http://genclikcephesi.blogspot.

com

HANG SA

AYTUN ALTINDAL

NDEKLER NSZ BRNC BLM SA YAADI MI, YAAMADI MI? 1.1 Strassburg Avrupa nsan Haklan Mahkemesi'ne Giden Dava... KNC BLM APOLLONIUS'UN AYAK ZLER 2.1 Aya Sofya'daki Deesis Mozaii 2.2 Karanlk Kilise'deki Mandylion 2.3 Hangi sa? NC BLM HAYATI ALINAN ADAM 3.1 Aldatanlar ve Aklananlar 3.2 "nsan Suretindeki Tanr" 3.3 Apollonius/Balinius SONSZ AIKLAMALAR, TANIMLAR VE NOTLAR. KAYNAKLAR. EKLER 93 94 111 133 157 161 186 203
7

.9 13

14

29 30 .49 71

APOLLONIUS BBLOGRAFYASI (SEMELER)..193

NSZ Tyanal Apollonius'un yaam yksn ocukluumda "byklerimden" dinlemitim. Bana bu dinlediklerimden hi kimseye sz etmemem gerektii de tembihlenmiti.(1951) Kemerhisarl Apollonius'un "hayatn" yazmay hep istedim. Son 35 yl iinde belge ve bilgi topladm. ocukluumda dinlediim Apollonius ya da Araplarn arasndaki adyla Balinius/Balyanos'un olaanst yaamn yazmak altm yamdan sonra nasip oldu. Buna da kr. Bu olaanst ermiin Trkiye'de ilk kez yaynlanan hayat ve eserleri umarm ilgi eker. Kald ki, Apollonius, bizden biridir. Anadolulu bilge bir kiidir. Apollonius'un doum yeri olan Tyana kenti, Antik dnemde Ge Hitit mparatorluu'nun bakenti olan Tuvana idi. Dolaysyla atalar itibariyle Apollonius, son/ge Hititlerle balantlyd. te bu ge Hititli ermi nmzdeki yllarda zellikle Hristiyan aleminde adndan en ok sz edilecek kiidir. Bu kitap, yazarlk yaammn 40. ylnda hem bu uzun servende bana destek olan dostlarma hem de deerli okurlarma kk bir armaandr. Byle bir kitap yazacam bilen ve/veya tahmin eden dostlarm iin bu kitap bir srpriz olmamtr. Ama ya tahmin etmeyenler iin! Umarm onlar da armazlar. Tyanal Apollonius, SANAL bir roman kahraman deildir. Tm yaam, bata Roma mparatorluu'nun arivleri olmak zere, ayrntlaryla belgelenmi GEREK bir
9

ermitir. Yaad ada (1. yzyl) "nsan Suretindeki Tanr" olarak yceltilmi, zindanlara atlm ama grlerinden hibir ekilde dn vermemi bir Bilge'dir. Onun varl ve yaam, 4. yzyldan balayarak, Hristiyanln korkun basksndan kurtulabilmek isteyen aydnlara, bu meyanda Tapnak valyeleri'ne, Gl ve Ha Kardelii rgt'ne, Humanizm'in kurucularna ve nihayet gnmzn "bilimine" damgalarn vurmu baz akademisyenlere, bal bulunduklar Kilise D-Occult rgtlerince iletilmi, okutulmu olduu iin "Yol Gsterici" saylmtr. te yandan bata Katolik Kilisesi olmak zere tm banaz Hristiyanlar, yzyllarca O'nun adn ve eserlerini gizlemiler ve/veya yok etmek istemilerdir. Bunun nedeni, daha 3. yzyldan itibaren Romal Pagan ve Helen dnr, yazar, devlet adam ve filozoflarn sa Mesih ile Apollonius'u kyaslamalar ve ikincisini birincisinden
U S T

H^|r^s^d&lyla yazdm kitapta, Tyanal Apollonius'un yaklak 2000 yllk serveninin baz yanlarn okuyacaksnz. Apollonius'un "Ayak zlerini" takip edenler O'nun tpk bir "Deus Absconditus" (Invisible God=Gze Grnmeyen Tanr) gibi ncil'in sayfalarnn arasnda, dolaysyla sa Mesih'in "portresinin" ardnda belki de O'nun maskesiyle gizlenmi olarak dolamakta olduunu biraz hayret, biraz aknlk ama eminim ki, heyecan duyarak okuyacaklardr. Tyana (Kemerhisar)'da 2001 ylnda talyan hkmetince balatlan kaz almalar, nihayet tamamlanmak zeredir. Bu kazlar, Dr. Asm Tan'm bakanlnda yrtld ve Apollonius'un 2000 yl nceki yaam alan ortaya kartld. imdi 2002 ylndan itibaren de her yl Temmuz aynda "Apollonius Kltr Festivali" dzenlenmektedir. Tek nshas kalm bir kitab bana aktardktan iin Prof. Ira Gitler ve eine (New York), aynca baz Franszca kitaplan bulmakta yardmc olan gen ve baarl

10

akademisyen Selin enocak'a (Paris, Sorbonne), talyanca evirileri yapan Batuhan zkan'a, teekkr ediyorum. Kitabn ilk basks geen yl (2005) "Yoksul Tanr" ismiyle yaynland. lgintir ki; bir Mslman (!) cemaat bu kitaba mthi tepki gsterdi. Dialogculuk yapan ve "Misyonerlerle el ele alrz" diyen bu Nurcu grup, hem yaynevini (Alfa) rahatsz etti hem de kitabn datlmasn, okura ulamasn ve kitaplarda bulunmasn engelledi. Yaynevinin sahibi ve yneticisi anlurfa Milletvekili Faruk Bayrak beni arayarak karlat zorluklan anlatt. Bayrak'm verdii bilgiye gre "Yoksul Tanr" btn dnyada ilgi uyandrmas gereken bir kitapken Trkiye'de okunmas bu cemaatin yeleri tarafndan engellenmiti. Dorudur, kitap Trkiye'de engellendi ama talya'da, svire'de ve ABD'de adn duyurdu. "Yoksul Tanr" ile ilgili ABD'de Oklahoma'da "Light of Church Community" adl bir Teoloji Seminer grubu Kemerhisar'a gelerek aratrmalar yapt ve benimle tanmak istediini belirtti. Nurcular mum yaksnlar! "Hangi sa" adyla kitabn geniletilmi basksn yaynlayan Destek Yaynlan'nm yneticileri; yazar Yelda Cumalolu ve Prof. Dr. Sezer Akarcal'nm ahsnda emei geen herkese teekkr ediyorum Umann bu olaanst Ermi'in olaand yaamn ve servenini severek okursunuz. Aytun Altndal spilandit/7 Austos 2006

11

BRNC BLM SA YAADI MI, YAAMADI MI?

'Whoso conceals a book shall be put to death. God preserve you!" "Kim ki bir kitab gizlerse ldrlecektir. Tanr sizi esirgesin!" mparator Konstantin, .S. 326
1

13

1.1 Strassburg Avrupa nsan Haklar Mahkemesi'ne Giden Dava... lgintir ki, Hristiyanln kaderi ve tarihi o zamanki adyla Kk Asya olan Trkiye'nin znik ehrinde toplanan 1. Ekmenik Konsil'de alman kararlarla belirlendi. Bu ilk Konsil, tarihteki en gaddar ve kurnaz imparatorlardan biri olan Konstantin tarafndan toplantya arlm ve bizzat onun tarafndan ynetilmi ve ynlendirilmiti. Yine ilgintir ki, Konstantin bu "DinseV toplantya bakanlk ederken henz Hristiyanl kabul etmi deildi ve Pagan Tanrs "Helios"a (Sol=Gne) tapyordu! Helios, ran-Mezopotamya kkenli Mitraizm'in Bizans tarafndan benimsenmi ekliydi. 1. Ekmenik Konsil, mparator Konstantin'in diledii kararlar ald ve bylece sa Mesih adl kii, Hristiyanln en temel kavram olan Trinity=Teslis'de ikinci kii, yani Tann'nn Biricik Olu, dolaysyla Tanr oldu. Bu Konstantin iin hi de nemli deildi. Burckhardt'n da belirttii gibi onun iin aslolan egemenliini srdrebilmek ve yayabilmekti: sa Tanr olmu, olmam Konstantin'in umurunda bile deildi, nk o dnemde imparatorluk snn iinde en az 300 ayr topluluk en az 450 ayn tannya tapyordu. Nedir ki, sa'nn Trinite'de ikinci kii yaplmas bata Arius'un taraftarlar olmak zere Novatian, Valentian, Marcionit, Cataphriyian vd. Hristiyan gruplarn, cemaatlerini fazlasyla fkelendirdi. Bunlar zellikle de daha soma Konstantin'in yaamn kaleme alm olan Filistinli Eusebius adl piskoposun ikiyzl ve sinsi planlarna
14

kurban gittiklerini dnerek Kilise'yi lanetliyorlard. Eusebius gerekten de, gnmzn moda deyiiyle tam bir yalaka, dnek ve libotu. Burckhardt'n da belirttii gibi, Eusebius, "Konstantin'in Hayat" adl kitabnda o kadar ok yalan bir arada sralamt ki, bu kii ve kitab tarihe Kilise Yalancs olarak gemiti. 2 1. znik Ekmenik Konsili'nden sonra taraflar arasndaki tartmalar hi bitmedi. Konstantin, rnein Arius'un kitaplarn okuyanlar lme mahkum etti, dierlerini de ya srgne ya da zindana yollad. sa Mesih, hi kukusuz son 2000 yldr en ok tartlan bir karakterdir, portredir. O'nun Tann'nm Olu ve Tanr olduunu kabul ve/veya reddedenler ile O'nun peygamber olduunu kabul edenler (r. Mslmanlar) hibir ekilde uzlaamamlardr. Tartmalar yzyllardr sryor, daha da srecektir hi kukusuz. sa Mesih ile ilgili ilk byk tartmalar 19. yzyln hemen balarnda yeniden ve ok gl bir ekilde alevlendi. zellikle de 1. Dnya Sava'nm ncesinde ve sonrasnda sa'nn asla varolmad, ncil'in batan aaya yalan yanl masallarla doldurulduu ynndeki tartmalar ayyuka kmt. sa'y savunmak amacyla bir kitap yazan talyan Katolik Giovanni Papini, bakn, kitabnn nsznde neler yazm. Tarih 1923. "sa'nn dmanlar ona kar bir Hal Seferi balattlar. Bu eekler, ktphanelerle ahrlar birbirine kartrmlar. Kimisi onun Budistlerden kopya ektiini, kimisi onun sadece bir 'Myth=Efsane' olduunu, kimisi de 'Hi Varolmadn' yazp duruyorlar. Kim mi bunlar: Bata Okultistler, Theosofistler, Masonlar, Spiritualistler, bilim adamlan. Hepsi birden sa'y yok etmeye, edemezlerse de onun Zerdtc, Byc, arlatan vd. olarak gstermeye gayret ediyorlar." 3 Ayn yllarda (1920'ler) nl Emil Ludwig ise sa'y korumann tek yolu olarak .S. 325'de mahkum edilen
15

Arius'un grlerini kuanarak, "nsan Olu sa" diye bir kitap yazmt. lgintir ki; bu nl kltr adam sa'nn Tanr ve O'nun Olu olduu eklindeki grleri, yazd nszde reddederek, "Sadece nsan olarak sa 'y yazdm, gerisi ve tesi tam belli deildir" demiti. 4 Gerekten de Ludwig'in de dedii gibi ne Gospeller birbirini tutmaktadr, ne de sa'nn "Christ=Mesih" olmas ve/veya olduu gvenilir kaynaklarca, tarihsel olarak belgelendirilebilmitir. sa'nn yaad varsaylan yllarda (yak. .S. 33'e kadar) Filistin topraklarnda bir ok Mesih vard. Kimisi byc, kimisi ifac, kimisi dpedz Tanr, kimisi ise mucize-yaratcs idi. Bunlardan biri de adndan ncil'de de sz edilen Simon Magus adl kiiydi. Bu Simon, byc idi ve gizli ilimleri en iyi bilen kiilerden biriydi. Gizli limlerle ilgili bilgileri Kaidelilerden renmiti ve Kaideliler by ve sihir konusunda her cemaatten daha bilgili ve yetenekliydiler. Simon, Gnostik cemaatin lideriydi. Bir dieri de Valentine idi. O da Gnostiklerdendi ve hayranlar tarafndan yaayan bir Tanr gibi grlyordu. O yllarda sa belki tekti ama bir ABD Ti yazarn da belirttii gibi pek ok Mesih vard (One Jesus but many Christs). Ancak bu Sahte Mesihlerden hibiri, eer Gospellerde anlatlan olaylardan en az biri doruysa, sa'nn yaptn yapmamt veya yapmak iine gelmemiti. Neydi bu eylem? Filistin, sa'nn yaad dnemde Roma'nn egemenlii altnda bir Teokrasiydi. Yahudi eriat acmasz bir ekilde uygulanyordu, bunu ihll en hafifinden ar hapis veya "Dlanma" cezasn ngryordu. Ve sa, bunu gze alarak Sinagoga=Havra'ya gitti ve avluda para ticareti ve tefecilik yapan Yahudilerin masalarn devirdi, onlara faizciliin ve tefeciliin "Caiz" olmadn syledi. Oysa para ticareti ve dier yollardan Havra her yl byk paralar kazanyordu. Yazar Jim Bishop'un yapt hesaba gre, Filistin'deki 3 milyon Yahudi her yl sadece "Ba"
16

olarak, 1959 verilerine gre, 420.000 Pound para dyordu. 5 Ve bu paralarn byk ksm da en gl Yahudi Ailelerinin ve Cemaat nderlerinin arasnda pay ediliyor ve Sinagog'un avlusundaki tefeciler/araclar tarafndan oaltlyordu. sa'nn bu srad davran, eer gerekse, Luther'e de rnek olmutu. O da Katolik Kilisesi'ne kar km ve zellikle baz dinsel rimellerin -rnein arap/ekmek sunumu, Communion- gerekte Tann'nn deil, dorudan doruya Kilise Egemenlerinin isteiyle Hristiyanla sokuturulduunu aklamt. Luther'e gre Katolik Kilisesi, dinsel trenlerini Sapknlk (Heretic) ve Hizipilik (Schismatic) zerine ina etmiti, bunlar gerekte ne sa tarafndan ngrlmler ne de Kutsal Metinlerde yer almlard, dpedz dzmece ayinlerdi. 6 Katolik Kilisesi 'nin karlarna uyduu takdirde her trl sahtekrl, dinsel klflara sokup kendisine inananlara yutturduu ok ak bir gerektir. yle ki Kilise, Hristiyan olmad halde Konstantin'i yllardr Hristiyan oldu diye yutturmu, dahas lm deindeyken bir de Vasiyetname yazp tm mparatorluk topraklarn Kilise'ye baladn, dolaysyla Roma Kilisesi'nin mparatorluun yasal varisi olduunu hi utanmadan ne srebilmitir. Kilise'nin bu tr sahtekrlklara yasal-dinsel klf uydurmak iin rettii bir de kavram vardr: Acheiropoieta. Bu Greke szck Tanr istedii iin yeryznde byle yazl bir metin veya bu kitapta okuduumuz Mandylion vb. gibi nesnelerin birdenbire ortaya kmas anlamna gelmektedir. Nedir ki, Mandylion da, Konstantin'in Vasiyeti de sahteydi. Vasiyetin sahte olduunu 1443 ylnda Lorenzo Valla kantlam ve Papalk da zorla da olsa bu sahtekrl7 kabullenmek zorunda kalmt. Kilise'nin karlarna uyduu zaman kendisine kar olsa da bir kavram alp kendine mal etmesi ok sk
17

rastlanlan bir durumdu. Bunun iin her trl yalan da rahatlkla Kutsal Metinlere sokturabilmilerdir. rnein "Ekmenik/Oikoumene kavram Pagan Roma mparatorluu'nda SADECE MPARATORLUK CORAFYASINI simgeleyen ve bu anlamda EVRENSEL olmay anlatan bir kavramd. Tarihi Timothy E. Gregory'nin de belirttii gibi, bu szck mparatorluk Literatrne ait Pagan bir bulutu. 1. znik Konsili'nden soma Kilise bu kavram Paganlarn elinden ald kendine mal etti. 8 Tpk Pontifex Maximus kavram gibi. Bu da Paganlarn bir kavramyd ve tm inanlarn Ba Rahibi olarak mparator'a ait bir sfatt. Kilise bu Pagan kavramn da kendine mal etti. Gnmzde Papalarn bir sfat da budur. Szn z u: Kilise hem Kutsal dedii metinlerde hem de Kilise rimellerinde, zellikle de 6. yzyldan sonra saysz "Interpolation" (dzmece bilgi katmak) yapm ve OLMUU OLMAMI GB OLMAMII DA OLMU GB dnyaya sunmu ve bata inanm Hristiyanlar olmak zere herkesi aldatmak istemitir. Aldatamadklann da lme gndermekten kanmamtr.
***

sa'nn yaad dnemde Kk Asya ve Yahudi Cemaati'nin dndaki her alanda tanrlar ve tanralar Paganlarn severek isteyerek tapndklar idollerdi. Zeus (Latinler iin Jpiter veya Jove), Hera (Saturnia) Apollo (Phoebus), Hades (Pluto), Hermes (Mercury) ve daha yzlerce tanr ve tanra, Pagan uygarlnn sanat, kltr ve dinsel sistematiinde birlikte yer alyorlard. lgintir ki; bu dnemde Sapkmlk=Heresy diye bir kavram henz icat edilmemiti. Dolaysyla kimse kimseyi "Dininden Sapm Kii" olarak sulayamyordu. Bu szcn ortaya k da 1. znik Konsili'nden hemen sonraki yllarda oldu. Paganlar tarafndan "Dinsel Seim" anlamnda
18

kullanlan "Heresy" szc, Kilise tarafndan tam tersi anlamda ve bir su ve crm olarak kiileri "Yakarak ldrmek''' iin kullanlan bir gereke oldu. Yzyllarca Hristiyanlar, baka Hristiyanlar tarafndan "YaklaraK'' yok edildiler. Oysa Paganlar iin Heresy, ayn zamanda "Din ve Vicdan zgrl" anlamnda kullanlyordu. Pagan Theogony'sinde (Tanrlar Alemi) Hesiod'un da belirttii gibi, Titanlarla Tanrlar egemenlik elde etmek iin savamlard 10 yoksa birbirlerini Sapkn=Heretik olarak sulam deillerdi! lgintir ki, 1. yzyldaki ilk otuz ylda yaad varsaylan sa, Yahudi'ydi ve buras ok nemlidir ki, eer onun yaad dnemde birisi kp da kendisine "ncil=Bible" ok iyi bir kitap deseydi, inann, sa o kiinin yzne aknlka bakar ve acaba neden sz ediyor diye merak ederdi. Tarihi Hendrik Willem van Loon'un gsterdii gibi, 11 sa'nn yaad dnemde hibir Yahudi "ncil=Bible" diye bir szck duymamt. Bu szck 1. znik Konsili'nden soma o dnemde (4. yzyl) stanbul'daki Kilise'nin Patrii olan John Chrysostom tarafndan icat edilmiti ve Konsil'de says 4'e indirilen Gospeller ile Apokirif saylmayarak Kutsal hale getirilmi olan dier metinleri simgeliyordu. Van Loon'un da belirttii gibi gnmze kadar gelen ncil=Bible, sa'nn lmnden yaklak 700 yl kadar soma (8. yzyl) tamamlanm 1 2 ve en az 60 kadar yerel ve genel toplantlar, konsiller yapldktan soma Dou ve Bat Kiliseleri tarafndan kabul edilen metinler haline gelmitir. Asl branice ve Aramice olan Eski ve Yeni Ahit daha soma Greke ve Latinceye, soma da eitli ulusal dillere evrilmitir. te sa, Mesih ve Tann'nm Olu olduunu eer yeniden yeryzne dnerse ne adn ne de varln bildii "ncil=Bible" adl bu kitab okuyunca renecektir. Okuduunda ben byle szler etmedim, beni kullanmlar, beni alet ederek kendilerine egemenlik alan amlar
19

diyecei kesindir. Pekiyi de ncil'den haberi bile olmayan sa, hangi kitaba gre konumutu? Bu kitap Torah=Tevrat't. Musa'nn kitab ve onun 10 Emir adyla hazrlad yol gsterici mahiyetteki ilk eriat 1 3 kurallaryd. nanca gre 3000 yllk bir gelenektir bu. Kendi dneminde sa, bir de daha somaki yzyllarda Talmud diye tannacak olan yazl deil szl gelenein paras olan anlatmlar biliyordu. Bunlar azdan aza aktarlarak getirilmi olan yaptrmlar ve uygulamalard. Hem Tevrat hem de Torah Avrupa'da zellikle de ortaa boyunca daima lanetlenmi ve yaklmt. Tpk Teocide=Tann Katili diye tanmlanan Yahudiler gibi! Kilise'nin dilinde Yahudi, Tanr sa'y ldrm olan katildi (Teocide). lgintir ki, Yahudiler iin Musa, Peygamber deil Devlet adamdr; Yahudiler Peygamberlik mertebesini ondan esirgemilerdir. Daha ilginci Musa'nn srailoullanna tebli ettii Tanr Jahve, Sigmund Freud'a gre, gerekte Afrika'daki bir "Volkan-Tannsydri Bu Tann'ya Msrllar deil, yabanclar ballk duyuyorlard. Musa da Msr'daki yabanclardand. 1 4 sa'nn Mesih olma serveni Aziz Paul'un gayretleriyle gereklemitir denilebilir. Tarsuslu (Eski ad Tarnish) Paul, hayvanclkla uraan ve tiftik dokumacl yapan bir babann oluydu. Kendisi de adr-yapcs, (adrc) idi meslei itibariyle. Aziz Paul (gerek ad Saul) Kk Asya'daki Hellenlemi Yahudilerdendi. Dolaysyla ana dili branice ve Greke (Attik) idi. Tarsus, o dnemde bir zamanlarn skenderiyesi gibi nemli bir kltr, eitim, sanat ve ticaret kentiydi. Birok deiik dil ve deiik lkelerden gelen tccarlar, ifaclar, bycler ve fahieler bu kentte tam bir dinsel zgrlk iinde birlikte yayorlard. Tarsus'un eitim alannda byk iddias vard. yle ki, Athenadorius bu kentte yetimi ve daha soma nl Augustus'un Saray Ba retmeni olmutu. Roma'nn eyaleti olan Tarsus'da Saul=Paul da ok nemli bir stat
20

olan "Roma Yurttal" hakkna sahipti. lkenin dier blgelerinde yaayan Yahudiler iin byle bir hak daha snrl koullarda gerekleiyordu. Aziz Paul'un bilinen en ayrntl hayat yksn yazan Yahudi asll yazar Sholem Asch'm belirttiine gre, Saul kklnden beri fanatik bir dindard. 15 nceleri Hristiyanlara ikence eden Saul, sonra sa'y dnyaya duyurmak iin insanst bir gayret iine girmiti. Saul=Paul, hi kukusuz sa'nn ilk setii 12 Havari'nin hepsinden daha bilgili, kltrl ve yetenekli bir adamd. Kk Asya'ya egemen olan Grek dnce sistematiini ok iyi biliyordu. Hem kendi dinini hem de Gentile denilen Anadolulu Hellen ve Pagan topluluklarn ve Rum diye bilinen Anadolulu Roma yurttalarnn duyu, dn ve davranlarn bizzat onlarn arasnda yaayarak renmiti. Grek dncesine ve davranlarna yn veren belli bal dnrleri, rnein Polybius of Megapolis'i (yak. 201-120 ..), Diodorus of Agyrium'u (90-20 ..) ve Dionysius of Halicarnassus (.S. 1. yy.) gibi dnrleri okumu ve renmiti. 1 6 rnein Paul "Ben insanlarn kalbini okurum, oraya konuurum" demesiyle nlenmiti. Bu sz gerekte Diodorus of Agyrium'un nl bir iirinde yer alan bir beyitti. Paul, Gentile'yi sa'nn yoluna dndrmek ve kazanmak iin akla gelen ve gelmeyen her yolu denemi ve baarl olmutu. Nedir ki, Paul'un Gentile'ye sunduu sa Mesih portresiyle, Filistin'deki Yahudi kardelerinin tandklar bildikleri sa ok farkl kiilerdi. Paul, sa'y hi grmemi ve tanmamt. Ya itibariyle de grebilmesi olas deildi. Ama her zamanki ateli mizacyla kraldan fazla kralc olmu ve kendi kafasnda yaratt yeni bir sa tipolojisini nce Anadolu'ya soma da dnyaya sunmutu. Gnmzdeki Hristiyanlk sa'dan ok, Paul'un Hristiyanl'dr. Paul'dan balayarak neredeyse her Havari'nin soma da her cemaatin "Kendine zg" bir sa Mesih'i olmutur
21

denilebilir. yle ki birine gre Yahudilerin Kral olan -byle kabul edilen, rnein Floransa'nn Resmi Kral sa'dr- sa, bakalar iin Tanr, dierleri iin "Ruhul Kuds", bakalar iin "Rab"dr. Bu deiik tonlamalar ve varsaymlar drt Evangelist'ten ncs olan ve eitimli saylan Aziz Luke (Luka) iin BLE artcyd. yle ki, Luke, bal olduu Theophilus'a bir mektup yazarak ona mealen yle seslenmiti: "Ekselanslar, Benden nce birok kii yaanan olaylarla ilgili, tank olduklar sahneleri yazmlard. Olaylar incelemek ve gerekte ne olduunu, anlatlanlarn nereye kadar gerek nereye kadar deil, olduunu anlayabilmek iin meraklandm ve aratrdm. Size olaylarla ilgili doru bilgiyi aktarmak iin bu metni yazdm." 1 7 Ksacas, sa lmnden soma -eer gerekten de byle biri yaayp ldyse- nce Mesih, soma Tann'nn Biricik Olu en soma da Tam yaplmtr. Luke'un amiri Theophilus, Luke ile konuurken sa'y Yahudileri isyana aran ve kendisini Kral olarak sunan biri olarak tandn sylemi, Luke ise bunu reddetmiti. Bunun zerine amiri ondan yazl metnini Prefect Gallio'ya okutmasn istemiti. Metni okuyan Gallio'nun yant ok ilgin olmutu: "sa 'nn hayatnda syledikleri ile Grek filozoflarn syledikleri arasnda hibir fark yok. Isa 'nn sylediklerini Pagan filozoflar ondan yllar nce sylyorlard."1^ Grld zere sa'nn en yaknndaki Luke iin bile, yazd metine gre sa, gerekte, Grek filozoflarn sylediklerini tekrarlamaktan teye bir i yapmamt. zgn hibir sz, hibir eylemi yoktu! Pekiyi nasl olmu da tm ncil, tahrif edilerek "Muharref hale getirilmiti! Bu sorunun yant Kilise'nin kendi egemenliini salayabilmek iin bavurduu yntemlerdir. Her 10-15 ylda bir Ekmenik Konsil toplanm, Kilise'yi yeryznde
22

egemen klacak deiiklikler bu metinlere yerletirilmitir. En ilginci sa'nn u szleridir. Gerekte sa byle bir cmle etmemitir ama gnmzde okutulan ndilerde sa'nn byle konutuu yazldr. "Klc olan kuansn, olmayan harmanisini satp kl alsn." Ayrca; "Ben dnyaya Bar deil sava getirmek iin gnderildim. Baba oluyla, Anne kzyla ve herkes birbiriyle mcadele etmelidir." "sa Sevgidir" diyen Kilise, karlar sz konusu olunca birden sa'ya bu laflan ettirmekten kanmamtr. lgin olan udur. Bu eklemeler, slam dininin ortaya kmasndan soma yani 7. yzyln ikinci yansnda yaplmtr. sa'nn azna yerletirilen "Ben BARII getirmek iin gelmedim" sznn gerek hedefi slam dinidir. nk slam szc Arapa "Silm"den geliyor ve "Bar/Selamet" anlamndadr. Kilise'nin Ban'tan anlad ise, sa'ya sylettii u szdr: "Kllar Kuann!" ***

sa, armh'ta lm myd? Ya da sa, Mecdeli Meryem ile evlenmi miydi? Dier birok soru gibi bu sorular da yaklak 2000 yldr insanlann kafasn kurcalamaktadr. Bu sorulardan ilkinin yant Kilise tarafndan tartlmayacak ekilde -Dogmatique- verilmitir: "sa Mesih, armh'ta ld, sonra da mezar bo bulundu. nk Babas Tanr tarafndan alnp Tanr katna kartld." Buna inanmayanlar, inananlardan oktur. rnein 1.1 milyar Mslman, sa Peygamber'in armh'ta lmediine nk son anda onun yerine Allah'n nzasyla baka bir kiinin sa ile yer deitirerek armh'a gittiine ina23

nrlar. Ayrca Budistler, Hinduistler, intoistler vd. iin sa Mesih hibir anlam ifade etmemektedir. Nedir ki, Hristiyan olduklar halde Kilise'nin bu Dogmatique verisine inanmayanlar da vardr. Bunlar daha 1. yzyldan itibaren eitli gizli rgtler kurmular ve bata Katolik Kilisesi olmak zere Papalara kar mcadele etmilerdir. Bunlar Bogomillerden balayarak Gl-Ha Kardelii, llimnati ve Masonlara kadar uzanan "Muhalefet" izgisindeki rgtlerdir. Onlara gre evet sa armh'a gerilmi ama onu idama gnderen Vali Pontus Pilatus'un da bilgisiyle gl Sanhdrin (Yahudi Yarglar Kurulu) yesi Joseph Arimetea tarafndan armh'tan LMEDEN indirilerek tedavi edilmi ve hayatnn geri kalan ksmn inzivada ve gizlilik iinde geirerek tamamlamtr! Hristiyan aleminde bu inanc paylaan birbirleriyle dorudan doruya ya da dolayl olarak balantl birok gizli rgt vardr. Bu rgtler iin de sa farkl anlamlarla ykl bir portredir. Kimileri iin sa Mesih diye birisi hi yaamamtr. Kilise'nin kurgulad sa Mesih, SAHTE BR PORTRE'dir, bir "Collage"(Kolaj)'dr. Kimileri iinse Tyanal Apollonius gerekten de Hristiyanln kurucusudur. sa Mesih ile ilgili hibir belge yoktur ama Apollonius ile ilgili saysz kaynak vardr. Bu rgtlerin yelerine gre Kilise bu gerei rtbas etmek iin yzyllardr her yola bavurmaktan ekinmemitir, cinayet dahil! Nedir ki, amzda yaplan bilimsel, arkeolojik, filolojik ve teolojik aratrmalar her geen gn ncil'e somadan, belirli karlar gzetilerek sokuturulmu metinleri deifre etmektedir. Katolik Kilisesi her geen gn biraz daha zorlanmakta, biraz daha skmaktadr. "sa gerekten yaad m?" sorusu artk mahkemelere bile konu olmaktadr. te yandan
24

yukarda

szn ettiim

aratrmalar

ncil'deki olaylarn gerekte hi yaanmam olduklarn da kantlamaktadr. Ne anlatlan kentler, ne de anlatlan olaylar gerekte "Vardrlar". Tamamen sanal olaylar ve kentler Kutsal Kitap'ta yer almaktadr. Sadece Hristiyanlarn deil Yahudilerin ncili de (Eski Ahit) bizzat Hristiyan ve Yahudi aratrmaclar tarafndan didik didik edilmekte ve her geen gn yeni bir "Yalan" yeni bir "Yanltc" bilgi deifre edilmekte, ortaya kartlmaktadr. rnein sa'nn Mecdeli Meryem ile evlendii ve Sarah adl bir kz olduu tartmalar gnmzde ok yaygndr. 19 Okur hangi birine inanmal diye iinden geiriyor olmaldr. nan, bilgiyi dlar bunu bilmek gerekir. Aslolan "nanmaktr". nl Tertullian'n dedii gibi, "Credo quia absrdm est." (Sama olduunu ben de biliyorum ama iimden inanmak geliyor, yaplacak bir ey yok!!!) Okur kararn kendisi verir. sterse sa'y Katolik Kilisesi'nin anlatt "Masala" gre benimser, onu kutsar, isterse bu kiliseye kar "Muhalafet" edenlerin grleri dorultusunda isa'y sembolik ve Peygamber statsnde biri olarak kabul eder. Ama uras bir gerektir ki, bu konuda bir ok "sr" vardr ve son 50 yl iinde bunlarn pek az aklanabilmitir. Son olarak aratrmac Michael Baigent yeni bir iddiay gndeme tamtr. Bu nl aratrmacya gre srail'de gizli bir merkezde arkeolojik kazlar srasnda bulunmu ve .S. 34 ylnda yazlm iki mektup vardr. Verilen tarih sa'nn armh'ta idam edildii tahmin edilen .S. 33 ylndan bir yl somasna tekabl etmektedir. Mektuplar sa'y yarglam olan Yahudi Yarglar Kurulu Sanhedrin'e iletilmitir. Mektuplarda sa'nn hibir ekilde kendisini Tanr ve/veya Tann'nn Olu olarak sunmad, hi kimseye de byle bir beyanda bulunmad anlatldktan soma niin ldrlmek istendii sorulmaktadr. Aratrmac Michael Baigent'in srailli bir yetkiliye
25

dayandrarak verdii bir ifadesine gre BU K MEKTUP DA BZZAT SA TARAFINDAN YAZILMITIR. Mektuplarda sa, kendisini idama gnderenlere YAADIINI VE LMEDN VE MEHUL BR YERDE GVENDE BULUNDUUNU duyurmaktadr. 20 Buyurun bundan somas iin karan siz verin! ***

1930'lann nl romanclanndan Axel Munthe'nin ilgin bir sz vardr: "Herkesin Ha kendi omuzlarndadr."21 te bunun gibi, Michael Baigent'in Ha' da kendi omuzlanndadr. Eer bu iddia gerekse son 2000 yln tarihi yeniden yazlmak zorunda kalacaktr. Yukanda, "Isa Yaad m, Gerekten de Var myd?" sorusunun artk dava konusu olduunu yazdm. Dorudur, bu sorudan yola klarak talya'da bir dava ald. Soma da bu dava Strassburg AHM'e (Avrupa nsan Haklan Mahkemesi) intikal etti. Bu dava ile ilgili bu kitabn yazan m n da bilgisine bavuruldu. Olay yle geliti. Luigi Cascioli (72) adl bir talyan, sa'nn gerekte hi yaamadn ve Katolik Kilisesi'nin hi varolmam bir kiiyi yaam gibi gstererek inananlan aldattn ve bylece de Kilise Vergisi alarak istismar ettiini ne srp dava at. Bu konuda bir de kitap yazd (La Fable de Christ=sa Mesih Masal). Cascioli'nin dava ettii kii blgesel kilisenin yneticisi Don Enrico Righi idi. Bu davay talyan La Stampa gazetesi, "sa Viterbo 'da Durdu" balyla okurlanna duyurdu (5 Ocak 2006). Bu duruma sonunda yerel mahkeme bu davay Strassburg'daki Avrupa nsan Haklan Mahkemesi'ne havale etmeye karar verdi. Bu durumda "Isa Yaad m, Yaamad m?" sorusunun yantn vermek artk bu mahkemenin grevidir.
26

Bana gelince! Geen yl yaynlanan "Yoksul Tannann ilk basksnda muharref ncil deki sa Portresi'nin gerekte sonradan uydurulmu olduunu, byle bir kiinin asla yaamadn ve Nideli/Tyanal Apollonius'un hayatnn muharref ncil'deki sa Portresi'nin yaratlmasnda kullanldn ne srmtm. Daha soma Luigi Casioli ile temas kuruldu ve benden elimdeki bilgi, belge ve kaynaklar kendisine iletmemi -bylelikle AHM'de elini glendireceini belirtti- rica etti. Ben de kendisine ilettim. Strassburg AHM bu davay 6 Mays 2006 tarihinde ald kararla grmeyi/incelemeyi kabul etti. Casioli ilk savunmasn 7 Mays 2006'da iletti. 22 Casioli davasnn dosya numaras N. 14910/06. lgintir ki; AHM'deki bu davaya dnyann en nl avukatlarndan Giovanni de Stefano ve Domenico Marinelli, Casioli'nin avukatlar olarak girecekler. Eer AHM tank ve/veya mdahil olarak beni de dinlemek isterse, hi kukusuz durumaya katlp kendi grlerimi dile getireceim. Trkiye'ye yapmad bir "Ermeni Soykrmn yapm olmakla sulayan Vatikan ve Papalk bakalm hi yaamam/varolmam bir muharref ncil kavramnn yaadn AHM'de kantlayabilecek mi? Hep beraber greceiz. Kendi adma elimdeki bilgi, belge ve kaynaklan Casioli ve avukatlanna iletmi olmaktan mutluyum.

27

KNC BLM APOLLONIUS'UN AYAK ZLER

'La plus large tolrance dans la plus stricte indpendance' A.M.O.R.C

29

2.1 Aya Sofya'daki Deesis Mozaii

"/ had rather be killed Today than go into voluntary Exile tomorrow." "Yarn gnll olarak srgne gitmektense bugn ldrlmeyi yelerim." Phrasea Paetus
1

.S. 1054 yl Bat Hristiyan aleminde (Christendome) bir dnm noktas olmutur. O dnemde birbirlerinin rksal zelliklerinden nefret eden bir Papa ile bir Patrik ve onlarn emrindeki gler, Hristiyan aleminde tam 911 yl srecek bir 'mezhepleraras dialogsuzluu' balatmlard. Roma Kilisesi'nin banda Bapiskopos (gndelik dildeki adyla Papa=Peder) IX. Leo vard. Gerek ad Bruno idi ve Lorraine piskoposu iken Fransa mparatoru III. Henry tarafndan Papalk Taht'na oturtulmutu^1049) Bruno, talyan asll olmayan nc Papa'yd. Alsace'li soylu bir ailenin olu olan Bruno, bilgili, grgl ve stn erdemleri olan bir kiilik olarak nlenmiti. Ayrca kendi
30

ordusuna bakomutanlk yapabilecek kadar da gz pek bir din adamyd. Papa olduktan soma Gney talya'da saldrlar dzenleyen Norman kabilelerine kar 1054'te sava am ve ordusunun banda yer almt. 3 IX. Leo'nun mahiyetine alarak yksek sorumluluklar verdii en gvenilir kii ise birbirlerinden daha kurnaz, daha acmasz ve daha takntl adamlard. Bunlar srasyla Silva Candida Piskoposu Hildebrand, Monte Casino Abbot'u Humbert ve Ostia'nn Kardinal-Piskoposu Peter Damiani idi. de ok yetenekli konumac ve tartmacyd. an en geni bilgi ve kltryle donanml fakat ihtirasl kiilerdi. Bunlardan Hildebrand, Papa'dan daha fazla Papa'cyd (Papist). Ne var ki ailesi, gemii ve nereden, nasl geldii belli deildi. Yahudi kkenli olduuna dair sylentiler vard; 1054 ylnda Papalk IX. Leo'dan ok ite bu adamdan soruluyordu. Humbert de ondan aa deildi. Toul yaknlarndaki Moyen Mouttier'de basit bir kyl ailesinin ocuu olarak dnyaya gelmi ve kk yanda yredeki manastra alnarak kei (monk) yaplmt. Kurnaz ve ibitirici bir adam olarak tannan Humbert daha soma, o sralarda Lateran'da (Roma'nn bir semti) bulunan Papalk binasnda ktphane sorumlusu olarak grev yapmt. Bu grevi srasnda nl Loraine Dk'nn kardei Liege (Belika) egemeni Frederick'in mahiyetine girmeyi baarmt. Peter Damiani ise ok entelektel bir din adamyd. O yllarda tartlan manastrlarn reforme edilmesi giriimini ynetiyordu. 4 Bu giriim 910 ylnda Dk William of Aquitaine'in kurmu olduu Clunny Manastn tarafndan balatlmt. Damiani, bu nl ve esrarengiz manastra mensuptu. Hristiyan aleminde Cistercian diye bilinen bu tarikat tm Avrupa'da ve Trkiye'de en az rakipleri Cizvitler kadar nemli rol oynamt. u kadann belirterek geelim ki, Tapnak valyeleri (Knights Templar) tarikatnn resmi kurucusu ve ynetmeliini yazm olan kii Aziz Bernard Clairveux bu tarikatn ba idi. 5 lgintir ki,
31

Papa gibi bu yardmcs da talyan asll deildi. Bu Papalk cephesinin karsnda stanbul'da Patrik Michael Cerularius ve ekibi vard. 1054'te Dou Roma mparatorluu IX. Konstantin Monomachos tarafndan ynetiliyordu. mparator, Cerularius'u bilge bir din adam olduu iin deil, becerikli bir siyaseti olduu iin Patrik yapmt. Gerekten de Cerularius nceki mparator IV. Michael'in darbe ile devrilmesinde, perde arkasnda nemli rol oynamt. 6 Bu olaydan soma Cerularius, siyasetten ekilmi ve kei olmutu. Yeni mparator bu eski dostunu unutmam ve kendisine ok yararl olacan umarak Patrik yapmt.(1045) Ayrca Cerularius stanbul'un en eski ve soylu ailesine mensuptu. Bu husus da imparator iin nemliydi. Yeni Patrik siyasi konulardaki maharetini hemen gstermi ve 1047 ylnda patlak veren ve dorudan imparatoru hedef alan Leo Tornikios adl sokak ekyasnn ynettii kanl ayaklanmay ksa srede bastrmt. 7 Cerularius'un en ilgin siyasi taktii Patrikhane'ye zel ve tamamen sokak kabadaylarndan kurulu bir vurucu g oluturmu olmasyd. Patrik'in ne zaman imparatorla ya da baka bir g odayla ba derde girse, gizlice oluturduu ve perde arkasndan ynettii pleps sanda (kutsanm kleler) denilen bu vurucu gc bir ayaklanma ve isyan balatmalar iin harekete geirir ve rakiplerine gzda verirdi. 8 11. yzylda Dou Roma mparatorluu'nda, Roma'da olduu gibi ynetimsel ve siyasal sorunlar doruktayd. mparatorluun topraklarnda Kilise'nin retisine tamamen kar ve fakat 'gerek' Hristiyanlar olduklarn ne sren birok gizli tarikat kurulmutu. Bunlardan bir ksm Fransa'daki Clunny Manastn ile onun Portekiz'deki kolu Aloboa Manastn'yla balantlydlar. Bunlardan en gls Phounoloagiagitai diye bilenen Gizli Yasak Kilise 9 idi. Merkezi Kuzey-Bat Balkanlar'daki Apollonnia ve Opsikon manastrlannda olan bu gizli kilise Tzourillo adl
32

muhtemelen spanyol-Portekiz asll biri tarafndan kurulmutu ve bunlar ileriki tarihlerde Bizans belgelerinde Bogomiller diye tanmlandlar. Bogomilizm, kkleri 1. yzyla inen aykr bir kiliseydi ve 8-9. yzylda Anadolu'da, 11. yzyldan soma Balkanlar'da ve 13-14. yzylda da Fransa'da ok etkili oldular. Gerek Bizans gerekse Papalk bunlara kar Hal Seferleri dzenlediler ve yaklak 3 milyon Bogomil (Fransa'da Beguin ve Beguardlar, Cathareler, Albigenseler vd.) vahice ldrld. 10 Dier aykr kiliseler ise, Yakubiler, Nasturiler, Suriye Monofisitleri'ydi. stanbul'daki Patrik bunlarla da kavgalyd. Patrik Cerularius, kendisinin imparatorluun dini nderi olduunu ve mparator Konstantin'in de stanbul'u sadece Yeni Roma olarak deil, ayn zamanda Yeni Israel ve Yeni Sion olarak kurduunu ne srerek Papa'dan stn ve gl olduunu sylyordu. Patrike gre Tann'nm gerek sekin kullan Yahudiler deil Bizansllard. Bizans'ta Yahudiler ve Monofosit Ermeniler Patrik iin Latinlerden daha tehlikeli ve zararlydlar. Papalk ile Patrikhane arasnda yzyllardr sren filioque sorunu diye bilinen bir sorun vard. Cerularius, Papalk ile arasndaki gerginlii biraz daha artrmak iin iki eski sorunu daha gndeme getirdi. Bunlar, Papalann asla kabullenmedikleri ve gemii 6. yzyla inen ekmeniklik sorunu ile yzlerce yldr tartlan "Patrik mi stn Papa m?" eklinde zetlenecek olan egemenlik hakk sorunu idi. imdi ilkin ksaca flioaue sorunu nedir? Bunu grelim. Hristiyanln ilk nemli ekmenik, yani Cihanmul-Evrensel Kiliseler Konseyi, bugn znik dediimiz eski Nicaea'da .S. 325 ylnda topland. Bu konseyi bizzat mparator Konstantin hazrlad ve ynetti. Bu konseyde Doktriner Tanm diye bilen bir yntemle Hristiyanln aments belirlendi. Buna gre Tek-Tanr inanc yerletirildi ve bu Tann'nm Baba olduu vurguland.
33

znik Konseyi'nin en nemli duyurusu Trinite-Teslis idi. Buna gre Hristiyanlk'ta ' Varlk Bir Arada' bulunacakt. Ama bu formlde yer alan Baba-Oul ve Kutsal Ruh lsnn birbirleriyle olan ilikilerinin nasl dzenlenecei tartmay balatmt. znik'te Greke olarak yazlan metinde Baba, Oul ve Kutsal Ruh Hupostaseis kelimesi ile karlanmt. Dier deyile 3 Hupostaseis bir Ousia (Tek Varlk) iindeydi. Ama Latinceye eviride bu metinde deiiklik yaplmt. Grekede hupostaseis tek varln (Ousia) iindeyken, Latincede Tanr, 'Bir z veya Cevher inde ahs' olarak verilmiti (tres personae in una substantia). Daha sonra Hristiyanlk iinde ortaya kan tartmalarda bu iki metin ok nemli rol oynamlard. Filioque sorunsal da ite bu balamda ortaya kt. Baba ile Oul ve Oul ile Kutsal Ruh arasndaki balantnn nasl olaca flioque problemini balatt. 11 Filioaue kelime anlamyla "Ve Oul'dan" demektir. Bu kelime gerekten kutsal metinlerde bu ekliyle gememekteydi. Sevilla'nm sevilen piskoposu Isidor tarafndan Hristiyan amentsne sokulmutu. znik-stanbul Konseyi'nin kabul ettii metnin sonuna, tek kelime olarak eklenmiti. znik-stanbul Konseyi'nde kabul edilen metinde yle denilmiti: Credimus...et in Spiritum sanctum, dominum et vivifcantem ex Padre (Baha'dan gelen Kutsal Ruh'a inanyorum). Toledo'da bu amentye 'et ex flio" ibaresi eklenmiti. Buna gre Kutsal ruh, hem Baha'dan hem de Oul'dan geliyordu. Bizans, Toledo'da yaplan bu giriimi duyunca kzlca kyamet koptu. spanyollarn kendi balarna byle giriimde bulunmalar Bizans/Konstantinopol ile Roma arasnda tarihi bir tartmay balatt. Bizans bu eklemeyi kabul edemeyeceini ve znik Konseyi'nde yaplm olan formlasyona bal kalacan aklad. Roma ise filiogue'a sahip kt.
34

