POSTMODERN GRNT AL AKAY

Ali Akay, Paris'te Sosyoloji, Felsefe ve Siyaset Bilimi okudu. Trklerde Devleti ktidar ! "lu#umu adl te$i!i %&'('da savu!du. ).S.*. Sosyoloji B+lm +,retim yesidir. -a,da# sa!at ser.ileri!de krat+rlk ve sa!at ele#tirme!li,i ya/maktad r. To/lum0ilim der.isi!i! kuru1usu ve edit+rdr.

http://genclikcephesi.blogspot.com

Ba,lam 2ay !lar %%3 !1eleme4Ara#t rma (5 T6eoria Di$isi78 9SB: &;<7(&8;7=87; T6eoria Di$isi >dit+r? Ali Akay Ali Akay Postmoder! @+r!t A Ali Akay A Ba,lam 2ay !la! Biri!1i Bas m? >kim %&&; ki!1i Bas m? >kim 3==3 Ba/ak Foto,raf ? CDi.ital Dy0ridsC. A$i$EFu16er. C@eor.eC Gserie CDysto/iaCH. %&&87&<.%==I%3= 1m. Folor /6oto.ra/6 Ba/ak ve Sayfa D$e!i? Fa!a! Su!er Bask ? J!s+$ Bas m 2ay !1 l k Ke0? LLL.0a.lam.1om e7mail? 0a.lamM0a.lam.1om BANOA) 2A29:F9O9B A!kara Fad. %54% 588%= Fa,alo,lu7sta!0ul Tel? G=3%3H <%5 <& (' Tel7faks? G=3%3H 385 %; 3; >0ook D$e!leme? :irva!a%5

http://genclikcephesi.blogspot.com

B:F BASB92A J:SJP Bu kita0 ! yay mla!ma tari6i ola! C%&&;'de! 0u ya!a .e7 e! < y l ii!de d!yada ok #ey de,i#tiC de!e0ilir. Bu 1mle!i! a!lam do,ru ola0ilir ve $ate! de 0u!a kar# olarak Cok #eyi! de,i#medi,i!iC s+yleye!leri! say s da a$ ola1akt r. Belki de sade1e, ka/itali$mi! ke!disi ve ilkeleri ve de 0u!u!la 0irlikte s+mr!! 6alleri de,i#emedi +!ermesi!i de ileri sre0iliri$. S ! flar aras !daki e#itsi$lik de s ! flar ! art k 6omoje!li,i!i! kalmad , da Cdo,ruC 1mleler aras !da say la0ilir. Bu, 0+yle olsa 0ile, Cde!o!atifC Gadda! treye!H 0ir 1mle olurduQ ya!i 0u +!ermemi! !e kadar do,ru oldu,u!u 0e!im kar# mda dura! okuyu1u tu6af kar# laya0ilirdi. Trkiye'de ya#a!a! eko!omik kri$i! veya iki$ kuleleri! art k olmay # ! ! d!ya! ! de,i#imiyle 0ir alakas olu/ olmad , sor.ula!a0ilirdi GBlasik de,i#imi! s ! f s+mrs!! ortada! kalkmas !a 0a,laya! 0iri 0u!u iddia ede0ilirdiH. Bimisi ii! iki$ kuleleri! art k yok olmas +!emsi$ .i0i .+$ke0ilirQ di,erleri ise art k 6er #eyi! 0a#ka trl ola1a, ! s+yleye!leri! savlar ! tekrarlaya0ilirler. kisi!i! de Cdo,ruC veya Cya!l #C ola0ili/ olamaya1a, ! ! 0ir .ara!tisi olmaks $ ! 0u iki s+$1e de ta6ammls$ 0ir #ekilde iki tarafa Ckay ts $ #arts $C .ele0ilir. Bu!u s+yleye! ve dolay s yla ya$a! C0e!C 0u 1mle!i! +$!esi, s+$1elemi! de +$!esi oldu,um kadar, s+$1e!i! +$!esi ola1ak m y mR 2a!iQ 0a$ lar aras !da! A adl ki#i Cart k 6er #eyi! de,i#ti,i!i, 6i0ir #eyi! eskisi .i0i olamaya1a, ! C s+ylyor dedi,im

$ama!, t /k B'!i! 0u!u tersi!i s+yledi,i!i ya$d , m $ama!ki .i0i, A veya B s+yledikleri!i! +$!esi de,il, art k s+$1e!i! +$!esi 6ali!e .elmi# olurlar. Ba#ka 0iri de 0e!im Cs+yledi,imiC s+yledi,i, tekrar etti,i $ama!, yi!eQ 0e!i s+$1eleri! +$!esi olmakta! kar /, s+$1e!i! +$!esi 6ali!e .etire0ilir. A!la# la1a, .i0i +$!e .ramatikal olmakta! ok 1mleleri!, s+$1eleri! yerleri!e, a!lat m s ralar !a .+re yer de,i#tire0ilmektedirler. #te, 0ir #ekilde, /ostmoder! durumu! .ere,i olarak Sea!7 Fra!ois Oyotard taraf !da! a!lat lmak iste!e! 0u de,il miR% Teya #+yle s+yleye0ilirim? TTitt.e!stei!'i! 35. skolide .+sterdi,i .i0i UFelsefi Ara#t rmalar, -ev. De!i$ Ba! t, %&&', Bre7yel yay !larH4 dil oyu!lar ile .+!der.elerle +$!eler aras !daki ili#kide sa0itlik yoktur. Tm1eleri! say s $ trleri vard r? Sim.eler, s+$1kler, tm1eleri! say s $ kulla! mlar ola0ilir GBurada Kitt7 .e!stei!, Vussell'i! sa0it kavramlar ! var olmas $oru!lulu,u!u! kar# s !da sa0it olmaya! a!lamlar ve kavramlar ! var oldu,u!u .+stermektedirH. " 6alde Cdil oyu!lar C kavram ii!, Oyotard' taki/ ederek, /ostmoder! d+!emi! 0ir kavram d r diye0iliri$. Postmoder! durum, o 6alde 0i$e, 0ir ya!da! dil oyu!lar yla 0irlikte me#ruiyetler yitimi!de! de s+$ etmektedir. Bu da Wlus7devleti! ve Vefa6 Devleti!i! kri$leri!i 0era0eri!de .etirmektedir. %&&='lar ! 0a# !da 0a#laya! mikro7milliyetilikler ve ulus devletleri! /arala!ma ve 0+l!me 6alleri, Berli! duvar ve SSFB so!ras 0ir ye!i siyasi 6aritala!may 0i$e .+sterdiQ a!1ak 0u durum, milliyetilikleri! so!u olarak .+stermedi ke!di!i. Bita0 ! 0a# !daki Ckimliksi$le#me sre1i!e .ire0ilmekC +!ermesi, 0u ii!de oldu,umu$ d!ya ii! de 6ala devam etmektedir. Bos!a kri$i, srail ve Filisti! kri$i .i0i, ki$ kuleler ve Pe!ta.o! so!ras Cmede!iyetler at #mas C #ekli!de ye!ide! .!1el7le#e! d!ya! !

Ca!ta.o!i$matikC, va$iyeti!i! at #ma1 ru6u devam ettike, Ckimliksi$le#meC meselesi!i! +!emi!i korudu,u7 !u d#!yorum. Farkl kl lar $eri!e kurulu ola! CoklukC durumu, )arksist ikili to/lumsall , oldu,u kadar, Perso!s'1u 0irlik % Sea!7Fra!ois Oyotard, Postmoder! Durum GFra!s $1a's , )i!uit 2ay. %&;&H kita0 !da Cdil oyu!lar C adl 0+lmde Gs.3=H de!otatif Gadda! treye!H 0ir s+$1e!i! +r!e,i olarak C*!iversite 6astad rC +r!e,i!i .+steriyorQ ya!i s+yleye!i! s+yledi,i 0ili!e! 0ir durumdur, .+!dere!i!i ala! i#ite! ise 0u!u ka0ul ede0ildi,i .i0i ret de ede0ilir. ki!1i s+$1e /erformatiftir GedimselH? Burada rekt+r C*!iversiteler a ld C diye sesle!ir di!leyi1ilere. Burada .+!derme ile s+yle!e! ak #maktad r. Vekt+r +yle s+ylyorsa do,ru olmas la$ md r. Burada s+yleye! ve di!leye! aras !da 0ir tart #ma olma durumu yoktur leti#imi! i#lemesi ii! .ereke! ko#ullar 0urada 6a$ r .+$kmektedir. *!1 s+$1e ise, C*!iversiteye imka!lar ta! y ! $C s+$1esidir. Bu +!ermede 0ir isteme, 0ir dilekte 0ulu!mad r s+$ ko!usu ola!. Bo!u#a! ! 0ir otoritesi!de! 0a6setmek mmk!dr. #ite!de! .+!derme!i! eylemi!i! .erekle#tirilmesi 0ekle!mektedir? yard m .erekmektedir, veri!i$X demek ki, kurallar ! ke!dileri!e ait 0ir me#ruiyetleri yoktur dil oyu!lar !da, s+ylemi! s+$1esi!i! oldu,u s rada /ra.matik 0ir kuralla#mada! s+$ etmek mmk! 6ale .elmeye 0a#lam #t r. sosyolojisi!i de ta! yamamaktad r. Parala!a! to/lumu! ii!de !e e$e! ve e$ile!ler ikili kar# tl klar #ekli!de atalla#makta !e de 0t!le#e0ilmektedirler. Bu!u! kavram , S/i!o$a'da! 0erif varl , ! srdre! CoklukC3 olmal d r? ktidarda 0ulu!mad , .i0i, 0elirli 0ir d$e! ii!de +r.tle!memi# kala0al klar.5 Bu!lar aras !daki . ili#kileri CokluklarC #ekli!dedir ve de sa0it de,ildir. Dil oyu!lar !da oldu,u .i0i, s+$1eler yer de,i#tire0ilir ve

ke!di kurallar ! sre $arf !da srekli olarak ye!ide! kurarlar. Burada art k !e B) !e de ABD'!i! .eerli ola! kurallar ! ! me#ruiyeti!de! s+$ etmek do,ru ola1akt r. Bir ay r m Gdiffe7re!dH ortaya km #t r ve yetkili a#k ! mer1iiler, veya Ba!t' ! +!erdi,i Cakl ! ma6kemeleriC taraflar aras !daki ayr mlar +$e0ile1ek !itelikte de,ildir. Bimlikler var olduka 0u ayr mlar sre1ektir. Ama +$de#lik $eri!e kurulu ola! kimlikler de srdke, ikili at #malar ! o,almalar !da! 0a#ka 0ir durumla kar# la#mad , m $ fark etmekteyi$. Atalara .+!derimde 0ulu!a! k+klere do,ru .ide! moder! +$!eye ait kimliklerimi$ 0i$i ay! $ama!da at #malara 0a,laya! sa0itliklerimi$ .i0i durmaktad r. Bu !ede!leQ Postmoder! @+r!t adl kita0 m ! a!a ekse!i!i olu#tura! kimlikleri! varl , ve kimliksi$le#me sre1i!e do,ru .ide! ve sa/t r 1 olarak kimliksi$le#tire! CsimlakrC kavram ! ! 6YlY ke!di Cdo,ruluk /ay ! !C srd,! d#!yorum. Pla7to!'u! C)a,ra metaforuC ii!de de .+$ke! .+r!tleri! .ere,i .+stermedi,i meselesi ii! yukar da ele ald , m $ Kitt7.e!stei! ve da6a so!ra da o!da! yola karak 0u!u soru!sal7la#t ra! Oyotard'a ait ola! ii!, sa0itli,i! olmad , 0ir yerde Csa0it 0ir .erekC 0ulma! ! da $or oldu,u!u, 0urada, ye!ide! 6at rlatmak istiyorum. TTitt.e!stei!' ! %&<5'de ele ald , kita0 !da GFelsefi Soru#turmalarH dil kuram !a verdi,i so! durumu ele ala! Oyotard, o!da! yola karak, dilyetisi!i! C0ir t+$C, 0ir ma!t ksal, +!1ede! 0elirle!mi# s+$ di$imsel, a!lamsal ya/ s olamaya1a, ! .+stermek istemektedir Gdestrue!s savH. ki!1isi ise /ratikler1e yay. !la#t r lm # 0ir okluk .i0i kurula! 0ir dil 2 Bkz. Spinoza, Traite Politique, Franszca'ya ev. Charles ppulin, !F Fla""ari#on, $%&&. ' Bu kullan" iin Bkz. (icael )ar* ve +e,ri, -"paratorluk, yrnt yay. 2..$

