandan, ergenlerin alglar ile ebeveyn deerleri arasnda negatif korelasyon olduunu gstermitir. Dier bir deyile ebeveyn-ocuk seviyesi anlamasnn, ebeveyn hakkndaki deerlerin, ergenlerin ebeveynleri zorlayabileceini ve bunun nemli lde negatif korelasyon ile ilikili iken, ilgisiz ve kstlayc/reddetme ve otokratik olmasnn olumlu lde ebeveynlerin scak olarak alglanacak ekilde alglandn ve duyarl olduunu gstermitir (Akt, Ekmeki, 2008). Aratrmann sonular, hasta ocuklarn ve annelerinin anne kabul-reddi ile ilgili alglarnn karlkl etkileim halinde olabildiini gstermektedir. Ayrca bu almann bulgularnn benzer almalarla paralellik gsterdii de ortaya konulmutur. ocuklar annelerinden, anneler de ocuklarndan etkilenmektedirler. Ayrca annelerin kabul red deikenlerine ynelik alglar, ocuklarn annelerine ynelik alglarn etkileyebilmektedir. Bu aratrmada baz snrllklar da bulunmaktadr. alma 50 ocuk ve 50 anne ile snrldr. Daha geni rneklem gruplaryla, annelerin yan sra babalarn da dahil edildii almalar gerekletirilebilir. Hasta ocuklarn anne-baba ilikilerinin incelendii, anne-baba kabul-red dzeylerini hangi deikenlerin (sosyo-ekonomik dzey, hastalk v.b.) etkileyebildiine ynelik farkl

114

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

deikenlerle aratrmalar yaplabilir. Salkl ocuklarn kabul-red dzeyleri ile hasta ocuklarn kabul-red dzeylerinin karlatrld almalar gerekletirilebilir. Sonraki almalar farkl ya gruplarnda da gerekletirilmelidir. Aratrmann sonular dorultusunda hasta/ engelli ocuklarn anne-babalarna verilen rehberlik hizmetleri yaygnlatrlmal, gelitirilmelidir. Ayn zamanda hasta ve/veya engelli ocuklara ynelik rehabilitasyon, psikolojik danmanlk gibi hizmetler arttrlmal, yaygnlatrlmaldr. Anne ve babalara ynelik psikolojik destek programlar, anne-baba okulu gibi ebeveynlik becerilerini gelitirici eitim programlar hazrlanmaldr.

Olan ocuklarn Anneleri ile ilikilerini Alglamalar ile Annenin ocuunu Kabullenme ve Reddetme Davranlarna Ait Alglamalar Arasndaki likinin ncelenmesi, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Eitim Bilimleri A.B.D, Rehberlik ve Psikolojik Danmanlk B. D., stanbul. CANDAN, G., (2006). 8-11 Yandaki Paralanm ve Tam Aile ocuklarnn Anne-Babalarnn Kabul ve Reddetme Davranlarn Alglay, YksekLisans Tezi, Maltepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Psikoloji, nsan Bilimleri ve Felsefe Yksek Lisans Program, stanbul. CENKSEVEN, F., (2000). Kekemelik zerine, ukurova niversitesi Sosyal Bilimler niversitesi Dergisi. 6, (6), 37-48. COURNOYER, D. E., SETHI, R. ve CORDERO, A., (2005). Perceptions of ParentalAcceptance- Rejectionand Self ConceptsAmongUkranianUniversity Studnts, Ethos, 33(3), 335-346. OLAK, C., (2010). Ebeveyn ile Psikolojik Sorunlar ve Dernekler: Kabul-Red, Sosyal Destek Oda: Ergenlerle Yaplan Bir alma, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ortadou Teknik niversitesi, Ankara. EKMEK, A., (2008). Anne-Baba ve ocuk Alglar Kongranslarnda Ebeveyn Kabul Reddi, Yaynlanmam Yksek

KAYNAKA ANJEL, M. ve ERKMAN, F., (1993). TheTransliteralEquivalence, ReliabilityandValidtystudies of theParentalAcceptanceRejectionQuestionnaire (PARQ) MotherForm: A ToolforAssessing Child Abuse, International SocietyforPrevention of Child AbuseandNeglect- Regional Conference, Ankara. BATUM, P., (2007). renme Bozukluklarnda Ebeveyn Kontrol-Reddi ile selletirme ve Dsallatrma Sorunlarnn ncelenmesi, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Hacettepe niversitesi, Ankara. BECERK - ZDKER, J., (2002). Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu

115

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Lisans Tezi, Boazii niversitesi, stanbul. ERDEM, T., (1990) TheValidityandReliabilityStudy of Turkish form of ParentalAcceptanceRejectionQuesti onnaire, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Boazii niversitesi, stanbul. ERKMAN F., (2003). TurkishChildrensPerception of ParentalWarmth, CorporalPunishmentandPsychologi calAd justment, InProceeding Of SCCR 32nd Annual Meeting, February, Charleston, South Carolina. GLAY, H. ve NDER, A. (2007). Annelerin Kabul-Red Dzeyi ile ocuklarnn Empati Becerisi Arasndaki likinin ncelenmesi, Pamukkale niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, Denizli. GLTEKN, Z., (2011). niversite rencilerinin Alglanan Anne-Baba Reddiyle Ba Etmeleri ile Denetim Oda, renilmi Glk ve E Kabul Reddiyle likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir. LDEN-KOKAR, Z. A., (2006). ParentalAcceptance-Rejection, Self- EsteemandPsychologicalAdjustmen tChildrenWith Learning Disabilities as ComparedtoChildrenWithInsulinDe pendentDiabetesMellitus, Doktora Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Psikoloji Blm, Ankara. KARASAR, N., (1995). Bilimsel Aratrma Yntemi-Kavramlar-lkeler-Teknikler,

