M OD E R N S Y A S A L R G TL E N B M O L A R A K U L U S -D E V LE T

1. U L U S -D E V L E T K A V R A M I Bazlarna gre, ulus-devlet siyasal rgtleni biimi 11. yzyldan itibaren belirmeye balayan ve 17. yzyln ortalarna doru zlen feodal ya nn ardndan ortaya !mtr "#teger, $%%&' ()* +z,an, $%%$' (-.* /aylan, $%%0' 011. Bu grlerin dorulu! ay vardr. 2n,a! bu grler, feodal ya nn zlmesi ve ulus-devletlerin tam anlamyla ortaya !maya balad dnem arasnda!i ara dnemi gz ard etme!tedirler. Bu ara dnem, !raliyet to ra!larnda!i !ral ile baronlar ya da blgesel 3!mdar arasnda!i m,adeleler* ti,aret ve azar ili!ilerinin yaygnlamas* 4nesans !ltrnn ,anlanara! 2tina oliti! dn,elerin ortaya !mas* as!eri 5emo!rasisi ve 4oma 6u!u!u ile ilgilenen

te!nolo7i bata olma! zere te!nolo7ide meydana gelen deimeler* 8ilise ve devlet arasnda!i atmalar* !rsal !esimlerin ar vergi ve sosyal y!mll!lerden dolay s! s! isyan etmeleri gibi gelimelerin yaand ve bunun sonu,unda da modern devletlerin olumaya balad9olutuu dnemdir "6eld, 1..)b' (0* 1..&' &&1. :ves #antamaria;ya "1..(' $$-$01 gre modern devletler - By! Britanya "17%71, Birlei! 5evletler "17($1, devrim sonras <ransa vd. - devrimler sayesinde uluslamtr. 1 6abermas da bu gr deste!leme!tedir' Bugn 3e imiz, birliini bu trden bir rgtlenmeyle salam ulus to lumlarda yaama!tayz. 8u!usuz bu tr devletler, - modern anlamda =uluslar> ortaya !madan n,e de uzun sre varl!larn srdrmlerdi. 5evlet ve ulus sz,!leri, 1(. yzyln sonlarnda!i devrimlerden sonra, ulus-devlet olara! birbiriyle !aynamtr "6abermas, $%%$b' 17-1(1. #tein 4o!!an;a gre il!in Bat 2vru a;da - ?rtaa;n sonlarndan <ransz 5evrimi;ne !adar - elit dzeyde oliti!, !ltrel ve e!onomi! birli! !urulur. Bu dnemde ortaya !an devlet tr, modern devletin il! biimi olan mutla!yeti devlettir "2!t., /en, $%%@' 0)-0&1.$ Ao3n 2. 6all ve B. Ao3n C!enberry de "$%%%' 11-1$* $%%)' $-01 devletin modernite ile birli!te bir neme sa3i olduunu ima etme!tedirler. ?nlara gre er!en dnem ?rtaa 2vru a;snn Datin 6ristiyan dnyasnda dzenin salanmas, sava ve adaletin
1

Elus-devletin 2vru a;da yaanan devrimler sonrasnda ortaya !t grn Fri, 6obsbaGm da savunma!tadr. ?nun gr aada ele alna,a!tr. $ :. <ur!an /en;in a!tard !ayna!' 4o!!an, #tein "1.7)1. =5imensions of #tate <ormation and HationBuilding' 2 Iossible Iaradigm for 4esear,3 on Jariations Git3in Furo e.> The Formation of National States in Western Europe, K3arles Lilly "der.1 iinde. HeG Aersey' Irin,eton Eniversity Iress, )7%-)7$.

!urumlarnn belirlenmesi gibi ynetim ileri, o dnemlerde ortaya !an ama oldu!a zayf ve !sa mrl olan devletler tarafndan deil, !ilise tarafndan yerine getirilme!teydi. Bu adan ba!ldnda devletin bir !avram olara! da - anti! :unan felsefesinde belirmesine !arn - modern dnemde ortaya !tn syleme! mm!ndr. 8onuyu a!la !avuturma! iin modern devlet n,esine !sa,a deinilebilir. Benel olara! feodalite, aral bir i!tidar ya sna sa3i bir to lumsal rgtlenme biimidir. Bu rgtlenmede i!tidar bir taraftan mer!ezi otorite - !rall!lar - dier taraftan da yerel gler - senyrler ve vassallar - tarafndan !ullanlr. Bu nedenle atomize bir ya ya sa3i tir. M!tidar olgusu, mer!ezi !rall!lardan ziyade yerel otoriteler tarafndan !ullanlr. 5olaysyla 3al!, mer!ezi !rall!larn deil, to ra! sa3ibi feodal beylerin tebaas durumundadr. :ani, feodaliteyi modern olandan ayran ey, feodalitenin aral ve mer!ezi olmayan i!tidar ya sdr "2!t., Ko!un, $%%.' 1&$1.0 Nodern devlet ise, bu feodal aralanmln ,orafi ve siyasi mer!ezileme yoluyla alma sre,inde ortaya !an ve bu nedenle de feodal siyasal rgtlenme biiminden temelde a! bir e!ilde far!llaan bir devlet ti idir. Fn !aba tanmyla bir "#an,ar, $%%%-$%%1' $(1. Brld gibi, modern devlet dneminde yaananlar, bir yandan feodal ynetim biimlerinin modern mer!ezi ynetim biimlerine dnm sre,ine, dier yandan da ulusdevlet n,esi dneme iaret etme!tedir. +te yandan modern devlet, 2vru a;dan dnyaya yaylan modernite sre,iyle birli!te - ve bu sre,in nemli tay, unsuru olara! - evrensel bir model 3aline gelmitir. 5ier bir deyile yaadmz dnya zaten modern devletler dnyasdr "#an,ar, $%%%-$%%1' $(-$.1. Bu adan ba!ldnda modern devlet modeli, 3em feodaliteden sonra ortaya !an =modern devletleri>, 3em de bunlardan sonra ortaya !an ulus-devlet siyasal rgtlenme biimini !endine dO3il etme!tedir. 5olaysyla modern devlet, ulus-devletin zeminini 3azrlayan bir olgudur. 5ier bir deyie, 3er devletin siyasal g,nn mer!ezilemesi ve modern =uluslararas ili!iler> sisteminin douu "Ioggi, $%%)' 11%1* bas! ve zor !ullanma aralarnn devletin te!eline gemesi "Fngels, $%%$* Peber, 1..(* Lilly, $%%11* !a italist e!onominin gelimesi ve genilemesi "Pallerstein, $%%@ ve $%%.* Beaud, $%%0* 6obsbaGm, $%%)b1 modern devletin ulusal boyut !azanmasnn n,esine dayanr. ost-feodal siyasal egemenli! biimidir denilebilir

Ja3a Ko!unQun a!tard !ayna!' 4un!le, Berald "1.&(1. A History of Western Political Theory , HeG :or!' L3e 4onald Iress Kom any, s .0-.@.

8sa,a, ulus-devletin =devlet> !sm, modern devlet dneminde ina edilmitir denilebilir "/en, $%%@' 071. Nodern devletin bu zelli!leri 1.. yzyln i!in,i yarsndan itibaren tm 2vru a;ya yaylan ulus ina etme sre,inde ulusal niteli! !azanmtr "6obsbaGm, $%%)b' .7-110* #antamaria, 1..(' $%1. Ja3a Ko!un;un ifadesiyle' Nodernite sre,i 3em devletin !a lad to ra netletirdi, 3em de bu alan zerinde!i egemenliini mutla!latrd. 5evletin to rann 3aritalar zerinde tam bir dorulu!la belirlenmesi, snrlar belirlenmi o to ra! zerinde yaayanlarn !imli!lerinin de bir !alba d!lmesine ve sz !onusu to ra!ta an,a! belirlenmi !imlii tayanlarn 3a! sa3ibi olduuna dn! bir eilimin domasna neden oldu. Bu eilimin gelimesiyle birli!te modern devlet, gidere! =ulus> denilen bir btnle zdeletirilmeye baland ve ulus, devletin egemenliinin !ayna 3aline geldi "Ko!un, $%%.' 17$-1701. Nanfred B. #teger;e gre de belirlenmi ve birletirilmi to ra!lar - ister <ransa ve Irusya;da olduu gibi mutla!yeti !rallar tarafndan ynetilsin, ister Mngiltere ve 6ollanda;nn anayasal monarileri ve ,um3uriyeti liderleri tarafndan da3a demo!rati! bir biimde ynetilsin - modernitenin =lai! ve ulusal siyasi g> sisteminin temelleri oldular "#teger, $%%&' ()1. 5ier bir deyile, mer!ezi i!tidardan dorudan doruya en ufa! birime !adar uzanan ynetim an oluturan denetim me!anizmasnn te! sa3ibi olan devlet, !anlmaz olara! !ltrel alan da bu sistemine dO3il etmeliydi. 4o!!an, bu dnemi =standartlama> olara! "/en, $%%@' 071, Fri, 6obsbaGm "$%%)b1 ise =3al!larn ba3ar> ve =uluslarn inas> olara! adlandrr. M!isinin de sz ettii dnem 1(. yzyln sonu ve 1.. ve !smen $%. yzyllardr. 6obsbaGm, uluslamann devrimler sonras bir 3are!et olduunu !abul edere!, bu sre,i balatan i!i by! devrimin - Fndstri 5evrimi ve <ransz 5evrimi - nemini yle dile getirir' ?ndo!uzun,u yzyl e!onomisi esas olara! Mngiliz Fndstri 5evrimi;nin et!isi altnda e!illenmise, siyaseti ve ideolo7isi de <ranszlar tarafndan biimlendirilmitir. Mngiltere, 2vru al olmayan dnyann gelene!sel e!onomi! ve to lumsal ya larnda yar! aa,a! e!onomi! dinamiti salad, an dnyasnn demiryollar ve fabri!alar iin bir rne! sundu* bununla birli!te <ransa da onun devrimlerini gere!letirdi, ona dn,elerini verdi. ? !adar !i ren!li bayra!lar, yeni doan 3er ulusun amblemi oldu ve 17(. ile 1.17 yllar arasnda siyaset, arl!la 17(.;un, 3atta da3a da