a!1ak var ola0ilir G1o!strue!s savH. Bu dil oyu!lar olarak adla!7d r la0ilmektedir. Bu!lar ! kulla! mlar sre1i!de kuralla#t , ! ve +$!ellikler aras sosyal /ra.mati,e 0a,l oldu,u!u tekrar 6at rlatmakta yarar var. Burada Sofist'e ait 0ir soru!la kar# la#maktay $? *st7dil soru!u. Der trl /arala!may ve yay lmay e!.ellemek ve 0irle#tirmek ama1 yla ya/ la! mda6aleleri! t+$! ta! mlamak, Ckuramsal olarak, /aradoksal ve a!7ti7demokratikC 0ir durumu ortaya koymaktad r.8 2a!i, e! /ratik olarak, totaliterle#mektedir. ki!1isi ise yukar da a klamaya al #t , m $ .erek meselesi ile ili#kilidir? >,er TTitt.e!stei!' ! %&<5'deki kita/ta do,rulad , .i0i, %&33 y l !da ya$d , Tra1tatus< adl kita0 ! !ki!i! tersi!e, kelime!i! 0ir .+!dermesi olmakta! ok, kelime!i! a!lamlar kulla! ld , !a .+re 0elirle!iyorsa ve 0ir +!sele tak l / kalm yorsa, .ere,i! a!lam0ilimi!e !a$ara! kulla! m ! /ra.matikli,i7!i! 0ir +!1eli,i!de! s+$ ediyoru$ demektir. Bu!a .+re de, .er7 ek dilyetisi!i! evre!sel 0ir i#lemi!i olu#turmamaktad r. >vre!sel, .e!el.eer ve 6erkesi! ka0ul etti,i 0ir .ere,i! olmamas ise 0yk @ 6arfiyle ya$ l 0ir .ere,i! fikri!i! 7 6atta dil oyu!lar !da 0ile, 0elki, 0ir .erek aray # olsa 0ile 7 /ra.mati7ko7/ratik imka!s $l , ! s+$ ko!usu ede0iliri$ demektir. B+yle 0ir durumda, .+!dere!i! metafi$i,i!e !a$ara! art k kulla! m ! /ra.matikli,i +!e kt , vakit, art k dili! d #ar s ! ! da 0ir ya! lsama oldu,u, TTitt.e!stei! taraf !da! iddia edile1ektirQ Tra1tatus'daki dili! mutlak d #ar s art k Ci7d #C ayr m olmaks $ ! 0irlikte oy!ak 0ir #ekilde durmaktad rQ !k, .+!dere!i! sa0itli,i me#ru olmakta! kt , !a .+re, sa0it ola! ! d #ar s da kalmamaktad rQ 0u !ede!le, e! +$!el ve +$el .erek 0ile 0ir e#it Cdil dar0esi!i!C okluklar yla, ya!i oyu!u yal! $ 0a# !a oy!ama i6timali!i! 0ile kalmad , 0ir durumda

G/ostmoder! durumH i#lemeye 0a#lam #t r. Dili! art k d #ar s yok7 / l0erto !ualan*i, 1yotar*, 1es Belles 1ettres, $%%%, s.&/. 2 33itt,enstein, Tractatus 1o,ico#Philosophicus'4e 5ns6ze 0a7larken 8Bu kita0 0elki *e 0ir T9:, iin*e *ile,elen *;7;nceleri#ya *a 0enzer *;7;nceleri# ken*isi *e B-< :9= *;7;n";7 0iri anlayacak8 >?.:.?. @evA Bru ruo0a, 2. 0ask, $%C2, s.%D *iye 0elirt"ekte*ir. Bu onun <ussell ile 0irle7tiEi *6ne"e teka0;l et"ekte*ir ve 0ir 0irlik kura"n*a sa0itlen"ek istencinin haki"iyetin*en s6z e*e0iliriz. tur. Oyotard daZ 0u !ede!le, sofist .i0i, filo$ofu! ama1 ! ! Cs+yle!mesi mmk! olmaya! s+ylemekC oldu,u!u 0ildi,i 6alde, .ere,i! Ca!lam ! !C d #ar s olmaya! 0ir dilyetisi taraf !da! 0elirle!di,i!i ya$m #t r.( CTa!r merke$liC 0ir d#!1e!i! yeri!e .ele! )oder!li,i! yeri!i!, art k me#ru olmad , ! Q !k i!sa! merte$li 0ir moder!li,i! de Ctemelsi$le#ti,i!i!C fark !a vara! Oytotard /ostmoder! durumu! ii!deki d+!7 #mlere dikkat eker? ereksel ola! !, teoloji!i! eski ve ye!i 6ali!i! me#ruluk yitimi? Byk a!lat lar ! so!u. Bu d!yadaki dil oyu!lar !da st7dili! kura1a, 0ir .eerli s+$1e kimseyi evre!sel 0ir #ekilde 0a,lamamaktad r. Bu y$de! kimlikleri! k+klere .+!derme ya/a!, a!am!e$ik ya/ lar ! ! da temelleri!i! 0o$ulmas .ereklili,i!i! s ras .elmi#tir. B+ke! ve dil ay! #ekilde ya/ 0o$ur!a u,rat lmak $oru!dad rlar. Buradaki kim7liksi$le#me +!ermesi s+ylem tar$ olarak moder!li,i!i korusa da, ierik olarak veya temel olarak /ostmoder!le ili#kile!diri7 le0ilir. Oyotard da, /ostmoder! 0ir .+re1ilik 0ulmaya al #a!lara kar# ! Postmoder! Durum kita0 !da, tek!o7 0ilimi! totali7ter1ile#e! 0ir d!ya kurma te6likesi!i fark etmi#tir. Bu!a kar# !, ileti#imsel eylem kuram ! .eli#tirmek isteye! Da0er7mas'da! ok da6a fa$la 0ir #ekilde dil oyu!lar !da! 0iri!de! di,eri!e .ei#i 0ir st7

dil yaratmada! 0a#armak iste!1i 6akimdir. Bir tr ko!se!ss yeri!e st7dil olmaya! 0ir /ara7loji .eli#tirmi#tir.; Da0ermas' ! 0yk a!lat lar ! /olitika! ! ve 6ukuku! Aydmla!ma1 totaliterli,i!i! me#ruluk kri$i!e kar# 0ir CreformC +!ermesi!e kar# !, Oyotard Cdil dar0eleri!i!C 6e/si!i!, 6atta e! tikel ola! ! ! 0ile ka0ul .+re0ile1e,i 0ir farkl l klar ortam ! ! me#ru ola0ile1e,i!i savu!maktad r. Bu ko!se!ss de,il, ayr md rQ 0u sayede farklar ! 6e/si C.ei1i 0ir st7dileC yerle#e0ilirQ 0u st7dil de /ra.matiktir ve 6e/ a k ulu olmak $oru!dad rQ $ira ko!se!ss 0u a kl ,a a!1ak 0a$ ti7kellikleri d #layarak varmaktad r. Oyotard 6i0ir ko!va!siyo!u !ualan*i, a.,.e.,s.&2 F Bura*aki ikili analoGi*en s6z et"ek ,erekecekA *ilin 0ili"selliEinin ve sosyal ili7kilerinin >politikannD analoGikliEin*en 6rnekler verir 1yotar*. ka0ul etme$. Bu !ede!le de Da0ermas' ! ko!se!ss +$m!e yakla#ma$. Burada +!emli .i0i dura! ikisi!i! de farkl +$mlerle .+re71ili,i a#arak 0ir +$m 0ulma ar$ular d r. Oyotard 0u +$m TTitt.e!stei!' ! dil oyu!lar ile Ba!t'm evre!selli,i aras !da 0ir a k de!.e ii!de ara#t rm #t r. Postmoder! @+r!t'dekl G%&&;H +!ermem def Ckimliksi$7le#me sre1iC, 0u a!lamda +!emli .i0i .elmektedir 0a!aQ !k kimliksi$le#me, kimlikleri!e sa6i/ ola!lar ! ya/a0ile1e,i 0ir i#tirQ yoksa 0u!a Ckimliksi$le#tirmeC derdik ve 0u kltrel veya eko!omik em/eryali$mi! ve devleti totalitari$mi! 0ir /aras olarak kal rd . Bimli,e sa6i/ olarak di,er kimliklere em/atiyle a la! 0ir 6areket olarak a kl k ve okluk $eri!de! 0ir aidi7yet7so!ras +!ermesidir 0u. %% >yll so!ras !a teka0l ede! ve %&8''de! 0eri soru!lu olmay srdrerek, srail'i! Arafat'a ve Filisti!'e y+!elik sald r lar ! ! .e!elde kimlik /olitikalar , Ci!sa! 6aklar

s+ylemiC Gyoksa /ratikte var ola! +r.tleri!, mesela B'Tselem'i! veya @us6 [a7lom'u! al #malar ! kastetmiyorumH, tari6i ko/malar .i0i de,erler $eri!de! oku!du,u Trkiye'deki C.e!el durumC $eri!e ya$ la!lar ! ard !da! ortaya #+yle 0ir ta0lo km # .i0i duruyor? Sald r lar 0ir CByk srailC G>re$ srailH yaratmak $ere, Filisti!li kimli,i yok etmek ve 6atta Csoyk r m !a u,ratmakC a0alar ! ! /aras d r. srail'i! 0u sald r.a!l , ! ! arkas !da, Amerika'! ! tavr Ara/ /olitikalar kar# s !da da6a karma# kt r. Bu durum da [aro!'u! Cvurdumduyma$ yay lma1 l , !aC 0ir kat da6a yard m etmektedir. srailli mu6alifler ise, 0urada, ok fa$la kale al !ma$ .+$kmekteQ da6a ok CTemerk$ kam/lar ! u!uttu!u$ muC yakla# m 6akim durmaktad r.' B+yle 0ak ld , !da, kimlik /olitikalar ! ! a# r l , ! !, milliyetili,i ve #ove!li,i Cdi!sel i!a!larla 0irle#tire! 0ir te1rit /olitika7 C 5zellikle 1i0eral He"okrat Partili >1HPD ,enlerin -srail 9liliEinin kapsn*a tepsiler iin*e 8sa0unlan8 ,6ster"elerini taha"";l e*ile"ez 0ir 0u*alalk olarak nitele"ekteyi". : ya/ ld , #u 6aftalarda, 0a#ka yerlerde GBos!a, Bu$ey k Vua!da v0.H sa!ki 0u!u! sor.ula!mam # oldu,u i$le!imi $e ar/maktad r. B+yle 0ir okuma ii!de ra6ats $ edi1i .i0i dura!, +!1elikle milletleri! 6omoje! varsay lmas , ele#tirileri! 6u 6omoje!lik 0a,lam !da d#!lmesi Gtek lke, tek di! veya Eek milletH, ierideki 6kmet /olitikalar !a kar# a$ !l kta dura! mu6alifleri! .+$ ard edilmesi ve kimlik /olitikalar !da! ka!, u$akla#a!, Cmisafir/erverlikiC G6erkesi! ka0ul ve arma,a! $i6!iyetiH yakla# mlar ! marji!ali$e olmas d r. "ysa, s+$ ko!usu ola! 0u durum, da6a B+rfe$ sava# !da! iti0are! 0a#laya! ve Af.a!ista!'da!, srail7Filisti! meselesi!e kadar, 0ir ya!da! kimlik /olitikalar ! !

