Bölüm 1

Do. Dr. RFAN AY / Ar. Gr. T.
KEREM DEMRCOLU
1
Do.Dr
Do.Dr
.rfan AY
.rfan AY
MAKNE MHENDSL BLM
MAKNE MHENDSL BLM
HDROLK VE PNMATK
HDROLK VE PNMATK
(DERS NOTLARI)
(DERS NOTLARI)
2006
2006
-
-
2007
2007
BALIKESR
BALIKESR
Do. Dr. RFAN AY / Ar. Gr. T.KEREM DEMRCOLU
2
HDROLK
HDROLK
VE
VE
PNOMATK
PNOMATK
3
TARHES:
Modern hidroliin temelleri 1650 ylnda Pascaln kendi
ad ile anlan PASCAL YASASInn kefi ile balamtr.
Daha sonra bir boru hattnda akan bir akkann enerji
konumunu ifade eden BERNOULLI DENKLEM ile
1750 ylnda devam etmitir. Akkanlar Mekanii ad
altnda yryen bu bilim 1850 ylnda ngiliz teknoloji
devrimi ile hayat bulmutur. 1870 ylnda buhar basnc
ile sktrlan svlar vinlerde, perinleme
makinelerinde, ekstrzyon makinelerinde kullanm
gereklemitir.
4
Akkanlar mekanii Hidrodinamik ve Hidrostatik
olarak iki temel ilgi alanna odaklanmtr. 1870lerden
sonra ilk hidrolik sistem uygulamas 1906 ylnda sava
gemilerinde olmutur. Bu tarihten itibaren szdrmazlk
elemanlar konusundaki teknolojik bulularla 1926
ylnda ilk hidrolik g nitesi retilmitir. 1936 ylnda
ilk emniyet valfi icat edilmitir. Sonra ard ardna tm
hidrolik devre elemanlar 1950 ylnda lastik ayrcl
biriktirici de kullanlmtr. 1958de elektro hidrolik
servo-valf icat edilmitir.
5
HDROLN AVANTAJLARI
Hidrolik yntemle daha yksek kuvvet veya tork elde
etmek mmkndr.
Nispeten dk enerji sarf ederek kendiliinden kuvvet
veya tork etmek olasdr.
Hidrolik sistemlerde enerji depo edilebilir.
Svlarn ok az sktrlabilir olmasndan dolay ok
hzl ve ok yava hareketlerin yksek hassasiyetle
salanabilir.
Durgun haldeyken tam ykle harekete gemek
mmkndr.
Ar ykten korunmak mmkndr.
Kuvvet veya tork sabit tutulabilir.
Elemanlarn hariten yalanmas gerekmez.
6
HDROLN DEZAVANTAJLARI
Hidrolik gcnn ok uzun mesafelere tanamamas.
Sistemde ya kaaklarnn olumas.
Hidrolik yalarnn evreye zarar vermesi.
7
HDROLN TEMEL LKELER :
1-Hidrostatik Basn :
Bir sv stununun tabanndaki basn, svnn yksekliine
(h), svnn younluuna () ve yerekimi ivmesine (g) bal
olup Kabn EKLNDEN ve HACMNDEN bamszdr.
8
2-Pascal Yasas:
Bu yasa mekanik sistemlerdeki kaldra mant ile ayndr.
m
10m
10 L L
(10L * m) = (10m * L)
9
Hidrolik sistemlerde basn her yne eit yaylr. Kabn
eklinin nemi yoktur.
A
1
: Alan , F
1
: Etki eden kuvvet , S
1
: Svnn yer deitirmesi
A
2
: Alan , F
2
: Doan kuvvet , S
2
: Svnn yer deitirmesi
F
1
F
2
A
2
S
1
S
2
A
1
10
P
1
= F
1
/ A
1
Bu basn A
2
alannda F
2
= P
1
*A
2
kuvvetinin
domasna neden olur.
Bu durumda svnn A
2
kesitinde S
2
kadar yer
deitirmesi gzlenecektir.