tututuru,u olan 17.0;n il!eleri uruna ya da onlara !ar m,adeleden ibaret 3ale geldi. 5nyann ou yerinde liberal ve radi!al demo!rat siyasetin tartma !onularn ve sz,! daarn <ransa salad. Ie! o! l!eye 3u!u! !urallarn, bilimsel ve te!ni! rgtlenme modelini ve metri! lm sistemini getirdi. ? zamana !adar 2vru al dn,elere direnmi olan es!i uygarl!lara, modern dnya ideolo7isi il! !ez <ransz et!isiyle szd. Bu, <ransz 5evrimi;nin eseriydi "6obsbaGm, $%%)a'&01. 6obsbaGm;a gre <ransz 5evrimi, 1.. yzyl 2vru a;snn - 1(1)-1(@( yllar arasnda - ana dalgayla gelen devrimini yaratt. Bunlardan birin,isi, 1($%-1($@ yllar arasnda mer!ez ss Ms anya "1($%1 olma! zere Ha oli "1($%1 ve :unanistan "1($11 gibi 2!deniz l!elerinde !endini gsterdi. Ms anya;da!i devrim Bney 2meri!a;ya da srad. Bunun a!abinde By! 8olombiya, 2r7antin ve /ili bamszl!larn aldlar. 1($1;de Ne!si!a, 1($$;de Brezilya zgrle !avutular. 1($.-1(0@ yllar arasnda gelen devrimin i!in,i dalgas, 4usya;nn batsnda!i tm 2vru a;y ve 8uzey 2meri!a !tasn et!isi altna ald. Bu devrim, siyasal yaamda radi!al bir yenilie, =Mngiltere ve <ransa;da ii snfnn ve e! o! by! 2vru a l!esinde milliyeti 3are!etlerin siyasal yaamda bamsz ve zbilinli bir g olara! douuna damgasn vurdu>. Heredeyse tm 2vru a l!elerine srayan n,, en by! dalga ise 1(@(;de yaand. 2n,a!, 6obsbaGm;n deyimiyle =3al!larn ba3ar> - te yandan da =uluslarn inas>nn balad dnem - olan bu yln devrimi by! yenilgiye urama!la !almad, bu devrimi organize edenleri de aralad "6obsbaGm, $%%)a' 1$1-1$&1. 6obsbaGm, 17(. <ransz 5evriminin 2vru a;da biro! mu3alif siyasal model yarattnn altn izer. ?na gre bu modeller, 1(1) sonrasnda ana eilimi oluturma!tayd' Clml liberal "st orta snflarn ve liberal aristo!rasinin eilimi1, radi!aldemo!rat "alt orta snfn temsil,ileri bata olma! zere, yeni imalatlar, aydnlar ve 3onutsuz soylularn eilimi1 ve sosyalist "yeni ii snfnn eilimi1. Beri bu eilimlerin temsil,ileri bir birinden e! de far!l deillerdi. Benel olara! tm eilimin banda bir avu zengin ve eitimli gru vard. +z-bilinli ii snf devrim,ileri siyasal yaamda 3enz ortal!ta yo!tu. Miler - Mngiltere dnda - devrimin !tl! ve !argaa getire,eine inanma!taydlar, ama yine de sessiz rotesto,ulard. Bilinsiz oliti! durua sa3i lerdi. Byle bir =!ar!ln> te! bir olumlu yn, dnemin to lumsal ve ulusal ayrmlarnn 2vru a;da!i mu3alefeti uzlamaz !am lara blememesi idi. Bu mu3alefet 3are!etleri 1(1) re7imlerine duydu!lar nefrette, mutla! monariye, !iliseye ve aristo!rasiye !ar duruta orta!tlar. Bununla birli!te devrimi birlei! ve blnmez bir ey olara!* ulusal ya da yerel zgrl!lerin

bir to lam olara! deil, te! bir 2vru a grngs olara! !avrama!taydlar "6obsbaGm, $%%)a' 1$&-1@&1. +te yandan ve zelli!le de 1(@( devrimlerinde, ulusallama iste!lerinin et!isi oldu!a artm grnme!teydi "6obsbaGm, $%%)b' $0-$)1. 5olaysyla 6obsbaGm, =1(1)-@( dneminin tari3i, bu birlei! ,e 3enin aralanmasnn tari3idir> der "6obsbaGm, $%%)a'1@&1. Bu balamda 6obsbaGm, 1(@(;e 3em =3al!larn ba3ar>nn yaand, 3em de ulus ina srelerinin tm 2vru a;ya yayld dnem olara! ba!ar' =1(@(, R3al!larn ba3ar;, ba!a eylerin yannda, ayn zamanda ve bata uluslararas ba!mdan ulusalln, da3a dorusu bir birine ra!i ulusall!larn ne !t bir dnemdi> "6obsbaGm, $%%)b' .71. ?na gre - yu!arda genel 3atlar izilen - devrim,i !ua!, devletlerin yalnz,a siyasal ve to lumsal ieriiyle deil devletlerin biimi ya da varlyla da ilgilenme!teydiler. 4adi!aller, <ransz 5evrimi;nin denenmi il!elerine gre 3are!et etme taraftarydlar. ?nlara gre btn !rallarn ve renslerin en!az zerinde, <ransz modeline gre 3azrlanm ren!li bayra!lar altnda niter, mer!ezi, demo!rati! bir 2lman, Mtalyan, Na,ar veya 3er3angi bir l!e ,um3uriyeti !urulmalyd. Clmllar ise =znde to lumsal devrimden far!l grmedi!leri demo!rasiden duydu!lar !or!u nedeniyle !arma! 3esa lar ierisinde debeleniyorlard> "6obsbaGm, $%%)b' $@-$)1. 6obsbaGm, devrim,ilerin ulusal zlemleri !arsnda devrim,i emellerini !urban etti!lerini ima etme!tedir. ?na gre art! 2vru a;da!i 3er!es - Se!ler, 6rvatlar, 5anllar, 2lmanlar, Mtalyanlar, Na,arlar, De3ler, 4omenler ve dierleri - bas!, ynetimlere !ar !endi uluslarndan olan 3er!esin bir bamsz ya da birlei! devletler ats altna to lanmasna dayanan bir 3a! tale etme!teydiler. Bu dnemde <ransa zaten bamsz, ulusal ve milliyeti devletti. Bununla birli!te uluslarn !urulu sre,i 2vru a dnda da gzle grlr bir boyut !azanmt' 2meri!an M #ava, 2meri!an ulusunu oluturmutu* Nei7i 4estorasyonu,@ Aa onya;da yeni ve gururlu bir =ulus>u ortaya !oymutu "6obsbaGm, $%%)b' .7-.(1. #tein 4o!!an, 2vru a;da!i bu ulus inas dnemine, gelien modern devletin mer!ezilemi denetim sistemine geni !itleleri de dO3il etme sre,i olara! ba!ar. Bu srete =!enar>da!i ,emaatler, devletin o!ul ve as!eri o,a!lar gibi !anallaryla =mer!ez>de!i se!in
@

Aa onya, 1.. yzyln i!in,i yarsnda feodal sistemin y!lyla, $%% yl aan bir izolasyon dneminin ardndan, modern bir devlete dnmeyi amalamtr. 1(&(;den 1.1$;ye !adar 3!m sren Nei7i 6!meti, by! bir 3evesle Batllama olan modernlemenin eine dere! Aa onya;da Bat !ltrnn yerlemesi iin by! aba 3ar,amtr. Bu modernleme 3are!eti l!ede!i snf ayrl!larnn !aldrmtr "1(711, mu3alif oluumlara !stlama getirmitir "1(($1 ve il! arlamento seimlerinin ya lmasna naya! olmutur "Lemmuz, 1(.%1 "/en, $%%@' @)1.

snfla temasa geer ve yava yava sisteme !atlmaya balar "/en, $%%@' 071. 6obsbaGm "$%%)b' 1%%1 da ulus olmann tari3sel ltnn =sradan insanlarn !ltryle ve !urumlaryla zdeleme! ya da onlarla o! bariz bir uyumazla dmeme! !aydyla, 3O!im snflarn ya da eitimli se!inlerin !ltr ve !urumlarnn belirleyi,i nemini ifade etme!te> olduunu belirtir. K3arles Lilly de bu gr deste!leme!tedir. Lilly;ye gre 17(.;dan sonra !endi =ulus-devleti> snrlar iinde yaayan yurttalar zerinde denetim sa3ibi olanlar, bu denetimi !uramam olanlarn !arsnda o! belirgin, gzle grlr bir stnl! sa3ibi olmulard. Bu durum, altta !alanlar iin ayr bir devlet !urma tale lerinin artmasna neden oldu. 5olaysyla ulusall!, modern devrimlerin en nemli zelliiydi. Bu balamda Lilly, milliyetiliin nemli rol stlendiini belirtere!, onun i!i ayr fenomen olara! ortaya !tn ne srer. Bunlar, devlet n,lnde!i milliyetili! ve devlet !urmaya alan milliyetili!tir "Lilly, $%%)' )&1. ?na gre ulusal bilin,in olumasnda!i se!inlerin rol nemlidir' :neti,iler, da3a n,e grlmemi bir dzeyde !endi ulusal to ra!larn ve barndrd !ayna!lar tanmlay evrelemeye, sermaye, eme!, mal ve arayla bunlarn 3are!etini denetlemeye, bunlara mda3ale etmeye baladlar. Elusal bir !imliin olumasnda !endi !arlar bulunan snflarla ibirlii 3alinde!i yneti,iler, standart bir dil !ullanlmasn dayatara!, ulusal eitim sistemleri oluturara!, orta! bir !ltrel miras yarat yaygnlatrara! ulusal nfuslarn 3omo7enletirmeye altlar "Lilly, $%%)' ))1. Elus inas sre,inde!i dier bir nemli 3usus ise, devletin egemen olduu to ra! aras iinde yaayan 3er bireye uygulana,a! olan te! ve standart bir 3u!u! sisteminin olumasdr "/en, $%%@' 0.1. Bu sistem erevesinde oluturulan devletin yasama organlar birey ile devlet arasnda!i ba tanmlaya,a! olan !anunlar i,at ederler. Bu zelliinden tr !anunlar =devletin yurttalarna seslendii dildir>. Tl!e snrlarnn 3er tarafnda te! bir 3u!u! sisteminin 3O!im olmas ve uygulanmas, =!enar>n da sisteme dO3il olmasn salar "Ioggi, $%%)' 11.* /en, $%%@' 0.1. 2rt! modern devletin ulus !anad da i,at edilmitir. Elus-devletin ortaya !n et!ileyen dier bir unsur !a italist geliimdir. 2nt3ony Biddens, ulus-devlet siyasal rgtleni biimi ve bir sistem olara! dnyaya yaylmasn !a italist dnya e!onomisinin mev,udiyetine balama!tadr. Biddens;a gre tm !a italist devletlerin istisnasz ulus-devlet biimine sa3i oluu, !a italizm ile ulus-devlet birliinin tesadf olmadn gsterir. ?na gre 1&. yzylda balayan bir sre olara! !a italizm, siyasal !urumsallamasn e!itirmeye yneldiinde - yani 1(. yzylda - ayn yzyln

olgusu olan ulusu devlet i!tidarnn merulu! temeli ya ara!, ulus-devlet biiminin i,adna yol amtr. Bu anlamda ulus-devlet, belirlenmi snrlar ierisinde ynetimi te!eline alan ve bu ynetimi 3u!u! ya trmna tabi !lan i ve d iddet aralarn dorudan !ontrol eden bir !urumsal ynetim "governance1 ya s 3aline gelmitir "2!t., #arbay, $%%%' $10-$1@1.) Biddens "1..@b' 1)@1, ulus-devletin geliim sre,iyle milliyetiliin geliim sre,inin ayn ey olduunu da belirtir. Nontserrat Buibernau da "1..7' 1%&1 1.. yzyla !adar, a!a ulus-devletlere blnm bir 2vru a;nn mev,udiyetinden sz edemeye,eimizin altn izme!tedir. 6atta ulus-devletin m!emmel bir siyasal birim olara! tannmas, yalnz,a Bat 2vru a;da deil, dnyann geri !alan !smnda da bir model olara! alnmas !esinli!le 1.. yzyln sonuna doru gere!leir. $%. yzyla gelindiinde ise ulus-devlet, uluslararas ili!ilerde birin,i a!tr olmay, egemen bir ulus-devlet olma! dnya to lumunda !abul grmenin olduu !adar temel uluslararas stat sembol olmay da srdrr. Ni,3ael Nann ise ulus-devletin ortaya !nn aslnda da3a yeni olduunu belirtir' $%. yzyln ortalar. ?na gre $%. yzyl oliti! ve sosyal yurttaln ortaya !ma dnemidir ve dolaysyla ulus-devletin oluumunu da yurttal! !avram olmadan gere!leemez. Bu anlamda Nann, yurttal! !avramnn 3OlO geliim iinde olduu bir sre ierisinde olmas nedeniyle ulus-devletin byme!te ve olgunlama!ta olduunu belirtme!tedir "2!t., /en, $%%@' @11.& Brld gibi ulus-devletin oluum sre,i ile ilgili biro! grn olduu ai!Ordr. 2n,a! bu grler nemli bir no!tada orta!lama!tadrlar' Elus-devletin egemenliinin geliim sre,i. :u!arda 3er tari3sel olgunun - devrimler, !a italizmin gelimesi, uluslarn i,ad, milliyetiliin douu vs. - ulus-devletin ortaya !masnda!i roln grd!. Elusdevlet, bu sre ierisinde tm bu tari3sel olgular - n,eden var olmu olsun ya da bu sre ierisinde yaratlm olsun far! etmez - !endine tabi !lmtr. 5ier bir deyile bu sre, ulus-devletin egemenliinin geliimi iin ilemitir.7

2li :aar #arbay;n a!tard !ayna!' Biddens, 2nt3ony "1.(11. A Contemporary Critique of Historical Materialism. Kilt 1. Dondra, s 1($* 1.%. & :. <aru! /en;in a!tard !ayna!' Nann, Ni,3ael "1..&1. =Hation #tates in Furo e and ?t3er Kontinents' 5iversifying, 5evelo ing, not 5ying.> Mapping the Nation, Bo al Bale!ris3nan "5er.1 iinde. Dondra' Jerso, s $.(. 7 Fgemenli! anlay da devlet i!tidarnn mer!ezilemesi, !a italizm gibi tari3sel olgu ve sreler gibi ulusdevlet n,esine iaret eder. Datin,e !!enli ve =en y!se!> ve =en stn g> anlamna gelen egemenli! "sovereignty1, =superanus> !elimesinden tremitir. 8avram, il! !ez feodal dzenin y!l ve gl mer!ezi !rall!larn !urulma sre,i ve 1&. yzylda devlet er!inde mer!ezilemeyi simgeleyen bir unsur olara! ortaya !mtr "6a!yemez, $%%@' )$* Beri, $%%&' @%* Ko!un, $%%.' 1771.