6omoje!le#tiri1i 0asitli,i!de! kurtulamama, di,er ya!da! ise CAkl ! ma6kemeleri!i!C i#lememeye 0a#lad , 0ir d!yaya .irmi# olmam $ !, kimlikleri! yasakla!mas ve 0ast r lmas demek olmaya!, tersi!e 0u!lara sa6i/ oldukta! so!ra terk etme a!lam !a .ele! Ckimliksi$le#me sre1i!eC .ire0ilme!i! ok fa$la vur.ula!mamas d r. %'. y$y l ! so!u!da! G+$ellikle CSrekli Bar #C fikriyle,%;&<H 0eri var ola! ve moder!li,imi$i! kuru1usu olarak ka0ul edile! CAkl ! ma6kemeleriC ve uluslararas yetkili mer1ileri! var olmas sayesi!de, Ba!t' ! .eli#tirdi,i 0ir d!ya! ! 7 Ba!t 0u!a C)illetler To/lulu,uC GFoedus Am/6i1tyo!umH ad ! vermekteydi7 ve volk.eist G6alk ! ru6uH fikri!i! ii!de! kmakta olmam $ 0u.! d#!memi$ .ereke! #eydir. B.)., 9.).F, D!ya Ba!kas v0. .i0i yetkili mer1ileri! kurdu,u moder! d!yam $ ! kri$i ii!de, !e 6omoje!le#tiri1i kimlik /olitikalar ! !, !e devletleri! 0a, ms $l , retori,i!i! Geko!omik olarak !eredeyse tm d!ya! ! kresel 0ir #ekilde 0ir0irleri!e $i!1irle!di,i 0ir d+!emdeH !e de 0u!lar ! me#ruiyetleri!i! !orm olarak i#leye0ildi,i 0ir d+!emde! kmakta oldu,umu$ yeteri!1e vur.ula! yor muR Sea!7 Fra!ois Oyotard' ! Cayr mC Gle differe!dH diye adla!d rd , 0ir kavramla d#!meye 0a#lad , m $ kresel d!ya! ! ii!de G0u ta0ii ki, Ckoruyu1u duvarC demek de,ilH, uluslararas ili#ki7erde de, iste!ildi,i kadar iyi !iyetli olsu!, yrmeye!, i#lemeye! 0ir CyetkiC /olitikalar ! ! kma$ s kl kla vur.ula!makta. Ayr m ye!ide! st7dil yaratmada! evre!selli,i aramak a!lam !a .elmekte Oyotard ii!. Ta!ovi'i! CA4o ma!'s Oa!dC filmi, 0elki de, 0+yle ko!umlar ! e! traji7komik 0ir #ekilde 0i$e .+steril7 di,i +r!eklerde! 0irisidir. Bimlikleri! Csamal , C, B.)4i! varl , ve mda6aleleri +$ms$lkler yaratmakta! +teye .idemiyor. A!1akQ 0u!a ra,me!, kimlik

/olitikalar ! ! ok yerde yrrlkte oldu,u!u ve durumlar ! 0u erevede d#!meye devam edildi,i!i .+ryoru$. Jr!e,i!, Da0ermas'1 Cko!se!ssCfikri!i! de sade1e ideal 0ir fikir olarak kald , ! .+rmemek mmk! de,il. Be!disi!i!, 0ir tr ye!i Ba!t olarak al. laya! fikri ya/ s 0i$e ye!ide! me#ruluklar vermeye 6a$ rQ a!1ak 0u!u! da e! ideal ileti#imsel ortamda ya/ lmas .erekiyor. "ysa Cayr mC ye!ide! 0ir evre!sellik $emi!i 0ulmakta 0i$e ye!i yollar aa0ile1ek. Bu kavram, askeri sald r.a!l klar d+!emi!de, kar# taraf a!lamamak de,il, ili#kilerde 0irle#tiri1i 0ir Cst7dilC kurmamay amalamakta ve !i6ai 0ir 0t!1lk iddias !da! kamay +!.+rmektedir. 2e!i uluslararas ili#kiler /olitikalar 0u 0a,lamda oku!maya 6a$ rd rQ a!1ak, i!sa! 6aklar Gtekrar 6at rlat yorum, i!sa! 6aklar ! savu!a! ve i#ke!1eye kar# 6a0er alma +r.tle7 ri!i! /ratikleri!de! s+$ etmiyorumH ve ulusal me#ruluklar temeli!de okumaya kalkt , m $ olaylar ii!de! kt , m $ 0ir d!ya! ! !ostaljisi ii!de 0akt , m $da, taraflar ! 0u yetkili st mer1ileri ta! mad klar ! da fark etmek $oru!day $. :e Saddam Dseyi!'li 0ir 9rak !e srail'i! [aro! ve kimi yerlerde ABD taraf !da! yrtle! i#.al1i /olitikalar , !e de 0u!u! kar# s !daki kolektif ve 0ireysel ter+ri$mler Culuslararas to/lumuC di!lemekte. >skide! i6tilaflar +$e1ek diye tasarla!a! ve 0elli 0ir mddet +$mekte 0a#ar l ola! ve 0u.! me#ruluklar ! yitirmekte ola! evre!sel mer1iler kri$dedir. " 6alde, ideal u$la#ma ortamlar !da! k l !1a, evre!sel diye adla!d r la! mer1ileri! me#ruiyeti taraflar taraf !da! ta! !may !1a, yksek akla tarafl diye 0ak l !1a ye!i ko!umlar +$mlemek .erekti,i!i d#!e0iliri$ sorusu GDeide..er'i! 0i$e 6at rlatt , .i0i, da6a d#!meye 0a#lamad , m $ d#!mekH 0i$e ye!i d#!me tar$lar ! 6ayal ettirmeye $orlamakta. >! a$ !da!, d#!1e, 0u

CreelC durum kar# s !da Cye!i imka!larC aramal d r. -+$mlemeler de, 0u ye!i d+!emi Gevet 0elki de !e ya$ k kiXH kale almak $oru!da. Da! 0a,lamda oldu,umu$, e! a$ !da!, !e ya/mal y $R sorusu!u! +!!e .emeli. CDa!.i durumda! kt kCR, 0u a!lamda, ye!i +$mlemelere a lmal . C)i!+rC 0ir /olitik yakla# m, 0u ye!i d!ya! ! sorular ! sormaya, e! a$ !da!, sa!atlarda 0a#lad . l6aklarla, 0yk 0ir evre!sel i!sa! 6aklar s+ylemiyle Gu$u! $ama!da! 0eri 0+yle durumlarda Ci!sa! 6aklar ! !C yeri!e art k Cya#am 6aklar C s+$ ko!usu olduH, Temerk$ kam/lar ! 2a6udilere 6at rlata1ak kadar Cd#!1esi$C sivil ve siyasi yakla7 # mlarla, ter+ri$mle ve C/atlaya! 1a!l 0om0alarlaC, Cdi! karde#li,i ittifaklar ylaC ii!de! k lma$ 0ir d,m ii!e .irmekte oldu,umu$ i$le!mekte, .+$lemle!mekteQ ve, 0u!a ra,me!, eski s+ylemleri! var oldu,u!u .+rmek $1 olarak durmakta de,il miR 3%. y$y l ! ii!e .irdi,imi$de, art k, ele#tirel d#!1e!i! de ye!i versiyo!lar ! arama! ! $ama! .eldi .i0i duruyor. 2oksa d!ya! ! tm 0ar0arl , !a a k, u$la#ma imka! ko!se!ss aramakla, i!sa! 6aklar ! sade1e s+ylem d$eyi!de a,$a almakla, sulu 6aklar ! es .emekle, ya#am 6aklar !a say. .+sterilmede! ve kavramsalla#t rmada! veya kimlikleri kuvvetle!dirmekle .ee!, 0yk idealler /e#i!de ko#arke! 0u idealleri milliyetili,i! e! #iddetli #ekilleriyle ta! #t ra! 0u uluslar7 aras #artlarda! kmam $, ter+ri$mi Co!larC m yoksa +teki Co!larC m ya/t tart #malar ! ! k s rl , !da 0o,ulmakta!, medya! ! taraf.irli,i $eri!e .erekte! +!emli fakat, sade1e, ko!u 0u oldu,u!da k s rd+!. ve tarafs $l , kimlikler $eri!de! d#!e! fikirler retmekte!, yrtmekte! kurtulmam $ mmk! olmaya1ak .i0i.

9. B+lm P"ST)"D>V: @JV*:T*? S)*OABV B)OBSPO>[)> S*V>F:> @V>BO)>B D!yam $da sava#lar, at #malar, kk devletle#meler, mikro7em/eryali$mler, moder! ve /ostmoder! tart #ma7 lar sr/ .iderke!, tart #a!lar ! .!1el olaylara .+!dermeli yorumlar ya/ /, siyasi ortam, uluslararas ili#kileri! evre!selli,i!i! mda6ale1i tav rlar $eri!e fikir yrtmekte Gmda6ale1i tav r olarak so! 0irka y ldaki olaylar a! msamak yeterli sa! yorum? A.B.D.'!i! Oi0ya'ya4 Pa!ama'ya ve so!ra B.). olarak 9rak'a ya/t klar sald r lar ve Fra!sa'! ! -ad'a, ve Saray0os!a'ya ya/mak istedi,i mda6aleler, Suda! ve %% >yll so!ras Af.a!ista!H, Ber!ard De!ri Oavy 0u ko!u $eri!e ok u,ra#m #t r 0u!lar da moder!li,i! /aradi.mas ! ! srd,! 0i$e .+stermekte de,il midirR Bili!di,i .i0i moder! etika +$ellikle 0ir #eye .+!derme ya/arak 6areket etmektedir Ga!ayasaya, ulus7devleti! t+$!e, /roleteryaya, i!sa! 6aklar !a v0.H. @emi# ve .ele1ekte ya#a!a! #eylerde .+!derme !oktalar ara! rQ dolay s yla tari6 ve to/ya ile i iedir. Tari6le 0irlikte Wlus7Devlet kavram ! ! daya! kl l k /la! ! ! .+!derme !oktas olarak milliyetilik ve kimlik meseleleri +! /la!a kar. Tari6\ kimlik atalara .+!derimde 0ulu!urke!, moder! ola!da 0ir k+ke .+!derir. )oder! 0u karakteri!i .emi#teki a#k ! .+!dermelerde! edi!mi#tir? Ta!r 'da!

d!yasala u$aya! 0ir evrim i$.isi!de, so!u!da i!sa! 6aklar Cad !aC d!ya! ! ti1ari ve siyasi ko!umu!u te6likeye soka0ile1ek 6er durumda mda6ale1ilik ortaya kar. )da6ale etmek d # ve i odaklara .+!derme!i! $edele!memesi ii! ya/ la! eylemdir. )oder! sa!at da ye!iyi ierirke!, 0u!u .+!dermelerle mmk! k lar G+r!e,i!, k0ist sa!at ! Jklid'i meka! $i6!iyeti!de! kurtulu/, Vi7ema!!' ! d+rt 0oyutlu meka! !a .eerke!, $ama! ! ! fi$i,i!e .+!dermede 0ulu!mu#turH. Bimlik ve milliyetilik ise, iki .+!derme !oktas olarak .!m$de i$le!e! 0ar0ar1a eylemleri! .i$il odaklar d r. Postmoder! d#!1e ise sade1e k+#eyi d+!meyi, eklektik ola! ve eski!i! ye!ide! .!1elle#mesi!i sa,lamakla kalma$, ay! $ama!da #imdiki $ama! +!e kar r ve tari6te! ok 1o,rafya ile il.ile!ir. :eti1ede, #imdiki $ama!da .+!derme yeri!e +$erkli,i ve 0ireysellik sreleri!i 6 $la!d r r. Bu ko!umda art k +!emli ola! kimlik de,il, ama kimliksi$le#7mek, yersi$yurdsu$la#makt r. Bimli,e ya0a!1 la#makt r G0+yle1e, 0ili! ile il.ili Cya0a!1 la#maC yeri!i 0ili!d # ! ! #imdiki $ama!da ortaya 0lok 6ali!de kmas !a 0 rak rH. Bimlik ve milliyetilik ise i!ters0jektifli,i!i kay0etme durumu!da o0jektif olur. "0jektif ise Ba!t' ! da 0elirtmi# oldu,u .i0i, 0ir amat r. )illiyetili,i! ama1 ise +$!el de,il ortakt r. Sor.ulamak istedi,im, kimliksi$le#me sre1imi$i ya#amad ka kar# kimliklerle at #ma ii!e .iri/, moder!li,i! .+!derme !oktas olarak ke!di kimli,imi$i kar# m $daki!i! kimli,i!i yads ya1ak dere1ede e.eme!lik alt !a ald , m $da, tari6i! ok y+!l 0ar0arl k +r!ekleri!i ye!ilemek durumu!da kalmaya1ak m y $R Bu.! ya#a!a! o!1a kimlik ve mikro7milliyetilikler Cmoder!C /aradi.mas ! ! e! 0elal ya! yla, ya!i kimli,e .+!der7 meyle, ke!di +$.rlk ve ilerleme1i karakteri!i ayaklar alt !a almam # m d rR Ayr 1a, !k, Ayd !la!ma

