ALAIMLAR

Alam:ki veya birka maddenin muhtelif oranlarda beraberce eritilerek meydana getirilen karma alam denir. Alamda cva bulunursa malgama adn alr. Cva yalnz demir ve platin madenleriyle malgama yapmaz. Madenlerin eitli zellikleri vardr. !az madenler yumuak yalnz bana kullanlamazlar. Altn ve g"m" gibi. !az madenler ise d k"me elverili de#ildirler. !akr gibi$ bazlar kolayca anabilirler. !azlar dayankl veya dayankszdrlar. !azlar y"ksek ve bazlar da alak scaklkta ergirler. te madenlerin g sterdikleri bu eitli zelliklerden t"r" teknikte laykyla faydalanmak iin ve daha elverili olmalarn temin amacyla alamlar yapld. Mesela bakr d k"me elverili olmad#ndan bakr kalayla birlikte eriterek tun ve inko ile eriterek pirin alamlar yapld. Alamlar% kendisini meydana getiren madenlerin erime noktalarndan daha aa# derecede eridikleri iin teknikte kullanlmaya elverilidirler.

Alamlarn Elde Edilmesi

Alamlar: !irden fazla eitli maden paralar eritilmek suretiyle elde edilir. Madenlerin oksitlenmelerine engel olmak iin k m"r tozu ile rt"l"r ve toprak bir pota ierisinde eritilir. &#er madenlerden biri uucu ise di#er maden erimekte iken di#eri ile kartrlr. 'madan meydana gelecek eksikli#i tamamlamak iin biraz fazla miktar maden konur. (ok miktarda alam elde etmek iin reverber frnlarnda ergitilerek yaplr

Alamlarn zellikleri
Alamlar$ yo#un olup maden parlakl#nda$ s ve elektri#i iletirler. !azlar beyazdr. )akat bakr ve altn gibi renkli madenler yeteri miktarda bulunursa alamlar renklidir. *enel olarak alamlar$ kendini tekil eden maddelerden daha sert$ fakat daha az levha haline gelebilir ve dayankldrlar. (ok fazla levha ve yaprak haline gelebilen altn$ antimon veya kurun ile kartrld# zaman sert ve krlabilir. !akrda$ kalayla birleti#i zaman levha haline gelebilme zeli#ini kaybeder. Alamlarda her iki metal$ hem kat hem de sv halinde birbiri ierisinde

ergimitir.

+,+

Metaller birbiri ierisinde erimezler. !u takdirde alelade bir karm meydana

gelmitir. !u alam mikroskop altnda iki eit kristal g sterir. -urun+Antimon alam gibi. Alam kristali$ her iki atom saylar orannda ihtiva eder. .odyum malgamas$ !akr+(inko alam$ Al"minyum+!akr alam$ /emir+ -arbon alam gibi. )akat bu ekildeki alamlar teknik bakmdan kullanlmaya elverili de#ildir. ("nk" bunlar ok krlcdr. Alamlar genellikle kendilerini meydana getiren metallerden daha az aktiftirler. 0rne#in$ sodyum malgamas suyu daha yava ayrtrr. 1albuki sodyum suya ok kuvvetli etki yapar. Alamlar: 2aplarna giren az eriyebilen madenlerden daha fazla ve daha kolaylkla eriyebilir. !ir ksm bu madenlerden en ziyade eriyebilen madenin erime derecesinden daha aa# bir derecede erir. Mesele kurun 334 5C$ bizmut 6785C$ kalay 6695C eridi#i halde !i9$ :b4$ .n3 ksmlardan ibaret olan alam ;8$4 5C de erir. </arcet= darse alam. !akr ve kalay alam zamanla dayankll#n kaybeder. !akr birok alamlarn yapsna girer. -ymetli madenlerden g"m" ve altna sertlik verir. :arlaklk ve renklerini bozmadan$ inceliklerini korur.

Kimyasal zellikleri
'abilen bir madeni bulunan alamlar s analiz eder. !undan altn ve g"m" elde etmekte faydalanlr.Altn veya g"m" tozu nce cva ile kartrlr.*"deriden s"z"lerek cvann fazlas karlr ve sonra alam stlarak uabilen madde ayrt edilir. Alamlar$ alamlar tekil eden maddelerden daha az oksitlenebilen ve asitlerden daha az etkilenebilen karmlardr. *enel olarak oksi>en$ alamlar "zerine etki eder. !u halde madenden biri bir asit oksidi$ di#eri$ bir baz oksidi yapar. te bunun iindir ki kalay ve kurun$ antimon ve potasyumdan ibaret alamlar alevle yanar. !az madenler kimyaca birlemiler ve birtakm alamlar yapmlardr. Mesela% <.odyum cva malgamas=$<!akr inko=$<Al"minyum bakr=$</emir karbon= bileikleridir.)akat bu alamlarn teknikte kullanlmalar elverili de#ildir. (abuk krlabilirler. !u alamlar belirli oranlar kanununa g re teekk"l etmilerdir. Alamlarn mikroskopla incelenmelerine gelince% bir alamn parlak y"zeyi "st"ne asitler veya baz kimyasal ayralar d k"l"rse alamda muhtelif renkler
+6+

g r"l"r. &tkimeler birbirinden farkldr. Madenin cinsine g re eitli irili ufakl ukurlar meydana gelir eski ekliyle karlatrlr. Mikroskopta incelenir ve foto#raf alnr.