(12. Basm), Nobel Yayn Datm, Ankara. KAYAHAN, A., (2002). Annelerin Balanma Stilleri ve ocuklarn Algladklar Kabul ve Reddin ocuk Ruh Sal ile likileri, Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Psikoloji Anabilim Dal, zmir. KHALEQUE, A. ve ROHNER, P. R., (2001). Reliability of thePerceivedParental Control Scale: A Meta-Analysis AcrossEthnicGroups, Center of ParentalAcceptanceandRejection, School of FamilyStudies, University of Connecticut. KHALEQUE, A. ve ROHNER, P. R., (2002). PerceivedParentalAcceptanceRejectionandPsychologicalAdjustm ent: A Meta-Analysis of Cross CulturalandIntraculturalStudies, Journal of MarriageandtheFamily, KOKAR, A., (2006). Ebeveyn Kabul Reddinin Benlik Saygs ve Psikolojik Uyuma Etkisi nsline Baml Diabetes Mellitus Olan ocuklar ile renme Bozukluu Olan ocuklarn Karlatrlmas, Yaynlanmam Doktora Tezi, Orta Dou Teknik niversitesi, Ankara. NGDER, N., (2006). Evli ve Boanm Ailelerde Alglanan Ebeveyn Kabul veya Reddinin ocuun Psikolojik Uyumu zerindeki Etkileri, Yaynlanmam Doktora Tezi, Ege niversitesi, zmir. POLAT, A. S., (1988). Parental-Acceptance-Rejection, Yaynlanmam Yksek

116

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:4 K:8

Lisans Tezi, Boazii niversitesi, stanbul. ROHNER, R. P., SAAVEDRA, J. M. ve GRANUM, E. O., (1978). Development andValidation of theParentalAcceptanceRejectionQuestionnaire, Catolog of SelectedDocuments in Ppsychology. ROHNER, R. P. ve BRITNER, P. A., (2002). WorldwideMentalHealthCorrelates of ParentalAcceptance-Rejection: Review of CrossCulturalandIntraculturalEvidence, Cross-CulturalResearch. ROHNER, R., KHALEQUE, A. ve COURNOYER, D., (2005). ParentalAcceptance-ejectonTheory, Methods, Evidence, andImplications, http://www.cspar. uconn.edu/ sitesinden alnmtr. SHATLA, R., SAYYAH HEL, S., AZZAM H. ve ELSAYED R. M., (2011). Correlates of ParentalStressandPsychopatology in PeiatricEpilepsy, AnnIndianAcadNeurol.

YAAR, F., (2009). lkretime Devam Eden rencilerin Anne-ocuk likisini Kabul ve Reddedici Alglama Dzeyinin Annenin Evlilik Uyumu Dzeyiyle likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, ukurova niversitesi, Adana. YENER, N., (2005). ocuklarn Algladklar Ebeveyn Kabul veya Reddinin Okul Baars ve Okul Uyumu ile likisi, Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Psikoloji Anabilim Dal, zmir.

117

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

PROJE TABANLI RENME YNTEM VE OKUL NCES YA GRUBU OCUKLARLA TELEVZYON PROJESNN UYGULANMASI PROJECT BASED EDUCATION METHOD AND APPLICATION OF TELEVISION PROJECT WITH PRE-SCHOOL CHILDREN
Arzu ZYREK1, sa ZKAN2, Zuhal BEGDE3, Sleyman CVLZ4 1 Karabk niversitesi Salk Yksekokulu, ocuk Geliimi 2,3 Karabk niversitesi Safranbolu MYO, ocuk Geliimi Program 4 Karabk niversitesi MYO, Radyo Televizyonculuk Program

zet Bu alma, proje yaklaml eitim uygulamasnn okul ncesi eitim kurumuna devam eden drt-alt ya grubu ocuklarn televizyon ve televizyonculukla ilgili bilgilerine etkisini incelenmek amacyla yaplmtr. Karabk niversitesi Safranbolu Meslek Yksekokulu Uygulama Anaokuluna devam eden 17 ocuk, alma grubunu oluturmutur. Uygulama ncesi, ocuklara konuyla ilgili ak ulu sorular sorulmu ve alnan cevaplar dorultusunda eitli etkinlikler planlanmtr. On be gn sreyle, gnlk eitimin bir paras olarak televizyon ve televizyonculukla ilgili serbest zaman, sanat, oyun, drama, mzik, okuma yazmaya hazrlk, uzman arma, aile katlm ve inceleme gezisi etkinlikleri uygulanmtr. Uygulama sonras, ocuklarn konuyla ilgili ayn sorulara verdikleri cevaplarda anlaml farkllklar grlmtr. Ayrca, ocuklar etkinlikler esnasnda gzlenerek televizyon ve televizyonculukla ilgili grlerindeki gelimeler deerlendirilmitir. Son aamada, yaplan almalar sergilenerek ailelerle paylam salanmtr. alma sonucunda; ocuklarn ilgilendii konularn derinlemesine ele alnmas, aratrma ve inceleme, yaparak yaayarak renme odakl uygulamalar kapsayan proje yaklamnn belirlenen ama ve kazanmlara ulamada daha etkili olduu gzlenmitir. Anahtar kelimeler: Proje tabanl renme, Okul ncesi dnem, Televizyon ve Televizyonculuk.

Abstract This study has been carried out in order to examine the effects of project based education to the knowledge of children attending to pre-school institutions. Study group included 17 children who are attending to the Application Kindergarten of Karabuk University Safranbolu Vocational High School. Open ended questions about the topic have been asked to the children before the application and the various activities have been planned according to their answers. As a part of their daily education, the activities such as; free time about television and broadcasting, arts, games, drama, music, preparation to reading and writing, inviting an expert, family participation and study visits have been applied in a period of 15 days. It has been observed that there is a significant difference in the answers they gave after the application to the same questions. Furthermore, children have been observed during the activities and the developments in their opinions have been evaluated. In the last stage, sharing with the families has been provided by exhibiting the works that have been done during the activities. As a result of the study, it has been observed that dealing with the topics that attract the childrens attention and the project based education that contains the activities focused on research and investigation, and learning through doing and experiencing is more effective in reaching the determined aims and gains. Keywords: Project Based Education, Pre-school Education, Television and Broadcasting.

118

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

1.GR Eitimin ve eitimcilerin en nemli amalarndan birisi, gelecek nesilleri en iyi ekilde yetitirmek iin etkili retim yntemleri gelitirmek olmutur (ztrk, 2012). ocuu hayata hazrlamada en nemli sre olan okul ncesi eitimin kalitesi, eitim koullarndan etkilenir. Kaliteli bir eitim, ocuun tm geliimini btn olarak deerlendirmelidir. Ancak kurumun zellikleri, eitim ortamlar, retmen ve yneticiler, aile katlm ve eitim ortamlarnn nitelii artrldnda kalite salanabilir ve gerek hedeflere ulalabilir (M.E.B., 2006). Proje yaklam; ocuun kendi eitiminde sz sahibi olduu, eitim programnda ve yaplanmasnda ocuun merkeze alnd, ilgi ve ihtiyalarnn karlk bulduu bir eitim anlaydr (ztrk, 2012). Proje yaklamnn felsefi temellerinin olumasnda Frobel ve Deweyin grleri yannda Piagetnin yaplandrmac teorisi ve Vygotskynin sosyokltrel teorisinin etkileri olduu grlmektedir (ztrk, 2012). Deweye gre; eitim, renme yaants yoluyla gerekleir ve renmenin salanabilmesi iin, rencinin renmeye ilgisinin uyandrlmas gerekir. Proje yaklam rencinin, pasif bir alc konumundan aratran, inceleyen, bilgiye ulaan ve ulat bilgileri anlaml btnler haline getirip bu bilgilerle problem zebilen bireyler olmasn amalayan bir renme modelidir (Canolu, 2007). Hedeflere ynelik dorudan retim yerine, geliimi ve ilerlemeyi salayan yaantya dayal eitim modellerinin nemini vurgulayan