Bylelikle Hristiyan amentsnde iki ayr yorum km oldu. Birincisine gre Kutsal Ruh, Baha'dan ve Oul'dan neroluyordu. Onlarn devam, srdrc olarak anlalyordu. kincisine gre, bu ekilde yaplan ament Trinite'deki dengeyi bozmutu. Dou Ortodoks Kilisesi'nin ruhani nderleri olan patrikler bu grteydiler. Dou Ortodoks Kilisesi'ne gre Teslis'te (Trinite) bir uyum, bir denge vard. Bu da yle olmutu; Baba ebediyen Oul'a kaynaklk etmekteydi. Kutsal Ruh ise Oul'dan nerolmaktayd. Dengeyi kuran Baha'yd. Katolikler bu amentlerden birincisini, Dou Ortodokslar ise ikincisini benimsemilerdi. Bylelikle 589 ylnda balayan flioque tartmas gnmze kadar srmtr. Ama filioque'un sadece ilahiyat asndan deil, bir de siyasal iktidar asndan yaratt sorunlar vardr. Bizans'a gre flioque'umn kabul edilmeyiindeki en nemli husus bu eklemenin Bizans'taki patrie danmadan dorudan Roma'daki Papa tarafndan kutsal metne ekletilmi olmasyd. Papa bu eklemeyi yaptrrken patrii kasten atlam ve Hristiyanlk dininde en st otoritenin kendisi olduunu gstermek istemiti. Papa'ya gre Hristiyanlk, Katolik dininin evrenselliini savunan ve onu temsil eden kendisinden sorulmalyd. Bizans'a gre ise mparator Konstantin, durup dururken imparatorluun bakentini Roma'dan alp Konstantinopol'e getirmemiti. Bizans'a gre stanbul, tm Hristiyanln merkeziydi. Nitekim bu nedenle KonstantinopoVim. yerlisi olanlara imparator, Populus Romanus adn vermiti. Trkeye stanbullu diye evirebileceimiz bu deyime gre, Konstantinopol halk gerek Roma'nn 'halk' durumun35

davdlar. Bizans'a gre sadece Roma Piskoposu olan Papa, kendi bana Hristiyanla yeni doktrinler sokmaktayd. Oysa byle bir deiiklii yapmak yetkisi tm kiliselerin ortak katlmlaryla yaplacak olan bir Ekmenik konseyde alnabilirdi. te o gnlerden bugne kadar Katolik Papalar ile Ortodoks Patrikler arasnda biri ilahiyat dieri otorite asndan domu ve filioque diye anlan bu uzlamaz eliki vardr. 1 2 imdi de ksaca ' Ekmenik nedir?' bunu grelim. Ekmenik(lik) kavramnn corralative (kout artrn) karl slami literatrde Dar-l slam'dr. Kukusuz bu tanmlama sadece konuya giri anlamnda bir deer tamaktadr. Bunun dnda ilevsellik bakmndan iki kavram arasndaki temel farkllk kalcdr. imdi kelimenin anlamsaln aklamaya geelim. Ekmene (Gr.Oikoumene, oikoumenos) eski Grekede 'srekli yerleim alam' anlamna gelir. Ara sra yaanlan ya da hi yerleim grmemi corafi alanlar deil, kalc yerleim grm toprak btnln anlatr. Bu nedenle de uygarlk kavramyla balantldr. Kelime bu anlamyla slamiyet'teki 'Medine Uygar ehir' kavramyla yaknlk gstermektedir. Ayn zamanda stn bir kltrn ifadelendirilii Ekmene kavramyla anlatlr. yle ki; Ekmene saylan bir blgede kltrel gelimilik, Ekmene blgesinin evresinde kalan dier kltrleri kendisine silah zoruyla olmasa da, hayranlk araclyla balamtr. Dolaysyla evre kltrlerinin yan baml olduklan stn kltrel alan, ehir ya da blge anlamnda kullanlr. Ekmenik (Gr. Oecumenicus) kelime anlamyla Ekmene'den tretilmitir. Cihanmul, evrensel, dnya apnda anlamnda kullanlr. 20. yzylda Protestan ve Dou Ortodoks kiliselerinin kurduklan ve mezhepleraras farkllklan mahfuz tutarak Hristiyanl yaymak amacna ynelik olan Kiliseleraras Birlii ifade eder. Bu ekmenik hareketin merkezi svire'nin Cenevre
36

ehrindedir. Cenevre'de egemen olan Protestan Etiinin Calvinist Kilisesi'yle balantldr. Almanya'da ise yine Protestan kiliselerinden olan Lutheran kiliseleriyle balantldr. Fener Rum Patrikhanesi de bu hareketin nclerindendir. Ekmenik, bu kilise hareketi iinde 'strateji' anlamnda kullanlr. Kilise sayesinde ok nemli rol oynayan strateji kavram, ilahiyata deil, dnyevi (sektiler) ynetim literatrne aittir. Dolaysyla kilise siyasetinde 'strateji', siyaset araclyla Hristiyan 'misyonerliini' zellikle yabanc genler arasnda yaygnlatrmaktr. Bu hareketin iinde fiilen yer alan ve bu stratejiyi icra eden ahslara Ekmenist denir. Bu Ekmenik 'ideolojiye' de Ekmenikalizm denir. 13 Ekmenik Patrik nitelemesini ilk kullanan Patrik Johan'dr. stanbul Patrii, kendi toplad bir Synod'da (Din Meclisi) kendisine 'Ekmenik Patrik' denilmesini karara balatmtr. S 587-588 yllarnda, stanbul'da toplanan bu Synod'da Patrik Johan (Hristiyan ilahiyatnda Acul diye tannr) o srada Papa olan II. Pelaguis'a kar kendisine bu sfat yaktrm ve g yansna girmitir. Papa, Acul (hzl davranan) Johan'm kendisine bu sfat aldn duyunca derhal harekete gemi ve Bizans'taki delegesine (apocrisiarius) emir vererek Hristiyanln en nemli treni olan Eucarist'a (arap ve ekmek) katlmasn yasaklam ve kendisine Ekmenik diyen patriin ynetecei ayinlerin Hristiyanla aykm (bir anlamda irk) olacan sylemitir. Pelagius'tan soma papa seilen Gregory de, Acul Johan'n bu sfat kullanmasna iddetle kar kmtr. u nl sz Gregory tarafndan Patrik Johan iin sylenmitir: "Patrik lakabna uygun olarak hzla sskalarken, kibri de hzla byyor." Gregory, Patriin bu sfat kullanmasnn Hristiyanla kar ve Canon denilen kilise konseylerinin yasalanna
37

aykr olduunu vurgulamtr. Roma Kilisesi'nin Bapiskoposu Patrik Johan' sa'nn yolundan km olmakla sulam ve kendisinin 'Anti Christ'in (Deccal) ncs olduunu sylemitir. Gregory, tezini mparator Maurice'e de anlatmt. mparator bunun zerine kiliseyi ok umursamadn belirtmi ve aynen, "Byle budalaca bir kelime uruna iki kilisenin aras bozulmamaldr" demiti. Buna ramen Acul Johan, Roma tarafndan kabul edilmeyen bu sfat tamay srdrmtr. Johan, 595'te lnce yerine patrik yaplan Cyricus (595-603) da ayn sfat kullanm ve Kadky Konseyi diye bilinen din meclisinin kararlarna sadk kalan patrikler tarafndan bu sfatla anlmtr. Katolikler ise Ekmenik kavramn, Patriin ahsndan ok eitli zaman aralaryla toplanan konsiller iin kullanmaktadrlar. rnein Hristiyanlk tarihinde ok nemli rolleri ve anlam olan Toledo konsillerinden 4.(634), 6.(638), 11.(675) ve 15.(693) konsillerde Bizans'n ruhani nderleri sadece stanbul Kilisesi'nin bapiskoposlar olarak anlmlard. Kendilerinden patrik diye sz edilmemiti. 1 4

1054 ylnda Papa Normanlara kar savaa gittiinde Lombard Kardinal'i Humbert, Papa'nn ba delegesi ve tam yetkili vekili olarak stanbul'dayd. Latinlerden nefret eden bir Patrik'in karsnda Bizans'tan nefret eden bir Kardinal vard. Patrik nefretini gstermek iin 1049 ylnda stanbul'daki tm Latin manastrlarn kapatm ve mallarna el koymutu. Kardinal Humbert bu gaspn hesabn sormak iin stanbul'a yollanmt ama onun aklnda baka zm vard. Humbert aklndaki zm uygulamaya koymaktan hi ekinmedi...
38

Kardinal Humbert'e gre ekmenik olan Patrik'in kendisi deil, Papa tarafndan temsil edilen Roma Kilisesi idi. Papa ile Patrik arasndaki en nemli sorunlardan bir tanesi buydu. Ayrca dini trenlerde kullanlan mayal/mayasz ekmek sorunu vard. ki kilise arasndaki baka bir sorun da Patrik'in Papa'y kmseyerek ona yazd mektuplarda srekli olarak "Kutsal Peder" diyeceine "Kardeim" diye hitap etmesiydi. Bir dier husus da Humbert'e gre Bizans'taki kilisenin giderek daha youn bir ekilde hermetik (dolaysyla Hristiyanla kkten kar) akmlara ve grlere ynelmekte olduuydu. Papalk batemsilcisi Humbert'e gre bu 'sapknln' sorumlusu Patrik ve Filozoflarn Konsl unvann tayan tarihi ve felsefeci Michael Psellus ve yardmcs John talos idi. Bu ve benzeri sulamalarla Patrik'e kar mcadele eden Kardinal Humbert 1054 ylnda artk kopma noktasna gelmi olan stanbul-Roma kavgasna son noktay koyan kii oldu. 16 Temmuz 1054 sabah kutsal ayin srasnda Aya Sofya'y bast ve treni ynetmekte olan Patrik'in nne bir bull brakt {Bull, Papa'nm fetvas gibi bir metindir). Patrik ve evresindekiler nlerindeki mihrabn zerine braklan metni byk bir aknlk iinde okudular. Buna gre Papa IX. Leo, Patrik Cerularius'u ve yanndakileri 'aforoz' etmi, dier bir deyimle Hristiyanlk aleminden kovmutu. 1 5 lk aknl atlatan Patrik de ayn ekilde Papa'y Hristiyanlk'tan kovduunu aklad. Ve daha sonra bunu yazl hale getireceini bildirdi. Olay derhal mparator'a intikal ettirildi. O da taranan bantrma gayreti iine girdi. Patrik, mparator'a gre de yetkilerini am gibiydi. Patrik Cerularius, mparator'un Roma'dan yana tavr koyacan anlaynca hemen pleps sanctay harekete geirdi. stanbul, "Ortodoksluk elden gidiyor," nidalanyla nlamaya balad, baz zengin Latinler ldrld, baz Ermeni ve Yahudilerin mallan gasp edildi, canlanna kast edildi.
39

mparator isyann byyeceinden korkarak Patrik'ten ayaklanmay bastrmasn istedi. Patrik Cerularius da mparator'un ricasn krmad ama bir art vard; Ortodoksluk korunacak ve Papa'nn hkm geersiz saylacakt. mparator bu art hemen kabul etti ve isyan Cerularius'un yapt ksa bir konumadan soma balad gibi bir anda sona erdi. 1054 ylnda Bizans'ta en gl kii Patrik Cerularius'tu. lgintir ki; bu isyann yaand sralarda imparator, Papa'ya bir eli gndererek ondan yardm istemiti. Eli Roma'ya vardnda ne yazk ki, Papa'nn huzuruna kamamt, nk Papa gn nce lmt! ki kilisenin ibilir din adamlar Kardinal Humbert ve Patrik Ceralarius, Hristiyan alemini blen bu olayda Papa'nn mdahalesi olmasn diye ondan boalm olan Taht'a yeni Papa atanmadan bu kopuu gerekletirmemilerdi. Katolik Kilisesi'nin uygulad bir gelenee gre Papalarn lm tam gn gizli tutuluyordu. Papa'nn ldn Humbert ve Cerularius biliyordu ama askeri hareketleri ynetmekte olan imparator henz duymamt. ki kilise arasndaki bu kopukluk tam 911 yl srd ve Katolik ve Ortodoks Kiliseleri -stanbul'daki gnmzde Fener Patrikhanesi olarak bilinen merkez- ilk kez 1965 ylnda biraraya gelebildiler. Bu ayrln ba mimarlarna neler oldu derseniz; uyank kei Humbert daha soma IX. Stephan adyla Papa oldu. Patrik Cerularius ise 'aforoz' olayndan ksa bir sre soma len imparatorun ei mparatorie Theodora ile ters dt. Papa'y ve imparatoru yenen Patrik, kadnn fendine yenildi ama ylmad. Dou Roma'y bir sre iin Theodora'nn gzdesi ve imparator yapt VI. Michael ynetti. Ne var ki bu kez de sahneye filozoflarn ba Michael Psellus kt. Bizans'a Hermetizm'i sokmakla sulanan bu tarihinin hazrlad bir plan Cerularius tarafndan uyguland ve VI. Michael bir yln sonunda devrildi. Theodora da ld. mparatorluk Cerularius ve Psellus'un isteiyle asi general Isaac
40

Commenus'a verildi. Nedir ki; bir sre sonra Psellus yeni imparatorun desteiyle Cerularius'u tutuklatt ve Bizans'n tand en hrsl Patrik 21 Ocak 1059'da darack bir hcrede lnceye kadar gzaltnda tutuldu. 1 6
***

1054'te meydana gelen olaylarda ilk sralarda grev ve sorumluluklar yklenen tarihi-felsefeci Michael Psellus, gerekte ok esrarengiz bir adamd. Gl bir felsefeci ve bilgili bir tarihi olmasnn yan sra usta bir tartmac ve 'monarist' bir brokratt. Aya Sofya Kilisesi'ni merkez alan gizli bir filozoflar rgt kurmutu. Bu rgt eitli dillerde yazlm, ok eski baz metinleri Kilise ynetiminin haberi ve bilgisi olmadan tercme ederek kendi aralarnda tartyordu. Bu tartma konularnn neredeyse tamam Hristiyanln dogmalanyla ters ve ona kar olan fikirler ve grler zerine kurulmu tezlerdi. Psellus som bir Platonist'ti, sa'c deildi. Kendi yazdna gre insan tpk antik an filozoflarnn yazdklar gibi 'Toplumsal Varlk't. Kilise ise bunun tam tersine inanyordu ve insanlar da buna inandrmaya alyordu. Psellus, Kilise'nin dogmalarna kar 'akl' savunuyordu. man' ikinci plana atmt. Pagan filozoflara Hristiyanln kutsal ermilerinden ve azizlerinden daha fazla atflarda bulunuyor, onlarn geleneklerini vyordu. Psellus'un kendi gizli evresine aktard gizli bilgiler Kilise ynetimi tarafndan duyulursa herhalde hemen pleps sanctanm nne atlrd. Psellus'un, Bizans'n gndelik hayatna katt baz gelimeler onun nasl dnp davranm olduunu aklyordu. rnein 11. yzyln ortalarnda stanbul'da sadece dokumac kadnlara zg olan ve Agatha Gn diye adlandrlan zel toplantlar ve trenler yaplmaya balanmt. Oysa Kilise'nin takviminde byle bir ayin yoktu.
41

Hi kimse kilisenin takviminin dndaki bir ayini dzenleyemezdi. Psellus bu konuda devreye girdi ve gerekte tam bir Pagan Ayini eklinde dzenlenen ve en an cinsel gsterilerin yapld bu zel gn, kitaba uydurup yasaklatmayp kklemesini salad. Psellus'un yetkili olduu dnemde stanbul garip dnceleri, inanlan ve grleri olan bir takm esrarengiz adamlann ve onlann ynettikleri rgtlerin bakenti olmutu. Bunlara iki rnek verelim: Calabriali Neilos adl cahil bir kyl, kendisine gaipten mesajlar geldiini ne srerek sa'nn Tann'nn Olu olmadn vaaz ediyordu. Neilos'a gre Bakire Meryem'e de Theotokos (Tann'nn Annesi) denilmesi glnt. 1 7 Neilos, Kilise'nin kabul ettii ncil'den deil, .S. 325'deki znik Konsili'nde yasaklanm olan ve Apokirif diye bilinen ndilerden atflar yapyordu. Bir de sylem gelitirmiti: "Biz O'nu (Bakire Meryem) evlendirmedik ama O karmza gebe kt!" Tam bir rasyonalist olmasna ramen Psellus "cinlere" (Demonia) inanan bir bilim adamyd. Ona gre, rnein krsal alanlarda Babo adyla anlan bir ktlk cini vard. Psellus bundan yola karak Baboutzikarioi diye bir tr cin arpmas hastal tans oluturmutu. lgintir ki; Psellus babasndan deil ama annesinden ok etkilenmi olduunu ve onun ok "garip" bir kadn olduunu yazm ve sylemiti. Gerekten de Psellus'un annesi Bizans'taki kadnlann evliyas gibiydi. ld zaman cenazesine binlerce kadn katld ve son giydii rahibe giysisi (Habit) 1000 paraya blnerek, koruyucu olaca varsaylarak kadnlara datlmt. Nedir ki; Psellus'un, Kilise'nin dini ve kutsal sayd metinlerden ok "gizli ve yasak retilere" byk bir merak vard. Bunlann banda da Hermetizm geliyordu. Bu, Hristiyan babalan tarafndan kesinlikle yasaklanm bir retiydi. Bu konuda, Psellus ve Cerularius birbirlerini sulamaya kadar varan tartmalar yapmlard. Psellus
42

Kilise'ye bildirmeden Corpus Hermtica diye bilinen ve sadece birer nshalar bulunan kitaplar Grekeye evirmi ve bazlarn da evresindekilere evirtmiti. Bununla kalmam, bu gizli ve yasak retileri kimseye fark ettirmeden hem Kilise'nin Liturgy'sine (ayin treni vb) sokmu hem de halkn gndelik yaamna aktararak onlarn farknda olmadan Kilise'nin koyduu ve ngrd ilkeler dorultusunda deil Hermetik ilkeler dorultusunda yaamalarna arac olmutu. Buna Hristiyan literatrnde inculturation deniliyordu. Ve bu da bir tr misyonerlik faaliyeti idi. Ancak Psellus'un uygulad inculturation tamamen Hristiyan dogmalarna kar olan bir misyonerlikti. Psellus'un bu gizli almalar fark edilseydi nce Yedikule Zindanlarna, oradan da ipe giderdi. Psellus, Hermetik gizli metinlere 1050 ylnda -1054'teki olaylardan drt yl nce- Harran'daki (Urfa) son Sabii Mabedi yktrlnca sahip olmutu. Kitaplar ve dier kutsal metinleri karanlar bunlan niin Psellus'a getirmilerdi, bilinmiyor. (Sabiiler, ncil'de ve Kuran'da adlarndan sz edilen ve Subba diye bilinen GnostikHristiyanlardr. Bunlar Vaftizci Yahya'ya baldrlar ve sa'y nemsemezler. Ayrca Bakire Meryem'e sayg duymazlar. Mecdeli Meryem'i ve Sofya dedikleri Hikmeti -diil prensibi- yceltirler.) Aya Sofya'da kurduu gizli hcrede Psellus ite bu metinleri kendi setii kiiler araclyla hayata aktaryordu. Tilmizleri arasnda Araplar ve Keltler de vard. 1 8 (Katolik dini metinlerinde Sofya ' Divine Wisdom=lahi Hikmet' olarak tesmiye edilmitir. Gerekte olmayan bir azizedir.) Urfa yaknlarndaki Harran gerek dinler tarihinde gerekse toplumsal tarihte ok belirleyici ve nemli bir merkez olagelmiti. Antikada Abraham (Hz. brahim) burada domu ve monoteist (tek Tanrc) dinin balatcs olmutu. Ayrca ilk niversite dengi okul da .. 1000 yllarnda burada kurulmutu. Harran, gizli ilimlerin (Occult) ve onun Alimizm ve astrolojiyle birlikte en
43

nemli kolu olan Hermetizm'in merkezi konumundayd. Hermetizm, Harran'da yaayan Sabiiler ile Mardin evresindeki Yezidiler iin resmi din mertebesindeydi. Bu Sabii versiyonunda Hermetizm zellikle Astroloji (lm-i Nucm), el okuma (Palmistry), tlsm (Talismn) vemuska=Vefk (Amulet) yazma dallarnda ok derin gelime gstermiti. Sabilerin bir de Hermetizim -by, karaby, fal, sihir vd.- reten tm dinlerce yasaklanm kitab vard. Bat dnyas ite bu En Yasak ve En Gizli kitab Psellus'un evirisiyle rendi. Psellus, ncil'den ok nce yazlm olduu bilinen bu kitaba Picatrix adn koymutu. Somaki yzyllarda hep bu adla anld. Oysa kitabn gerek ad bakayd: Ghayatal Hakim (Hikmet Sahibi Olanlarn Tanrs). Psellus, stanbul'da hermetizmi yayarken ona bu gizli faaliyetlerinde en ok, yardmcs John talos adl filozof destek olmutu. talos, Psellus'tan soma Filozoflarn Konsl yapld ve talos da ayn yoldan gitti. Ve o da Psellus gibi ileriki yllarda 'Heretik ve Sapkn' olarak yargland ve cezalandrld. Psellus, Bizans' Hermetizm ile tantrrken Fransa'da da artc gelimeler yaanmaya balamt. nsanlar hi almadklar bilgileri ieren kitaplar okumaya balamlar ve yaam tarzlarnda kkl deiiklikler yapmaya koyulmulard. Avrupa'daki ilk 'romanlar' ite bu dnemde yazlmaya baland. lkin Marie de France kadn duygusalln anlatan uzun iir denilebilecek bir eser yazd. Soma Chretien Troyes, 1170Terde nl Lancelot ve Parceval efsanelerini Yuvarlak Masa valyeleri'ni yazd. Ayn yllara ona rakip bir romanc daha vard: Bogomil/Cathera blgesinde doup bym olan Gautier d'Arras. Hermetizm ve Occult bilgilerine sahip bir kiiydi d'Arras. Eski soylu ve zengin bir aileden geldii biliniyordu. 1160'ta artc bir roman yazd. O gnlere dein tabu saylan ve hakknda Kilise tarafndan kartlm nice kt sylenti bulunan bir ermiin hayatyd bu. Gautier d'Arras romannda bu kiiyi yceltmi, neredeyse sa'nn eiti mertebesine karmt. Gautier d'Arras'n kahramannn ad Tyanal Apollonius
44

idi. Katolik Kilisesi'nin 'ba' dman olarak iaretledii Anadolulu Pagan ermi... 1 9 11. yzyln ikinci yansndan itibaren spanya'da da garip gelimeler olmaya balamt. lkin Psellus'un Grekeye evirdii Picatrix spanyolcaya evrildi. Bunu Hermetizm'in en nemli kitaplanndan ve belgelerinden olan Emerald Tablet (Zmrt Metin) evirisi izledi. slam Okltist ve Kabbalist'i bn-i Masana (883-931) bir Magi olarak yazdklanyla adndan en ok sz edilen kiilerden biri oldu. 2 0 Onu bn-i Arabi izledi. (1165) nl Nostradamus'un Kehanetlerinin tamamna yakn Arabi'nin almalanndan yola karak kurgulanmtr. Bunlara ek olarak Antik Yunan ve yonya, Msr ve Mezopotamya uygarlklannn yazar ve filozoflan da Bat'ya yeniden giri yaptlar. Plato, Aristo, Empedokles, Sokrat ve Homer okunmaya ve okutulmaya baland. Hermetizm'in bilime, sanata ve kltre dorudan ve/veya dolayl olarak katlmasyla birlikte kat ve kendi iinde kapal devre ilenen Hristiyan aleminde ilk Rnesans hareketleri filizlenmeye balad. Sanldnn tersine Rnesans, 14. yzylda deil 11. yzylda balamt! rnein Kur'an'n ilk Latince evirisi bile 1143'te spanya'da yaplmt. Benzer ekilde Pisagor'un saylara dayal gizli retisi ilk kez 11. yzylda Bizans'ta yeniden ortaya kmt. Bu yeni fikirlerin, grlerin ve inan sistemlerinin tamamn istisnasz Hristiyan dogmatique'ine aykn, ona kesinlikle kar yorumlard. Bat Avrupa Rnesans'a ynelirken Bizans bambaka bir yola sapt. Aym ekilde Roma Kilisesi de artk iyice dman gibi grd Bizans'a kar bambaka bir strateji gelitirdi. Madem ki Bizans neredeyse Hermetizm'le zdelemiti, Roma da yaklaan bu tehdide kar nlemler almaya karar verdi. lk Hal Seferi'ni (1090) rgtleyerek hem yeniden bir 'iman' tazeletmeyi hem de rakipleri slamiyet ve Ortodoksluk'tan kurtulmay planlad ve bunlan hayata geirdi. Avrupa'da bir yanda Rafz/sapkn
45

inan sistemleri, dier yanda imanlarn Roma'ya gsterebilmek ve slam aleminin ve Dou'nun dillere destan servetini paylaabilmek iin yanp tutuan yoksul dm valyeler ve a kyller arzularna bir an nce kavuabilmek iin birbirleriyle yanyorlard.
***

Roma Kilisesi'nin I. Hal Seferi'ni rgtlemeye balad sralarda spanya'da Cadiz ve Granada kentlerinde vaazlar veren, kitaplar yazan kim olduu ve nereden geldii bilinmeyen bir adam dikkatleri zerine toplamaya balamt. Adamn ad Artephius idi. Bu adn ne anlama geldii bilinmiyordu ama Artephius bu ad gndelik hayatnda sadece kolaylk olsun diye kullandn, gerek adnn ise Apollonius olduunu ne sryordu. Nasl olmusa 1. yzylda yaam olan Apollonius, 1000 yl soma kagelmi ve Katolik Kilisesi'nin karsna dikilivermiti. Artephius'un dediine gre o Apollonius'un rincarnation'u (yeniden canlanm) idi. Tyanal Apollonius'un hayat ilk kez, Roma mparatoru Septimus Severus'un bilge ei mparatorie Julia Domna tarafndan yazdnlm ve imparatorluk arivine konulmutu. 3. yzyln balannda (.S. 220 yllarnda) yazlan bu kitap Kilise iin 'en tehlikeli' kitap saylmt. I.S. 325'te Konstantin tarafndan toplanan znik Konsili'nde Apollonius'un tm kitaplannn yok edilmesine, bstlerinin kmlmasma, mabetlerinin yklmasna yol aan kararlar alnmt. imdi Artephius'un ortaya kmas Kilise'de ok yaratt. Artephius on kitap yazd. Bunlann hepsinde de ayn cmle vard: "Artephius, Tyanal Apollonius'un bilgilerini aktarmaktadr." Kitaplarda o gne kadar hibir filozofun veya okltistin bilmedii kadar by, sihir, astroloji ve tlsm formlleri vard. Kilise onu yakmadan nce Artephius ortaya kt gibi yine
46

esrarengiz bir ekilde kayboldu. Tpk 1000 yl nce Cadiz ve Granada'da bulunmu olan Tyanal Apollonius'un ortadan kaybolduu gibi... ***

Psellus'un, Bizans'ta balatt deiim onun lmnden soma da yardmclar, rencileri ve tilmizleri tarafndan srdrld. Bunlarn en nls 13. yzyln sonlarnda nlenen Platon'du. Onun gayretli almalaryla Hermetizm neredeyse Bizans Kilisesi ile zdeleti. Papalk bu gelimeye kaytsz kalamazd. Papalk Avrupa'da glenmi ve dzenledii Hal Seferleri ile maddi olanaklarn da artrmt. Onlara gre sra Bizans'n cezalandrlmasna gelmiti. Papalk en uygun ortam 4. Hal Seferi srasnda elde etti. Kuds'e ulamak iin yola kan Hallar 1204 baharnda stanbul'a varmlard. mparator baz kukulara kaplarak Hallarn karya gemelerini engelleyince Hallar da Papa'dan izin alarak stanbul'u kuattlar ve 13 Nisan 1204'te kente girerek yamalamaya soygun ve tecavz eylemlerine baladlar. stanbul, Cerularius'un o ok korktuu sona duar olmu ve Latinlerin eline dmt. 21 stanbul'un tm zenginlikleri yamaland, en deerli eserler, bu arada tm el yazmas kitaplar Bat'ya karld. Ortodoks Kilisesi hukuken varln srdrd ama fiilen tm etkisini ve gcn Roma'ya devretti. stanbul'da bir Katolik KatedraPi ald. Latinlerin igali srasnda, Ermeniler badmanlan Ortodoks Rumlardan intikam alabilmek iin Latinlerle ibirlii yaptlar. Ama 1261'de mparator Bizans' geri alnca stanbul'da ilk katliam Latinlere deil Ermenilere uyguland. Binlerce Ermeni, Bizans klcyla yok edildi. Bizans yeniden kuruldu, Kilise yeniden glendirildi. Btn bu olaylara sessizce tanklk eden Aya Sofya'da da baz deiiklikler yaplmaya baland. Bizans'n
22

47

Latinlerden kurtanlmasm simgeleyen yeni bir mozaik Aya Sofya'ya konuldu. Nedir ki; bu daha nce hi grlmemi duyulmam tarzda yaplm 'yeni' bir sa lemesi (Trinit) idi. Bu yeni mozaik Deesis diye adlandrld, (bkz. Ek) Bu betimlemede sa Mesih iki yannda da Sabiilerin tapt Vaftizci Yahya ile Meryem vard. Bu mozaik imparatorun istei ile ama eski Patrik Blemmydes ile yeni Patrik Arsenius Autoreianos'un itirazlarna ramen Aya Sofya'ya yerletirilmiti. mparator kendisinin Epistemonark (Kilise'nin Ba Olan Egemen) olduunu, Ortodoksluun esasta ondan sorulmas gerektiini bildirmiti. Patriklerin yapabilecei hibir itiraz kalmamt. Ne var ki; yllar sren bu tartmalar srasnda bata stanbul'da soma da Anadolu'nun Ekmenik alanlarnda Aya Sofya'daki dier kutsal ikonlar ve resimlerle hibir benzerlii olmayan bu mozaikle ilgili ok garip iddialar kulaklara fsldanmaya balamt. Bu sylentileri kartanlara gre mozaikte resmedilmi olan kii Yce Rab sa Mesih deildi. Ya kimdi? Tyanal Apollonius adl bir Pagan'd... Ama sylentiler bu kadarla da kalmamt. Dahas ve daha vahim olanlar da vard. ddia sahiplerine gre Deesis mozaiindeki kii gerekten de Tyanal Apollonius'tu. nk sa Mesih (Jsus Christ) diye bir kii aslnda hi yaamam ve varolmamt... sa Mesih znik Konsil'i srasnda Kilise'nin yneticilerinin uydurduklar bir 'Resimli roman kahramanyd', tamamen sanal bir kiilikti, ne yaam ne de ncil'de anlatlan mucizeleri yaratmt. Dahas, varolduu sylenen 12 Havarisi de hibir zaman varolmamt. sa Mesih'in Tann'nn olu olduu ve bakireden doduu iddias ise Kilise Babalan'nm uydurduu koskoca bir yalandan ve rktc bir masaldan te anlam tamyordu.. P

48

2.2. Karanlk Kilise'deki Mandylion "In what concerns the State act as a king; in what concerns yourself act as a private man. " "Devleti kendini ilgilendiren ilgilendiren Apollonius konularda kral gibi; konularda ofTyana1 zel bir insan gibi davran. "

Aya Sofya'nn ilk resmi ad Byk Kilise (he megale ekklesia) idi. Bu grkemli yap, sanld gibi stanbul'un kurucusu byk Konstantin tarafndan deil onun olu 2. Konstantinius'un (337-361) dneminde ina edilmiti. lk hali gnmzde bilinen grntsnden ok farklyd. rnein bugn hayranlkla seyredilen o grkemli kubbesi ve yarm kubbeleri yoktu, ahap dz bir ats vard. i de ayn deildi, daha kk ve dzayak girilen basit bir bazilike grnmndeydi. Model olarak Baba
49

Konstantin'in 335 ylnda Kuds'te Spulchre bazilikas rnek alnmt.

yaptrd

Holy

2. Konstantinius'un Katedrali 404 ylnda tannmayacak ekilde yand. Gnmzde o Kilise'nin temellerinde kullanlm olan baz byk ta bloklar halen Aya Sofya Mzesi'nin bahesinde durmaktadr. Binay 2. Theodius (408-450) yeniden onard. Ancak ilk inaat planlarna sadk kalmad, deiiklikler yaptrd. Katedral yeni haliyle 425 ylnda bir kez daha Byk Konstantin adma tescil edildi. Bylece Aya Sofya'nn Patriklie deil, imparatora ait olduu belgelere gemi oldu. Bu gzel yapya Aya Sofya ad ise 430 ylnda verildi. Yaplndan yaklak 90 yl soma (!) 2. Theodius ok zengin ve kltrl bir ailenin kz olan Atheis-Eudocie ile evliydi ve imparatorie gerekten de son derece etkili bir kadnd. Hristiyanln Dogmatik retisi'ne hi uymayan, ona tamamen ters dmeyi gze alan, Pagan geleneklerine inanan bir kiiydi. stanbul'da ilk niversite dengi okul onun giriimiyle kuruldu. Daha soma Michael Psellus'un Konslln yapt kurum, ite bu Pagan geleneklerine gre yaamay neredeyse Hristiyanlarn mparatoriesi olmaya yelemi olan kadn tarafndan kurdurulmutu. 2. Theodius bu kurumdan yetien bilginlerin istei zerine ilk Bizans Anayasas kabul edilen belgeyi yazdrd: Codex Theodius adyla bilinen bu belge daha soma 6. yzylda Jstinyen tarafndan on hukukuya yazdrlacak olan nl Jstinyen Codex' ine kadar Bizans ve Dou Roma mparatorluu'nun ynetilmesinde en nemli 2 rol oynayan yasalar-st 'yasa' statsnde kald. 2. Konstantinius'un Byk Kilisesi'nin adnn deitirilerek Aya Sofya yaplmasnda da Atheis-Eudocia'nn etkisi olmutu. mparatorie bu deiime itiraz etmek isteyen din adamlarn kadnln ve bilgisini kullanarak devre d brakmay baard. .S. 430 ylnda yeniden ina edilen kilisenin ad tm belgelere mparator Kilisesi Aya Sofya olarak geirildi. (mparatorlarn ta giydikleri kilise
50

olduu iin ayn zamanda mparator'u Talandran Ana Kilise unvann da tar.) Szn burasnda ister istemez ksaca Sophia kavramnn zerinde durmak gerekiyor. Bu szck 'Hikmet=Wisdom' anlamna gelmektedir. Nedir ki; Hristiyan retisinin Synoptic denilen .S. 325 ylnda toplanan znik Konsili'nde kabul edilen ilk Gospel'inde hi gememektedir. VeTirristiyanla tamamen dsal ve sekler bir kavramdr. (Gospel, Yeni Ahit'in ilk drt kitabnn her birine verilen addr. Gospelleri yazdklar varsaylan Markus, Matta, Luka'ya da Evangelistler denilir. lk drt kitap bir 'Evangelium'dur.) lgintir ki, 4. Evangelist'in Gospel'i olan Johannah Gospel'in ilk satn bu szle almtr. Bu Gospel ile dierleri birbirlerinden ylesine farkldr ki gnmzde bile baz Hristiyanlar ilk e nem verip 4. Gospel'i grmezlikten gelebilmekte ve/veya sadece onu okuyup tekileri atlamaktadrlar. Nedir ki, aslolan tamamn kabullenmektir. lahiyatlar asndan ise bu drdnc Gospel bir 'Enigma=Muamma'dr. Bu nedenle 'Heretik' saylmas gereken bir metindir. 3 4. Gospel'i yazd varsaylan John adl kiinin kimlii de mehuldr. Bu kiinin sa'nn rencilerinden ve/veya tilmizlerinden birisinin olmas da pek olas deildir. nk sa'nn Havarileri olarak bilinen kiilerin -daha soma eklenen Saul=Paul hari- tamam (12 kii) cahil, yoksul ve eitimsiz sradan Yahudilerdi. 'Sofya' kavram Yahudilie deil Helen kltrne ait bir kavramd ve sa'nn dneminden nce Yahudi Ba Hahamlan Helen kltryle ilikiye girilmesini kesinlikle yasaklamlard. Dolaysyla Havari olarak adlandnlan bu kiilerin 'Sofya'nn anlam ve nemini bilmeleri olas deildi. Hellenizm'de 'Logos' (Kelam ve Kelime) olarak kullanlagelmiti ve Pagan dnyasnn en temel ifresi ve kavramyd. Kim olduu bilinmeyen bu kii ite sadece Paganlara ait ve eitli srlann taycs olan bu kavram
51

alm ve kendi Gospel'inin ilk cmlesini bununla kurmutu: "Balangta Logos=Kelam vard ve O, Tanr 'yla birlikteydi." (John, 1.1) Bylece Synoptic'e gre Tann'nm Olu olduunu syleyen sa Mesih, John'un Gospel'inde Paganlarn 'Logos'u yaplmt. Kald ki Tann'yla 'birlikte' olmak nermesi de Yahudilie deil, Pagan filozoflarna aitti. John'un Gospel'inde sa, ' Tanr 'nn kelam/hikmeti' haline getirilerek Paganist Hellenlerin Sofya's ile zdeletirilmiti. 4 Nasl olmu da Paganlara kar acmasz ve hunharca dmanlk besleyen Hristiyan yneticiler, rakiplerinin en temel fikrini ve kavramn alarak kendilerine mal etmilerdi? Bu sorunun yant zellikle de son elli yldr ilahiyatlar ve bilim adamlar tarafndan aratrlmaktadr. Bu garip eklemleme gerekte tamamen siyasi nedenlere dayanyordu. Hristiyanlar Anadolu'da ok etkili deillerdi. 4. yzyln ortalarna doru stanbul'da etkili hale geldiler ama Anadolu'da egemen olan inan-sistematii hl Paganist ve Hellenik'ti. O yzyllarda stanbul'daki Kilise'nin ve Patriklerin en gl rakibi Hellenlerdi. Bunlar zellikle Bat ve Anadolu'da, Karadeniz'de -rnein Sinop ve evresinde- ve Gneydou Anadolu'da ok etkiliydiler. Hellenler Paganizm'e balydlar ve Hristiyan olmak istemiyorlard. Onlarn Hristiyanlatnlmas hem ok kanl oldu hem de 8. yzyln sonlarna hatta baz blgelerde 9. yzyln ortalarna kadar srd. Dier bir deyile Anadolu'daki Paganlar 'Populus Romanus'' saylan 'Gentile"mn aksine Hristiyan olmamakta direndiler. Onlarn direnleri Jstinyen ile balayarak -bu imparator Hristiyan misyonerliini tevik amacyla kk bir kasabann Hristiyanlatnlmas iin yetmi bin altn gndermiti- knld. Yine de 9. yzyln ortalanna kadar yer yer kendi 'Syncretisf (eklemleyici/birletirici/aktarmac) inan sistemleri iinde yaadlar. te Sofya bu anlayn rettii bir kavramd ve Dou'da Hellenler iin 'Divine Wisdom\ simgeleyen 'Kutsal/lahi Zeka/Hikmefi simge52

lemek iin kullanlyordu. 5 Sofya'nn Hristiyanlk'la uzlar bir yan yoktu, tam tersine ona dsal ve sekler bir anlayn rnyd. Ne var ki Hristiyanln Kurucu Babalar' bu kavram alp buna bir de dramatik bir efsane ekleyerek, sanki 'Sofya' adnda som Hristiyan mmin bir kadn yaam ve Paganlar tarafndan hunharca ldrlm gibi ona bir de "Azizelik=Aya=Saint" atfetmilerdi. Gerekte "Azize Sofya" diye bir kadm ne var olmu, ne yaam ne de Paganlar tarafndan ldrlmt. Bu tamamen uydurma idi. Tpk Kilise Babalan'nm sa'y "Logos=Word" (kelimetullah) yaptklar gibi... Onlarn tek amac vard o da Hristiyan olmamakta direnen Pagan Hellenleri bir an nce kendilerine baml hale getirecek ve temelleri znik Konsili'nde atlm olan "Yeni sa Dinf'ne sokmakt. (Bizans iin... 4-9. yzyllar arasnda Anadolu "Natolia" diye biliniyordu. Bu szck Tara anlamna geliyordu. nk henz tam anlamyla Ekmeniklik saylmyordu, hl yer yer Paganist inanlar vard. 9. yzyldan soma bunlarn tamam ortadan kaldrlnca Natolia'nm bana (A) taksn getirdiler. Grekede bu ek "olumsuzluk" ifade eden takyd. Bylece Natolia artk tara olmaktan kt, Bizans oldu. Bu yzyldan soma Bizans yeni "Ekmene" olarak Slav topraklarn seti ve iki yzyl iinde onlar Ortodokslatrd.) Pagan Hellenleri iin "Diil lke" olan Sofya-Hikmet bylece sa'ya atfedilerek "Logos Eril lke" yaplm oldu. Logos, Anadolu'daki Stoac Hellenler iin "lahi AkF anlamnda (Logos spermatikos) kullanlyor6 du ve bu da "Doal Yaratl" gsteriyordu. Oysa Snynoptic'e gre sa Bakire Meryem'den "Doal Olmayan" tarzda domutu!!! John'un Gospel'i gerekte, 1. yzylda Anadolu'da egemen olan ve Tyanal Apollonius'un da yayd Hermetik Gizil retiyle byk lde rten bir metindi. Aya Sofya 13 Ocak 532'de balayan "Nika" isyan srasnda bir kez daha ykld. mparator Jstinyen'e kar
53

birlikte ayaklanma balatan "Maviler ve Yeiller" tm stanbul'u kan ve atee bodular. Saysz kutsal mekan ve devlet binas yakld, yamaland. Bu ilk rgtl sokak terr baz senatrlerin de desteini alarak imparatorun gzel ve fettan kars Theodora'nm saraynn kapsna dayand. Bizansl bir sirk cambaznn kz olan eski fahieler kraliesi Theodara korkarak kamak isteyen Jstinyen'i durdurdu. Asilerin lideriyle zel bir grme dzenledi ve onlar olabildiince oyalad. Jstinyen zaman kazand ve yabanclar lejyonunu istanbul'a soktu. Acmasz Goth svarilerinden kurulu olan bu ordu Hypodrom'da -bugnk Sultanahmet Meydan- elli bin asiyi kltan geirdi. stanbul'da Jstinyen ve Theodora'nm egemenlii yeniden tesis edildi. "Nika" szck anlamyla "Yen, zafer kazan" demekti ama zaferi asiler deil fettan Theodora kazand. te Aya Sofya bu isyandan soma bir kez daha yeniden ina edildi. Gnmzde tm grkemiyle seyredenlerde hayranlk uyandran Aya Sofya bu nc kez dzenlenmi olan ibadethanedir. Jstinyen yeni Aya Sofya'y hem daha byk -i uzunluu 135 m- hem de daha deiik bir anlayla yaptrd. Yeni Aya Sofya'y ina edenler Miletli yal Isidore ve Lydia-Tralesli Anthemius oldular. Bu iki usta gerekte mimar deil, mekanisyen ve teknisyendiler. "Mechanikoi" diye biliniyorlard ve bir tr mekanik bilimcileriydiler. 7 Yeni Aya Sofya be yl on ayda tamamland. nl Chartes Katedrali'nin oniki ylda Roma'daki St. Peter Katedrali'nin seksen ylda tamamlandklar dnlrse Jstinyen bir dnya rekoru krmtr denilebilir. Aya Sofya'nn i dekorasyonunda Libya'dan, Msr'dan, talya'dan ve dier uzak lkelerden getirilen renkli mermerler kullanlmt. Grkemli kubbesi ise yakn zamanlara kadar -Sinan'n kubbesi ile birlikte- dnyann en gl byk ve grkemli kubbesinden biri olarak anld. Jstinyen ve Theodora, Aya Sofya'da o kadar byk deiiklikler yaptrmlard ki, baz din adamlar bu deiimlerin Ortodoksluk inancna ters dtn sylemeden
54

edemediler. Aya Sofya, onlara gre mimarisi, geometrisi ve matematii ile neredeyse bir Stoac-Hermetik Pagan Mabedi benzeri mekanlarda bulunabilecek tasarmlar yanstyordu. Din adamlar pek de haksz deillerdi. Nedir ki, Aya Sofya'nn yarm kubbelerinden biri 558 ylnda kt. Jstinyen bu kez, blme yeni bir ekleme yaptrd ve Aya Sofya 24 Aralk 562'de -sa'nn doum gn olduu varsaylan gnde- bir kez daha imparator adna kutsand ve tescil edildi. dekorasyonunda yer alan mozaikler, freskolar ve resimler daha somaki yzyllarda deiik imparatorlar dneminde oaltld. ***

Aya Sofya'ya 13. yzyln son eyreinde yaplan "Deesis" mozaii de ite somadan eklenen bu tip resimlerden, imajlardan biridir. Deesis szck anlamyla kutsal leme demektir. Ancak Kutsal l olarak bilinen "Trinite"den fark, Deesis'de, Baba, Oul ve Kutsal Ruh'un deil, "Bakire Meryem 'in, sa 'nn ve Vaftizci Yahya 'nn" bir arada l olarak bulunmasdr. Figratif bir almadr ve Bizans mozaik dekoru alannda uzman olan Antony White'in yazdna gre Bizans sanatnn bir harikasdr. "Bu olaanst figrler, duygusal ve psikolojik adan tamamen yeni bir anlay simgelemektedir" diyor White ve ekliyor: "Bat Avrupa'nn en az yz yl ilerisindedirler." 8 Fatih, stanbul'u fethedince Aya Sofya'daki figrlerin zerleri kapatlm ve bylelikle korumaya alnmt. 1847'de Osmanl ynetimi svireli Gaspare ve Giuseppe Fossati biraderleri stanbul'a getirerek mozaikleri aa karmalarn istedi. 1931'de ABD'deki Bizans Enstits, Thomas Whitemore bakanlnda mabedin tm temizleme iini stlendi. 1934'te Atatrk, Aya Sofya'y mze yaptrd. te Deesis Mozaii bu temizlemeler sonunda
55

ortaya kt. Yzler hari baz blmleri ne yazk ki krlmalar ve bozulmalar nedeniyle izlenememektedir. Deesis'te sada Meryem, solda Vaftizci Yahya vardr. Ortada ise sa Mesih grnmektedir. Nedense Meryem'in elinde ncil yoktur -kural gerei olmas gerekirdi-. Bu ilgin husus, Meryem'in Olu sa'y kabul edip, ncil(ler)i umursamad anlamndadr. Mesih sol eliyle ncil'i tutmaktadr. Yzler temiz bir almayla ortaya kartldklar iin ifadeleri gayet net grlmektedir. Meryem'in hznl bak ve Yahya'nn ilesi gerekten de ustaca resmedilmitir. (Yahya, ba kesilerek idam edilmiti.) sa Mesih ise geleneksel giysisi iinde Aya Sofya'daki dier imajlardan ok farkl bir bakla kendisini seyredenlere bakmaktadr. Yine ilgintir ki, Meryem, Mesih ve Yahya ayn kadraj iindedirler. Oysa kural gerei ayr olmalar gerekirdi. Nedir ki, konunun uzman olmayan kiilerin anlayabilmesi mmkn olmayan bir tr "Gizli" ifre ilenmitir portreye. Bu ifre/iaret isa'nn sol kann stnde ok ustalkla, dikkat ekmeyecek ekilde ilenmi bir "U=onbir says'''dr. Sanki Mesih'in sol kann stnde belli belirsiz bir yara var gibidir... Ve bu ifre (yara) dikkatlice incelendiinde "11 says" olarak alglanmaktadr. Bu say ve yara garip ama gerektir ki, nl Tyanal Apollonius'un en belirgin simgesi/zelliidir. Onun hakknda yazlm olan kitaplarda ve yaplm olan almalarda, Apollonius'un gizli bir tarikata "inisye" edilirken sol kann zerine bu "11 saysna benzeyen yara"mn iledii yazldr. Dolaysyla Apollonius'un tm bst ve resimlerine yara iareti konulmutur. (nisye edilmek ok gizli bir tarikata lm yemini ederek katlmaktr, ye yaplmaktadr. Tm gizli rgtler ye alacaklar kiileri nce uzun snavdan geirirler soma da ye yaptklar zaman onlara kod adlar ve semboller verirler. Ayrca bedenin baz yerlerine zel simgeler, iaretler -dvme gibi- iletirler. rnein sa ayan stne gen, sol avucun iine
56

(X) iareti kazmak gibi.) Aya Sofya'daki sa Mesih'in portresiyle ilgili bu iddia ok uzun yllardr bilinmesine ramen son birka yldr gndeme getirilmeye balanmtr. 9 ddiann sahiplerine gre Aya Sofya'daki Deesis Mozaii'nde grlen kii gerekte sa Mesih (Jsus Christ) deil, onun ad altna alnarak gerek kimlii tarihten silinmi olan Anadolu Ermi'i Tyanal Apollonius'tur! Tyanal Apollonius gen yanda Pisagorcu (Pythagorean) bir gizli (occult) rgtne inisye edilmiti. (Ayrntlar kitabn ikinci blmnde bulacaksnz.) Saylar ve onlarn "Srlar" ile ilgilenen ve bunlardan yola karak eitli ngrler, kehanetler ve varsaymlar oluturan bu rgtn 1. yzyldaki nl kiisi, Apollonius'tu. Saylar ve bunlara ait "lim" (numeroloji) ayn zamanda astroloji, alimizm ve hermetizm ile balantlyd. Saylarn ezoterik (iseLfaatni) deerleri bu hermetistlere gre insanlarn hayatlarn ynlendirmekteydi. Saylarla ilgili olarak Kutsal Kitap'n Eski Ahit (Yahudiler iin) blmnde uzun bir yer ayrlmtr. Cosmogony/Evrenbilim anlaynda "Saylar ve Sesler" en nemli iletiim deerleriydiler. Saylarla beraber ondan sonra geometri fazlasyla nem verilen bir aland. Tm yaplar, bata mabedler ve ibadethaneler geometri araclyla ina edildikleri iin geometri "Kutsal Bilim" olarak kabul edilmiti. (Aya Sofya'nn Geometrisi iin bkz: Ek) Geometri ve onunla ilgili ak ve gizli bilgiler gnmzde hayatlarmza yn vermektedir. rnein bir piramidi alalm, bunu topluma uyguladmz zaman toplumsal katmanlarn konulan tarzn grrsnz. Ya da daire ve eliptik imajlar, tm hayatn bir alannda karlaacanz formlardr. Geometrinin bir tanm da zaten "formlarn saylarla sentezi" olarak yaplmtr. 10 Geometri ve saylar occult ilimlerinde ylesine nemli rol almlard ki masonlar bunu kendileri iin bir tr "ilah" (deity) mertebesine ykseltmilerdi. Masonlarn Anayasas'nda (Anderson Yasas 1723), ilk cmle yle
57

almaktadr: "Tanr her Masonun yreine geometriyi yazmtr. " Anderson Yasas ngiliz Masonlarnn ncil'i olmutur.
11

