SMLASYON DNYASINDA NGENELER ZAMANI ZERNDEN POST-MODERN BATILI BLGNN BR KRT (*)

K. Gediz Akdeniz
stanbul niversitesi Fizik Blm, Vezneciler, stanbul www.gedizakdeniz.com

ZET 1960l yllarla birlikte Batl bilginin post-modern kuram teebbsleri her yeri hzl bir ekilde sarmaktadr. Bu makalede dzensiz yaplama ve hareketlere sahip ender topluluklardan olan ingeneler zerinden bu projelerin simlasyon dnyasnda bir kritiini yapacaz. ingene topluluunun imdisi sonrasndaki yap-skm hareketlenmelerini konu alan zellikle post-modern edebiyat ve sinema denemelerinin post-modern kodlarn tartrken insani sistemlerde uygulamalar olan farkl gereklik ilkelerine sahip iki simlasyon kuram bize yardmc olacaktr.

THE CRITICS OF WESTERN KNOWLEDGE VIA GYPSY TIME IN SIMULATION WORLD

ABSTRACT

From 1960s, the post modern theory initiatives of western knowledge rapidly spread everywhere. In this paper, we are going to do a critical review of these "initiatives" (western projects) in simulation world via investigation of the gypsies, since they are a rare community with nonlinear structure and in non-linear movement. When discussing the post-modern codes of the western knowledge, specially post-modern literature and cinema works on present-future motions of deconstruction of gypsy community, we are going to benefit from two simulation theories that have interested the simulations with difference reality principles in human systems.

1. GR Holocaust, II Dnya Savann en dramatik olaylarndan biri olarak kabul edilir. Bu olay siyasi ve tarihsel arka alan karmak olsa da kendiliinden bir olu (self-organization) deildir ve modern Batl bilgi stratejileri (modernite) tarafndan gelitirilmi olan iktidar olma simlasyonlarnn atmasnn bir sonucudur (emergence). Yahudiler, toplama kamplarndaki lmlerini tm rklarnn yok edilii (Holocaust; gereklik ilkesi) olarak grm ve kendi lmlerinin arkasndan bilim-siyaset, edebiyat, sanat, sinema, televizyon gibi modern refleksler ve semptomlar (simlasyonlar) sonras vaat edilen topraklara dnmlerdir (simulakr). Fransz felsefecisi Jean Baudrillard Holocaust olayn simlasyon kuramnn ilgi alan iine giren somut bir rnek olarak grm, makale ve kitaplarnda Holocaust olayna geni bir yer vermitir. Baudrillardn bu konudaki kritiklerini ksaca zetlersek [1]; Holocaust zerine yaplan filmler ortaya kma gereinin unutuluunu ve yok oluunu estetik boyutuna ulatrmtr. Holocaustun bu dnmne son darbeyi de Steven Spielbergin Schindler'in Listesi filminin televizyonlarda gsterilmesi vurmutur. Auschwitz toplama kamplar artk gerekte deil TVde bir kara deliktir. Bu kara delik (bu filmle) tm Yahudi alamalarn yutmutur. Bu filmin TVlerde gsterilii sonras Yahudilerin vaat edilen topraklara dn bir simulakr olmutur. Ortada sulu kalmam, yok olma sreklilik kazanmtr. Evet, kristalleen Yahudilerin (kendileri) ve buharlatrlan Alman SS devleti (teki) modern btn gerei zerinden retilen alama simlasyonlar, "Schindler'in Listesi" filminin televizyon ekranlarnda kresel boyuta ulamasyla tamamlanmtr ve Yahudilerin var olmas (simlakr) simlasyon dnyasnn bir uzamsaldr artk. Bu post-modern tamamlama misyonunun simulakrna sinema dnyas da kaytsz kalmam, film 7 Oscar (1993) dlyle dllendirilmitir. Bu tamamlama sonras Bat dnyasnn modern sanatsal semptomlarnda (dzenli simlasyonlar) Alman SS devleti artk Berlin mzelerindeki fotoraflarda grlendir. leride evrilecek Munich (Steven Spielberg, 2005) gibi filmlerinin zorlamalar bile Yahudiler iin yeni hiper-gerekler (kara delikler) retmeyecektir. Bugn Filistin topraklarnda yaanlan aclar Yahudi dnyasndaki bu post-modern tamamlanmln kabulnn izofrenik modern tedirgemelerinden kaynaklanmaktadr. ingenelerin karmak olduu sylenen tarihi ise Ortaadan bu yana Holocausta benzer ac olaylarla doludur. ingeneler yalnz Alman SS Devleti hiper-gereinin Auschwitz gaz odalarnda deil (500.000 civarnda olduu tahmin ediliyor), II Dnya Sava ncesinde de Avrupada kitleler halinde eitli yntemlerle yok edilmilerdir. Klelii yaam olmalarnn yan sra Avrupa corafyasnda (zellikle Bat) sahip olduklar gebe hareket dinamiklerinin yerel kalc ve kararl yurt araylarnn ve denemelerinin sonulanmasn engelledii bir sosyolojik tartma konusu olabilir. Ayrca ingene topluluklarnn balangc ve sonu olmayan karmak (gebe) tarihlerinde saysz krallar olmutur ama bu topluluklar bir araya getiren krallklar hibir zaman olmamtr [2]. ingenelerin II Dnya Sava srasnda ayn kamplar paylatklar Yahudiler gibi alamalarn yutacak Schindler'in Listesi gibi grsel bir kara delii olumamtr. nk