P= F
1
/A
1
veya P= F
2
/A
2
Kuvvetler oran, alanlarn oranna eittir.
(F
2
/F
1
) = (A
2
/A
1
)
Kat edilen yollar ile alanlarn ilikisi (S
1
/S
2
) = (A
2
/A
1
)
Kuvvet pistonu ile yk pistonunun yapt iler
eittir.W
1
= F
1
*S
1
W
1
= W
2
W
2
= F
2
*S
2
F
1
*S
1
= F
2
*S
2
1
2
2
1
S
S
F
F
=
11
Ayn mantkla BASIN ARTTIRMAK istersek;
P
1
A
1
A
2
F
2
h h
F
1
= F
2
P
1
*A
1
= P
2
*A
2
1
2
2
1
A
A
P
P
=
olur.
12
3- Ak Yasalar :
Sreklilik Yasas :
Bir borunun iinden geen akta, bir kesitte birim
zamanda geen ktle miktar sabittir.
m = * Q m: ktle miktar
: younluk
Q : Debi
v : hz
Q = A * v v
1
* A
1
= v
2
* A
2
13
14
Enerjinin korunumu yasas :
h
Potansiye
l Enerji
Kinetik
Enerji
m ve v
2
ye
bal
Potansiyel
Enerji
m ve h a
bal
15
Tpk yukardaki rnekte olduu gibi akkan sistemlerinde de
Ktlenin durumundan kaynaklanan potansiyel enerji PE (P)
Seviye farkndan kaynaklanan potansiyel enerji PE (*g*h)
Kinetik enerji KE
2
v .
2
Enerji korunuyorsa
sabit
2
V
gh P E
2
=
+ + =
Buna genel BERNOULL DENKLEM denir.
16
Bernoulli ile sreklilik denklemini bir arada incelersek:
A
1
= 0.0005 m
2
V
1
= 5 (m/s)
P
1
= 10 000 000 Pa
A
2
= 0.0001 m
2
=800 kg/m
3
h
1
=h
2
P
2
= ?
1
1
2
2
17
P
2
=?
Sreklilik denkleminden :
A
1
. v
1
= A
2
. v
2
den v
2
= (0.0005 *5) / 0.0001 = 25 m/s
Bernoulli Denkleminden:
2
V
gh P
2
V
gh P
2
2
2
2
2
1
1 1

+ + =
+ +
18
h
1
=h
2
olduundan
P
2
= (10 000 000 + 0.5 x 800 x 25) -(0.5 x 800 x 625)
P
2
=9 760 000 Pa bulunur.Bu basn ideal durum iin
byleydi. Oysa ;
Sv viskozitesi
Boru ve balant kayplar
gibi kayplarla kullanlabilecek enerji, s enerjisi
dnerek kaybolur. O zaman Bernoulli denklemi :
P
2
V
gh P
2
V
gh P
2
2
2 2
2
1
1 1
+
+ + =
+ +
haline dnr.
19
20
Kayplardan (P)
1) Srtnmenin neden olduu basn dm srekli
kayplar
2) Yerel kayplar (balant elemanlar, valfler, silindirler,
kesit daralmalar vs.)
etkin rol oynar.
Ak halindeki bir akkana iki farkl kuvvet etkir:
1. Ataletsel kuvvetler
2. Viskoz kuvvetler
Bu iki kuvvetin birbirine oran Reynold Saysn verir.
21
=
D v
Re
v: Hz (m/s) D: Boru kesit ap (m) : kinematik viskozite
(m
2
/s)
Eer Re = 2300 ise statik ak
Re < 2300 ise durgun ak
Re > 2300 ise trblansl ak sz konusudur.
Hidrolik tesisat hattndaki basn kayb:
2
v
.
D
L
. P
2
=
: srtnme katsays , L: hat uzunluu , D: boru i ap ,
: younluk v: ak hzdr.