Geometri slam ve Yahudilik'te de nemli yer tutar. zellikle de slam mimari ve yazm tekniklerinde. rnein Kufi yazmnda geometrik formlar etkili olmutur. Benzer ekilde Gothik Katedrallerin inasnda ve her trl kentleme (Urbanization) projelerinde Geometri en belirleyici unsurdur. 1 2 Geometri Hristiyanln en nemli ve olmazsa olmaz simgesi ve sembol olan Ha'n ifresini tar. Bir "Kp"n alt kanadn atnzda ortaya bir "Latin Ha" kar. 1 3 Tyanal Apollonius ite saylarn ve geometrisinin srlarna sahip olan Neo-Pisagorcu bir Filozof ve Hermetistti. Apollonius, Alman aratrmac Karlheinz Deschner'in de yazd gibi 1. yzylda sa ve Havarileri ile ayn yllarda ve byk lde ayn blgelerde ve kentlerde yaamt. Varolan tm Occult ilimlerini -Cincilim (Demonology) Magick ve Mantik- en iyi bilen ve bu bilgisiyle nlenmi bir kiiydi. 1 4 ("Mantic" ve Trkede bilinen Mantk ok farkl dallardr. Mantic ilimler denildiinde eitli "Okuma" biimleri anlalr, rnein Augry=Kulann hareketlerini okuyarak Doa'nn Dili'ni zme Sanat, Hyphomancy, Stolisomancy vd. gibi) Apollonius'un inisye edildii gizli Pisagorcu rgt Orphie ve ondan nce varolan kkleri .. 6-7. yzyllara kadar inen "Kadmeioi ve Thelidei" diye adlandrlm olan gizli akmlarn srdrcs "Synedria" idi. 1 5 Pisagorcu rgtler iinde Orphie gelenee ve rgtlenme modeline (thiasoi) en yakn olan buydu. Pythagor'un kendisi (._ 520 civ.) bu iki gelenei birletirmiti. Orphie nanSistematii ile Pisagorculuk el ele yrmlerdi. nisiyasyonlan da aa yukar aynyd. rgte ye
58

yaplan kii -genellikle 6-16 ya arasnda- en az be yl "konumama" koulunu kabul ederlerdi. Bu suskunluk rgtn srlaryla ilgili deildi. Gnlk yaamda gerekli ve zorunlu olan szleri de konuamazd. rnein su veya yemek isteyemezdi. Bu aamal bir dnemdi ve Pisagorcular bu dneme, "Dilin stndeki kz/Dilinde Arlk Var" (ox on the tongue), Orphicler ise "Dilin stndeki Kap" ve Anadolu'daki dier bir gizli Oklt rgt olan Eleusien Srclan da, "Dilin stndeki Anahtar" dnemi diyorlard. Apollonius be yl sreyle bu koul gerei hi konumadan sadece eitim grerek yaamt. Pisagorculann dier koulu ise kadnlarla ilgiliydi. Gizli rgte ye yaplanlarn kadnlarla ilikiye girmesi kesinlikle yasakt. (Daha somaki yzyllarda ortaya kan Hristiyan Monastisizm'i bu gelenekten kaynaklanmt. Keilerin ve Katolik papazlarn evlenememe zorunluluu da bu gelenekten kaynaklanarak Aziz Paul tarafndan Hristiyanla sokulmutu ve tamamen Pagan Hermetizmi'nin bir unsuruydu. lgintir ki; Papalarn ve Katolik din adamlarnn evlenmemelerini ngren Katolik Kilisesi'nin kurucusu Aziz Peter evli ve ocuk sahibi bir adamd!) Pisagorculann bir dier koulu sa ve sakaln kesilmemesiydi. Ayrca vejetaryen olma zorunluluu vard. Bir baka koul ise her sabah ve akam -k dahil- souk suyla gnde iki kez ykanmak zorunluluuydu. Apollonius'un hibir kadnla ilikisi olmam ve tm yaam boyunca vejetaryen kalmt. Bedene ilenen zel dvme veya yara izleri ise onlann alameti farikas idi. Daha somaki yzyllarda rnein talya'da Carnobari adl gizli rgte ye yaplanlardan da bir parman kesilmesi istenmiti. Benzer bir ekilde arlk Rusya'smdaki gizli ve fanatik bir Ortodoks Tarikat'na (Skoptsky) ye yaplacak olan kadnlara "meme snneti" uygulanyordu. Mastectomy diye bilinen bu operasyonda kadn yenin sol meme ucu klla kesiliyordu. Benzer bir uygulama Nazi SS rgt'nn "Kara Tarikat" diye bilinen en gizli ve i rgtnde de vard. Burada erkeklerin yzlerinde klla yaralar alrd.
59

Naziler iin yzn eitli yerlerinde kl darbeleriyle alm olan bu yara izlerinin ok byk nemi vard. Pisagorcu ve Orphic gizli rgtleri her trl "By ve Sihir Kardeliine" (Fraternity) dayal rgtlenmelerdi. 16 Bu rgtler iin saylar ve onlarn gizli gleri ve deerleri en kutsal bilgilerdi. Pisagorcu rgtlerde saylar, "Dualist ve Monist" yaplar olarak ilenmiti. Buna gre, rnein 3, 5, 7, 11, 17, 19, 23, 29, 31, "Incomposite" (baka saylardan olumam saylar) karakterdeydiler. 17 Bunlar tam olmayan saylar (Odd/Even) olarak "Gnomons" diye adlandrlmlard. 18 Apollonius'un kann stndeki Gnomon says olan 11 ok ilgin bir sayyd. Bu say Kabbala'ya gre ok tehlikeli, ktlk ykl bir sayyd. On says (Decad denilir) Kabbala'da en st deer olan Sephirotic sayy verirken, onbir onun mkemmeliini bozan say olarak deerlendirilmiti. 19 On bir says gnahlarn says olarak biliniyordu. Matta ncili'nde (XII. 43) sa Mesih bu sayda gizlenen ktlk Cini'nin tarlalara ve ekinlere zarar verdiini sylemiti. Ayn ekilde Eski Ahit'te de on bir saysnn Psalms=Mezmurlar (CVI 37) blmnde "Siddim" olarak ktln ruhu olduu yazlyd. Bu nedenle branicede dorudan doruya 11 says yoktur. "On ve Bir" olarak Achad Osher eklinde telaffuz edilmektedir. Saylarn sadece kendi deerleri yoktur, bunlar ayn zamanda alfabenin harfleriyle de balantlydlar. Roma mparatorluu'nda olsun Pagan Hellenlerin arasnda olsun harfler ve saylar birbirleriyle "Dualite" oluturuyorlard. slam dininde ise rnein l=Bir says Elif olarak Allah' simgelerken (Monizm=Tekilik), 2= ki says Dualiteyi (ztlann birlikteliini) gsteriyordu. Kur'an'da da eski Pisagorcu anlay yanstan bir sure vardr: Allah, "Biz her eyden iki cins/tr yarattk" (LI.49). Bunun meali dii/erkek, yer/gk vd. eklindedir. Benzer olarak branicenin 28 harfi de ayn 28 durayla balantldr. 2 Bata braniler ve Araplar olmak zere Ortadou'da ve
60

Kadim Msr'da balayarak gelimi ve daha soma Hint ve Acem gelenekleriyle birleerek kurulmu ok zel ve gizli "Harf ve Say" tlsmlar ve muskalar yazma ilmi (mantic) olumutur. Tyanal Apollonius bu gizli Mantic ilminin bilinen en nl ustasyd ve bazlar ilk kez olmak zere saysz muska ve tlsm hazrlamt. Bunlarn ou gnmzde bile Trkiye dahil birok lkede kullanlmaktadr. Pisagorcular ve Orpicler, Hindistan'daki bilge kiilerle ve Budistlerle de yakn ilikiler kurmular ve onlarn baz retilerini benimseyerek bunlar Bat'ya aktarmlard. Bu nedenle Trakya'da Dionisos geleneine gre kurulmu ve ynetilmi olan Pisagorculuk retisinde Hint ve ran kkenli -rnein Meccusi (Ategede) ve Zerdt=Zorahustra- eler vard. 21 Bu balantlarn kurulabilmesinin nedeni Pisagor'un yaad dnemde ran'a ve Hindistan'a kadar gitmi olmasyla, Anadolu'nun byk ksmyla Trakya'nn Hintli Kral Cyrus'un egemenlii altnda olmas gereidir. 1. yzylda Pisagorcu gizli rgte inisye edilmi olan Apollonius da bu nedenle ilkin ran'a soma da Hindistan ve muhtemelen Nepal-Tibet yaknlarna gitmiti. Apollonius, bu uzak ve cra blgelerde konaklayan bilge kiilerden ve bunlarn yzyllardr srdregeldikleri "By ve Sihir Kardelii" merkezlerinde eitim almtr. (19. yzylda Teosofiyi kuran Helena Petrowska Blavatsky de uzunca bir sre bu merkezlerde bulunmu ve eitimden gemitir. Apollonius, Blavatsky'nin nderi kabul edilmektedir.) Kilise, bu geziler konusunda da baz nlemler alm ve maniplasyonlar yapmtr. Bugn bile yaygn olan bir inanca gre sa Mesih armh'ta lmemi ve bugn Pakistan ve Hindistan arasnda sorun olan Kemir'e giderek yaam ve burada lmtr. Kilise, karlarna uyduu zamanlarda ve blgelerde misyonerlik amacyla bu masal kullanmaktan ekinmemitir. rnein o blgelerdeki Mslman halklar arasnda bu inan ok yaygndr ve
61

kilise bunu bildii iin Mslmanlar Hristiyanlatrabilmek iin de bu masal kullanagelmitir. Tpk Polonya'da ve Almanya'da yapld gibi. Polonya'da sofu Katolik ynlar sa'nn Yahudi deil Polonyal olduuna ve Filistin'de deil Lehistan'da doduuna inanrlar. Hatta onlara gre sa'nn mezar bile Polonya'da yerini sadece Papalarn bildikleri bir yerdedir. Almanlar ise 9-11. yzyllar arasnda Avrupa'da en son Hristiyanlatnlan boylard. Kilise bunlara da sa'nn mavi gzl, san sal, iri atletik yapl bir Toton Prensi olduunu yalann sylemiti. Hitler dneminde Naziler, sa'nn Yahudi deil, Alman Prensi olduunu dnyorlar ve buna yrekten inanyorlard. 22 Oysa sa brakn Hindistan'a ve ran'a gitmeyi Yahudi -gerekte Roma egemenliindeki- yerleim blgelerindeki iki kk Filistin kasabasnn dna bile kmamt. Aynca ne ranllarla konuabilecek kadar yabanc dil bilgisi ne de Brahmanlarla anlaabilecek kadar Budizm/Hinduizm bilgisi vard. ncil'de sa'ya atfedilmi olan mucizelerin tamamna yakn tarihsel belgelerle ve kaytlarla kesin olarak belirlenmi olduu zere, gerekte, Anadolulu Asklepios, Herakles ve Dionisos'a dayanmaktayd. Onlann retilerinden "Plagiarism=ntihalcilik" yoluyla alnmlard. sa'nn gerekte bunlarla hibir ilgisi 23 yoktu. Tpk "Kutsal Mandylion" olaynda da olduu gibi.

***
Dou Roma mparatorluu'nun yeni Bizans'n tarih sahnesine k bir bakma "Doulu Greklerin Latin Bat 'dan ald rvant"24. Ve Bizans gerekte tarih sahnesine kabilmek iin Antikite'nin renkli kltr, sanat, felsefe ve siyaset akmlann barndran Anadolu'daki Pagan Hellen uygarln sona erdirerek "Devlet" olabilmitir.
62

Ordudan sanata, siyasetten ticarete kadar hemen her alanda en az 7. yzyla kadar Dou Roma mparatorluu kendilerini Grek veya Hellen deil (Konstantin'in stanbul'u Yeni Roma olarak kurduu gerekesiyle) Romal kabul ve beyan eden imparatorlar ve devlet adamlar tarafndan ynetilmiti. (Bu durum .S. 578'de mparator 2. Justin'in lmnden soma deiti.) lgintir ki; Grek asll olduu bilinen ilk mparator Tibere (578-582) idi ve somaki yzyllarda 11. yzyla kadar yani Commenos, Angelos, Paleolog ve Cantacuzen hanedanlarna kadarki dnemde hibir Grek, Bizans'ta imparatorluk yapmamt. Bu nedenle Bizans'n tam anlamyla Hristiyanlatnlmas da gerekletirilmemiti. yle ki Bizans imparatorlarnn Hristiyanln en st temsilcisi olduunu belirten "pistos en Theo basilieus" (Basil Tanr'ya sadktr) ibaresi de ilk kez 627 ylnda mparator Heraklius dneminde kullanlmaya balanmt. 25 Ondan ncesinde Bizans'ta ve byk lde Anadolu'da Hristiyanlk ve Pagan Hellenizmi vard -u farkl ki, Hristiyanlar ok-Tannl Hellenlere korkun bask ve zulm uyguluyorlard, kendi Tanrlar sa Mesih adna! 11. yzyln ikinci yansndan itibaren (1054 olaylanndan soma) Bizans'ta Hermetik dnce neredeyse Ortodoksluun temel deimezi olmutu. Dolaysyla birok uydurma tren ve hurafe de retilmi ve bunlar da kutsanmaya balamt -ki gerekte bu tip batl malzemenin ne Hermetizm ile ne de Ortodoksluk ile ba vard-. Bu alkantl deiim dneminde Ortodoks kiliselerinde, Katolik kiliselerinde grlmeyen ve grlmesi de dnlmeyecek olan imajlar, ikonalar ve resimler yer almaya balamt. rnein 11. yzyln sonlanna doru ina edilen baz kiliselerde kubbenin ortasna 1000 yldr konulmam bir mozaik konulmaya baland. Bu yine bir Deesis'ti. O dneme kadar kubbenin ortasna kutsal yap gelenei olarak daima Meryem ve kucandaki bebek sa resmedilirken, ilk kez Anadolu'da orta kubbenin (apse)
63

iine Meryem-Tanr'nn Olu sa-Vaftizci Yahya ls konulmaya balamt. Bu sradan bir deiiklik gibi grlmemelidir, nk bir anlamda Trinite'nin neminin ikinci plana atlmasdr ve onun yerine Deesis'in yerletirilmesidir. Bu deiimin ilk rnei yine Anadolu'daki Greme'de (Kapadokya) bulunan Karanlk Kilise'dir (Darkchurch). Bu kilise ve ona karde olarak ayn yl iinde ina edilen Elmal ve Tokal kiliselerine de garip imajlar konulmutu. rnein Tokal Kilisesi'nde plak bedeni sadece salaryla rtl bir Meryem resmi vardr. Bu Meryem gerekte sa'nn annesi ve Tanr'nm ei (Theotokos) deil, sa'nn Gnostik Hristiyanlarn inanlarna gre evlendii ve Sarah adnda bir ocuu olduu iddia edilen Mana Magdelena idi (Mecdelli Meryem/Eski Fahie). lgintir ki, Papalar, Patrikler ve tm Kilise Babalan 1962 ylnda sona eren 2. Vatikan Konsili'nin nihai oturumuna kadar bu ikinci -bunun dnda ndilerde baka Meryemler de var ama kimin kim olduu belli deildirMeryem'in eski bir fahie olduunu somadan nadim olarak isa'nn Havarilerine Havarilik yaptn iddia ve beyan etmilerdi. 1962 ylndan soma bu Meryem ile ilgili olarak yer alan karalayc ifadelerin gerekte doru olmad ve bunlann 4. yzylda Kilise'nin "Kadn Dman''' yneticileri tarafndan uydurularak ncil'e eklenmi ifadeler olduu konuyu yllardr sorgulayan ilahiyatlar tara26 fndan kantland. (Nedir ki, Papalk bu gerei henz aka kabullenerek resmi bir aklama yapmam ve ncil'de de gerekli deiiklik henz yaplmamtr.) Karanlk Kilise'deki bu Deesis Hristiyan Dogmatique'i ve "Canonlar" (ynetmelik, nizamname) itibariyle bir "Latria" (sadece Tam'ya gsterilmesi gereken bir sayg ve bir tapn) deil bir "Dulia" (kutsal kiilere ve Kilise'nin bana gsterilen sayg) konumundadr ve ilgintir ki tam Kubbededir, yani Tann'nn bulunmas gereken yerde. Kald ki Vaftizci Yahya da yine baz iddialara gre sa Mesih'in yol acs deil tam tersine O'nun
64

"rakibi" olan kiidir! te Greme'de volkanik talarn iine oyularak yaplm olan Karanlk Kilise'de (penceresiz olduu iin) bir de "Mandylion" vardr. Bu szck Kutsal Bez, Kutsal rt anlamna gelmektedir. Kilisedeki beinci blmde kuzey taraftaki "Diaconicon" diye bilinen duvardadr. (Bkz: Ek) 2 7 Mandylion'da sa'nn yznn aln, salar ve yanlaryla ene ksm grlmekte, az, burun ve gzleri tahrip edilmi olduu iin grlmemektedir. Kuma motifiyle resmedilmi olan blmdeki tm simgeler ilgintir ki, Pisagorculuun saylarnn ve geometrisinin sembollerini yanstmaktadrlar ve bunlarn dier bir kilisede benzeri yoktur. Kuma deseninin iki akntsnda dokuzar yarmkre ile i blmnde yedi adet tam kre motifi bulunmaktadr. ki akntda zerleri sva ile kapatlm ve okunmas mmkn olmayan ama grlebilen ksmlarndan anlald kadaryla stilize edilmi Suriye Aramicesi ile yazld anlalan metinler vardr. stnde sa'nn "pantocrator" (tipik Bizans ikonoklastik deyii: sa, Kadiri Mutlak Tanr'dr anlamna gelir) yazs grlmektedir. Hristiyan geleneine gre bu Mandylion'un yks yledir: Bu, sa'nn bizzat kendisi tarafndan yaplm ve kendi yzn gsteren ilk ve tek "emanettir". sa'nn kendi portresini yapmas da ilgin bir anlatmla aktarlmaktadr. Buna gre Edessa (Urfa) Kral Abgar veba hastalna tutulmutur. (Bu hastalk Hristiyan-Yahudi kutsal kitaplarnda ve metinlerinde en ok bavurulan onulmaz hastalk tipidir. Musa'nn kz kardei Miriam da vebaya yakalanr, soma Musa'nn Tann'ya rica etmesi zerine dzelir.) Tanr'nm Olu'nun yeryzne indiini duyan Kral Abgar derhal bir eli gnderip (herhalde Nasra'ya/Filistin'e) sa'dan gelip kendisini iyiletirmesini ister. Kral Abgar ekler: "Eer ilerinin okluundan dolay gelemezse gnderdiim eli Onun bir resmini yapp bana getirsin. Ben
65

o resme bakp iyileirim!" Ne yazk ki sa Mesih'in daha nemli ileri vardr Nasra ve evresinde. Dolaysyla Tann'nn Olu bulunduu yerden ayrlp kraln ayana gidemez(!) Ama Urfal ressam eli de sa'nn portresini yapamaz. Neden? nk sa'nn yznde yle bir "Nur" vardr ki elinin gzleri geici olarak kamar ve krleir. Bunu gren Tann'nn Olu glmser ve kendisine su getirilmesini ister. Bu su ile yzn ykar ve boynundaki atky/rty kanp bununla yzn kurular, ite ne olursa o zaman olur ve sa'nn yz olduu gibi bu Mandylion'a kar. (Tpk Torino'daki kefen/Mandylion yks gibi) Urfal ressam-eli bu Mandylion'u alp Kral Abgar'a gtrr. Kraln vebadan kurtulup kurtulamad mehuldr, ama bu olaydan 1000 yl soma Mandylion'un Karanlk Kilise'nin duvarna resmedildii kesinlikle bilinmektedir. Bu yk Bizans ikona geleneine uygundur ve kutsal kiiler (Azizler) de sa'dan soma "ifac" (Theumaturg) olarak hizmet vermilerdir Bizansllara! Bu ykde kendinden sz edilen ifac gerekten de sa Mesih olabilir mi? Yoksa tipik bir Bizantinizm sonucu gerek bir ifac yine sa Mesih mi yaplmtr Kilise tarafndan? Mandylion'daki tm desenler Pisagorcu sistemin simgeleridir. Bu bir. sa, alt ucu olmayan bir han ortasnda ve stnde resmedilmitir. Kilise'nin anlatt masala gre sa saken eliyi kabul etmi ve konumutur; Ha'a gerildii srada deil! yleyse bu Ha neyin nesidir? sa salnda armha gerilerek vahice ldrleceini kendisi bile bilmiyordu- ya da Tann'nn Olu olduuna gre biliyordu ama bunu korkmasnlar diye Havarilerine sylememiti? Gerekte bilmiyordu, neden? nk sa, Yahudi'ydi ve ldrleceini bilse bile bunun Romallarn eliyle armha gerilerek deil, Yahudi eriatna gre Yahudiler tarafndan talanarak olacan (recm yoluyla) dnmt, denilebilir. Suu ve yarglan itibariyle sa, Roma'ya kar deil Yahudi eriatna kar su ilemiti ve bunun cezas
66

da recm idi. Yahudiler ayn dinden olan bir kardelerini armh ile ldrmezlerdi. Bu kesin yasakt. Bu iki. Ortodoks inancna gre sa'nn bann etrafnda "Nimbus" denilen ve Onun Tanr'nm Olu olduunu simgeleyen bir "Hah" (daire) bulunmas gerekirdi. Bu Nimbus'un zerinde hibir desen olamazd. Nitekim kilisedeki btn resimlerde bu halo vardr, sadece bu Mandylion'da yoktur. Yani resimdeki kiinin en belirgin zellii -Tann'nn Olu olmak- nedense belirtilmemi, dolaysyla dnyevi/sekler bir portre izilmitir. Bu . Mandylion da ilgintir ki; yedi adet tam daire sa olduu sylenilen kiinin bann etrafna deil, yznn iki yanma konulmutur. Bu daireler hibir Hristiyan ikonografisine uygun deildir. Tamam Hermetik retiye ait sembollerdir. Pisagor'dan balayarak Plato'ya kadar gelen Hermetik Gizli retide bu daireler "gne'in" ve "ay"m yedi halini tasvir ediyorlard. Dairelerin etrafna yerletirilmi olan kk noktalar ise yldzlan gsteriyordu. Bunlar Antik Tiellen dini inan sistematiindeki (Paganist) en bilinen en klasik simgelerdir. Dahas Plato, kendi eseri kayp uygarlk "Atlantis"de Mandylion'da grlen daireleri kullanarak bunlan Atlantis'in gne'i ve ay' olduunu yazmt. Bu drt. Gene Mandylion'daki daireler ayn zamanda Alimist Hermetistlerin sembolleriydi. Geleneksel olarak bir kiinin Alimist ya da Hermetist olduunu gstermek iin yznn iki yanma yedi adet daire konurdu. Bu gne ve ay'm onu ktlklerden koruyacana inanlrd. Bu be. Tm Mystic akmlarda olduu gibi Pisagorculukta ve Paganist Hermetizmde de Tann'nn sembol Mandylion'da grlen daire idi. Buna gre balang ve sonu olmayan geometrik yap daire, Tann demekti, nk merkezi, balangc ve sonu hem her yerde hem de hibir yerdeydi. Bu daireler Anadolu'daki tm Apollo Mabedlerinin kaplannn stnde duruyordu. Ve bu
67

mabedler de "Bu" iaretlerinden dolay "ifahane" (modern hastane) olarak biliniyorlard. Apollo ise tm Anadolu'daki en gl "ifac" ve ilgintir ki "Kurtarc" idi. Kilise'nin sa'ya atfettii iki temel zellik gerekte (ifaclk ve kurtarclk) Apollo'ya aitti. Bu da alt. Dairenin kart karedir. Daire Tanrsall simgelerken, Kare yeryzne ait oluu, sekler olan simgeler. Mandylion'da yedi daire ve kare vardr. Kutsal Nimbus yerine Kare/Ha konulmas, sa'y saken Ha'a gerilmi gstermektedir. nk Ha'm alt ucu yoktur. Bu ncil'de anlatlanlara ters dmektedir. Dairelerin arasna konulmu olan Ha motifleri ise on iki keli Halardr ve sekiz adettir. Bu sekiz Ha gerekte sa Mesih'e ait ezoterik/Apokaliptik tek gndermedir. yle ki, ncil'de ktln says 666 olarak verilmitir. Buna karlk iyilik sa'da zdelemi olan 888'dir. Mandylion'daki yzn sa Mesih'e ait olmayaca kesindir. nk 1. yzylda Anadolu'daki en nl ifac Apollonius idi, yle ki sa'nn ad kendi kk Filistin topraklarnda bile bilinmiyordu. Apollonius Roma imparatorlanyla muhatap olurken -en az 5 imparatorla- sa'nn adn onu yarglayan Yahudi Kral Herod bile duymamt! Kald ki Tyana, (modern Kemerhisar) Urfa'ya Filistin'den ok daha yaknd. En nemlisi Edessa Kral'nn 1. yzylda bir Yahudi'den ifa ummas mmkn deildi, nk Urfa/Harran o srada dnyadaki en nemli Tb ve Hermetik Bilim Merkezi konumundayd. Abgar Hanedan, Edessa'da .. 2. yzyln sonundan itibaren egemen olmutu. Edessa, Roma eyaleti saylan, Suriye kkenli 'Osrhoene' blgesinin bakentiydi. Sanat ve kltrnde Hellenizm etkiliydi; dili Suriye Aramicesiydi. 28 Edessa'da, tpk stanbul'daki gibi byk bir hipodrom, kenti koruyan alt byk kale, bir geni forum, tiyatro ve dnemin belki de gl tp 29 merkezi olan bir hastanesi vard. Edessa, pagan mimari anlayna gre kurulmu bir kentti. lgintir ki, sa'nn dneminde Isa ile mektuplat -eli araclyla68

sylenen Abgar, Hristiyan deildi. Bilinen ve Bizans kaynaklarna gre belgelenmi ilk Hristiyan Kral Edessa'da VIII. Abgar'd. Bu Kral .S. 207 ylnda Roma'ya bir ziyarette bulunmu ve bundan soma Hristiyanl, Edessa'ya getirmiti. 30 Kraln Roma'ya ziyareti srasnda mparator Septim Severus idi ve ite bu mparator'un ei olan mparatorie Julia Domna, Tyanal Apollonius'un hayatn kitaplatrmt. Kral'm Roma'y ziyaretinden yaklak 20 yl soma, Roma'da mparatorluk Arivi'nde Apollonius'un kendi yazd kitaplardan oluan zel bir blm kurulmutu.(.S. 220) mparator ve ei Hristiyan deil Pagandlar. "Mandylion" ve mektuplama yks, ilk kez Sylvia Aetheria tarafndan 4. yzyln sonlarnda ortaya atlmtr. znik Konsili'nden (325) yaklak 70 yl soma! (sa'ya Abgar'n elisinden geldii ve/veya sa ile Abgar arasnda yazma(lar) olduu Yeni Ahit'in hibir yerinde zikredilmemitir.) 1 Konstantin'in toplad bu Konsil'den sonra ok gl bir Hristiyanlatrma Kampanyas ve zorlamas balatlmt. Anadolu'daki tm Pagan ve Hellenistik kltr bu kampanya srasnda yok edilmi ya da Hristiyanlatnlarak "Bizans"m mal yaplmt. Nedir ki, zellikle 5. yzylda Anadolu'da Paganist-Hermetik kltr birok blgede, bu meyanda Suriye ve Urfa'da direnmeye devam etmiti. W.H.C Frend'inde belirttii gibi, zellikle Frat ve evresinde, bata d yorumculuu ve horoskop okunmas gelenei o kadar gl bir nan-Sistematii idi ki, .S. 2. yzylda bu blgede "lmsz Pagan Tanrlarnn" glerine 32 inanmamazlk etmek "Ateizm" saylyordu. Urfa ve evresinde, yine Frend'in belirttiine gre, her evde bir horoskop takvimi vard ve bunun araclyla kimin hangi gn ve nerede lebilecei "bile" (!) hesaplanabiliyordu. Urfa, buras ok nemlidir ki, 1. yzyldan en az .S. 579 ylna kadar Apollo kltrne bal kalmt. yle ki, Bizans belgelerine gre, 579 ylnda Urfa Valisi Anatolius, bir ihbar zerine Pagan geleneklerine bal
69

olduu ve gizlice bu dini yayd iddiasyla idam edilmiti. 3 3 Anatolius, Bizans tarafndan atanm bir vali olmasna ramen, Zeus iin trenler dzenletmi ve bunlara bizzat katlmt. Ama Vali Anatolius'a yneltilen en ar sulama uydu. O dnemin Monofst (Ermeni) tarihisi Efesli John'un anlattna gre Vali Anatolius, sa'nn portrelerini yaptrm ama bunlarn Apollo'ya benzetilmelerini ve onu temsil edecek ekilde sembollerle sslenmesini istemiti. Dolaysyla da Vali ve Edessa halk, Kilise'nin ve Bizans'n zulmnden kurtulmak iin, sa'ya tapar gibi yaparak kendi " z " dinsel inanlarna olan ballklarn srdrmlerdi. Portrelerde grlen kii sa gibi dursa da gerekte o deildi, Apollo'ydu nk Edessallar kendilerine kl zoruyla dayatlan Tann'nm Olu'nun dini Hristiyanla ve onun Tanr's sa'ya hi balanmamlard. 3 4 Vali ve Edessallar korkudan "Takiyeci" olmulard. (Edessal sa portresi iin bkz: Ek) Kral Abgar'n yaad dnemde gerekten de yaam ve Apollo mabedlerine gizli eitimden geerek ifac olarak kabul edildii iin kendisine "Apollo'nun Olu" denilen bir kii vard: Tyanal Apollonius. sa Mesih'in gerekten de yaayp yaamad, ncil'deki o szleri syleyip sylemedii bile belli deildir. Tersine tm belgeler onun hi var olmadn ve tm sa Mesih yksnn Kilise Babalan ve Aziz Paul tarafndan uydurulduunu gstermektedir. ki ngiliz aratrmacnn yazdklan gibi, "Son iki bin yldr sa 'nn dini Hristiyanlk olacana gerekte Tyanal Apollonius'un dini son ikibin ylmza damgasn vurabilirdi ama o unutuldu."35 imdi artk "Hangi sa" diye sorabiliriz.

70

2.3. Hangi sa?

"The Lord had said: Call him Immanuel, which means God With Us! The Holy Spirit said: Give Him the name Jesus, because He will save his people from their sins. " "Tanr dedi ki: O 'na immanuel adn verin, Tanr-Bizimle demektir. Kutsal ruh dedi ki: O 'na sa adn verin, nk o halkn gnahlarndan kurtaracaktr. " Matthew, 20-24.
1

ncelikle u hususu aka belirtmek gerekiyor. sa Mesih hibir zaman hibir yerde kendisinin "Bir ve tek mutlak Tanr" olduunu iddia ve beyan etmi deildir. Bylesi bir iddia Gospellerde yoktur. Benzer ekilde beyanlar ieren Kilise-i veya Kilise-D sa'ya ait olduu kesinlikle belgelendirilmi "zgn" bir tek kaynak da yoktur. Tanr olmak ya da dier bir deyile sa'nn Tannlatnlmas, sa Mesih'in kendi istei ve inanlar dnda, onun gyabnda, onu hi grmemi, tanmam, yat
71

olmam baz kiilerce onun lmnden (?) soma yaplm bir atf ve yaktrmadr, o kadar. Tpk ncil'de yer alan ve sa tarafndan sylendi denilen szlerin byk bir ksmnn da gerekte onun tarafndan sylenmemi olduu gibi. Tpk sa'nn doumu ve lm arasndaki dnem hakknda Gospellerde onunla ilgili anlatlm olaylarn byk ksmnn da gerekte hi yaanmad ve sa ile dorudan hibir balantsnn olmad gibi... Bu nedenle ilkin sa'nn doumu ncil'de nasl ilenmitir, onu grelim. Soma da onun yaamyla ilgili, yine ncil'de yer alan arpc "tahrifleri" aktaralm. Yoahim ve Hanna'nm 2 kz Meryem, Nasra kasabasnda 3 bir marangoz olan Yakub'un olu Yusuf la 4 nianlyd. Ancak birlemelerinden nce 'gebe' olduu anlald'.(Matta, 1:18) Yusuf 'salik bir adam olup onu aleme rezil etmek istemeyerek, gizlice boanmak niyetinde idi'.(Matta, 1:19) RAB mdahale ederek meleklerinden birine dnde Yusuf a grnmesini buyurdu. Melek dedi ki: "Sen Davut olu Yusuf, Meryem'i kendine kan olarak almaktan korkma nk kendisine domu olan Ruhlkuds'dendir. Ve bir oul douracaktr; ve onun adn sa koyacaksn; nk kavmini gnahlarndan kurtaracak olan odur".(Matta, 1:20-21) Yusuf itaatkr bir adamd, kendine syleneni yapt; Meryem'i kan olarak evine ald ama bir oul dourana kadar onunla cinsel ilikiden saknd. 'Ve ocuun adn sa koydu'.(Matta, 1:25) Bylelikle saiah Peygamber'in kehaneti yerine gelmi oluyordu.(Matta 1:23) Ve Meryem'in olu gelecek yzyllarda da byle tannacakt. Ancak, kehanetin yalnzca yansnn gerekletii anlalmaktadr, nk saiah Peygamber'in Tanns, bakireden doacak ocua baka bir ad vaad etmiti. Bu ad Immanuel'di. Okuyalm: 'Bunun iin Rab kendisi size bir alamet verecek; ite kz gebe kalacak ve bir oul
72

douracak, ve onun adn Immanuel koyacak'.(saiah, 7:14) Tann'nn balangtaki tasarmn deitirip bebee neden yeni bir ad, sa'y 5 vaat ettii Yeni Ahit'te yazl deildir. Garip grlebilir ya da grlmeyebilir ancak, Meryem'den doan ocuun ad "Tann-Bizimle' (Yani Immanuel) deil, 'YHVH Selamettir' (yani, sa) oldu. Sekizinci gn, Anne Meryem'le vey baba Yusuf, eriat'a gre bebei snnet ettirmek iin Tapnaa gtrdler, sa, Tapnak'ta snnet edildi. Bylelikle Tann'nn Babil Talmudu'na gre ilk muhtedi olan brahim'le yapt 'ahdin iaretini' (Tekvim, 17:11) edinmi oldu. 6 Sekiz gnlk bebek sa, bylelikle adanm da oluyordu. "Ve Rab Musa'ya syleyip dedi: Btn ilk doanlan srailoullan arasnda, insanda ve hayvanda btn rahmi aanlan benim iin takdis et, o benimdir".(k, 13:1) Bylelikle Meryem'in olu, srailoullannn RAB'bine ait olmutu. Meryem'in kz kardei ya da kz kardelerinin ve dolaysyla da alt ya da yedi yeenin olup olmad Yeni Ahit'te yazl deildir. (Klopas'm kans Meryem'in -Yuhanna 19:25- Meryem'in gerek kardei olup olmad belirlenememitir.) Yusuf un daha nceki evliliinden en az alt ya da yedi evlat sahibi olmu yal bir adam olup olmad da kaytl deildir. Bu iki olaslk Yeni Ahit'te belirtilmez, ama sa'nn drt erkek kardeinin ad verilir. sa'nn en az iki ya da kz kardei de bulunmaktayd. ncil derleyicisi Markos'tan okuyalm: "Meryem'in olu ve Yakub'un, Yosef in, Yahuda'nn ve Simun'un kardei dlger, bu deil mi? Kz kardeleri burada bizimle deiller mi?'.(Markos, 6:3) Drt ncil yazanndan ikincisi Markos'a gre bunlar, sa'nn gerek erkek ve kz kardeleriydiler.(Yuhanna, 19:25) Eer Yuhanna'nm ne srd gibi sa'nn kuzenleriyseler, o zaman Meryem yaamnn sonuna dek bakire ve Tann'nn bakire gelini olarak kalm demektir. Muhtemeldir ki, Meryem'in kz ya da erkek kardei
73

yoktu, ama Elisabeth adnda bir kuzeni olduu kesindir. Meryem'in zellikle gebelik dneminde onunla ok yakn olduu bize bildirilmektedir. Elisabeth'in bakire Meryem'in gebeliini kendi ailesinden ilk renen kii olduu da yazldr. Elisabeth krk yalarnda olmalyd ve Zekeriya adl bir kahinle evliydi.(Luka, 1:5) Elisabeth 'ksr idi'.(Luka, 1:7) Sara, Rael, Rebeka ve Hanna'dan soma Kutsal Kitap'ta ad geen beinci, Yeni Ahit'teki ilk ksr kadn Elisabeth'tir. Daha nceki btn ksr kadnlar ve kocalar gibi Elisabeth ve kocas da 'Allah indinde salih' idiler. (Luka, 1:6) Bu nedenle, Zekeriya bir gn Rab'bin tapnandayken Melek Cebrail ona grnd ve dedi ki: "Korkma Zekeriya, nk duan iitildi, kann Elisabeth sana bir oul douracak, onun adn Yahya koyacaksn. (...) nk Rab'bin gznde byk olacak, arap ve iki imeyecek ve daha anasnn karnndan RuhlkudsTe dolu olacak. srailoullanndan birounu onlarn Allah' Rabbe dndrecek. Babalarn yreklerini oullara, asileri salihlerin hikmetine evirmek ve Rabbe amade bir kavim hazrlamak zere lya'nn ruhu ve kudretiyle onun nnde yryecektir." (Luka, 1:13-17) srail'in Tanr's daima Melei Cebrail araclyla konuurdu. Tanr her zaman nce kocalara 'korkmamalarn' syler, ardndan onlara her birinin, ayrcalkl anlam olan bir 'ad' ve bir 'oul' mjdelerdi. Buradaki tek ilgin husus, Melek Cebrail'in Zekeriya'ya, dnde deil tapnan lo klan arasnda, tts yakt srada konumu olmasdr. Yeni Ahit'te anlatlanlara gre alt ay soma Meryem'i de ziyaret eden ite yine bu Melek Cebrail'di. Bu Cebrail'in bakireye yapt varsaylan kaytlara gemi ilk ve son ziyaretidir. nsanlara Tann'nn szn iletebilmek Melek Cebrail iin olaan bir olayd. Ama Cebrail, tabii RAB'bin talimatlar zerine, nce skntl kocalara grnmeye alknd. Ne ki, bakireye grnp, 'mjdeyi vermek' Melek Cebrail iin allmadk bir durumdu.
74

Belki Melek Cebrail bu nedenle 'mjdeyi' vermeden nce 'Bakire Meryem'e korkmamasn sylemitir! Elisabeth'e dnelim! Zekeriya'ya bildirilen tarihte olu dodu. Ona Zekeriya'nn akrabalar arasnda bu ad tayan kimse olmamasna karn (Luka, 1:61) Yahya adn verdiler. nk Zekeriya Abiya ruhban soyunun mensubuydu ve Elisabeth de, Meryem'in tersine, Harun'un soyundand.(Luka, 1:5) Yahya byd, ruha kuvvetlendi; ve srail'e grnecei gne kadar llerde kald.(Luka, 1:80) Doru, Markos'a gre Yahya kehanet uyarnca hi mayal iki imedi. Yalnzca bitki ve yaban bal yedi. Hi tra olmad ve devetynden bir harmani giyip beline bir deri kuak takt.(Markos, 1:6) Yahya atalarnn gelenei nedeniyle Peygamber ya da Mesih (Christ) olmaya layk deildi, ama ayn gelenek uyarnca bir Rahip-Ynetici olabilirdi... Yahya bunlar denemedi; onlarn yerine yaamn bir baka seenee adad. Gerekte kendisinden alt ay kk kuzeni olan ve daha soma Tann'nn Olu diye anlan sa'nn geliini bildiren ilk Vaftizci oldu. Yeni bir stifar ahdinin yeni iareti olarak suyla deil, Ruhlkuds ve atele vaftiz edecek olan sa'nn gerek vaftizci olacan bildirdi. Kilise, sonralar 24 Haziran gnn Vaftizci Yahya Gn ilan etti. Vaftizci Yahya Gn arifesinde tm dnya Hristiyanlannm kentlerden kp evlerindeki kt ruhlar kovalayacak ifal san kantaron otunu (St. John's wort) toplamalan istendi. (Anlaml bir Pagan uygulamasdr ^-Bylelikle, Yeni Ahit'in balannda, bizlere iki oul sunulmutur. Biri Yahya (branice biimiyle Johanna 'JAHVEH esirgeyicidir' anlamna gelir), dieri de sa, (JAHVEH selamet'dir) Jahveh -Esirgeyicidir, Jahveh- Selamet'tirin yolunu amtr. Her iki oul da ilk doan Yahudi bebeklerdir ve dolaysyla, Yasa'ya gre her ikisi de ebeveynlerinin Tanns'na adanmlardr.

75

sa'nn annesi Meryem imana gre ya bakiredir ya da bir parthenos, yani yine bakire, ancak tertip edilmi bir evlilie rza gstermeyip kendi eini seen Kadn'dr. Bu tasarma gre Bakire Meryem, kt ya da hafifmerep bir kadn olduundan deil, 'kendi hakknn bilincinde bir kii' olduu iin "evlenmeden" anne olmutur. 7 sa'nn Platoncu Celsus'un .S. 170'te ileri srd gibi 8 , bysn Msr'da renmi kstah bir arlatan olup olmad konumuz itibariyle bu incelemede zerinde durulmayacak hususlardr. nk; en kestirme deyile 'Bakire Annelik' yaktrmas Hristiyanlk'tan ok nce, tm Hindistan, Mezopotamya ve Ortadou'da bilinen bir olguydu. rnein; Buda, Sokrates, Eflatun ve Byk skender de halk sylencesine gre 'Bakire Anne'den domulard! Benzer ekilde, tarihsel sa denilen de fazla nemli deildir. Tarihsel sa ilahiyat ve tarihiler iin bir eit Aratrma-Alan iken, mitolojik sa, kendine inananlar iin nihai gereklik olarak kalmtr. Nesnel bir inceleme iin, tanmlarmza perspektif kazandrabilecek tek sa portresi, Yeni Ahit'teki Mesih'tir. Bu portrenin tarihi gerekliinin olup olmamas bizi ilgilendirmemektedir. nk Hristiyan dnyas sadece ve sadece Yeni Ahit'te okuduu Mesih'e ballk duymaktadr. Tarihsel Mesih'e deilGelecein Mesih ve Tanr'snn yeryzndeki yaam ite byle balad. Ve dier iki ncil yazarnn, ncillerinde bu byleyici 'bakire doumu' 9 olayna neden deinme gereksinimi duymadklar da daima bir sr olarak kald! *** Matta, kendi ncil'inde, sa'nn soy ktn brahim PeygamberTe balatp 'Mesih' denilen 'sa'yla bitirir.(Matta, 1:16) Matta, brahim'den sa'ya krk iki kuak saymaktadr. Onun soyaacnda vey baba Yusuf
76

'Meryem'in kocas' olarak verilip sa babasnn soy hattyla deil, anasnn adyla kaydedilmitir. Bu, geleneksel brani soyaac kurgusunu bozduu iin allmadk bir ilemdir. Her iki ebeveynin, Meryem ve Yusuf un Matta yorumunda birer kuak igal etmeleri de allagelmi bir uygulama deildir. Matta bu krk iki kua, her biri on drder kuak ieren balk halinde toplamtr. Matta, Meryem ve Yusuf u dahil etmekle on drdnc kua sa'ya yaktrmt. te yandan Luka, sa'nn soyaacn Adem'e ve ondan da tabii Tanr'ya iletmiti. Luka ncil'in de Tann'dan sa'ya yetmi yedi kuak saylmt. (Gerekten bu birka bin yldan fazla tutmamaktadr.) Matta, brahim Peygamber'den Davut Peygamber'e on drt kuak saymt. Ve Luka, Tann'dan isa'ya yetmi yedi kuak saymaktayd. Cemaatin bandaki yneticilere iletilen mesaj, Davut Peygamber'in adnn saysal deerinin sa'y on drdnc kuaa yerletirmekle, bilgilere ve sz sahibi dier cemaat yneticilerine sradan bir bilginin tesinde malzeme salamaktaydlar. Yetmi yedi, yedi art yedi'ye blndnde, on drde eitlenir ve krk iki kuak kez on drt balk altnda (3x14) toplandnda Davut Peygamber'in adnn saysal deerine gnderme yapmaktadr, bylelikle Mesih denen sa'y gizlice onun soyuna balar. Bu soyaca aktanm, gelecein kehanetine de balanmaktayd. Her iki ncil yazannn att ilk admlar bu kehanetin gerekletirilmesi balamnda zorunluydu. vey Baba Yusuf un Luka yorumunda bamsz bir kuak saylmayp dlanmas da kayda deer. Matta, yorumunda bu kuak boluunu, inanca gre sa zerinde hibir 'emei' olmayan Yusuf u ayn bir kuak olarak saptarken elinde yeterli sayda kuak bulunan Luka'nm ona hi gereksinimi olmamt. Saysal deerlere ilikin konular, somaki yzyllarda Gnostik tarikatlar, gizli ya da Rafz denen dernekler, Okultistler ve Ezoteristlerce Operasyonel ve Speklatif olarak kullanlagelecektir. Bu deerler karmak cin
77

kovma dualarnn eitli biimlerini ifadelendirmenin yan sra, simgeciliin tlsm gizemlerine ve karmaklna ikin bir saysal nitelik kazandrmada da temel kabul edilebilecekti. u nl 'kutsal' drt says iin bu kadar yeter sanrm. sa Mesih'in ocukluuna dair ayrntl bir bilgi yoktur. Ancak ilgin bir olay aktarlmtr (Luka, 2:41-51): sa on iki yandayken, her yl ailesiyle birlikte Yerualim'de (Kuds) kutlanan Fsh bayramndan eve dnte kaybolmutu. Yusuf la Meryem onu her yerde aramlar ama bulamamlard. gn soma Tapman avlusunda yallarla konuurken grdler onu. Luka bu yal Yahudi retmenlerin (Hahamlar) on iki yandaki ocuk sa'nn sorduu sorulardan ve verdii yantlardan ok etkilendiini belirtmektedir. Bu retmenlerin gerekten etkilendikleri mi, yoksa tedirgin mi olduklar, sa ile annesi Meryem arasndaki u konumadan izlenebilir. Luka yle yazyor: 'Onu grdkleri zaman, atlar ve anas ona dedi; Ey oul, neden bizi byle ettin? te baban ve ben yreimiz ok sklarak seni aradk. Onlara dedi; Neden beni aradnz? Bilmiyor muydunuz ki, benim iin Babamn evinde bulunmak gerekti? Onlar ise kendilerine syledii sz anlamadlar.'(Luka, 2:48-50) Eer, sa bu retmenlerle annesiyle konutuu tarzda konutuysa, bu anlatm tarz orada hazr bulunanlar etkilemekten ok tedirgin etmitir. nk Tann'nn tekil olarak 'babam' biimde nitelendirilmesi Museviler arasnda allmadk bir uygulama idi; baba figr olarak Tanr geleneksel olarak 'Babam' biiminde deil, 'Babamz' olarak tanmlanrd. Yine geleneksel olarak Tapnak RAB'bin ikamet ettii yerdi. RAB. 'Babamn evinde' oturmuyordu. Eer bu olay Luka'nn uydurduu bir ekleme deilse, o zaman tad anlam, nemlidir. Bylesi bir niteleme daha on iki yandayken; 'Hepimizin babas bir
78

deil mi, bizi bir Allah yaratmad m?' (Mal, 2:10) diyen gelenekten aka kopmu bir sa'ya iaret etmektedir. Daha sonralar bilindii gibi, sa otuz yalarna geldiinde, Yahudilerin 'Tanrmz' nitelemesi geleneini yadsyarak Tann'y 'Tanrm' olarak adlandracaktr. Kimi durumlarda baz Peygamberlerin Habakuk'da yapld zere (3:18-19) Tann'y 'Kurtarcm' ya da 'Yehova, Rab, benim kuvvetimdir' nitelemelerine cevaz da olsa, 'Tanr'mzn' 'Tannm' biiminde tekilletirilmesi, Tann'nm nsan Benlii'nde zelletirilmesi saylmaktayd ve kesin olarak yasaklanmt. nk Musevi Peygamberi Mika'nn da belirttii gibi, 'nk btn kavimler, her biri kendi ilahnn ismiyle yryor; biz de daima ve ebediyen Allahmz RABBN ismiyle yrrz' (Mika, 4:5) denmiti. Tannlar ve Ruhlar arasnda yaayan ve bazen onlar tarafndan yardma anlan Pagann tersine, Yarg Tam srail'in RAB, Musevilerin arasnda yaayan lahi G't. ("nk ben Allah'm ve insan deilim; senin ortanda olan Kuddsm") (Hoea, 11:9) Yaayan Yarg-Tam RAB'bi btn Musevilerin arasndayd, hibir Musevi'nin zel mlkiyetinde ya da evinde deildi. Tam, Yeni Ahit boyunca, Eski Ahit'in tersine yalnzca bir kez konuur. Bu da sa'nn kuzeni Yahya tarafndan vaftiz edilii srasnda gerekleir. ncil yazan Yuhanna'nn syledii gibi Vaftizci Yahya'nn m onu herkes gibi vaftiz olmaya ard, yoksa Matta, Luka ve Markos'a gsterdii zere sa'nn m kendini Yahya tarafndan vaftiz edilmeye davet ettii ak deildir. Matta, sa'nn vaftizini yle betimler: "Ve sa vaftiz olup hemen sudan kt; ve ite gkler ald, ve Allah'n ruhunun gvercin gibi inip zerine geldiini grd; ve ite gklerden bir ses dedi: Sevgili Olum budur, ondan razym."(Matta, 3:16-17) Tanr bundan soma sa dahil hi kimseyle konumad ve sa ve Havarileri ibadet etmek zere daa ktklannda bir buluttan gelen 'ses'in ayn mesaj tekrar etmesi dnda
79

hi emir ya da talimat vermedi. sa bu nedenle, "Allah Ruhtur ve ona tapnanlann ruhta ve hakikatte tapnmalar gerekir" demiti. (Yuhanna 4:24) Anlald kadaryla sa gelip sradan bir Musevi gibi vaftiz olmutur. Yahya, "Ben onu bilmezdim" der.(Yuhanna, 1:31) Ve sa vaftiz edildii sahilden, sonradan Yahya'nn dorulayaca zere mecazi anlamda tm insanlar ve zelde tm Museviler iin kullanlan bir unvan olan Tanr'nm Olu sfatn alarak aynlmtr.(Yuhanna, 1:34) Tekvin'de yle denilir: "Ve vaki oldu ki, topran yz zerinde adamlar oalmaya balad ve onlarn kzlar doduu zaman Allah'n oullan insann kzlannm gzel olduklann grdler ve setiklerinden kendilerine kanlar aldlar."(Tekvim, 6:1-3) Dolaysyla bir Musevi olarak sa da bir Tann Olu'ydu ama bu onu Mesih yapmaya yetmiyordu. Bu nedenledir ki, somadan ba kesilmek zere, Herod tarafndan kapatld hapishaneden Yahya kendini beklenen Mesih olarak grp grmediini anlamak iin ona haberciler gnderecektir. sa bu hayati soruyu son derece belirsizce yantlar. Gerekte sa, Musevi cemaatini yneten ve ynlendiren sz sahibi kiiler tarafndan arlm ve onaylanm deildi, (hatta) onlar tarafndan bilgi dzeyinde yetersiz bulunmutu! sa'nn nasl doduu ya da Tann'nn beklenen Mesih'i olarak nasl onaylandnn zerinde ok fazla durmak gerekmez. Kukusuz, Nasral sa, Musevilerin bekledii bir ve tek Mesih deildi. nk Mesih ideali sa'dan onlarca yl nce Essene Kmran tarikatnn biimlendirdii esrarengiz bir Hak Belleticisi'ne daha fazla 10 uymaktadr.