+$.rlk ii! tek #art de,ildir. J$.rlk ve 0a, ms $l k ii! a#k !l kta! kurtulu/, kolektif ve tekil 0ireysellik sreleri!e, iki! olarak, .irmek yeterli ola0ilir. So!uta, $ate! Ayd !la!ma da, V+!esa!s da, Veform da .+!dermeler $eri!e kurulmad m Gs ras yla akla, >ski 2u!a!'a, di!i! t+$!e .+!derdilerHR = 6alde kimliksi$le#me sreleri!i .+!dermesi$ ve +$erk olarak de!emeli miyi$R Bu a da! 0ak ld 70yk kltrel fark7var. Bu ya$ daki ama 0u!u ve 6a$1 to/lum ola! AT'!i!5 !1elemek ola1ak. Baudrillard, Oouis )ari!, eski Paris'e 6as devrim1i, a!7G0urada 6em .ele!eksel sol s+yle7i!!mf.7u.C''7 ] i#eye! sa, s+yle7etkisi$ kalma yolu!da, G+$ellikle a# r sa, , /ostmoder! kltr! ve 6a$1 to/lumu! 6a$ t7S^^ 'uri >uro7Dis!ey'de ser.ile!iyor.< )i16el Fou1ault'!u! +!.+rd, 0ir /olitika 0u 0a,lamda ke!di!i .+steriyor? !sa!lar kurallar iselle#tirmi#ler ve .+sterile!lere uymak $oru!dalar. >,er uyulma$sa .+revliler, Go!lar olma$sa ya! ! $da .+steriyi tketmekte ola!larH si$i i60ara 6a$ rlarQ !k .ve!lik 0u!lar .erektiriyor G+$ellikle ye!i tek!olojileri! kulla! ld , CDis1overyla!dC k sm !da, Csi.ara imeyi!i$, fla# kulla!may ! $ vs. a!o!slar srekli ya/ l yorH. Dis!eyla!d' ! Gveya >uro Dis!ey to/olojisi!i! .+$ler +!!e serilmesi!de yarar var? "to0s, metro V.>.V GBa!liy+ metrosuH... veya +$el otomo0ili!i$le .eli/ /ark yeri!e .iriyorsu!u$. Baudrillard' ! dedi,i .i0i +$el meka! ! $ terkedi/, to/iler #e6ri!i! kuyruklar !a do,ru ilerliyorsu!u$. 2ol .+steri1iler si$e !ereye d+!me!i$ .erekti,i!i, !ereye /ark etme!i$ la$ m .eldi7 ,i!i i#aret ediyorlar. Dostesleri! uaklarda em!iyet k # ka/ lar ! vs. .+stermeleri .i0i eller +!e, sa,a, sola yol .+steriyorlar. Bu a!da! iti0are! >uro Dis!ey /erso!eli!i! eli!desi!i$, si$i o!lar y+!le!dire1ekler. J$.rl,!$!

a lar kk detaylar al. lay /, 0u!lar 0ulmakta! duydu,u!u$ sevi!le s ! rl . Ard !da!, demi! 0a6setti,imi$, Baudrillard' ! deyi#i ile ay! /aralelde .ide! kuyruklara 0a#l yorsu!u$Q 0u kuyruklar yirmi ile yetmi# dakika aras !da de,i#iyor. Bir /a!o ka dakika kuyrukta kala1a, ! $ si$e .+steriyor GParis'teki kuyruklar Oos A!.eles'teki kuyruklarla ay! sreyi iermekteydiH. eriye )ai! Street WSA ile .iriyorsu!u$. Solda 6ayaletlerevi ile Fro!tierla!d 0a#l yor. Tom Savvyer'i! .emisi ile, k $ lderili kay klar ile Bi. T6u!der )ou!tai! etraf !daki .+lde dola# yorsu!u$. >! ufak detay !a kadar, 6er #ey .erek ile sa6te!i! i ie .irmesi!de! +rlm#. Bi. )ou!tai!'de !ormal 0yklkte 0ir oto.ar var. Buyruk 0a#l yor, tre!i! etraf !da e! ufak ayr !t s !a kadar 6a$ rla!m # 0ir meka!da kov0oy #ark lar e#li,i!de yava# yava# 6edefe do,ru ilerliyorsu!u$? 2a!i 0irka dakikal k ola,a!st 6eye1a! veri1i 0ir tre! yol1ulu,u!a. Si$i 6eye1a! ! doruklar !a kadar .+tre1ek, da,lar ! aras !da! e,ik 0ir 6 $la .eiyorsu!u$. Bu 0ir7 @+steri to/lumu olarak @uy De0ord'u! kita0 !a ve Wluslararas Sitasyo!ist 6arekete .+!derme ya/ l yor. Ayr 1a Fo0ra .ru0u!u! Wluslararas Sitasyo!ist7lerle ola! ili#kisi!i vur.ulamak .erekiyor sa! yorum. ka dakikal k 6a$$ ala0ilme!i$ ii! 0ir saatte! fa$la kuyrukta kalma! $ .erekiyor. Amerika! Stili kuyruklar olu#turmak demek tam 6edefe var la1a, ! sa!d , ! $ a!da, kuyru,u! ye!i 0ir e,riyle u$amas a!lam !a .eliyor, la0ire!timsi 0ekleme sa,a ve sola ilerleyerek y la! .i0i .idiyor. Tre!de! keyfi!i$i ald kta! so!ra Adve!turela!d'a .eiyorsu!u$? Burada .erek kadar iyi simle edilmi# ma,aradaki Barai0 korsa!lar ! ! va6#et dolu ma1eralar ! i$lemeye 0a#l yorsu!u$. @emide! to/lar at l yor, si$ sava# meyda! ! ! ortas !da! .eiyorsu!u$.

Bu #ekilde de #e6ri! korsa!lar taraf !da! !as l i#.al edildi,i!i! 6ikayesi!i C1a!l olarakC i$liyorsu!u$. Da$ ile a1 Gkuyruklar ve atraksiyo!lar ve 6atta ak#ama do,ru kuyruk sokumu!u$a kadar 0a#laya! yor.u!luk a,r lar H aras !daki m0adele ilkesi si$i! 0ede!i!i$i ve ru6u!u$u! #e!likli 6ali!i de!etim alt !a al yor. Dis!ey lkesi /erso!eli !a$ik 0ir #ekilde ya/ma! $ .ereke!ler ko!usu!da si$i y+!le!diriyor. So!ra Fa!tasyla!d'a .eiliyor. 2ol1ulu,umu$u 0urada, 0ir a!l k keselim ve Fa!tasyla!d'a .emede! evvel Oouis )ari!'i! a!ali$leri!i i$leyerek, 0a$ +!emli .+ster.e0ilimsel a klamalar ya/al mQ !k Fa!7tasyla!d Gfa!ta$iler diyar H .erek d!ya! ! tam tersi 0ir ko!umda ve .emi#i! ma1eralar diyar GAdve!turla!dH, ya!i Ba7t 'ya, alt !a 61um ve korsa!lar vs. ile .ele1e,i! Gmaki!alar, u$aya yol1uluk vs.H Dis1overyla!d' aras !da 0ir .ei# e#i,i olu#turuyor. Bu!a i#aret ettikte! so!ra, ko!umu$u! iki!1i a!a +,esi ola! Paris ve Oos A!.eles GB ta Avru/as ve AmerikaH aras !7 daki kk farklara .ee0iliri$. Aralar !da mitolojik 0ir fark varQ .+!derme !oktalar ak # yor, ama ayr serileri de olu#turmada! ya/am yorQ ilk olarak )ai! Street'de! 0a#layal m. A.B.D4!i! 0yk 1addesi ka/italist to/lumu! verileri!i! oldu,u .erek 0ir d!yaQ 0u !ede!le Paris'i! ka/italist d!yas ile 0ir fark ta# m yor. As l farklar .+!derme mitolojileri!de GAmerika'da @ra!d Fa!yo! ile Paris'i! Sules Ter!e'i aras !daH ortaya k yor. )ai! Street, Kalt Dis!ey'i! 6ayali!de .erek d!yay temsil ediyor. 2ol 0oyu!1a eski G%&. yy.H 0utikleri!de .erek /ara veya kredi kart ile 6at ra e#yalar sat ! ala0ilirsi!i$. GDe,i#im de,eri olarak .erek /ara veri/ )iki Fare maskeleri, Do!ald Am1a T7S6irt'leri sat ! ala0ilirsi!i$H. Dal0uki Dis!eyla!d' ! +$elli,i ara0a! $ 0 rakt kta! so!ra yemek ve imek 6ari1i!de /ara kulla! lmamas , 2a!i Oouis )ari!'i! dedi,i .i0i, to/ik G/ara! ! kulla! lmad ,

a!lam !daH 0ir yerdesi!i$. Bu arada Paris ile Oos A!.eles aras !daki ilk fark da ortaya kmaya 0a#l yor? Oos A!.e7 les'deki Dis!eyla!d'da ara0a! ! .+ster.e0ilimsel ve im.esel de,eri malum. Amerikal ! ! ki#isel +$el ara0as olmasa, yemek yeme,e, al # veri# ya/maya 0ile .idemeye1e,i 0ile!e! 0ir #ey. O.A.'de Amerikal ara0as ! 0 rak yor ve .erek 6ayat ! sim.esi terk edilmi# oluyor ve to/yalar d!yas !a .iriyor GParas olmada! 6a$1 tketim maddeleri kulla!ma #a!s !a sa6i/? Dis!eyla!dZa .irilirke! de,i#im de,eri olarak /ara veriliyor ve kar# l , !da 6a$7a1 ve fa!te$i al ! yorH. @erek ve fr!ta$ma m0adelesi!i! ya/ ld , yer, 0iletleri! al !d , .i#eler. Buras .erek d!ya ile 6ayal ve to/ya d!yas ! ! ayr ld , yer. Bu s ! r .erek 0oyutlarda veya o!a yak ! 0ir tre! ile i$iliyor. Bu 0oyutlardaki kltlm# ama modeli ay! tre! 6ayal ile .ere,i! s ! r ! temsil etmekte Gieri .irilirke! /ara verildi,i 6alde tre!e 0i!erke! /ara art k kulla! lm yor_ Bu i#i! to/yas da 0u. Oos A!.eles'deki Dis!eyla!d' ! to/o.rafyas !da )a1eralar diyar 6eme! alt solda ike! Paris'teki >uro7Dis!ey'de )ai! Street W.S.A.'da! Fro!7 tierla!d'a .iriliyor. 2ukar da da s+ylemi# oldu,um .i0i meka! .+ster.esel olarak s ! rlar ii!de ke!di!i ortaya koyuyor, !k OA.'da s ! r Bat '! ! ke#fi!de! 0a#l yor, 6al0uki Paris'teki >uro Dis!ey'de s ! r Fro!tierla!dia i$ilmi# ve 6ayal d!yas ile .erek d!ya aras !daki eli#ki!i! s ! r i$iliyor, 0u #ekilde, Para ile a6#7veri# ya/ la! merke$e do,ru .ide! G)erke$i! ad Pala$a Fe!terH 0yk Amerika Birle#ik Devletleri 1addesi!de! Dayaletli >ve .ide! yol .erekte! fa!te$iye .ide! yolu olu#turuyor. "ysa Amerika ii! .emi# kltr +!em ta# d , !da! dolay , +!1e Ta6#i Bat '! ! ke#fi, so!ra da Bat '! ! kov0oylar taraf !da! doldurulmas 6ikayesi a!lat l yor GDer yerde dola#a! ki#i 0ir 6ikayeyi ya# yorH.