Batl bilginin tarihinde [3] ingenelerin, Yahudilerin aksine Bat uygarlnn srdrlebilirliinde modern bir gereklik ilkesi (katks) mevcut olmad iddias vardr [2]. Baudrillardn, makalelerinde ve kitaplarnda ingenelere deinmemesinin nemli bir nedeninin de Batl bilginin bilim ve sanat projelerine (modernite) olan inanc olabilir. Modernitenin bu nyargl(normalletirme) amaz, ingenelerin dost ve yardm sever figrlerinin sergilendii birka belgesel yapm dnda, ingeneler zerine yazlm modern romanlarda ve filmlerde (zellikle romanlardan uyarlanan) Batl (uygar) gzkme markl ile pervazszca ortaya serilir. Bu sorumsuzca projelendirilmi yaptlarda ingenelerin brakn ektikleri aclarn konu edilmesini, basmakalp ingene zellikleri sergilenmekte, ingene halknn yaam ve i dnyas hakknda bilgi verilmekten bile ekinilmektedir. Bu modern sanatsal almalarda modernitenin ingenelere ykledii sanal gerekliinin st, yaratc dnyalarnn atalar olduklarn gururla syledikleri Yunan mitolojisi felsefesiyle rtlmeye alld ortadadr. Bu eserlerinin ounda dzeni, gzeli, ahlak (kozmos) temsil eden Batl kahramanlar, karmakl, ifacl, bycl, falcl temsil eden ingenelerle kar karyadr. 2. MODERN BATILI BLG VE NGENELER 1719 yzyllarda Batl bilginin reformistleri olan modernistler [3] kendilerini aydnlanmann (kozmos, akln yceltilmesi ve Bat uygarl) yaratclar, aykrln temsilcileri olan ingeneleri ise modern dnce yntemlerinin potansiyel dman (dzensizliin temsilcileri, aydnlanmann eytanlar, Trk ajanlar) ilan etmilerdir. Yurtlama olarak kararl Avrupallarn (Bat) ve gebe olarak kararsz ingenelerin tercih edildii aydnlanma yllarnn bu duyurusunun gereini yerine getirmekle ykml modern bilim, edebiyat ve sanat projeleri, oryantalizm simlasyonlarndan [4] farkl olarak ingene toplumunun dank gebe kavimler olarak, hayvanlaryla birlikte yaamlarn srdrmesi gibi sanal gereklie bal simlasyonlaryla donanmlardr. rnein, modernite projelerinin olmazsa olmaz n paradigmalarndan olan Yunan mitolojisinin kaostan ve kozmosa dnm gelenei, Virgina Woolfun edebiyat dnyasnn en uzun iiri olarak bilinen, ngilterenin 400 yllk sral toplumsal dnmlerinin anlatld Orlando (1928) eserinde de vardr [5]. Orlando, yaamnn ortalarnda stanbulda kadna dnmesi sonras zgrl seerek Bursada ksa bir sre ingenelerle birlikte dzensiz yaar. Ancak Orlando Batl dzenin (Kozmos) sembol olan ngiliz Bahesi zlemine dayanamaz ve ngiltereye yeni kimliiyle geri dner. Bu dnm sonras (kaostan kozmosa) ngiliz Bahesi onun iin gemite kalm bir dzendir, kadn olarak bu dzene bir trl uyum salayamaz. Orlandonun arad bu dzen (kozmosa dn), yllar sonra Batl bilginin feminist dzeni olarak kurulacaktr. Yazl aydnlanma grntlerinden olan Prosper Mrimenin Carmen (1845)i ve Victor Hugonun Esmeralda (1831)snda olduu gibi, ingene kadn karakterleri genellikle ok alml, tensel ekici, duygusal ve her zaman cinsel maceralara (erotik) ak olarak tasvir edilmektedir [6]. ingene kadnlarn bu tensel gc mant ve dzeni (kozmos) yok eder. Esmeralda ilerinde rahip bile olan etrafndaki erkeklerin akln bandan alr, onlarn deli olacak kadar samalamalarna neden olmu ve aydnlanmann tu kaka dedii kaos olumutur. Carmenin sevgilisi ise askerlik gibi hele o yllarda dzeni temsil eden yapy terk eder ve Boa greisine kaan Carmeni ldrr. Modernitenin (kozmos) gazabna uram olan Carmen ve Esmeralda, birka kez evrilen filmleriyle, dizileriyle, sahne gsterileriyle televizyonlarda geni bir global izleyici kitlesine ulam olsalar bile hibir zaman "Schindler'in Listesi" filminin benzer ingenelerin var olma simlakrn verebilecek bir