Deweyin felsefesine uygun olarak kullanlabilecek bir yntem olan proje yaklam, zellikle okul ncesi ve ilkretim birinci kademedeki eitim programlarnda kullanlabilmektedir (ahin, 2010). Proje, daha fazla renmeye deer bulunan bir konunun derinlemesine incelenmesini salar. Projenin amac, konu hakknda daha fazla bilgi almak yerine, ortaya atlan sorulara doru cevap aramaktr (Katz, 1994). Proje yaklam, dier modellere alternatif bir yaklam deil, yrtlmekte olan herhangi bir eitim program ya da modelle kolaylkla btnletirilebilecek bir yntemdir (Helm ve Katz, 2001). Okul ncesi eitimde proje yaklaml eitim programlar, geliimsel hedefleri temel almas ve konularn ara olarak kullanlmasyla kolaylkla gnlk programla btnletirilebilir (Kandr ve Erdemir, 2002; Kurt, 2007). Trkiyede uygulanan okul ncesi eitim program ocuk merkezli ve kefederek renmeye ncelik verdii iin (MEB, 2012), retmenlerin renme sreci ierisinde ocuklarn bir eyleri planlamalarna, yapmalarna, dzenlemelerine, sorgulamalarna, aratrmalarna, tartmalarna ve retmelerine mmkn olduu kadar ok frsat tanmay gerekli klar (nan, 2011). Proje yaklaml eitim program sayesinde ocuun bilimsel dncesi, sosyal becerileri, grev ve sorumluluk alma bilinci, bellek ve problem zme becerileri geliir. ocuk gnlk yaamla ilgili eitli rolleri oynamak iin frsatlar elde eder, aratrmaya ynelir, olaylar arasnda nedensonu ilikisi kurabilir, duygu ve dncelerini grafikle ifade edebilir, elde edilen rnleri bakalaryla paylaarak z sayg kazanr, e-

119

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

itli etkinlikler yoluyla kendini ifade etme becerisini kazanr, kendini ve bakalarnn duygularn tanr ve kabul eder, liderlik ve grup ilikilerini anlayabilir (Kurt, 2007). Proje yaklam, ocuklarn erken yata dnyalarn kefetmesini organize eden program zelliindedir ve konuma-tartma, gezialan almas, drama, aratrma, sunum olmak zere be temel belirgin zellii vardr (ztrk, 2012). Projeler, ocuklarn yana gre bir gn veya haftay gemeyen srelerle planlanabilir. ocuklarn ilgi dzeylerine gre proje sresinde deiiklik yaplabilir ve projeye ilikin her etkinlik ya da seilen konuyla ilgili her ayrnt ele alnmayabilir (Kandr ve Erdemir, 2002). Proje yaklamnn aamalar; planlama/balama, projenin uygulanmas/alan almas, projeyi sonulandrma olarak uygulanr (Kandr ve Erdemir, 2002; ztrk, 2012). Planlama aamas, konu seimi ve konuyla ilgili bilgi edinmeyi kapsar. Uygun konu seimi, proje almalarnn temelini oluturur. Proje konusu seiminde ocuklarn geliimsel zellikleri, gnlk yaantlar, evreleri, gereksinimleri, ilgileri, programn hedefleri, okulun corafi zellikleri ve yerel kaynaklarn kullanlabilirlii gz nnde bulundurulur. Konu seimine, ocuklar ve aileler katlabilirler. Bu aamada retmenin grevi seenekler sunma, ocuklarn ilgi ve merakn uyandrma, onlar tevik etme olabilir. ocuklarn yetikinlerden daha az yardm alarak gzlem yapma, deney yapma, soru sorma, fikirlerini deneme, meknlar ziyaret etme gibi yntemlerle aratrma yapabilecekleri konular se-

mek, projelerin baarsn artrabilir. Ayrca seilen konularn somut yaantlar salyor olmas, ocuklarn gnlk deneyimleriyle yakndan ilgili olmas, gnlk etkinliklerle kaynatrlabilmesi, aratrmaya uygun olmas ve ocuklarn geliimlerini desteklemesi olduka nemlidir. ocuklar, retmene sorduklar sorularla proje konusunu belirleyebilir veya retmen ocuklara farkl seenekler sunarak onlarn ilgileri dorultusunda etkinlii ynlendirebilir. Planlama aamasnda, ocuklar proje konusuyla ilgili n bilgi ve deneyimlerini paylarlar. Bu nedenle ocuklar, konuyla ilgili olarak en azndan sorulan birka soruyu gndeme getirebilecek dzeyde bilgiye sahip olmaldrlar. retmen, eitli sorularla ocuklarn konuyla ilgili ne bildiklerini ve neleri merak ettiklerini anlamaya alr. Bylece, ocuklarla projenin hangi boyutu zerinde allaca belirlenir. Ailelerin snf ii ve snf d etkinliklere katlm iin rehberlik edilir (Katz, 1994; Kurt, 2007; ahin, 2010). Projenin uygulanmas/alan almas aamasnda, proje konusunun ele alnan boyutuyla ilgili gelitirilir. ocuklar retmenleriyle birlikte belirlenen konuyu aratrmaya ve incelemeye balarlar. Proje sreci ocuklarn yalarna ve yeteneklerine gre zel bir konuyu aratrma, arkadalaryla fikirlerini paylama, okuma yazmaya hazrlk, boyama, gzlemleri kaydetme, uzmanlarla syleiler, tartma ve sorumluluk alma gibi bir dizi etkinliklere katlmlarn ierir. Toplanan bilgiler zetlenerek ocuklarla birlikte tablo, ema, izim ve grafikler oluturulur, raporlatrlr (Katz, 1994; ztrk, 2012). retmen, ocuklara aratrma sorularna cevap verecek