Nodern egemenli! fi!rini, il! olara! a! bir e!ilde tanmlayan dnr Aean Bodin;dir. 5insel ve se!in blnmelerden !ayna!lanan i sava sonu,unda <ransa;nn !anlmaz ! ile !ar !arya !alan Bodin, 3em polise, 3em de im aratorlua !ar to ra!sal 9 teritoryal devleti tanmlar "Nogga,3, $%%$' 171. Bodin;den treyen modern egemenliin en !esin ifadesi L3omas 6obbes tarafndan dile getirilir. 6obbes;a gre insan to luluu !endi arasnda anlaara! devlet !urdu!larnda, bir egemen i!tidar da !urmu olurlar. Bu egemen, snrsz bir g,n sa3ibidir. Sn! insanlar egemen i!tidar - yani devleti - oluturmaya !arar verdi!lerinde devletin tm egemenlii iin de rza gstermi olurlar "6obbes, 1..$' 101-1001. 6obbes ve Bodin;in a!sine Aean-Aa,Uues 4ousseau iin egemen, yurttalarn btn anlamnda!i ulustur. Fgemenli! 3al!n iradesinin, yani genel iradenin ileyiidir "2aoullar, $%%&' ..-1%%1. Bu modern egemenli! anlay, 17. yzylda 2vru a;da yaanan ?tuz :l #avalar;nn a!abinde 1&@(;de imzalanan Pest 3alia Bar 2ntlamas ile !urulan devletler sisteminden bu yana =modern devletin tanmlay, esi> olara! !abul edilir "8ln, $%%$' $)1. Ml!in 2vru a;da, sonralar tm dnyada uluslararas dzenin siyasal birimi 3aline gelen bu antlama, devletin egemenlii ve to ra! btnl il!elerine dayanr. Pest 3alia modelinin ortaya !mas -dnemin mev,ut im aratorlu!larnn ulus-tesi !ara!terini glgede bra!masa da- tm devletlerin !endi gele,e!lerini belirlemede eit 3a!lara sa3i oldu!lar il!esine dayanan yeni bir uluslararas 3u!u! dn,esini ortaya !oyar "#teger, $%%&' ()1. 6eld ve dierleri "$%%%' 07-0(1, sz !onusu antlamann ana maddelerini yle sralama!tadr' 1. 5nya, 3ibiri stn bir otoriteye sa3i olmayan egemen devletlerden oluma!tadr ve bu Vyani dnya, N.:.W devletler arasnda blnmtr. $. :asa ya ma, anlamazl!larn zm ve yasalarn uygulanmas sreleri by! lde te! te! devletlerin !endi ellerindedir. 0. Eluslararas 3u!u!, bir arada yaamann asgari !urallarn ortaya !oymaya yneli!tir* !al, ili!ilerin gelitirilmesi bir 3edeftir, fa!at bu an,a! devletin amalarnn gere!letirilmesi lsnde sz !onusudur. @. #nr tesinde!i 3atal davranlarn sorumluluu sade,e bundan et!ilenenleri ilgilendiren =zel bir sorun>dur. ). Btn devletler yasa nnde eittir, fa!at yasal !urallar g asimetrilerini di!!ate almaz.

&. 5evletler arasnda!i gr ayrl!lar g !ullanlara! giderilebilir* et!in g il!esi geerlidir. B !ullanmna bavurmay durdura,a! 3ibir yasal engel yo!tur* uluslararas yasal !urallar yalnz,a asgari bir !oruma salayabilir. 7. Btn devletlerin orta! n,elii, devletin zgrl nnde!i engellerin asgariye indirilmesidir. ( Brld gibi bu maddelerin 3emen 3emen tm 3er devletin !endi snrlar iinde!i tm g ve ynetim yet!ilerinin te! sa3ibi olduuna -yani devletin egemenliine- yan sra 3er devletin !endi egemenliini !orur!en ve !ollar!en dier devletlerle olan !arl!l ili!ilerde belli !urallara gnll olara! uymasna -uluslararas ili!ilere- iaret etme!tedir. Xamanla bu egemenli! anlay ulus-devletin bnyesine girere! ulusal egemenli! anlayna dnmtr. Buna gre 3er3angi bir devletin somut ve soyut tm deerleri ulusaldr. Bu da ulus-devletin meruiyet !aynan ortaya !oyma!tadr' Elus.

2. U L U S

VE

M L L Y E T L K

Bnmzde ulus anlamna gelen Datin,ede!i nation sz,nn tari3sellii 3a!!nda 6agen #,3ulze "$%%)' ..1, bu sz,n -da3a dorusu natio;nun- anti! 4oma;dan gelen allm bir terim olduunu ve il! bata =doum> veya =soy> anlamn tadn belirtir. #,3ulze, da3a sonra!i anlam !aymalarn yle dile getirir' Ki,ero to lumun belli bir !esimini, yani aristo!rasiyi tanmlama! iin !ullanyordu bu terimi* Iliny;ye greyse belli bir e!ole ait filozoflar bir natio;ydu. Bununla beraber natio;nun ,ivitas;n !arsna !onulduu, yani dzenli bir anayasas olmayan, medenilememi bir !abile anlamnda !ullanld o! yer vardr. Bu !ullanm da3a o! Mngilizlerin = natives> "yerliler1, <ranszlarn =natifs> veya 2lmanlarn =Einge orone> sz,!lerine ya!ndr. Julgate;nin !Ofirleri, Csidor von #eville;nin barbarlar, KlairvauY;lu Bernard;n Nu3ammed,i !Ofir srleri, tm bunlar nation olara! adlandrlyordu. Fr!en ortaan banda Bermen !abileleri <ran!lar, Dombardlar veya Burgonyallar da nation;du. Sn! 3er ne !adar orta! bir atadan gelseler de, bu gru lar uygar bir 3al!n zelli!leri !abul edilen siyasi ve to lumsal ya lardan yo!sundular. Bu terimin !ullanm, gens ve popilus soy terimleriyle birli!te, nation;un ortaan son dneminde!i anlamnn ortaya !masna neden olmutu. Bu dnemin nation;lar, 2vru a;nn, !endi ilerinde eitli gentes ve nation;lar barndrabilen ana 3al!laryd.
(

2slnda, 6eld ve dierlerinden alnan bu alnt Nanfred, B. #teger;in "$%%&' ()-(&1 !"reselle#me adl eserinde de gsterilme!tedir. Ben bu !itabn evirisinden yararlandm. 5olaysyla alntnn Lr!e evrisi bu eserin evirisini ya an 2bdulla3 Frsoy;a aittir. 2n,a! Frsoy, birin,i maddede!i = sovereign> ibaresini =bamsz> olara! evirmitir. Bu ibareyi =egemen> olara! deitirdim. "B!z., 6eld vd., $%%%' 071.

:ves #antamaria "1..(' $11, ?rtaa natio;sunun =3i 3esiz etni! ve dilsel bir alglamayla olduu gibi, ayn zamanda Rverili bir alanda nesillerin biri!imi;yle de balantl> olduunu belirtir. Bunun bir !ant olara! ,orafya, Ni,3el <ou,3ter;in =snr> ve =natione gallicus> "Balya milleti1 terimlerinin 101)-1( yllarnda e zamanl olara! ortaya !t sa tamasn gsterir. Elusal !imliin doal ve tari3ten es!i ola,a! !adar doal, temel ve !al, olduunu savunanlar eletiren Fri, A. 6obsbaGm "$%%&' 0%1, nation sz,nn modernliini ele alr. 6obsbaGm, 1((@ basm n,esi $spanya !raliyet A%a&emisi S'(l")";nde naci*n sz,nn =bir eyalet, bir l!e ya da bir !rall!ta oturanlarn to lam> ve bununla birli!te =bir yaban,> olara! a!landn tes it eder. 1((@ basmyla birli!te naci*n art! =3er eyden stn bir orta! ynetim mer!ezini tanyan bir devlet ya da oliti! birim>, bunun yannda =bir btn saylan bu devletin oluturduu to ra!larda yaayan insanlar> olara! a!lanr. Bat dillerinde!i ulus !avramnn geliim sre,inin izini sren 6obsbaGm "$%%&' 0$1, bu sre ierisinde i!i far!l evrimin gelitiini ne srer. ?na gre bu evrimlerin biri bazen insann !!eninin bulunduu yere ya da to ra! arasna iaret eder!en, dieri de etnisite anlamn tayabilir. Brld gibi nation terimi gnmz ulus anlamn an,a! modern dnemde almtr. #,3ulze;e "$%%)' ..1 gre, bu terimin uzun zamandan beri var olmasna ve steli! devlet teriminden da3a es!i olmasna !arn, tm bir to lumu !a sad ve bir devlete gnderme ya t ada anlamn modern dnemde !azanmtr. 6obsbaGm da "$%%&' 0$-0@1 1(. yzyln sonunda bile nation teriminin modern anlamndan son dere,e uza! olduunun altn izer. ?na gre ulus, modern ve esasen oliti! anlamyla tari3sel adan o! gen bir !avramdr. 1.%(;de yaynlanan Ne+ English ,ictionary;den de rne! sunan 6obsbaGm, bu szl!te ulus;un es!i anlamnn esasen =etni! birimi> anlattn, oysa son zamanlarda da3a o! = oliti! birli!> ve bamszl! anlamnda !ullanmnn ar bastnn belirtildiini ileri srer. Nilliyetili! de 2vru a to lumlarnn ulus-devlet olma aamasna geldi!leri 1(. yzyln i!in,i yarsndan sonra, bir siyasal ideolo7i olara! belirmitir. By! bir i3timalle Mngiliz,e !!enli olan ve 171);ten itibaren =milliyeti> sz,nden treyen bu terim, z ba!mndan =ulusal niteli! ve bilin,in belirtileri> anlamna gelme!le beraber siyasal, e!onomi! ve dinsel anlamlar da ierir "2!t., Ko!un, $%%.' $0%1.. A. 6. Karlton 6ayes;e gre
.