alama simlasyonuna ulamamtr. nk bu dorusal simlasyonlarn gereklii aydnlanmann grntlerinden biridir. Ayrca bedensel iktidar ve sava gebe olma gibi gerei olmayan ingenelerin televizyon ekranlarndaki bu ve benzer modernite grnmleri, ingenelerin var olma simlakrlarnn stn rten simlasyonlarn dorusallamasna neden olmutur. ingenelerin kendini evinde gibi hissettii lkelerden biri olarak sunulan Trkiyenin, Batda olann tanmas olmaktan teye geememi devlet destekli edebiyat ve sanatta modernleme abalarnda da bu modernite grnmnn farkl olmas beklenemez. rnein, ingeneler zerine evrilmi Yeil am (stanbul) filmlerinden biri olan Ateli ingene (Metin Erksan, 1969) filmini ele alalm. Kadn kahramannn sonu her ne kadar trajedik deilse de film Batdaki benzerleri gibi ingeneler ocuk karr eksenlidir. Bu sanal gerekliin oluturduu dorusal simlasyon, ingenelerin Trkiyede yurt edinmelerini kaybettiren simlakrlardan biri olmutur. Filmin ba kadn kahramannn (Trkan oray) gerekte ingene asll olup olmadnn gnlerce tartld bir simlasyon bozulmas ortaya kmtr. Sanayi toplumu sonras tarihten rnek vermek istersek: rnein Yaar abuklu, Postmodern Toplumdan Kesitler kitabnda [7] anlatt gibi; ngilterede 1970li ve 1980 li yllarda ortaya kan New Age Gezginleri, Yeni Gezginler, Hippi Gezginleri Neo Liber al Thatcher ynetiminden polisiye iddet grrlerken, kamplar polis zoruyla datlrken, konvoylarndaki araba saylarna snrlamalar getirilirken, bu davranlar iin ingeneler grece meru bir konuma sahip grlmtr. abuklu kitabnda Kevin Hetheringtona [8] gnderme yaparak unlar yazyor: Yeni Gezginler daha yksek bir hareketlilie sahip olduklarndan ve farkl grndkleri iin ingenelerden daha korkutucu olarak alglanmaktadrlar, bu nedenle krsal kesimin romantikletirilmi corafyasnda yeni gezginlere yer yoktur. Sa yaklamlara gre Roman ingeneler ingene kltrnn iinde domulard, mphem olmayan, belirli bir etnik kimlie sahiplerdi ve bu adan rk ayrmclna kar hak talepleri meruuydu. New Age gezginleri ise kendi yaam tarzlarn kendileri semilerdi ve bu nedenle haklar yoktu. Gezginler yerleik, alt orta snf bir gemiten gelmilerdi ve isterlerse tekrar geldikleri yere dnebilirlerdi. Sa dnce asndan Yeni Gezginler ingenelerden farkl olarak kodlanamayan, bir kimlik iinde sabitlenemeyen tekiyi temsil etmekteydi. Ve kapitalist sistem bu yeni hareketlenme koduna hazrlkl deildi.

3. POSTMODERN BATILI BLG TEORSNDE NGENELER ingenlerin, modernitenin bilim projeleri zerinden eitli modern snflandrlmalar yaplmtr, yaplmaktadr. rnein, sosyolojik ve antropolojik aratrmalarla ingenelerin toplumsal yaplar, yaamlar ve beklentileri zerine saptamalarda bulunulmutur, bulunulmaktadr. ok yaknda yaynlanan bir kitapta ise ingenelerin tarih boyunca siyasiantropolojik geliimi sava insanlardan (gacolar) ayrl ve gcebe zanaatkarlklar paradigmasyla incelenmitir [2]. Ancak son yllarda modern dncenin ingeneler zerine koyduu dorusal koullarda yapskmler olduu da grlmektedir. Doa sistemleri iin olduu kadar, insani sistemlerin davranlar zerine de karmaklk ve kaos kuramlar diliyle konuanlarn says nemli bir ekilde artmakta ve bunlarn metaforlaryla gelitirilen kritik kuramlaryla bu bozulmalar anlalmaya allmaktadr [9]. Ayrca son yllarda simlasyon kuramlaryla, felsefi ve edebi sylemlerde kaybolmadan tarihin ilerleme kalplarn, sosyal ve politik bilimlerin dzen ifrelerini kran, modernitenin beslendii aydnlanma