nemli Alamlar Bulunan Elementler

Bakr (Cu)
!akr$ nemli alamlarn o#unun bileimine girer. /e#erli madenlerle kararak $ onlara$ renk ve parlaklklarn bozmakszn sertlik ve ince ksmlarn bile koruma zelli#i verir. Bronzlar ( un!lar)% !akr$ kalay ile ok nemli olan tunlar tekil eder. ?oplarn tuncu dayankllk bakmndan nemlidir. (anlarn tuncu$ top tuncuna g re kalayn daha ok oranda bulundu#u tuntur. !u tun krlabilir$ fakat ok tnlar. !akr al"minyum ile ok sert bir tun meydana getirir. .ilisli ve fosforlu tunlar da vardr. !akr$ inko ile pirinci oluturur. (inko ve nikel ile de mayekor <taklit g"m""= yapar.

"inko (#n)
(inko$ daima alamlar halinde kullanlr. &n nemli alamlar pirin$ bronz ve beyaz metaldir. $irin!% inko ve bakr alam olup$ alamda bu iki metalin oranlar ok de#iiktir. )akat en ok kullanlan tipinde bakr @75$ inko @85 orannda bulunur. Bronz% !akr ve kalay alam olup$ bir miktar inko ilave edilir. !eyaz metal% inko bakr$al"minyum ve magnezyum metalleri karmndan ibaret bir alamdr. .on zamanlarda$ otomobil end"strisinde karb"rat r$ yakt pompas$ radyat r$ kap kollar v.b. gibi paralar yapmakta ok kullanlr. (inkonun ikinci derecede nemli bir alam Alman %&m&&d&r. <2eni g"m"=. !ileimi% bakr$ nikel ve inko metallerinden ibarettir. Alamn g"m"le ilgisi olmamasna ra#men$ g"m"e benzedi#i iin bu isim verilmitir.

Al&minyum
Al"minyum tunlar$ ekonomi bakmndan$ elektrik frnnda A5 kg bakr ile 85 kg korenden veya boksitle k m"r paralarndan oluan karm stlarak yaplr% al"min Al6B3 indirgenir. -arbon monoksit kar ve @,8 al"minyumu bulunan bir alam elde edilir. !u alam yeter miktarda bakr ile beraber eritilirse$ tuntan daha ok dayankl alamlar elde edilir.
+3+

'emirli al&minyum% ilemde bakr yerine font konularak$ @;5 demir ve @,5 al"minyumu bulunan demirli al"minyum <)erro+Al"minium= elde edilir. !u alam demir veya eli#i artmak iin kullanlr. ,5 ksm al"minyum ve ;5 ksm bakrdan ibaret alamlar al"minyum tuncunu yapar% bu alam altn parlakl#n ve demirin sa#laml#n haizdir. !u alam$ , kg bakr ve , kg inko ile beraber tekrar edilirse adi pirinten daha sa#lam ve daha sert al"minyum pirinci meydana gelir. Al"minyum pirinci nikel ile beraber tekrar eritilirse$ gayet dayankl ve kolaylkla kalba d k"lebilir bir yeni alam meydana gelir. ,5 ksm kalay ve ,55 ksm al"minyumdan ibaret alam$ al"minyumun renk ve bir dereceye kadar hafifli#ini korur. /aha kolay $ilenir. Al"minyumu lehimler. .iliminC @97 al"minyum ve @,8 silisyumdan ibarettir. !unlardan baka dural"minyum$ magnalyum ve elektron alamlar da vardr. Al"minyumun g"m"$ altn ile olan alamlar da ziynet yapmakta kullanlr.

Kurun ($()
-urun alamlarn yapmada maksat$ sert$ sert oldu#u kadar esnek ve krlmaya kar dayankl$ erime noktalar d""k bir metal karm elde etmektir. !unlar arasnda en nemlileri% Le)im% &rime noktas ,96oC olan bu alam @85 kurun$ @75 kalaydan oluur. -urun+antimon alamC !ileimiC @,3+64 kurun$ @A4+9A antimondur. (ok sert olup krlganlklar biraz fazladr. 2"ksek basnlara dayanamazlar. !u k t" zelli#i ortadan kaldrmak iin karma bir miktar kalay ilave edilir. 0rnek% @A3 kurun$ @,4 antimon ve @,6 kalaydan ibaret alamdan matbaa harfleri yaplr. .ert ve basnca dayankldr.

