Sparta

Vikipedi, zgr ansiklopedi Kontrol edilmemi

Git ve: kullan, ara Sparta Bu maddedeki veya maddenin bir blmndeki baz bilgilerin kayna belirtilmemitir. Ayrntlar iin maddenin tartma sayfasna ltfen baknz.
Maddeye uygun bir biimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkda bulunabilirsiniz.

Baln dier anlamlar iin Isparta (anlam ayrm) sayfasna baknz.

Sparta blgesi Sparta (eski Elence; Attika lehesi: Sprt, eski Dor lehesi: Sprt), klsik antik ada en ok Lakedaimn olarak adlandrlan kent M.. 2. binyln sonunda yaanlan Dor istilasnn hemen sonrasnda Peloponnes (Mora) Yarmadasnda Dorlar tarafndan kurulan ehir ve ehir devleti. En gl rakibi Mora ile Tesalya arasnda bulunan Attika blgesinde kurulmu olan Atina kent devletiydi. ki devlet arasnda Pers istilas yllarnda oluturulan ittifak ilikisi daha sonra Atina'nn btn Helen dnyasn kendi ats altnda birletirmeyi arzulayan politikas neticesinde rekabete dnt. Bu rekabet sonucunda M.. 431'de balayp aralklar ile 27 yl sren ve tarihe Peloponnes Sava olarak geen bu sava Yunan dnyasnn Byk skender dnemine dek paral siyasal yapda kalmasna yol at.

Konu balklar
[gizle]

1 Kuruluu 2 Sparta Uygarl 3 Ayrca baknz 4 D balantlar

Kuruluu [deitir]
M.. 9. yzyl sonunda Pitana, Meson, Limnai, ve Kynosura isimli drt ky birleti. Ancak ehir hibir zaman sur iine alnmad. M.. 8. yzylda Eurotas vadisi yakn dalar ve ky ovas da ehrin topraklarna katld. Zengin eyalet Messinia ele geirildi. savalarnda yaand dnemde ehride rgtlenmeler balad. Kurumlar Lykurgos tarafndan kuruldu. Bir tr anayasa ilan edildi. Lakedaimonlular'n sitesi tm haklara sahip vatandalardan oluuyor, eitler olarak adlandrlan bu yurttalar devletten, Heiloslar tarafndan ilenen toprak hissesi (kleros) alyorlard. Heiloslar bazen aalanyor ve lkede huzuru salamak iin gerekli grlen terr dnemlerinde ldrlyorlard. Perioikoslar ise kendi geleneklerine gre yayorlard. Orduyu iki kral komuta ediyor, siyasal yaam ise Gerusialar ynetiyordu. Sparta'daki yaam bu dnemde ok parlakt. Ancak lkede gerginlik artmaya balad. Argos ile yaplan savata yenildiler. Sistem katlat. Kat bir eitim sistemi kabul edildi. Her trl lks yasakland. M.. 550'ye doru, Khilon'un dnemindeki Sparta, elindekileri korumakla yetinene, kendi iine kapank bir ehir oldu.

Sparta Uygarl [deitir]

Sparta Uygarlnn en belirgin zellii ar disiplinli asker rgtlenmesiydi. Toplumda her erkek ve kadnn grevleri vard. Erkekler askerdi. Kadnlar ise devlete asker yetitirmekle grevli anne konumundayd. Her kadn ocuuna alt yana kadar bytmek, dayankl ve salkl olarak yetitirmek mecburiyetindeydi. Alt yana kadar ailelerinin yannda kalan ocuklar bu yatan sonra askeri disipline yava yava altrlmak zere devlete alnr ve ilerleyen yalarnda eziyet verici artlara dayankl olabilmeleri iin blge blge dolatrlrd. ocuklar yirmi yana geldiklerinde tam bir asker olarak hizmete balar ve altm yana kadar askerlik grevini yapard. Altm yana gelebilen erkekler bundan sonraki hayatlarn toplantlar yaparak geirirlerdi. Sparta'da ok sert bir askeri disiplin ynetimi bulunuyordu. Sparta Uygarl'nn bir dier zellii ise kle dzenindeki farkllklard. Dier Yunan uygarlklar aksine Sparta Uygarlnda kleler temelde devlete aitti. Bir klenin tm kullanm hakk devletindi ancak bal bulunduu toprak sahibine de tarm rnlerinden bir pay vermek zorundayd. Toprak sahibi kleyi ldremez ve ona ikence yapamazd.Uygarln kle snf lot adn tayordu. lotlar bir tr ekonomik zerklie de sahiplerdi. altklar devletin eit olarak blp datt arazi parasn (Kleros) ekip bierler ve rnden arpa, buday, arap, peynir gibi besin maddelerini toprak sahibine verirlerdi. Spartallar savaarak kazandklar topraklardaki halk da Kleros sistemine dahil ederdi. Kleroslarda hibir gerek Sparta vatanda yaamazd. Sahip olduklar Kleroslar'da yaamazlar, Sparta'da yaarlar ve kendilerine bal lotlar' ynetmezler, denetlemezler, topraklarndan karamazlar ve satamazlard. Altm ya zeri yelerden oluan htiyarlar Meclisi devlet ynetimi ile ilgili kararlar alr ve 30 yan gemilerin oluturduu dier bir meclis bu kararlar sonuca balard. Spartallarda karar alma ilemi olaan ddr. Okunan maddeler toplantya katlan kalabaln kard seslerle hkme ulatrlrd. Kimin sesi ok karsa o ynde karar kard. Aristotales bu yzden Spartallar ok ocuksu bulmutur. Spartallarda bir dier snf Periyekler ad verilen snft. Periyekler 30.000 kii kadard. Bunlar devlet ilk kurulurken igal edilen Lakonya blgesinde yaayan Aka uygarl soyundan gelenlerdi. Periyeklerin bir Sparta'l gibi ynetimde sz sahibi olmas ve asker olabilmesi ayrca bir Periyek'in bir Sparta'l ile evlenmesi de mmkn deildi. Periyekler tarm ticaret ve zanaatla uramak ve devlete vergi vermekle ykmllerdi.lotlara bakarak olduka zgrdler fakat Sparta topraklarnda

yaamak onlar iin de kolay deildi. Spartallarda lotlar denetlemek amacyla muhbirler ve gzeticiler grev yaparlard. lotlarn yaad kasabalara ara sra pusu kurulur ve daha nceden tespit edilen ve ileride sakncal olabilecek lot bireyleri ldrlrlerdi. Bu ile grevli kurumun ad Krypti'di. Bu yzden lotlar asla sivrilme davran iinde olamazlard. Sparta Uygarlnda 2 kral vard. Devlet iki kral tarafndan ynetilirdi. Bu iki kraln saygnlklar ok yksekti. Krallk babadan oula geerdi