80

*** Adettir, Avrupa'da her yeni yln son haftasnda sa ve Hristiyanlk'la ilgili youn yayn yaplr. Gazeteler, dergiler, radyo ve televizyonlar sa'y eitli enlem ve boylamlarda ele alr, incelerler. Yzyllardr sren tartmalar, her Aralk aynda yeniden alevlenir. sa, kilise, ncil, azizler vb. bazen bilimsel ama oka sansasyonel yazlarla izleyicilere, dinleyicilere ve okurlara sunulurlar. sa'yla ilgili iddialar yzyllardr deil inamn 2000 yldr srmektedir. Belki bin deiik gr Hristiyanlk aleminde tartlmtr. Bu iddialar bolluunda bazlar bilimsel gereklie sahipken, ou 'mitos' dzeyinde kalmtr. lk bakta 'Ka sa var veya Hangi sa?' sorular okurlar artabilir. Ancak bu Bat lahiyat Fakltelerinde kabul grm, ders ve tez konusu olmu bir yaklamdr. Resmi ideolojik aratrmalar ise bu sorulardan hareketle yola karlar. Bat ilahiyatna gre balca drt sa tipolojisi vardr. 1) ncil yazarlarna gre sa: Buna Synoptik sa denir. ncil yazd varsaylan binden fazla ahs vardr. Gnmzde de eitli Hristiyan cemaatleri, deiik ndilere dolaysyla deiik sa imajlarna, tapnmaktadr. Synoptik sa, ite bu eitlilikte esas olan vurgular. Yeni Ahit denilen kitapta drt ncil yazcs (Evangelist denilir bunlara) tarafndan portresi izilmi olan sa, tm Hristiyanlar iin kabul edilmesi istenen sa'dr. 2) Mitolojiye gre sa: Buna Mitolojik sa denir. lahiyatta Synoptik sa'nn brnd mitoloji haline getirilmi sa'y temsil eder. Gemi uygarlklarda -zellikle de Msr ve Hellen uygarlklarnda- bulunan efsanelerin sa'ya atfedilmesiyle ekillenmitir. 3) Tarih bilimine gre sa: Buna Historical sa denir. Tarih, sosyoloji ve ilahiyatn ortak znesi ite bu sa'dr.
81

niversite ve fakltelerde daima tarihsel verilerle kantlanmaya allan sa budur. Tarihsel sa, gnmzde en ok tartlan, kabul ya da reddedilen sa'dr. 4) nananlarn sa's: Bu greceli olarak yeni saylan bir sa tiplemesidir. 19. yzyln sonunda 20. yzyln banda zellikle Katolik ve Protestan Alman ilahiyatlar tarafndan gelitirilmi bir tiptir. Buna gre sa'nn ne ve kim olduuna karar vermesi gerekenler, ne kilisedir, ne bilim adamlardr, ne de ncillerdir. sa'nn ne ve kim olduuna sadece inananlar karar verebilirler. Ona inananlar nasl inanyorlarsa, sa yledir. sa'nn gerekten yaayp yaamad konusu ise en ok tartlan hususlardan birisidir. Baz ilahiyatlar ve aratrmaclar zellikle Musevi kkenli tarihilerin bulgularndan ve eldeki belgelerden yola karak ndilerde anlatlan sa'nn hi yaamadn, bu sa tipinin, sz konusu sa'dan yaklak olarak 200 yl nce yaam ve ad SRA olan bir Yahudi'nin olu sa (Jesus) olduunu ne srmektedir. Benzer ekilde, gnmzden 2000 yl nce Filistin denilen blgedeki Nazareth (sa'nn doup byd kasaba) diye bir yerleim biriminin de varolmadn ne srerler. Bu tartmalarda ne srlen bir dier iddia da, sa'nn armha gerilerek ldrlp ldrlmediidir. sa'nn nerede ve nasl ldrld ok tartmaldr. sa gerekten de armha gerilmi midir? Bu soruya birok ilahiyat olumlu yant verirken, zellikle gen aratrmaclar, dinlerine olan ballklanyla orantl olarak evet ya da hayr demektedirler. Bir iddiaya gre, evet sa armha gerilmi ama lmeden kurtarlm ve daha sonra Kemir'e giderek orada yaamtr. Bir dier ilgin iddia da, sa'nn evli olup olmaddr. Bu da yaygn bir iddiadr. Daha ok siyasal sonulan olan bir tartmann rndr bu. ndilerde sa'nn, drt erkek, en az iki kz kardeinin bulunduu anlatlmaktadr.
82

Ama bu konuda esas kabul edilen drt ncil'de de bu olay deiik anlatmlarla verilmitir. Buna gre sa'nn z -anne bir- kardeleri deil, yeen ve kuzenleri vardr. sa'nn Mecdelli Meryem'le (Mana Magdelena) evlendii ve ocuk sahibi olduu iddias da ok nemli bir iddiadr. Buna gre sa ncil Terde de anlatlan bir dnle evlenmitir. Daha soma krallk iddiasyla ortaya km ve bir ayaklanma balatmtr. Bu ayaklanmada yakalanarak idam edilmitir. Ama kans ve ocuu Fransa'ya kanlmlar ve orada Hristiyanln ilk krall olan Merovenj Hanedan'm kurmulardr. Merovenjlerin daha soma ortaya kan Karolenj Hanedan tarafndan yklmasyla birlikte sa'nn soyundan gelenler gizli bir rgt kurarak, gnmze kadar varlklann srdrmlerdir. Bu ilgin ve biraz da polisiye kokan konuya ileride deineceim. nk bu siyasi gizli rgtn (Ad: Pieure de Sion) ucu Trkiye'ye dokunmaktadr. 1 1 1994'te ABD'de artc bir bilimsel aratrma yaynlad. Bu kitabn ad 'Five Gospels' yani 'Be ncil'di. Yazarlan da sa Semineri yeleri ve editr olarak Prof. Robert W. Funk ile Prof. Roy W. Hoover olarak belirtilmiti. Kitap byk boy ve 552 sayfayd. 12 imdi de ksaca sa Semineri szc zerinde biraz duralm. sa Semineri kavram son 25 yln Hristiyanlk iinde ne kard bir akmn addr. Dnyaca nl ilahiyatlar, Vatikan'n basksndan bkarak, gizlice ilk sa Akademilerini kurmulardr. Bu bilim adamlanndan bazlan, adlannn duyulmas zerine bal bulunduklan niversite ve fakltelerden atlarak isiz braklmlardr. Amerika'dan baka Almanya, Fransa ve svire'de sa Seminerleri vardr. Amerika'daki Akademi imdi Minnesota niversitesi'nin bnyesindedir. Yaklak 200 bilim adam birlikte alarak ncil'i tartmaktadrlar. Zaman zaman bu say, arada bir katlanlarla daha da ykselmektedir.

83

sa Seminerlerinin tartma konusu, ad zerinde SA'dr. ncil'de yeralan szlerin ne kadar sa'ya aittir? sa bu szleri sylemi midir? Yoksa bunlar somadan uydurularak kilise tarafndan ncillere sokuturulmu mudur? te, sa Seminerlerinin konusu budur. lahiyat evrelerinde, bu seminerlere katlan bilim adamlarndan 'ncil Dedektifleri' diye sz edilir. imdi kaldmz yerden srdrelim. Synoptik ndilerde sa'nn drt erkek ve en az iki kz kardei olduu yazldr. Ancak bunlar gerek kardeleri mi, deil mi belli deildir. ncil Dedektiflerinin 5. Gospel olarak kodeksledikleri ve yeni bir evirisini sunduklar Thomas ncil'i ite bu kardelerden birisine aittir. sa'nn kardei Thomas tarafndan yazldna inanlan kitabn ne Synoptik'le ne de John'la bir balants vardr. Trkiye'nin Didim ilesinde yaad iin Didymus diye tannan ve Judas Thomas adyla sa'nn erkek kardei saylan bu ahsn, gerekte sa'nn ikiz kardei olduu da ok yazlmtr. Ancak bu yeni kitapta sadece kardelik taks ne karlmtr. 'kiz' olmak keyfiyetine deinilmemitir. Thomas ncil'i ilk kez 1948'de ok dar erevede baz ilahiyatlar ve tarihiler tarafndan incelenmitir. Halen elde Msr'daki Kopti Hristiyanl'na yn veren ve l.S. 350 ylnda yazlm bir nshasyla, .S. 200 ylnda Greke yazlm bir nshas bulunmaktadr. sa Semineri yeleri ite bu nshay okuyarak baz sonulara varmlardr. Thomas ncili'nde sa'ya ait olduu ne srlen 114 deyi yer almaktadr. Bunlar Thomas tarafndan, dier drt ncil'den bamsz olarak kaleme alnmlardr. sa, bu ncil'deki szleriyle tamamen bambaka bir karakter olarak ortaya kmaktadr. sa Semineri yelerinin yllar sren incelemelerden
84

sonra vardklar baz sonulan aktararak bitiriyorum. Thomas ncil'i ve gelenei, bu incelemelerden ok nce vard. rnein Kbns Kilisesi, Msr Koptik Kilisesi, Nasturi Kilisesi ve ksmen de Ukrayna Kilisesi, Aziz Thomas' ok yceltmilerdi. Bu kiliseler, eldeki Thomas ncili 'ni okuyarak deil, kendi geleneklerine bal kalarak bu inan sistemine sadakat gstermiler ve yerleik Katolik Ortodoks ve Protestan Hristiyanlarca ters dmeyi, bilmeden gze almlardr. sa Semineri yelerinin vardklan sonulan yle zetleyebiliriz: 1) sa Semineri yelerine gre ncil'de yani Yeni Ahit diye bildiimiz kitapta sa'ya atfen anlatlm olan yaklak 1500 szden en iyimser bak asyla sadece yzde 20'si sa tarafndan sylenmitir. Gerisi, ilk Hristiyanlar tarafndan uydurulmulardr. 2) sa, Mesih olduunu ne srmemitir. Mesih kelimesi, Christ kelimesinin Trkesidir. 'Christ' ayn zamanda Hristiyan kelimesinin de kkdr. Dolaysyla Seminer yelerine gre sa, Mesih (Christ) olduunu sylememi olmasna ramen, Kilise Babalan tarafndan Mesih ilan edilmitir. Christ kavram sa'nn yaad dnemde bir 'makamn' adyd o kadar. 3) sa, kilise kurmam ve her insann Tann imannn gs kafesinde olduunu sylemitir. Kilise kurmay dnmemi ve sylememi olan sa, bugn kiliseye bal 13 klnmtr.

***
sa'nn on iki Havarisi vard. Havari=Apostle szc mesaj ileten, "tebli" yayan kii anlamnda kullanlmtr. Bu kiilerin sa'y tandklan, grdkleri, onunla konutuklan ve ondan eitim aldklan kabul edilir. Bu on iki
85

kii unlardr. Simon -daha soma ad sa tarafndan deitirilerek Peter=Kaya yapld. Onun kardei Andrew; Zebede'nin oullan James ve John (Yohannah); Philip; Batholomew -ki, buna da Nathansei deniliyordu-; Mathew -bu da Levi adyla tannyordu-; Thomas; James -Alphaeus'un olu diye biliniyordu-; Judas, -James'in olu-; Simon Zealot (Mmin) ve Judas Iscariot'du.(Mat, 10:2-4; Mark, 3:16-19; Luka, 6:14-16; Act, 1:13) Bunlar Galile kentinde yaayan kiilerdi ve Peter, James ve John, sa'ya en yakn olanlard. Sonuncusu Judas scariot ise sa'ya ihanet eden muhbir-havariydi. Soma intihar etti. Onun yerine Matthias Havari yapld. (Act, 1:26) Paul, Barnabas ve birka kii daha, geleneksel olarak Havari statsnde kabul edilmilerdir.(Act, 14:14; Rom, 16:7; Gal, 1:19) Bunlann arasnda bir de "Havarilere Havarilik''' yapan Maria Magdelena vardr ki sa'nn mezannm bo olduunu dierlerine haber veren kii odur. Garip ama gerektir ki, sa'ya iman eden bu ilk kadroda, onu douran annesi Bakire Meryem yoktur! Daha nemlisi sa Mesih, kendisini douran annesi Bakire Meryem'i -yani Tann'nn Olu'nu dnyaya getiren kadn-ncil'de anlatldna gre, 'Reddetmitir'.(Mark, 3:2021 ve 31-35, Mat, 12:46-50) sa, sadece annesi Meryem'i deil, kardeleri olduklar varsaylan kiileri de reddetmitir, kendisinin "Onlardan''' olmadn aka sylemitir. te yandan, kardeleri de "biz onu hi tanmyoruz ve ona inanmyoruz''' demilerdi.(John, 7:5) Daha nce de belirttiim gibi, Vaftizci Yahya da, O'nu "daha nce hi tanmazdm" demiti. Garip ama gerektir ki, annesi de kardeleri de sa'nn imanna inanmamlardr; O'nu hibir ekilde izlemeden kendi geleneksel Yahudi inanlanna 14 bal kalmlardr. Ek olarak, ksaca, Stephen'dan da sz etmek gerekiyor. Bu kii de sa'nn yannda bulunmutu ama Havari saylmamt. Oysa, Stephen, Kuds'te kurulan ilk kilisenin (yedi) yneticisinden biri, hatta o kilisenin en st ikinci yneticisi -birincisi sa'nn kardei
86

denilen James'tir- konumundayd ve yapt konumalarla Yahudilerin fkelendirmi ve tpk sa gibi, Yahudi eriat'na kar kt gerekesiyle ldrlmt. u farkla ki; Yahudiler, Stephen'i kendi cezalandrma uslne gre, yani talayarak (recm) ldrmlerdir. Stephen ilk Hristiyan "ehidi" kabul edilir.(Act, 6:5-12) Aziz Paul ise Stephen'in talanmasn rgtleyen kiiydi! sa'y "Tanr 'nn Olu" ve "Bakire 'den Doma" olarak kabul etmeyen ilk byk topluluk "Ebionitler" olmutu. Bunlar Paul'u "Sahtekrlkla" sulamlar -Yahudi eriatn deitirdii iin- ve tm Gospelleri de reddetmilerdir. Ayn ekilde "Bakire Doumu"da, sa'nn "lahi" varln da aka reddetmilerdir. 1 5 Ebionitler, evlilie ve kadnlarla ilikiye kapalydlar, arap imezler ve balarna ya srmezlerdi. Ebionitler, Gnostik Essene geleneinin srdrcleri olan Yahudilerdi. 1 6 sa'y yarglayan Yahudi Kral Herod Antipas da Ebionit kavmindendi. Bunlar Hellen uygarlna kar tarafszdlar. sa'nn "lahi" (Tanr olmak) iddialarna kar km olan kiiler, onun salnda onunla birlikte ayn yerlerde, ayn zaman diliminde yaam olan, ona en yakn bulunmu insanlar ve topluluklard. Hatta bugnk Vatikan'n ve Katolisizmin kurucusu kabul edilen, Aziz Peter bile sa'ya son anda ihanet ederek, "Onu tanmadn" sylemiti! Oysa sa'ya "Tanrnn Olu" olduunu ilk syleyen de oydu! Fakat Romal askerler sa'y gtrrlerken, onu tanmadn syleyen Peter=Simon=Kaya, soma bu szlerini geri almt! ncil'de iki risale onun adn tar, ama onun tarafndan yazldktan kukuludur, nk en iyimser tahminle bu risalelerin .S. 95-100 yllan arasnda yazlm olabilecekleri belgelenmitir. O yllarda hem sa hem de Peter, en az 40-60 yldr lydler! Kald ki, yine garip bir rastlant olsa gerek, hem Peter hem de Paul, yazlannda -ya da ncil'e alman yazlannda ve sylevlerinde- sa'nn "Bakire Doumu"ndm hi sz etmemilerdi!
87

Bylesine inanlmaz bir "Mucizeden" niin bir tek kelime dahi olsa sz etmemeleri, Tanrnn Olu sa'ya hakszlk deil de nedir? Yine ilgintir ki, Gospellerde binlerce kii ona iman etmiti diye yazlyken, "Apostollar'n leri" (Acts) adl blmde, Peter'in saylan sadece 120 kadar olan kiiye vaaz verdii yazldr.(Acts, 1:15) Oysa bir Bakire'den "Tanr 'nn Olu"mm domas mucizesi o alarda da, bugn de tm insanl sarsacak bir olgudur, ama ne hikmetse bylesine olaanst ve "Doa D" bir olay ne Roma mparatorluu'nun kaytlannda, ne Yahudi kaynaklannda ne de dier herhangi bir "Belge"de yazlmtr! Dier bir deyile, Bakire'den ocuk doduu ve bunun da sa Mesih olduu "Bir Tek" resmi veya gayri resmi belgede yoktur -iki Gospel'de anlatlanlar dnda!- O an tm tarihilerinin ve Roma Devleti'nin tm arivcilerinin bu inanlmaz ve Doast olay atlam olmalan nasl aklanabilir ki? Kald ki 1. yzyln sonunda yazld bilinen nl Josephus'un Yahudilii bylesine etkilemi olan bir kiiyi hi duymam, bilmemi olmas olanakszdr, ama onun yazd tarih kitabnda Bakire Doum da, sa'mn Tamnn Olu olduu iddias da "7e&" szckle dahi yer almamtr tpk, armha gerilerek ldrld gibi! Benzer ekilde, .S. 40 yllannda yaayan dier bir nl Yahudi -skenderiyeli- tarihi Philo da neredeyse kendi gzlerinin nnde yaanm olan bu "Mucizeler"den habersizdir. O da ne Bakire Doum'dan ne de Tann'nn Olu olduu sylenen sa Mesih'ten haberdardr. 17 Bakire Doum'la dnyaya gelmi/gnderilmi bir Tann'dan ilk kez Devlet-kefaletiyle sz edilmesi, o TannOlu'nun armh'a gerilerek vahice ldrlnden yaklak 300 yl soma olmutur. stanbul'un kurucusu Byk Konstantin'in, tebas Hristiyanlar arasndaki bitmeyen tartmalara bir son vermek amacyla .S. 325 ylnda znik'te toplad Konsil'de, sa'ya atfen "Yeni" bir din kurulmutur. sa resmen Devlet Zoruyla Tanr 'nn Olu ve
88

Kutsal l 'deki ikinci gteki (Lord) Tanr yaplmtr. Kimin adna? lgintir ki, Peter ve Paul adna. Ne var ki, Peter "bile" sa'y sadece bir Peygamber=Prophet" olarak tanmlam ve yazmt. Peter'in, sa'y anlatt risalede sa'nn, Musa tarafndan gelecei mutulanm, bir "Peygamber" olduu vurgulanmt. Aynen yle yazmt Peter: "Tanr, sizlere aranzdan benim gibi bir Peygamber kartacaktr, onun szn dinleyin."(Acts:3:22) Peter'e gre Musa'nn szn ettii kendisi gibi "Peygamber" olan kii, sa idi. 1 8 Musa ve ona dayanarak Peter, "Tanr sizlere aranzdan Olu olan Tanr 'y kartacak'' diye sylememilerdi. znik Konsili'ne katlan Kilise Babalan siyasi egemenlik salayabilmek iin Peter'in bu szlerini alp ncil'e koydular. Ama ayn zamanda da Bakire'den Doma sa'y da Tann'nn Olu olarak Tam kabul ettiler. Artk bunu kabullenmeyenleri bekleyen tek akbet vard: "Yaklmak". *** "Devlet Tanrs" yaratmak dncesi, Antik Msr'da balamt. Msr'da len firavunlar genelde, Tann ilan ediliyordu. Yaarken "Tanr" yaplanlar da vard, rnein II. Ramses gibi. Benzer ekilde Hellenler de kendi "SiteDevletlerf'ndG Tannlar yaratmlard. Zeus, Apollo, Afrodit vd. site-devletlerinin tann ve tannalanydlar. Aynca eitli bcekler -rnein, Msr'da skarabe- ve hayvanlar -rnein kartal, kei, gvercin vd.- de "ilah" (Deity) statsndeydiler. nsanlar, gerekli grdkleri zaman Panteist, (Kamu-Tannclk); Polyteist (ok Tanrclk); Honoteist (dier Tanrlar reddetmeden bir ama Tekil olmayan Tann'ya ballk); Kathenoteist (belirli bir Tann'y belirli bir sre kabulleni) gibi. "Syncretist" (e yapmh-eklemlemeli) bir nan-Sistematii'ne balydlar. 19
89

Site-Devleti Tanrs/lah olmak fikri, Hristiyanl yayabilmek iin Kilise Babalan tarafndan benimsenmiti. Bu plana gre Hellenlerin "Tanrlar" (site-devletindeki) alnarak bunlann her biri iin bir "Aziz" tahsis edilmiti. Bu kii bazen tamamen sanal da olabiliyordu. Sanal ya da gerek bir kii, Aziz ilan edilerek o kentin-sitenin "Patron Sainfi yaplrd. O kenti koruyan/kollayc "Koruyucu Aziz veya Azize" yaratmak fikri Hristiyanlk'taki dier pek ok tren ve uygulama gibi Paganizm'den alnmayd. Gnmzde Hristiyan kentlerinin koruyucu Aziz'leri vardr. rnein Aziz Andrew, Moskova'nn, onun kardei Aziz Peter Roma'nn "Patron Sainf'i statsndedirler. Ancak Hristiyanln kurucu babalan bununla da yetinmemilerdir. Antik Msr'da ve Anadolu'da bata da Smer, Elam, Akad ve Hititlerde mesleklerin de "Tanrlar" vard. rnein "Ylan" tbbn, hekimlerin "Tanrs/lah" idi. Hristiyanln kurucu babalan bu kkl gelenei de kendilerine mal etmekte gecikmediler: Her meslee bir Aziz tahsis ederek her biri iin zel bir "Gn" ayrdlar. rnein sa'nn vey babas (ya da erzast=yedek babas) saylan Josef, "marangozculuun" koruyucu azizi yapld. Her 1 Mays "i Bayram" Kiliselerde Aziz Josef in "Dua" gn olarak kutlanr. Msr'da, "Devlet-Tanrs" bizzat egemen Hanedan tarafndan yaratlrd. Hanedan hangi "cult"e balysa o Hanedan'n yeleri de aile iindeki hiyerariye gre o 'cult''un rahipleri, rahibeleri ya da mabed grevlileri olurlard. Ama aslolan fravun'un ynlendirdii ayinler ve/veya uygulamalard. Hristiyanln iinden kt Yahudilik, ite, Msr'daki bu uygulamalardan ok etkilenmi bir din olmaktan ziyade bir "Varolu tarz" (mode of existence) olarak "Tek Tanrcla" gemiti. lgintir ki, hem millet ad olarak "sraeF ad, hem de 'Musa' ad branice deildir. Bu Tek-Tannl dinin "Cemaatinin" ad olan "sraeF kelimesini millet anlamnda ilk kez firavun telaffuz etmiti.
90

Ayn ekilde "Musa" ad da (Mosheau) yine Koptik-Msr'da kullanlan bir "sfatt" ve "Suyla Gelen" anlamna gelmekteydi. srael'in, din adam olmaktan ok ilk "Devlet Adam" saylan Musa inanna gre, Nil'e braklan bir sepetin iinde, nehirde ykanmakta olan Firavun'un kz tarafndan bulunmu ve onun tarafndan bu adla onurlandrlmt. Ortadou'da siyaset, kltr, sanat, edebiyat ve dinlerin ekillendirilmesinde Antik Msr'daki Ate ve Gne kltlerinin ok byk katks olmutu. En belirgin ve belirleyici olan da "Tanrnn Olu" olmak fikriyle, nl Akheneton ile balayan ilk "Tek-TanrclK" inancyd. Akheneton, "Solar-Monoteizm" diye bilinen, "Gne'e Tapmcl" balatmt. Akheneton, Gne'i "Tek Devlet Tanrs" yapm ve baka tanrlara tapnmay yasaklamt. Kendisini de bu "Tanr 'nn Olu" sayyordu. Hristiyanln kurucu babalan bu yzlerce yllk gelenei kendilerine mal ederek, hibir ekilde "Tanr Olmak" iddias bulunmayan sa'y, nce "Tann'nn Olu" sonra da "Tarn-Lord" ilan etmekten kanmamlard. Bu nedenle tm Pagan geleneini (Logos dahil) kendisine mal etmi olan Kilise iin, gerekte, sa'y ortadan kaldnp, Paganizm'i "SanaV bir Tek Tanncla mahkum etmi kurumdur diyebiliriz. Ve ayn Kilise, mparator'un emriyle .S. 325'te, sa'y "Peygamber" olmaktan kartp, "Tanr" ilan etti. Hristiyanlk ancak bylelikle Dev21 let-Dini oldu. mparator Byk Konstantin tm yaam boyunca Akheneton'la balam olan "Solar Monteizm"e bal 22 kalmt. Hristiyan oluu (?) lmne yakndr. Ancak "Gne" onun iin yine nemliydi. Hristiyanl yrekten benimsemekten ziyade kasten desteklemiti; bu da onun devlet siyasetiyle balantlyd. 23 Konstantin, hrsl ve atak Hristiyanlk'ta "Fetihci-Ruh" (inedentizm) bulunduunu sezmiti. Bu nedenle onun iin kendisini GneinOlu kabul eden Firavun Akheneton ile "Yahvveh'in O24 lu" yaplm olan sa arasnda fark yoktu. Sonuta
91

ikisi de insand. Ve gelmi gemi en gaddar imparatorlardan biri, belki de birincisi olan Konstantin, bu yeni "Sanal Tanrnn Olu"mx yeni "Fetihler" yapabilmek iin bir "Ara" olarak grmt. (Konstantin, kendisine de 'Augustus'un Olu' eklinde bir unvan vermiti. August olmak Sezar olmaktan daha nemliydi.) Kald ki, "Natolia"da, Hristiyanla gemi olanlar oktan beri Akheneton'un "Ank-Ha"m bu yeni "Tann"mn sembol olarak boyunlarnda tayorlard. lgintir, Konstantin dneminde Anadolu'da henz Bizanslatnlamam olan, zorlama ve baskyla Hristiyan yaplm olan Paganlarn ilk Ha', bugn bildiimiz Latin Ha' deil, Firavun Akheneton'un kendi dininin sembol olan Ank-Ha'yd!

92

NC BLM HAYATI ALINAN ADAM

'De le clbration des Mystres et des crmonies sacres, Jamais personne ne parlera. ' Le Nuctemeron, IX Apollonoius de Tyane

93

3.1 Aldatanlar ve Aldananlar "Your ancestors were good men, your present estate you may well loathe " "Atalarnz iyi insanlard, imdiki halinize bakp yerinebilirsiniz. " Apollonius to the Melesians XXXIII1

Garip ama gerektir ki, Dou Roma mparatorluu'nun yaklak 1000 yllk varisi ve uzun bir sre de srdrcs, koruyucusu ve gelitiricisi olduu dinsel sistematik, sadece 14 yl iinde kt ve yerini Hristiyanla brakt. Tarihin belki de en ilgin gelimelerinden biri budur. Bu 14 yllk dnem Hristiyanlara hogr gstermeyen Galerius'un (Sezar statsndeki Roma Yneticisi) I.S. 311 ylnda yaynlad "Msamaha Ferman" (Edict of Toleration) ile Byk Konstantin'in .S. 325 ylnda toplad znik Konsil'i arasnda geen dnemdir. Hristiyanlar kendilerine "Msamaha"2 gsterileceini imparatorluun en st dzey yneticilerinden renince tm gayretlerini imparatorluun merkezini ele geirmeye ynelttiler. Eer Roma mparatorluu'nu yneten "Tetrari=Beli ynetim"den bir imparatoru Hristiyan yapabilirlerse,
94

halkn % 99'u Paganist de olsa nnde sonunda tm imparatorluu ele geirebileceklerini sezinlemilerdi. Onlarn tercihi gen Konstantin oldu. Sonuta onu zafere gtrdler ve o da Hristiyanla en byk katky yapt. lgintir ki Konstantin Hristiyanln en belirleyici, en nemli ve ilk "Ekmenik" Konsili'ni toplayp, buna bakanlk ettii .S. 325 ylnda henz Hristiyan olmamt. "Azizler Kitabnda" (Book of Saints) belirtildii zere Konstantin, lmnden -belki de ldkten soma- sadece birka dakika nce, yatann banda nbet tutan kiilerin arasnda bulunan bir papazn, zerine su sratmasyla -dini vecibeler yerine getirilmeden- "Vaftiz" edilmiti! 3 Yine ilgintir ki, bu Konsil'i toplad iin "Vaftiz Edilmemi Hristiyan" (bu nasl oluyorsa) Konstantin, Dou Kiliseleri tarafndan sa'nn 12 Havarisi'ne eklenerek -Aziz Paul'u dlayarak- 13. Havari kabul edilmitir. Konstantin znik Konsili'ni 20 Mays 325'te toplantya armt ve 21 Mays'ta alan Konsil'e bizzat kendisi bakanlk etmiti. Bu nedenle de gerek Pagan dini "Solar Monotheizmi"ne bal olan mparator'un bakanlnda toplanan bu ilk Hristiyan Ekmenik Konsil'i, bugn de yrrlkte olan ve vazgeilmez ve deitirilmesi teklif dahi edilemez kararlar almt. Tahmin edilecei zere, 21 Mays tarihi de Ortodoks ve dier Dou Kiliselerinde "Aziz Konstantin" gn olarak gnmzde de kutlanmaktadr. Konstantin sadece imparator deil, ayn zamanda Hristiyanln nemli azizlerinden biri yaplmt. Bu ilgin imparatorun yaamna ksaca gz atmakta yarar vardr. nk nasl bir egemenin ynlendirdii, beenmedii kararlan deitirdii, beendiklerini -kendisinin ve devletin karlanna uyanlan onaylayarak"Hristiyan AmentsiTne ekledii ancak bylelikle anlalabilir. sa Mesih'in ilk saf ve masum "inanlar" Konstantin gibi bir adamn kesin buyruklan dorultusunda nasl "Yeni Din" haline gelmitir. Bu Konsil'de bunu iyi anlamadan mparatorluk snrlan iinde bu Konsil'den
95

sonra yaananlar anlayabilmek de kavrayabilmek de olas deildir. Dier bir anlatmla gnmzdeki Hristiyanln znn ve kurgusunun yaplnda kimler etkili olmulard ve bu etkili kiilerin en tepesinde yer alan mparator Konstantin "Nasl" bir kiiydi ve "Nasl" bir Hristiyanlk kurdurmutu, bunu grelim. unu da ekleyelim ki, Konstantin, znik Konsili'ni toplarken, ynetirken ve kararlan onaylar ya da reddederken Hristiyan deildi ve "Pontifex Maximus" (tm inanlann ve dinlerin ba rahibi) sfatn tayordu. Konstantin bu Konsil srasnda sadece Hristiyanlann deil, ayn zamanda Paganizmin de "Ba Rahibiydi"? stanbul'u (Constantinople) "Yeni Roma" olarak kuran ve tarihe 1. Konstantin ya da byk Konstantin tanmyla geen mparator, Roma mparatorluu'nun iki nl yneticisi Diocletian ve Maximian'm kurduklan sistemin egemenliinin srd .S. 270-305 yllan arasnda siyasal formasyonunu edinmiti. Geerken belirtmekte yarar var ki, Bizans (Byzantium) Konstantin tarafndan kurulmu bir kent ya da Devlet deildi. mparator Konstantin'den ok nce Roma mparatorluu'nun uzak bir ek yerleim alan olarak stanbul'da Hali ve evresinde "Byzantium" adl kk bir blge vard. Konstantin stanbul'un bu blgesini genileterek kent llerine getirdii bu yerleim alann Dou Roma mparatorluu'nun bakenti olan "Yeni Roma" (Constantin'in kenti) adyla kurdu.(Tam tarihi 11 Mays .S. 330) Dier bir anlatmla, Bizans, Dou Roma mparatorluu'nun ve/veya stanbul'un ad deildir, kk bir yerleim alannn "Yeni Roma"nm kurulmasndan nceki addr. Benzer ekilde Rus carlan da, 1453'ten soma, ilk iki Roma'nn, yani Tiber Nehri zerindeki Roma ile Boazii'ndeki Roma'nn gtklerini/tarihe kantklann ne srerek Moskova'y "nc Roma" adyla kurmular ve Ortodokslu5 un Tel? koruyucusu olduklann ilan etmilerdi. Diocletian dnemi, yaklak 100 yldr sren alkantl
96

dinsel tartmalar srecinin, Paganizm lehine deitirildii yllardr. Eski tanrlar yeniden canlandrlmlar ve Hristiyanlara bask uygulanmt. te Konstantin bu hareketli dnemde dnyaya geldi.(.S. 275 veya 276) Onun doduu ylda mparator Tacitus lmt ve ondan nceki imparator tarafndan ilan edilmi olan "Gne Tanrs" Roma mparatorluu'nun "Hakimidir" eklindeki kural Tacitus tarafndan da glendirilmiti. 6 O dnemde Romal senatrlere de "Gne Tanrs 'nn Oullar" deniliyordu! Konstantin'in yldz otuzlu yalarndayken I.S. 304-305 ylndan itibaren parlamaya balad. O srada Galerius ve Maximin Hristiyanlara kar yeni bir bask kampanyas balatmlard. Bu tartmalar .S. 310-313 yllan arasnda dorua ulat. Bir yandan Pagan filozoflarn dier yandan da onlara kar ve devlet iinde gizli rgtlenmeler yapm olan Hristiyanlar vard. Devleti ieriden ele geirmek iin her trl Makyavelizmi, Aziz Paul'un nl szne -"Ben bir kiiyi kazanmak iin, Yahudi 'yle Yahudi, Pagan 'la Pagan, Romal 'yla Romal olurum."- dayandrarak hareket eden Hristiyanlara devlet katndan gelen en gizli destek Konstantin'in annesi Helena'dand, ki o da Dou Kilisesi tarafndan lmnden soma Azize ilan edilmiti/tpk olunun da Aziz yapld gibi. .S. 310-313 yllan imparatorluk snrlan iinde ok derin dinsel aynmalann yaand dnemdi. Bu dnemde sa Mesih, henz resmen Tanr'nn Olu olarak tescil edilmemiti. mparatorluk snrlan iinde yaklak 2500 kadar farkl ncil vard. Henz "Trinite=Teslis" de kabul edilmemiti. Hristiyan yazarlar, Porphyry gibi gl bir Pagan filozofa kar, kendi dinlerini savunmakta zorlanyorlard. 7 te yandan Porphyry, gerek bir "nan" isteniyorsa bunun kurucusunun nl "ifac Tyanal Apollonius olmas gerektiini, sa'y hi tanmadklann ve Gospellerin de yalan-yanl, cahilce metinler olduklarn vurguluyorlard. Porphyry, sa'ya atfedilen tm mucizelerin, gerekte Apollonius tarafndan ortaya getirilmi olduunu srarla belirtiyordu. 8
97

Konstantin'in iinde yetitii siyasi ortam, Diocletian tarafndan balatlm olan reform almalaryla belirlenmiti. Buna gre, Diocletian, imparatorluun iki Augustus ve iki Sezar tarafndan ynetilmesini ngrmt. 4. yzylda bu sisteme "Tetrari" (Beliynetim) deniliyordu. Ve bu ynetim 100 idari-alan denetim altnda tutuyordu. O dnemde bu 100 ilde, 12 Kilise-Alan (Diosez) vard. mparatorlukta Dou Blgesi (ya da Mfettilii=Prefectura praetorio per Orientum) Msr, Libya, Trakya, Balkanlar ve Karadeniz'i de iine alan dev bir corafyay kapsyordu. 9 Konstantin .S. 306 ylnda ite bu blgenin mparatoru yaplmt ve lmne dein (337) kendisini hep bu Dou Blgesi'yle zdeletirmiti... talya ve dier blgelerin de "Egemeni" olmasna ramen. 4. yzylda Roma mparatorluu'nda byk bir mali knt yaanyordu. "Para" neredeyse sfrlanmt. 10 Konstantin bunu dzeltebilmek iin ilkin askeri harcamalar kst, soma da yeni para sistemi getirdi. Fazla ayrntya girmeden belirteyim ki, Konstantin, brokrasiyi glendirerek "Devletilik" ilkesini hayata geiren ilk imparator olmutur. Ostrogorsky'nin de belirttii zere, Konstantin'in Devletilik anlaynn koruyucusu orduydu. mparator bu orduyu Barbar olarak nitelendirilen Al11 man=Cermen kabilelerinden oluturmutu. Ve bunlarn Pagan tanrlarna byk nem veriyordu. Nedir ki, Devletilii yerletirebilmek iin Konstantin kendi ailesinin mensuplar da dahil (olu ve kars) binlerce insan gzn krpmadan idama gnderdi. Konstantin gibi Maximin de Augustus unvann tayordu. Bu iki rakipten Maximin Porphyry'nin sa'ya ve onu Tanr yapmak isteyenlere kar ynelttii savlan destekliyordu. Maximin, Hristiyanlar tarafndan hazrlam sahte bir metin olan "Acts of Pilate" (sa'y armha gnderen genel vali) adl yazlanndan yola karak Hristiyanlan "Ateist" ilan etmiti. Maximin ilk renim okullannda okuyan ocuklara Hristiyanln "Barbarca" olduunu ve bu propagandaya kanlmamas
98

gerektiini reten dersler konulmasn salamt. Konstantin, Maximin'in aksine Hristiyanlan kendi karlarna uyduklar srece koruyacan aklamt. Konstantin'in kar olduu dinsel akm, ilgintir ki, Tyanal Apollonius'un son byk temsilcisi olduu Hermetizm deil, son iki yzyldr zellikle de Roma Lejyonlarnda ok etkili olan "Mitraizm" idi. Bu ran-Hindu kkenli dinsel inan sistematii .S. 4. yzylda bata Anadolu olmak zere tm Ortadou'da, Msr'da ve Balkanlar'da ok byk taraftar kitlesine sahip olmutu 1 2 ve Konstantin bu ran etkisinin kendi mparatorluk Blgesi iin Hristiyanlk'tan daha tehlikeli olduunu hesaplamt. Mitraizm, Dou Roma'da ylesine etkili olmutu ki, Konstantin'den otuz yl soma mparator olan yeeni Julian (361- Apostate diye bilinir) 363 ylnda ok gizli bir Mitraist rgte ye yaplmt ve stanbul'daki ilk gizli Mitra Mabedi (mithraeum) onun isteiyle kurulmutu. Julian kendisinin "reenkarne" (yeniden domu) olan Mitra olduuna inanyordu. 1 3 Julian days Konstantin'i atalarnn dinini "cahillere" teslim etmekle sulanm ve Hristiyanlan bask altna almt. zetleyecek olursak, Byk Konstantin yeni kurduu kentini ve mparatorluunu badman ve rakibi Perslerin etkisinden kurtarabilmek iin Mitraizm'e kar mcadele ederken, Hristiyanln ne olduu ve olmad henz tam bilinmeyen Tann'snn tuzana dmt denilebilir. Kald ki Mitraizm'de de Hermetik eler vard. Daha sonraki yzyllarda Bogomilizim (Bog=Bulgarca Tann demektir) adyla anlan akmlar da Mitraizm'den ve Hermetizm'den aldklan birok unsuru retilerinin iinde gryorlar ve savunuyorlard. te yandan Apollonius da Mitraizm'i kendi kaynaklanndan ve yerinde renmi bir filozoftu. Dolaysyla onun Hermetik retisi iinde de Mitraik unsurlar vard. Dier bir anlatmla "Dualizm"'\ esas alan Mitraik retinin, rnein "Karanlk- Aydnlk Kartl" ya da iyilik-ktlk, gzellik ve irkinlik vd. gibi ztlklann Diyalektii Hermetist Apollonius'un retisinde de
99

ska yer alyorlard. Nedir ki, Mitraik eler sa'ya dayandrlan Hristiyanlkta da vard. u farkla ki; bu "Dualizm" artk bir "Trinite"ye dntrlmt. Buna gre Baba Tanr, her eyin stnde (above ali) Oul-Tann sa, her eyin yannda (by ali) ve Kutsal Ruh da her eyin iinde (in ali) eklinde formle edilmiti. Dolaysyla "yilik/Ktlk" vs. diyalektii, bir "Ztlar-Aras Mcadele" deil ve/fakat sa'nn "varlnda" zmlenen O'nunla btnleildii takdirde "zlen" bir elikiyi temsil ediyordu. sa "kurtarc" idi, nsanolunun Adem ve Havva'dan beri banda olan ve onu ynlendiren "lk Gnah"l& balayan "eliki"yi zecek oland. (Bu "lk Gnah" masal da bizzat Aziz Paul tarafndan uydurulmutu.) Zaten bu nedenle de tm insanl bu elikiden kurtarmak iin Baba Tanr, kendi z olunu insan suretinde zavall insanlarn arasna gndermi ve onun ldrlmesine seyirci kalmt. Hristiyanlar bu esrarengiz olaya "Grand Mysterium" (Byk Sr) diyorlard. Uzlamaz elikilerin mcadelesini esas alan Mitraizm'e kar Hristiyanlk "Uzlar''' bir "eliki" koymutu. te bu husus Konstantin iin ok cazip bir "Siyasi" silaht (leverage anlamnda), kaldrat. Bu "Kaldra'h hayata geirmek ve "Uzlamaz elikileri Yok Etmek''' amacyla Hristiyan nderlerinin sa'ya bitikleri "Kurtarclk=Uzlatrclk" roln hayata geirmek iin kendisinin bu rol stlenmesi gerektiini dnd ve nl znik Konsili'ni toplantya ard. Konstantin bu role karken, tpk Aziz Paul gibi, Gne'e Tapanlar ile Gne'e Tapc, Hermetistlerle Hermetist ve Hristiyanlarla Hristiyan gibi davranmay benimsemiti. nl bir deyile, tam bir "Takiyye Ustas" idi Konstantin. (Benzer bir model .. 390'h yllarda Plato tarafndan yazlmt. Sokrat davasn ileyen "Euthyphron" adl almasnda Plato, Atina'da yarglarn "Dinsizlikle" suladklar Sokrat'n karsna, din konusunda birbiriyle eliir gibi gzken argmanlar
oo

savunan bu kiiyi kartmt.) *** 18 Eyll 324'te Konstantin, Boaz'm dou yakasnda son rakibi Licinius'un ordusunu bozguna uratt ve Roma mparatorluu'nun tek ve mutlak egemeni oldu. Romal Egemenler arasndaki bu sava, "Chrysopolis" sava diye tarihe geti. Bu savata, Licinius, Pagan tanrlarnn adna, Konstantin ise "Yeni bir Devlet ve Yeni Bir Din" kurmak idealiyle dvtler. Konstantin sava kazand. Eer Licinius kazansayd yeryznde Hristiyanlk diye bilinen -bugnk haliyle- inan bulunmayacakt. Tarihin garip bir cilvesidir ki, Konstantin bir yandan Licinius'un "Pagan Tanrlar"na kar savayor, dier yandan da Dou snrlarna komu olan (Hristiyan) Monofsit-Ermeni Krall'n ykmak iin urayordu. Ama gerekte Konstantin'in daha derin bir ideali vard, Konstantin bir "Devlet Tipini" ve bir "Dinsel Anlay" tarihe gmmeyi planlamt. Bu devlet, Hellenlerin "Hristiyan Devleti" (L'etat Chretien) idi. Dinsel-Anlay ise bu devleti yneten siyasi yapyla belirlenmiti. Buna gre Hellen Hristiyanl'nda Devlet ve Kilise ayr ve "zerk" yapda ve statde idiler. Konstantin ise Kilise'yi kesinlikle Devletin Ynetimi ve Denetimi altna almak amacndayd. Tarihte "Cezaropapizm" diye bilinen bu sistem, Konstantin'den bu yana "Devlet Denetimindeki Din" olarak "Devlet Laisizim"i eklinde srmektedir. Uygarlk tarihisi, Gonzague de Reynold'un da belirttii gibi, Hellenlerin Hristiyan-Devleti, Konstantin'in ilkin znik Konsili'ni toplamas, ardndan da imparatorluun "Bakenti"m Roma'da Kk Byzantium blgesine tayarak burada "Ye15 ni Roma"y\ kurmasyla tarihe kart. Chrysopolis Sava srasnda bile Konstantin, "Hristiyanlarn Tanns'n, Roma Panteonu'na kabul ettirebilmek
101

mmkn deildir" diye dnyordu. 1 6 Savaa giderken Konstantin "Gne Tanrs Yoldam" (companion) olacak demiti! mparator Konstantin iin Devlet her zaman Kilise'nin stnde bir deer ve anlam tamt. rnein Hristiyanlarn uyguladktan "Celibacy" (evlenmeme koulu) ynetmeliini 320 ylnda deitirmiti. Benzer ekilde, atanacak olan piskoposlan, Kilise deil, Devlet ve mparator seecekti. Aynca pazar gnn "Gnein Gn" (Sun Day) ilan ederek tatil yapmt. O dneme kadar eski Yahudi geleneine gre cumartesi gn tatil yapan ve kiliseleri dolduran Hristiyanlar, Devlet zoruyla "Tanr'nn" koyduuna inandklan kutsal takvimlerini deitirerek, Konstantin'in koyduu Sekler-Devlet'in takvimini "KutsaF kabul ederek dua etmeye baladlar ve hl da dualann srdryorlar! Oysa sa eer gerekten de yaadysa, cuma akamndan cumartesi akamna kadar olan "Tanr'nn Dinlenmeye ekildii" haftalk tatile uygun yaam ve dua etmiti! 1 7 Pagan Tannlannm koruyucusu Licinius'u Chrysopolis'te yenen Konstantin, bu savatan 18 ay soma terhis ettii ordusu tarafndan dzenlenen trende, "Tanrlar seni korusun Augustus Konstantin" sloganyla selamlanm ve uurlanmt. Dikkat edilirse bu olay 20 Mays 325'te alan 1. Ekmenik znik Konsili'nden tam 10 ay soma yaanmt. Konstantin'in yeni bir "Din ve Devlet" modelini hayata geirmek iin balatt kampanyalardan tam 10 ay sonra bile ordusu Konstantin'i Pagan tannlannm koruyuculuuna "Emanet" etmiti. Birka yl ncesine kadar Devlet'in kendisinin karlan n a uyduu zaman, Hristiyanlann karsnda byk bir alakgnlllk gstererek kendisini "Tanr 'nn Yoksul Bir Hizmetkr" olarak tanmlayan Konstantin, 20 Mays 325'te znik Konsili'ne bakanlk yaparken al konumasnda kendisini birdenbire "Tanr'nn Ba Temsilcisi" (Vicar) yapvermiti. Buna gre yeryznde yaanacak olan ileri ve ilemleri, artk Tann (bu kez sa) adna
102