En nemli Alamlar
Dimdi burada baz nemli alamlar incelenecektir. Bakr alamlar !akr E -alay ?un !akr E (inko :irin !akr E (inko E Fikel Mayakor
+8+

!akr E (inko E -alay ?eknik eserler tuncu !akr E Al"minyum )en aygtlarnda$ deniz valfleri$ pervaneler$ d"menler. Al n* %&m& +e al n* (akr alamlar Altn E *"m" 2eil altn Altn E *"m" .olmu yaprak altn Altn E *"m" .u yeili altn Altn E *"m" E !akr Goz altn Altn E *"m" E !akr .ar$ ok beyaz$ de#erli ngiliz altn Kurun alamlar -urun E -alay Hehim -urun E Arsenik .ama ve mermi -urun E Antimon E -alay Matbaa harfleri 'emir alamlar -rom E /emir ?el+silindir yataklar /emir E Fikel )en aletleri /emir E Fikel Ampul teli /emir E Molibden 2"ksek hzl d k"mde /emir E Iolfram :ara d k"m"nde <tungsten eli#i= /emirin fosforlu$ karbonlu$ silisyumlu$ elikleri de nemli alamlardandr. ,ikel alamlar !akr E Fikel Asit tanklar <Monel Metal= Fikel E -rom &lektrik demiri ve elektrik zgaras.

+4+

En "ok Bulunan Me al
AHJMF2'M /uralumin

Ad

Bileim y&zdesi Al+;4$ Cu+8$ Mg+, Al+;5$ Mg+,5 !i+45$ :b+64 .n+,6$4$ Cd+,6$4 Cu+;5$Al+,5 Cu+A4$.n+64 Cu+74$Kn+34 Cu+96$ .n+,7$ Kn+6 Cu+45 Fi+64 Kn64 Cu+;5$ .n+,5 Cu+A4$ Fi+64 Au+;5$ Cu+,5 Au+A4$ Cu+64 Au+74$ Fi+34 )e+;A$ *r+3 )e+97$ .i+,8 )e+78$ Fi+37 )e+97$ Mn+,8 )e+;4$ Mo+4 )e+;8$ Fi+7 )e+94$ Fi+,4 )e+;A$ .i$ 3 )e+94$ .i+3 )e+;6$ L+9

Baz kullan yeri 'ak end"strisinde 'ak ends.ve terazilerde &lektrik sigortalarnda )en aletlerinde (an imalinde &lektrik malzemesi imalinde Madalya ve heykelde &lektrik reostalarnda ?op imalinde :ara basmada Altn para basmada M"cevhercilikte M"cevhercilikte .ilindir yata#$ tel Asit tank )en aletleri -asa$ dolap$ takrc 2"ksek hzl d k"mde Asma k pr" yapmakta Ampul teli Btomobil yay Mutfak malzemesi :ara d k"m"nde

Ma#nalyum !KM'? Lood metali Al"minyum bronzu (an metali :irin !ronz Alman g"m"" ?op metali Fikel para Altn para ,9 ayar altn !eyaz altn -rom eli#i .ert demir nvar Manganez eli#i Molibden /&MG eli#i Fikel eli#i :latinit .ilisyum eli#i -rom eli#i ?ungsten eli#i -'GD'F CMIA .ama$ mermi Matbaa metali Malgamalar Monelmetal Fikrom

!A-MG

AH?MF

:b+;;$4$ As+5$4 :b+96 .b+,4 .n+3 1gE.nCu$ Ag$ Au Fi+77$ Cu+38$ )e+7 Fi+75$ Cr+,4$ )e+64
+7+

.ama ve mermi yapm 1arf d k"m"nde Metal elde etmek ve di dolgusunda Asit tanklar &lektrik demiri ve elektrik

F-&H

:HA?F *JMJD

:erm alam :latinium *"m" para .terlin !abbitt metal !ritanya metali Hehim

Fi+95$ )e+65 :t+;4$ Mr+4 Ag+;5$ Cu+,5 Ag+76$4$ Cu+3A$4

zgaras &lektrik transformat rleri M"cevhercilikte *"m" para basmakta ngiliz g"m" paras

-AHA2

ve g"m" eya yapm .n+84$ :b+85$ .b+,3$Cu+6 Makine yata# .n+;5$ .b+9$ *u+6 ."s eyasnda .n+75$:b+85 Metalleri birletirmekte

+A+