Ko!un;un a!tard !ayna!' Birardet, 4aoul "1.&71. Milliyet-ili%. :ldz3an :ayla "ev.1, Mstanbul' 8 r :aynevi, s (.

milliyetili!, to lumsal dinsel inan,n en!az zerine !urulmutur. ?na gre tm insanla zg =doal> bir si!olo7i! et!en olan din duygusu, 2ydnlanma dn,esi ve onun a!abinde ortaya !an ozitivizm ve ba!a a!mlarn et!isiyle oldu!a zayflatlmtr. Mte bu =doal> gdnn zayflamasyla ortaya !an boluu doldurma! isteyen to lum, yine manevi yn oldu!a !uvvetli olan milliyetili! ideolo7isine sarlmtr "2!t., Frzden, 1..7' 0.1.1% Benedi,t 2nderson, ulusa =!endisine ayn zamanda 3em egemenli! 3em de snrll! i!in ola,a! e!ilde 3ayal edilmi bir ,emaat> olara! ba!ar. Bu ,emaat 3ayal edilmitir n! =en !! ulusun yeleri bile dier yeleri tanmaya,a!, onlarla tanmaya,a!, ou 3a!!nda 3ibir ey iitmeye,e!tir ama yine de 3er birinin zi3ninde to lamlarnn 3ayali yaamaya devam eder> "$%%@' $%1. 2nderson, 3em ulusun 3em de bunun ideolo7isi olan milliyetiliin eit gelimenin birlemesi sonu,unda ortaya !tn belirtir. ?na gre bunlardan il!i modern dnemle birli!te gelene!sel zaman algsnn deimesi ile ilgilidir' 5nyann sonuna dayanan !ilise ta!vimi - yani di!ey zaman - yerine me!ani! zamann - yani yatay zamann meydana gelmesidir. 5ier bir deyile, !endi !endine a!an di!ey zaman, gemi-gele,e! dzleminde yer alr ve sonsuzdur. :atay zaman ise modern, somut ve gere! saatleri ve ta!vimiyle imdinin yeni algsn getirme!tedir ve ezamanda meydana gelen olaylarn to lamdr "2nderson, $%%@' 07-@%1. Byle,e olaylar yeni !ltrel artefacts;larda, gazete ve romanlarda =by! bir ulusal anlat iinde gelii , bu anlatnn ya talarn olutururlar> ":aren, $%%(' $(1. M!in,i gelime ise =anavatan> dn,esinin belirmesidir. Bu dn,e, zelli!le de !oloni sa!inleri tarafndan yaratlmtr. Bunun bir rnei olara! 2nderson, 2meri!a !tasnn 2vru a devletleri tarafndan smrlm to ra!larnda yaanan gelimeleri verir. ?na gre anavatan dn,esinin ortaya !nda!i en nemli et!en, uzun bir sre boyun,a bu to ra!larn =idari bir birim olagelmi olmasnda> yatar. Bu idari birimler, il!in smrge,iler tarafndan rastlantsal ve !eyfi* bazen de belli bir as!eri feti3lerin me!Onsal snrlarn belirleme! iin e!illendiler. Xamanla =,orafi, siyasal ve i!tisadi et!enlerin et!isiyle da3a salam bir gere!li! edindiler> "2nderson, $%%@' &(-&.1. 2nderson "$%%@' 7$-701, anavatan dn,esinin oluumunu et!ileyen dier bir et!enin !oloniye uzun bir zaman n,e g etmi insanlardan oluan smrge bro!rasisi memurlarnda!i -!i bu memurlarn bro!raside!i y!selmeleri snrl ve di!eydi- =idari birimin> 3ayali bir btn oluturmas olduunun altn
1%

Frzden;in a!tard !ayna!' 6ayes, Karlton A. 6. "1.&%1. Nationalism. A /eligion. HeG :or!' Na,Nillan, s 11-1@.

izer. ?na gre bu rne!, yalnz,a 2meri!alarda deil, dnyann dier yrelerinde de idari birimlerin nasl anayurda dntn grme! iin nemlidir "2nderson, $%%@' &.1. :ayn,ln ortaya ! ve yaygnlamas, 3em bu tr anavatan sa!inlerinin 3em de smrge,ilerin ulusal bilin,ini arttrma! ve milliyeti duygularn oluturma! iin nemli rol stlenir. Bu da ulus ve milliyetiliin oluumunu ortaya !oyan n, gelimeye iaret eder. 2nderson;a "$%%@' @(-@.1 gre !ita basm, yeni doma!ta olan !a italizmin il! ve en nemli se!trlerinden biriydi. 8itlesel t!etim mallar matbaa n,esi dnemde de mev,uttu. Bunlar buday, irin gibi arl! ya da !uma gibi uzunlua dayalyd. 8ita ise sanayi devriminin il! rndr' Bir rn dierinden far!l deildir ve says snrl deildir. Natbaa, ulusal bilin,in en nemli unsuru olan ve da3a sonra devlet diline dnen standart yaz dilinin olumasna neden olmutur. +zelli!le de ulusun oluum sre,inde gazetelerin et!isi olaanstdr. Sn! bir te! gazeteyi binler,e insan o!uyara!, !endilerini bir to luma ait 3issetmeleri salanmtr. 4omanlar ve onlara zg edebiyat e!li ezamanl meydana gelen olaylar anlatma!la yetinmez, ulusu temsil eden !a3ramanlar 3issettiren !ara!terleri oluturur. Bu nedenle edebiyat ulusun 3islerinin olumasnda o! by! rol oynamtr ve devlet buna el atmad zaman ulusal l!nn =misyonerliini> stlenen aydn !esimin bilin,inin olumasn 3zlandrmtr "2nderson, $%%@' )$-&$1. +zetle 3ayali to lulu! bilin,iyle anavatan dn,esinin il! !ez bir araya gelmesi, modern anlamyla ulus-devlet ve milliyetilii dourmutur "Frzden, 1..7' 171. Frnst Bellner;e "$%%(' 711 gre milliyetili!, =siyasal birim ve ulusal birimin a!malarn ngren siyasal bir il!edir> ve dolaysyla tarm to lumundan sanayi to lumuna geite zorunlu bir aamadr. Buna bal olara! ulus da modern dnemde insanlar tarafndan yaratlan, insanlarn !endi inan, sada!at ve dayanmalarnn rndr "Bellner, $%%(' 7(1. 1.. yzyln bandan itibaren ulusun ve milliyetili! a!mnn geliimini !ronolo7i! bir biimde irdeleyen Fri, 6obsbaGm;a gre de ulus ve milliyetili! modern dneme ait olgulardr. 6obsbaGm, milliyetiliin il! ortaya !t -yani 1(. yzyln sonu ve 1.. yzyln balar- dnemde, devrim,i ve dolaysyla ileri,i bir siyasal a!m olduunun altn izer.11 ?na gre bu dnemde milliyetili! !avray, ve btnletiri,i bir ierie sa3i tir. Elus da bu milliyetili! a!mna bal olara! e!illenir!en devletZulusZ3al! formlnde!i yerini almt "6obsbaGm, $%%&' 0@-0)1. 1.. yzyln son eyreine gelindiindeyse milliyetili!
11

6obsbaGm;n devrim,i 3al! "ulus1 grn ulus-devlet;e ayrdmz !smda vermiti!.

btnletiri,i niteliini yitirere!, bunun tersi, dlay, ve

aralay, bir a!m 3aline

gelmitir. Bu milliyetili! a!mlarnn bal,a referans !ayna!lar dil ve etni! !!en unsurlaryd "6obsbaGm, $%%&' 0&1. Nilliyetili! 1.$%;lere gelindiinde ise bir !ez da3a ieri! deitirere! antifaist bir anlam !azanmtr ve sola geri dnmtr "6obsbaGm, $%%&' 17@-17&1. 5ier bir deyile dnemin !oullar, milliyetili!le devrim,i solu te!rar birletirmitir. Bu birli!teli! M!in,i 5nya #ava sonras ost-!olonyal dnemde de devam etmitir. +zetle, =ulus> ve =ulus-devlet> ayn zamanda ortaya !mamlardr. 8imi zaman !urumsallam siyasal i!tidar, ulus-devlet ya s iinde rgtlendi!ten sonra !endisine bu ereveyi !a saya,a! bir meruiyet temelini yani ulusu oluturmutur. Bu temeli yaygnlatrmasnda en nemli deste!isi milliyetili! ideolo7isi olmutur. Beri yu!arda da grdmz gibi ulus ve milliyetili! !onusunda i!i nemli tartma -ulusun milliyetilii dourduu veya milliyetiliin ulusu oluturduu- mev,uttur. Flie 8edourie bata olma! zere baz tari3iler ve etnograflar milliyetiliin ulusu oluturmas olgusunun genelde 2sya ve 2fri!a to lumlarnda ortaya !tn ne srme!tedirler. 8edourie;ye gre, 2vru a;da dnlen ve tamamen ilenen ulus ve ulusal idea olgusu, 1.. yzyl 2vru a;snda o! o ler olmutur ve sonradan 2sya ve 2fri!a;ya tanm ve en az 2vru a;da olduu !adar ne sa3i olmutur "2!t., 2bain, $%%7' 17.1$1.10 :u!arda grld gibi ulusun modernitenin bir rn olmasna !arn, ulusun moderniteden n,e de var olduunu ve doal olduunu savunan grler de mev,uttur. Bu balamda, Pal!er Konnor, Ao3n 2rmstrong ve Klifford Beertz gibi !imi dnrler il!i "primor&ialist1 ya!lam sergileme!tedirler "#mit3, 1..(* $%%$a, $%%$b* +z!rml, $%%(*1. :u!arda da deinilen bata Frnest Bellner, Benedi,t 2nderson ve Fri, A. 6obsbaGm gibi modernist ya!lamn temsil,ilerine gre ulus, uzun ve !arma! tari3sel geliim sre,inin sonu,unda modernitenin et!isiyle ortaya !an bir olgudur. 5oall! ve modernli! arasnda!i gerilimi amaya ve ara yolu bulmaya alan 2nt3ony 5. #mit3 ve Kraig Kal3oun gibi dnrler ise, etno-sembol, bir ya!lam sergileme!tedirler. ?nlara gre etni! eler modernite n,esi dnemlerde de var olmutur. Bu elerin -orta! mitlere ve anlara sa3i olma, orta! bir soydan gelme, ayn dili !onuma gibi- biri ya da bir!a bir ulusun eleri de
1$

2bain;in a!tard !ayna!' 8edorie, Flie "1.711. =Cntrodu,tion.> Nationalism in Asia an& Africa . Flie 8edourie "der.1 iinde. Dondra' Peidenfeld and Hi,olson, s $(. 10 2nderson ise 3ayal edilmi to lulu!lar 3em Bat;da, 3em de 5ou;da ayn olduu gibi, Bat milliyetilii ve 5ou milliyetilii arasnda da far!n olmadn belirtir. ?na gre bu durum, zelli!le de !reselleme dneminde !endini a!a gsterme!tedir "2nderson, $%%1' 01-$71.