120

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

kaynaklar sunar ve onlarn alan almalarna ynelmelerini salar. Proje konusuyla ilgili inceleme gezileri ve uzman kiilerle grme yapabilmeleri iin ocuklar organize eder. Bu aamada, evreyle etkileim youndur (Helm ve Katz, 2001; Kurt, 2007). Proje kapsamnda yaplacak aratrma btn snf kapsayabilecei gibi, konuyla ilgili zel alt balklar oluturularak kk gruplarla ya da bazen tek bir ocukla bile gerekletirilebilir. ocuklar, bireysel ya da grup almalaryla, ele alnan konuyu en ince ayrntsna kadar alr. Bylece, derinlemesine bir renme gereklemesi mmkn olur (ahin, 2010). Projeyi sonulandrma aamasnda, proje almasndan renilenler dier ocuklar ve ailelerle paylalr. Projenin balangcnda oluturulan temel zerine odaklanlarak renilenler zetlenir, ocuklar neleri rendiklerini gzlemleyebilirler. ocuklar resimler ve izimler yoluyla rendiklerini ifade etmeleri iin desteklenebilir (Katz, 1994; Helm ve Katz, 2001). retmen, ocuklarn projeyi sunmalar ve rendiklerini bakalaryla paylamalar iin ortam hazrlar. Projenin sonularnn deerlendirildii bu aamada, yeni bir proje iin zemin oluturulabilir, geziler planlanabilir ve raporlar sunulabilir (Kandr ve Erdemir, 2002). Sonlandrma etkinlikleri kapsamnda ocuklar drama, oyun, sergi, rapor ve kitapk ya da bror hazrlama, sunum yapma yoluyla projenin hikayesini ve elde ettikleri kazanmlar paylaabilirler (ahin, 2010). Yaplan aratrmalar, ocuun temel beceri ve yeterliklerini gelitirebilecek esneklikte

ve ocuk merkezli okul ncesi eitim programlar uygulandnda okul ncesi eitimin etkilerinin daha kalc olduunu gstermektedir (Gler, 2003). Proje yaklaml eitim programlar, ocuklarn birbirlerini tanmalarn destekler ve bakalarnn farkl ilgi alanlar ve deneyimleri olabileceini fark etmelerine katkda bulunur. ocuklar yaad toplumun bir paras olma yolunda hazrlar (Kandr ve Erdemir, 2002). Proje yaklamn kullanrken, retmenin gz nnde bulundurmas gereken en nemli noktalardan biri, eitim programnn yalnzca proje yaklamndan olumamasdr. retmen, proje almalarnn tamamlayc ve zenginletirici niteliinden yararlanarak hem renciler hem de kendisi iin okul deneyimlerini ilgi ekici hale getirmelidir (ahin, 2010). renmeye ok sayda duyu organnn katlmas, bireyin renmesini olumlu bir biimde etkilemektedir. ocuun d dnyay alglamak iin kullanabilecei en gelimi duyu organ gzdr ve d dnyadaki olaylar daha ok grme duyusu ile alglamaktadr. ocuun grme duyusuna etki eden aralardan biri ise televizyondur. Televizyon, yalnz iitmeye ve yalnz grmeye dayal iletiim aralarna gre daha iyi bir renme ortam sunabilir. ocuklarn televizyonla etkileimleri ok kk yalarda balar ve ya ilerledike ocuklarn televizyon izleme sresi artar. Televizyonun, ocuun geliimi zerinde olumlu ve olumsuz etkileri olduu bilinmektedir. Fakat burada en nemli sorun; televizyonun nasl kullanlaca, televizyon karsnda geirilen zamann nasl deerli klnaca ve televizyondan ne lde yararlanlacadr.

121

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

Modern yaamn bir paras haline gelen televizyonun, bilinli kullanld srece aileye, okula ve topluma yardmc olaca bir gerektir (Gngr ve Ersoy, 1997; Mangr ve nal, 1997; Trk ve Byk, 2004; Kaya ve Tuna, 2008; Aral, Bak ve Ceylan, 2011; Kaya Balkan, 2011; Tutal Cheviron, 2011; zuurlu, 2011). Gnmzde televizyon, en nemli kitle iletiim aracdr ve hayatmz ok fazla etkilemektedir (Trk ve Byk, 2004). Proje yaklamnn ocuk merkezli olmas ve ocuklar belli bir konuyu derinlemesine incelemeye yneltmesi, onlarn geliimlerini her ynyle desteklemesi nedeniyle ocuklarn hayatnda nemli bir yeri olan televizyon ve televizyonculuk konusunun bu bak asyla incelenmesini gerektirmitir. Proje yaklamyla televizyon ve televizyonculuk konusunun ele alnd bu almada, okul ncesi dnem ocuklarnn, proje yaklam uygulamas ncesi ve sonrasnda televizyon ve televizyonculuk konusundaki grlerinde farkllklar olup olmadnn saptanmas amalanmtr. 2. MATERYAL VE YNTEM almada, ocuklarn televizyona olan ilgilerinden yola klm ve ocuklarn televizyon ve televizyonculukla ilgili bilgi dzeylerini belirlemek, proje yaklamndan yararlanarak konuyu derinlemesine inceleme frsatlar sunmak ve yaantlarn zenginletirmek amalanmtr. Karabk niversitesi Uygulama Anaokuluna (Demir ocuk Anaokulu) devam eden 4-6 ya grubundan 17 renci alma grubunu oluturmutur.

almada, okul ncesi snf retmeninin ocuklarn televizyon izleme ilgi dzeylerinin youn olduuna ilikin bildiriminden yola klmtr. alma, proje yaklam aamalarna uygun olarak aamada gerekletirilmitir. lk aamada, ocuklar snf dnda bir odaya tek tek alnm ve televizyon ve televizyonculukla ilgili 1.Televizyon izlemeyi seviyor musun? 2. Televizyonda en ok neleri/hangi programlar izlersin? 3. Televizyon neden izlenir? 4. Televizyoncular neler yapar? sorular sorulmutur. Sorulara verilen cevaplar yazl olarak kaydedilmitir. ocuklarn cevaplar ve konuyla ilgili sorular da dikkate alnarak televizyon ve televizyonculuk konusu, projenin alma konusunu oluturmutur. Daha sonra, tm grupla konu hakknda sohbet edilmi ve bildiklerini birbirleri ile paylamalarna frsat verilmitir. kinci aamada; ocuklarn sorularna cevap bulabilecei etkinlikler planlanmtr. Proje srecince; gnlk eitimin bir paras olarak televizyon ve televizyonculukla ilgili serbest zaman, sanat, oyun, drama, mzik, okuma yazmaya hazrlk, uzman arma, aile katlm ve inceleme gezisi etkinlikleri planlanmtr. Proje konusuyla ilgili etkinlikler, gnlk eitim programnn bir paras olarak belli aralklarla ocuklarn ilgileri dorultusunda uygulanmtr. Alan almas sonras, ocuklara konuyla ilgili ayn sorular sorularak alnan cevaplar kaydedilmi ve daha nce verdikleri cevaplarla karlatrlmtr. Ayrca, ocuklar etkinlikler esnasnda gzlenerek televizyon ve televizyonculukla ilgili grlerindeki gelimeler deerlendirilmitir.