Amerika'! ! tersi!e Paris'te orta 6alli Amerikal ! ! sim.esel de,eri!i olu#tura! ara0a im.esi o kadar +!emli de,il. Burada to/lu ta# ma1 l k +! /la!a k yor. >uro Dis!ey'i! ka/ lar !a kadar .ide! ye!i 0ir V.>.V. metro 6att d$e!le!mi#. Paris'te 0irok kimse +$el ara0as yla >uro Dis!ey'e .elmek yeri!e ortalama yirmi dakika kadar sre! 0ir metro yol1ulu,u!u ter1i6 ede0iliyor. O.A4! ! tersi!e Paris'te ilk olarak Dayaletler evi s+$ ko!usu. Bu ev >d.ar Alla! Poe'!u! 6ikayeleri!de! ortaya km # 0ir meka!. Simlasyo! ilk 0a#ta! 0a#l yor. OA.'da me$ar ta#lar ! ! .erek ta#ta! m yoksa ta# simlasyo!u!da! m ya/ ld , ! tart # rke!, Paris'teki!de me$ar ta#lar ! ! yeri!e .erek ye#illikler var 0a6ede. Buyrukta u$u!1a 0ir sre yrdkte! so!ra 0iri ka/ y si$lere a yor? @e! 0ir k $ me!de0ur 0ir suratla CBela! $ aramaya m .eldi!i$R diye sesi!i titretiyor. So!ra 0ir a!a salo!a al ! yorsu!u$. Art k 6ayaletler d!yas ! ! ko!u,usu!u$. Dayal d!yas !da etlerde! ya/ l 0ede!i!i$ 6eye1a! ve korkuda! titreye0ilir. Bu!u ye!mek ii! sesi!i$i titretiyorsu!u$ ve ka6ka6alar ykselirke! ev sa6i0i rkt1 sesiyle si$i evi!e davet ediyor? Oa0ire!time 6o# .eldi!i$. @+$ ya! lt 1 lar GTrom7 /el'"eilH 6i/errel 0ir ta0loda si$i ke!di!e ekiyor ve duvardaki ay!ada 0ir 0aya! /ortresi .+$k/ kay0oluyor. Bulu!du,u!u$ salo! a#a, yukar yok oluyor, kayarm # .i0i CduruyorC. 2i!e 0ir .+$ ya! lt s ? Gtrom/e l'oeilH Salo! mu a#a, ya .idiyor, yoksa duvarlar m yukar k yor, a!lamaya al # rke! salo!u! ka/ lar a l yor ve yer .+stere!ler si$i 0irer sa!dala 0i!diriyor. Burada art k 6ayal d!yas ! !, ma1eralar diyar ! ! s ! r simlasyo! oyu!lar !a ke!di!i terkediyor. Dem Paris, 6em de OA.'da 6ikaye ay! ? >vi! ii!de a6laki de,erleri! temsili ola! .eli!likli k $lar ! ru6lar si$leri kar# l yor ve 6ikaye so!da! 0a#lay /, ard !da! 0a#a d+!yor. Bu tek!ik 6er

atraksiyo!da kulla! lm #. Datal evlilikler veya i6tirasl a#klar ! so!u1u!u! +lm oldu,u a!lat l yor 0urada. @eli!likleriyle 0ed0a6t 0ir #ekilde +lm# .e! k $lar ! ru6lar art k da!sediyor. Piya!o almaya da devam ediyorlar. 2ukar da s+ylemi# oldu,umu$ .i0i, 6ikaye #imdiki $ama!da .eiyor ve eve .irdi,i!i$de si$e k+t 0ir felaket 6a0eri veriliyor. Jlm# fakat +teki d!yaya .idememi# ru6lar ! s k !t s Ga.o!isiH seyrediliyor ve 0ili! d # ! $a i#le!iyor. Jteki d!yaya .itmeye! ru6lar seyrede! si$ asl !da to/ya d!yas !da, ya!i 0u d!ya! ! +tekisi!de 0ulu!maktas ! $ GOei0!i$'i! mmk! d!yalar kuram ! 0urada a! msata0iliri$. )mk! 0irok d!ya var ve orada ya#aya! ay! adlarda i!sa!lar var, ama 6ikaye!i! .idi#at , di$isi ayr #ekilde kuruluyorH. )ai! Street'te .erek m0adeleyi ya#ay /, di,er meka!larda oyu!u! 0edaval , ilkesi!i! ya!s t lmas .i0i Ta!r '! ! yaratt , d!yalar ! e! iyisi!de 0ulu!urke! 0u d!ya! ! +tekisi!e .emi# 0ir ki#iyi oy!uyoru$. Jteki d!yay .e$e! 0iri!i oy!ay /, +teki d!yadaki 0ir 6ikayeyi simle edildi,i meka!da i$liyoru$. Dikaye #imdiki $ama!da! 0a#layarak G+!1ede! 0ili!e! so! ve .eri d+!#lerH .eri .idiyor ve tm 6ikaye!i! olu#umu!u i$leyerek dola# yoru$. So!u!a do,ru 6ayaletler a, !da! k yor ve mu6te#em 0ir 0alo salo!u!da # k k yafetli l. !1a da!s ede! ru6lar .+ryoru$. Bi$ 0u!lar seyredi/ yol al rke!, evi! d # !a do,ru si$leri .+tre! raylar ! $eri!deki sa!dal ! $ si$i ay!alar ! +!!de! .eiriyor. Oevvis Farroll'u! ay!as s rr ! ! +teki y$! .+steriyor? 6e/imi$i! s rt !da 0irer 1a!avar varQ 6ikaye!i! a!latmak istedi,i #ey ise olduka .erek? De/imi$i! 0a# !a .ele0ile1ek 0ir 6ikaye!i! simlasyo!larla temsili seyre7 dildiQ 6e/imi$i! ii!de 0ir 1a!avar 0ulu!a0ilir. Te... .erek d!ya! ! .!e# #, G.erekte! yak /,

0ro!$la#t ra!, s ta! .!e#H 0i$e ke!disi!i .+sterdi,i!de evde! km # oluyoru$. Ard !da! 0u .!e# alt !da 0ira$ yryor ve yi!e kuyru,a .iri/, Tom Savvyer'i! .emisi!e 0i!iyoru$. Burada! ise made!leri! 0ulu!du,u Bi. T6u!der )ou!tai!'e .eiyoru$. Bir 0a#ka 6eye1a!, 0ir 0a#ka 6ikaye? Bov0oylar ve k $ lderili kay klar !e6irde .idiyorlar. Bov0oylar evleri! te/esi!de d+v#yor ve 0ir0irleri!e ate# ediyorlar. Te, ard !da! made!leri ta# ya! tre! da,lar ka7tede1ek, si$ de ii!de ola1aks ! $. )eka! ! do,u yakas !a .emede! +!1e Csa6te 0ili!C kavram !a de,i!mek istiyorumQ !k simlasyo! ile ideoloji aras !daki s ! rda o 0ulu!uyor? Bili!di,i .i0i >!.els, %8 Temmu$ %'&5'de )e6ri!.'e ya$d , 0ir mektu/ta( i!sa!lar ! 0ili!le i!a!arak ya/t klar !a ideoloji ad ! veriyorduQ ama 0u Csa6te 0ir 0ili!tiC, !k o!u i!a!ma7 & Bkz., <ay"on*, Bou*on, 1'i*eolo,ie, Fayar*, $%C&, s 22 ya ite! .ler 0ili!meye! .lerdi GFreud 0u!a 0ili!d # ad ! vermi#tiHQ a!1ak 0u a!da CSa6te Bili!liC ideolojiler i#lemleri!i srdre0ile1eklerdi. Dis!eyla!dZ i#te >!.els'i! Csa6te 0ili!C ad ! verdi,i a! .erekle#tiriyor ve Amerika! 6akim s ! f ! ! Gterim eski koka0ilir, ama .eerlili,i!i! 6YlY varoldu,u!u sa! yorumH ideolojisi!i .+stermektedir. "rta 6alli, 0eya$ rkl Amerikal ! ! mitolojisi!de duydu,u .ve!i /eki#tirir Ga6lak 0ir ya!Z ma1era ve ma1eralar so!u1u fa!te$iler ve de evrim1i 0ir tari6 a!lay # ile 6akl .+sterile! ilerleme, tek!olojik 0a#ar ve u$aya a la! .ele1e,i! d!yas !a .iri# 6a$ rla! yorH. Bu ideoloji Amerika'! ! tari6i!i! fa!tastik tari6i!i! 0ir simlasyo!u!da! .emekte ve .emi#te! .ele1e,e .ide! 0ir yolda meka! eklemle!mektedir? CAmerikal ideoloji!e .ve!XC tavr verilmektedir. Paris'te ise Fra!s $ ideolojisi ile Amerika! ryas eklemle!mekte ve 0eya$ rk ! tari6i a!lat lmaktad rQ 0ir

istis!a ile C42's small LorldC kk 0oyutlarda tm rklar ! ve milletleri! o1uklar #ark s+yleyerek 0ar # to/yas !a 0i$leri a, rmaktad r. )eka! ! Do,u yakas !a .eti,imi$de ise merke$de! yay la! 0a#ka imleri .+ryoru$? Bat '! ! .emi#e d+!k mitolojisi!i! kar# s !a Do,u'!u! .ele1ekteki rol ortaya ko!ulmu# oluyor G0urada 1o,rafi olarak Pasifik "kya!usu'!a do,ru kaya! 0ir .1 .ele1e,i! d!yas ii!de a!a0iliri$? Sa/o!yaH. A!1ak .ele1e,i! CmitolojisiC!i! to/yas yi!e 0ir CAmerika! ryas C. Burada .emi# ii!deki ki#ileri! tersi, s+$ ko!usu? @emi#te .erek olmaya! !ormal 0oyutlardaki ki#iler Gkorsa!lar +r!e,i!de oldu,u .i0iH yeri!e 0oyutlar kk, a!1ak modelleri! .erekte! al !d , u$ay aletleri, f$eler var? @ele1e,i! d!yas 6ayal $eri!e kurulmu# G.emi#te! .ele1e,e .itmek ii! fa!te$i d!yas !da! .eiliyorH, a!1ak modeller .erek. Fi!e )a.i`ue 0oyutlu film 0i$e .e!leri! ila6 )i16ael Sa1kso!'u CFa/itai! >.".C olarak su!uyor? Fad lar ! esir etti,i ro0otlar da!s 6ali!e evire! Sa1kso! ro0otlar i!sa!la#t rd , !da termi!at+r 99 ile ay! /araleldeQ i!sa!lara 6i$met ii! var ro0otlar, o!lar 6akimiyet alt !a almak ii! de,il. GBurada Fou1ault ve Derrida'! ! C!sa! ! So!uC ad alt !da :iet$s16e'!i! i!sa! ! +lm temas ! ele ala! Tisio!arium'da ro0otlar ! 6i$met verdikleri d!ya a!lat l yor. ki!1i Ca!a salo!daC 5(= dere1elik 0ir a da & ayr ekra! 0i$e .erek 0oyutlara yak ! 0yklkte Sules Ter!es ve TTel9s'i! ma1eralar 0irer Avru/al olarak .+steriliyor. O.A.'de @ra!d Fa!yo! .+sterilirke!, Paris'te >iffel Bulesi ve %&=='deki Wluslararas >vre!sel Ser.i su!uluyor. Bu arada Fra!s $ devrimi!de! de 0a6sedilmedi,i!i s+ylemede! .eemiyorum. Postmoder!i$mi! Ay7 d !la!ma1 ve te/ede! i!me1i Fra!s $ devrimi!e ola!

alerjisi d#!lrse, 3==. y l s ras !da Fra!sa'daki tart #malar .+$+!7!e .etirildi,i!de, Ter+r d+!emi!i!, +$ellikle vur.ula!d , tari6i tart #malar ! ! 0urada /o/ler to/ya d!yas !a ya!s d , ! .+rmek mmk!dr sa! yorum. Tm Dis!eyla!d veya >uro Dis!ey'de seyir1i ve yer .+steri1iler d # !da 6i0ir #ey tamame! .erek de,il G/ostmoder! /aradi.ma! ! .erek oyu!lar .+$ +!!e .eldi,i!de, tek 0ir evre!sel .ere,i! d#!lmesi!i! mmk! olmad , 0ir d+!emde 0u meka! iyi 0ir +r!ek te#kil ediyorH. Tm ya#a!a! Cya/ayl kC ve tm CDo,aC Ga,alar, evler, korsa! maketleri vs.H 0irer simlakr G.+r!tH. CDo,aC va6#i ile ilkel 0ir 1a!avar .i0i .+sterilmi#C.; Ama CBu 1a!avar, +teki d!ya to/yas ! ! oyu! 0edaval , !da edi!di,i 0ir .+r!tde! 0a#ka 0ir #ey de,il. Dis!eyla!d veya >uro Dis!ey simlasyo!u!u! simlasyo!u, !k $ate! model 0ir simlasyo! oldu,u!da! 0u .erek 0ir modeli! simlasyo!u de,il, dolay s yla 0u sa6te!i!, .+r!t!! veri oldu,u yerdir. Dis!eyla!d moder!i$mi! modelleri .+!dermeleri!de! sade1e .+!dermeleri +d! alm #t r. @erisi, .erek ile .+r!t!! ve 6ayali! 0ir0iri!e kar # m d r. GDo,a! ! ya/ayla#mas ile ya/ayl , ! do,alla#mas aras !daki de!klem Dis!eyla!d' ! 0elitselidirH.' -ktisa*i :alkn"a 3akI *er,isi, 9yl;l#9ki" $%%2, s.$.F#$.C Bu !ede!de! dolay A F S/o!v lle, S/ !o$a1 filo$of olarak i!sa!lar ! 0urada +lmde! korkarak ya#amdaki e,le!1eyi aramalar ! ya$ /, >uro D s!ey' ! kul7 tursu$lu,u! kulturu oldu,u!u ya$m #t r 2a! 1a! s k !t s kulturu GBk$ O'>ve!eme!t du Seud , Fe `u l !s/ re Y u! /6 loso/6 a u!e jour!ee Y >uro Dis!ey C G%&'da! %& A,ustos %&&3, s 5(75H