22
23
AKIKANLARIN DOASINDAN KAYNAKLANAN
DRT NEML NOKTA
1. Bir akkan sisteminde diren yoksa, basn olumaz.
2. Ak, daima dk basn kayb ile akabilecei hatt
tercih eder
3. Akn srmesi iin, akn nndeki tm direnleri
yenebilecek bir basn oluturmas gerekir.
4. ki nokta arasnda basn oluabilmesi iin, mutlaka bir
basn fark olmaldr.
24
HDROLK AKIKANLAR
Hidrolik devrelerde kck bir kol ile tonlarca yk ok
nceleri su ile kaldrlrken petrol rnlerinden sonra
yalar suyun yerini almtr.
AKIKANLARLA LGL NEML TERMLER
1. Viskozite: Akkann ince veya kaln oluunu ifade eder.
2. Kinematik Viskozite: Belirli basn, belirli scaklk ve
belirli hacimdeki bir akkann kalibreli bir memeden
boalma zamandr. Birim stoktur. Stokun yzde
birine SENTSTOKE denir.
1 St = 1 cm
2
/s = 100 mm
2
/s
25
3) Mutlak Viskozite (Dinamik Viskozite): Hareket eden
yzeyler arasnda kalan sv film tabakasnda i srtnmeyi
yenmek iin gerekli kuvvet eklinde tariflenir. Birimi
( Ns /m
2
) dir.
Hidrolik devrelerde 50
o
Cde ortalama viskozite
(15-40) Cst olmaldr. Souk havalarda (800-1000) Cst
hatta bazen( 2000) Cstye kadar kabul edilebilir. Buradan
viskozitesi dk yalar NCE ya, viskozitesi yksek
yalar KALIN yalardr sonucu elde edilmektedir.
26
4) Skabilirlik: Basn altnda kalan akkann hacim
deitirmesine skabilirlik denir. rnein 1000 mm
uzunluunda yala dolu bir silindirin pistonu itilerek
iindeki basn 50 bara ykseltilirse piston ilerlemesi
L=10..P.L L=10x0.000007x50x1000=3.5 mmdir.
Burada skma saysdr ve madeni yalar iin 0.000007-
0.000008 arasnda alnr.
-Yarar: Ani basma ykselmelerinde snmleme
bakmndan faydal olur.
-Zarar: Hassas ilerleme gerektiren yerlerde zararldr.
5) Scaklkta Hacim Deiimi: Akkanlarn hacimleri
scaklkla artar. Yalar iin bu deer 1C scaklk art iin
(%0.07.V) dir. rnein 10 litre ya 20Cden 80Cye
ykselirse hacim deimesi
V=Vo**T = 10*0.0007*(80-20)= 0.42 litre artar.
27
6) Ya indeki Hava Ve Kprme:
- 1 litre ya, atmosfer basncnda 0.009 litre havay erimi
olarak bnyesinde tutabilir.
- 300 barda 27 litre havay erimi halde tutabilir
Kabarck haldeki hava, sistem iin tehlikelidir.
Ar grlt olur. G iletimi ve kontrol zorlar.
Pompa giriinde dk basn olacandan
kabarcklar byr.
Pompa knda ani skmadan dolay
KAVTASYON hasarna benzer ypranmalar meydana
gelir.
Akkan iinde kabarck halindeki hava, szdrmazlk
elemanlarna zarar verir. Kabarcn ani skmas
noktasal ar scakla neden olur, bu da keeleri
yakar.
Kpren yan yalama zellii kalmaz.
28
7) Oksidasyona Dayankllk : Havann iindeki oksijen ya
iindeki hidrokarbonlarla reaksiyona girer ve ya okside
olur. Ar scaklkla Cu, Pb, Zn gibi metalik kalntlarla bu
oksitlenme hzlanr. Oksitlenen yan mr az olur,
zelliini kaybeder. Viskozitesini arttrr. Ama yksek
scaklkta viskozite deiimi az olan yalar tercih
etmektir.

Bölüm 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bölüm 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Do. Dr. RFAN AY / Ar. Gr. T.

You might also like