122

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

nc ve son aamada, yaplan almalar sergilenerek ailelerle paylam salanmtr. Proje almas, on be gnlk sreyi kapsamtr. Proje sonunda, ailelerin proje tabanl uygulamaya ilikin grleri alnm, bir sonraki projeyle ilgili olarak ocuklarn grleri paylalmtr. 3. BULGULAR VE TARTIMA Bu blmde projenin planlama/balama, projenin uygulanmas/alan almas, projeyi sonulandrma aamalar ele alnmtr. Planlama/balama: Bir proje konusu anlatlan bir hikye, ocuklarn paylat bir deneyim veya bir beyin frtnasndaki fikirlerle ortaya kabilir (Towne, 1997). Planlamann ilk adm, retmen rehberliinde oluturulur (Chards, 2012). Bu almada, alma konusunda okul ncesi snf retmenin bilgisine dayanlarak belirlenmi, alma grubuyla ilk kez proje yaklam deneneceinden neler yaplabileceine ilikin retmen rehberlii n planda tutulmutur. ocuklarn konuyla ilgili mevcut bilgileri yannda, baka neleri merak ettikleri belirlenmeye allmtr. ocuklar snf dnda ayr bir odaya alnarak, nceden belirlenen sorular sorulmu ve verdikleri cevaplar yazl olarak kaydedilmitir. ocuklarn televizyon ve televizyonculukla ilgili sorulara verdikleri cevaplar incelendiinde; ocuklarn tm, televizyon izlemeyi sevdiklerini ve en ok izgi film izlediklerini sylemilerdir. Ayrntya girildiinde TRT ocuk, Minika ocuk ve Yumurcak gibi ocuk kanal isimlerini ve Pepee, irinler, Twety, Caillou, Simbad,

Kelolan ve Ben Ten izgi filmlerinin isimlerini sylemilerdir. Televizyonun neden seyredildii sorusuna ocuk Canmz istedii iin, ocuk Elenmek iin, birer ocuk Sklmamak iin, farkl olmak iin ve her eyi bilmek iin ve dierleri ise bu soruya Bilmiyorum eklinde cevaplar vermilerdir. Televizyoncularn ne yapt ile ilgili soruya, ocuklardan alts Bilmiyorum, drd Televizyon tamir eder, dierleri alr, bale yapar, ark syleyip oyun oynar, kostm giyer cevaplarn vermilerdir. Sorucevap aamasndan sonra, ocuklarn tmyle televizyon ve televizyonculukla ilgili neler bildikleri ve neleri merak ettikleri hakknda sohbet edilmitir. Bu ilk aamann sonunda, ocuklarn fikirlerinden de yararlanlarak daha sonraki gnler yaplacak olan etkinliklerin neler olabilecei belirlenmi, etkinlikler planlanarak hazrlanmtr. Projenin uygulanmas/alan almas: Projenin ikinci aamasnda ocuklarla sorular tartlr, konuyla ilgili dokmanlar toplanr, cevaplar bulunmaya allr. almann konusuyla ilgili ebeveynlere haber mektubu gnderilir. ocuklar, birbirleriyle ve anne babalaryla konuyla ilgili deneyimleri hakknda konumaya tevik edilirler. Alan ziyaretleri yaplr ve ocuklarla bireysel deneyimleri tartlr. Yaplan almalar kaydedilir. Eer ocuklar bykse kendi almalarn kendilerinin kaydetmelerine frsat verilir (Chard, 2012). Bu almada, proje konusuyla ilgili olarak ailelere haber mektubu gnderilmi ve kendilerinden zaman zaman aile katlm al-

123

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

malaryla destek istenecei belirtilmitir. lk yazlan haber mektubunda, ailelerden artlar elverdii lde ocuklarnn yaklak dakikalk bir kamera kayd yapmalarna frsat vermeleri istenmitir. ocuklar tarafndan yaplan ilk kaytlarn video kamera veya cep telefonlaryla yapld, bu kaytlarda genellikle ebeveynin rol ald grlmtr. Kamera kaytlar, ocuklarla birlikte snfta izlenerek deneyimlerini paylamalar salanmtr. Yapt kaydn snfta izlenmesi ocuklar heyecanlandrm ve ev ortamyla ilgili byle bir paylamda bulunmaktan zevk aldklar gzlenmitir. ocuklar, bu almay yeniden yapmak istediklerini belirtmilerdir. Konuk olarak, radyo televizyon blm retim elemanlar snfa arlmtr. Uzman konuklar televizyonculuk alannda kullanlan k, kamera, mikrofon gibi materyallerin zelliklerini gstererek tantm ve kullanm hakknda uygulamal olarak bilgi vermilerdir. Bu ziyaretten gn sonra, ocuklarla radyo televizyonculuk blm uygulama stdyosuna inceleme gezisine gidilmitir. Gezi esnasnda, ocuklara ortam ve kullanlan materyaller, alanda alan dier kiiler ve yaptklar iler hakknda bilgi verilmitir. ocuklara kameraman, k, sunucu gibi roller verilerek bir televizyon programnn nasl ortaya ktn yaparak yaayarak renme frsat salanmtr. Geziyle ilgili kamera kaytlar birlikte izlenerek gzlemlerini, deneyimlerini szel olarak da paylamalar salanmtr. ocuklar, televizyonun bir imge rnts ya da dilbilimsel deil resimsel bir ara olduu-