paradigmalarnn yapskme uradn gsteren model nerileri arka arkaya gelmektedir. Bazlarnn postmodern olarak niteledii bu gelimeler, modernitenin ingenelerin karmak dnyann hareket eden doal bir gerei olduklarn gizlemesini zorlatrmaktadr. nk ingene topluluklar, zellikle Avrupadaki fraktal dalmlaryla kaos kuramyla kritik edilebilecek ve dzensiz duyarl durularyla kendiliinden organize olabilecek karmak yap (topluluk) zeliklerine sahip ender insani sistemlerden biridir. ncelendiinde, ingene topluluklarnn, karmak yapnn (karmaklk zerine alan bilim insanlarnn nemli bir ksmnn zerinde anlat) en belirgin zelliklerini ilerinde barndrdklar grlr: ingene topluluuna ait bir etkileme eleman olabilmek ancak topluluk iinde var olmakla mmkn olur. Srekli deiim ve farkllk gsteren bu otonom zelliin ak snrlar sanayi devrimi sonras daha da belirlenmitir ve simlasyon dnyasnda ingene toplumunun karmak davranlar, topik, indirgemeci ve modern yaam yntem araylarna karlk vererek dzen ve dzensizlik arasnda hareket eder. ingene toplumunun i dinamikleri (zanaat ve gebelik gibi) yapnn dndaki dinamiklerle ancak uzun mesafeli etkilemeye girer. Kendi aralarndaki bilgi al verii, rnein zanaat retileri gibi zeldir. ingeneler Bat bilgi kuramlarnn srdrlebilir modern iktidar beklentilerine aykr duran bir zgrle sahiptir. Snrsz dolamak, maddiyattan uzak durma, tam gn almama gibi kararsz dinamiklerle yaarlar. Deerleri, modern dnyann beklentileri ve dzeni, yerel iktidarlarn koyduu geleneksel ve ahlaki deerlerin dnda kendiliinde oluur. Bat uygarl jeolojisi ile farkl tekiletirilmi olmalaryla ortaya kan kimlikleri, ingene topluluklar arasndaki karmak kltrel farkll oluturur. Bu ksa mesafeli youn ve zel etkilemeye karn uzun mesafeli global bilgilerden etkilenmezler. ingeneler toplumunun karmak yapsnn yukarda sraladmz temel belirgin zelliklerini Rus yazar ve airi Aleksandr Sergeyevi Pukin ingeneler veya Bakr Atl iirindeki (1824) ingene olmad iin ingeneler arasnda yaamay bir trl beceremeyen Alekonun azndan dinleyelim [10]. Aleko Acnmak niye? Sen hi bildin mi, Gn oldu sen hi dledin mi Bunaltc kentlerin boyunduruunu! Orada surlarn yn iinde insanlar, Sabahn tazeliini soluyamyorlar, Duyamyorlar imenlerin bahar kokusunu, Dnceyi kovalyor, utan duyuyorlar sevgiden, Alp satyorlar kendi zgrlklerini, Putlarn boyun bkyorlar nnde Ve para diliyorlar zincirlerle bir. Nedir vazgetiim? Heyecan aldatlarn, Pein kanlarn kr yargs, Kovalay ldrm ynlarn Ya da muhteem bir yzkaras.