olabilir. 2n,a! ulus iin nemli olan !endinin far!nda olma ve asl nemlisi, bir devletle zdelemedir !i, bu da yu!arda grld gibi bur7uva devrimi sonrasnda oluan modern devletin y!seliiyle gere!lemitir. Sn! da3a n,e!i siyasi ya lanmalar ne !esin snrlarla belirlenmiti ne de i btnlemeyi ve 3omo7enlemeyi tevi! ederdi "#mit3, 1..@* 1..(* $%%$a* $%%$b* Kal3oun, $%%71. Bu balamda ulus !avramnn modernite n,esi birta!m unsurlar bnyesinde tam olsa da3i, asl varln moderniteye borlu olduu sylenebilir ve bu alma bu gr !abul etme!tedir.1@ Bu !smda ulus-devlet, ulus ve milliyetili! !avramlarn ele ald!. +zetle ulusdevletin, meruiyet !aynan insanlarn fizi!i gvenliini salama!tan "6obbes1, egemenliin !ayna olan ulus;tan "4ousseau1, insanlar !endine zg bir !ltrel !imlii bulunan yurttalara dntrme! ve onlar 3a! ve sorumlulu! sa3ibi !lma!tan "Do,!e1 ve
Burada unu belirtme!te fayda var, modern ulus-devletler tari3 sa3nesine !masndan bu yana ulusal olana ya!lamlar il!i !uram,larn dn,eleriyle ayn olagelmitir. 6atta ##KB gibi ulus-st " supra0 national1 ya lanmay ngren o!uluslu siyasal rgtlenmeler bile #talin;in Denin;in istei zerine Jiyana;da !aleme ald =Nar!sizm ve Elusal #orun> adl ma!alesinin oldu!a il!i ulus !uramna gre e!illenmitir. Bu temelde uluslar i,at edilmitir ve !eyfi bir e!ilde snrlar izili , ulus-devlet biiminde rgtlenmitir. 2vusturyal Nar!sistlerin ulusal sorunla ilgili tezlerini rtmeyi amalayan almasnda #talin, Denin;in lmnden sonra ##KB;de uygulana,a! olan uluslar oliti!asnn temellerini oluturmutur. #talin, nl ulus tanmn da bu almasnda ya ma!tadr' Elus, 3er eyden n,e, bir to lulu!, belirli bir bireyler to luluudur. Bu to lulu!, ne r! to luluudur, ne de airet to luluu. Bugn! Mtalyan ulusu, 4omallardan, Bermenlerden, Ftrs!lerden, :unanllardan, 2ra lardan vb. olumutur. <ransz ulusu, Balyallardan, 4omallardan, Brtonlardan, Bermenlerden vb. !urulmutur. Seitli r! ve airetlerden insanlarla uluslar biiminde olumu Mngilizler, 2lmanlar ve ba!alar iin de ayn ey sylenebilir. 5eme! !i, ulus bir r! ya da airet to luluu deil, ama tari3sel olara! olumu bir insanlar to luluudur "#talin, 1..@' 11-1$1. Lerry Nartin;e "$%%1' @@$1 gre #talin;in ulus tanm, ada " contemporary1 Nar!sist dn,enin sradan bir ?rtodo!s a!lamasdr. #talin "1..@' $%1, 3er ne !adar ulusun =yalnz,a tari3sel bir !ategori deil, ama belirli bir an, y!selen !a italizm ann tari3sel bir !ategorisi> olduunu iddia etse de, onun ulus tanm il!i bir tanma !ayma!tadr' =Elus, tari3sel olara! olumu, !ararl bir dil, to ra!, i!tisadi yaam ve !endini !ltr orta!lnda dile getiren ru3sal biimlenme birliidir> "#talin, 1..@' 1)1. #talin, sz !onusu ma!alesinde 2vusturyal Nar!sistlerin ulusal soruna ba! alarn eletirir, fa!at eletirdii 3ususlar sonra !endisi ##KB;de uygular. #talin 2vusturya Nar!sistlerinin tezlerini 2vusturya devletinin birliinin bozulmamasna yneli! olduu iin !nar. 2vusturya sosyal-demo!ratlarnn tezlerinden !a,a! sonu,un =3er eyden n,e 2vusturya birlii> olduunu ileri srer ve 4us sosyal-demo!rasisinin sorunu byle zemeye,eini iddia eder' =5a3a batan beri, uluslarn !aderlerini !endilerinin tayin etmesi 3a!! grn, ulusun ayrlma 3a!!na sa3i bulunduu yolunda!i gr benimsedii iin bunu ya amaz> "#talin, 1..@' 011. <a!at u bir gere!tir !i, ##KB de !urulduu il! yllardan itibaren 4us Sarl;ndan miras !alan =devletin> btnl ve Nos!ova;nn mer!ez !onumu zerine oda!lanmtr. #talin;e gre Sarl! 4usya;dan ayrlma! ba!a bir anlam, ##KB;den ayrlma! ise bamba!a bir anlam tama!tadr "Pood, $%%)' $01. #talin, bu ma!alede Denin;in uluslarn !endi !aderini tayin etme 3a!! ile ilgili tezini srf Denin;in istei zerine savunmutur, n! sonradan bu 3a!! #talin, eme!i snfn !arlarn temsil etmedii gere!esiyle meru grmemitir. 6atta bamszl!larn tand!lar Balt! l!elerini $. 5nya #ava sonrasnda ##KB;ye dO3il etmitir "+le!i, $%%7' &$-&01.
1@

genel olara! yurttalarn e!onomi! seviyesini y!seltme!ten alan "Ko!un, Ja3a ., $%%.1, snrlar belirlenmi bir to ra! aras iinde yasal g !ullanma 3a!!na sa3i ve ynetimi altnda!i 3al! trdeletirere! orta! !ltr, simgeler, deerler yaratara!, gelene!lerle !!l mitlerini ,anlandrara! - !imi zaman ve genelli!le uydurara! - birletirmeyi amalayan devletsel rgtleniin modern biimi olduunu syleme! mm!ndr "Buibernau, 1..7' .01. Belgelelim, e!onomi!, siyasal ve !ltrel alanlarda yaanlma!ta olan !reselleme srelerinin, modernite iinde ulusal zaman-me!On e!seninde !urulan to lumsal ili!ilerde, far!l dzeylerde, far!l le!lerde ve far!l i!tidar geometrileri iinde, deiim ve dnmlere neden olduu s!a dile getirilme!tedir. Buna gre ulus a nda tasarlanan e!onomi! ve egemen ya , !resellemenin et!ileriyle bir anma, 3atta aralanma ile yz yze gelme!tedir ve bunun a!abinde devlet ende!sli ulusal e!onomi ve ulusal egemenli! anlaynda!i bir temsil !rizine girme!tedir. 5ier bir deyile !reselleme, modernitenin egemen 3ale getirdii =ulusal boyut>un !rizini niteleyen bir =deiim dnemi>ni simgeleme!tedir. "8eyman, $%%$' $%%-$%1* 8eyman, $%%%' $%1* Ko!un, Ja3a ., $%%.' 07.1. 2ada, !resellemenin ulus-devlete olan et!isi ele alna,a!tr.

A. K RE S E L L E ME N N E KO N OM K , S Y A S A L B O YU TL A R I V E U L U S -D E V LE T 1.

VE

K L T R E L U L U S -D E V L E T

K RE S E L L E ME N N E KO N OM K B OY U TU

VE

Elus-devletlerin !esin snrlara sa3i olmas onlarn ulusal ynelimli bir e!onomi! rogram izlemelerini mm!n !lma!tayd. Bu durum, ulus-devlete !endi snrlar iinde e!onominin zel a!trlerine !ar da3a !uvvetli bir ozisyon almasn ve e!onomi! yaamn !urallarn belirleyen te! g olmasn salama!tayd. He var !i, ada !resellemenin ayrt edi,i zelli!lerinden biri olan yeni te!nolo7i! biimler ve zelli!le de iletiim ve ulam alanlarnda!i te!nolo7i! ilerlemeler, e!onomi! ve ti,ari alanda l!elerin !arl!l et!ileimlerinin ve 3atta birbirine o! baml 3ale gelmelerinin younlamas ve yaygnlamasn getirdi ve ulus-devlet e!onomilerinin maddi temeli olan ,orafi snrlar ortadan !aldrd. 5olaysyla, bir !resel e!onominin ortaya !mas, ulus-devletlerin e!onomi! yaam zerinde!i 3!mranl!larn azaltmtr denilebilir "Ninouge, $%%$' 7@* #teger, $%%&' &1* Ko!un, Ja3a ., $%%.' 0(%1.

#ovyet !omnizminin ! nedeninin de e!onomi! !reselleme olduunu vurgulayan Biddens;a gre es!i #ovyetler Birlii ve 5ou 2vru a l!eleri 1.7%;lerin balarna !adar byme oranlar ba!mndan Bat;yla ayn 3zda gelimitir. 2n,a!, bu yllardan itibaren 3zla geride !almaya balamlardr. Sn! iletmelerde ve ar sanayide devlet ynetimini baa alan #ovyet !omnizmi !resel ele!troni! e!onomiyle re!abet edememitir "Biddens, $%%%' $&1. Bugnn dnyasnda !resel e!onomi dzeyi es!isinden o! da3a fazla ve o! da3a !a samldr. Bu da ulusal e!onomi! oliti!ann olabilirli! ansn da3a da azaltma!tadr. $%%%;in bandan bu yana gl uluslararas e!onomi! !urulular ve by! blgesel ti,aret sistemlerinin oalmas ile !resel e!onomi! dzenin nemli ya talar olan ulus-tesi ir!etlerin saysal art "#teger, $%%&' &11 oliti!alarnn uluslararas finans
1)

bir yandan ulusal 3!metlerin ara ve finans 3are!etlenmelerine tabi oluunu

iyasalar

salamlatrma!tadr. 5ier yandan da ulus-tesi bir ya ya brnen o!uluslu ir!etlerin retim ve ynetim me!anizmalarn nerede !ura,a!larna ili!in vere,e!leri !ararlar, bir l!e iinde!i isti3dam, yatrm ve gelir dzeylerinin belirlenmesinde!i nemini da3a da arttrma!tadr "6eld, 1..)a' 1.$1. Elus-tesi ir!etlerin ulus-devlet zerinde!i zayflat, et!isi, !resellemenin e!onomi! boyutuna ili!in en nemli tartma !onusudur. Bu tartmada ulus-devletlerin !resel !a italist sistemin yeni biiminin bal,a unsuru 3aline gelen ulusar ir!etlere !ar nlem alamaya,a! bir !onumda oldu!lar gr ar basma!tadr.1& Elus-devletin ulusal e!onomisini zayflatan bir dier et!en de uluslararas e!onomi! !urulularn artan roldr. Bnmzde ulus-devletler bir taraftan !resel a ta yesi olduu 5nya Ban!as, Eluslararas Iara <onu, F!onomi! Mbirlii ve 8al!nma +rgt ve 5nya Li,aret +rgt gibi rgtlerin ald!lar !ararlarla, dier taraftan da imzalam oldu!lar
1)

1.7%;lerde says 7.%%% olan ulus-tesi ir!etler, $%%% ylnda )%.%%%;e y!selmitir. Beneral Norots, Palmart, FYYon-Nobil, Nitsubis3i ve #iemens gibi iletmeler en by! $%% ulus-tesi ir!et arasnda yer alma!tadrlar. Bu $%% ir!etin tmnn genel mer!ezleri 8uzey 2meri!a, 2vru a, Aa onya ve Bney 8ore dnda!i ba!a bir yerde deildir. Bnmz dnya !a italist e!onomisi aslnda bu ir!etlerin elinde olduunu ileri srme! aslnda 3i de abartl bir iddia olmaya,a!tr. Hite!im, bu ir!etlerin bazlar biro! devletten da3a zengindir ve dnyada!i yatrm sermayesinin, te!nolo7inin ve uluslararas azarlarn by! blmn denetimleri altnda olduu gz nnde bulundurulduunda biro! devletten e!onomi! adan da3a da gl oldu!lar sylenebilir "#teger, $%%&' 70-7@* Elusay, $%%(' 1.1. 1& 2n,a!, Pallerstein;n belirttii gibi, !a italizm =bandan beri ulusal devletlerin deil, dnya e!onomisinin iidir. #ermaye 3ibir zaman zlemlerinin ulusal snrlar tarafndan belirlenmesine izin vermemitir> "2!t., Elusay, $%%(' 1.1 Elusay;n a!tard !ayna!, Pallerstein, Cmmanuel "1.7., 1..)1. The Capitalist Worl&0 Economy, Kambridge' Kambridge Eniversity Iress.

blgesel ibirlii anlamalarnn 3!mleriyle =i!ili bamll!> ili!isi iindedirler. 17 Bu i!ili bamll!, ulus-devletlerin e!onomi! alanda !arar alma, denetleme ve uygulama g,n nemli oranda andrma!tadr "8azgan, $%%%' 0@1.