"Bizzat" Konstantin belirleyecekti, O'nun istemedii ayn zamanda Tanr'nn da istemedii saylacakt! Gnmzde Papalar da "Vicar" statsndedirler ve bu modelin Devlet katndaki ilk resmi uygulaycs kendisi vaftiz bile edilmemi olan ve aslen Paganlarn Gne-Tanns'na tapan mparator Konstantin olmutu. znik Konsili'ne imparatorluun tm blgelerinden seilmi 230 piskopos katlmt. 1 Konstantin yine kendi isteine gre bir karar alm ve Konsil'de geecek olan tm konumalarn ve verilecek olan tm yazl metinlerin, Greke olmas koulunu getirmiti. Oysa ki zellikle imparatorluun gneydou snrlarndan gelenlerle Afrika'dan gelenler, Hristiyanln "As?' dilinin Aramice olduunu, Greke konuulursa Kutsal Metinlerde anlam kaymalar olacan ne sryorlard ama Konstantin kuraca Yeni Din'in "Dilini" Greke olarak tayin etmiti bile. Oysa sa Aramice biliyordu, Greke bilmiyordu! lk nciller de Aramice yazlmt... Konstantin'in yeni bir devlet ve yeni bir "Devlet-Dini" yaratabilmek iin Grekeyi "Zorunlu" dil haline getirmesi sadece znik Konsili'nin tartmalar srasnda deil, daha somaki yzyllarda ortaya kan ya da patlak veren isyanlarda, ayaklanmalarda ve/veya akademik ve teolojik tartmalarda da belirleyici bir rol oynamt. Konsil'e katlan piskoposlardan bazlarnn Aramice yerine Greke kullanlmasna itiraz etmeleri nedensiz ve mesnetsiz deildi. Onlara gre evirilerde olsun, dialoglarda olsun iki dil arasnda "Anlam" kaymalar olacakt. Zaten 200 yl iinde yaplm olan ncil/Gospel yazmlarnda, evirisinde ya da yorumlarnda (tefsirlerde) saysz kargaalk ortaya kmt. Nitekim dil sorunundan kaynaklanan bu kargaaya son vererek tm ndilerden bir "Standart" ncil oluturmak grevi de Konsil'e aitti. Konsil, says binleri bulan ndileri tasnif edecek, soma kodeksleyecek ve artk bir daha deitirilmemesi kaydyla "Resmi" bir "Devletindir oluturacakt. Konsil bunu yapt ve Devlet
103

ncili'nin dnda braklanlar "Apokirif olarak nitelendirerek yasaklatt. znik Konsili ncesine kadar Paganlardan ve onlarn yneticilerinden en azndan "Tolerans" beklediklerini ne srerek daima maduru, ezilmii ve hakk yenmii oynayan Kilise yneticileri Roma mparatorluu'nda iktidar gele geirince, kendileri gibi dnmeyen ve kendi Tanrlarna tapmak istemeyen Pagan Hellenlere ve dier Anadolulu topluluklarna "Sfr" tolerans gsterdiler. yle ki Katolik ve/veya Ortodoks olmay reddeden dier Hristiyanlan bile (r: Protestanlar) atee atarak yakmaktan ekinmediler. Greke ile Aramice arasndaki ifade ve anlam farkllklarndan doan sorunlara ksaca deindikten soma znik Konsili'ne geelim. Bu sorun, Hristiyanlk iinde inanlmayacak kadar nemli dinsel farkllklar, tefsirler ve hiziplemeler balatmtr. Bunu baz rnekleriyle aklamak zorunludur. Aziz Paul'un belirttiine gre Musa tarafndan yazlm olduu bilinen eski Ahit'in ilk be kitabna "Pentateuch" denilir (Acts, 3:22). Bu be kitabn ilkine "Genesis" ad verilmitir fakat Aramice metinde byle bir szck yoktur, bu somadan yaplm bir eklemedir. Genesis kitab, Grekeye evrilirken ilk branice/Aramice szck -ki bu gerekte Kutsal Kitap'm 1 9 da ilk szcdr- "Balang'ta" (in the beginning) olarak verilmitir. Oysa bunun zgn metindeki karl "Bara"dr ve bu ilahi szck, birleme -cinsel de dahil- domak, karlkliliki ve ilahi mdahale gibi anlamlara gelmekteydi. Hibir ekilde "mutlak''' balang anlamna gelmiyordu. Ksaca ve teknik ayrntlarda boulmadan syleyebiliriz ki, 2 0 Genesis'in ilk blm, "Balangta Tanr evreni ve yeryzn yaratt" eklindeki -gnmzde Hristiyanlk iin znik Konsili 'nden beri kabul edilen- anlatmla deil, "Tanr'nn Barashet'iyle evren ve yeryz yaratld" eklinde anlalmalyd. Dier bir anlatmla Yahudilerin Tanrs Jahveh, bir "Balang" yapp, yeryzn ve evreni
104

yaratm deildi; eer byle yapsayd -yani bir balangtan yola ksayd- dier Pagan tanrlarndan farkl olmazd, nk onlar nce "Balang" yaparak yeryzn vd. yaratyorlard. Ama bu sylenen Paganlar yumuatm ve onlara kendi tannlarnm yaptklarn baka bir tanr da yapyormu gibi bir izlenim edindirmiti. znik Konsili'ne 230 piskoposla birlikte, alt dzeyde Kilise yneticisi olan daha yzlerce din adam da katlmt. Konsil'e katlan din adamlar eitli hizipler oluturmulard. rnein; Kuds'ten gelenler Filistinli (Caesaera) din adamlarna, Fenike'den gelenler Kilikyal Ariuscularla birlikte, Libyal ve Antakyallara karydlar. 21 Bitniyal Hristiyanlar ise Galatia Kilisesi'ne ate pskryorlard. Aralarnda bamsz kalmak isteyenler de vard, rnein; kavgay yumuatmak isteyen skenderiyeli Alexander gibi... Ki daha soma o da Roma Bapiskoposu Sylvester (Papa) ile tartmaya balad. Ksaca Konsil'de yaanan tartmalar ve kargaa mparator Konstantin'in nceden planlad gibi, kendisine son ve bitirici sz syleyebilmek olanan salamt. mparator, her kafadan ayr sesin kt, kimin neyi, niin savunduunu bilmedii bu tartma ortamn bir emirle sona erdirerek tm kavgay "Tek Szce" indirgeyebileceim ve bunu da isteseler de istemeseler de "Nihai Sened'e" koyduracan biliyordu. Ve yle de yapt. mparator, Filistinli din adamlarna ncelik tand ve onlarn hazrladklar "Ament"nn Konsil'de genel kabul grmesini perde arkasndan destekledi. Buna gre sa Mesih Logos yaplmak isteniyordu, oldu; sa Mesih, Babann "Edindii" Oul deniliyordu, bu da kabul edildi ama Ariuscular bu iki "n-Kabule" kar ktlar. Ariuscular burada sadece Babann gerek Tanr olduunu, sa'nn Logos olamayacan ve onun sadece nsan olduunu vurguladlar. Tartmalar aylarca srd ve zellikle dil anlamazlklar Konsil'in kaderini belirledi. (Konsil'den soma da sa, Ariuscular iin hl bir "creature" mahluk,
105

yaratlm varlk olarak kald. Ariuscular Konsil'de yenilmelerine ramen, grlerinden vazgemediler.) te bu atmosferde artk sabr tamak zere olan Konstantin'in imdadna, Filistinli Eusebius yetiti. Tm taraflar birletirecek bir "Szck''' rettiini ve bunu mparator gndeme getirirse tm tartmalarn biteceini aklad. Konstantin bu frsat karmad. Eusebius ve taraftarlarnn bulduklar szck, daha nce de deindiimiz "homoiusion" idi. 2 2 Konstantin bu szce bal kalnarak nihai bir zm bulunmasn yoksa Konsil'i datacan bildirdi, Konsil'in hibir sonu elde edemeden dalmas demek, mparator'un Hristiyanlan bir daha bu denli nemsemeyecei anlamna geliyordu. Hristiyan din adamlar bu szcn "Ament"deki belirleyici kavram olmasn isteksizce de olsa kabullenmek zorunda kaldlar. Nedir ki; Ariuscular bu szcn Ament'ye konulmasna kar ktlar. Kar karken de ok hakl bir gerekeleri vard. Konsil'de kabul edilen ve tm din adamlarnn onayyla tartlan "Ortak ncir metninin Kutsiyeti ile badamyordu. nk Kutsal Metinler'de "homoiusion" diye bir szck yoktu, yer almamt ve daha nemlisi onun adna hareke edilen sa Mesih, bu kavram ne duymu ne de bilmiti. Kutsal Metinde yer almayan, insanlar tarafndan uydurulmu bir szcn "Ament"dc bulunmas dnlemezdi. Ama oldu. Konstantin bu szcn Ament'ye konulmasna karar verdi. Bylece sa ile Baba Tanr, "Ayn Trden" oldular. Bunu kabul etmeyenlere Konstantin "Klla" cevap verecekti. znik Konsili'nde ilk kez zgn metinlerin dnda kavramlar ncil'e sokuldu ve ilk kez "Heretic" (sapkn) retme sreci balam oldu. Konstantin'in, Eusebius'tan devralarak, kendi grym gibi ncil'e sokturduu 2 3 "homousios" (derivative) kavram ayn zamanda "Ortodoksluu" da tayin edilen kavram oldu. Daha sonra 382 ylnda toplanan 2. Ekmanikal Synod'da (stanbul'da yapld) znik
106

Konsili'nin "Aments" esas alnarak baz deiiklikler yapld ve Romal Katolikler, Ortodokslar, 16. yzyldan soma da Anglikanlar iin Dogmatik kabul edildi, dier birok kilise ise dorudan doruya ilk Ament saylan znik Konsili'nde kabul edilen metne sadk kaldlar. Arius ve Konsil'in iki nemli ad, Eusebius ve znikli Theogonis srgne gnderildiler. Ve uzunca bir sre iin kiliseler arasndaki kavga biraz da Konstantin'den korkulduu iin kllendi. Hemen ekleyelim ki, bu kavga hi bitmedi ve 1453'e kadar zaman zaman alevlenerek ve baka kalplara dklerek srd. znik Konsili'ni izleyen yllarda Konstantin "Yeni dinf' yerletirmek ve temellerini salamlatrmak iin kanl bir dnem balatt. Kendisine bal olan din adamlar en hafif ceza olan srgne gnderilirken, daha tehlikeli sayd baz kiileri dorudan lme gnderdi. Bunlarn arasnda en yakn arkadalar ve kars mparatorie Fausta da vard. mparatorie sadece Konstantin'in annesi Helen gibi Hristiyanlara sempati duymam, kendi bana baz "ltuflarda" bulunmu ve geni araziler, binalar balayarak, kiliseyi glendirmiti. Nedir ki; Konstantin kendisini bilgilendirmeden hareket eden herkesi lme gnderdii iin ei Fausta da Trier'deki byk hamamda ykanrken, imparator tarafndan grevlendirilmi kiilerce boularak ldrld. Konstantin Konsil'den bir yl soma, 326'da kendisine en byk destei vermi olan olu Veliaht Crispus'u da saraynda ldrtt. Ana hatlar Aziz Paul tarafndan hazrlanan ve ondan somaki iki yzyl iinde eitli biimlerde "Terminolojik" deiimlere uratlan Kutsal Metinler 2 4 Konstantin'in elinde ve dilinde tam bir "Yasaklar" kitabna dnmekte gecikmedi. znik Konsil'i kararlarn ne srerek Konstantin, ilkin Yahudilere kar bask siyaseti uygulamaya balad. Nedir ki, Konsil'den birka yl soma, geni halk ynlarndan gelen itirazlar dikkate alarak bu kez de Konsil'deki en "Uyumlu" kiilere saldrd. Kimisini
107

srgne gnderdi, kimisini hapse attrd. Konstantin'in zulm ksa bir sre soma Paganlara yneldi. Pagan Tapnaklar mze yapld; Roma'da Pagan Senatrlerin Meclis'teki Kutsal Mimberi bile kaldrld ve kendilerinden "Devlet-Dinine" inanmasalar bile sayg gstermeleri istendi. Anadolu'da ve Ortadou'da ise Paganizm ve Hermetizm hl glyd. Oralarda henz "Tek Tanr, Tek Din, Tek DiF yerletirilememiti. Tyanal Apollonius'un ad ve ans hl canlyd. yle ki .S. 302'de Bitniya Valisi Hierocles (Sossius) onu ven konumalar yapyor ve ansnn yol gsterici olduu aka beyan ediyordu. Bu grlere kar Eusebius iki kitap yazm (Against Hierocles) ve sa'nn sadece Musa'dan deil, Apollonius'tan da stn olduunu, nk kutsal Hristiyan Metinlerine gre "Yahudi" deil "brani" (Hebrew) olduu iin evrenin yaratld dneme kadar giden bir gemie sahip olduunu vurgulamt. Eusebius inanlmayacak kadar entrikac bir adamd 2 5 ve en az onun kadar "Entrikac" olan mparator KonstantinTe birlikte "Yeni sa Dini"rim temellerini atan kii o oldu. Biri vaftiz bile olmam ve/fakat Hristiyanlk hakknda her din adamndan daha fazla yetkiye ve sze sahip karsn ve z evladn ldrtecek kadar zalim ve gaddar bir mparator ile, tm yaam entrika ve desise ile gemi, ne verdii sz tutmu ne de birlikte hareket ettii kiileri savunmu bir din adam, birbirlerini destekleyerek tm Pagan (ki bu szck o dnemde, "Uygar Kentli" anlamna 26 geliyordu), uygarlnn, edebiyatnn, sanatnn, kltrnn ve en nemlisi "Dinsel Sistematiinin" hunharca yok edilmesi iin gerekli olan ykclk grevini stlenmilerdi. 2 7 Gerekte bu iki adamn da gemileri tahmin edilemeyecek kadar karanlkt. Konstantin'in aibeli ve bilinmeyen gemii ile ilgili bir "sr" gnmzde de tartma konusudur. Ei Fausta'y bu "Srr" aklayabilecei kukusuyla ldrtt de iddia edilmitir. Bu "Sr" her
108

neyse gnmzde bilinmiyor. Ama bilinen udur, znik Konsili'nin sonunda Konstantin'in annesi Helena, sa'nn yaad topraklara gitti ve naslsa yaklak 300 yldr topran altnda -ve gizli bir yerde gml bulunan- sa'nn gerildi "armh" buluverdi. Tarih 3 Mays 328 ! 2 8 Bunun bir blmn Konstantin'e yollad ve bylece gnmz Hristiyanlarnn kullandklar Ha bizzat Konstantin tarafndan yaptrlarak her Hristiyan'n boynuna asld. O zamana kadar kullanlan Ha, gerekte Msr'n Gnee Tapan Firavun'u Akheneton'un sembol olan "Ank"t. lgintir ki Helena, ne hikmetse hem sa'nn armha gerildii Ha', hem de Pagan Tanras Afrodit'in mabedini ayn anda ve yan yana bulmutu! Konstantin-Eusebius ikilisinin balattklar yeni dinin ilk kurbanlar Yahudiler ve Paganizm'e ve Hermetizm'e bal Paganlar oldu. Ama onlardan soma gelenler de bo durmadlar. Bata Tyanal Apollonius olmak zere birok "Gerek" filozof ve ifacnm hayatlarn "alarak" onlarn bilgi ve mucize kabul edilen marifetlerini/yeteneklerini yeni Tanr sa Mesih'e atfetmekten geri durmadlar. 29 Bana gelenleri eer Tann-Babas'nn yanndan izliyorsa sa Mesih, kim bilir ne kadar zlyor ve anyordur. Ve iddia edildii gibi bir gn geri dnerse, bugn hangi Kilise'den onu ieri sokarlar, Vatikan'n neresinden girebilir, dorusu meraka deer! Tyanal Apollonius'un bana gelenler de sa'nnkinden az deildir. Onun tm eserleri yasaklanm, bstleri paralatlm ve adna yaplm olan tapnaklar ya yklm ya da toprakla rtlmtr. Tyana'da Apollonius diye biri yaamam/veya yaad kabul edildii zaman da "Byc" olarak reddettirilmiti. Nedir ki; 325'ten sonra balatlan "Conspiration=Susarak yok saymak''' ilkin 11. yzylda Michael Psellus'un tm Hermetica'y Grekeye evirmesiyle bozulmaya balad. Psellus ve rencileri Plato'yu, Proclus'u ve Plotonius gibi Hermetik almalar yakndan tanyan kiileri yeniden Batl
109

aydnlara tanttlar. Ve 1501'de Venedik'te ilk kez Tyanal Apollonius'un hayatn anlatan ve mparatorie Julia Domna tarafndan Flavius Philostratus'a yazdrlm olan "Apollonius'un Hayat"*1 adl kitap yaynland. Bu Greke orijinal yaynlannca, bata Kilise olmak zere tm Katolikler dehete kapldlar. Artk kilisenin i yz grlmeye balanmt.

110

3.2. "nsan Suretindeki Tann" 1 "Tyrants have two methods, Some execute accused persons without a trial, and some only after sentence. " "Zalimlerin iki yntemi vardr. Bazlar sulanan kiileri yargsz infaz eder, bazlar da nce mahkum eder, sonra infaza gnderir. " Apollonius ofTyana
2

Tevrat'ta yle yazlmt: "Abram yetmi be yandayken, Haran -Urfa'nn Harran kasabas- dan ayrld ve Tanr'nn ona vaat ettii Kenan iline doru yola kt. Yannda kars Sarai ve ailesi vard" (Gen: 12:1-5). Son 2000 yllk tarihe damgasn vuran kii ite bu Abram'dr. (Tevrat'a gre Tanr daha soma onun adn Abraham yapt.) Yahudilerin Patriark=Ata, Kabile efi; Hristiyanlarn Aziz (Saint) ve Mslmanlarn da Peygamber olarak
111

nitelendirdikleri brahim, iki olu smail ve saac nedeniyle Yahudilerin ve Mslmanlarn da atas saylmaktadr. Abraham'n bu yolculuu, ayn zamanda son 2000 yllk Bat uygarlnn da balangc saylmakta ve gnmzde Judeo-Christian Bat Kltr'nn "Dinsel Verilerini ve ifrelerini''' oluturmaktadr. Nedir ki, Tevrat'ta yazd iin tarihleme yntemiyle -bu yolculuk .. 1800 yllarnda yaplmt- bakldnda "Tartlmaz" bir gereklik gibi gzken bu yolculuk baz garip ipularn da iinde tamaktadr. yle ki, Tevrat'taki anlatma gre brahim'in "Develeri" ve ykleri vardr ama hayrettir ki deve, .. 1800 ylnda henz Harran'da yoktu! Develerin ilk kez evcilletirildiklerini anlatan tarihsel metinler .. 10. yzyla aittir! Ksacas, Abraham'n yaad (yaad da kesin deil) dnemde kesin olan udur ki, ne Harran'da ne de Ur'da "Evcilletirilmi Deve" vard, insanlar henz "Deveyi" kullanmay bilmiyorlard, yaklak 800-850 yl soma rendiler!!! Yine Abraham ile ilgili ilgin bir olay vardr. Bu da Tanr'nm arsna uyan Abraham, ileri yanda hem kendini hem de olunu "Snnet" eder. Tevrat'ta yazldna gre Tam, Abraham ile bir anlama yapar ve bu anlamann "Nian" olsun diye ondan hi bilmedii "Yeni" bir olay, "Snneti" uygulamasn ister. Abraham da istei yerine getirir. Tevrat'ta anlatldna gre bu "Yepyeni" ve hi duyulmadk bir olayd (Snnet). Oysa, gnmzde yaplan arkeolojik kazlarda bu uygulamann insanlar tarafndan en az .. 2500'den beri bilindii kantlanmtr. lgin olan da budur. Eer Abraham .. 1800'lerde yaadysa, "Snnet" ilk kez onunla deil, ondan yaklak 700 yl nce balamt. Toparlarsak; Tevrat'taki "Anochronism" develer konusunda 800 yl kadar, snnet konusunda da 700 yl kadarlk bir sapma gstermektedir ki, bu nedenle "Gerek''' kabul edebilmek olas deildir. te yandan Abraham'n bu nl yolculuu hi yapmam olduu, yapm olmasndan ok daha gldr.
112

Btn bu yolculuk ve "Vaad Edilmi Toprak" masal, Tevrat'a .. 10. yzylda sokulmutur. Gerekte Abraham'n nereden nereye gittii mehuldr -eer byle birisi yaayp da bu yolculuu yaptysa!- nk Tevrat'ta anlatlan yolculukta ad geen hibir kent, kasaba ve/veya blge, son 150 yl iinde yaplan arkeolojik kazlarda bulunamamtr. te Atinal nl yazar Flavius Philostratus'un "Apollonius 'un Yaam,A adl kitabn yazmaya balad .S. 211 ylnda Yahudilerin kutsal kitaplarnn, Greke evirileri oktan tamamlanmt. Bu metinlerde yaplm olan sahtecilik ve/veya eviri yanllar da aynen alnmt. Nedir ki, Yeni Ahit diye bilinen Hristiyan ncili'nin drt Gospel'i henz tam anlamyla ne evrilmi ne de Kilise Babalan'nm ngrdkleri tm uydurma eklemeler ve/veya kartmalar yaplmt. rnein drt Gospel arasnda en "Esrarengiz" olan saylan John'un Gospeli'ndeki en temel kavramn (Logos meselesi) nasl evrildii bilinmiyordu. yle ki, John, kendi Gospel'inde ilk satn "Balangta Logos (Kelam) Vard" diyerek am ve eklemiti: "Logos Tanr ile Beraberdi ve Logos Tanr yd." braniceden (Aramice) yaplan eviride Kilise Babalan bu szleri tam anlamyla saptrmlard. Bu kavram gerekte Neo-Platonist olan skenderiyeli Philo tarafndan ne srlen fikirlerden yola klarak bulunmutu ama Philo'nun terminolojisinde kavram "Sophia" olarak "Diil lke" anlamndayd, John da byle kullanmt! Nedir ki, bu "Diil=Sophia" Flavius'un dneminde, John'un yazdnn tersine "Eril-Logos" haline getirilmiti. Benzer ekilde, John, "Logos, Tanrylayd" diye de yazmamt. Metinde Greke "pros ton theon" yani, "Tanrya doru giden yolda" (Tann'ya Doru) denilmiti, ama Kilise Babalan, Tann'ya "ulamay" Tann'yla "Beraberlik''' 5 ve daha soma da Tann'yla "zde" yapvermilerdi. Flavius'un son derece kltrl ve bilgili bir yazar olmasna ramen Yeni Ahit'te anlatlanlardan hi haberdar
113

olmad ve bunlar okumad ak kabul grm bir gerektir. Dier bir anlatmla, Flavius kitabn yazmaya baladnda, tahrifli (Muharrer) ve/veya deil, Yeni Ahit metinlerini -Drt Gospel'i- bilmiyordu. Bilmesi de beklenemezdi nk en az 1500 Testament yazlmt ve bu say henz "Drde" indirilmi deildi. Atinal olarak bilinen yazar Flavius Philostratus, gerekte Atina'da deil, nl sevici kadn air Sapho'nun Adas diye bilinen Lesbos'ta .S. 170 ylnda domutu. Ailesi sanata, kltre ve edebiyata ok yatknd. Ailesi'nden drt Philostratus, adlarn yazar olarak duyurmulardr. Bunlardan ilki 1. yzylda yaam ve Neron dneminde "Dialoglar" yazmt. kincisi olan Flavius, Tyanal Apollonius'un hayatn yazmtr. ncs de bunlar yeniden derlemi ve baz eklemelerle yazmtr. Drdncs de "RheotoriK'' yazaryd. Flavius, Lesbos'tan ayrlp Atina'ya yerlemi ve burada gl bir hatip olarak n yapmtr. 3. yzyln balarnda Roma'ya gitmi ve mparator Septimus Severius'un (193-211) mahiyetine girmi ve onun ikinci ei "Bilge Kadn" diye bilinen mparatorie Julia Domna'nn yazarlar kadrosuna alnmtr. Flavius, Apollonius kitabn bu mparatorie'nin istei zerine kaleme alm ve alt ylda tamamlayarak 217 ylnda mparatorie'ye teslim etmitir. O srada Severus lm ve yerine Caracalla mparator 6 olmutu. mparatorie bir dier yazar Diogenes'li Artius'a da "Filozoflarn Yaantlar" adl bir kitap yazdrtmt. mparatorie Julia Domna, Suriyeli idi. Homon kentinin Barahibi Bassiamus'un kzyd. Tm Suriyeliler gibi o da "Gne Tanrs"na tapyordu. Julia Domna'nn ad, Kilise Babalan tarafndan "Fahie" olarak nitelendirilmi ve aalanmtr. Oysa Julia Domna, tam bir bilgeydi; saraynda sanatlar, yazarlar, felsefeciler iin zel blmler am, onlan tevik etmi ve koruyuculan olmutu. Ei mparator Severus tam bir Apollonius hayranyd ve onun
114

adna bir "Mabed" ina ettirmiti. Apollonius'un zel yazlan, rencisi Damis tarafndan tutulan notlan lmnden soma bu mparatorluk arivine konulmutu. Julia Domna, Flavius'a arivindeki bu belgeleri vermi ve bunlardan yola karak kitabn yazmasn istemiti. Flavius'un ada tarihi Dion Casius, ilgintir ki, Yahudileri hi sevmediini defalarca belirtmiken, Hristiyanlar hakknda tek satr bile yazmamt. mparatorie Julia Domna, kz kardei Julia Maesa ve kz Julia Mamaea ile kadn akrabalan, Severus'un Saray'nda tartlmaz bir egemenlik kurmulard. Saray'da tarih, gezi-anlan, felsefe, sanat ve genel anlamnda her trl kltrel faaliyet vard. Oysa Septimius Severus, sert bir generaldi. Rakiplerini sava alannda yenerek mparator olmutu. Julia Domna ile evlendikten soma lkesini ban iinde ynetti. Bu nedenle de "Augustus" deil, "Antonius" (Ban) denilmesini istedi.(Dion Cassius'tan naklen) Flavius Philostratus'un kitabn yazp mparatorie'ye takdim etmesinden soma olaylar hzla gelimi olmal. yle ki, Flavius'un kitabndan soma biri Moeragenes dieri de -daha ge olarak .S. 300'e doru- Soterichus of Oasis tarafndan iki Apollonius kitab daha yazlmt. Bu kitaplar znik Konsili'nden soma yaklarak yok edildiler. Kitaplann varl, Kilise Babalan'nm kendi kitaplannda onlara kar ynelttikleri haksz eletirilerden biliniyor, orijinal el yazmalan yok edilmitir. Ancak Apollonius'tan sz eden Flavius somas tarihiler vardr. Guy Rochet'in belirttiine gre Ammien Marcellin, Lampride ve Vopiscus ve Eunape yazdklan tarih kitaplannda kendi dnemlerini aynntlanyla aktarmlar ve Julia Domna ve Severus ile Flavius'un almasna atflarda bulunmulard. Bunlara ek olarak, belki de meslekten tarihi olmad halde, duyduu hayranlk nedeniyle Apollonius kitab yazm olan bir de st dzey brokrat vardr. Bu Bytnia
115

Valisi, Sossius Hiorocles'tir. Bu Vali .S. 302'de nl Porphyry'nin kitabn okuyarak kitap yazmaya balamt. O yllarda Vali Hiorocles ve Porphyry, Hristiyanl "Barbarca Bir Serven" olarak nitelendirmilerdi. 7 Flavius'un anlattklarna gre Apollonius, tam be Roma mparatoru ile birebir/ba baa grmeler yapm ve sonuncusu Domitian tarafndan yarglanmt. Bu imparatorlar Roma Devlet Tutanaklarna gre Vespesian, Titus ve Nerva'dr. Neron ve Domitian ise Apollonius'u mahkum ettirmek istemilerdir. Dierleri ise onun szlerini "Kehanetler" olarak dinlemiler ve ona byk sayg ve sevgi gstermilerdir. En son Domitian'm zulmne kar kan Apollonius bir sre zindana atldktan soma mparator'un huzurunda yarglanm ve bu dzmece mahkemede lme mahkum edilmek zereyken birdenbire ortadan kaybolmutur! Apollonius'un uzun yaam boyunca -en az 100 yl yaad belirtiliyor- yannda Damis Ninoval adl bir rencisi bulunmutu. Flavius, dier birok belge ve kaynan yan sra ite bu Damis'in tuttuu notlardan ya da Apollonius'un yazarak Damis'e emanet ettii yazlardan yararlanmt. Domitian'm mahkemesinden kaybolduktan soma Apollonius'un nce Himalayalara bir kez daha gittii soma da Edessa/Urfa'ya gelerek burada Araplara Simya, Occult, Astroloji ve Ezoterizm konularnda bilgiler aktard Damis tarafndan belirtilmitir. Gerekten de, tpk daha nce kendisinden sz ettiim Granadal Artephius gibi, bir de Balinius vardr. Bu kiinin lmnden nce Araplarn arasnda yaam olan Apollonius olduu bilinmektedir. Bu konuda aratrma yapm olan, Prof. Richard Gottheil'in (Colombia Uni.) 8 yazdna gre Araplarn Balinius dedikleri kii Tyanal Apollonius idi. Prof. Gottheil yle yazmt: "1889'da Londra'da Antik metinleri aratrrken Asuri
116

el yazmalar buldum. Bunlar Apollonius tarafndan yazldklar belirtilen metinlerdi. Bu el yazmalar Dou Hindistan Bakanl'ndan alnm ve Londra'daki arivde korunmutu." Prof. Gottheil, bu Asuri el yazmalar ngilizceye evirerek yaynlamt. Bu metinlere gre, Apollonius Araplarn arasnda Balinius adyla tannm ve sayg grmt. Yine bu evirilere gre Apollonius bir "Asketin" (Ermi gibi yaayan, Zhd erbab) hibir zaman kadnlarla ve seksle ilgilenmemesi gerektiini vurgulamt. Apollonius'un u szleriyle Aziz Paul'un kadnlara bak neredeyse kelimesi kelimesine ayndr. Apollonius, Aziz Paul'dan 10-13 ya bykt ama Aziz Paul (eski adyla Saul) onu mutlaka grmt. nk Aziz Paul Tarsusluydu ve tm renimini bu kentte yapmt. Apollonius ise 16 yandayken Tarsus'a renim iin gnderilmi ve bu kentte kald be ylda Tarsuslularn sevgi ve saygsn kazanm rnek bir "renci" olarak tannmt. Apollonius'un, daha sonra Paul tarafndan da kullanld izlenimini veren gr yleydi: (Gottheil evirisi) "Cahil bir kiiyi hibir zaman onurlandrmayn. nk Onur, aptallara bah olmaz.(Tann tarafndan onlara verilmez) Aptal ve Cahil'i kim onurlandmrsa o kii Tanr'y fkelendirir. Bir aptala iyilik yapmak en byk gnahtr. Kt bir "Kadn-E" kt bir mlkiyettir. Veyl olsun (lanet olsun) byle bir kadna k olup, onunla evlenen erkee." ***

Apollonius uzun yaam boyunca kendi adna bir rgt kurmu deildi. Onun misyonu, eldeki belgelerden ve yazlm kitaplardan anlald kadaryla, bugnn dnyasnda mmkn olduu kadar ok insana ulaarak onlara "Hikmet" (Wisdom) konusunda bilgiler vermek ve onlar
117

aydnlatmakt. Apollonius bu zellii ile eski ve esrarengiz mistik Yahudi topluluu Essenelerin tavrn sergiler gibidir. nl l Deniz Belgeleri'nden anlald kadaryla bu kiiler de, kadnlardan uzak duran, vejetaryen ve dz harmani giyerek hibir karlk beklemeden evreleriyle ilgilenen (r: Hastalar iyiletiren) "Bilge" kiilerdi. Bunlarla ilgili belgeler ilk kez 1947'de ortaya kt ve bunlarn tamamnn dzenlenmesi ve okunmas ancak gnmzde tamamlanabildi. Bu belgelere gre 9 her Essene ncelikle temiz olmak zorundayd. 1 0 Essenelerin "l Deniz" kysndaki maaralara gmerek sakladklar metinlerden anlaldna gre onlar iin de temizlik en nemli grevdi. Ksaca "4Q Tohorot A" ve (4Q274) kod numaralaryla tanmlanan metinden anlald kadaryla, her Essene ve her insan, Tanr'nn "Dinlenmeye" ekildii haftann 7. gnnde (cumartesi) mutlaka hem kendini hem de giysilerini ykamak zorundayd. Bu ilem yaplmadan yemek yemesi yasakt. Bylelikle Tann'nn yasasna (Lev. XIII, 45) uyulmu olacakt. 1 1 Apollonius ak ya da gizli bir "DinseF rgtlenme yapmam olmasna ramen evresinde ve gittii lkelerde ona balanm birok rencisi ve/veya tilmizi (mridi) vard. Bunlarn en bilineni Ninoval Damis adl kiiydi. Apollonius, bitmeyen gezi ve yolculuklarndan birinde nl Ninova kentine gitmi ve orada Damis adl bu kiiyle tanmtr. Tevrat'a gre "Lanetli" kent olan Ninova'da yaayanlar (r: Babilliler) hibir ekilde srael'in Tanrs Jahve'yi "Bir" Tanr olarak kabul etmemilerdi. Bu nedenle Tanr, Ninova'nn ta stnde ta kalmayacak ekilde yklmasn istemiti. Tevrat'taki anlatma gre, srael'in Tanrs, Ninova'y (Nineveh) "Fahie Kent" olarak tanmlamt. (Ninova tam olarak bugnk Irak'n Kuzeyi'nde yer alyordu. Ancak bu kralln egemenlik alan Urfa'dan Badat'a kadar uzanyordu.) Apollonius ile Damis'in dostluu bir retmen ve renci ilikisi iinde
118

yaklak 40 yl kadar srm olmaldr. Apollonius ile ilgili ilk anlan Damis yazm ve bunlar Damis'in ailesi tarafndan mparatorluk Arivi'ne aktanlmtr. Eldeki metinlerden anlald kadanyla Damis, kendi kentinde ok tannm ve sevilen bir "Kltr Adammdr. Apollonius ile gen Damis'in arasnda yaklak 20-25 yllk bir ya fark olduu tahmin ediliyor. Apollonius 'u Araplara tantran kii ite bu Damis olmutu. Muhtemelen onun eserlerini Grekeden Arapaya Damis evirmitir. Ancak, Philostratus'un yazdna gre Apollonius birok yabanc dil biliyordu, dolaysyla bunlan kendisi Arapa yazm da olabilir. Dier bir husus da Apollonius'un da bir "Testementum" yazd ve bunu Damis'e brakt biliniyor. Bu bir tr "Vasiye fin Damis tarafndan sakland ve soma da mparatorluk Arivi'ne intikal ettirildii kesindir. Yine Damis'in "Emanetine" braklm olan baka bir belge vardr. Bu ok nemlidir. nk bu bir arazi sat ve ba belgesidir. Buna gre Apollonius, ok zengin olan ailesinin geni topraklan ve mlkleri zerinden kendisine intikal eden tanmaz mallan baz kiilere eit olarak datmtr. te bu devir belgesinde Apollonius'un ad, ailesi ve datt topraklann corafi alanlan, snrlan ve evsaf (zellikleri) belirtilmiti. Bu, devlet tarafndan dzenlenmi bir belgeydi ve Apollonius'un bata, sanat olan (heykeltra) kardei Hestiaeus'a ve dierlerine ba yoluyla brakt tanr ve tanmaz mallann listesini ieriyordu. Apollonius'un kardei Hestiaeus tarafndan yapld tahmin edilen ve onu 16 yanda gsteren bir bst, Kemerhisar'da yaplan kazlar srasnda (2000 ylnda) ortaya karlmtr. (Bkz: Ek) Apollonius, muhtemelen Roma mparatoru Nerva'nm egemenliinin son yllannda (.S. 96-98) bir daha gzkmemek zere ortadan kaybolmutu. mparator Domitian'm kendisini yarglad duruma salonundan herkesin gz nnde birdenbire ortadan kaybolduu gibi, yine sessizce kaybolmutu. Ancak birincisinde, O. De
119

Beauvoir Priaulaux'un yazdna gre "le vakti duruma salonundan kaybolan Apollonius, ayn gnn akam dostu Damis ile Diachacarchia Yunanistan)'da bulunmutu."12 kinci kayboluundan nce Damis'i bir bahaneyle uzak bir kente yollam ve bir daha da hi kimse tarafndan grlmemiti. Nedir ki, tpk lmnden soma sa Mesih'in tilmizlerine grnd gibi, birok kii de Apollonius'u grdklerini sylemiler ve onun kendileriyle konutuuna tanklk etmiler, yazl bildirimlerde bulunmulardr. Apollonius'un Arapa (ya da evrilmi) olan kitaplar Endls'te spanyolcaya evrilmitir. Bu evirileri yapanlardan biri, daha nce szn ettiim Clunny ve Aloboa Manastrlanyla balantl olan Befehl Alphons adl bir adamdr.(ya da dini eitim alm bir Hristiyan Arap'tr.) Befehl Alphons, Apollonius'un Arapa adn "Balyanus" (Balinius deil) olarak vermitir. Bu evirmenin yazd/evirdii (nk baz eklemeler yapt tahmin ediliyor) kitapta Apollonius'un ok yetkili, ok usta bir Occultist olduu yazldr. Alphons'un yazdna gre "Apollonius, daima by yapabilen, astrolojik ve tbbi ifalar retebilen" bir ahsiyettir. 13 Alphons'un Arapadan evirdii Apollonius kitab, muhtemelen en nl Arap/Mslman matematiki saylan Cabir bn-i Hayyan'm Apollonius'u konu alan kitabdr. 14 Araplarn ve baz "Rafzi=Gnostik" slami tarikatlarn Balinius ve Hermetizm ile ilgili grlerini yabanc bir kaynaktan zetlemekte yarar vardr. 15 "Hermetizm'in ilkelerini net bir ekilde tanmlamak gerekten kolay deildir. Genel olarak, doann ierisinde barndrd en yenilenmi zellikleri ve ilikileri incelemeye ynelmi bir doa bilimi olduu sylenebilir; yani, bireyi, zamann ve mekann efendisi olarak dnyann merkezindeki nemli pozisyona yerletirmeyi ama
120

yaklak 40 yl kadar srm olmaldr. Apollonius ile ilgili ilk anlan Damis yazm ve bunlar Damis'in ailesi tarafndan mparatorluk Arivi'ne aktanlmtr. Eldeki metinlerden anlald kadaryla Damis, kendi kentinde ok tannm ve sevilen bir "Kltr Adammdr. Apollonius ile gen Damis'in arasnda yaklak 20-25 yllk bir ya fark olduu tahmin ediliyor. Apollonius'u Araplara tantran kii ite bu Damis olmutu. Muhtemelen onun eserlerini Grekeden Arapaya Damis evirmitir. Ancak, Philostratus'un yazdna gre Apollonius birok yabanc dil biliyordu, dolaysyla bunlan kendisi Arapa yazm da olabilir. Dier bir husus da Apollonius'un da bir "Testementum" yazd ve bunu Damis'e brakt biliniyor. Bu bir tr "Vasiyet"in Damis tarafndan sakland ve soma da mparatorluk Arivi'ne intikal ettirildii kesindir. Yine Damis'in "Emanetine" braklm olan baka bir belge vardr. Bu ok nemlidir. nk bu bir arazi sat ve ba belgesidir. Buna gre Apollonius, ok zengin olan ailesinin geni topraklan ve mlkleri zerinden kendisine intikal eden tanmaz mallan baz kiilere eit olarak datmtr. te bu devir belgesinde Apollonius'un ad, ailesi ve datt topraklann coraf alanlan, snrlan ve evsaf (zellikleri) belirtilmiti. Bu, devlet tarafndan dzenlenmi bir belgeydi ve Apollonius'un bata, sanat olan (heykeltra) kardei Hestiaeus'a ve dierlerine ba yoluyla brakt tanr ve tanmaz mallann listesini ieriyordu. Apollonius'un kardei Hestiaeus tarafndan yapld tahmin edilen ve onu 16 yanda gsteren bir bst, Kemerhisar'da yaplan kazlar srasnda (2000 ylnda) ortaya kanlmtr. (Bkz: Ek) Apollonius, muhtemelen Roma mparatoru Nerva'nn egemenliinin son yllannda (.S. 96-98) bir daha gzkmemek zere ortadan kaybolmutu. mparator Domitian'n kendisini yarglad duruma salonundan herkesin gz nnde birdenbire ortadan kaybolduu gibi, yine sessizce kaybolmutu. Ancak birincisinde, O. De
119

Beauvoir Priaulaux'un yazdna gre "le vakti duruma salonundan kaybolan Apollonius, ayn gnn akam dostu Damis ile Diachacarchia (Yunanistan)'da bulunmutu."12 kinci kayboluundan nce Damis'i bir bahaneyle uzak bir kente yollam ve bir daha da hi kimse tarafndan grlmemiti. Nedir ki, tpk lmnden soma sa Mesih'in tilmizlerine grnd gibi, birok kii de Apollonius'u grdklerini sylemiler ve onun kendileriyle konutuuna tanklk etmiler, yazl bildirimlerde bulunmulardr. Apollonius'un Arapa (ya da evrilmi) olan kitaplar Endls'te spanyolcaya evrilmitir. Bu evirileri yapanlardan biri, daha nce szn ettiim Clunny ve Aloboa Manastrlanyla balantl olan Befehl Alphons adl bir adamdr.(ya da dini eitim alm bir Hristiyan Arap'tr.) Befehl Alphons, Apollonius'un Arapa adn "Balyanus" (Balinius deil) olarak vermitir. Bu evirmenin yazd/evirdii (nk baz eklemeler yapt tahmin ediliyor) kitapta Apollonius'un ok yetkili, ok usta bir Occultist olduu yazldr. Alphons'un yazdna gre "Apollonius, daima by yapabilen, astrolojik ve tbbi i13 falar retebilen" bir ahsiyettir. Alphons'un Arapadan evirdii Apollonius kitab, muhtemelen en nl Arap/Mslman matematiki saylan Cabir bn-i 14 Hayyan'm Apollonius'u konu alan kitabdr. Araplarn ve baz "Rafzi=Gnostik" slami tarikatlarn Balinius ve Hermetizm ile ilgili grlerini yabanc bir kaynaktan zetlemekte yarar vardr. 1 5 "Hermetizm'in ilkelerini net bir ekilde tanmlamak gerekten kolay deildir. Genel olarak, doann ierisinde barndrd en yenilenmi zellikleri ve ilikileri incelemeye ynelmi bir doa bilimi olduu sylenebilir; yani, bireyi, zamann ve mekann efendisi olarak dnyann merkezindeki nemli pozisyona yerletirmeyi ama
120

edinen antik ve ortaa dnemlerinde nemli bir yer alm kozmolojik zellikler tayan btn bilimler, hermetik doktrinden feyz alabilirler. smini Tanr Ermete'den (Trismegistos, kat byk) alan Hermetizm'in kkleri en eski antik alara dayanr ve zaman zaman Yunan Ermete veya benzerleri Msrl Toth, kutsal kitaptaki Enoch, Mslman dris gibi farkl kiiliklere dayandrlr. Bu antik ve kark doktrinlerden itibaren, Araplar, onlar ortaada da Hermetik sanatn tartlmaz ustalar olarak konumlandran, zengin ve olduka btnletirici bir gelenek gelitirmilerdir. Avrupa'nn geliiminde ok nemli bir yeri olduunu grdmz, ayn Mslman bilimi ska hermetik eleri ierirdi. Sadece hermetizmi, bilimlere derin olma sebeplerini salad dnldnde bu olduka doaldr: rnein tp alannda hastalklar doal dengenin bozulmas gibi alglanabilirdi. Yani, bu balamda tedavi dengeyi yeniden kurmak adna bir ara olabilirdi; saylar kendi alarndan stn gerein sembolleriydiler, yani matematik, metafizik gereini ifade etmek iin mkemmel bir yol tekil edebilirdi; Cennet (Eden) zamanlarndan beri insanlar tarafndan balca bilim dallarndan biri olarak grlen tarm, ruhsal ierii zenginletiriyor, ruhun "tohumlanmas"m bir sembol haline getiriyordu. Hermetizmin izi bilimin tm alanlarnda hissedilebilirdi ve farkl tannm kiilikler bu zel bilimin eitmenleri olarak biliniyorlard: Adem ve Mani, Pers (ran) ve Hindistan'n bilge kiileri, Musa ve kz kardei Maria, Pisagor, Tyanal Apollonius. 1 6 zellikle bu sonuncusu Araplar tarafndan Balinius olarak bilinir. Hermetizmin, antik dnyadan slam dinine yaylmasnn ba sorumlusu olduu dnldnden Mslman dnyasnda byk prestij sahibi olmutur. Nitekim bir gn Balinius, Hermete'nin heykeli nnde durmu bakarken, heykelin kaidesinde, onu heykelin etrafn kazmaya davet eden bir yaz dikkatini ekmi; ite bylece kendisini Hermete'nin yal bir adam klnda, elinde zmrtten bir tablet (Emerald Tablet) ile oturduu mezarn iinde bulmu.
121

Tanr, misafire kendinin bilgeliini ieren bir kitap vermi ve Balinius da bu eserin dnyaya yaylmas grevini stlenmi. Bir baka Arap efsanesi yaylmann ok daha kark olduundan bahseder ve belki de, btnn incelediimizde Hermetizmin yaylmn daha detayl temsil ettiini grrz. Bu sefer Hermete Tufan'dan kurtulabilmek iin eserini yeraltna gmer ve Balinius onu bulur, Aristo'ya emanet eder; soma filozof en sevdii rencisi olan Alessandro Magno'ya aktarr. O ise lm deindeyken, Kral I. Antioco'dan eseri manastrn duvarna gizlemesini emreder. Uzun yllar sonra Mslmanlar bu dolama son vererek, on gn na karrlar. 17 Balinius Arap-slam aleminde bir kez daha efsanelerin adam kimliine brndrlmtr. yle ki, Al-harawi'nin rencisi corafyac Yakut'a gre, Roma saray konutlarnda onlara Balinius tarafndan armaan edildikleri sylenen 100 tane altn kapl stun vardr. 1 8 Balinius ayrca Roma imparatorlarna ok gl tlsmlar armaan etmiti. Roma Mslmanlara gre bir by, gizem kentiydi ve uzakt. Peygamberin yaknlarndan birinin anlatt gelenee gre, orada oturanlarn yaratt grlt olmasa gnein nerede doduunun 19 ve nerede battnn sesi duyulurdu!" Arap-slam aleminde Balinius'tan sz eden yazarlarn hemen tmnde efsaneyle gerek i ie gemi durumdadr. Tpk sa Mesih iin olduu gibi Apollonius iin de bir "Gerek Apollonius" bir de, somadan eklemlenen ve uydurulan masallardan oluturulmu bir "Efsane Balinius" vardr. Halkn arasnda sevilen, sayg duyulan Apollonius, gerek felsefeci, alimist ve okltist Apollonius'tan ok, ite bu "Mucizelerin" Peygamberi Balinius'tur. Apollonius'un Araplar arasndaki ad Balinius ile zdeletirilmi, bilinen baz eserleri unlardr: 1) Tlsmlarla ilgili bir alma. Bu kitapta Hermetizmin temel ilkesi "Mikrokozmoz/Makrokozmoz"
122

ilenmitir. Daha soma 14. yzyldan itibaren Hermetik ilke Avrupa'da ilk kez "Gl ve Ha Kardelii" gizli (occult) rgt tarafndan benimsenmitir. Bu ilkeyi 16. yzylda nl Paracelsus doruk noktasna kartmtr. 20 Bu tlsmlar kitabndan nl matematiki Razi sz etmitir. 2) Astrolojiyle ilgili kitaplar. Bunlarn tamam 6 cilttir ve uzun bir bal vardr. Apollonius bu kitaplarnda tlsmlar araclyla yldzlarn balantlarn aklamtr. Kitabn tam ad yledir. "The Spiritual Beings (Cosmic Forces) on Earthly Things, On the Composition of Talismans and on Their Utilization for Purpose of Healing." (Kozmik Glerin/Manevi Varlklarn Dnyevi Nesneler zerindeki Etkileri, Tlsmlarn Yapm ve Bunlarn ifa/Tedavi Amacyla Kullanlmalar hakknda.) Szn burasnda eklemeden gememek gerekiyor. Bilim, gkten zembille inmedi. ncesinde ite bu tr almalar vard. Bir zamanlar bu tr kitaplardan ve almalardan sz etmek bilim-d, uuka vs. gibi aalayc szlerle karlanyordu ama artk simyann, astrolojinin ve Hermetizm'in, bugn ok vnlen Bilim'in babas olduu anlalmaya baland. rnein bir zamanlar dudak bklen "Hermetik Geometri", gizli Hermetik semboller, onlarn saysal deerleri ve bunlar retmi olan kiilerin yaamlar ders kitaplarna girmeye, niversitelerde zel ve prestijli krslerde okutulmaya baland (r. sve ve ngiltere'de). Tycho Brache, Kepler, Galile ve Newton hep bu eski bilimleri inceleyerek bugnk yerlerine geldiler. Tm de Kilise'nin hmna urad (r. Giordano Bruno idam edildi) ama Kilise-retisi'nin dna karak bilimi gelitirdiler. Hermetist filozof ve dnrlerin, rnein Plutarque'in (.S. 46-120) saylar ve harfler arasndaki gizli ilikileri aratrm olmas artk "Bilim-D" saylmyor. Ortaada bu tip almalar doruktayd. Bir rnekle noktalayaym.
123