4. DZENSZ DUYARLI NSAN DAVRANILARI (DDD) SMLASYON KURAMI VE NGENELER ingene toplumu yukarda zetlenen zelliklerinden dolay kaos kuram fenomeninden beslenen post-modern dncenin hareketini karlayan kendiliinden bir doal temsilcidir. Bu nedenle iinde dzen barndrmayan ingenelerin kaotik (determinist olmayan) gereiyle oluan, bugnn iletiim teknolojisinde ve bilgi aknda daha da dzensizleen duyarl ingene simlasyonlar, ingeneler, doada kabileler halinde (kavimler) dank olarak, hayvanlaryla birlikte yaayan gebe topluluktur gibi modernite stratejilerini ve ingeneler yaam tarzlarndan kaynaklanan nefret ve n yarglarla yaadklar lkelere gre farkl yalnzlatrldlar gibi akademik projeleri [2] kendiliinden yapskme uratmtr. Son yllarda insan davranlarn ve karmak insani sistemleri kritik etmek iin gelitirdiim altm DDD simlasyon kuram, [11] insanda ve insani sistemlerde dzensiz duyarl simlasyonlarn yok saylmasna kar duran bir kuramdr. Kuram dzensiz duyarl simlasyonlarn gereklik ilkesi olarak da karmak insann ve insani sistemlerin dzensiz evresine karlk vererek yaayan modern arkas (yazlm gemii) ngrlmeyen kaotik yazglarn (kaotik farkndalk) kabul eder. Kaotik farkndalk gereinin simlasyonlar Baudrillradc (dorusal) simlasyonlarn yapsnda olmadklarndan, ortaya kan ey (emergence) simlakr zellii tamaz [12]. Bunlar (Zuhur [13]), simlakrlar gibi modern arka alanl bir gerein stn rterek modernitenin srdrlebilir yaptrmlarna ve Bat uygarlnn ilerleme beklentilerine katkda bulunma endiesiyle ortaya kmazlar. DDD simlasyon kuram genel bir deyile Baudrillardc simlasyonlarn arkasndaki dzensiz duyarl simlasyonlar inceleme ve bu simlasyonlardan oluan zuhurlar kefetme peindedir. Ayrca DDD simlasyon kuram Baudrillardn simlasyon kuramnn koyduu modernitenin modern dnyann ilerlemesinde karmakln hi bir katks olamayaca kabul yerine, karmakln dnm ve deiim iin gerekli olduu dncesini koyar. nk dzensiz duyarl simlasyonlarn gereklik ilkesi olan kaotik farkndalk, srdrlebilirlik ve dzenden yana olan brakn modern dncenin eitlik, adalet kavramlarn post-modern anarist topya sylemlerindeki zgrlk kavramna bile duyarszdr. ingene toplumu simlasyonlarn yukarda ksaca tanttmz DDD simlasyon kuramyla incelediimizde, ingenelerin gereklik ilkesinin ucu zamansal ve uzamsal olarak ak olan kendi ilerinde rettikleri karmaklk olduunu ve imdisinin kendiliinden deiime uramasndan gerekliklerinin modern bir tanmnn mmkn olmadn anlarz. Yani kurama gre ingene topluluklarnn bilin ve yaam dngs (yazg) kaotik bir zellilk gsterir. Kaotik bu yazg, evresiyle ve modern yaplarla karlk vererek yersizyurtsuzlam grntsnde yaar (kaotik farkndalk). ingeneleri zgr klan, onlara hayaller kurduran, onlar Bat bilgi kuramlarnn srdrlebilir iktidar beklentilerine aykr durdurtan, onlar nereye isterlerse oraya gtren, onlar maddiyattan uzak tutan, Modern dnyann beklentileri aksine onlara dayatlan sorumluluklara, dzene, geleneksel ve ahlaki deerlere uymaktan kandran zgrle sahip klan ey, kendi aralarndaki karmak kltrel farkll onlarn ngrlmeyen bu kaotik farkndalklarndan beslenen dzensiz simlasyonlardr. Yahudi toplumu ve ingene toplumu farkll Baudrillard ve DDD simlasyon kuramlar arasndaki farkll anlamamz kolaylatran en somut rnekler arasndadr. ingenelerin sahip olduu DDD simlasyonlar dzensiz duyarl yaplaryla, Baudrillard

simlasyonlarnn aksine, imdisinin gemii modern paradigmalarla yapsallam ve modern bir iktidar olmay (nc) hedeflemi olan dzenli Yahudi alama simlasyonlarndan farkl davran gsterir. Baudrillard, gemii Bat uygarl tarafndan ak braklm ingeneler iin modern bilgi kuramlar ile saptanm bir gereklik ilkesi olmadn dnerek, ingene toplumu davranlarn, kuramnn geerlilik alan iersinde kabul etmemi olabilir. DDD simlasyon kuramna gre Baudrillard bu grnde hakldr, nk ingeneler yaama duyarl bal bu dzensiz simlasyonlarnn imdisi kendiliinden deiime uradndan Holocaust gibi simulakrlarla var olmalar anlamszdr. Bugnn simlasyon dnyasnda sava-yerleik olmayan ingeneler iin her yer vaat edilen toprakdr ve post-modern toplumda onlar iin her ey, mlkiyet ilikisi ierisinde olmadan btnletikleri ie gre (alternatif tptan zanaata kadar) her hangi bir mekanda kendiliinden kurulmaktadr (zuhur). 5. KARA KED AK KED Simlasyonlar dnyasnda Batl bilginin ingeneler hakkndaki n yarglar kendiliinden yap skme uramaktadr. rnein modern iktidarn duyarsz bilincini var etmek iin didinen Alman felsefeci Martin Heideggerin var oluu fenomeni [14] ingenelerde bir hiper geree dnerek kaybolmaktadr. Ancak kendilerine postmodernist denilen Batl bilgi kuramclar -nasl post-modernist iseler?- bir yandan modernitenin tm projelerini terk eder gzkrken, dier yandan yapskmleri ve kendiliinden post-modern oluumlar bile kendi balarna buyruk brakmaya niyetli gzkmyorlar [15]. rnein yapskm almalar: Evet saptamalar dorudur, modern yaplar belirli ayrmlar ve deerlendirmeler zerine kurulmulardr ve bugnn post-modern dnyasnda bunlar bir bir kendiliinden zmleniyorlardr ve hiyerarik ilikileri yapskme uruyordur [15,16]. Peki, bu yaplar yeniden ina etme ve deerlendirme yetkisi kimde olacaktr? Bu konuda kendi kendilerini yetkili gren postmodernistler var. rnein felsefeci Gilles Deleuze ve psikanalist Felix Guattari bir araya gelmiler, ierii Batl bilgi gereinden ayrmayan, determinist yapskm demekten ekinmeyeceimiz nerileriyle dolu sayfalarca ortak almalar yapmlar ve bunlar 1972 ylnda yaynlanan LAnti-Oedipe kitabnda toplamlardr [17]. Bu kitaptaki yapskm kontrol nerilerinden biri Arzu felsefesi ad altnda sunduklar mekanlama kuramdr [16, 17]. Bu kuramlarna dayanarak; yersizyurtsuzlama ve gebelik kendi balarna amalar olduu srece kapitalist ilemlerden farkllama anslarnn artacan sylyorlar. rnek olarak da ingene topluluklarn veriyorlar. Onlara gre ingeneler gerekte yersizyurtsuzlam gebeler deillerdir ve gebe mekann dnda kalan ve yapt ile mekanla btnleen zanaat gruplardr. DDD simlasyon kuramna gre bu yaklamlar bir post-modern yapskm kontrol snflandrlmasdr. Ancak, bu snflandrmayla ingenelerin tasfiyesi mmkn olmayacaktr. nk yukarda akladmz gibi ingenelerin doal yapsnda olan hareket iinde (gebe) mevcut yersizyurtsuzlam grntsndeki yazglarnn (kaotik farkndalk) zuhurlar ingenelerin karmak farkllklarn liberal sisteme kar durarak besleyecektir. ingenelerle ilgili yap-skm kontrol ve onlar ynlendirme abalarna sinema dnyasnda da rastlanmaktadr. rnein Emir Kustricann ingeneleri konu alan filmleri; Kustrica, beyazperdedeki yeni gerekilik grntsnn arkasn (simlasyonunu) arayan talyan ynetmen Federico Fellininin olduu kadar postmodern gelimelerin de takipisidir. Souk Sava sonrasnn etkin dorusal simlasyonlaryla (normalletirme), Srp kkenli olduunu syleyerek 2005 ylnda kendini Mslmanlktan Ortodokslua dntren Kustrica [18], ingeneler Zaman (1989), Yeralt (1995), Kara Kedi Ak Kedi (1998) filmlerinde ise postmodern sevdalsdr ve bu filmlerini yaparken de postmodern toplumda ingene alama simlasyonlarnn bir kara delie dnemeyeceinin farkndadr. Kustrica bu filmlerinin