P"ST)"D>V:': SAPT9V9F9 2A:9? S)*OABV G@JV*:T*H Postmoder!i$m $eri!e ya$ la!lar aras !da ad !da! e! ok 0a6sedile! kavramlarda! 0iri ola! simlakr G.+r!tH kavram ! ele al /, /ostmoder! d#!1e!i! 0u kavram sayesi!de !as l Cdevrim1iC 0ir rol stle!di,i!i soru!salla#t ra1a7, m. )oder! ola! ! .+!dermeler $eri!e kurulmas ve 0u .+!dermeleri! 0elli ve var oldu,u +!e srle! modelleri iermesi moder!i$mi! Gmoder!ite ile ola! ayr m ! 0urada s+$ ko!usu etmiyorum ve Da0ermas' ! modemite!i! 6e!$ 0itmemi# 0ir /roje oldu,u!u s+ylemesi!i 0u ko!u!u! d # !da 0 rak yorumH, kimliki ve milliyeti karakteri!i .+stermektedir. Bu!a kar# ! simlakr kavram sayesi!de modelleri!de! kurtula! /ostmoder! d#!1e G0u!a 6i/ermoder! veya stmoder! de diye0iliri$H, 0elki de, kimliksi$le#me sre1i!i sa,laya1ak 0ir olu#umu 0a#lat7 maktad r. [imdiki $ama!da, .+!dermeler yeri!e, +$erkli,i ve 0ireyselle#me sreleri!i 6 $la!d ra! 0u d#!1e model ve o!a .+re kurula! 0ir ko/ya $i6!iyeti!i! d # !a do,ru karke!, De7leu$e'! a!lad , a!lamda Plato!'u da tersy$ etmektedirQ dolay s yla da 0ir tr yersi$yurdsu$la#ma sre1i!e .irmektedir. Bili!di,i .i0i Plato! model ve ko/ya! ! ili#kisi $eri!de durmu# ve ko/ya! ! iyi 0ir ko/ya olmas ii! modeli! t+$!e sad k olmas .erekti,i fikri!i +!e srm#tr. Jyleyse, adil ola! #ey sade1e adalet fikridir, 1esur ola! ise 1esaret. Sofist kita0 !da Plato!, asl !da model ve ko/yay 0ir0iri!de! ay rmakta! ok ko/ya ve .+r!ty ay rmaktad r. Bu!a .+re so!su$a dek ola! olu# .+r!t!! maddesidir ve 0u idea'! ! eylemi!de! kurtulmaktad r. Bu #ekilde de 6em model 6em de o!u! ko/yas !a kar# km # olur. Burulu# mitoslar ilk .+!dermeyi olu#turmaktad r? Tali/ olmaya!, tali/ ola! ve tali/ olu!a! ilk !eo7Plato!1u

teslisi ortaya kar r. Bu l ii!de tali/ olmaya! ki#i kuru1udur. Bu a!lamda 0ir 0a0ad r, ka6rama!d r, +r!ek al !a1ak 0ir modeldir. Tali/ ola! ki#i daima iki!1i .elmektedir, o!u! ya/a1a, eylem tali/ olmaya! ! ya/m # oldu,u eylemi! ko/yas olmal d r ki, d$e! srs!. Bu a!lamda tali/ ola! !es!e ko!umu!dad r ve ilk +$!eyi taklit etmek, ko/ya etmek durumu!dad r. Tali/ olu!a! ise yi!e !es!edir, ama o, ilk tali/ olmaya! ! !es!esidir. Tali/ ola!a tali/ olu!a! vere! tali/ olmaya!d r. smi st!de, o verir. )auss'u!% kulla!d , a!lamda vere! ki#i kar# l , !da 0ir #ey almak ii! verir, ama 0u eko!omik 0ir al #veri#i! d # !da sem0olik 0ir tra!sferi iermektedir. Bu l ili#kiyi 0ira$ da6a somut 6ale .etirmek ii! a!tro/olojik 0ir m0adele sistemi!de! 0a6setmekte yarar var? Tali/ olmaya! ki#iye Ba0a dedik. Tali/ olu!a! ki#i ise o!u! k $ d r. "!u! yarat ve !es!esidir. Tali/ ola! ise !i#a!l d r. Di,er ka0ilede! .eli/, 0a0a! ! k $ !a tali/ ola!d r. Bu 0a,lamda !i#a!l kura1a, ailede 0a0ay +r!ek almal ve o!u! kurulu# mitosu!u i$leyi/, o!u ko/ya etmelidir. Burada ko/ya! ! yararl ya! vur.ula!m #t r. )oder!i$mi! ilk modeli +r!ek almakta! ok .+!derme mitoslar ! ko/ya etmesi .i0i, si7mlakr 0u .+!derme mitoslar ! ! d # !a kmay 6edefleye! 0ir kavram ! eylemidir. Ba0a ilk ya/a!d r ve ilk sa6i/ ola!d r ve ilk olarak tali/ ola!a tali/ olu!a! su!a!d r. ki!1i sa6i/ ola! ki#i !i#a!l ola1akt r. Bad ! ! sayesi!de iki ki#i aras !daki ili#ki, iki 1emaat ili#kisi!i de /eki!le#tiri/, ilk mitosa .+!dermede 0ulu!u/, modeli! ko/yas ! kura1akt r Bu da6a so!ra D ristiya!l kta Ta!7 r '! ! im.esi!e .+re kurula! i!sa! im.esi!i ortaya karm #t r. 2i!e Plato!'a d+!ersek, Politika adl kita0 !da .erek 0ir /olitika veya iyi kurulu 0ir siyaset 0u!u! taklitleri, simlakrlar ve k+le .+r!tleri vard r. Sofist adl

kita0 !da Plato!, simlakr kavram yla sofistleri! eylemi!i .+stermek istemekte ve dersleri kurulu# mitoslar !a .+re vermek yeri!e, 0il.i vermek ama1 yla sofistik ya/ lmaktad r 6o1alar taraf !da!. Bela.at ustalar diya7 lektik y+!temi kulla! / +,re!1ileri!, /aralar ! almak ii! dersler vermektedirler. Sofist, adil ola!da! ok .+r!t!! varl , ! ta! mlamaktad r. Bo/ya ede!ler 0urada iki!1i olarak sa6i/ ola!lar, ya!i tali/ ola!lard rQ !k o!lar kurulu# mitosu!a sa7 $ (arcel (auss, SocioJo,ie et antropolo,ie, qua*n,eJ P K F , $%2., s $/2#$F$. dik kalarak, 0e!$erlik yarata!lard r. 2ala!1 olarak tali/ ola!lar ise simlakrlard r G.+r!tlerdirH. Bu!lar ! 0e!$erlikleri 0e!$eme$lik ilkesi!e .+redir. Burada Plato! ikili 0ir ayr ma .irer? Bo/yalar ve iko!alarQ .+r!tler ve fa!ta$malar. Bo/yalar ve iko!alara .eli!1e, 0u!lar 0e!$erlik $eri!e kurulmu#lard r. Bu 0e!$erlik 0e!$eme $eri!e kurulmu#turQ ama d # 0e!$erlikte! ok i, t+$sel 0ir 0e!$erli,i ierir, ya!i !es!e 0ir idea'ya 0e!$er. dea i t+$ olu#turmaktad r ve 0u #ekilde model ile ko/yas aras !daki ili#kileri 0elirmektedir. Jyleyse t+$sel 0e!$erlik 0ir fikir 0e!$erli,idir? Adil ola! adalet fikri!e 0e!$eyerek 6areket ede!dir, ama yi!e 0ilir ki, tek adil ola! adalettir, di,erleri 0irer ko/yad r. Bo/ya 0ir !es!eye a!1ak o !es!e!i! ideas !a 0e!$edi,i $ama! ko/ya olarak var olur? Bt! 0e!$erliklerse st! ola! 0ir model idea $eri!e kurulmu#tur ki, 0u, ilk mitostur. Taroldu,u ka0ul edile!, .erekte olmasa da olur, 0ir ilk kurulu# mitosudur. Bu 0ak mda! i!sa!l k tari6i a!am!e$lerle doludur. Simlakrlar G.+r!tlerH ise sa/ma! ! 0a#lad , yerde ortaya karlar, 0urada art k 0ir #iddet s+$ ko!usudur? Ba0aya kar# .eli!ir ve 0u!u! ii! idea 0e!$erli,i!e

.erek yoktur. Derri7da'! ! vermi# oldu,u +r!e,i ele al rsak, ya$ ile lo.os aras !daki ili#kiyi +!e sre0iliri$? Oo.os ya$ ! ! 0a0as , ya$ ise 0ir .+r!tdr, simlakrd r? -!k lo.os'u #iddet ve kur!a$l kla ele .eirir ve 0a0ay 6esa/ d # 0 rakarak, ke!di e.eme!li,i!i kurar. Jyleyse simlakr, ko/ya! ! ko/yas d r veya Baudrillard'1 0ir ifadeyle s+yleye1ek olursak ko/yada! da6a ko/yad r, ya!i 6i/erko/yad r. Burada 0e!$erlik ve kimlik Gay! l kH fikri!i! yeri!e fark fikri!i! ortaya kmaya 0a#lad , ! .+rmekteyi$. Ba0aya kar# i#le!e! su, o!u! ko/yas olmakta! +tr de,il, 0ir 6i/er7ko/ya olmakta! .emektedir. 2a!i tali/ ola! tali/ olmaya!a kar# farkl 0ir ko!uma .irmi#tir, !k Deleu$e'e .+re Csade1e 0e!$erler ayr d r ve sade1e farkl ola!lar 0e!$erlerC.3 A!1ak 0u iki +!erme ay! #eyi iermektedir. Bo/ya ve iko!a 0e!$erlikte! yola kar ve +$de#lik GkimlikH soru!u!u ke!di!e ko!u eder, oysa simlakr ve fa!ta$malar farkta! yola ka! 0ir 0e!$erli,i or7 2 !illes Heleuze, HiIIerence et r4petetion, P.K.F., $%&C. taya koyarlar. Biri!1i +!ermede +$de#lik, iki!1i +!ermede ise farkl l k +! /la!dad r, ilktir. Bo/yalarda +!emli ola! 0e!$erliktir, oysa simlakrlarda im.edir. 2i!e !eo7Plato!1ulu,a d+!e1ek olursak, 0u ti/ D ristiya! kate#i$mi!de Gdi! dersleriH Ta!r '! ! i!sa! ke!disi!e 0e!$eterek, ke!di im.esi!e .+re yaratmas s+$ ko!usu edilmektedir. @!a6 ortaya k !1a kurulu ola! idea! ! d # !a k lmaya 0a#la! r. @!a6 ile 0irlikte i!sa! Ta!r 'ya ola! 0e!$erli,i!i kay0etmi# ve sade1e im.esi!i saklam #t r. !sa! 0u!da! 0+yle 0ir .+r!t 6ali!e .elmi#tir. Bu 0e!$erlik art k d # 0e!$erlikte! i0arettir Gim.e 0e!$emesiH. " 6alde .+r!t, fark ve ayr m $eri7 !e kurulmu# ve modeli 0ir ke!ara 0 rakm #t r. )oder!i$mi! !eo7Plato!1ulukta! edi!di,i e! 0yk ideallerde! 0iri, ko/ya! ! .erek ko/ya $eri!e

ya/ lmas de,il, a!1ak ilk ola! modeli! t+$sel 0irli,i $eri!e ya/ lmas !da! ileri .elmektedir. " 6alde 0ir )alevit16 t+$sel 0ir 0e!$erli,i iermektedir, de!ile0ilir. 2a6ut )odria!' ! teo$ofi ile ola! ili#kisi 0urada! .emektedir.5 CD#!1ede ke!di!e yete! 0ir 0il.eC. Bu a da! .+r!t, sim7lakr de,er kay0etmi# 0ir ko/ya de,ildirQ oriji!al ola! ko/yay , modeli, r+/rodksiyo!u da yads r. Art k !e model, !e oriji!al !e de ko/ya kal r. Simlakr, :iet$s16e'!i! de 0elirtmi# oldu,u .i0i Ce,ri!i! Gdo,ru olmaya!H yksek .1drC. >0ed\ d+!# G0e!.i d+!#H sayesi!de iko!alarda!, modellerde! kurtulu!ur ve temsili ola! 0ir d!ya sistemi sa/t r l r. :iet$s16e'!i! ortaya kard , 0udur? Demiur.os'u! modeli $eri!e de,il, ama de!etle!mi# 0ir l. !l kQ e0edi ola! simle ede! 0elirli 0ir olu# $eri!e kurulmu#tur. Bu kaosta! 0ir kao$mos olu#turma, evetleme .1dr. Ba0a! ! im.esi!de! k ld , !da, moder!i$mi! 0a0alar da terk edilmeye 0a#la! r GAta, kuru1u, a!ayasa, ulus7devlet, /roletarya, i!sa! 6aklar v0H ve ye!i yarat 1 l k sreleri!e .irilmeye 0a#la! r. 2ersi$yurdsu$la# l r ve kimliksi$le#i7lir Gmilliyetilik temas ii! +!emli 0ir sretir 0uH. Bu, simlakr ile i ie olarak ka0ul edile! /ostmoder! d#!1e!i! +$.rle#7tiri1i ve sa/t r 1 ya! d r. Tarl k, >kim %&&3, s. %=3% ' Hora 3aliier, 1'art a0strait, Pluriel, $%C., s.%/. / Loyce 0una 8kaoz"oz8 a*n ver"ekte*ir.