nu bilmemektedirler. Televizyonun dramatik bir ara olmas ve televizyona egemen olan dramatik kurgulu dil, ocuun televizyonu grsel bir oyuncak gibi kullanmasna neden olmaktadr. ocuk, grntl masal anlats veya oyunlatrlm elenceye dnen televizyon haberlerini izledike yaad dnyann gereklerinden giderek uzaklama eilimi iine girmektedir (irin, 2011). Bu almada, zellikle alan gezisi sonrasnda, ocuklarn televizyonun alma prensibi ve gerek dnyayla ne denli ilikili olduunu anlamas asndan nemli deneyimler edindii sylenebilir. Snf ortamnda okul ncesi retmeni ve aratrmaclarn gzetiminde televizyon ve televizyonculukla ilgili serbest resim almas, hikye anlatma, televizyon izlemenin doru ve yanl ynlerini vurgulayan drama almalar yaplmtr. Kamera, mikrofon, k, televizyon gibi materyalleri yapmalar iin kullanlmak zere artk materyaller sunulan ocuklar, serbest zaman etkinliklerinde bu materyalleri yapmlar ve oyunlarnda kullanmlardr. Fen ve matematik almasnda, gnein douu ve bitkinin bymesi aamalarn gsterir resimleri boyadktan sonra kurgu almasna yer verilmitir. Televizyonla ilgili akll iaretler hakknda bilgi verilmi ve aile eitimi panosuna da aslarak ailelerin farkndal salanmtr. Alan almasnn son aamasnda, yeni bir haber mektubuyla, ailelerden ocuklarna yeni bir kamera kayd frsat sunmalar nerilmitir. Bu yeni kaytlarn, ilk kaytlarla karlatrldnda daha bilinli, ocuk merkezli ve planl olduu gzlenmitir. rnein; ocuklar aile bireylerini

124

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

rastgele grntlemek yerine onlarla rportajlar yapmlar, evin blmlerini bir sunucu gibi tantabilmilerdir. Alan almasnn bitiminde, planlama/balama aamasnda ocuklara sorulan televizyon ve televizyonculukla ilgili sorular yeniden yneltilmitir. lk soruya verilen cevaplar genel olarak deimemekle birlikte televizyoncularn neler yaptna ilikin sorulan soruya verilen cevaplar eitlilik gstermitir. ocuklar Televizyoncular ne yapar? sorusuna aadaki cevaplar vermilerdir: izgi film, haber gibi eyleri ekerler. Ik, karanlk olan yerleri aydnlatarak daha gzel gsterir. Kameraman, kamera ile filmleri eker, bir de muhabir var. Film yaparlar, biz de onu izleriz. Kamera ile ekim yaparlar, muhabir insanlarla rportaj yapar, k da karanlk olan yerleri aydnlatr. Kamera ile grntleri ekiyorlar, sonra da onlar televizyona yolluyorlar. Biz de oradan seyrediyoruz. Ik ve kameraman grnt ekiyorlar, onlar televizyonda seyrediyoruz. Haber yapyor. Ik var, muhabir var, kameraman var. Kameraman, k, muhabir. Bunlar seyrettiimiz filmleri yapyorlar. ocuk, duyduunu ve grdn ok kolay oyunlatrr. Hayaldeki arkadayla yeni servenlere ynelebilir. Bu dsel bir ocukluktur. ocuk, gerek arkadalaryla da benzer

servenler yaamak ister (irin, 2011). Alan almas aamasnda, ocuklarn oyunlarnda televizyonculukla ilgili roller aldklar, televizyon izlerken yakndan izleme, sesini ama gibi konularda birbirlerini uyardklar grlmtr. ocuklarn oyunlar televizyonda haber sunma, rportaj yapma, ark syleme, film ekme gibi eitlilik gstermitir. Alan almas aamasnda yaplan tm etkinlikler fotoraflanm ya da kamera ile kaydedilmitir. Ortaya kan rnler, etkinlik panosunda sergilenmi ve daha sonra ocuklarn portfolyosuna konmutur. Projeyi sonulandrma: Projenin sonu aamasnda, proje sresince hazrlanan materyaller her rencinin portfolyosuna konur. Genellikle, proje almasnn sonunda aileleriyle paylamak iin her rencinin almasn biriktirerek ve projenin devam ettii sre boyunca dier rencilere de kaynak oluturmas iin, proje sonulanana kadar proje materyallerinin okulda kalmas tavsiye edilir. (Chards, 2012). Bu almada, ocuklarla snf ortamnda yaplan kamera, mikrofon, k, televizyon gibi materyaller oyun ortamna dahil edilerek daha sonraki gnlerde de oyunlarnda kullanmalarna frsat verilmitir. Yaplan almalarla ilgili rnler, aileleri grebilecei ekilde okul giriinde sergilenmitir. Ailelerin ocuklarn almaya geldii akam saatinde sergilenen rnleri izlemeleri ve grlerini paylamalar salanmtr. Bireysel grmelerle projenin ocua kattklar ile ilgili gr al veriinde bulunulmutur. Genel olarak, ailelerin de proje almasndan memnuni-

125

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

yetlerini dile getirdikleri grlmtr. Anneler; Televizyondaki iaretleri grnce, o program izleyip izlememesi gerektiini sylyor. , Byynce kameraman olmay dnyor., Televizyondaki bir izgi film bitince Neden bitti? Gerekten ld m? gibi sorular soruyordu. imdi grntlerin nasl gittiini daha iyi anladn dnyorum. eklinde ocuklarnn kazanmlar ile ilgili paylamlarda bulunmulardr. alma sonunda, drt-alt ya aralndaki ocuklarn proje yaklamndan yararlanarak televizyon ve televizyonculukla ilgili belli konularda ayrntl deneyim elde ettikleri grlmtr. Bu alma, daha sonraki proje almalarnn temelini oluturmutur. ocuklar, sonraki gnlerde herhangi bir konu ile ilgili merak ettiklerini daha kolay dile getirmi ve aratrmaya istekli olmulardr. Canolu (2007), okul ncesi eitim kurumuna devam eden ocuklarla yapt kontrol gruplu deneysel almada, proje tabanl retim yaklamyla eitim verilen gruptaki ocuklarn sezgisel matematik dzeylerinin geleneksel retim yaklamyla eitim alan gruptan anlaml dzeyde yksek olduunu bulmutur. Sezgisel matematik becerilerinin retilmesinde proje yaklamnn daha etkili olduu sonucuna varlmtr. Kurt (2007), okul ncesi eitim kurumuna devam eden be-alt ya grubu ocuklarn sosyal uyum ve becerilerine proje yaklaml eitim programlarnn etkisini incelemitir. alma sonucunda, proje yaklaml eitim programlarnn uyguland deney grubundaki ocuklarn kontrol grubundaki ocuklara