Hermetizm'e ok merakl olan ve Papala kar mcadele eden Sicilya Kral II. Frederick'e 1240 ylnda ok byk bir Kral'n Dou'dan gelerek, nne kim karsa yenerek tm dnyaya egemen olaca bildirilmiti. Kimler tarafndan? Zamann Avrupal matematikileri tarafndan! 1240 yl yaklarken bu Kral'n Hristiyanlarn bekledikleri sa Mesih olaca iyimserlii ortal kaplamt. Yahudiler ise bu Kral'n Davut peygamberin soyundan gelecek olan kendi Mesihleri olaca inanandaydlar. Sz konusu matematikiler, gelecek olan Kraln kimliini bilmediklerini ama 1240 saysnda gizlenmi olan "ifreyi" zdklerini sylemilerdi. Buna gre Hristiyanlarn takviminde 1240 yl, Yahudi takvimindeki 5000 ylna denk geliyordu. Mesih'in 6. bin yln banda geleceine dair ncil'de Kehanetler vard. Bu byk kehanetler uzun ilemlerle zlmt. Yl 1240 olunca, kzlca kyamet koptu Avrupa'da, Beklenen Kral gerekten de geldi, ama Kral ne sa'ya tapanlarn ne de Musa'ya ballk duyanlarn Kral'yd. Gelen Trk Han Batuhan'd (Cengiz'in olu), nl Altn Orda Devleti'nin Byk Hakan'! Kehanet ve Hermetik hesaplar doru km ama beklentiler yanl kmt! 2 1 Dnelim Apollonius'un eserlerine: 3) Yedi Gezegen ve Tlsmlar Kitab. Kitapta 70 tlsm ve 400 resim bulunmaktadr ve ayn ve gnein hallerine gre hangi saatte, hangi gnde, hangi ayda ve ne gibi istek iin hangi tlsmn kullanlmas gerektii aklanmtr. 4) 14. yzylda Yahudi bilim adam Salomon Deb Natan Orgiero, Apollonius'un Latince bir kitabn braniceye evirmitir. Arapadan Latinceye evrilmi olan bu kitap "Magick/Sihir" hakkndadr. 5) Magick=Sihir zerine Balinius tarafndan yazlm olan bir kitap Arap Hac Kalfa tarafndan evrilmitir. Bu kitapta Balinius, stn yetenekli bir Sihir/By stad
124

olarak tantlmtr. (Not: Kitabn ilk kez Apollonius tarafndan Amoriun'daki terk edilmi bir manastrda bulunduu ve Grekeden Arapaya astronomer Muhammed Bin Halil tarafndan evrildii sylenmitir.) 22 Apollonius'un baz eserleri de, Leclerc'in yazdna gre, Halid Bin Yezid tarafndan Arapaya evrilmilerdir. Bunlar, tpla, ifaclkla ilgili kitaplardr. nl Mslman matematiki Cabir (Cebiri kuran) bu kitaplar okumu ve kendi sistemini gelitirirken Apollonius'un "Matematiksel By Tlsmlarndan yararlanmtr. 23 Matematik ve Tlsmlar ile Geometri ve Tlsmlar arasndaki "gizir ilikiler, tpk harfler ve saylar arasndaki gzle grnmeyen fakat "Kader - Yapc" saylan ilikiler gibidir. slam dnyasnda birok tarikat "Havass lmi" diye bilinen bu dallarda uzmanlamtr, rnein Rfailer, Hurufiler ve en bata da Melamiler slam aleminde Hermetik-reti'yi yzyllardr bilen ve aka olmasa da kapal olarak hayatlarnda uygulayan tarikatlardan bazdandr. *** 1693 ylnda Londra'da yalnz yaayan bir adam dramatik bir ekilde intihar etti. Adamn ad, Charles Blount'tu. Hayatn Grekeden ngilizceye ve Franszcaya yapt evirilerle kazanmaya almt. Charles Blount'un intihanndan ksa bir sre nce ngiltere Ulusal Kilisesi, ilk resmi aklamasn yaparak Apollonius'u "Lanetlemi" ve onun adnn hibir inanm Hristiyan (Anglikan) tarafndan anlmamasn istemiti. Charles Blount, Apollonius'un drt ciltlik hayatn Grekeden ngilizceye ve Franszcaya evirmi ve 1680'de ilk cildini yaynlatmay baarmt. lmnden nce son iki cildi de ngilizceye evirmeyi tamamlamt. Nedir ki, bu ilk cildin yaynlanmasndan soma ngiltere'de Kilise'nin giri125

imiyle Blount aleyhinde mthi karalama kampanyas balatlmt. Kiliselerde yaplan toplantlarda, yazl ve szl bildirilerde tam 13 yl sreyle Blount hakarete uram, aalanm ve dier ciltlerin yaynlanmas yaynclara yaplan basklarla engellenmiti. Blount, Kilise ve onun banaz savunucular tarafndan adm adm izlenerek tm yaam alt st edilmi ve intihara srklenmiti. lgintir ki, Blount, intihar ettikten soma Kilise kendisinin bu intiharda hibir rol olmadn ve olaydan duyduu znty bir aklama yaparak duyurmutur! Blount'un intiharnn zerinden yl getikten soma Fransa/Paris'te nl Pierre Bayle'nin "Tarihsel ve Eletirel Szlk adl temel yapt yaynlanmtr.(1696) te Apollonius'un ad ve hayatnn ok ksa bir zeti ilk kez bu szlkte ve aalanmadan aktanlmtr.(s. 266269) Blount'un intiharnn zerinden 86 yl getikten sonra 1779'da bu kez Amsterdam'da Michel Rey, Blount'un evirisini (Apollonius'un Hayat) yaynlamtr. Tarihin garip bir cilvesi olsa gerek, Michel Rey, Blount'un evirisini Papa 14. Clement'e (1769-1774) armaan/ithaf etmi ya da etmek zorunda kalmtr. Zorunda kalmtr diyorum nk Rey'in kendi bana da Blount gibi ktlkler gelebilecei endiesini tam olmas muhtemeldir. Kaderin bir oyunu olsa gerek Apollonius'un da tm yaam boyunca ar ithamlara, sulamalara, iftiralara ve dedikodulara kar kendisini savunmak zorunda kalm bir insand -tpk evirmeni Charles Blount gibi. Apollonius'a yneltilen youn sulama onun "Kara By" yapabilen bir "Byc" olduu idi. Apollonius, tm yaam boyunca hibir zaman "Kara By" yapmadn sylemek zorunda kalmtr. Onu ekemeyenler, kendisini iki kez imparatora ikayet etmiler ve ondan davac olmulardr. Bunlardan ilki Neron dneminde Tigellius adl bir kiiden gelmitir. Bu kii, Apollonius'un kendisinin baz
126

esrarengiz yeteneklerinin olduunu bildii ve halkn gznde bir "Tanr" sayldn ve herkesin ona "Tanr Proteus'un Olu Apollonius" dediini bu nedenle de Apollonius'un mparator Neron'un dostu deil dman olduunu ne srmtr. Bu iddia zerine Neron'un huzurunda yarglanmay gze alan Apollonius, mparator'un nne geldiinde, kendisini sulayan Tigellius'a hibir sz sylemeden bir sre bakm ve birden ok ilgin bir olay yaanmtr. Apollonius'u "Sahte" Tanr olmakla sulayan Tigellius, birdenbire Apollonius'un "Tanr" olduunu kabul ettiini beyan etmi ve davasn geri ekmitir. Apollonius bylece yarglanmadan aklanm oluyordu. Apollonius'un Neron'un dostu olmad ve olamayaca kesindir. nk Flavius'un anlattna gre, 2 4 Apollonius, Neron'un dneminde zellikle de Yahudilere ok bask ve iddet uygulandn ne srerek mparatoru "Zalim" olmakla sulam ve soyu itibariyle hibir ba olmad halde, hakszla uratlan bir toplumun elinden alnm haklarm savunmutu. ikinci kez yarglan ise ok ciddi bir itham ve sulamadan dolaydr. Bu kez mparator, yapt zulm ve ikencelerle tarihe gemi olan Domitian'dr, onu sulayan ise Euphrates adl bir dmandr. Euphrates, Apollonius'u mparator Domitian'a kar bir darbe rgtlemek ve kk bir oban ocuunu ldrerek onun i organlarna bakarak kehanette bulunmakla yani cinayetle sulamt. (Romallar, hayvanlarn i organlarna bakarak kehanetlerde bulunurlard. Bu da bir Mantic Bilimdir.) 2 5 Domitian, bu ihbar zerine Apollonius'u -kendi isteiyle durumaya geldii halde- duruma gnn erteleyerek zindana artrmt. Apollonius, burada lme mahkum edilmi bir tilmizi, Philiscus of Milus'la beraber bir sre -Flavius zaman belirtmemi- kaldktan soma, o nl durumaya katlm ve kendisinin tm yaam boyunca, bir Pagan gelenei olmasna ramen "Kurban" etme
127

(kesme) alkanlna son verilmesini savunduunu, dolaysyla da insan ve/veya hayvan hibir varl ldrmediini sylemiti. Domitian iin nemli olan obann ldrlp ldrlmedii deil, kendisine kar bir darbe veya suikast dzenlenip dzenlenmediini renmekti. Domitian'n mahkemesinde yarglanan Apollonius, ite bu duruma srasnda, kendisine idam cezas verilmeden az nce, herkesin gz nnde ortadan yok olmutu! Bu garip olay ilgintir ki, o dnemden bu yana her kaynakta aynen nakledilmi ve daha nemlisi devletin tutanaklarna geirilmitir. Flavius Philostratus'un anlattna gre, zindandayken Apollonius dier mahkumlarla iliki kurmu ve onlarla uzun uzun konumalar yapmtr. (Bu dialoglar Flavius'un kitabnda vardr.) Zindanda bir de zel olarak Apollonius'u gammazlamak iin oraya gnderilmi, gerekte mahkum veya sulu olmayan bir de "Muhbir" vardr. Apollonius, bu adamla da uzun konumalar yapar. Ona "Tiranlarn" nasl insanlar olduklarn anlatr, Domitian'n da bir zalim olduunu syler. Fakat muhbir, ihbar etmek iin geldii hapishanede Apollonius'a hayranlk duyarak ayrlr ve onu ihbar etmez. 6 Bu durumalar, bu ihbarlar ve iftiralar Apollonius'un zalimlere ve zulme kar bir filozof olduunu gstermektedir. stelik bu durumalar ve hakkndaki iddialar hep Roma kaytlarnda, tutanaklarnda vardr. Oysa, ilgintir ki, armh'a gerilerek ldrld sylenen "Tanrnn Olu" sa Mesih'le ilgili, ne ldrldne dair, ne "Babasz" doduuna dair ne de en nemlisi "ldkten Sonra Dirildiine" dair TEK BR BELGE YOKTUR. Hibir Roma ve/veya Yahudi veya Arami/Syriac kaytta bunlara rastlamak bugne dein mmkn olmamtr, bundan sonra olur mu bilinmez?

128

Daha nce de belirttiim gibi, 1501 tarihine kadar Apollonius'un yaam ve eserleri hakknda yaklak 1200 yl sreyle bir sessizlik srmtr. znik Konsili'nin kararlan geen yllarla birlikte sertleerek baskc zelliklerini artrm ve sadece Apollonius'un deil, neredeyse tm Gnostik ve Pagan filozoflann yaanlan ve eserleri yaklm ve/veya yasaklanmtr. Gnmzn Vatikan'nda da yasak kitaplar listesi (Index Libri) vardr. Bu listede 1000'den fazla kitap ve el yazmas vardr. Bir de ikinci bir yasak kitaplar listesi vardr ama bunlar daha ok son iki yzyl iinde yazlm ve "Zararl" ve/veya ahlakd olarak nitelendirilmi kitaplardr. 1501-1599 yllan arasnda talya'da (zellikle de Venedik'te) Alemannus tarafndan yaplan Latince eviri tam yedi kez baslmtr. Aynca Paris'te kez (1555, 1596 ve 1599) svire'de bir kez (ksmen Basel'de 1572) ve Brksel'de iki kez (resimli 1588'de) yaynlanmtr. 1611-1699 yllan arasnda Apollonius'un yaam ve eserleri sekiz kez yaynlanmtr. Bunlardan en ilginci "Gl ve Ha Kardelii" rgt tarafndan yaynlanan 1670 tarihli bir risaledir. Burada Apollonius'un yaam ve eserleri hakknda, nl byk Okltist Kont de Gabalis'in almalaryla ilgili bilgiler verilirken sz edilmitir. Apollonius ile sa Mesih arasndaki inanlmaz benzerliklere ilk dikkat eken ite bu gizli Oklt rgt olmutu. 1705-1798 yllan arasnda Avrupa'da Apollonius ile ilgili on bir kitap yaynlanmtr. Bunlann arasnda en ilginci hi kukusuz, Apollonius ile sa'nn aka karlatnld 1740 tarihli "Essai sur les moeurs" balkl ve Franois Marie Arouet de Voltaire imzal almadr. Aynca 1798'de nl Fransz dnr ve yazan Pierce Samuel Sylvestre de Sacy, 50 sayfalk bir blm yazarak Apollonius'un "Srlan" ile ilgili bilgiler vermitir. Sacy,
129

ilgintir ki, Philostratus'un eserinden deil ve/fakat Apollonius'un onun Araplarn arasnda tannd Balinius adyla yazd eserlerden sz etmitir. Bu almasnda Sacy, Balinius'un ender rastlanan bir "Alim=Sage" ve "Bilge", olduundan sz etmitir. Apollonius ile ilgili yaynlarda 19. yzylda bir patlama yaanmtr. yle ki, 1801-1898 yllan arasnda Apollonius'la ilgili ya da ondan sz eden tam 49 eser yaynlanmtr. Bu ykselite Avrupa'da Katolik Kilisesi'nin uygulad korkun basklann, Sanayi Devrimi ve Fransz htilali araclyla knlm olmasnn etkisi vardr. Bu yzyl iinde yaynlanan kitaplann arasnda en ilgin olanlan hi kukusuz, adndan daha nce sz ettiimiz Jean Albert Reville'in Paris'te 1865'de yaynlanan ve Apollonius'u bir "Pagan Mesih"'\ olarak tantan kitabyla, 1877'de Teosofi'nin kurucusu nl Rus kadn Okltisti, Helena P. Blavatsky'nin ilk eseri "his" de yazd vg dolu sayfalardr. 19. yzylda Apollonius ile ilgili yazlm dier kitaplar arasnda Michael Faraday'm Londra'da 1883'te yaynlanan ve Apollonius'un yaamnn alnarak sa'ya atfedildiini anlatan kitab ok tartma yaratmtr. Dier bir ilgin kitap ise, "sa Mesih'in Bilinmeyen Hayat" adyla 1894'te Moskova'da yaynlanmtr. Kitabn yazan Notovitch, Apollonius'un yaamnn muhtemelen isa'ya adapte edildiini vurgulamtr. 1898'de yaynlanan A. P. Sinnett imzal bir inceleme Londra'da Teosofk-Blavatsky tarafndan kurulan dernek- Society tarafndan yelerinin bilgisine sunulmutur. Ayn yl iinde bu kez Paris'te Gabriel de Sacy tarafndan ok ilgin bir kitap yaynlanmtr. Gabriel de Sacy, Apollonius'un gerekte "Bahailiin" kurucu Peygamberi olarak kabul edilen Bahaullah'n manevi ynlendiricisi olduunu ne srmtr. Nedir ki, 19. yzylda yaynlanm en tartmal kitap hi kukusuz Amerika'da Philadelphia'da yaynlanm olan Jonathan M. Roberts ve Geretta Spearman tarafndan
130

yazlm almadr. Bu kitabn ad, "Isa Mesih Yoktu: incil'deki retmen Apollonius ofTyana" idi. te 1895'de yaynlanan bu kitap ilk kez sa Mesih ve Apollonius karlatrmasn Amerikan kamuoyuna tam ve beklendii gibi inanlmaz bir tartma balatm ve bata Mason Localar ile yobaz Katolik evreleri arasnda uzun sreli yazl, szl hatta kavgal tartmalar yaanmtr. Bu tartmal kitabn yaynlanmdan be yl soma bu kez New York'ta, "Apollonius 'un ncili" (The Gospel of Apollonius) adl bir kitap yaynlanm ve tam snmekte olan tartmay yine atelemitir. Kenneth S. Guthrie imzal bu kitapta artk aka Hristiyanlara yeni bir "ncir sunulmutu. Guthrie'nin kitab Apollonius'un nl "Vasiyeti=Testameutum"u zerine yazlmtr. 1900-1999 yllan arasnda ise bata ABD olmak zere ApolloniusTa ilgili 200'den fazla felsefi, ezoterik, kabalistik ve okltik kitap/alma yaynlanmtr. Bunlann arasnda ilgin olanlar unlardr; Paris ve New York'ta ayn srada yaynlanan (1932) ve Apollonius'u Bogomillerin Fransa'daki versiyonu olan Albigenslerin Peygamberi olarak sunan Maurice Magre imzal kitaptr. (Albigensler, daha nce de dediim gibi Gnostik Hristiyanln Fransa'daki temsilcileriydiler. Tapnak valyeleri de dahil birok gizli rgt Albigenus Geleneine balydlar. Bu topluluk Katolik Kilisesi'nin acmasz basksyla yaklarak ve/veya klla ldrlerek, yok edilmitir. Avrupa'daki ilk byk kitle katliam ite bu Albigenslere uygulanmtr. Katolik Kilisesi, kendi kilisesine uymayan dier Hristiyanlan "Yakarak''' yok etmekten kanmamtr.) 1947'de ise nl l Deniz Belgeleri tartma ortamna girmiti. Bu meyanda, sa'nn kardei olduu sylenen Thomas'n kayp ncili" bulunmutu. Bu arpc ve artc bir ncil'di. lgintir ki bu ncil'in yazan olarak, Apollonius'un rencisi Ninoval Damis gsterilmitir. Dier bir anlatmla sa'nn kardei diye bilinen Thomas
131

kendi ncili'ni yazmam, bu ncil'i hayatnn sonuna doru Urfa'da (Edessa) yaayan Damis yazmt. Bu iddia da lahiyat dnyasn allak bullak etmitir. Ve 20. yzylda Apollonius hakknda yazlm tartmasz en nemli kitaba Alice Winston imza atmt. 1954'de New York'ta yaynlanan bu kitabn tezi adnda gizliydi: "Apollonius of Tyana: Founder of Christianity" "Tyanal Apollonius: Hristiyanln Kurucusu."

132

3.3. Apollonius/Balinius "To lie unfree; truth is noble " "Yalan sylemek kleliktir; of Tyana1

Doruluk ise soyluluk. " Apollonius

Gabriel de Sacy, sa Mesih ve Balinius ile 19. yzyln balarnda ran'da ortaya km olan Bahailii ve onun kurucusu olarak kabul edilen Bahaullah'n yazlarm ve dncelerini karlatrd kitab 1889'da yazm ve Bahaullah', 19. yzyln en nemli "Reformatr" olarak deerlendirmiti. Bu kitap yaynlandnda Bahaullah adyla tannan Mirza Hseyin Ali Nuri (1817-1892) henz 3 hayattayd. (Bahaullah, Allah'n Hameti demektir) Bahailik akm ile Apollonius'un gerekten de bir balants var mdr? Buna bakmakta yarar vardr. Kald ki, Bahailiin, gerek kurucular "Babiler" "Babilik!'' diye bilinen bir akmn ncleriydiler. Bu nclerin en nls ise, "Kurretul Ayn" adyla tannan bir kadnd. Trk asll bu ranl/Azeri kadn, Babailiin tek kadn Havarisiydi ve tpk Maria Magdelena gibi (Mecdelli Meryem) bu akmn kurucusu "Bab" ile birlikte bu mezhebi yaymt. Gerek ad Zerrin Ta olan Kurretul Ayn, 19. yzyln balarnda (Bir kaynaa gre 1818) ran'da Kazvin'de
133

dodu. Babiliin tarihine eilmi baz Trk yazarlar (Sleyman Nazif, Dr. N. zuca, N. Nazif Tepedelenliolu) onun Trk olduunu sylerler. Babas Hac Molla Muhammed Salih ve dedesi Hac Molla Muhammed Taki, Kazvin'in nde gelen mtehitlerindendi. Tm ailesinin, o srada Kazvin'de yaygn bulunan eyhi tarikatyla yakn ilikileri vard. Zerrin Ta da kadnlara greli bir bamszlk tannmasn savunan, kaplarn kadn mridlerine kapal tutmayan bu tarikat benimsemiti. eyhiliin kurucusu eyh Ahmed Aksai'nin en nemli tilmizi olan Hac Seyyid Kazm Resti ile sk sk grrd; teolojik formasyonunda bu grmelerin arlkl etkisi olmutur. Hatta somadan tm Babilerce de benimsenecek olan "Kurretul Ayn" (Gznuru) ve "Ferehul-Fuad" (Gnl srr) adlarm ona Seyyid KazmTn verdii sylenir. 1845 ylndan balayarak ngiltere, Fransa ve Rusya'nn rekabet ve paylam alan olmann, arka arkaya yenilgiyle sonulanan savalarn; ierideyse rvet ve yolsuzluk olaylarndaki hzl artn etkisiyle iyice bunalan ran'da dinsel grnml hareket ve ayaklanmalar sregidiyordu. ahlk ynetimi dengeye gre kimi zaman ieride otoritesini krmak istedii ii Mollalara kar bu hareketleri destekliyor, kimi zaman en kanl biimde bastryordu. Bu akmlardan biri ve en gls "Bab" (Szlk anlam: Kap) diye bilinen Seyyid Ali Muhammed'in vaazettii, iiliin Mehdi dncesi, Yahudi Kabbala 's, Zerdt dini, Dou Kilisesi, slam Sufileri ve Huruflik'ten esinlenen Babilik idi. Kald ki, bir ve ayn topraklar zerinde birlikte yaayan tm bu din, inan ve deerler birbirleriyle youn bir etkileim iindeydiler. Babiliin kurucusu Ali Muhammed de 1819'da iraz'da domu, Retiyye (Mehdi dncesini vaazeden bir tarikat) eyhTerinden ders grm, matematik, felsefe ve astrolojiye olan ilgisinin yan sra, ncil'i, Yahudi dinini, Zerdt inancn, Arami felsefesini incelemi, somadan kurduu
134

sisteme de yansyacak olan antik okltizm-ezoterizm zerine derin bilgi sahibi olmutu. iilik ve bundan hareketle kendine gre byk bir slamiyet eletirisi getirerek, yeni bir inan sistemi olan Babilii ilk kez iraz'da vazetmeye balad.(1843) Tanr'nn bilinmesinde arac olacak olan Bab (kap), adn almas da bu tarihlere rastlar. (sa da kendisini "kap" olarak gryordu. slam Ezoterizmi'nde "kap" dncesi nemli bir yer tutar. Seyyid Ali Muhammed de "Bab" kelimesine mistik bir anlam yklemiti. Ona gre "Bab" ilahi hakikati arama aracyd.) Bu sralar Seyyid Kazm Resti lm (1843), eyhiler yeni bir aray iine girmilerdi. Kurretul Ayn Seyyid Kazm'm nde gelen mridlerinden Molla Hseyin Burevi'ye bir mektup yazarak, bir esrarl "Zuhur"un yakn olduunu hissettiini belirtti. Kendisi de aray iinde olan Molla Hseyin bu mektuptan da ald gle yola kt. Yolu iraz'a dtnde Bab' buldu; onun retisini benimsedi. Bab, mektubunu grd Kurretul Ayn' da havariliine kabul ederek, 18 (kendisiyle birlikte 19) huruf-l hayy (hayat harfleri): Babi sistemine gre varlk' yaratan ilkeler-nitelikler arasnda yer verdi. Babilik Zerrin Ta iin nemli bir dayanak noktas olmutu. Bu inancn ileride greceimiz akidlerine dayanarak peesini att, halk iinde Bab'n grlerini savunan vaazlar vermeye balad. Bu vaazlarda poligamiye kar kyor, kadnn da toplumsal yaamda yerini almas gerektiini savunuyordu. nceden kendisini Allah'n gnderdii bir Peygamber, Bab olarak deerlendirilmesine karn, Seyyid Ali Muhammed, bir sre soma, yeni bir iddiada bulundu: O, Hakikat'm kt kaynak, Allah'n bir tezahr, kutsal bir grntyd. Nokta ve Hazret-i Ala ismini ald. Bundan soma Bab ismi, Horasanl Molla Hseyin Burevi iin kullanlr oldu.
135

Bab veya yeni adyla Nokta, bundan sonra iraz'dan hi ayrlmad ve zamann kurduu yeni dinin teorik ve teolojik umdelerini formle etmekle geirdi. Babilik'in yaygnlatrlmas ve siyasal bir g haline dntrlmesi ite bata Molla Hseyin Burevi olmak zere, ilerinde Kurretul Ayn'n da bulunduu 18 havari veya Huruf-l hayy tarafndan gerekletirildi. Propagandalarnda yerine gre ya yeni dini selamlyor ve herkesi yeni imana aryorlar, ya da iir akidesine gre uygun olarak, beklenen mam Mehdi 'nin, Nokta'nn kiiliinde ortaya ktn savunuyorlard. Babilik akm ilk bata ran olmak zere zellikle Hindistan ve Uzakdou'da ok hzl bir yaylma gstermi ve pek ok taraftar toplamt. Bu durum ranl yneticiler tarafndan sakncal bulundu ve 9 Temmuz 1850'de Seyyid Muhammed aslarak ldrld. Bundan iki yl soma Kurretul Ayn ve arkadalar ikenceyle ldrldler. Bab ve nde gelen Babilerin ldrlmesiyle Babi hareketi byk lde gten dmt. Ancak bir yandan bir ksm Babi'nin biad ettii Subh-i Ezel, dier yandan Badat'ta Bab'm mjdelendii Men Yesher Hu Allah (Allah'n izhar edecei kii) olduu iddiasyla ortaya atlan kardei Mirza Hseyin Ali (Bahaullah) Babileri ksmen topladlar. Ancak bu iki kardein de kendilerini Bab'n halefi ilan etmesi Babilik'i Ezel ve Bahai olmak zere ikiye bld. in ilgin yan, Bahaullah'n, peygamberlik iddiasnda bulunmasnn hemen ardndan Osmanl mparatorluu'nun emriyle stanbul'a getirilmesidir. Yannda seksen drt kiiyle stanbul'a gelen Bahaullah burada drt ay kalarak bir takm gizli faaliyetlerde bulunduktan soma, Edirne'ye gnderilerek 4-5 yl kadar orada kald. Mirza Hseyin Ali'nin misyonunu aklamas Edirne'de olmutur. Ancak iki kardein girdii dinsel atmadan tedirgin olan Osmanl Saray, Babi ve Bahaileri Edirne'den
136

srerek Bahaullah ve Babaileri, Filistin'de Akka'ya, Mirza Yahya ve Ezelileri de Kbrs'a gnderdi. (1868) Her ikisi de propaganda faaliyetlerini buralarda srdrdler. Bugn Bahailik kolu baat durumdadr ve dnyaya yaylmtr. Ayrca az sayda Ezeliler de mevcuttur. ok ksa bir sre iinde, ran'da zellikle de elit (tannm i adamlar, zenginler, ileri gelen aileler, filozoflar, Sufiler, Yahudi Tacirler vb.) arasnda yaygnlaan Babilik, slam Sufilii, Yahudilik, Zerdt inanc, Dou Kilisesi, Dou okltizmi ve Hurufiliin her birinin etkisi altnda her birinden unsurlar bnyesinde sentezletiren bir inant. Babi/Bahailere gre Allah zde yaratcdr, nk hayatn kendisidir, hayat nereder ve neretmenin tek yolu, yaratmaktr. Allah yaratabilmek iin yedi harfi/kelam kullanr: Bunlar kuvvet, iktidar, irade, eylem, kerem, zafer ve vahiy'dir. Bunlar harf ve kelam olmann yan sra, yaradlta etkin olmu nitelik/deerlerdir ki bunlara hurufl hayy denir. Allah'n yaratcl tam'dr, yaratnki ise kusurlu; ardndan mutlaka paralanma, azalma, tahrib olma gelir. Yaratk, kutsal deer-nitelikler'in tmne sahip olmad iin Allah-olmayan'dr. Ama, Allah'tan tmyle ayr da deildir. O yalnzca eksiklidir. Tamlna son Yarg Gn'nde, Allah'a kavumakla ulaacak, onunla btnleecektir. (Bu bakmdan Tasavvuf daki Fenafllah dncesiyle paralellik gsterir.) Gobineau, Babilerin Tanrs 'na ilikin olarak unlar sylyor: "Babilerin Tanrs, grld gibi Kaldonya felsefesinin, skender'in, Gnostik teorilerin byk bir kesiminin, by kitaplarnn ksacas Dou biliminin Tanns'dr. Pantatek'in (Tevrat'n ilk be kitabnn ad) deilse de Gomora ve Talmud'un vaazettii Tanr budur. Musa ve sa'nn renebildiklerinden hareketle slam'n tanmla137

maya alt Tanr bu deildir ama, tm filozoflarn, kritiklerin, tm akll kiilerin, yani Sufilerin, Semitlemi Zerdtlerin (Yani, Sasanilerden bu yana tm Zerdtlerin) ilim bu lkelerde boy attndan beri arad, tapt Tann'dr. Bab, Hristiyan ve slam boyunduruunun bir sre glgede brakt bu Tanr'y tekrar hatrlatmaktan, karanlklardan ekip karmaktan baka bir ey yapmamtr." 4 Babilere gre Ali Muhammed'in iinde Allah'n cemalinin grld bir ayna olduunu ve herkesin O'nu orada grebileceini de ekle} ' C 1 I . Babiler, her harfin saysal bir deer yklendiini "ebced"e byk nem verirler. Babi dncesine gre Tann'nn saysal ifadesi, "Vahd" ve "Ahy" (hayat veren)i de karlayan ve "hayat veren tek" anlamna gelen 19'dur. "Vcud"un ebced hesabndaki deeri de 19 tutmaktadr. 19 says tm Babi ve Babilii temel alan Bahai yaamnda denetleyici durumundadr. Babi/Bahai takvimine gre yl 19 ay, ay 19 gn, gn 19^aat vb.dir. Hukuki ve ticari tm dzenlemeler nceden yerletirilmi bu ilahi uyumu bozmamak iin 19 says temelinde yaplr. Bab, Tanr ile Tann'dan kopan yaratk arasndaki uyumun yeniden kurulmas iin "her eyi birlik saysna gre, yani 19 blm halinde rgtleyiniz" demektir. Kendisinden nceki peygamberleri kabul etmesine, onlar kendi dnemleri iin tutarl saymasna karn, dnemlerini doldurmu olduklarm syler. Kendi nerdii sistem, tmnden daha sonra geldii iin, tmnn tamamlaycs durumundadr. Babi-Bahai dncesinin en nemli ilkelerinden biri de temizliktir. Su, temizliin kendisidir ve temizler. yle ki, Babi savalar, savarken, kanlan vcutlarna yabanc olan giysilerine deip kirlenmesin diye, giysilerini kanp plak savarlard, iyi giyinmek, her trl lks ve ss eyalan, deerli talar Babilere haram klnmamtr.
138

Aksine, inziva ve istimna'ya knanmas gereken davranlar olarak baklmaktayd. Babilik'te zellikle de k dnemlerinde mallar ortakt. Bab'n lmnden soma tasarruf hakkn elde edebildiler. Bunun temelinde her trl maln Allah'n olduu dncesi yatar. Bahailerde Kble yoktur. Allah her yerde olduu iin istedikleri ynde ibadet ederler. Bahailerin bulunduu her lkede bir Milli Ruhani Mahvil ve yerel organlar olan Mahalli Ruhani Mahviller vardr. Bahailer kendi aralarnda kan her trl anlamazl bu organlarda zmlerler; sivil mahkemelere kmalar yasaktr. Her ktada bir tane olmak zere be Bahai Mabedi bulunmaktadr. Bunlar, Chicago (ABD), Kampala (Uganda), Akabat (Trkmenistan), Sydney (Avustralya) ve Frankfurt (Almanya)dadr. Cenevre ve Lozan da merkezleri durumundadr. 5 Gerekten de Balinius'un yaam ve eserleri dikkate alndnda Babaullah'n "Levih" diye tanmlanan yaam tarz ve Tanr inancas arasnda sk benzerlikler vardr. Dou mistisizmi bata olmak zere, Kabala retisi, ezoterizm, okltizm ve Maniecheism hep Apollonius tarafndan "vaaz" edilmi retilerdir. Temizlik yasalar (abdest) ve tm dnyay insanlarn ortak mlkiyeti gibi grmek Apollonius ile onun bir tr "Replikas" saylabilecek olan Babaullah arasndaki birok ortak husustan bazlardr. Dier bir anlatmla, eer Apollonius, bir "Din" kurmak isteseydi, bugnk haliyle deil ama 1880'lerdeki "Safl" iindeki Bahailik gibi "Cult" kurard, denilebilir. Bahaullah'n Balinius'un eserlerinden esinledii kesindir. imdi de Apollonius'un yaamnn ve retisinin baz ilgin yanlarn grelim. sa Mesih'e aften Kutsal Kitap'ta yazlanlarla, Apollonius'un yaad dnemde belgelenmi baz szlerini ve eserlerini karlatralm. Bu tahminlerin tesinde ilgin sonular verecektir, armayn.

139

Apollonius ile sa Mesih'in karlatrlmas konusu yeni bir olay deildir. Bu tartmalar ilkin Philostratus'un kitabnn yazlndan soma balam ancak doruk noktasna, daha nce szn ettiim yksek brokrat Bitniya Valisi Hierocles'in Domitian dneminde yazd Apollonius'un hayatn ve mucizelerini anlatt kitapla ulamtr. Domitian dneminde bata Anadolu olmak zere, .S. 3. yzylda Hristiyanlar ok kk bir aznlktlar. (Bkz: Ek) O dnemdeki Kilise Babalan, kendilerine bir trl inanmayan Anadolu halkndan ok Devleti ynetenleri ve onlann kanlann ve kzlanm etkileyerek Hristiyan yapmaya ynelmilerdi. Bu gizli faaliyetlerinde de baanl olmulard. Daha soma .S. 302 ylndan itibaren mparator Diocletian, Hierocles'in bu kitabndan yola karak, Anadolu'da Hristiyanln yaylmasn engellemi ve bask uygulamt. Bu kitabn etkisi o kadar ok olmutu ki, dnemin Kilise Babalan, rnein Filistinli Eusebe (Eusebe de Cesaree) sadece bu kitab konu alan ve sa'y savunan "Hierocles'e Kar'' (Contre Hierocles) adl kitap yazmak zorunda kalmt. Eusebe'nin dorudan Apollonius'u hedef alan bir kitab daha vardr. 8 Hierocles, kitabnda, o gnlerde, sa Mesih'e atfedilen mucizeleri, gerekte sa'nn deil, Apollonius'un yaptn ve/fakat Hristiyanlarn Apollonius'un yaptklann/mucizelerini "ntihar (Plagierism) yoluyla alarak haksz bir ekilde sa'ya malettiklerini aklayan ilk yazardr/devlet adamdr. Buna karlk, Kilise Babalan, ister istemez, Apollonius'un ok nl bir ifac (Thaumaturge) olduunu, mucizeler yarattn ama aslnda bunlar "Kara By" araclyla edindiini ve sa'nn mucizelerinin Apollonius'unkilerden byk olduunu yazmlardr. Eusebe, Apollonius'un rnek bir insan olduunu, rnek
140

bir ahlk sahibi olduunu kabul ettiini ama konu mucizelere gelince bunlar gizlice rendii By ve Sihir araclyla yaptn, yapabildiini ne srerek onu sahtekrlkla sulamtr. lgintir ki, adndan bugnk ncil'de de sz edilen Simon Magus adl kiiyi de, ayn sulamayla karalamlard. Gospel yazarlar Simon Magus'un, ok tehlikeli ve ok maharetli bir byc olduunu belirtmiler soma da onun sa Mesih'in stnln kabul ettiini duyurmulard. Simon Magus, 1. yzyldaki Gnostiklerin nde gelen liderlerindendi. Tpk sa Mesih'in yaamn ve eserlerini (mucizeleri dahil) anlatan 4 Gospel-Yazan olduu gibi, o alarda Apollonius'un yaamn ve mucizelerini anlatan 4 yazar vardr. Bunlar, sa iin, Matthew, Marcus, Luke ve John'dur; Apollonius iin de Flavius Philostratus, Moeragenes, Sotorichus of Oasis ve Hierocles'tir. lgintir ki, sa Mesih'in yaamn yazm olan bu kiiler -eer gerek iseler- bilindii zere ya ok az dini eitim grm ya dind mesleklerde grev almlardr, rnein Matta vergi tahsildaryd. Apollonius'un yaamn ve mucizelerini yazm olanlar ise tarihi, felsefeci, brokrat ve siyasetiydiler. 1996 ylnda Time dergisi, "sa'y Ararken/Aray" balkl bir dosyay kapak yapmt. 9 Derginin bu saysnda David Van Biema imzal yazda, daha nceki blmde de deindiim "Be GospeF sa Seminerine katlan ilahiyatlarn ve bilim adamlarnn bulgular nda, 4 Gospel'de anlatlanlarn pek ounun yalan yanl olduklarnn kesinletii vurgulanmt. Ayrca 4 Gospel yazarnn (4 Evangelist'in) de hi gvenilmeyecek kiiler olduklar pek ok ilahiyat ve bilim adam tarafndan vurgulanmt. lgintir ki Apollonius'un.hayatn ve eserlerini birinci elden yazm olan ilk drt yazar, hibir ekilde "Gvenilmez" bilgileri yazan "Sahte" ve/veya kimlikleri belirsiz, kiiliksiz insanlar olarak tarihin hibir dneminden dierleri gibi sulanmamlard. Tersine bu
141

yazarlar, hem de kendi dnemlerinde hem de 1700 yl iinde hep en gvenilir kaynaklar olarak gsterilmilerdir. Yine ilgintir ki, Protestanln kurucusu Martin Luther de, bu drt Gospel yazarndan ilk nn "Hi Gvenilmez'''' kiiler olduklarn, dolaysyla sadece John'a baklmas gerektiini hep vaaz etmiti. 1835'de David Friedrich Strauss, "sa 'nn Yaam" adl kitabn yaynlaynca, Luther'in balatt tartma artk bilim alanna tanm oldu. Strauss, kitabnda eldeki -znik Konsili'nde kabul edilen- metinlerin ounun somadan ekleme olduunu, bunlara gvenilmemesi gerektiini vurgulad. Onun aklamalar somaki kuak ilahiyatlara yol gsterici oldu. Bu inana gre ncil ile Tarih ve Bilim uyumuyordu. ncil'deki veriler, mucizeler vd. ne tarih bilimi, ne de pozitif bilimlerle aklanabilirdi. ncil'de ad geen kentler, kasabalar ve olaylar tarihen "Zaten" hi var olmamlard! Strauss ve dier birok ilahiyatya gre ncil'deki sa ile "mann" sa's ayaydlar, aralarnda bir ba yoktu. Belki olmas da gerekmiyordu! Dier bir anlatmla, inanmak isteyenler gerek-olmayan, "SanaF bir kiiye iman etmekte serbesttiler. Tpk Apollonius iin olduu gibi sa Mesih iin de, retisinde "Byclk" ve sihir bulunduu sylenmitir. sa'nn doumundan balayarak, daha sonra suyu araba evirmesi, ly diriltmesi "Cin" kovmas (Exorcism) ve dier "Mucizeleri" ne hikmetse, aynen Apollonius iin de geerlidir. O da "ly diriltmi", o da bir kenti (Efes) salgndan kurtarm, o da insanlara, tpk Essenelerin Esrarengiz Belleticisi gibi "ifa" datmtr. Tek farkla ki sa, "Byclkle" sulanmam, ama ne hazindir ki, "ifa Ustas" Apollonius "Byc" olmakla sulanmtr. Eer baz zel bilgiler (Occultik) araclyla insanlara ifa datmak byclkse, Musa da, sa da byc saylmalydlar. Hele Musa, Tevrat'a gre, Msrl Byclerle, Firavun'un huzurunda yarm ve kendi "Tanrsnn" ona verdii "Sihirin" firavunlarn byclerinkinden
142

daha gl olduunu kantlamaya almt. Ote yandan eer "Yoktan Var Etmek" byclkse, ilk bata Tann'nn kendisi "Ba" byc saylmaldr. Niin Apollonius ve Gospellerdeki Simon Magus, byc saylmlardr, bu belli deildir. Ortada ak bir hakszlk olduu kesindir. Tpk sa Mesih gibi Apollonius da en yakn dostlarndan birinin ihanetine uramtr. Bilindii gibi 12. Havari olarak tannan Judas Iscariot, Romallardan (ya da baka bir anlatma gre Yahudilerden) 30 gm sikke rvet aldktan soma sa Mesih'i Romal askerlere ihbar etmitir. te yandan sadece bu "hbar" masal bile kendi iinde bu Gospelleri "Yalanlar" mahiyettedir. nk Judas, ilgintir ki, Gospellerde yazdna gre, ONU H TANIMAYAN, ADINI, SANINI VE NASIL BR OLDUUNU H BLMEYEN Romallara yle bir neri gtrmt: Ben sa'nn ve Havarilerinin yanna gideceim, hangisini ensesinden persem ite "O" kii kendisinin "Tanr 'nn Olu" ve "Yahudilerin Kral" olduunu iddia edendir; benim kimi ptme bakp, kiiyi tanrsnz ve yakalarsnz. Bu anlatm, ayn zamanda, Gospel'de "Herkes O'nu tanyor ve peinden binlerce kii gidiyordu" diye yazlanlar da yalanlamaktadr; lkenin egemeni olan Romallarn "sa Mesih"\, brakn tanmay, varlndan bile haberleri yoktu. Apollonius'u da yakn dostu -sonra en hrsl dman -Euphrates, mparator Domitian'a ihbar etmiti. En yakn dostlarnn ihanetine uradklar bilinen bu iki kiiden Apollonius, Domitian'n Gvenlik Bakan (Prefect) Aelian tarafndan zindana atlmt. Kendisine isnad edilen sular "Cinayet" ve darbecilerle ibirlii idi. Ne kadar ilgintir ki, en yaknlar tarafndan ihbar edildikleri bildirilen iki kiiden, sa Mesih'in GEREKTE JUDAS TARAFINDAN H HBAR EDLMED bizzat Hristiyan lahiyatlar tarafndan 1996'da
143

aklanmtr. Dier bir anlatmla Judas Iscariot, 30 gm sikke alarak sa Mesih'i Romal askerlere ihbar etmemitir. BU HBAR OLAYI TAMAMEN somadan uydurularak ncil'e konmutur. 1 0 Oysa Apollonius'un ihbar gerektir. Yazl metinlere ve Roma belgelerine gre bu HBAR GEREK, Romal askerlere yaplan HBAR MASALDIR! Tpk Apollonius'un bana geldii gibi, ne ilgintir ki; sa'nn bana da benzer bir olay gelmitir. Buna gre bu iki kii, bir sre iin, en yaknlar tarafndan NCE SAHTE TANRI olduklar gerekesiyle REDDEDLMLER, SONRA DA SZLERN GER ALARAK ONLARIN "TANRI" (LORD JESUS) VE "NSAN SURETNDEK TANRI" olduklarn kabul ve beyan etmilerdir. sa Mesih, en yakn Aziz Peter tarafndan Romal askerlerin nnde nce reddedilmi, soma da yeniden kabullenilmitir. Rastlant bu ya, Apollonius da, Tigellius tarafndan nce RED edilmi, sonra MAHKEME karsnda O'nun nsan Suretindeki Tam olduu kabul ve beyan edilmitir. sa ile Apollonius arasndaki bu olayda TEK FARK vardr, o da Apollonius'la ilgili RED ve KABUL meselesi Roma kaytlarnda, duruma tutanaklarnda vardr.(Damis'ten naklen) AMA SA'nn bana gelen AYNI olayla ilgili hibir kayt yoktur! Tpk sa'nn l Lazarus'u diriltii gibi, rastlantya bakn ki, Apollonius da Efes'li zengin bir ailenin gen ve gzel kzn "/" iken diriltmitir. Aralarnda tek fark sa'nn bunu Tanr ve Tann'nn Olu olduu iin yapt/yapabildii sylenirken, Apollonius'un ly diriltmesi nedense "By ve Sihir" gcne balanmtr. Kald ki, Apollonius, bunu kendi bana deil, doann yasalarn kullanarak yaptn, kendisinin byc olmadn; bunun bir "Doa Olay" olduunu ve her zaman olmayacan sylemitir. Oysa sa'nn Lazarus'u dirilttiine inandrlan ilk Hristiyanlar, topluca, kendilerinin de ldkten sonra sa tarafndan yeniden canlandr144

lacaklarna iman ettirilmilerdir. stelik yeniden canlandnldklannda, dorudan Cennet'te olacaklann dnmlerdir. Ve bu Cennete de kendilerinden baka hibir din mensubunun giremeyeceini ne srmlerdir. Tpk sa Mesih gibi, Apollonius da "Cin" kovmacl yapmtr. sa, talanacak bir kadn kt yola sevk eden cinleri temizlemi, Apollonius da Efes kentini "Ktla" duar eden cinleri kovarak, topraklara bereket getirmitir. lgintir ki, fahieyi cinlerin egemenliinden kurtaran sa, Tanr (LORD) saylm, Apollonius ise, ne hikmetse, "arlatan" olarak tantlmtr. Ve son olarak -ama sonuncu olarak deil- sa da Apollonius da "TanrsaF olmakla anlmlardr. sa Mesih ilk kez, Aziz yaplan Simon=Petrus tarafndan Tann'nn Olu ve Tanr (LORD) ilan edilmi (Peter, sa'ya Tann'nn Olu olduuna iman ettiini syledi); Apollonius ise Damis tarafndan "nsan Suretindeki Tanr" olarak nitelendirilmitir. Ama nedense, sa Mesih, znik Konsili'nde yeryzne "nsan" suretinde gnderilmi olan Tann'nn Olu yaplm -Devlet zoruyla- ve Apollonius'un kaderine "nsan Suretindeki Byc" olmak dmtr. Damis'in beyan ve yazlan mparatorluk arivinde dururken, yoksul ve cahil balk Peter'in sa'y "Tanr" (nce olu) yapnn hibir belgesi yoktur, olmamtr. Ayn Peter, sa'nn lmnden soma, ne hikmetse, birka ay nce "Tanr 'nn Biricik Olu" dedii sa'y bu kez, sadece, bir "Peygamber" olarak evresindekilere lanse etmitir.(Peter, 3:22) u kesindir ki, Tyanal Apollonius, "Hayat alnan Adam" olmutur. Nedense, onunla ilgili her ne varsa, bunlar sa'ya atfedilmitir. Ayn yllarda, ayn yrelerde, ayn insanlara muhatap olarak yaam olan sa ve Apollonius'tan. sa "Tanr" yaplm, Apollonius'un ise en az 1500 yl ad unutturulmutur. Bunun nedeni de Konstantin'in "Yeni Din Yeni Devlet" kurmak amacyla toplad 1. Ekmenikal znik Konsili ile, daha sonra
145

mparator olan 1. Theodius'un (.S. 381-389) verdii emirlerle Apollonius'un adnn tarihten sildirilmi olmas yatmaktadr. Bu dnemden soma Apollonius'un yaamyla ilgili Flavius Philostratus ve dierlerinin yazd eserler, .S. 460 ylnda Apollonius Sidonius (gnmzde Aziz Sidoine diye tannyor) adl Fransz asll bir soylu tarafndan bulunmutur." Sidonius, Roma mparatoru Auitus'un kzyla evlenmi ve bir tez yazarak Apollonius'u ona tantmtr. Solarion'un yazdna gre 500-1500 yllan arasnda Apollonius, "Bilge Balinius" adyla sadece Araplann arasnda kendisine bir yer bulmutur. Daha nce de adndan sz ettiimiz Cabir bn Hayyan, (.S. 800 yllannda) ve "Geber" adn alan (Cabir'e zenerek) spanyol yazar Huques de Santalla (.S. 1150) Aristo'nun nl eseri "Secretum Secretorum" (Srlann Srn) kitabndan sz ederken Apollonius ile ilgili Cabir'in kitabndan da uzunca alntlar yapmtr. Cabir'in Apollonius'la ilgili bu almas "Kitab al-Hacer'ala Re'i Balinius" adn tayordu ve tm ortaa boyunca, Apollonius'tan sz edilen tek kaynak bu kitap olmutur. u kesinlikle sylenebilir ki, gerek Tapnak valyeleri, gerekse onlann uzants olan Gl ve Ha Kardelii ile somaki Speklatif Masonik rgtlerin kurucu ve yneticileri, Kilise'nin youn basks nedeniyle gizlenen Apollonius'un baz eserlerini grm ve okumulard. Gl ve Ha'm kurucularndan kabul edilen Paracelsus, uzun yllar Araplarla ve Trklerle birlikte yaam ve Dou'nun by, tlsm, alimizm, ifaclk ve Hermetizm konulanndaki bilgilerine birinci elden ulamtr.1 u da kesinlikle sylenebilir ki, tarihsel olarak devlet ve zel arivlerdeki belgelere gre Tyanal Apollonius adl "Ermi" bir kii yaamtr. Ancak Kilise Babalan bu kutsal kiiyi, nedense, srarla "Yok" saymlar, "Varln" kabul etmek zorunda kaldklar zaman da O'nun "Byc ve Sihirbaz" olduunu iddia etmilerdir. Acaba neden?
146

imdi bunu grelim.