2. K R E SE L L E M E N N S Y A S A L D E V LE T

VE

H U KU K B OY U TU

VE

ULUS-

M!ili bamll! !onusu uluslararas siyasal alanda da !endini gsterme!tedir. 8resellemenin gere! uluslararas !amu 3u!u!unu, gere!se ulusal ve uluslararas zel 3u!u!u yeniden biimlendirmesinin sonu,unda, ulus-devletler !lasi! egemenli!lerinden taviz verme! zorunda !alma!tadrlar. 2rt! ulus-devletler uluslararas 3u!u!un yeni normlarna uyma! zorundadrlar, bu da onlarn mutla! egemenliinin nemli lde snrlandrlmasn !anlmaz !lma!tadr. +rnein, 1.)%;de Mnsan 6a!lar #zlemesi devletlerin art! =!endi yurttalarna uygun grd!leri gibi davranmada zgr olmad!larn> !ayt altna alr. Buna gre devletler, szleme ile !oruma altna alnan insan 3a!larn i3lOl etti!lerinde, egemenli! 3a!larn ya da i yarglama yet!ilerini, uluslararas to luluun ilgisinden !urtulma! ama,yla bir engel olara! ileri sremezler. 5ier bir deyile, uluslararas 3u!u! !urallarn i3lOl eden bir ulus-devlet, ulusal egemenliine atfla bu i3lOli merulatrma ansna sa3i deildir "Xararsz, 1..(' 0$* Ko!un, Ja3a ., $%%.' 0((-0(.1. 6u!u!un !resellemesi, bu 3u!u!un yerine getirili getirilmediini denetleyen

uluslararas ve ulusar rgtlenmelerin saysn ve et!isini arttrma!tadr. 5avid 6eld, bu tr rgtlenmelerin dnya oliti!asnn !arar alma ya larnda nemli lde et!ili oldu!larnn altn izer. ?na gre =o!uluslu oliti!ann yeni biimleri oluturulma!ta ve bunlarla birli!te, devletleri, 3!metler-aras rgtleri ve bir dizi uluslar-ar bas! grubunu iine alan yeni !ole!tif !arar alma biimleri doma!tadr> "6eld, 1..)a' 1.)1. Burada ulusar bas! grubu der!en !resel sivil to lum !urulular anlalmaldr. Mnsan 3a!lar, demo!rati!leme ve evre sorunlarna !adar biro! alanla ilgilenen bu tr !urulular, bir yandan ulus-devletin yasama aralarnn deiime uramas iin, dier yandan da uluslararas 3u!u!sal
17

Beri bu tr !urulularn il! rgtleni e!li, 1.@@;te HeG Fngland;n "2B51 !asabas olan Bretton Poods;da to lanan bir e!onomi !onferansna dayanr. 8resel 8uzey;in nemli e!onomi! gleri olan 2B5 ve By! Britanya;nn nderliinde ya lan bu !onferansta uluslararas ti,areti gelitirme ynnde !esin bir antlamaya varlma!la birli!te, uluslararas e!onomi! faaliyetler !onusunda balay, !urallar belirlendi. Bretton Poods, !resel sre,in nemli !urumlar olan Eluslararas Iara <onu, 5nya Ban!as, 5nya Li,aret +rgt gibi yeni uluslararas e!onomi! rgtn oluturulmasnn da temellerini att "#teger, $%%&' &$-&01. Salmamzn i!in,i blmnde gre,eimiz gibi 8aza!istan;n bamszlndan bu yana !omu l!eler bata olma! zere dier l!elerle entegrasyon sre,inin banda da e!onomi! entegrasyon gelme!tedir.

entegrasyonun geliimi iin nemli bir et!en olmaya aba gsterme!tedirler. Eluslararas !urulular da !resel sivil to lum rgtlerini deste!leme!tedirler. Bnmzde 5nya Ban!as, 5nya Li,aret +rgt, 2sya 8al!nma Ban!as ve da3a biro! uluslararas !uruluun !resel le!te!i sivil to lum rgtlerine ya t yardmlar bunun bir rneidir "8eane, $%%(' $1. 8reselleme sre,inde uluslararas ve ulusar !urulularn dnda ulus-devlet egemenliini te3dit eden bir dier unsur da yerel dzeyde!i ulusalt birimlerdir. 4amazan 8ln;a gre zelli!le de #ou! #ava;n sona ermesiyle birli!te devlet egemenliinin bir blm, yerel dzeyde ulusalt, blgesel ve !resel dzeyde de ulusar birimlere !aydrlmtr. Bunun a!abinde gnmz ulus-devletin egemenlii mutla! bir egemenli!ten !stl bir egemenlie evrilmitir "8ln, $%%$' 0$1. Ja3a Ko!un;a "$%%.' 0.01 gre dnyada!i 3emen 3er!esin yaamn ve btn

!urumsal ya larn varl! e!lini derinden ve mu3telif yollardan et!ileyen !reselleme olgusu, ulus-devletin meruiyet reten me!anizmalarnn da ,iddi bir deiime uramasna neden olmutur. Bnmzde ulus-devlet !endi snrlar iinde yaayan insanlara 3omo7en bir milli !imli! vermede, yurttalarn gvenliini teminat altna almada ve to lumsal yaamda zor !oullar altnda !alan !esimleri deste!leye,e! sosyal oliti!alar retmede by! bir g !ayb yaamtr. Bu nedenle gnmzde ulus-devletler ne es!isi !adar milli, ne es!isi !adar gvenli!li ve ne de es!isi !adar sosyaldir. Neruiyet reten me!anizmalarn ilevselli!lerini !aybetmeleri, ulus-devletlerde !anlmaz olara! bir meruiyet !rizi ortaya !oymutur.

3. K RE S E L L E ME N N K L T R E L B O YU TU

VE

U L U S -D E V LE T

Belirli bir l!enin snrlarnn tesine geen medya ve yeni iletiim te!nolo7ileri, !ltr"leri1 !reselleme sre,inin belirleyi,i unsurlarndan biri ya mtr. 8ltrn !resellemesi, zelli!le de t!eti,ili! bilin,inin yaygnlamasnda a!tif rol oynayan e!onomi! !reselleme ve bunun mer!ezi - 2B5 ve 2vru a - ile birli!te dnldnde anlamldr. Bu bir =ge-!a italizm> -dier adyla =t!etim !a italizmi>- !ltrdr ve bilgisayar !ayna!l !itle iletiim sistemleri, televizyon ve iletiim uydular, re!lam,l!, 2B5 ve Britanya mer!ezli Bat o ler mzii, 6ollyGood filmlerinin bal,a ara,lyla ve bu srete ne !an mar!alarla insanlarn yaam tarzlarnn =Batllamas>, zelli!le de =2meri!anlamas>dr "Elusay, $%%(' $$-$@1. #tuart 6all "1..(' 0.-&11, gnmzde

!resellemenin 2meri!an !ltrn ve 2meri!an yaam tarzn yayma!ta olduunun altn izer. 2nt3ony Biddens "$%%%' $&-$(1 ise bugn !resellemenin ra3atsz edi,i dere,ede Batllama, 3atta -dnyada!i te! 3a!im g olduu gz nne alndnda- 2meri!anlama olduu grne !atlsa da, yine de !resellemenin !smen Batllama olduunu belirtir. ?na gre 2meri!an ve Bat !ltrnn dnda!i te!i !ltrler de !resel alana tanma!tadr ve =ters ynl smrgeletirme> denilebile,e! eilim art! da3a yaygnlama!tadr' =Lers ynl smrgeletirme, Batl olmayan l!elerin Bat;da!i gelimeleri et!ilemesi deme!tir. Bu eilimi !antlayan bol mi!tarda !ant "Dos 2ngeles;in Datinlemesi, 6indistan;da !resel ynelimli bir ileri te!nolo7i se!trnn ortaya !mas ya da Brezilya televizyon rogramlarnn Iorte!iz;e satlmas gibi1 gsterebiliriz> "Biddens, $%%%' $(1. Burada 4obertson;un yu!arda anlatlan !-yerelleme !avrayn da 3atrlama!ta fayda vardr "4obertson, 1..&' 11.-1$@1. +zetle, He7at Elusay;n da belirttii gibi, 8ltrler arasnda 3er zaman !arl!l et!ileim vard. 2n,a! bugn dnya da3a da !lm, !ltrler birbirine 3er zaman!inden da3a fazla ya!nlam, aralarnda!i ba - etni! ve !ltrel far!ll!lardan doan atmal duruma !arn, yani arado!sal biimde - glenmi grnyor. 8ltrel rnlerin a! mer!ezden evreye olduu gibi, tersine bir biimde de gere!leiyor "$%%(' $@1. Lm bunlar gz nnde bulundurulduunda gnmz sosyal bilimlerde s!a !ullanlma!ta olan ostmodernite, smrge,ili! sonras ya da ost-!olonyalizm, !resel ve yerel, !ar! etnisite, ulustesi ya da ulusar, o!!ltrll!, o!seslili! ya da olifoni, alt!ltr, melez ve ba!a !avramlarn !reselleme sre,iyle birli!te ortaya !tn grme! mm!ndr "Elusay, $%%(' 1%1. 8resellemenin dier boyutlar gibi !ltrel boyutunun da ulus-devleti zayflatma!ta olduu fi!rinin bas!n olduunu syleme! mm!ndr. Ao3n Lomlinson;a "1...' $)@1 gre !resellemenin sonular, bir n,e!i an em eryalist gleri olan ve gnmzn e!onomi! adan gl devletleri de dO3il olma! zere btn ulus-devletlerin !ltrel btnln zayflatma!tadr' =Fm eryalizm anda> =mer!ez> l!elerinde yaanan !ltrel deneyimler, ulus-devletin =3ayali ,emaati> tarafndan dengelenme!teydi. 5avid 6eld;in ifadesiyle bu =!adere dayal bir ulusal to lulu!tu> -3a!l olara! !endi

!aderini !endi tayin eden ve yneten to lulu!tu. 1( Bu dnemde !ltrel em eryalizm fi!ri, nis eten gvende olan, =zayf> !ltrler zerinde nfuzu bulunan !ltrel to lulu!lar dn,esine dayanma!tayd. Be dnem modern dnemde ulusal 3!metler e!onomi oliti! alanda gitgide da3a az zer! bir e!ilde 3are!et edebiliyor olduundan btn bunlar da deime!tedir. Mnsanlar, 3ayatlarnn, !endi siyasi =to luluunu> belli bir e!ilde alglayan ulusal !urumlarn es!i alan dnda!i gler tarafndan artan bir lde denetlendiini grd!e gvenli bir !ltre !ar aidiyet duygular da zayflama!tadr "Lomlinson, 1...' $))-$)&1. Cmmanuel Pallerstein da benzer bir gr ne srme!tedir. ?na gre !a italist bir dnya e!onomisi olan modern dnya-sistemi, !esintisiz sermaye biri!imine n,eli! verere! i grme!tedir ve ulus-devlet snrlarn geirgenletirme!tedir. Bunun yan sra insanlarda 3angi nedenden dolay olursa olsun bir l!eden dier l!eye g etme eilimleri artma!tadr. Bu da !ltrleraras iletiim ve et!ileimin artn da beraberinde getirme!tedir. 8resel !ltrn bu trden younlamas ve a!!anl ulusal-!ltrel far!ll!larn ortadan !al!masna neden olma!tadr. 5olaysyla gndeli! yaamda - yeme! al!anl!larnda, giyim tarzlarnda, yerleim me!Onlarnda ve sanatlarda - bile ar , bir e!ilde sre!li uluslararaslamann mev,udiyetinden sz edildiinde bunlar !astedilme!tedir "Pallerstein, 1..(' 1$.-10%1. 4onald 4obertson da !resel !ltre, ulus-n,esi dnemden beri sregelen !ltrel a!larn sonu,u olara! ba!ar. Bu nedenle =!resel !ltrn !endisi de !smen ulus to lumlar arasnda!i, !smen de !endi ilerinde!i zgl et!ileimlerin bir rndr> "4obertson, 1...' 1(&-1(71. 8onuya !resel !itle !ltr !avramndan yola !ara! ba!an #tuart 6all ise, !resel !ltrn nemli i!i zelliinden sz eder. Birin,isi, bu !ltrn Bat mer!ezli olmas ve daima Mngiliz,e !onumasdr. 5a3a dorusu, =Bat te!nolo7isi, sermayenin younlamas "te!ellemesi1, te!ni!lerin younlamas, Bat to lumlarnda gelimi emein younlamas ve Bat to lumlarnn y!leri ve grsellii>dir "6all, 1..(' @(-@.1. 8resel !itle !ltrnn i!in,i en nemli zellii ise, bu !ltrn !endine zg trdeletirme biimine sa3i olmasdr' Bu !ltr, trdeletiri,i bir !ltrel temsil biimidir, es!iden de olduu gibi mt3i dere,ede zmseyi,idir. <a!at, trdeletirme asla !esin olara!
1(