gre sosyal uyum ve becerilerinde anlaml farkllklar bulunmutur. Yldz Bak ve Grsoy (2010), almalarnda proje yaklamna dayal eitimin alt ya ocuklarnn geliimine etkisini incelemilerdir. Proje yaklamna dayal eitim program uygulanan deney grubundaki ocuklarn Brigance Erken Geliim Envanteri II toplam n test ve son test puanlar arasnda, kontrol grubundaki ocuklara gre anlaml farkllk olduu bulunmutur. Bu almalar, televizyon ve televizyonculukla ilgili yaplan proje almadan elde edilen olumlu bulgular destekler niteliktedir. 4. SONU VE NERLER Birlemi Milletler ocuk Haklar Szlemesi (1989) 34. Maddesinde Taraf Devletler ocuun; zellikle toplumsal, ruhsal, ahlaki esneklii ile bedensel ve zihinsel saln gelitirmeye ynelik eitli ulusal ve uluslar aras kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini salarlar. ifadesine yer verilmektedir. Bu amala, ocuun tm geliim alanlarnn desteklenmesi iin kitle iletiim aralarnn ocuk bakmndan toplumsal ve kltrel yarar olan bilgi ve belgeyi yaymay tevik edecei vurgulanmaktadr (VY:76, 2011). Yaplan tm aratrmalar, televizyondaki iddetin insanlar zerinde ve zellikle de ocuklar zerinde az ya da ok etkisi olduunu gstermektedir (ztrk, 2007). Aral, Bak ve Ceylan (2011), ilkretim 4.ve 5.snf ocuklarla yaptklar almada, ocuklarn televizyon izleme sreleri arttka saldrganlk puan ortalamalarnda da art olduunu saptamlardr.

126

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

ocuklara ynelik televizyon programlar hazrlanrken, program yapmclarnn ocuklarn geliimsel zelliklerini dikkate almalar, ocuklara ynelik programlarn uygun saatlerde yaynlanmas, ailelerin ocuklarn izleyecei programlarda seici davranmas, ocuklarn televizyon karsnda yalnz brakmamas ve mmkn olduunca onlarla birlikte izleyerek deerlendirme yapmas, belli llerde izleme sresine snrlama getirmesi nemlidir. Bununla birlikte, her geen gn, gnlk yaantmzda daha fazla yer almaya balayan televizyonu yok etmek mmkn olmadna gre, doru kullanmnn salanarak zararlarnn en aza indirilmesi ve amaca uygun ekilde yararlanlmas nem kazanmaktadr. Bu balamda, okul ncesi eitim program aile eitimi almalarnda, televizyonun olumsuz etkisini kontrol edebilmek iin alnabilecek nlemler konusu ele alnabilir. Okul ncesi programnda ele alnan etkinliklerle, ocuklarn doru televizyon izleme alkanl kazanmasna destek olunabilir. Uzman desteiyle ve alan gezileriyle, ocuklara televizyon programlarnn nasl hazrland ve animasyon sahnelerinin nasl yapld uygulamal olarak gsterilebilir. Snf ortamnda, ocuklarn en ok etkilendikleri televizyon program hakknda grlerini bildirmelerine ve tartmalarna frsat verilebilir. Sonu olarak, erken yalardan itibaren televizyonla karlaan ocuklarn televizyon ve televizyonculuk konusunda dorudan yaantlarla bilgi ve tecrbe edinmeleri salanarak zellikle televizyonun kullanm konusunda bilinlendirilmeleri gerekmektedir. Bu a-

lmada bir konuyu ocuklarn ilgisi dorultusunda derinlemesine ilemeyi kapsayan proje yaklamnn, ocuklarn ilgilerinden yola karak hem konuyla ilgili hem de geliimsel hedeflere ulamada etkili olduu grlmtr. Proje yaklamnn okul ncesi eitim programlaryla btnletirilerek farkl konularla yrtlmesi, belirlenen geliimsel ve eitimsel hedeflere ulamay kolaylatracaktr.

KAYNAKLAR ARAL, N., BIAKI, M., ve CEYLAN, R., (2011). Televizyon Seyretme Sresinin Saldrganlktaki Etkilerinin Cinsiyet ve Sosyo-Ekonomik Dzeye Gre ncelenmesi, 1.Trkiye ocuk Haklar Kongresi Yetikin Bildirileri Kitab-2:375-383. CANOLU, M., (2007). Okul ncesi Eitim Kurumlarna Devam Eden 6 Ya Grubu ocuklarda Proje Tabanl renmenin Sezgisel Matematik Becerilerine Etkisi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Bolu: Abant zzet Baysal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. CHARD, S. C., (2012). The Project Approach a Study Guide, [Eriim: http://www. projectapproach.org/projectApproach StudyGuide.pdf, 21.03.2012]. OCUK VAKFI YAYINLARI:76., (2011). BM ocuk Haklar Szlemesi Kitab, 1.Trkiye ocuk Haklar Kogresi, ocuk Vakf Yaynlar, stanbul.

127

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

HELM, J. H. & KATZ, L. G., (2001). Young Investigators: The Project Approach in the Early Years, Columbia: Teachers College Press. KAYA, K. ve TUNA, M., (2008). lkretim andaki ocuklarn Sosyallemesinde Televizyonun Etkisi, Sleyman Demirel niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17:159-182. KATZ, L. G., (1994). The Project Approach. ERIC Digest. ERIC Clearinghouse on Elementary and Early Childhood Education Urbana IL. [Eriim: http:// www.ericdigests. org/1994/project.htm, 23.03.2012] KURT, F., (2007). Okul ncesi Eitim Kurumlarna Devam Eden Be-Alt Ya ocuklarnn Sosyal Uyum Becerilerine Proje Yaklaml Eitim Programlarnn Etkisinin ncelenmesi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. GLER, D,. (2003). 4-5-6 Ya Okul ncesi Eitim Programlarnn Deerlendirilmesi, Eitim Aratrmalar, 13:53-65. GNGR, A. ve ERSOY, ., (1997). Televizyon Programlarnn Okul ncesi Dnem ocuklarna Etkisine likin AnneBaba Grleri, 10.Ya-Pa Okul ncesi Eitim ve Yaygnlatrlmas Semineri, stanbul: Ya-Pa Yaynlar. NAN, H. Z., (2011). Okul ncesi Eitim ve Okul ncesi Eitim Program, Okul ncesi Eitimde zel retim Yntemleri