***
Tarihte ok az kitap, yzyllar boyu srecek tartmalarn kayna olmutur. Flavius Philostratus'un yazd ya da Damis'in tuttuu notlardan ve mparatorie Julia Domna'ya iletilen belgelerden derledii "Tyanal Apollonius 'un Yaam" byle bir tartmann oda olmutur. Bu kitapta verilen bilgilere gre, Tyanal Apollonius'un yaam ile Yahudi asll sa Mesih'in yaam neredeyse birebir akmaktadr. yle ki; Flavius'un yazdna gre, Apollonius gnmzn takvimiyle hesaplannca .. 4. ylda Tyana kentinde domutur. Tyana, birinci yzylda Kapadokya'daki en nl ve gelimi Pagan yerleim alanlarndan biri, belki de birincisiydi. Batsnda Galatia (Konya ve evresi), dousunda Armenia, gneyde Kilikya, kuzeyde Pontus ile komuydu. Tyana, gnmzde Nide ilinin Kemerhisar ilesidir. (Bkz: Ek, haritalar) Tyana, Kilikya Boaz denilen bir geitle Pozant'ya (Podandus) ve oradan da Tarsus ve Adana'ya balyd. Bu iki kentte o dnemde en az Edessa (Urfa) ve Carrhae (Harran'n 1. yzyldaki ad) kadar gelimi ve uygarlam kentlerdi. Ama Kapadokyallar, o yllarda olduu gibi, ilgintir ki, 10. yzylda da gzkara, kaba, dikkafal, sz dinlemez, cesur gibi sfatlarla anlyorlard. yle ki, 10. yzylda Saray geleneinde Kapadokyal demek sert, hoyrat, kabaday demek anlamna geliyordu. 13 Apollonius'un doum tarihi ile sa'nn doum tarihi, kuvvetle muhtemel ayndr. Katolik Kilisesi ile dier Kiliseler arasnda bu konuda da sorun vardr. Papa Gregory'nin takvimi, 1582'de yrrle girdi. Gnmzde birok lkede kullanlan bu takvimde gerekte 11 gn
147

atlanmt. Gregory bununla da yetinmemi, koskoca bir yl da atmt! Dier bir anlatmla, Papa kendi Katolik Kilisesi'nin kutsal gnlerini her zaman iin geerli olacak bir takvime balamak istedii iin, sa'nn doumunu 1. Y l (Birinci Y l ) olarak gstermiti. Oysa, matematiksel olarak bu " 0 " (sfr yl) olmas gerekirdi. 1 4 Dolaysyla gnmzde sa'nn tam olarak hangi ylda doduu bilinmemektedir. Kesin olan Gregory'nin takvimde gsterilen 1 (bir) ylnda domam olduudur. sa muhtemelen kendinden nce (..) 4 ila 6 yllar arasnda bir dnemde domutu. Flavius'un kitabndan rendiimize gre, Apollo-

nius, ok varlkl ve kltrl bir ailenin ocuudur. Atalar Tyana'nn kurucularndandr. yi bir eitim ve renim grmtr. On alt yana geldiinde ailesinin istei zerine o dnemde eitim merkezi saylan Tarsus'a gitmi ve buradaki Pisagorcu/Apollo'ya bal kiilerle tanm ve onlarn rencisi olmutur. A y n yllarda, daha gen olarak A z i z Paul da Tarsus'ta eitim ve renim gryordu. Biri Yahudi Farisi mezhebinin retilerine gre, dieri de R o m a mparatorluu'nun asli dinsel sistematii olan Paganizm'e gre eitilmilerdi. A z i z Paul da Tarsus'un yerlisi, zengin bir ailenin iyi eitim grm ocuuydu. Daha sonraki hayatnda kendisini, tutucu Farisilerin "Eri" tutucu Farisisi olarak tanmlamtr. Apollonius ile Paul'un Tarsus'ta tanp tartm olmalar muhtemeldir. Ancak kesinlikle "Olmamtr" denilebilecek bir gerek vardr: kisi de, tm yaamlar boyunca sa'y hi grmemi ve tanmamtr. A z i z Paul ileriki yalarnda, balangta ok kar olduu, sa Mesih olayn yaymay stlenmi ve drt Evangelist'in Gospellerini vaaz etmeye balamtr. lgin olan, u nl Lazarus olaydr. Drdnc Gospel'in yazan John -ki bunu onun yazd belli deildir- sa'nn Lazarus adl bir genci "ldkten" sonra dirilttiini yazmtr. (Nedense bu Lazarus ve dier "Szde" dirilenler, daha
148

sonra tekrar lmler ve bu kez yanlarnda sa olmad iin, bir daha dirilmek ansn yakalayamamlardr!) Bu masalda garip olan John'un son Evangelist olmas ve Gospeli'ni sa'nn lmnden (.S. yaklak 27-29 yllan) 60 yl kadar soma yazm olmasdr. Oysa ClaudeCarriene'nin de belirttii gibi, ilk Gospel'in yazan Matthew, sa'nn hep yannda yer almt. Her zaman onunla beraber olmu, her zaman ona yakn olmutu ama kendi Gospeli'nde, bylesine inanlmaz bir olaydan tek satrla dahi sz etmemiti! 1 5 Nitekim Aziz Paul da bugnk ncil'de yer alan szlerine gre, "Ben de bana ne iletilmise sizlere sadece onlar anlatyorum o kadar" demiti. Paul, sa'nn lleri dirilttiini ve ldkten sonra ge ykseliini sorgulayanlara ite bu yant vermekle yetinmiti. Paul da Apollonius gibi, Atina'ya gitmi ve burada Stoac ve Epikryen filozoflarla tartmt. Filozoflar ona, "Kulamza garip gelen szler sylyorsunuz" demiler ve kendisini dikkate almamlard. 1 6 Oysa Apollonius Atina'ya gittiinde tm felsefecilerle konumu, daha soma birouyla yllar boyunca mektuplam ve karlkl fikir alveriinde bulunmutu. Apollonius'un ortadan kaldnlm olanlar dnda bilenen 81 mektubu vardr. lgintir ki, bu 85-90 yllk dnemde Apollonius'un yazd mektuplarn hibirinde sa'dan sz edilmemitir. Belli ki kendisine yollanan mektuplarda da Hristiyanln ve "ldkten" sonra dirilen Tanr'nn Olu sa Mesih'in ad gememitir. sa'nn lmnden sonra kendisi hakknda yazlanlar ile daha sonra zellikle de 325 ylnda Konstantin'in "Devlet" siyaseti yaratmak amacyla toplad znik Konsili'nde yine bu kanl ve gaddar imparatorun isteiyle dzenlenen nihai belgede (Creed=Ament) yer alan szler Hristiyanlar iin sorgulanmadan kabullenilen kaziyeler olmutur. Konstantin ile balayan "Yeni" dnemde "Zorla" Hristiyanlatrlan Paganlann says milyonlar bulmutur. Rodney Stark'n yapt hesaplara gre, ilk
149

yzylda toplam nfusun iinde en fazla 1000 kii sa'nn adn duymutu ve bu say Roma mparatorluu nfusunun 0.0017'sine tekabl ediyordu. Oysa 325 ylndan sonra katlanarak artan Hristiyan says 350 ylnda 34 milyona (toplam nfusun % 56.3'ne) ykselmiti. 17 Apollonius da sa da ayn dnemde yaam olmalarna ve adlarn duyurmu olmalarna ramen, birbirlerinden hi haberdar deillerdi. Apollonius, Pisagorcu ve ifac olarak uzak lkelere gidip gelirken sa, ksa yaam boyunca Yahudi yerleim alanlarnn sadece iki ya da ne gidebilmiti. Apollonius'un gezilerinde ilk durak Antakya ve Babil olmutu. Apollonius daha soma Msr'a, Hindistan'a ve birok kez de Atina'ya, Efes'e, Roma'ya ve dier byk merkezlere gitmi, buralarda bazen krallarla -Hindistan'da ve Babil'de olduu gibi- bazen imparatorlarla -Roma'da olduu gibi- bazen filozoflar, din adamlar ve/veya sradan insanlarla tanm onlarla konumu, fikir alverilerinde bulunmutur. 18 Apollonius ile sa'y karlatran kitaplar, Katolik Kilisesi'nin basksna uramtr. Nedir ki, 18. yzyln sonunda itibaren bu kitaplarda bir art grlmtr. 9 W.B. WallaceTn yazdna gre Philostratus'un kitabndaki Tyanal Apollonius, Semitik "Kurtarc'' (Saviour) sa'ya kar gerek bir Pagan "'Kurtarc''dr.20 Gerekten de gnmzde bilinen anlatmyla ncil'de sa ile Philostratus'un kitabndaki Apollonius, birbirlerinin yerlerinde olabilecek karakterlerdir. Hatta Apollonius ok daha uzun yaad iin sa'dan "Fazladr". te yandan ncil'in Yeni Ahit blm dikkatlice okunduunda Tyanal Apollonius'un bir "Deus Absconditus" (Kendini Gizleyen Tanr) gibi Gospellerin arasnda dolamakta olduu grlr. (srailoullan, Musa'nn onlara sunduu ya da tebli ettii Tanr JHVH-Yahveh-i, gremedikleri iin ona "Bu Tanr Niin Kendini Gstermiyor da Gizliyor?" diye sormulard. Deus Absconditus, Latince, bu Tanr iin yaplm yaktrmadr.)
150

Apollonius, kukusuz 1. yzylda Greko-Romen dnyadaki en nl olan filozof, ifac ve by ustasyd. Szn burasnda, "By ve Sihir" denildiinde, gnmzde "Bilimi" Tannlatrm, mutlaklatrm olan akademik evrelerin "Hokus Pokus" szleriyle zetlenebilecek olan "Eksik ve arptlm" By ve Sihir tanmlarn deil, bata nl Matematiki Isaac Newton olmak zere saysz bilim adamnn mrleri boyunca uratklar Hermetik, By ve Sihir'i kastettiimizi belirtmek gerekiyor. Sokak ve sahne illzyonistlerinden deil, her eyi "Yoktan" var ettiine inanlan Tann'nn "GiziF' gcn simgeleyen Hermetik By ve Sihir'in srlarna ulaarak bunu kendi apnda uygulayan ve bylelikle de insanlara "YenFyi tantan "By Ustalarndan" biriydi Apollonius. Bu tip By ve Sihir'in alimizmin, ezoterizmin ve hermetizmin bilimsel niteliini anlatan Kurt Seligmann'n yazdna gre Tyanal Apollonius, bu alanda kendi bana bir okuldu. 21 Yine Seligmann'n yazdna gre Grekler "ller Klt" (Totenkult) diyebileceimiz bir inanca da ok balydlar. len baz kiilerin, yeryznde yapmak istedikleri ileri tamamlayamadan lmeleri halinde, bir sre "Hades"'m (Yeralt Tanrs) yannda dinlendikten soma geri dndklerine ve yarm kalan "Misyonlarn" 22 tamamladklarna inanyorlard. Dikkat edilirse bu inan Pagan geleneine uygundur, Semitik deildir. Oysa ncil'de Semitik sa'nn lmnden sona geri dn "Misyonunu" tamamlamak iin olacaktr. Dier bir anlatmla Tanr Baba, biricik Olu sa Mesih'i "kinci" kez yeryzne gnderecektir! Oysa Philostratus, zindanda bulunduu srada Apollonius'un, lme mahkum edilmi olan tilmizi ile konuurken -Damis'den naklen- kendisinin onun iin Hades'e gidip, yani lp geri geleceini sylemiti. Philostratus'un kitabnda Apollonius, defalarca Hades'e "Gidip Geri Dnmekten" sz etmitir. Bu da olmas gerekendir, nk Apollonius'un bal olduu Pisagorculuk'un kurucusu Pisagor da, sa'dan yzlerce yl
151

nce, Antik Msr Hermetizmi'nden rendii bu bilgiyi yazm ve durmakszn tekrarlamt. sa'nn yaad 1. yzylda bu tezi yayan ve seslendiren tek filozof Apollonius idi. srailoullannn ve sa Mesih'in bunu dile getirmesi mmkn deildi, nk Yahudi gelenei (Habakkuk ve Hagada) ve eriat bunu "Seslendirmeyi" kesinlikle yasaklamt. Nedir ki, ncil'de Yahudi sa, tpk Apollonius'un dedii gibi Hades'e (lme) gitmi ve "Geri Dnmtr"] lgintir ki, Katolik Kilisesi Apolloniu'u karalamak iin onun "Cinlerle'''' uraan, ifa getirmek amacyla "Cinleri" kovan bir Byc olduunu yzyllardr yinelemektedir. Katolik Kilisesi'ne gre, Pagan Apollonius, "Cinlerle" konutuunu ve onlar ynlendirdiini ne srm bir "Sahte ifac"dr. Nedir ki, o dnemde "Cin" ilimi (Demonology) ile sadece Paganlar urayorlard. Yahudilerde byle bir uygulama ve inan yoktu, olamazd. "Cin Kovma" (Exorcism) Paganlara zg bir "ifa" yntemiydi. Bugnk tanmlarla sylersek bir tr "Ruhsal Terapi" ve psikolojik danmanlk ve Ruhsal "Sam"d\. Dorudur, 1. yzylda bu dalda en nl kii Apollonius idi. artc olan tamamen Paganlara ait olan bu uygulamann "Tpks" gnmzn Katolik Kilisesi'nde "Resmen" vardr ve rastlantya bakn ki, yzyllardr Kilise'ye bal sofu Katolik papazlar, Kilise'nin gizli blmlerinde "Cin Kovmakla" meguldrler. Katolik Kilisesi'nde resmen "Cin Kovma/karma" dairesi vardr. Ve ad da "Athenaeum Pontifcium Regina Apostolorum"dm. Burada deneyimli Papazlar, tpk 1. yzylda Pagan Apollonius'un yapt gibi, ruhsal bunalmlar geirmekte olan hastalarn "Zapt" etmi olan Cinleri kartmakta ya da kovmaktadrlar. u farkla ki, Apollonius bunu Hindistan'da, Msr'da ve Askelipos'da rendii yntemle "Doa" adna yapmt. Katolik papazlar, Konstantin'in emriyle "Devlet Tanrs" yaplm olan sa Mesih ve " 0 " n u n olduu sylenen Kutsal Kitap ncil adna
152

yapmaktadrlar. Papazlar neyin adna yapsalar da sonu bir Pagan "Pratiinin" Katolik Kilisesi tarafndan gasp edilerek kendisine maledilmi olduu gereini deitiremez. 3. yzylda yaam filozoflardan Apoleis ve nl Lactantius'un hocas Arnobius, Apollonius'un, Musa ve Zerdt gibi bir kii olduunu yazmlard. 23 Gerekten de, ncil'in Yeni Ahit blmnde anlatlanlarn neredeyse tamamn Apollonius "DA" yapmtr. Garip ama gerektir ki, Apollonius'un doumunda da "Mucize" vardr. Apollonius'un doumunda onun yeryzne Apollo'nun olu olarak gnderildii sylenmi -Philostratus da bunu nakletmitir. Yazar bunun o dnemin kahinlerinin yaptklar/syledikleri "Orac/e"lardan kaynakladn belirtmitir. Apollonius "DA" rastlant bu ya, tpk sa Mesih gibi mabedleri ve tapmaklar dolam ve buradaki "arpk ve Yoz" dinsel retileri eletirmitir. Bir farkla ki, sa, Yahudi sinagoglarn, Apollonius ise Pagan tapnaklarn gezmi ve eletirmitir. Apollonius " D A " tpk sa gibi, faizci ve rveti tefecilerle tartm, onlarn insanlara zulm ve ac getirdiklerini sylemi ve onlarn kentlerden ve de zellikle mabedlerden kartlmalarn istemitir. ncil'de sa'nn sinagogun avlusundaki tefecilerin para masalarn nasl devirdii anlatlmaktadr. Apollonius da her gittii kentte bu kiilerle tartmtr. Tpk sa Mesih gibi, Apollonius " D A " insanlara kt huylarndan ve uygulamalarndan vazgeerlerse, kendilerine "Yeni Bir Yaam" verileceini mutulamtr. Bir farkla ki, sa bu yeni ve "lmsz" yaamn kendisinden geleceini sylemi -ya da Kilise Babalan onun azndan sylemiler- Apollonius ise bunun Pagan Tanr lan tarafndan verileceini ne srmtr. Tpk sa Mesih gibi, Apollonius " D A " "Yeryznn" tm insanlar iin olduunu hibir zalimin ve/veya tirann yeryzne "7" koyamayacan ve insanlar kleletiremeyeceini vaaz etmi ve insanlan zalimlere kar
153

kmaya armtr. Bir farkla ki, sa, Apollonius gibi bu arsnn arkasnda durmam ve gsterdii cesaretsizlik 24 nedeniyle Yahudilerin umutla bekledikleri "Mesih" olabilme ansn yitirmitir. Apollonius ise zindanda bile arsn yinelemekten ekinmemitir. Tpk sa Mesih gibi Apollonius "DA" konutuu zaman Peygamber, ya da W.C. Frend'in deyimiyle bir "Yasayapc" (Lawgiver) gibi konumu ve sylediklerinin uygulanmasn, yanllarn dzeltilmesini, hatalardan dnlmesini salamak istemitir. Bir farkla ki, sa'nn vaaz ettikleri, muhtemelen 10-15 kii tarafndan hayata geirilmi, Apollonius'un szleri ise tm Pagan dnyasnda yanklanm ve hayata geirilmitir. Bunlarn hayata geirilmesinde, krallar ve imparatorlar, Apollonius'un iaret ettii yanllarn ve hatalarn dzeltilmesinde onun szn dinleyerek zel emirler ve fermanlar yaynlamlardr. rnein bir Pagan gelenei olan "Kurban" kesilmesinin yanl olduu ilk kez Apollonius tarafndan dile getirilmiti. Apollonius, vejetaryendi ve Tanrlara adak olarak hayvanlarn kurban edilmesinin Tanrlara "Hakaret" olduunu vaaz etmiti tm yaam sresince. (zellikle Mitraizm'de Boa kurban etmek ve hayvann kann yze gze ve cinsel organa srmek gelenei vard. Apollonius buna iddetle kar kmt.) Tpk sa gibi, Apollonius "DA" kendi bal olduu dinsel-sistematiin artk yozlamaya baladn, doru ve salam bilgiler aktarmas gereken din adamlarnn bu kutsal grevlerini yapamadklarn ne srmlerdi. Apollonius'a gre -Damis'ten naklen- Antakya'daki Apollo Tapna'ndaki kahinler, "ciddi aratrmalar ve retim" grmemi, yanl bilgiler (batl) aktaran kiilerdi. Oysa, demiti Apollonius, insanlar Tanrlarn huzuruna temiz bir vicdan ve drst dualarla kmaldrlar. Ve eklemiti: "Ey yce Tanrlar, bana hak ettiimi ltfedin, yeter" Bu nl szndeki Tanrlar szcn "Baba" szcyle deitirirseniz, W.C. Frend'in de belirttii gibi,
154

Apollonius'un yaamn ve eserlerini Gospellerle karlatrmak ve kyaslamak "Kesinlikle" mmkndr. 2 5 sa'nn yapmad fakat Apollonius'un yapt baz hususlar da vardr. rnein Apollonius, skenderiye ve Msr'a giderek buralarda lde yaayan, plak dolaan ve kendilerine "Gymnasofst" denilen "plak Uyarclarla" grmtr. Bu kiiler lde plak olarak yaamakta ve "KozmH? bilgiler aramaktaydlar. Apollonius yeryzne ait, bata seks olmak zere her nesneden uzak lde "Mnzevi" olarak yaayan bu kiilerle "Tanrlarn Varln" tartmtr, ilgintir ki, bu "Gymnasofst" denilen kiiler tarafndan uygulanan "Mnzevi" yaam tarz, yine lde yaayan ve bu gelenekten gelen Aziz Antony tarafndan Hristiyanla sokulmu ve ilk Hristiyan mnzevileri "le" ekilerek Karanis'te ilk Hristiyan Kei tarikatn (Monastisizm) kurmular ve gnmze kadar tamlardr. 2 6 Sz uzatmaya ve tmn karlatrmaya sanrm gerek yoktur. Zaten karlatrmalar, bu kitabn yazarndan ok nce, yzyllardr tm ayrntlaryla yaplmtr. Olayn z udur: ncil'in Yeni Ahit blmnde sa Mesih'e atfedilen birok zellik, mucizeler de dahil "ntihar izlenimini vermektedir. Bunlarn birou, sa'nn azndan kmam szlerdir. Bunlarn birou sa Mesih tarafndan yaplm iler ve mucizeler deildir. sa nasl ki, Babasz doarak Baba Tanr 'nn Olu" yaplmsa "Tanr Olu" yapmak fikri ncil'den en az 1000 yl nce Hindistan'da ve Msr'da uygulanan bir gelenekti. l Deniz'de bulunan "Qumran" belgelerinde sa'nn da kuvvetle muhtemelen esinlenmi ve etkilenmi olduu Esseneler, .. 200 yllarndan beri "Seherin/afak'n Olu/Oullar" (bene ha-sha-har) ile "In Oullar" ayrmn yapyorlard. Eldeki okunmu belgelere gre (4Q298) Essenelerin Belletici retmeni (maskil) henz belirli olgunlua gelerek/ulaarak "In Olu" olamam gen tilmizlere "Seher'in Oullar" diyerek hitap ediyordu. 2 7 Belletici
155

Essene Mnzevilerinin arasna yeni katlan kiilere, "Ey, Seher'in Oullar, burada reneceklerinizi tam olarak uygularsanz, YENDEN YAAM YOLUNA DNERSNZ" diyerek onlar uyarrd, gelenek byleydi (and returned to the path of life). Gerekte ncil'de kendini gizleyen, gzlere gzkmeden ncil'in sayfalarnda dolaan "Deus Absconditus" (invisible God), gze grnerek bu sayfalarda "Dolatrlm" olan sa Mesih deil, dorudan doruya Tyanal Apollonius'tur, denilse yanlg olmaz kansndaym.

156

SONSZ Hristiyan Tannbilimi'nde (Teoloji) Augustin'e atfen retilen bir deyi vardr. Augustin'e gre, "Hristiyanizm man ngrr, nananlar ise Dogma isterler." te bu 2 8 kaziye Hristiyanla yn vermitir. Hristiyanlar, Aziz Augustin ile balayan dnemde (6. yzyl) imanlar "Hristiyanizm" iin kullanmlar, onun "Hizmetine" sunmular, kendileri iinse tartlmas mmkn olmayan "Dogmatik"?, gzleri kapal olarak uymular, tartmalara hi girmemilerdi. Bu kat kalplk ve ablonculuk sonucunda "Dogma"y& aykr ne varsa, eletiri olarak ne varsa, gzlerini krpmadan yok etmilerdir. Bu Kilise Babalan (Church Fathers) ve Kilise Doktorlan (reticiler) son bin yldr Religiocrat (Din Brokratlanm) da yanlanna/yedeklerine alarak Hristiyanla yn vermilerdir. Onlann anlattklan Hristiyanclk ile Yahudi asll, saf ve naif "Rabbi" (Haham) sa'nn -eer yaadysa- syledikleri neredeyse taban tabana zttr. sa'nn brakn sylemesini, dlerinde grse "Hayra" yormayaca Paganistik ve Helenistik uygulamalan, sanki sa Mesih istemi gibi, Yeni Ahit'e koymular ve nananlar'a kendi uydurduklan bu "Yeni Din"'m esaslanm "Dogma" diye yutturarak onlardan bunlan asla sorgulamamalann istemilerdir. rnein Trinite=Teslis (l Tann Anlay) bir Pagan uygulamasyd ve Konstantin ve znik Konsili'ne katlan
157

piskoposlarca (ikisi hari) zorla Hristiyan Aments'ne sokulmutu. sa, Trinite'yi ne duymu ne de kendi retisi erevesinde benimsemi ve vaaz etmiti. Tpk kendisine inananlardan evlilikten uzak durulmasn STEMED gibi. Din adamlarnn EVLENMEMES gerektii .S. 352 ylnda Laodicea Konsili'nde alnan kararla gereklemiti. 2 9 Kilise'nin Makyavelizm'i nedeniyle sz konusu kat kurallara uymayan herkes "Atete" yaklarak (Auto de Feu denilir) cezasn(!) ekmeye mahkum edilmitir. sa'nn Tanr deil olsa olsa "Yeni nsan" olduunu sylemek ve yazmak cesaretini gsterebilen birka yrekli ve inanm Hristiyan'n da sesi susturulmu, eserleri yok edilmitir. rnein, ortaa somasnn en nemli Hristiyan Mistii Jacob Bhme bunlardan biridir. Bhme, sa'y Tanr olarak deil, "Yeni nsan" olarak gryordu ama vaaz vermesi, konumas, yazmas Kilise tarafndan yasakland. 30 Teosofi'nin kurucusu Helena Blavatsky, artk kendisinden de nl olan kitab "Gizli Doktrin" de ska Apollonius'tan sz eder ve onunla sa'y karlatrr. Blavatsky'ye gre sa'nn hayat, Apollonius'tan alnmtr ya da tersi. Dier bir anlatmla bu iki adam arasndaki parallellikler o kadar oktur ki, hangisinin hangisi oldu u n u anlamak zor deil, neredeyse imknszdr. Blavatsky bunu, iki adamn adnn da (Joshua) ve Apollo'nun "Gkyzndeki Gne"ten kaynaklandn, ikisinin de doumlaryla birlikte Kozmik adlarla tanmlanm olmalarndan yola karak aklamaktadr. 31 Blavatsky, devamla, Lambilicus'un 4. yzylda Pisagor'un hayatn anlatan bir kitap yazdn ve burada sa'nn reenkarne olmu Pisagor olduunu gsterdiine dikkat ekmitir. Gerekte Lambilicus (lamblichus) Flavius'un yazd Apollonius'un Hayat adl kitaptan ald Apollonius Portresi'ni Pisagor'a uygulamt -nl svireli dnr Jacob Burckhardt'm 1852'de yazdna gre. Her naslsa, sonuta, Apollonius'un ad unutulmutur.
158

yle anlalyor ki, sa da Apollonius da GEREKTE KLSE BABALARININ ELNDE OYUNCAK OLMULAR, BR H AKLINDAN GERMED HALDE TANRI YAPILMI DER SE YZYILLARCA UNUTTURULMUTUR. Hi kukusuz iki adam da Kilise'nin, emir komuta zinciri altnda, balarm sallayp ne id belirsiz rimellerle inananlar aldatan ve Tann'ya ulatracam diyerek onlar yollarndan saptran din adamlarnn kurbanlar olmulardr. lk yzyln biri Hermetist, ifac ve Filozof/Bilge adam dieri saf ve temiz duygularla "Yeni" tip bir insan yaratmak gerektiini vaaz eden adam, birlikte Kilise Babalarnn ve Roma mparatoru Konstantin'in, mparator Theodius'un, Justinyen'in ve Theodora'nm gayretleri ile tarihe ve dine ters ulardan sokulmular ve hi "Hak" etmedikleri yerlere yerletirilmilerdir. Kesin olan udur ki, tm yaam belgelerle ortada olan (devlet arivleri dahil) Apollonius unutturulmu, hayatnn ve yaptklarnn hemen hibiri belgelenemeyen sa'nn bu balamda SANAL saylmas gereken yaam mutlaklatnlm ve sanki dorudan doruya TANRI kelam imi gibi "nan" ve "Dogma" arayanlarn hizmetine sunulmutur. Sonszn sonu: Gnmzde sa Mesih'in "Sevgi" olduu ve bu nedenle hem STN bir dinin (Hristiyanlk) kurucusu hem de STN BR SEVGNN TANRISI olduu yazlmakta ve sa bu szlerle onu tanmayanlara sunulmaktadr. Oysa, "Sevginin tm Evrendeki TEK LMSZLK' olduunu 1. yzylda defalarca her gittii yerde anlatp insanlar SEVGDE birletirmeye davet etmi olan SANAL deil GEREK kii KemerhisarI=Tyanal Apollonius'tu. 3 2 nsanlar, tpk sa gibi ac ekmeye mahkum etmi olan Kilise'nin karsnda, kendi ektii aclan dikkate almayp, tm NSANLII SEVGDE ve KARDELKTE BTNLEMEYE DAVET EDEN APOLLONIUS VARDIR...
159

AIKLAMALAR, TANIMLAR VE NOTLAR

1. Blm 1) "The Age of Constantin the Great" Burckhardt, Doubleday, 1852/1956, s. 307 by Jacob

2) Eusebius ile ilgili ayrntlar iin bkz: Burckhardt a.g.e. s. 200-302 3) Papini'nin fkeyle kaleme ald nsz tam 28 sayfadr. Ksaca baz blmlerin ngilizcesini ekliyorum. "The army of his enemies, assembled to bury him... Presumptuous donkeys mistating Libraries for their stables... Occultists, Scientists, Free Masons, Theosophists, Spiritualists professed to have found the infallible substitute for Christianity Bkz: "The Life of Christ" by Giovanni Papini. Dell, 1923/1951, s.7-9 4) "The Son of Man" by Emil Ludwig, Premier, 1928/1957, s. vii-x. (Even the gospels, the four main sources of knowledge contradict one another in many respects. This books deals with 'Jesus' and has not a word to say about "Christ") 5) "The Day Christ Died' by Jim Bishop, Fontana, 1959 s.46-7 6) "Martin Luther and the Birth of Protestantism" by
161

James Atkinson, Pelican, 1968, s. 190 7) Lorenzo Valla'nm bu byk baarsnn stanbul'un Fatih tarafndan feth edilmesine ok ilgin bir katks olmutur. Bkz: "Vatikan ve Tapmak valyeleri" Aytun Altndal, Alfa Yay. 6. Bask, s. 189-198 8) "A History o Byzantium" by Timothy E. Gregory, Blackwell, 2005. s. 54. Bunun ngilizcesini yazmakta yarar gryorum nk kk Fener Patrii kendisini "Ekmenik Patrik" olarak dnyaya tantmaya alyor. "In Byzantine parlance the empire was commonly seen as the oikoumene (the universe or what one might call the civilize world). 9) "The Age of Constantine the Great" by Jacob Burckhardt, Translated by Moses Hadas, Doubleday, 1956 (Almanca ilk basks 1852). Bkz. zellikle s. 211-256. Ayrca bkz. "Why I am not a Christian?" Bertrand Russell, 1925, Unwin Publishers (zellikle Gnostikler blm) s. 19 ve ilerisi. 10) "God and Goddesses" by Herman J. Wechsler, NY, 1950, s.3-5 11) "The Story of the Bible" by Hendrik Willem van Loon, Perma, 1923/1956, s. 10 (If you had used the word 'Bible to a Jew of the first century of our era, he would not have known what you were talking about." 12) a.g.e. s. 21 13) Ksa ve kolay anlalr bir kaynak vereyim. "Moses and the Ten Commandments" by Paul 11tan and Mac Lennan Roberts, Dell, 1956. 14) "Moses and Monotheism" by Sigmund Freud, Vintage Book, 1955, s.54-56. (Jahve was undoubtedly a volcanogod) 15) "The Apostle" by Sholem Asch, Cardinal, 1943, s.75. 16) "Greek Historical Thought" by Arnold Toynbee, Mentor, 1952 (Tm Grek dnce, davran ve duyu siste162

matiini renmek isteyenler iin elementer bir kitaptr. Sadece metinlerden oluur.) 17) "The Gospel According to Luke" Toynbee, s.59. The New Testament in the original Greek, ed. by. B.F. Westcott and F.J. A. Hort (London, 1895) Chapter I. verses 1-4. Dedication to Theophilus. 18) "The Road the Bithnya" by Frank Slaughter, Perma, 1951. s. 135 19) Bu Meryem ile ilgili daha deiik bir anlatm ve "Sr" iin bkz: "The Secret of Mary Magdelene" by Paul Iltou, 1956. 20) "The Jesus Papers" by Michael Baigent, San Fransisco, 2006. (zellikle son blme baklmaldr.) 21) "The Story of Son Michele" by Alex Munthe, John Murray, 1929-1938, 63. Bask, nsz 22) E-Posta 7 Mai 2006, 4.32

2. Blm 2.1. 1)"Apollonius The Nazarene", by Dr. Walter Seigmeister, NY, 1947, s. 92, Apollonius'un en severek kulland deyi. 2) "A History of the Popes", by Sir Nicholas Cheetham, NY, 1982, s. 86 3)a.g.e. s. 88 4)a.g.e. s. 87 5) Bu konuda ayrntl bilgi iin bkz: "Vatikan ve Tapnak valyeleri", Aytun Altndal, Alfa Yay. 2005, 7. Bask.
163

6) "Church and Society in Byzantium under the Comneni (1081-1261) " by Michael Angold, Cambridge, 1995, s.22 7)a.g.e, s.23 8) lk kez Bizans'ta "Nika syan" srasnda Justinyen'e kar (.S. 532) hayata geirilen bu sistem, daha sonraki yzyllarda Avrupa'da gl bir gelenek haline geldi. Sokak ekyalarn rgtleyerek siyaset yapmak geleneinin en bilinen iki rnei Almanya'da "Kutsal Vehm" (Femegerichte) denilen rgt ile, bunlarn rgtledikleri Hitler'in SS ve SA birlikleridir. Ayrntl bilgi iin bkz: "Bilinmeyen Hitler", Aytun Altndal, Alfa Yay, 16. Bask 2006. 9)Cheetham, a.g.e. s.21 10) Bogomilizm konusunu ayrntl olarak okumak isteyenler iin bkz: "772e Other God" Yuri Stoyanov, Yale, 2000. zellikle de Fransa'daki Katolik basks ile Bizans'n, Bogomillere uygulad kym ve iddet arasndaki balantlar ok ayrntl olarak ele alnmtr. 11) Filioque ve Trinit konusunda Ortodokslarn resmi grn birinci el kaynaktan renmek isteyenler nl Srp din adam Pere Justin Popovitch'in ciltlik (1931-35) "Dogmatik ve Ortodoksluk Hakikatinin Felsefesi" adl almasna bavurulabilir. (Philosophy Orthodoxe de la Verite) Paris, 1992. 12) Bu blm daha nce "Trkiye ve Ortodokslar" adl kitabmda geni olarak ilenmitir. Alfa Yay. 7. Bask, 2005 13) Bu stratejinin gnmzdeki en etkili temsilcisi u uluslararas kurululardr. ECEC (Avrupa birlii in Ekmenik Komisyon), WCC (Dnya Kiliseler Konseyi), CCREC (Avrupa birlii in Hristiyan Sorumluluu Komitesi). 14) Bu blmde zeti verilen yaznn tamam iin bkz: "Trkiye ve Ortodokslar", Alfa Yay., 7. Bask, 2005. 15) Cheetham, a.g.e. s.89
164

16) Angold, a.g.e. s.24 17) Angold, a.g.e. s.477 18) Angold, a.g.e s. 32-35 Ayrca bkz: Michael Baigent and Richard Leigh, "The Elixir and The Stone" London, 1997. 19) "Renaissance and Renewal in the Twelfth Century" Ed. By Robert L. Benson and Giles Constable, Oxford, 1977/ 82, Conference Paper by Per Nykroq, s.608 20) Baigent and Leigh, a.g.e. s.78 21) "Histoire de L'Etat Byzantine" Ostrogorsky, Paris, 1977, s.360 22) Angold, a.g.e. s.510 23) Szn burasnda ksa bir aklama yapmak gerekiyor. Kutsal Kitap'm Yeni Ahit blmnde yer alan Gospel'in yazldklar tarihler .S. 75-90 yllan arasna tarihlenmektedir. Nedir ki, bu metinler daha sonraki yzyllarda zellikle de ikinci ve nc yzylda deitirilerek yazarlar tarafndan ASLA sylenmemi ve yazlmam baz "Sahte" deyiler ve anlatmlarla doldurulmulardr. Dier bir anlatmla en gerek metinler (Scriptures) diye insanlara ve inanm Hrstiyanlara sunulan bu metinler de gerekte tahriflidirler. Bu tahrifli metinlere son rnek son on yl iinde bulunan Yeni bir Markus Gospel'i ile bir kez daha kantland. Ksaca "The Secret Gospel of Mark" (Mark'n Gizli ncil'i) diye bilinen bu zgn ncil metninin bugnk Kilise tarafndan kabul edilen metinden ok farkl olduu grlmtr. rnein; kitapta Meryem'in ok daha deiik bir profili izilmitir ve onunla ilgili olan "Bethany" kasabasnn nitelii -ve muhtemelen yerinin tam tayini- yerleik ncil'den farkl olarak Filistin'de deil rdn'de gsterilmitir. lgintir ki sadece Yeni Ahit'de deil Eski Ahit'te de (Yahudi ncili) inanlmaz "Sahte" eklemeler yaplm olduu yl ne yaynlanan bilimsel bir aratrmada ortaya koyuldu. Bu kez iddia sahipleri iki Yahudi'ydi, biri srail'den
165

par

Georges

dieri Amerika'dan. Bunlardan ilki Israel Finkelstein'd. Ve bu bilim adam Tel Aviv'deki. srail Arkeolojik Aratrmalar Enstits'nn tepe yneticisiydi. Dieri ise Neil Asher Silberman'd ve o da nl bir arkeologdu. Bu ikili yazdklar kitapta, Eski Ahit'te yer alan Tufan olaynn (Nuh Tufan) Patriark Abraham'n srail'den Filistin'e g e l i i n i n Musa'nn Yahudileri Msr'dan Kzl Deniz'i asasyla ikiye ayrarak kurtarnn (Exodus) ve Jericho'nun surlarnn alman borazanlarla yerle bir oluunun hibir ekilde "gerek" olmadn, uydurma "masallar" olduklarn akladr. Bu iki Yahudi bilim adamna gre Eski Ahit'teki (.. 1800'lerden balayarak) zgn metinler, Judea Kral (Yahudi Devleti bu) Joasis dneminde "Siyasi" nedenlerle deitirilerek efsanelere dntrlmtr.(.. 7. yy) Daha nce de 1977'de iki jeolog, William Ryan ve Walter Pitman, Eski Ahit'teki "Nuh Tufan" olaynn Kutsal Kitap'ta anlatld gibi olmadn belgeleriyle aklamlard. Silberman-Finkelstein iin bkz: "La Bible devoilee", Ed. Bayard 2002 (Bu ksa rneklemeyi Kutsal Metinlerle, NASIL ve NN ve HANG KASITLI amalarla oynanm olduunu gstermek iin aktardm. Ayrca bu kutsal "Sahtecilikle" ilgili geni bir tartma iin bkz: "LeNouvelObservateur"Yk. 1967, 18 Juliet, 2002.)

2. Blm 2.2. X)"Apollonius the Nazarene", The Life and Teachings of the Unknown World Teacher of the First Century, by Dr. Walter Seigmeister, Columbia Uni, Biosphical Pub. Co, New York, 1947, s.179 2) Ostrogorsky, a.g.e. s.83 3)Bu konuda zellikle bkz: "A History of Heresy" by David Christie-Murray, Oxford Uni., 1976, s. 20-23
166

4)Bkz, "Holy Bible", New International Version, Authorized Ed. 12. Edition, 1988, Hodder and Stoughton, London. Kitaptaki tm alntlar, aksi belirtilmedike, bu ncil'den/Kutsal Kitaptan'dr. Ayrca bkz: "Hagia Sophia", by W. Eugene Kleinbauer, Anthony White, Henry Matthews, London, 2004. Bu kitapta yer alan "The Church of Justinien" makalesi. Buraya ngilizce alnty yapmakta yarar gryorum. "The name Hagia Sophia, referring to Christ as Wisdom (Sophia) of God." (s.14) Aya Sofya'nn "Geometrisi" gnmzde birok akademisyen ve bilim adam iin aratrma konusu olmaktadr. Bu binann allmadk ve anm-tesi nitelikteki "Geometrisi" ile birok bilimsel aratrma yaplmtr. Bunlardan sonuncusu svireli bilim adam Prof. Volker Hoffman tarafndan yaplmtr. (Bern. Uni.) Prof. Hoffman, 15 Nisan 2005'te bu konuda Aya Sofya'da bir Konferans verdi, (izim iin bkz: Ek) 5)"The Book of Saints", London, Compiled by the Benedictine Monks of St Augustine's Abbey, Ramsgate, Authorized by the Catholic Church, 1921 /89, s. 518. 6)"Nouveau Commentaire Biblique", publie sous la direction de D. Guthrie, J. A. Motyer, A. M. Stibbs, D. J. Wiseman, Editions Emmas, Saint-Legier, 1987; s. 973 ve devam. Ayrca 4. Gospel olan John'un Gospel'indeki Hermetik unsurlar ve balantlar iin de ayn tefsirde ok ilgi ekici yorumlar vardr. 7) Hagia Sophia, a.g.e. s.9 8) Hagia Sophia, a.g.e. s.77 9)"Apollonius of Tyana: The Monkey of Christ" by Robertino Solarion P. Delsalles, Dallas, 1998. Solarion'un, Apollonius ve hayat ile ilgili kitaplar yaynlanmtr. Ayrca tm Apollonius kronolojisi ve baz kritik eviriler ve onun giriimiyle gerekletirilmitir. 10) "The Temple and The Lodge", by Michael BaigentRichard Leigh, NY; 1989, s.132. (Bu kitap zellikle de masonlarn tm tarihini ve ngiltere, skoya ve rlanda'daki
167

gizli faaliyetlerini belgeleriyle aklamaktadr. Baz belgeler ilk kez yaynlanmtr.) ll)a.g.e. s. 178-80 12) a.g.e. s. 133 13) Ha ve bunun eitli ifreleriyle ilgili olarak ok ayrntl bilgi edinmek isteyenler iin bkz: Gl ve Ha Kardelii, Aytun Altndal, Alfa Yay, 6. Bask, 2005 14) "Abermals Krahte der Hahn", Karheinz Deschner, Stutgard, 1962, s. 63 (lk yaynland yl bu kitap ok tartmalara neden olmu ve bata Vatikan olmak zere baz kiliseler tarafndan yaklm ve yazan da tehdit edilmiti.) 15) Bu kavramlar iin bkz: "The First Philosophers" by George Thompson, London, 1955, ss.130-140 16) Thompson, a.b.k. s.255 17) "The Occult Power of Numbers" by W.Wynn Westcott, Califomia 1984, s. 18 (Bu kitabn yazan Wescott, ayn zamanda gizli "Gl ve Ha Kardelii" rgtnn "mparator" diye bilinen Byk stadl'n da yapm 33. dereceden bir masondur.) 18) a.g.e. s. 19 19)a.g.e.ss 100-101 20) "Amulets and Superstitions" by E. A. Nellis Budge, NY, 1978, .44 21) "The Greek Thinkers" by T. Gomperz, London, 1901/1969, s.127 22) Deschner, a.g.e. s.78 23) Bu konuda aynntl bilgi edinmek isteyenler iin bkz: "Bilinmeyen Hitler" Aytun Altndal, Alfa Yay., 16. Bask, 2005 24) "L 'Hellenisme-La Formation de l'Europe", par Gonzaque de Reynolds, Paris, 1944, s. 142 (Bu ok ilgin bir almadr ve zellikle de Bizans(lama) srecindeki
168

siyasi, kltrel ve dinsel deerlerin oluma tarzn ayrntlaryla ilenmektedir.) 25) "L'Hellenisme", a.g.e. s. 149 26) Bu konu ok tartmaldr. Gnmzde baz almaiar bu konunun yeniden alevlenmesine yol amtr. Bu Meryem'in sa'nn ei olduu iddias iin bkz: "Vatikan ve Tapnak valyeleri", A. Allindai, Alfa 7. Bask, 2005. Ayrca ok ayrntl ve/fakat "Sofu" Feminist tezler iin bkz: "The Templar Revelation" by Lynn Picknett and Clive Prince, Corgi, 1997. (Bu kitap yer yer bilimsel tarafszlktan uzaktr ve saldrgan bir feminist sylemi iermektedir.) Bu tip almalara kar, Katolik Kilisesi'ni ve inancn savunan, Meryem'in sa'nn ei olamayacan yazanlar da vardr. rnein Kenneth L. Woodward, Newsweek dergisinde, (2003/5) Bu tezi savunan Feminist ilahiyatlara yant vermiti. te yandan feminist ilahiyatlar bu Meryem'in ncil'de anlatld gibi fahie deil tam tersine bilge bir kadn olarak sa'nn en gl yardmcs olduunu anlatmaktadrlar. (r. Karen King, "The Gospel of Mary Magdala" Harvard Uni. 2003). te yandan "sa evli miydi?" sorusu ilk kez 1970'te nl ilahiyat William P. Phipps tarafndan ayn balkl kitapta dnya kamuoyuna sorulmutu. 27) "Paintings of the Dark Church" H. Yenipnar, S. ahin, stanbul, 1998, s.71 Foto: Suat Eman. 28) "Le Monde Byzantin" par Louis Brehier, Paris, 1950, s. 125 Bizans Dokmantasyon: D.A.C.L.IV, 921, s.2102-3. 29) "Le Monde", CDLXVI:D:A.CL.IV, 1921, s.2059. 30) "Le Monde", D.A.C.L. IV. S.2005; I, 286; II. 126 (Roma mparatorluk tutana). 31) CCXLVI. IX.3; D.A.C.L.I. 1907. s.87-97 32) "The Rise of Christianity", by W. H. C. Frend, London, 1984, s. 168-170 33) "The Formation of Christendom" by Judith Herrin,
169

DXXIII,

London, 1987, s. 184 34) Herrn, a.g.e. s. 185. 35) "Elixir" a.g.e. s. 3-4

2. Blm 2.3. lY'HollyBible", Bible Society, 1979, s. 996 2) Onlar Yoahim ve Hannah olarak tanmlayan nciller deil, 'gelenek'tir. (Hannah ltuf anlamna gelir.) Aziz Hannah cultus'u 14. yzylda kabul edilmitir. Bkz. Book of Saints. (16. yzylda Avrupa'da Hannah'n (Anna) ksr deil kez evlilik yapp kz ocuu annesi olduu tartlyordu. Hannah, ayr kocadan kz edinmi ve ne de Meryem (Miriam) adn vermiti, bu iddialara gre.) 3) Bylesi bir kentin var olmad ada tarihiler ve ilahiyatlarca tartlmaktadr. Alan Watts'a gre, "Nasra" dal anlamna gelirken Aziz Bemard bunu 'iek' olarak yorumlamaktadr. Alan Watts, Myth and Ritual in Christianity. (Londra: Thames and Hudson, 1983), s.l 16 4) Papa IX. Pius, Yusuf u resmen evrensel kilisenin koruyucusu ilan etmitir. Ayrca alanlarn koruyucu azizi saylr ve 1 Mays gn ona hasredilmitir. Bkz. Book of Saints, a.g.e. s.320 Matta'a gre Yusuf Yakub'un olu, (Matta, 1:16) Luka'ya greyse Heli'nin idi. (Luka 3:23) 5) "Bu, branice Jehoshuah, Joshua'nn ya da Jeshua'nm Greke biimidir. Orijinal Greke IHCOYC olarak yazlr ve Hristiyan simgeciliinde IC.IHC. ya da IHS olarak ksaltlr."

170

6)Sukka49b Der Babylonische Talmud, Mnih: Wilhelm Goldmann Verlag. Ausgewehit, bersetzt und erklart von Reinhold Mayer, 1965), s. 101 7) Alan Watts, Nature, Man and Woman, (New York: Vintage Books, 1970), s.168. 8)Frend, a.g.e., s.177 9) Bakire Doumu genellikle Meryem'in gnahsz doumuyla kartrlr. Bu ikincisi, 19. yzylda bir man lkesi haline getirilmiti. Bu fikir, Katolik dogmann savunucularndan Aziz Jerome'a (yakl. 341-420) dayanmaktadr. Aziz Jerome'a gre, Meryem'in annesi Hannah ksrd ve kocasyla gebe kalmadan 20 yl yaamt. 10) Esseneler ve Hakkaniyet Belleticisi iin bkz. skenderiyeli Philo. Quod Omnis Probus Liber, Yal Plinius, Histrica Naturalis, V. Kitap, Blm 17 ve Josephus, Wars of the Jews Kitap XVIII, i.5 ve Kitap XV, x, 5. eviriler Davies'den, a.g.e., Ek. 11) Bu konuda ayrntl bilgi iin bkz: "Gl ve Ha Kardelii", Aytun Altndal. 12) "The Five Gospels", What Did Jesus Really Say Robert W. Funk, roy W. Hoover/Jesus Seminar, "The Search for the Authentic Words of Jesus" New York, 1993 13) Bu yazlar "Trkiye ve Ortodokslar" kitabndan derlenmitir. Dier ayrntlar iin bu kitaba baklabilir. 14) Bu konudaki Gnostik gr iin bkz: "Gospel
171

According to Allan Kardec", NY, by Dr. Francis Harber, Trans. Spanish, 1980. 15) "Heresy" a.g.e. s.17 16) "Heresy", a.g.e. s.18. sa'nn lmnden yllarca sonra kurulan ilk kk Hristiyan cemaatlerinde branice konuan Yahudi-Hristiyanlar ile Greke konuan Hellenler bir aradaydlar. Bunlarn arasndaki atmalar zellikle de "DiF' konusundakiler iin Bkz: "The Christian Centuries" Vol.1. The First 600 Years, Jean Danielou and Henri Marrou, Darton-Longman, 1964, s. 3-8 (z. 3-4) Dil atmas ve eviri yanllklarna en gzel rnek "Mesih" kavramdr. Bu szck branice "Messiah"dr ve Yahudiler iin Kral (Knig) szcyle synonym (anlamd)tr. Oysa Greke "Christus/Hristos" Mesih karl olarak kullanlm ve anlam kaymas yaanmasna neden olmutur. Greke Hristos, Yahudiler iin sadece "dnyevi" (secular) olan bir mevki/pozisyon/makamn "Uhreviletirilmesini" getirmi, bylelikle sa'y Tann'nn Olu ve Tanr haline sokmutur. sa Mesiah denildiinde, sa'nn Tann'nn Olu (Tann) olduu deil, Krallk iddiasnda bulunduu anlalmaldr. Zaten lm fermannda da yle yazlmt. Mesiah szcnn Greke ve branice karlklan iin bkz: Johannes Lehmann, "Jesus Report" Protocoll einer Verflschung, Wien, 1970, s.170-175 17) Philo ve Josephus tarihleri iin bkz: Flavius Josephus, "Antiquitates Judaicae". Boks XII-XIV. Ed. R. Marcus, Cambridge, 1943. Ayrca, "Bellum Judaicum" Mass Harvard Uni. 1927-28. Philo Judaeus, "Legatio ad Gaium" Ed. Smallwood. Leyden-Brill, 1926. Aynca, "Supplements" I and. II. Ed. R. Marcus, London, 1953. Philo'nun almas "Quod omnis probus liber sit" Kap. 12'ye de baklmaldr. skenderiyeli Philo .. 30-20 yllannda domu bir Yahudi tarihisidir. Josephus ise .S. 37 yllnda domu ve 100 ylnda Roma'da lmtr. (Gerekte Josephus'un tarihinde sa ile ilgili sadece 6 kelime vardr.)
172

18) ncil'deki bu blm iin ayrca bkz. Frend, s. 33-35 metninin ngilizce ncil'deki karln da aktarmakta yarar gryorum "For Moses said; The Lord your God will raise up for you a Prophet like me from among your own people; you must listen to everything he tells you... Indeed all the Prophets from Samuel on, as many have spoken, have foretold these days" (Pet.3:22) 19) Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz "Three Faces of Jesus" by Aytun Altmdal, Sussex, 1992 20) Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz: "Les Hyksos et le Monde de la Bible" par Z. Mayani, Paris, 1956, zellikle s. 159-168 21) Deschner, s. 65 22) Konstantin'in bastrd paralarn zerinde kendi ad ve u cmle yazlyd. "Zapt Edilemeyen Yoldam Gne" (Soli nvicto Comiti). Bkz: Frend, s.476. Konstantin, yine Frend'in iaret ettii zere. .S. 323 ylna dein Hristiyan Tanrs'nm hizmetinde olduunu sylemesine ramen, kendi "Gne Tanrs"n& bal kald. 4. yzyln DinselSistematique'inde (ran'da ve Gneydou Anadolu'da) ve ran'da az da olsa hl gnee taplyordu ve krallara ve baz zel bilgilere sahip kiilere "Arevordik" yani "Gnein Olu" deniliyordu. Bkz. "The Other God" s. 126-127 23)29 Ekim 312'de Konstantin, muzaffer bir komutan olarak Roma'ya girdi ve Senato tarafndan kendisine "Ba Augustus" unvan verildi. Konstantin bu zaferin kendisine gklerdeki Tann'dan gnderildiini, ama bu Tann'nn Gne mi, sa m olduunu bilemediini ve tereddtte kaldn aklamt. "Acaba hangisi?" diye sormu ve yant alamamt. Bkz: Frend, s.482. 24) Frend, ibid. Bunun ngilizcesini de ekliyorum; "What mattered to Constantin, howewer, was Constantine and like other egoistical generals such as Wallestein and Napeleon, he believed completely in his star, whether this was represented now by the sun or by the Christian God.
173

Ayrca Konstantin bir "Devlet" dini yaratmakla kalmam "DevleFin bata sanat ve edebiyat olmak zere her alanda mutlak egemenliini de kurmutu. Bkz: "Byzantinische SchatzkunsF Johanna Fleming, DDR, 1979, s.7. Dou Roma'da mparatorlarn kltre ve sanata katks ve/veya basks iin bkz: "Esguisses Byzantine" par Augustin Marrast, Paris, 1874 s. 89-110. z. 68-69. Burada Theodora'nn tpk Meryem gibi "GF ile zdeletirilmesi rnei vardr. Gnmzde "Topkap" denen semt, o dnemde "Azize Barbara Kaps" diye biliniyordu ve bu girite, "GF rengi bir stunun stnde Theodara heykeli duruyordu.