Lomlinson;un a!tard !ayna!' 6eld, 5avid "1.(.1. =L3e 5e,line of t3e Hation #tate>, Ne+ Times. The Changing Face of Politics in the 1223s, #tuart 6all ve Nartin Aa,Uues "der.1 iinde. Dondra' DaGren,e [ Pis3art, s $%$. Lr!esi iin b!z., 6eld, 1..)' 1...

tamamlanmamtr ve tamamlanma! iin de abalamaz. 6er yerde Mngilizliin ya da 2meri!alln !! mini-versiyonlarn retmeye !al!maz. <ar!ll!lar zmseyere! da3a by!, 3er eyi !a sayan ve aslnda 2meri!an tarz bir anlay olan erevenin iine yerletirme! isteme!tedir. :ani sre!li da3a fazla younlaan !ltr ve dier sermaye biimlerinde yer edinmitir. 2ma art!, an,a! yerel sermayeler ara,lyla, dier siyasal ve e!onomi! se!inlerin yannda ve onlarla ibirlii iinde 3!m srebile,eini anlam olan bir sermaye biimidir "6all, 1..(' @.1. Buraya !adar, !resellemenin e!onomi!, siyasal ve !ltrel boyutlarnn ulus-devlet zerinde yaratt et!ileri ele alnd. +te yandan ne ulus-devlet, ne de =ulusal olan> geerliliini yitirmitir. Bunlar !resellemenin ta3ri !Or g,ne diren gsterebilme!tedirler. 2ada bu !onu zerinde durula,a!tr.

4. U L U S -D E V L E T N K IR

I!K

"ANI

Brld gibi !reselleme, ulus-devletin egemenliinin anmasnda nemli et!endir. 2n,a!, yine de ulus-devletin !arsnda 3alen gszdr. 8resel e!onomilerin et!isini en o! !resel !rizlerde 3issetme!teyiz. 5evletler, bu !rizden ! yolunu snrlar iinde!i zel ir!etleri =ulusallatrma> veya onlara mali deste! salamada arama!tadrlar. 5olaysyla !resel e!onominin ulus-devletlere 3OlO i3tiya, olduunu syleme! mm!ndr. Mnsan 6a!lar #zlemesi 3er ne !adar 1.)%;lerde devletlerin art! =!endi yurttalarna uygun grd!leri gibi davranmada zgr olmad!larn> !ayt altna alsa da, gnmzde ulusdevletler 3OlO yurttalarna !endi istedi!lerini dayatabilme!tedirler. Nilli eitim sistemleri, =ulusal !ltr> !oruyan, te!rardan yaratan ve dayatan devletin !ltrel alanlar 3enz !!l deiimlere uramamtr. Ftni! aznl!lar !endi 3a!larn elde edebilme! iin terre bavurma! zorunda !alma!tadrlar. 2znl!lar tarafndan !urulan siyasal artiler u ya da bu e!ilde =ulusal te3dit oluturduu iin> !a atlma!tadr. Kinsel !imli!ler de 3OlO bas! altnda ,an e!ime!tedir. DBLB;ler i bulma, sal! ve eitim 3a!larn alamama!la !almama!ta, ldrlme!tedirler. Biro! devlet bu tr ,inayetler ve 3a!szl!lar nleme! ama,yla ,aydr, areler bulma! yerine, bu gru larn #L8;larn !a atma!la meguldrler. #tuart 6all;un da belirttii gibi ulus-devletin, ulusal e!onomilerin ve ulusal !ltrel !imli!lerin erozyonu o! !arma! ve te3li!eli an ortaya !oyma!tadr. ?na gre 3er3angi bir i!tidar 3em ortaya !tnda, 3em de der!en te3li!elidir. Ml! ortaya !tnda 3er!esi ve

3er eyi yutuverir, der!en de !endisiyle birli!te batrr. Bu nedenle ulus-devletin dnden ya da erozyonundan sz edildiinde, ulus-devletin tari3 sa3nesine veda ettiini sanma! o! yanlt,dr' =RTzgnm, buraya !adarm. #ize ya tm tm !tl!ler milliyetili!, ovenizm, gaddar savalar, r!l! - iin !usura ba!mayn. 6e si iin zr dilerim. Bidebilir miyim imdi\; Byle geri e!ilmez ulus-devlet. #avunma, dlama,ln da3a da derin bir u!uruna dalar> "6all, 1..(' @&1. 5ier bir deyile, !resellemeyle birli!te ulus-devletler a geriledi!e, ulusal !imliin saldrgan r!l! tarafndan ynlendirilen o! savunma, ve o! te3li!eli bir biime dntn grme! mm!ndr "6all, 1..(' @71. Bu balamda 2nt3ony 5. #mit3;e "$%%$a' 7-(1 gre uluslar ve milliyetiliin ge modernite dneminde ortaya !an ulusar gler tarafndan yo! edilme!te olduunu varsayan ve ulusun de olitize edilere!, milliyetiliin sade,e !ltrel alana ma3sus ola,an ngren evrim,i dn,e oldu!a safa ve milliyetilii temelde yanl anlam dn,edir' Bu dn,e milliyetiliin ana !aynan, insan yaamnn 3er3angi bir alannda ve tm alanlarnda ,emaatsel yeniden ,anlanma idealini elden !arr ve Rsaf biimi;yle teritoryal milleti Vulusu N.:.W onun duygusal ieriinin yerine - 3em de Rbiim olara! milli Vulusal N.:.W, ieri! olara! sosyalist e!linde!i bir r! strate7iye ararlel olara! - i!ame eder "#mit3, $%%$a' (1. Bnmzde etni! ve milliyeti ,anlanmalar en !at ve iyimser evrim,ilerin bile sessiz !almasn zorunlu 3ale getirme!tedir. 5enge 3alinde !alm biro! o!-etnili ve o!uluslu devletin 2meri!an ya da 2vustralya modeli erevesinde =oul uluslar> olara! rgtlenebilmeleri iin oldu!a ,ret!Or davranmalar gere!ir "#mit3, $%%$a' .1. Elusdevletin ve milliyetiliin !n ne sren savlara !ar eletirel duran 2nt3ony 5. #mit3;in bu savnn tesine geme! de mm!ndr. +rnein #mit3;in oul uluslar modeli olara! tarif ettii model de aslnda asimilasyon,u ve 3omo7enletiri,idir. Pill 8ymli,!a;nn da belirttii gibi, 2meri!an 3!metinin !endi snrlar dO3ilinde o! et!in biimde orta! bir dile dayanan sosyal !ltr tevi! ettii ve dolaysyla dil ve !ltr asndan tarafsz olmad bir gere!tir. ?!ulda ren,ilerin Mngiliz,e ve 2meri!an Lari3i dersi alma! zorunda olmalar ile 2B5;ye gelen )% ya zerinde!i gmenlerin, 2meri!an vatandaln alabilmeleri iin yine Mngiliz,e ve 2meri!an tari3i bilme! zorunda olmalar buna bir rne! te!il etme!tedir "8ymli,!a, $%%%' 10-1@1. 5olaysyla gnmzde de ulus-devlet, 3angi modele dayanrsa dayansn, istedii i!i eyi - bamsz, te! siyasal =birli!> ve te! !ltrel =!imli!> - gere!letirme! iin aba sarf etmeye "8uruba, $%%(' $$1, to lumsal gere!liin

aral ya sn reddetmeye, =te!ileri> egemen ulusa tabi !lmaya devam etme!tedir "Kal3oun, $%%7' 1&&1. Elus-devletlerin gvenli! !onusunda birbirine baml 3ale geldi!leri bir gere! olsa da, ulusun militersizletirilmesi "&emilitari(ation1 ngrs de 3enz mm!n grnmeme!tedir. Bunun tersine, zelli!le de atmal blgelerde veya bu blgelere ya!n l!elerde sila3lanma ve savunma sanayisine ayrlan btelerde art grlme!tedir. 6er devlet, blgesel g, elde etmeye veya mttefi!leri arasnda!i en gl l!e olmaya alma!tadr "#mit3, $%%$a' .1. Bununla birli!te 8aza!istan gibi yeni bamsz devletlerde gvenli! alannn etni!letirilmesi de sz !onusudur.1. 8resel !ltrn durumu da buna benzerdir. 5a3as to ye!]n !resel bir !ltrden sz etme! mm!n grnmeme!tedir. #mit3;in "$%%(' 00%1 ifade ettii gibi, te!il bir !ltr yo!tur. Fer =!ltr> der!en !astedilen ey !ole!tif bir yaam biimi, inanlar, tarzlar, deerler ve simgeler daar, ise sz !onusu olan !ltrlerdir' V^W !ole!tif bir yaam biimi ya da inanlarn daar,, biimler ve daar,!lar evreninde far!l biim ve daar,! gere!tirdiinden, 3ibir zaman sade,e !ltrden ba3sedemeyiz. Bu nedenle =!resel !ltr> dn,esi gezegenler aras terimler 3ari,inde, rati! olara! im!Onszdr. 8avram dier trlere !art, 3omo sa iens;i esas alsa da, insanln far!l !esimleri arasnda, yaam biimi ve inan daar, asndan far!lar, bizim !resellemi !ltr tasarlamamza msaade etmeye,e! !adar fazla ve orta! eler fazlasyla genellenmi "#mit3, $%%(' 00%1. Aanet Pollf da "1..(' $%7-$%(1 !ltrlerin far!ll!larn !orumaya devam etme!te oldu!larn ve far!ll!larn srdrd!leri yollarn an,a! bir !smnn, o!uluslu sermayenin, !ltrel rnlerin ve medya endstrilerinin yani artan !resellemenin rn olduunu ne srer. #tuart 6all "1..(' ))-)&1 !onuya !ltrel alanda!i i!i tr !reselleme biiminin m,adelesi olara! ba!ar. ?na gre bunlardan biri =es!i, !urumsallam, !a al ve gitti!e da3a savunma, olan biimdir. Bu biim an,a! milliyetilie ve ulusal !ltrel !imliine sa3i !tnda !endini !urtarabilir. M!in,i biim ise !resel ost-moderndir. Bu biim, =far!ll!larla beraber yaamaya ama bir yandan da onlar yenmeye, bastrmaya, denetimine almaya ve iine e!meye> alma!tadr. Bu balamda Ao3n Lomlinson;un EHF#K?;nun !ltrel !imli! sylemi zerine ya t analizi di!!atte deerdir. Lomlinson;a gre EHF#K?;nun !ltrel !imli! sylemi ulus-devletin ulusal !ltr ve =btn> !ltrel
1.