seyrini ingenelerin kaotik farkndalk gereinin simlasyonlarna brakm gzkse de, DDD simlasyon kuramna gre Kustrica bu filmlerin simlasyonlarndan gebe ingene dnyasnn kltrel zenginliini yurtlatrarak Yugoslavyann orafi yap-skmn kontrol etmelerini beklemektedir. Bosnadaki 300 yllk Osmanl kltrnn kendisinde yok sayan Kustrica, rnein ingeneler Zaman filminde her Balkanl gibi Balkanl kltrnn gereinde dzensiz ingene yaam dinamiklerinin (kaotik farkndalk) yok kabul edilemeyecek etkilerinin var olduunu gsterme abasndadr. Yer Alt filminde Dimitrov-Tito Balkanl ikilisinin gelitirdii Marksist topyann Balkan kltrne sahiplenmesinin ingenelerin yersizyurtsuzlamasyla rtlmesi vardr. Kara Kedi, Ak Kedi filminde ise Kustrica, Balkan farkllklarnn bir kaos kontrol ile yeniden btnlemesi postmodern topyasnn eksenini biraz kaydrmtr [19]. Kara Kedi, Ak Kedi filminin Happy Endi "Schindler'in Listesi" filminin Happy Endi aksine bir kapanma (kararlla gidi) deil almadr. nk ingenelerin tasfiye edilmek istenmelerinde modernitenin bilgi kuramlarnca sylenmi bir gereklik ilkesi ortada yoktur. Ancak bu alma bir kaos kontrol altnda olmaldr. Srp iktidar (Kara Kedi, Ak Kedi filmindeki evlendirme memuru) durumu gzlemlemi ve ingene dzensiz simlasyonunun kontrolln karmaklna brakmtr. Kara Kedi, Ak Kedi gibi evlenen iki ift ingene vardr. Gidenler ve kalanlar. Giden ingene iftinin araylar bilinmeyen dnyalara dorudur. Kalan ingene ift ise emanetidir, bu kaotik srete postmodern dnyann Slav iktidar iin Balkan kltrn yaatacaklardr 6. SONULAR Batl bilginin en zor gnlerini geirdiini ve inanlmln hzl bir ekilde yitirdiinin farknda olan modernite, iletiim teknolojileriyle yaratt simlasyon dnyasnda da iktidarn koruyacak yeni projeler peindedir. Bu makalede bu postmodern projeleri iki simlasyon kuramna danarak, dzensiz insani sistemlerin en nemli rneklerinden olan ingene topluluklarn ele alarak kritik etmeye altk. DDD simlasyon kuramyla, bu somut rnek zerinden kendilerine postmodernist denilen Batl bilgi kuramclarnn panik atak endieleriyle nasl yapskm kontrol teorileri araylar iinde olduklarn ortaya koymaya altk. Bu kontrol araylarnn en srarclarndan olduklar iin Batl postmodernist Deleuze ve Guattarinin kuramn gzden geirdik. Onlarn Batl bilgi geleneinden kopmayarak erk yerine nerdikleri arzu ontolojisinin mekanlatrma kuramnn, yaplan ile (zanaat) iin yapld mekan farklln kaotik btnletiren bir yapskm kontrol kuram peinde olduklar tartmasn balatmak istedik. Modernite strateji gerei Batl bilgiyle beslenmi edebiyat-sanat projelerinde, oryantalizm rneinde olduu gibi gerei kaybettiren zeri aklar, kskanlklar ve ihanetlerle rtlm dorusal simlasyonlar (normalletirme) retmitir. Bu projeler, Batl bilginin dayandrld Yunan mitolojisindeki kaostan kozmosa felsefe [12, 20] geleneiyle (modern mitoloji) yzlerce yl srdrlmtr. Batl postmodernite projeleri de ayn yoldadr. Bir yandan simlasyonlarnn simulakrlaryla indirgemeci dncenin ve pozitivistmin despotluunun mkemmelliini ortaya koyarken, bir yandan da yapbozum kontrol kuramlaryla Bat uygarl dndaki bazlarn tekisi olarak, bazlarn da bir ltfmu gibi aynalar olarak kullanmay srdrmektedirler. Ayrca bu metin bize simlasyon dnyasnda ingenelerin imdinin sonrasnda farkl iki yollar olduunu gstermitir: lki Baudrillardn simlasyon kuramna gre; ingenelerin kendilerine Bat uygarlk tarihinden uygun alm ve modernitenin bilgi kuramlar ile onanm bir gereklik ilkesi bularak, yurtlam kltr taycs olarak tasfiyelerinin yerini alacak uzay-zamanda bir yok olma ortaya koymalar gerekmektedir. Ancak bu gereklik ilkesi