S9)WOABV *P>V:> Tarl k der.isi!i! >kim %&&3 tari6li say s !da /ostmoder! d#!1e!i! sa/t r 1 ya! ola! simlakr ko!u etmi# ve o!u! sayesi!de var ola! modellere 0a,l kalma $oru!lulu,u olmada!, kimliksi$le#me sre1i!e .irile0ile1e,i!i 0elirtmi#tim. @!m$deki siyasi olaylar ! Gmilliyetilik, #ove! duy.ular, rk l k, ar rk v0H moder!li,i! k+ke .+!deri1i ya!lar yla !as l 6YlY .!m$ siyaseti!e 6Ykim oldu,u!u 0elirtmi#tim. ster i!sa! 6aklar ve 6ma!i$ma ad !a olsu!, isterse Csaf et!ik rkC ad !a ya/ ls ! so!uta modellere .+!dere! ve 0u modellere .+re 0ak la! ve kuramsalla#t r la! 0ir d#!1e!i! 6Ykimiyeti!de oldu,umu$u sa/taya0iliri$. Postmoder!i! e! sa/t r 1 ve 0u +lde de Ce! devrim1iC ya! 0e!1e 0u? Simlakra kar# .ere,i! sava# ! vermekte! ok simlakr ! Ck+t ve a#k ! .erekleriC !as l yok edi1i .1e sa6i/ oldu,u!u .+rmeliyi$. CTata!, dil, milli s ! rlarC .i0isi!de! 0irtak m moder!ist .+!dermeleri! $eri!e kurulu d#!1e 0i$i a!1ak Cvata! m severim, do,ruyumC slo.a! !a .+tre0ilmektedir. Ayd !la!ma ile Fra!s $ 6tilali ve Al7 ma! roma!ti$mi ile ortaya ka! lkler 0i$i so! iki y$y l ! 0ar0arl klar yla ta! #t rmakta! +teye .itmedi. )oder! s+ylem ke!di ii!deki /ota!siyel .$ellikleri de, 0u #ekilde tketmek durumu!da kald ? Barde#lik, e#itlik, .ere,i .+stermek v0. Bu srete! ka0ilme ola!a, ! 0i$e simlakr vere0ile1e,i ii! kimliksi$le#me ve yersi$yurdsu$la#maC ii!de o!u! +!emli 0ir yere sa6i/ oldu,u!u sa! yorum. Tarlik der.isi!i! Aral k say s !da >!ver >r1a!' ! "!ay

S+$er % e ya/t , ko!u#mada! so!ra 0u ko!uyu tekrar ele almak i6tiya1 ! duydum. @ee! ya$ da Deleu$e'! simlakr ile ola! ili#ki!de! 0a6setmeme ra,me!, "!ay S+$er'i! dikkatimi ekmedi eaBaudrillard'da! da 0a6setmek $oru!da 6issettim ke!di7!ay S+$er 6akl olarak C/ostmoder!i! 'modellerde! kurtuldu,u!u s+yleme!i!C ya!l # a!la# lmas !da! korkarak, ko!uya mda6ale ediyor. Be! de ke!di okumam ii!de ko!uyu ye!ide! ele almak durumu!da kal yorum. "!ay S+$er'i!, Baudril7lard'da! al !t ya/t , 1mleyi ele al /, 0a#ka trl yorumlamak istiyorum. Baudrillard Simula1res et Simulatio!s G@+r!tler ve Be!$e#imlerH adl kita0 ! ! %=. sayfas !da #u 1mleyi kulla! yor? COa simulatio! !'est /lus 1elle d'u! territoire, d'u! etre re7fere!tiel, d'u!e su0sta!1e. >lle est la .e!eratio! /ar les mode7les d'u! reel #a!s ori.i!e !i realite? 6y/rereel.C Bu 1mleyi J. S+$er'i! evirisi ile okudu,umu$da Cmodel s+$1,C a, rl kl 0ir okuma ya/ yoru$? CSimlasyo! 0ir ala! ! ke!disi!e .+!derme ya/ la! 0ir varl , !, 0ir t+$! simlasyo!u de,ildir. )odeller yoluyla, GS+$er 0urada !ede!se )odel s+$1,! 1mle!i! 0a# !a alm # 7 A.AH. !e 0a#la!. 1 , !e de .erekli,i ola! 0ir .ere,i! GCreelCH ya!i .erekte! da6a .erek ola! ! GC6y/erreelCH retilmesidir. "ysa 1mle!i! Fra!s $1as !a 0ak ld , !da model s+$1,7 !! de,il, ama C:e .erekli,i !e k+k ola! 0ir .ere,i! modelleriyle retilmesidirC 1mlesi!de !e .erekli,i !e de k+k ola! 0ir .ere,i! modeli!i! s+$ ko!usu oldu,u!u .+re1e,i$. 2a!i .ere,i olmaya! 0ir model, .erekte! da6a .erek ola! 0ir model, art k .erekli,i!i kay0eder. )odel art k .erek de,ildir. Bu!u! a!lam #udur? mademki .erekli,i ve ilk ortaya kt , a!daki k+k yoktur, !k 0u 0a6sedile! model k+k olmaya! ve Cmev1ut olmaya!C, Cvar olmaya!C modeldir. " 6alde

simlas7yo!u! modeli de .erek olmaya! 0ir modeldir. 2a!i modeli!i terk etmi#tir. Di/erreel olmu#tur art k, ya!i .erekte! da6a .erek olarak ortaya ko!ulmu#tur. Bu 1mle!i! ma!t , ! kita/ 0oyu!1a i$lemek mmk!. Bu!u .+stere0ilmek ii!, ya$ y u$atmak /a6as !a da olsa 0irka +r!ek da6a vermek istiyorum. Sayfa %%Zde Baudrillard #+yle devam ediyor. CGSimlasyo!H 0ir 6i/erreeldir, atmosferi olmaya! Gya!i 1a!l olarak 6i0ir ya#am 0elirtisi .+stermeye!, dolay s yla ya#am ii!de .ere,i var olmaya! 7 A.A.H 0ir 6i/ermekY!da Gya!i mekY! olmaya!, mekY!da! da6a ok mekY! ola! 0ir yerde 7 A.A.H kar #m # modelleri!de! Gya!i, 0ir model olmad , .i0i, 0irde! ok modeli! kar # m !da!, 0ile#tire!leri!de! meyda!a .elmi# 0ir #ey, demek ki, var olmaya!, mev1ut olmaya! 0ir model, modelli,i!i! k+k! kay0ede! 0ir model 7A.A.H yay la! G # !la!a! 7irradia!t7, 0u da 0ir tumturakl l k de,il, !k # !la!m # s+$1, 0ilim kur.uda kulla! la! C # !lamakC fiili!de! .elmekte, T.T. i$leyi1ileri CW$ay 2oluC di$isi!de! 0u # !la!ma s+$1,! a! msaya1aklard r 7A.A.H se!te$i! r!dr.C GSe!te$ s+$1, ad !da! da a!la# la0ile1e,i .i0i 0irde! ok #eyi! kar # m !da! ortaya ka!, Cye!iC olu#turula!, eskiye ait olmayarak, eskiyi a#a! GAuf6e0u!.H a!lam ! iermektedir 7A.A.H Baudrillard yi!e ay! sayfada? C<47mlasyo! d+!emi 6er trl .+!derme!i! yok edilmesiyle ortaya karC diye ya$ yor. Demek ki, moder! d+!emi! .+!dermeleri!i! yok oldu,u ve art k .+!dermeleri! mmk! olmad , 0ir d+!em 0a#lamaktad r. Baudrillard Amerika GAmeri`ueH adl kita0 !da da% 6er #eyi! simlasyo! oldu,u Amerika'y 0etimlerke! #u #ekilde ya$ yor? CBa! t #u ki, 1i!sellik, so!u!da, mmk! modellerde! 0iriydi ve e! kesi! ola! de,ildi. A!1ak .!m$de ye!i modeller 6a!.ileri ola0ilir G-!k tm di,erleri, 0u arada, yok oldular, 2a!i

simlasyo! d!yas !da art k CmodelC kalmad 7A.A.H A!la# la1a, .i0i simlasyo! do,ru7ya!l # $eri!e kurulu 0ir .ere,i! 0itti,i!i .+sterir. Simlasyo! do,ru ve ya!l # modelleri!i yok eder, !k art k !eyi! do,ru ve !eyi! ya!l # oldu,u!u 0ileme$ duruma .ireri$.3 Vola!d Bart6es .!m$! ayd !lar ! ! Ctali6si$li,i!iC !eyi! ya!l # !eyi! do,ru oldu,u!u 0ilememeleri!de .+rr. Simlasyo!u! daya!d , model art k model olmakta! km #t r. Baudrillard 0u!u a klarke!, simlasyo! imajlar ! saf6alar ! #u #ekilde s ralarQ 0u!lar temsiliyet fikri!e kar# karlar? Cb Temel 0ir .ere,i! ya!s mas d r b Temel 0ir .ere,i maskeler ve do,as ! de,i#tirir b :e olursa olsu! 6er6a!.i 0ir .erekle il.isi yokturC5 Baudr llard, Amer `ue, @rasset, %&'(, s 8& Amerika, Ayr !t 2ay Ayd !la!ma d+!emi!de! 0a6sede! Bart6es #+yle ya$m #t C" do!emde, ya7$ar7ayd ! kimlerle m1adele etmesi .erekti,i!i 0ilmekteydi -u!ku d#ma!lar ! 0ir 0t!lk ii!de .+re0ilmekteydiC GBk$ , Al Akay, Tekil D#!1e, Afa, %&&%H 5 Baudrillard Ga.. eH Postmoder! @+r!t )ev1ut olmaya! ! temsiliyeti a!1ak var ola0ilir @erek f T ri!i! temsil1isi ola0ilir, ama 6i olmaya! !, var ji0i dura! ! yoktur. )ev1ut olmaya! ! temsiliyeti olamaya1a, .i0i, modeli de art k yoktur. Simlakr ! !e +!1esi GmodoH !e so!ras G/ostH vard r. A!1ak modeli! modeli ola0ilir. >,er 0ir +!1e ve so!ra varsa, so!ras de,il Gko/ya .i0iH ama +!1esi vard r. CBa/italist d+!emdeki retimi! seri 6ali!de retimi model ve ko/ya! ! +!selli,i $eri!e kurulmu#tur. So! ye!i .eli#melerde ise sim7 lasyo!larla retim ya/ l r? @ere,i! temsiliyeti yeri!i simlas7yo!lar ! y+!etim kodlar !a 0 rakm #t r.C8 Asl !da modellere 0a,l olmamak, modellerde! ko/mak, modeli! do,as ! ! de,i#mesi i#lemidir. Bo/yada! modele