3. Blm 3.1. 1) Walter Seigmeister, a.g.e. s.204 2)"EdicF szcnn Trkesi tam olarak "Ferman" deil, Kararname ile Tebli aras bir emirdir. Ksaca Ferman diyerek okura kolaylk salamak istedim. "Toleration" ise Trkeye ne yazk ki, yanl bir ekilde "Hogr" diye evrilmi durumda. Oysa, kitapta "Msamaha" diye vermeme ramen bunun o dnemdeki Roma mparatorluu'ndaki tam karl "Tahamml EtmelFtir. Dier bir deyile bu bir Tahamml Etmek emridir, Hogr deildir, Msamaha da deildir. Tolerans, Latince "Toleare"den geliyor ve bu da "Skntya katlanmak, tahamml etmek" anlamna gelmektedir. 3) "Book of Saints", a.g.e. s. 136 4) Gnmzde, gerekte Paganlara ait olan bu unvan, ilgintir ki, Vatikan'daki Papalar da kullanmaktadrlar. Hristiyanlk ncesinde bu unvan Antik Msr'da "ok-Tannl" Firavunlara ve Ortadou'daki Krallara aitti ve tam anlamyla "Tm nanlarn Ba Rahibi" demekti, sadece bir "Din"'m
174

deil, tm inanlarn en st temsilcisi idi. Firavunlar. Ayrca, her Firavun, lmeden nce de sonra da "Tanr" ilan ediliyordu. Antik Msr'da "Devlet Tanrlar", Antik Hellenlerde ise "Site Tanrlar" yapma gelenei vard. 5) Ayrca Byzantine/Bizansl szc eski Byzantium'dan galattr. Dou Roma mparatorluu'nda yurtta statsnde olanlar Bizansl deil, Roma Yurtta olarak anlyorlard. Bkz: "Medieval and Modern Times" by James Harvey Robinson, NY, 1926, Bizans iin, s.20; Moskova iin s.700 6)"Sun God is the LORD of the Roman Empire" bkz: Frend, s.440. LORD ayn zamanda Tanr yaplmtr. Hristiyanlar "LORD Jesus" derken O'nun Tanr olduunu vurgulam olurlar. 7) Frend, s.476 8) Frend, s.477 9)Ostrogsky, s.59-65 10) Ostrogsky, s. 68 11) Ostrogsky, s. 70 12) The Other God, s. 75 13) The Other God, s. 75-77 14) Bkz, "Plato/Hippias Mineur, Alcibiade vd" Tome I, Maurice Croiset, Paris, 1920, s. 176-205 15) Gonzague, s. 141 16) Frend, s.484 17) Yahudilerin eriatine gre bu bir "Mitzvot" idi. Yani Tann'nn emriydi. Kilise Tann'nn emrine deil, mparator'un emrine uymutu. 18) Frend, s.498 19) Kutsal Kitap=Holy Bible. Bu iki blmdr. Bunun ilk blm Eski Ahit (Yahudi ncili) kinci Blm ise Yeni
175

Ahit (Hristiyan ncili)dir. Kutsal Kitap bu iki ana ciltten oluur. 20) Son derece karmak olan bu eviri ve dil meselesi iin, teknik dzeyde yaplm olan tartmalar iin bkz: Commentaire, a.g.e. intro. Ayrca "The Genesis Apocryphon of Qumran Cave I (IQ20)" by Joseph Fitztmyer, Editrice Pontificio, Roma, 2004 ve Geza Vermes'in "The Complete Death See Scrolls in English" Penguin, Rev. Ed. 2004. 21) A History of Heresy, s.46 22) A History of Heresy, s.49 23) Bu konuda temel eser kaynak gsterilmitir. Bunlar, "Ecclesiastical History", Socrates, 1.8. Eng. Trans. In Henry Betteson, Ed. "Documents of the Christian Church" (New York) 1947, ve J.N.D. Kelly, "Early Christian Doctrines", (rev. Ed. NY, 1978) 24) Aziz Paul'n anlad ve uygulad Hristiyanlk iin bkz: "Revelation and Mystery", by Markus Bockmuehl, Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 2. Reihe 36, Tubingen, 1990. zellikle de terminolojik deiim iin s. 226-7 25) "Eusebius busied himself in the intrigues in which he took such pleasure and displayed so much skill and assiduity. " Ve gerisi iin bkz: "The Early Christian Fathers" by Henry Betteson, Oxford Uni. Prs, 1956, s.25. 26) Bkz: Three Faces of Jesus/ sa, Aytun Altndal, Alfa Yay, 7. Bask, 2005 27) znik Konsili'nde iki Eusebius vard. Biri Filistinli tarihi Eusebius, dieri de o srada Konstantin'in bakenti olan Nicomeda'dan gelen Eusebius. Sz konusu ikincisidir. Bkz: "Early Christian Fathers" s. 24-26 28) Frend, s.501. Burada geerken belirtmekte yarar grdm bir husus var. sa'nn ldrld varsaylan Ha'n hangi tip Ha olduu ok tartlmtr. Bu bir (T) harfine
176

harfine benzeyen TAU Ha' m yoksa (X) harfine benzeyen Aziz Andrew Ha' mdr bilinemiyor. O dneme kadar Hristiyanlar hem Ank' hem de "Balk" semboln sa'y ve dinlerini tanmlamak iin kullanyorlard. Sembol-Bilimin (synthematique) kurucusu nl mantk Rene Alleuan'n belirttiine gre bu ilk Hristiyanlar tarafndan doal yaps nedeniyle deil, izilen ve seilen baln "IXTUS" adyla bilinmesinden kaynaklanyordu. Bu szcn sembolik alm, "lesous Xristos Teon Uios Soter" (IXTUS baharfleri) yani "Kurtarc Tanr 'nn Olu sa Mesih"i veriyordu. (X) Latince 10 demekti ve bu da Musa'nn 10 emrinin bedensellemi ekliydi, (bkz: De la Natura de Symboles, Paris 1958, s. 64-68) 29) Benzer ekilde Eski Ahit'teki birok kitab da yasakladlar. rnein Eski Ahit'in en eski, en enteresan ve en nemli kitab, "Enoch" tam 1400 yl yasakland, kimselere okutulmad. Neden mi, nk Tevrat'ta anlatldna gre Enoch 365 yl yaadktan sonra lmemi, gkyzne melekler tarafndan ekilerek Tann'nn yanna gitmiti. Bu Tevrat'ta ki kurgu sa'nn lmeyip gkyzne ykselii ile aynyd. Nedir ki, Enoch olay, sa'ya atfedilen "lmeyip gkyzne ykselme" olayndan yzlerce yl nce olmutu. Bu konuda ayrntl bilgi iin bkz: "Enoch" par P. Javanovic et A.M. Brayant, Paris, 2002. 30) "The Other God' s. 175 31) "The Life of Apollonius of Tyana" by Flavius Philostratus, Original Greek, 220 CE, 4. Translation into Latin by Alemannus Rhinuccinus, Venice, 1501. (Bu gerekte yaplan 4. eviridir ama dierleri de baslmadan yasaklanmtr.)

177

3. Blm 3.2. l)Seigmeister, a.g.e. s.167. (Alntlar kitabn 1947'deki zgn basksndandr. Dr. Walter Seigmeister, daha sonra, 1956'da bu ilk baskya baz eklemeler yaparak "Apollonius the Nazarene" adyla bir yayn daha yapmtr ama bu yeni kitapta adn deitirmek zomnda kalm ve yazar olarak Raymond W. Bernard adn kullanmtr. Bu kitap 1964'te Dr. Seigmeister'in lmnden bir sre nce yeniden baslmtr. Dr. Seigmeister'in 1947 basks zgn almasn bulabilmek olas deildi. New York'ta Apollonius konusunda aratrmalar yaparken 1992'de Seigmeister'in yakn akrabas Prof. Ira Gitler ile tantm ve elindeki tek kitab bana armaan etmek nezaketini gsterdi. Kendisine ve eine bir kez daha burada yazl olarak teekkr ediyorum. 2) "nsan Suretindeki Tanr" tanmlamas bana ait deildir, orijinali yledir: "A God in human form. " Bu yaktrma Apollonius'u Pagan Mesihi olarak deerlendiren Ernest Joseph Renan'n (1823-1892) yaktrmasyla paralellik gsteren Reville'e aittir. Bkz. Seigmeister, a.b.k. s, 43. Ayrca Bkz: Jean Reville, "La Religion a Rome sous les svres" 1886, ve J. Domna iin, A.Reville, "Le Christ paien du III. Sicle, "Revue des Deux Mondes", 1865. Okurlara Apollonius kitab yazm olan iki "Reville" var gibi gelebilir. Biri Albert, dieri Jean. Aslnda tek Reville var: Jean Albert Reville. Ama Kilise'nin basksndan dolay, bir kitabna Albert, dierine de Jean diye imza atmtr. 3) Kutsal Kitabn ilk be kitab Musa tarafndan yazlmtr diye kabul edilir. Trkiye'de ncil de denilen bu kitaba adn veren "Bible" szc Greke "ta biblia" szcnden gelir. lgin olan husus udur ki, "ta biblia" Grekede "Kitaplar" anlamna gelmektedir, "tekil kitap" deil. Ayn ekilde "Eski/Yeni Ahit" denirken kullanlan "Testamentum" szc de Latincedir. Oysa szcn zgn branice karl "Beriftir ve bu da "ttifak-Alliance"
178

anlamna gelmektedir. branice kutsal metinler -Tevrat dediimiz ilk be kitap=Torah- Greke'ye evrilirken "Berit" Greke "Diatheke" yaplm, bu da Latinceye "Testamentwn=Ahit/ahitlik" olarak evrilmitir. (eviri hatalar ve bunlardan dolay balayan yanl ynlendirmelerin altn izmek iin yazdm.) Bu konudaki ilgin tartma iin, Teolog Jacques Noel Peres'in "Historia" dergisindeki nemli makalesine baklabilir. (Nr, 698, ubat 2005 s. 38-41) 1999'da balayp 2005 ylnda sona eren ve "Yeni" basm yaplan, bu kitapta da kaynak olarak alnm olan, "Standart Version" da, yine baz szckler deitirildi. rnein, ncil'de artk "Tanr Adem 'i Yaratt" yazmyor. Benzer ekilde Meryem karnnda ocuk tayordu denmiyor, "Hamile brakld" deniyor. 4) "Philostrate-Apollonius de Tyane" sa vie, ses voyages, ses prodiges, Trad. A. Chassang, Paris, 1862/1995. Presentation et notes de Guy Rochet, (SAND), p,7. (Bu kitaptaki alntlar aksi belirtilmedike bu eviridendir.) 5) Bu ok tartmal konu iin bkz: Lynn Picknett and Clive Prince, a.g.e. s. 373-75. Ayrca bkz: "Jesus the Magician" (Byc sa) by Morton Smith, London, 1978. 6) A. Chassang, a.g.e. s,7. (Guy Rochet'in notlan.) 7) Frend, a.b.k. s. 443 ve 460 8) "Apollonius of Tyana" by Richard Gotthell, Zeitschrift Deutschen MorgenTandischen Geselschaft, Voi. 56, 1892. 9) "l Deniz Rulolan/Manuscripts" diye genel bir balk altnda toplanm olan bu belgelerin tam ve nihai evirileri 2004 ylnda topluca yaynlanmtr. Daha nceki yllarda eitli yaynlar yaplm ve/fakat bunlar ya eksik ya da yanl eviriler olarak deerlendirilmilerdir. Tm akademik evrelerce, (Yahudi, Katolik ve Protestan) ortak kabul grm olan ngilizce eviri, nl branice uzman Geza Vermes'e ait olan yaklak 650 sayfalk eviridir. Bu kitapta yaplacak olan alntlar ite Geza Vermes'in bu evirisinde179

dir. Bkz: "The Complte Dead Sea Scrolls" Trans by. Geza Vernies, Penguin, 2004. (Esseneler, .. 200 yularnda yazdlar bu metinleri sa'nn ve Vaftizci Yahya'nn Essene olduklar iddia edilmitir.) 10) Philostratus, a.g.e. s, 235-236 11) "Dead Sea Scrolls" a.g.e. s, 235-236 12) "The Indian Travels of Apollonius of O. De Beauvoir Priaulaux, London, 1873, s. 199. Tyan"

13) "Book on the Forms and Images That Are In Heaven" Befehl Alfons X, aktaran Seigmeister, a.g.e. s, 107. (B. Alphus/Alfons'un kitabna ulaamadm.) 14) Cabir Ibn-i Hayyan'n kitab, 1942, Kahire'de Paul Kraus tarafndan yaynlanan, "Contribution a l'histori des ides scientifiques dans l'slam" adl almada anlatlmtr. Cabir Ibn-i Hayyan, 9. yzyln sonu ile 10. yzyln banda yaamtr. ok geni bir kltre sahip olan bu Mslman bilim adam tm "Hermetik-Alimin eserleri Arapaya kazandrmr. Avrupa'da "Kimya" bilim dalnn gelimesi, bir bakma Hayyan ile balamtr denilebilir. Araplar "Simyacla" Al-Kimya diyorlard. Bu dnemde Latince olan ve Katolik Kilisesi tarafndan yasaklanm olan Turba Philosophorum, Tabula Smaragdina, Tabula Chemica, Liber de compositione alchemia, Liber Secretum Alchimia gibi birok kitap nce Arap bilim adamlar tarafndan Bat'ya (Kilise'nin kar kmasna ramen) sokulmutur. (Bkz: 15 numaral dipnot.) 15) "Mahometto In Europa" Giacomo E. Carretto, Claudio Lo Jacono Alberto Ventura, a cura di Francesco Gabrieli, "Arabi E. Turchi in Occidente 622-1922" Arnoldo Mondadori, Milano, 1982, ss. 165-168. (eviriyi Sayn Batuhan zkan yapt, kendisine teekkr ediyorum.) Kitabn Trke ad yledir: "Avrupa 'daki slam/Bat 'daki Arap ve Trkler 622-1922" 16) "Mahometto" a.g.e. s, 166
180

17) "Mahometto" a.g.e. s, 167 18) "Mahometto" a.g.e. s, 184 19) "Mahometto" a.g.e. s, 186 20) Bkz: Aytun Altndal, Gl ve Ha Kardelii 21) Bu konularda bkz: "L'Universe Matematique" par Philip J. Davis et Reuben Hersh, Boston/Bordas 982, s, 95. Ayrca Hermetizm'in gnmzn bilimine katks iin bkz s.94-115. zellikle "Kitab Al-Amanat wa-al Hiqadat" yazan Sa'adyah bn Yusuf al-Fayyumi (Saadia Gaon 882-942) iin bkz. s. 109 vd. 22) Flavius, a.g.e. s.30-31. Philostratus'un yazdna gre; Apollonius birok yabanc dil biliyordu. Bu kitaplan kendisi, Greke, Latince ve Arapa yazm olabilir. 23) Aktaran Seigmeister, a.g.e. s. 107-110 24) Flavius, a.g.e. s. 180-181 (XXXIII-XXXV) 25) Bu olayla ilgili olarak bkz: "The Occult" by Colin Wilson, NY, 1971, s. 198-9. Aynca eitli Mantic dallan iin bu kitaba bavurulabilir. 26) Philostratus, a.g.e. s. 253-261. Apollonius'un Domitian ile olan tartmalan ile tutukluluu srasndaki olaylarla, dierleri Philostratus'un kitabnda yaklak 64 sayfa tutmaktadr. Kitaptaki alntlar bu blmden zetlenmitir. zellikle bkz: Philostratus, s. 238-287 Livre VII-VIII (ksmen)

3. Blm 3.3. 1) Seigmeister, a.g.e. s, 185

181

2) "La religion de Bab," reformateur Person du XIX. Sicle, Clement M.Huart, Le Pay, Paris 1889. 3) "The World's Religions" Cambridge, 1989, s. 479-481 by Ninian Smart,

4) "Bahaullah and the New Era" J.E. Esslomont, Bahai Publishing, Wilmette, Illinois, 1950. (Bahailer'in ABD'deki merkezi Illionois'dedir ve Bahai inanc gerei ok gsterili, byk ve grkemli olarak ina edilmitir. Benzer ekilde srail'deki merkezleri de son derece gzalc, etkileyici bir mimari anlay yanstmaktadr.) Ayrca Bahai Tanr inanc iin bkz: "Les Religions et les Philosophies dans L'Asie Centrale" par M. Le Comte de Gobineau, 1866. 5) Kurretl Ayn ve Babilik/Bahailik ile ilgili ayrntl bilgi iin bkz: "Kurretul Ayn", SRE Siyasal Kltr Dergisi, 1. Cilt, Say 2, Der: Sibel zbudun, s. 81-91. (Ayrca Diyanet leri Bakanl slama Ynelik Ykc Hareketler (Babilik ve Bahailiin yz) Ankara, 1973 ile "Hz. Bahaullah 'n Levihleri" ev. M. nan, st. 1974. 6) "Apollonius de Tyane" Le Nuctemeron, par Yoan Thanes, Pre. D'Emmanuel le Bret, 2002, s.6. 7) Eusebe, "Contre Hieroclem" qui ex Philostrati historia comparativ Apollonius Tyanensis Salvatori Nostra JesuChristo, Monel, 1508, Kayser, 1870. 8) Eusebe, "Discours" d'Eusebe de Casaree touchant les miracles attribues par les Payens a Apollonius de Tyane, Louis Cousin (Trod) Paris, 1684 9) "In Search of Jesus", Time, 6 April, 1996. 10) "In Search of Jesus", a.g.e. s 52-62.(Gospellerin gerekten Matthew, Mark, Luke ve John tarafndan deil, belki de onlarn ilk rencileriyle, rencilerinin rencileri tarafndan yazlm olduklar bu makalede ne srlmtr.) 11) "Apollonius Biography" by Robertino Solarion, Dallas, 2004, s.2.
182

12) Paracelsus'un yaam ve eserleri iin bkz: Gl ve Ha Kardelii, Aytun Altndal. 4. Bask, Alfa Yay. 2005. 13) .S. 968 ylnda Alman mparatoru I. Otto, Cremona Piskoposu Liutprand', Bizans'a eli olarak gndermiti. Ne var ki, Bizans yneticileri bu diplomat eliyi, stanbul'a varr varmaz tutuklamlar ve ev hapsine almlard. Kendisine ve elilik mensuplarna ok kaba davranldm gren piskopos, daha sonra mparatoruna gizlice ilettii mektubunda, "Ne olacak bu Kapadokyal 'dan da bu muamele beklenir, " diye yazmt. Bkz: "Mdival Europe" Ed William H. Me Neill and Schuyler O. Houser, Oxford, 1971, ss. 122-124. 14) Bu ilgin tartma iin bkz: "Conversations About The End of Time", Jean-Claude Carrire, Penguin, 1998. s. 139-140. 15) ibid. a.g.e. s. 108 16) "From Jsus to Christ" art. By. John Meacham, Newsweek, March 28, 2005, s.52 17) ibid. a.g.e. s.54 18) Apollonius'un zellikle gezileriyle ilgili bkz: "Apollonius de Tyane" par, Mario Meunier, "ou le sjour d'un dieu par mi les hommes" Paris, 1936. 19) Apollonius ile sa'y dorudan konu alan u kitaplar konuya ilgi duyanlara salk verebilirim: EUSEBE, Contra Hiroclem, qui ex Philostrati historia comparavit Apollonius Tyanens Salvatori Nostro Jesu Christo ed. Fed Morel 1508; Kayser, Contra Hieroclem, 1870. EUSEBE, Discours d'Eusebe de Cesaree touchant les miracles attribues par les Payens a Apollonius de Tyane, traduction du prsident Louis Cousin, Paris, 1684. L. ELLIES DUPIN, L'histoire d'Apollonius de Tyane convaincue de fausset et d'imposture, Paris, 1705. ED. BALTZER, op. Cit., p.387-396. ED. Norden, Agnostos Theos, Leipzig, 1915.
183

F. C. BAUR, Apollonius von Tyana und Christus, oder der Verheltniss dess Pythagoreismus zum Christenthum, Tubingue, 1832. J. REVILLE, La religion a Rome sous les Svres, 1886, p. 211 sq. B. AUBE, Histoire des persecutions de l'Eglise, la polmique paienne a la fin du u sicle, p. 426-512. J. GUIRAUD, Un essai de reforme paienne au n sicle la vie d'Apollonius de Tyane, Montauban, 1886. SP. DE LABRIOLLE, La raction paienne, Paris 1934, p. 175-189. 20) "Apollonius of Tyana" by W.B. Westminster Review, July-Dec, 1902. (Makale) Wallace,

21) "Das Weltreich der Magie", Kurt Seligmann, Nachwort von Prof. Dr. G.F. Hartlauh, Wiesbaden, 1948. s. 70-74. 22) Seligmann, a.g.e. s.71 (Ayrca bkz: "An Encylopedia of Occultism", by Levis Spence, ABD, 1993. (Bu kitabn yazan Gl ve Ha Kardelii rgtnn bir dnem byk "stad" idi.) 23) Seigmeister, a.g.e. s. 43 24) "From Jesus to Christ" a.g.e. s. 48-50. Bu makalenin yazan John Meacham yle yazm: "sa'nn hedef kitlesi Yahudilerdi ama sa gsterdii cesaretsizlikle onlann gznde bir "Baarsz Peygamber" (Failed Prophet) sayld." 25) W.C. Frend, a.g.e. s.277-278 26) Aziz Antony, Yukan Msr'da Coma'da domutu (y.251). Yirmi yandayken tm mlklerini yoksullara datm ve lde mnzevi hayat yaamt. .S. 305 ylnda Fayum'da ilk manastnn kurmu ve Monastisizm'in temellerini atarak mnzevilik (Hermit) zerine vaazler vermiti. Aziz Antony, .S. 331'de Kolzim'de ld. Hristiyan dnyasnda sembolik olarak (T) Tau Ha ve domuz yavrusuyla
184

simgelenmitir. (Bkz: "The Book of Saints" a.g.e. s.51) 27) "DeadSea Scrolls", a.g.e. s.277-278 28) "Saint Augustin Et la fin de la Culture Antique" par Henri-Irenee MorraU, Paris, 1983, s.338. (Augustin'in bu kaziyesi ile Kur'an yorumu iin ayn sayfaya baklabilir.) 29) "Mary Magdelen" by Susan Haskins, London, 1993, s.89 30) "La Naissance de Dieu" La Doctrine de Jacob Bhme, par Pierre Deghaye, Paris, 1985. Yeni nsan iin bkz: s. 96-102. 31) "La Doctrine Secrte" H. Blavatsky, Tome 5. Paris, 1948. s. 154-158. 32) "Apollonius de Tyane et Jsus" par Jean Louis Bernard, Paris, 1994. (Bu kitap ikisinin karlatnlmasdr.)

185

KAYNAKLAR "The Age of Constantine the Great" by Jacob Burckhardt, Translated by Moses Hadas, Doubleday, 1956. (nl svireli felsefeci ve tarihi J. Burckhardt'n bu kitab ilk kez 1852'de yaynlanmt. Paganizm ile Hristiyanl ve mparator Konstantin dnemini ayrntl ve artc bir eletirel bakla iledii iin ok tartlmt. Ayn aileden Titus Burckhardt ise slam Ezoterik retileri konusunda nl bir dnrd. J. Burckhardt (1818-1897) zellikle Pagan uygarln ve kltrn yeniden tartmaya amt.) "Life of Christ" by Giovanni Papini, Dell, 1951. (lk kez, 1923'de baslan bu kitap ok-satan kitaplarn banda geliyordu.) "Martin Luther and the Birth of Protestanism" by James Atkinson, Penguin, 1968. "The Story of Son Michelle" by Axel Munthe, London, 1929. (Bu kitap 9 ylda 63 kez basld.) "The Talmud of Jerusalem" Philosophical Lib. 1956. "Moses and the Ten Commandments" by Paul Ilton and Mac Lennon Roberts, NY, 1956. "The Son of Man" by Emil Ludwig, Premier, 1928/1957 "The Day Christ Died' by Jim Bishop, Fontana, 1959. "The Secret of Mary Magdalena" by Paul Ilton, Signet, 1956.

186

"A Constantinopole", par Gaston Deschamps, Camlan-Levy, 1913. "The Road to Bithynia" by Frank G. Slaughther, Perma, 1951 "The Story of the Bible" by Hendrik Willem van Loon, Perma, 1923/1956 "A History of Byzantium" by Timothy Gregory, Blackwell, 2005 "Gods and Goddesses" by Herman Wechsler, NY, 1950 "The Foundations of Mysticism/Origins to the 5th Century" by Bernard Mc Ginn, Vol.1. 1991. (Bu kitap zellikle Hristiyan Mistik akmlarnn Pagan ve Yahudi ezoterik akmlarndan nasl etkilendii zerine ok ayrntl ama teknik bir akademik almadr.) "Greek Historical Thought" by Arnold Toynbee, Mentor, 1952 (Toynbee, ilk dnem Greke belgeleri evirerek yaynlamtr.) "Moses and Monotheism" by S. Freud, Vintage, 1955. "The Apostle/St PauV by Sholem Asch, Translated by Maurice Samuel, NY, 1943. "Apollonius the Nazarene", by Dr. Walter Seigmeister, NY, 1947. "A History of the Popes", by Sir Nicholas Cheetham, London, 1982. "Vatikan ve Tapnak valyeleri", Aytun Altmdal, Alfa Yay. 2005. "Church and Society in Byzantium under the Comneni (1081-1261)" by Michael Angold, Cambridge, 1995. "Bilinmeyen Hitler", 16. Bask, 2004. Aytun Altndal, Alfa Yay,

"The Other God' Yuri Stoyanov, Yale, 2000.

187

"Dogmatik ve Ortodoksluk Hakikatinin (Philosophy Orthodoxe de la Verite) Paris 1992.

FelsefesF

"The Elixir and The Stone" Michael Baigent and Richard Leigh, London, 1997. "Renaissance and Renewal in the Twelfth Century" Ed. By Robert L. Benson and Giles Contable, Oxford, 1977/82, Conference Paper by Per Nykroq "Histoire de L'Etat Byzantine" par Georges Ostrogorsky, Paris 1977 "Le Nouvel Ohresvateur" Nr. 1967, 18 Juliet, 2002. "A History of Heresy" by David Christie-Murray, Oxford Uni., 1976. "Holy Bible", New International Version, Authorized Ed. 12. Edition, 1988, Hodderand Stoughton, London. "The Book of Saints", London, Compiled by the Benedictine Monks of St Augustine's Abbey, Ramsgate, Authorized by the Catholic Church, 1921/89 "Nouveau Commentaire Biblique", publie sous la direction de D. Guthrie, J. A. Motyer, A. M. Stibbs, D. J. Wiseman, Editions Emmas, Saint-Legier "Apollonius of Tyana: The Monkey of by Robertino Solarion - P. Delsalles, Dallas, 1998. Christ"

"The Temple and The Lodge", by Michael Baigent-Richard Leigh, NY; 1989. "Gl ve Ha Kardelii", Aytun Altndal, Alfa Yay. 6. Bask, 2005. "Abermals Krhte der Hahn", Karlheinz Deschner, Stutgard, 1962. "The First Philosophers" by George Thompson, London, 1955. "The Occult Power of Numbers" by W.Wynn Westcott, California, 1984
188

"Amulets and Superstitions" by E.A. Nellis Budge, NY, 1978. "The Greek Thinkers" by T. Gomperz, London, 1901/1969. "L 'Hellenisme/La Formation de I'Europe", par Gonzague de Reynolds, Paris, 1944 "The Templar Revelation" by Lynn Picnett and Clive Prince, Corgi, 1997. "Paintings of the Dark S. Sahin, Istanbul, 1998. Church" H. Yenipmar,

"Le Monde Byzantin" par Louis Brehier, Paris, 1950. "The Rise of Christianity", by W.H.C. Frend, London, 1984. "The Formation of Christendom" by Judith Herrin, London, 1987. "Holly Bible", Bible Society, 1979. Alan Watts. Myth and Ritual (Londra: Thames and Hudson 1983). in Christianity

Der Babylonicshe Talmud, Mnih: Wilhelm Goldmann Verlag. Ausgewehit, bersetzt und erklart von Reinhold Mayer, 1965. Alan Watts, Nature, Man and Woman (New York: Vintage Books, 1970). "The Five Gospels", What Did Jesus Really Said. Robert W. Funk, Roy W. Hoover/Jesus Seminar, "The Search for the Authentic Words of Jesus" New York, 1993. "Gospel According to Allan Kardec", NY, by Dr. Francis Harber, Trans. Spanish, 1980. "The Christian Centuries" Vol. I. The First 600 Years, Jean Danielou and Henri Marrou, Darton-Longman, 1964. Johannes Lehmann, "Jesus Verflschung, Wien, 1970. Report" Protocoll einer

Flavius Josephus, "Antiquitates Judaicae". Books XII-XIV.

189

Ed. R. Marcus, Cambridge, 1943."Bellum Judaicum" Mass Harvard Uni. 1927-28. Philo Judaeus, "Legatio ad GaiunT Ed. Smallwood, Leyden-Brill, 1926. "Supplements" I and. II. Ed. R. Marcus, London 1953. "Three Faces of Jesus" by Aytun Altmdal, Sussex, 1992. "Ley Hyksos et le Monde de la Bible" par Z. Mayani, Paris, 1956. "Byzantinische Schatzkunst" Johanna Fleming, DDR, 1979. "Esguisses Byzantine" par Augustin Marrast, Parris, 1874. "Medieval and Modern Times" by James Harvey Robinson, NY, 1926. "Plato/Hippias Mineur, Alcibiade I, Maurice Croiset, Paris, 1920. vd' Tome

"The Genesis Apocryphon of Qumran Cave I (IQ20)" by Joseph Fitztmyer, Editrice Pontiflcio, Roma, 2004. Geza Vermes "The Complete Dead Sea Scrolls in English" Penguin, rev. Ed. 2004. "Ecclesiastical History", Socrates, 1.8. Eng. Trans. In Henry Betteson, Ed. "Documents of the Christian Church" (New York) 1947. J.N.D. Kelly, "Early Christian Doctrines" (rev. Ed. NY, 1978) "The Early Christian Fathers" by Henry Betteson, Oxford Uni. Prs. 1956. Rene Alleuan, De la Natura de Symboles, Paris 1958. "Enoch" par P. Javanovic et A.M. Brayant, Paris, 2002. "The Life of Apollonius of Tyana" by Flavius Philostratus, Original Greek, 220 CE, 4. Translation into Latin by Alemannus Rhinuccinus, Venice, 1501. Reville, "Le Christ paien du III. Sicle", Revue des Deux
190

Mondes, 1865. "Philostrate/Apollonius de Tyane" sa vie, ses voyages, ses prodiges, Trad. A. Chassang, Paris, 1862/1995. Presentation et notes de Guy Rochet, (SAND) "Jesus the Magician" by Morton Smith, London, 1978. "Apollonius of Tyana" by Richard Gotthel, Zeitschrift Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft, Vol. 46, 1892. "The Indian Travels of Apollonius Beauvoir Priaulaux, London, 1873. "Contribution a l'histori des l'islam". Paul Kraus, 1942. of Tyana" O. De

ides scientifiques dans

"Mahometto In Europa" Giacomo E. Carretto, Claudio Lo Jacono, Alberto Ventura, a cura di Francesco Gabrieli, "Arabi E Turchi in Occidente 622-1922" Arnoldo Mondadori, Milano, 1982. "L'Universe Matematique" par Philip J. Davis et Reuben Hersh, Boston/Bordas 1982. "The Occult" by Colin Wilson, NY, 1971. "La Religion de Bah", reformatuer Person du XIX. Siede, Clement M. Huart, Le Pay, Paris 1889. "The World's Religions" by Ninian 1989. "Bahaullah and the New Era" J.E. Esslomont, Bahai Publishing, Wilmette, Illinois, 1950. "Les Religions et les Philosophies dans L'Asie centrale" par M. Le Comte de Gobineau, 1866. "Kurretul Ayn", SRE Siyasal I.Cilt, Say 2, der: Sibel zbudun. Siyasal-Kltr Dergisi Smart, Cambridge,

Diyanet leri Bakanl slama Ynelik Ykc Hareketler (Babilik ve Bahailiin yz) Ankara, 1973 "Hz. Bahaullah 'n Levihleri", ev. M. nan, st. 1974.
191

"Apollonius de Tyane" Le Nuctemeron, par Yoan Thanes, Pre D'Emmanuel Le Bret, 2002. Eusebe, d'Eusebe de Cesaree touchant les miracles attribues par les Payens a Apollonius de Tyane, Louis Cousin (Trod) Paris, 1684. "In Search of Jesus", Time, 6 April, 1996. "Medieval Europe" Ed. William H. Mc Neill and Schuyler O. Houser, Oxford, 1971. "Conversations About The End of Time", Jean-Claude Carrire, Penguin, 1998. "From Jesus to Christ" by John Meacham, Newsweek, March 28, 2005. "Apollonius de Tyane" par, Mario Meunier, "ou le sjour d'un dieu parmi les hommes" Paris, 1936. "Apollonius of Tyana" by W.B. Wallace, Westminster Review, July-Dec, 1902. (Makale) "Das Weltreich der Magie", Kurt Seligmann, Nactwort von Prof. Dr. G.F. Hartlauh, Wiesbaden, 1948. "Saint Augustin Et la fin de la Culture Antique " par HenriIrenee Morrau, Paris, 1983. "Mary Magdelen" by Susan Haskins, London, 1993. "La Naissance de Dieu" La Doctrine de Jacib Bhme, par Pierre Deghaye, Paris, 1985. "La Doctrine Secrete" H. Blavatsky, Tome 5. Paris, 1948. "Apollonius de Tyane et Jesus" par Jean Louis Bernard, Paris, 1994.

192

APOLLONIUS BBLYOGRAFYASI (SEMELER) 1501 The Life of Apollonius of Tyana Philostratus (Original Greek, 220 CE) by Flavius

Fourth Translation into Latin by Alemannus Rhinuccinus, Venice 1504 Publication by Aldus Mantius' Press of Philostratus' Life of Apollonius&Bishop Eusebius' Against Hierocles, "The antidote to the poison" (Greek, 316 CE), First Translation into Latin by Friar Zanobi (Zenobius) Acciaioli, San Marco Monastery Library, Florence. 1508 Lives of the Sophists by Flavius Philostratus (Greek 237 CE) Latin Translation by Aldus Manutius Press, Venice 1549 Delia Vita di Apollonio Tianeo by Frencesco Baldelli, Florence Italian Translation of Aldus Latin Version 1549 La Vita del Gran Philosopho Apollonio Tianeo by Lodovico Dolce, Venice Italian Translation of Aldus Latin Version 1549 Delia Vita del Mirabile Apollonio Yyaneo by Giovambernardo Gualandi, Venice Italian Translation of Aldus' Latin Version 1555 Lemnii, senioris, historia de vita Apollonii TynaeiPhilostrate, Gourbinus, Paris 1560 Unpublished First French Translation by Sibilet 1572 Auriferae artis, quam chemiam vocant, by Petrus, Perna, Basle
193

1588 Vie d'Apollonius de Tyane by Jan Van der Straeten, Brussels (approximate date) 1588 Series of 19 Engraving Sketches of the Life of Apollonius by Johannes Stradanus (artistic pseudonym of Jan Van der Straeten, approximate date) 1596 The Life of Apollonius of Tyana by Flavius Philostratus First Translation into French by Blaise de Vigenere 1599 De la vie d'Apollonius de Tyane, Philostrate, Angelier, Paris 1608 Philostrati lemnii opera quae exstant by Federic Morel, Paris 1611 Republication of Blaise de Vigenere's French Translation with Commentary and Corrections by Artus Thomas 1645 De religions gentilium errorum que apud eos causes by Edward, Lord Herbert of Cherbury, London 1670 Entretiens sur les Sciences Secretes ou le Comte de Gabalis by l'abbe Montfaucon de Villars, Paris (Rosicrucian Expose) 1680 Apollonius of Tyana by Charles Blount, London First Translation into English, with Commentary (4 Volumes) 1705 L'Histoire d'Apollonius de Tyane Convaincue d'imposture et de Fausset by L'abbe du Pin, Paris 1709 "The Philosophical and Religius Life of Apollonius" by Christianus Herzog 1713 Memories pour Servir a l'Histori Ecclsiastique des SixPremiers Sicles (8 Volumes) by Le Nain de Tillemont, Paris 1720 Rcit de la vie d'Apollonius de Tyane by L'Abbe Tillemont, Paris

194

1721 Apollonius Amsterdam

Tyanaeus

by

Laurent

Moshe-Muis,

1740 "Essai sur les moeurs" by Franois Marie Arouet de Voltaire (Comparison of Apollonius and Jesus). 1760 Essay on Apollonius by Jean de Castillion, Paris (approiximate date) Instigated by King Frederick II, The Great, of Prussia 1773 Apollonii Sophistae Lexicon Graecum Iliadis et Odysseae by Jean-Baptiste d'Ansse de Villoison, Paris (Obtained from l'Abbaye de Saint-Germain-des-Pres, before the death of le Comte de Saint German) 1787 Gewissheit der Beweise des Apolloniusmus oder Widerlegung der Preufng und Vertaheidigung der Apollonischen Religion by A.L. Cotta, Frankfrt&Leipzig 1798 "Le Livre du Secret de la Creature par le Sage Belinous" Notice et Extraits des Manuscrits IV Translated by Pierre Samuel Sylvestre de Sacy (Pages: 107-158),Paris 1801 The Magus by Francis Barret, London (University Books Reprint, 1989) 1804 Observations in... Philostrai Vitam Apollonii by F. Jacobs, Jena 1807 Vie d'Apollonius de Tyana by P.J.B. Legrand d'Aussy, Paris (Published Posthumously) 1808 Specimen Variarum Lectionum...in Philostratus Vi tee Apol. Librum Primum by G.J. Bekker 1809 The Life of Apollonius of Tyana by Flavius Philostratus English Translation by Rev. Edvard Berwick, London 1826 "The Apollonius of Tyana" by John Henry Newman, Encyclopaedia Metropolitana, London 1828 Flavius Philostratus Werke by Friedrich Jacobs, Stuttgart
195

1831 "Le Opere dei due Filostrati" by V.Lancetti Collezione delgi Antichi Storici greci Volgarizzati,Milano 1832 Apollonius von Tyana und Christus by Ferdinand Christian Baur, Tbingen 1844 The Philosopy of Magic, Prodigies and Apparent Miracles by Eusebe Salverte Notes by Anthony T. Thompson, London 1844 Flavius Philostratus by Carl Ludwig Kayser, Zurich 1849 Philostratorum et Callistrati opera recognovit by Antonius Westermann, Paris 1850 The Indian Travels of Apollonius an Article by Charles Baudelaire, Paris 1856 Dogme et Rituel de la Haute Magic (Nychemeron) by Eliphas Levi, Paris 1858 "Apollonius von Tyana ein Christusbild des Heidenthums" by L. Noack Psych: Popularwisswnschaftliche Zeitschrift, Leipzig 1860 Commentatio qua de Philostrati in Componenda Memoria Apoll. Tyan. by I.P.E. Mller, Onoldi et Landavii 1861 Apollonius von Tyana by Dr. Eduard Mller, Breslau 1862 Apollonius A. Chassang, Paris de Tyana par Philostarte by

1865 Apollonius, the Pagan Christ by Rev. Jean Albert Reville, Paris 1866 Helenismus und Christendom by Dr. H. Kellner, Kohn 1871 Flavii Philostrati opera auctiora by Carl Ludwig Kayser, Leipzig (Reprinted in 1964, Hildesheim) 1875 La Science du bien et du mal par Apollonius, Imprimerie Roannaise, Roanne 1877 Apollonius von Tyana, C. Mnckeberg, Hamburg
196

ein

Weihnahtsgabe by

1877 Madama Helena P. Blavatsky on Apollonius in Isis Unveiled, St. Petersburg 1878 Histoire des persecutions de l'Eglise by B. Aube, Paris 1879 "Apollonius von Tyana der Heiden Heiland, ein Philosophische Studie" by C. H. Pettersch, Reichenberg 1879 Appollonius fra Tyana og. Flostrats Beskrivelse af Hans Levnet by C. L. Nielsen Copenhagen 1880 What is Christianity? By Thomas L.Strange, London 1883 Apollonius von Tyana, aus den Greich. bersetzt u. Erlutert by E. Baltzer, Rudolstadt 1885 Apollonius von Tyana und sein Biograph Philostratus by J. Jessen, Hamburg 1886 A Sketch of the Life of Apollonius of Tyana by Daniel M. Tredwell, New York 1886 La Vie d'Apollonius de Tyana by J. Guiraud, Montauban (Universty of Mantauban Thesis Only) 1889 Apollonius von Tyana by J. Goettsching, Leipzig 1890 A Dictionary of Grek and Roman Biograph and Mythology Volume I, Pages 242-244, by Prof. William Smith&Others, London 1890 "Apollonius of Tyana", Essays and Studies by B.L. Gildersleeve, Baltimore 1892 Antiquity Unveiled by Philadelphia (partly channeled) Jonathan M. Roberts,

1894 The Unknow Life of Jesus Christ by Nicolas Notovitch, Moscow 1895 There Was No Jesus: The Teacher of the New Testament was Apollonius of Tyana by Jonathan M. Roberts&Gretta Spearman, Philadelphia (approximate date) 1898 "Suprieur Inconnu" by Gabriel de Sacy, Paris Baha'i Religious Writings Regarding Balinas&Baha'u'llah
197

1900 The Gospel of Apollonius of Tyana by Kenneth s. Guthrie, New York 1901 Apollonius of Tyana by G.R.S. Mead, London 1904 Apollonius of Tyana by H.C. de la Fontaine,London 1906 Apollonius of Tyana and Other Essays by T. Whittaker, London 1908 Apollonius of Tyana by F.W. Groves Campbell (Argonaut Reprint, 1968) 1910 Apollonius of Tyana by Ralph Shirley, London (approximate date) 1910 Occultists & Mystics of All Ages by Ralph Shirley, London 1911 Roma Society from Nero to Marcus Aurelius by S. Dill, London 1912 The Life of Apollonius of Tyana by Flavius Philostratus New English Translation by F. C. Conybeare, London. Reprinted in 1989 by the Harward Loeb Clasiccal Library, Boston 1912 Philostratus, in Honour of Apollonius of Tyana by J. S. Phillimore, Glasgow 1914 "The Indian Travels of Apollonius of Tyana" by V. A. Smith (Unknown Publisher) 1925 "Apollonius of Tyana in Constantine P. Cavafy, Alexandria Rhodes", Poem by

1929 The New Nuctemeron-The Twelve Hours of Apollonius of Tyana by Marjorie Livingston, London (channeled) 1931 Turba Philosophorum by J. Ruska, Berlin 1932 La Table d'Emeraude by J. Mailinger, Brussels 1932 Magicians, Seers, and Mystics: Apollonius of TyanaThe unknown Master of the Albigeneses by Maurice Magre,
198

Paris (approximately 1920) English Translation by Reginald Metron, New York 1934 "The Indian Travels of Apollonius of Tyana by Jarl Carpentier, Uppsala Skrifter Utgivna av K. Hunanistika Vetenskaps-Samfundet i Uppsala Vol. 29, No: 3 1936 Apollonius de Tyane by Marino Meunier, Paris 1939 Apollonius of Tyanaeus by S. Kitriniaris, Athens (Reprinted in 1995) Constantine

1948 Der Wandere Durch den Sternkreis: Roman des Apollonius von Tyana by Maria Schneider 1948 Apollonius von Tyana, Leben und Werk eines Eingeweihten by Maria Schineider (Reprinted in 1997; original date?) 1954 Apollonius of Tyana -Founder of Christianity by Alice Winston, New York 1956 Mystery Man of The Bible by Hilton Hotema 1960 The Secret Sayings of Jesus by Robert Grant&David Noel Freeman, New York City 1965 Iamblicus' Life of Pytagoras, Edited by Thomas Taylor and John M. Watkins 1968 Das Nykthemeron des Apollonius von Tyana by J. Vam Rijckenborgh, Amsterdam 1969 Apollonius de Tyana et Jesus by Jean-Louis Bernard, Paris (Reprinted in 1996) (Not Related to Dr. Raymond W. Bernard) 1969 Apollonius of Tyana: Fact of Fiction? By B.F. Haris 1970 Die Traditionen ber Apollonius von Tyana und das Neue Testament by G. Petzke, Leiden 1972 The Formation of the Christian Bible by Hans von Campenhausen, Philadelphia 1975 Vorsokratische Philosophie und Griechische Alchemie
199'

by M. Plessner, Weisbaden 1977 The Middle Platonists by John Dillon, Duckworth 1978 An Overlooked Story about Apollonius of Tyana in Anastasius Sinaita by Robert J. Penella, Leiden 1978 Jesus the Magician: Charlatan or Son of God? By Morton Smith 1979 The World of Aldus Manutius by Martin Lovry, Ithaca, New York 1979 The Letters of Apollonius of Tyana by Robert J. Penella, Leiden 1979 "Apollonius, Sage of Tyana" by Elsa-Brita Titchenell Sunrise Magazine (January Issue), Los Angeles 1983 The Golden Verses of Pytagoras with the Commentary of Hierocles by N. Rowe, Santa Barbara, California 1986 Apollonius of Tyana in Legend and History by Maria Dzielska, Rome 1986 The Miracles of Jesus by B. Blackburn, Sheffield, England 1987 "Apollonius of Tyana: Tradition and Reality" by Ewen Lyall Bowie 1989 True Messiah: The Story and Wisdom of Apollonius of Tyana by P. A. Malpas 1992

200

et sa traditions alchimique (pages ix-xxvii) by D. Kahn, Paris 1994 "Stradanus Drawings for the Life of Apollonius of Tyana" by Dorine van Sasse van Yyselt Master Drawings Publication, New York 1995 "Excursus Two: Jesus and Apollonius of Tyana" by Craig A. Evans, Leiden Jesus and His Contemporaries: Comparative Studies 1995 "Apollonius of Tyana: The Rehabilitated Ascetic" by James A. Francis Subversive Virtue: Asceticism and Authority in tha Second-Century Pagan University Park, Pennsylvania 1995 Power, Paideia&Pythagoreanism: Greek Identity, Conceptions of the Relationship Between Philosophers and Monarchs and Political Ideas Philostratus' Life of Apollonius by Jaap-Jan Flinterman, Amsterdam 1995 The Life of Apollonius of Tyana by Philostratus, 3 Volumes Original Greek & Modern Greek Versions, Athens (Georgiadis Editions) 1996 "The Exorcisms of Apollonius of Tyana and Jesus of Nazareth" The Society of Biblical Literature, New Orleans 1996 The Severans: The Changed Roman Empire by Michael Grand, London & New York City. 1997 One Jesus, Many Christs by Gregory J. Riley, San Francisco 1997 Zywot Apolloniusza z Tiany, Philostratus Biography Translated by Ireneusz Kania, Krakow 1997 II Serto e la Folgore: La Vita di Apollonio di Tyana by Lorenzo Brizio, Torino (original date 1875?) 1998 Apollonius of Tyana: The Monkey of Christ? By Robertino Solarion, Dallas, with Polo Delsalles, Montreal 1999 Biographisch - Bibliographisches Kirchenlexion (brief
201

note only) by Verlag Traugott Bautz 1999 The Emerald Tablet: Alchemy for Personal Transformation by Dennis William Hauck, New York 2000 Le "de secretis Nature" du pseudo-Apollonius, Traduction latine par Hugues de Santalla du "Kitab sirr alhaliqa" Edited and Presented by Franoise Hudry, Revue Chrysopoeia, Paris 2000 The Life of Apollonius of Tyana by Philostratus, 3 Volumes Original Greek & Modern Greek Versions, Athens (Cactos Editions) 2000 "Philostratus of Athens, Life of Apollonius of Tyana" by Megan H. Williams Religions of Late Antiquity in Practice, Edited by Richard Valantasis Princeton 2002 L'Essai (January) Illimit by Nicolas Verger, Bardeaux

2002 Apollonius of Tyana & The Shroud of Turin "The Synchronized Chronologies of Roman and Related Histories" by Robertino Solarion, Dallas, With Nicolas Verger, Bordeaux (April) 2002 "Apollonius of Tyana: Chronological Historical Bibliography" by Robertino Solarion, Dallas, With Nicolas Verger, Bordeaux 2002 "The Aldus Praface", Edited with Comments by Professor David Armstrong, Classics Department, Universty of Texas, Austin (May) For the original Latin/Greek Aldus Praface, Courtesy of Professor Roberto Espinosa of Brigham Young Universty in Salt Lake City, Utah 2004 "The Many Faces of Apollonius" by Robertino Solarion, Dallas (Pending) 2004 L'Ultime Tentative by Nicolas Verger, Bordeaux (Pending)
202