(Ed.: F.Alisinanolu), Ankara: Pegem Akademi. KANDIR, A. ve ERDEMR, N., (2002). Okul ncesi Eitim Kurumlarnda Proje Yaklaml Uygulamalar, Ankara: Gazi ni. Mesleki Eitim Fakltesi Dergisi, 4(7):25-32. KAYA BALKAN, ., (2011). Okul ncesi ocuk ve Medya, Okul ncesi ocuk Ve..., (Ed.: M.Ormanlolu Ulu, G. Karadeniz), Ankara:Nobel Yaynlar. MANGIR, M. ve NAL, S., (1997). Televizyonun Okul ncesi Dnemdeki ocuklar zerine Etkileri, 10.Ya-Pa Okul ncesi Eitim ve Yaygnlatrlmas Semineri, stanbul: Ya-Pa Yaynlar. M.E.B., (2006). 36-72 Aylk ocuklar in Okul ncesi Eitim Program, Milli Eitim Bakanl Okul ncesi Eitim Genel Mdrl. M.E.B., (2012). T.C. Milli Eitim Bakanl Temel Eitim Genel Mdrl Okul ncesi Eitim Program, Ankara. [Eriim: http://mebk12.meb.gov. tr /meb_iys_dosyalar/09/06/965216/ dosyalar/2013_03/01103525_ mebokulncesetmprogram%C4%B12012. pdf]. ZUURLU, M. B., (2011). Televizyondaki iddet erikli Programlarn ocuk Ruh Sal zerindeki Olumsuz Etkileri, 1.Trkiye ocuk Haklar Kongresi Yetikin Bildirileri Kitab-2:384-393.

128

ACED www.aceddergisi.com Uluslararas Hakemli Aile ocuk ve Eitim Dergisi Ocak-ubat-Mart-Nisan lk Bahar Dnemi Cilt: 1 Say: 1 Yl:2013 Jel Kodu: I ID:3 K:7

ZTRK, Y., (2012). Okul ncesi Eitimde Proje Yaklam, Erken ocukluk Eitiminde Yaklamlar ve Programlar (Ed.: Z. Fulya Temel), Ankara: Vize Yaynclk. ZTRK, ,. (2007). Violence and TV Shows, Aile ve Toplum Eitim-Kltr ve Aratrma Dergisi, 3(12):21-32. T.C. Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl Yay. ISSN:103-0256. AHN, D., (2010). Erken ocukluk Dnemine Ynelik Temel Eitim Programlar ve Yaklamlar, Erken ocukluk Eitimi (Ed.:brahim H. Diken), Ankara:Pegem Akademi. RN, M. R., (2011). iddet, Televizyon ve ocuk Dostu Medya, ocuk Haklar ve Medya El Kitab (Yay.Haz.: M. R. irin), ocuk Vakf Yaynlar:88, 1.Trkiye ocuk Haklar Kongresi Yayn Dizisi:13, stanbul. TOWNE, P., (1997). The Grocery Store Project, The Project Approach Project Examples, [Eriim: http://ualberta. ca/~schard/_vti_bin/shtml.exe/examp les/previous/ grocdc.htm/map?105,12. 20.03.2002].

TUTAL CHEVRON, N., (2011). Medyann iddete Dayal leyii ve ocuklarn Maruz Kald Olumsuzluklar, ocuk Haklar ve Medya El Kitab (Yay.Haz.: M. R. irin), ocuk Vakf Yaynlar:88, 1.Trkiye ocuk Haklar Kongresi Yayn Dizisi:13, stanbul. TRK, M. S. ve BIYIK, A., (2004). Ekrandan Yansyan iddet ve Televizyon Yaynlarnn ocuklara Etkileri, Trkiye Sosyal Aratrmalar Dergisi, 8(1): 177-202. YILDIZ BIAKI, M. ve GRSOY, F,. (2010). Proje Yaklamna Dayal Eitimin Alt Ya ocuklarnn Geliimine Etkisinin ncelenmesi, Kastamonu Eitim Dergisi, 18(1):307-316.

*Bu alma, 17-18 Nisan 2012 TRT Uluslar aras ocuk ve Medya Uygulamalar Kongresinde bildiri olarak sunulmutur.

129

HAKEM KURULU
NVANI DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. DR. ADI SOYADI Alev Fato PARSA Alev NDER Arzu ZYREK Belkz Ayhan TARHAN Besim AKIN Doan BIKI Ebru zgr GLER Emine DEMRAY Emine KOLA Ergun YOLCU Fatma Ali SNANOLU Fatma TEZEL AHN Fato SLMAN Filiz ERBAY Glen KIRLA Gkhan DELCEOLU Gzde nal KIZILTEPE Halil TANIL Hatice YALIN Hlya Glay OGELMAN Mustafa TALAS Mnevver Can YAAR Neylan ZYALAR Nezahat GL Nimet NR Nurhan TEKEREK Nurhayat ELEB Osman TTREK Pelin AVAR Serdal SEVEN Serdar TOK Sibel SNMEZ Sinem TUNA Yakup HACI Yener ZEN nal BLR Zarife SEER Zeliha YAZICI ahamet BLBL BALI OLDUU KURUM EGE NVERSTES MARMARA NVERSTES KARABK NVERSTES LEFKE AVRUPA NVERSTES MARMARA NVERSTES ANAKKALE 18 MART NVERSTES UKUROVA NVERSTES ANADOLU NVERSTES ANADOLU NVERSTES STANBUL NVERSTES GAZ NVERSTES MARMARA NVERSTES ULUSLARARASI KIBRIS NVERSTES MEVLANA NVERSTES UKUROVA NVERSTES KIRIKKALE NVERSTES ADNAN MENDERES NVERSTES EGE NVERSTES KAMANANOLU MEHMETBEY NVERSTES PAMUKKALE NVERSTES NDE NVERSTES AFYON KOCATEPE NVERSTES STANBUL NVERSTES GAZ NVERSTES EGE NVERSTES ULUDA NVERSTES MARMARA NVERSTES SAKARYA NVERSTES DUMLUPINAR NVERSTES MU ALPARSLAN NVERSTES EGE NVERSTES EGE NVERSTES STANBUL NVERSTES ANAKKALE 18 MART NVERSTES ERZNCAN NVERSTES ANAKKALE 18 MART NVERSTES NECMETTN ERBAKAN NVERSTES AKDENZ NVERSTES MALTEPE NVERSTES

130

ACED Uluslararas Hakemli Aile ocuk Ve Eitim Dergisi


Adres : Atakent Mah. Akasya 1 Evleri C2-23 Blok Kat 4 Daire 17 Halkal Kkekmece stanbul Web http://www.aceddergisi.com E-mail info@aceddergisi.com

131

You might also like