zerine vaat edilen topraklara (simulakra) postmodern yapbozum kontrolyle ulaabilirler. Bu kontrol ayn zamanda Deleuze ve Guattarinin yersizyurtsuzlama ve gebelik kendi balarna amalar olduu srece (ingenelerin) kapitalist ilemlerden farkllama anslar artar beklentisinin bir simulakrdan teye gidemeyeceini de teyit eder. Bu farkl bedensel var olma arzusunun Kapitalist toplumda var olma karl ise postmodern gezginci gacolarn, [2] arasna katlarak kaybolmalar olacaktr. Bir postmodern topya rnei olan Kustrica filmlerinde olduu gibi, Yugoslavyay Balkanlarda yaayan gebe ingenelerin sosyokltrel yaplar yeniden birleecektir ancak bu kaotik birleme sonras ingenelerin Tuna ve Sava nehirlerinin kysndaki yurtsuzlam kamplar olmayacaktr. DDD simlasyon kurammza gre ise ingeneler gereklik ilkelerinin Batl modern bilgi teorilerine olduu gibi Batl post-modern bilgi teorileri projelerine de duyarsz bir ekilde karlk vererek karmak yaamlarn srdreceklerdir. Bu aray onlar her yerin vaat edilen topraklar olduuna ve zgr devinmeleriyle iktidarsz var olmann yoluna kartacaktr. Gelecekteki postmodern Batl bilginin yapskm kontrol teorileri projelerinden uzak durmalar yan sra kendileri iin oluan modernite yapbozumunu artrmalar gerekecektir. Bu yola k ayn zamanda deiimin ve dnmn, yani insan olmann evriminin kendisidir. Determinist yapskm dnda kalabilmek onlar sava gebe olmakszn yaptklar ilerle karmak btnleen, her yerin vaat edilen topraklar olduuna ve yaamlarnn i zenginlikleriyle devlete dnmeden var olmann yoluna kartacaktr. DDD simlasyon kuram, rnein, Kustricann filmlerinin simlasyonlarnn sonras Avrupal Yugoslavyay (Srplar) kurtaracak postmodern topik beklentinin (simlakr) aksine ingenelerin Balkan kltrn Kozmosun azgn tiranlarnn (Batl bilgi) azndan kurtarmaya alan post-modern bir mitolojinin kahramanlar (zuhur) olarak yaamlarn srdreceklerini sylemektedir. Bu metin bir kuramsal kritik denemedir. Metnin deerlendirilmesini ise ingene dnrlere brakyoruz. Bu deneme ingenelerin kendilerini dnmelerinde bir nebze tuz kadar eitlilik verirse bu metni kaleme alan iin ne mutlu. Teekkr: Prof. Dr. smail Cokuna ve www.cingeneyiz.org sitesi editrlerinden Muzaffer Erola deerli katklarndan dolay teekkrlerimi sunarm.