Bu !onu almann i!in,i blmnde ele alna,a!tr.

biimlenmelerin eitliini ne sren =oullatr, eilim> arasnda bo,alama!tadr. :ine de EHF#K?;nun esas olara! ulus-devletlerin !resel ili!ileri olduu dnldnde aslnda sz !onusu olan ulusal !ltrlerdir. 5olaysyla uluslararas bir rgt olan EHF#K?, tabiat itibariyle ulusal !ltr iine !ltrel !imliin s!trld bir !al tr "Lomlinson, 1...' 1%(11&1. 2slnda bu durum bize yu!arda zerinden getiimiz Ni,3ael Nann;n !reselleme emasn 3atrlatma!tadr. ?na gre gnmz dnyasnda to lumsal et!ileimler be eit yerel, ulusal, uluslararas, ulusar ve !resel - !resel ebe!e tarafndan biimlenme!tedir. Nann, ulusal ve uluslararas ebe!elerin ulus-devlet !avramnn 3!m altnda olduunun altn izer ve !resellemenin gele,einin u i!i soruya bal olduunu ne srer' Elusal ve uluslararas ebe!elerin to lumsal nemi yerel ve ulus-tesi ebe!elere nazaran, gre,e olara! d iinde midir\ 8resel ebe!elerin ortaya !nda, ulusal9uluslararas ebe!elerin !at!s yerel9ulus-tesi ebe!elere oranla nedir\ "Nann, $%%(' 1&&1.$% Lomlinson;un yu!arda!i EHF#K? analizine ba!ara! aslnda ulusal ve uluslararas ebe!elerin ulusar ve !resel ebe!elere nazaran da3a gl olduunu syleme! mm!ndr ve buna benzer biro! rne! verilebilir. +rnein, 8aza!istan insan 3a!lar ve basn zgrln en o! i3lOl eden l!eler arasnda olmasna "b!z., Lilly, $%%7' 01 !arn, 2BML;in $%1% ylnda!i ba!anln alabilmitir. Bu durumu Nannvari bir e!ilde ifade ede,e! olursa! burada da ulusal ve uluslararas et!ileim ebe!elerinden oluan =lml> 7eo oliti! bir ya!lam sz !onusudur. +zetle, ulus-devletin aldn ve ulus ve milliyetiliin de olitize edildiini ileri sren grler o! a,ele,i davranm grnme!tedirler. 2nt3ony Biddens;n da belirttii zere ulus-devletler 3OlO gldr ve siyasal liderlerin de dnya 7eo olitiinde oynaya,a! by! bir rolleri vardr "Biddens, $%%%' $.1. KAYNAKA 2bain, #ergei "$%%71. 4567895:7;<= > ?@AB9AC D;77. E F87GH5I 7BA9J7K98GJ7 "Hatsiyonalizmy v #redney 2zii' J ois!a3 identinosti 9 ?rta 2sya;da Nilliyetili!' 8imli! 2raylar1. #aint Ietersburg' _`abacd. 2aoullar, Ne3met 2li "$%%&1. Llus0,evlet ya &a Hal%Mn Egemenli)i. 2n!ara' Mmge 8itabevi :aynlar.
$%

Nann, "a1 <ar!l blgelerde bulunan ve far!l l!elerde!i et!ilerin far!l olduunu* "b1 Baz eilimlerin ulusdevleti zayflatr!en, bazlarnn da onu glendirdiini* ",1 Elusal dzenlemeleri uluslararas ya da o!uluslu ebe!elere dntre,e! eilimlerin varln* "d1 Baz eilimlerin 3em o!ulusluluu, 3em de ulus-devletleri glendirebile,eini* belirtmesine !arn gele,ein belirsiz olduunu ne srer "Nann, $%%(' 1&)-17&1.

2nderson, Benedi,t "$%%@1. Hayali Cemaatler. Milliyet-ili)in !'%enleri ve NayMlmasM. Sev., Ms!ender #avar. 0. Basm. Mstanbul' Netis :aynlar. Beaud, Ni,3el "$%%01. !apitali(min Tarihi. Sev., <i!ret Ba!aya. 2n!ara' 5ost 8itabevi :aynlar. Beri, 6amit Fmra3 "$%%&1. !"reselle#me Oa)Mn&a Egemenli%P Llusal Egemenli)in Neni SMnMrlarM, 2n!ara' Dotus :aynlar. Ko!un, Ja3a "$%%.1. Llus0,evletin ,'n"#"m" ve Me#rulu% Sorunu. 2n!ara' Diberte :aynlar. Fngels, <riedri,3 "$%%$1. Tarihte Qorun /ol". Sev., #ey3an Frdodu. 0. Bas!. 2n!ara' #ol :aynlar. Frzden, ?zan "1..71. Llus0,evlet. 2n!ara' 5ost 8itabevi :aynlar. Bellner, Frnest "$%%(1. Lluslar ve Llus-ulu%. Sev., Bra Frsanl ve Bnay B!su +zdoan. $. Bas!. Mstanbul' 6il :aynlar. Biddens, 2nt3ony "1..@b1. SosyoloRi. Ele#tirel Sir Na%la#Mm. Sev., N. 4u3i Fsengl ve Msmail +retir. Mstanbul' Birey :aynlar. Buibernau, Nontserrat "1..71. Milliyet-ili%ler. T3U N"(yMl&a Llusal ,evlet ve Milliyet-ili%ler. Sev., Hee Hur 5omani. Mstanbul' #arman :aynevi. 6abermas, Argen "$%%$b1. VWte%iX Ylma%P VWte%iXyle Na#ama%. Siyaset !uramM Na(MlarM. Sev., Ml!nur 2!a. Mstanbul' :a 8redi :aynlar. 6a!yemez, :usuf /ev!i "$%%@1. Mutla% Monar#iler&en Z"n"m"(e Egemenli% !avramM. ,o)u#uP Zeli#imiP !avramsal Oer-evesi ve ,'n"#"m". 2n!ara' #e!in :aynlar. 6all, Ao3n 2. ve C!enberry B. Ao3n "$%%%1. ,evlet. Sev., :aeren ?lgu 2libeygil ve Nurat /i al. 2n!ara' 5oru! :aynlar. 6all, Ao3n 2. ve C!enberry B. Ao3n "$%%)1. ,evlet. Sev., Msmail Se!em. Mstanbul' Mstanbul Bilgi Tniversitesi :aynlar. 6eld, 5avid "1..)b1 =L3e 5evelo ment of Nodern #tate.> Formations of Mo&ernity. #tuart 6all ve Bram Bieben "der.1 iinde. 0. Bas!, Birlemi 8rall!' Iolity Iress in 2sso,iation Git3 t3e ? en Eniversity. 71-1$&. 6eld, 5avid "1..&1. =L3e 5evelo ment of Nodern #tate>. Mo&ernity. An [ntro&uction to Mo&ern Societies. #tuart 6all, 5avid 6eld, 5on 6ubert and 8ennet3 L3om son "der.1 iinde. ?Yford. Bla,!Gell Iublis3ing. ))-(.. 6eld, 5avid., N,BreG, 2nt3ony., Boldblatt, 5avid ve Ierraton, Aonat3an "$%%%1. Zlo al Transformations. PoliticsP Economics an& Culture. $. Bas!. Kambridge' Iolity Iress. 6obbes, L3omas "1..$1. \eviathan. Sev., #emi3 Dim. Mstanbul' :a 8redi :aynlar. 6obsbaGm, Fri, A. "$%%)a1. ,evrim Oa)M. Avrupa 1]^2_1^`^. Sev., Ba3adr #ina /ener. ). Bas!. 2n!ara' 5ost 8itabevi :aynlar. 6obsbaGm, Fri, A. "$%%)b1. Sermaye Oa)M. 1^`^_1^]a. Sev., Ba3adr #ina /ener. 0. Bas!. 2n!ara' 5ost 8itabevi :aynlar. 6obsbaGm, Fri, A. "$%%&1. 1]^3b&en Z"n"m"(e Milletler ve Milliyet-ili%. ProgramP MitP Zer-e%li%. Sev., ?sman 2!n3ay. 0. Basm. Mstanbul' 2yrnt :aynlar. 8ln, 4amazan "$%%$1. =Fgemenliin 5nm ?lara! 8reselleme>. \i eral ,"#"nce $)-$& "8-Ba3ar1' $7-@%. Nogga,3, 5ouglas "$%%$1. =Fgemenli! 8avramlar' 5evlet, F!onomi ve 8ltr Tzerine Lari3sel :ansmalar>. \i arali(mP ,evletP Hegemonya. F. <uat 8eyman "der.1 iinde. Mstanbul' Fverest :aynlar. .-01. +z,an, 2li "$%%$1. =#unu' 8reselleme ve Nilli-5evletlerin 2!ibeti Tzerine.> !"reselle#me ve Milli ,evletin A%M eti. Siyasi ,enemeler. Argen 6abermas "yazar.1 iinde. Mstanbul' Ba! :aynlar. 7-$1. Ioggi, Bianfran,o "$%%)1. Mo&ern ,evletin Zeli#imi. SosyoloRi% Sir Na%la#Mm. Sev., /ule 8ut ve Binnaz Lo ra!. 0. Bas!. Mstanbul' Mstanbul Bilgi Tniversitesi :aynlar.

#an,ar, Nit3at "$%%%-$%%11. =/iddet, /iddet Le!eli ve 5emo!rati! 6u!u! 5evleti.> ,o)u SatM :l @, #ay 10 "8asm-2ral!-?,a!1' $7-@&. #antamaria, :ves "1..(1. =Elus-5evlet' Bir Nodelin Lari3i.> Lluslar ve Milliyet-ili%ler. Aean De,a "der.1 iinde. Sev., #iren Mdemen. Mstanbul' Netis :aynlar. $%-0%. #,3ulze, 6agen "$%%)1. Avrupab&a Llus ve ,evlet. Sev., Limuin Binder. Mstanbul' Diteratr :aynlar. #teger, Nanfred B. "$%%&1. !"reselle#me. Sev., 2bdulla3 Frsoy. 2n!ara' 5ost 8itabevi :aynlar. /aylan, Ben,ay "$%%01. ,e)i#imP !"reselle#me ve ,evletin Neni $#levi . 2n!ara' Mmge 8itabevi. /en, :. <ur!an "$%%@1. Zlo alle#me S"recin&e Milliyet-ili% Tren&leri ve Llus0,evlet . 2n!ara' :arg :aynlar. Lilly, K3arles "$%%11. QorP Sermaye ve Avrupa ,evletlerinin Ylu#umu c223_122Td. Sev., 8udret Fmirolu. 2n!ara' Mmge 8itabevi :aynlar. Lilly, K3arles "$%%)1. Avrupab&a ,evrimler. 1`2T_122T. Sev., +zden 2r!an. Mstanbul' Diteratr :aynlar. Pallerstein, Cmmanuel "$%%@1. Mo&ern ,"nya0Sistemi. !apitalist TarMm ve 1eU N"(yMl&a Avrupa ,"nya E%onomisinin !'%enleri. 1. Kilt. Sev., Datif Boya,. Mstanbul' Ba! :aynlar. Pallerstein, Cmmanuel "$%%.1. Sil&i)imi( ,"nyanMn Sonu. Nirmi Sirinci N"(yMl $-in Sosyal Silim. Sev., Lun,ay Bir!an. 0. Basm. Mstanbul' Netis :aynlar. Peber, NaY "1..(1. SosyoloRi Na(MlarM. 6. 6. Bert3 ve K. Prig3ts Nills "Mng. yay. 3az.1. Sev., La3a Iarla. $. Bas!. Mstanbul' Mletiim :aynlar. :aren, +zgr "$%%(1. Alya(MlM /"yalar. Avrupa Z'-men SinemasM. 2n!ara' 5e 8i :aynlar.