KAYNAKLAR [1] Baudrillard Jean; Simulacred et Simulation; Galilee, 1981 - Simlakrlar ve Simlasyon, Dou Bat Yaynlar, 2003) ve La Transparence du mal; (Galilee, 1990 - Ktln effafl, Ayrnt Yaynlar, 2004) [2] ingeneler hakknda geni bilgi ve kaynaklar iin baknz: Aksu Mustafa; Trkiyede ingene Olmak, Kesit Yaynevi (2006) ve Mezarcolu Ali; ingenelerin Kitab, Cinius Yaynlar (2010).

[3] Tuna Korkut; Batl Bilginin Eletirisi zerine, Da Yaynclk (2004); Mardin erif; Trk Modernlemesi, letiim Yaynlar (2002); Akdeniz K. Gediz; Kreselleme-Bilgi ve Eitim ve Trkiye, www.gedizakdeniz.com (1999). [4] Said Edward; arkiyatlk; Batnn ark Anlaylar, Metis Yaynlar (1995). [5] Woolf Virginia; Orlando, letiim Yaynlar, ev. Seniha Akar (2000). [6] Besler Nathalie; Bat Avrupa Edebiyatnda ingeneler, Bir ingene Yolculuu, s. 92 101,Yayna Hazrlayanlar: Hasan Suver, Baak Kara ve Aslnur Kara, Fatih Belediyesi yayn, stanbul (2009). [7] abuklu Yaar; Postmodern Toplumdan Kesitler Paloma Yaynevi (2010). [8] Hetherington Kevin; New age Travellers: Vanloads of Uproarious Continuum International Publishing Group (2000). [9] Kaos kuramna yabanc olanlar iin Trke kaynak: Gleick James; Kaos, TBTAK Yaynlar (1987); Ruelle David; Rastlant ve Kaos TBTAK Yaynlar (1990) ve Waldrop, M.Mitchell;Complexity: The Emerging Science at the Edge of Order and Chaos, Simon&Schuster (1992); [10] Pukin Aleksandr Sergeyevi; http://www.kucukisler.com/2009/04/21/cingeneler-1/ ingeneler ev.

[11] Akdeniz K. Gediz; Post-Fiziki Manifestosu, stanbul Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Dergisi, 3, Say 15 (2007), The Post-Physicist in Harran; paper presented in 8th International Conference of the Utopian Studies Society, July 12-14th 2007, Plymouth University, UK., Simlasyon Dnyasnda Felsefi Dncenin Karmak Yazgs ve Nietzschenin Yaam Felsefesi zerine Bir Deneme, Cogito, Kaos ve Karmaklk: Dzenli Dzensizlik, Say 62 Bahar 2010. [12] Akdeniz K. Gediz; Karmakln Gizemi, www.gedizakdeniz.com (2005), Baudrillardn Simlasyon Kuramnn Karmaklk Eletirisi, www.gedizakdeniz.com (2005). [13] Gnl Tayfun; Gediz Akdeniz ile Sylei: Dzenden Kaosa ZUHUR, Kaos Yaynlar (2008). [14] Safranski Rdiger; Heidegger-Bir Alman stat, Kabalc Yaynlar (2007). [15] Kaynaklar iin baknz: Anderson Perry; (The Origins of Postmodernity,1998), Postmodernitenin Kkenleri, letiim Yaynlar (2002), abuklu Yaar: Bedenin Farkl Halleri, Kanat Yaynlar (2006); Anderson Perry; Postmodernitenin Kkenleri, letiim Yaynlar (2002). [16] Sarup Madan; Post-yapsalclk ve Postmodernizm, Bilim ve Sanat Yaynlar (1997). Goodchild Philip; Deleuze Gilles and Guattari Felix Arzu Politikasna Giri Ayrnt Yaynlar (2005).

[17] Deleuze Gilles and Guattari Felix; Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia, University of Minnesota Press (1977); [18] Kusturica Emir; (2005-03-04). "An interview for Guardian". Film.guardian.co.uk. http://film.guardian.co.uk/interview/interviewpages/0,6737,1429569,00.html. Retrieved 201004-02. (wikipedia.org) [19] Akdeniz K. Gediz; Ak Kedi Kara Kedi, www.cingeneyiz.org/yazarlar.htm (2007). [20] Akdeniz K. Gediz; An Experimental Post-Utopia: "Terraneous Cephalus Net" Paper presented in 10. International Conference of the Utopian Studies Society, 2009, Porto University, Portugal, (2009), Ural afak; Kozmosdan Kaosa http://www.safakural.com/makaleler/kozmozdan-kaosa (2002), Safran Bar; Kaos ve Mitoloji, http://garipcekici.blogspot.com (2009-2010)

(*) stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Dergisi, 3,22., 2011/1, s. 503-517 (2011) de
yaynlanmtr.