mesafe fa$la de,ildir. "riji!al ke!di ke!disi!i taklit ederQ Du176am/' ! y ready7made'leri Pisuar ele al !d , !da, veya [i#e ta# y 1 s !a 0ak ld , !da, 0u!u! .erek mi sa6te mi, yoksa .erek sa6te mi ve sa6te .erek mi oldu,u a!ide! s+yle!eme$ olur. CDu16am/ modeli!i! do,as ! de,i#tirmi#tir ve 1iu simlakr merte0esi!e eri#tirmi#tirC.< :eti1ede, modeli! ii!e 0ir ko!f$7yo! soka! simlakr ! 0o$u1u 0ir .1 vard r.CBu #ekilde modeli! modeli 6ali!e .elirC.( Bu demektir ki, modeli! +!!e .emi#tir, evveli!dedir, var ola! modelde! so!ra .eli/ o!u taklit etmek yeri!e modelde! +!1e .elir. B+ke!e de,i! ola! model, 0u #ekilde, 0o$ulmu# olur. -!k simlakr ko/ya! ! ko/yas de,ildirC. Bo/ya ile simlakr aras !daki do,a fark #udur. Bo/ya 0e!$etme $eri!e kurulu 0ir imajd rC.; Bu !ede!le Cko/yalar ! 0e!$erli,i!i! tredi,i ay! ! ! modeli, ko/yalara lYkim ola! modele .+re simlakr ta! mlayamay $ G...H. Simlakr de,eri!de! d#m# 0ir ko/ya de,ildir, 6em oriji!ali ve ko/yay , 6em / Post"o*ernis", MC Hocu"ents, 9*ite* 0y 1isa ppi,nanesi, Iree ssociation BooksJ1on*on, $%C% Bu kitapta k;rator ve sanat ele7tir"en (chael +evv#"ann'n "akalesi 8<evisin, (o*e"iz", <epresentin, Post"o*ernz"8. +eN#"ann, Heleuze';n Bau*rillar*'*an *a iieri ,i*erek si";lakrn 0as*on*;r;culu#E;ne hi0ir "o*elin kar7 ka"ayacaEn alntlar. >Bkz. 8Plato an* the si"ulac#ru"8 Bcto0er, +oA2F, 33inter, $%C'. 2 (athieu :essler, 81e si"ulacre au Geu *e Pau"e8 in 9sprit, Ou0at$%%2, s.'%. & (. :essier, a.,.e., s./2. F !illes Heleuze, 8Platon et le si"ulacre8 in 1o,ique *u sens, (inut?ay $%&% s.2%F. ve 6em de ye!ide! retimi yads ya! /o$itif 0ir .1 iri!de ta# r.C )odeli! kalmamas demek Gmademki, simlakr modeli de ds vorH 0ir #eyi! modeli! yeri!i alm # olmas ! .erektire0ilir, i Gi#aretH 0ir #eyi! yeri!i ald , !da var

olmaya!, mev1ut olma7!es!e!i! yeri!de mev1ut etmek, demektir. Derrida Cdiffe7a!1eC kavram ! a klarke! im de!ile!i! Cvarola! yoklu,u G!a7mev1udiyetiH s ras !da temsil ede!C olarak su!ar. GSea!1e du 3; Sa!vier %&('H. >,er elimi$de 0ir #ey yoksa .eriye d+!/ o #eyi! yeri!e var ola! ama o #eyi! yoklu,u!da var ola0ile! 0ir im vard r. m ve #ey aras !daki ili#ki, +yleyse, mev1ut olma ve mev1ut olmama ili#kisidir. Televi$yo! diliyle ko!u#ursak 0a!tta!, !akle! olmaya! 0ir im s+$ ko!usudur. Jyleyse, im iki!1il ve .ei1idir. "riji!al 0ir mev1udiyete .+re kay0ola! oriji!alli,i! yeri!i ala! im o #eyi! yeri!i alm #t r.' Derrida'! !& GaH 6arfi ile ya$ la! Cdiffera!1eC kavram ! art k im ile a!lamak da $orla# r, !k im mev1ut olmaya! ! temsili!de mev1ut ola0ilir, 0u mev1udiyeti! 0ak # a s !da kuralla# r. Dal0uki !akle! olmaya! 0ir #ey s+$ ko!usu oldu,u!da, art k mev1udiyette! 0a6setmek imka!s $la# r, imi! yeri!i imaj al r. A!1ak imajda! 0a6setti,imi$de de 6eme! Saussure'e d+!mek $oru!da kal /, imi! imleye! ve imle!e!leri!e 0aka1a, $Q !k imi! imleye! ve imle!e! diye iki y$ var? mleye! kavramd r, ideal a!lamd r ve imleye! Saussure'! ad !a Cmaddi, fi$iki imajC dedi,i #eydir. 2a!i, dilde sade1e farkl la#malar ve farkl l klar vard r. Der kavram ! Gimleye!i!H farklar oyu!u taraf !da! 0a#ka kavramlara .+!dermede 0ulu!ma 6akk vard r. Jyleyse, 6er moD v SJP ko!usu ola!' a!la# la1a, .i0i, modelli,i!i terk ede! 0ir model7im'i! mod l ye!! almas d r7 Simlakr modele de,il, ama 0ir model7im'e Golmaya! de old ^mcdelC yeri!' ala!aH .+!dermede 0ulu!a0ilir. Pi1o yer'i! 0ir +me,i!7kadar C_ Td5' '!Sa! mo1'e'' !e kadar da a$ ta! rsa, ya!i o!a ola! mesafesi !e mis i_c rsa c kadar o!u! ke!disi!i de,il, ama o!u! sim.esi!i Gimi!iH ta! 7e oiur. G)i16ael Sa1kso! +r!e,i, Bk$. C2e!i Bltr tek

Ti/ mi "la1akRC i! _]_ B #, %&&3, !o?5,s.8%. B fm_ti DerTda' la differa!1e i! )ar.es de la /6iloso/6ie. )i!uit 2ay., %&;3. t', ko!u' da 3; "1ak %&(''de So1iete fra!aise de la /6iloso/6ie'de ya/7 kavram ye!i kavramsalla#t rma a kl , , imka! ta! r. Bu dil sistemi, 0ir dilde, daima farkl la#malar $eri!e kurulmu#tur. Simlakr ise imler, modeller, imleye! ve imle!e! $eri!e kurulmam #t r, !k simlakr modeli 0o$a!, modeli yok etmeye vara!, do,as ! de,i#tire! olarak modele 0a,l de,ildir. Simlakr $ate! mev1ut olmaya! 0ir .+r!tdr, o 1isimsi$dir. Sim7lakr ! sa6te a!lam ! ! d # !da .+r!t a!lam model $eri!e kurulma$. Simlakr Derrida'! ! ad !a differa!1e dedi,i kavram .i0idir? Dem mesafe7mekY! 6em de $ama!lama, uy.u! $ama!a 0 rakma. Bu 6areketi! art k k+k, kay!a, yoktur.d Burada! temsiliyet soru!u!a .ee0iliri$ GBaudrillard temsiliyeti! kar# s !a simlakr koymu#tuH. )ev1ut olmaya!, C!akle!C mev1ut olmaya! ! temsil etti,i #eydir. 2a!i, Saussure'e .+re ola! imleye! ve imle!e!i! temsili 0ir dil0ilimi sitemi!e aittir. T /k imi! !es!e!i! temsili olmas .i0i. Dal0uki simlakr sistemi Ctemsiliyeti! kate.orileri!de! ok farkl .i0i durmaktad r?%= CSimlakr ayr lma ve merke$si$le#me sistemidirC.%% Simlakr ! tek 0irli,i, tm serileri! kesi#mesi 6e/si!i ii!e ala! 0ir kaostur. Serilerde! 6i0iri di,eri $eri!de 0ir ayr 1al ,a sa6i/ de,ildirQ 6i0ir modelle +$de#le#me$.u Bo/yalar modeli! taklidi ve 0e!$eridir,%5 ama simlakr ! modeli yoktur. Serilerde! 6er0iri farkl l kta! olu#mu#tur ve farklar ! farkl l , sayesi!de di,er serilerle ileti#im 6ali!dedirQ !k Cmodel fark ii!de /aram/ara olurC.%8 Bu ta! mlama Baudrillard' ! 6i/erreelleri!de! ok farkl .i0i .+$kmemektedir. Simlakr Ce0edi d+!#! merke$i!i kay0etmi# merke$leriyle .ei/

.iderek sade1e ke!di ke!di!de i#ler.%< Bt! 0u ya$d klar m ! +tesi!de "!ay S+$er'i! s+yledikle7 P :en*ine yaplan 0ir ele7tiri srasn*a Herri*a, ,ra"atiEinin )ei*e,,erci "etaIizik ;zerine "o*ellen*iEini s6yleyenlere 76yle cevap veriyorA 8+asl yap 0ozulan ;zerine "o*el alna0ilir8 >"o*el artk i"kanszla7"7trD Bkz. Herri*a, Positions, (inuit?ay. $%F2, s.F.. $. !illes Heleuze, HiIIerence et <epetition P.u.I., $%&C, s.'22. $$ Heleuze, a.,.e., s.'2&. $2 Herri*a'nn *iIIerance kavra" *a 6z*e7 ol"ayan Iark ;zerine kurulu olan ayn kavra"*r. Heleuze iin 0kz., a.,.e., s.'2&. $' Bkz., Platon'un T;rke'ye evrilen kita0 8Ti"aios8, (.9.B., $%C%, s.2%. $/ Heleuze, a.,.e., s. $&C. $2 Heleuze, a.,.e., s. $&C. riyle Gmodel soru!u 6ariH%( 0ir eli#ki oldu,u!u sa!m yorum.%; Pa!!ediyorum ikimi$ de t+$! 6Ykimiyeti!e kar# 0ir m1adele veriyoru$. "!ay S+$er 0e!im, simlakrda arad , m k # !oktas ! C+r!ekC kavram !da ar yor ve 6em Ct+$ 6em de /ostmoder7!i! simlasyo! modelleriyleC m1adele verme!i! $oru!lu oldu,u!u vur.uluyor. Burada /ostmoder! ad verile!i! ieri,i!e !e #ekilde 0akt , m $ ! +!emi var sa! yorumQ !k 0ili!di,i .i0i 0ir /ostmoder! de,il, 0irok /ostmoder! var. De/si!de de 0elirsi$lik ilkesi GBua!tum fi$i,i!i! 0elirsi$li,iH 6Ykim .i0i duruyor. Simlakr $eri!e o!1a sayfa ya$m # ola! Blossovvski simlakrda $i6i!sel 0ir fa!ta$ma .+rmekteydi. Bu $i6i!sel fa!ta$ma ye!i 0ir d!yaya a la! ka/ daki a!a temay $orlamaktad r. Bu a!a tema ise Cki#isel kimli,i kay0etmeyi .ara!tilemek, 0e!i 0o$makt r, +$mektirC.%' Blossovvski'!i! ka6rama!lar ! ! Groma! ki#ileri!i!H delili,i! s ! r !daki Cyol1ulukta! ta# y / .etirdikleri mu6te#em $aferdirC. Blossovvski Ta!r $eri!e kurulu ola! kimli,i +$/, 0o$uyor? CBe!im kimli,im daima 0i$im d # m $da 0ir

#eyleri! kimli,i!e .+!dermede 0ulu!maktad rQ 6al0uki, Ta!r ve 0i$im kimli,imi$ tamame! 0ir 0a, # ise e,er, 0i$im kimli,imi$ .ramatikal 0ir #akada!C 0a#ka 0ir #ey de,ildir.%& )oder!li,i! kimli,i 0a,lay 1 , kimli,i sa,lamla#t r 1 .1!! kar# s !da simlakr 0i$i Ckimliksi$le#me sre1i!e soka0ile1ekC ye!i 0ir .1 .+sterir .i0i duruyor. Ba!a 0u kavram ye!ide! d#!me ola!a, verdi,i ii! "!ay S+$er'e te#ekkr ederim. Tarl k, "1ak %&&5, s. %=38 2e!i tek!oloji!i! simlasyo! maki!eleri!i! 0ir modele .+re kuruldu,u d#!lse 0ile 0a$ kimyasal de!eyleri! simiasyo!u da6a se!teti$e olmam # Gvar olmaya!H 0ile#keleri de test ede0iliyor. Bkz., Lean#1ouis 33eiss0er,. Si"u#ler#intera,ir#s'hy0ri*er Q le suGet rentre sur scene, in (o*ernes et apres, ut#re"ent, $%C2, s. $'%. $F Bnay S6zer 8FelseIenin BC'si >Si"avi ?aynlar, $%%2D kita0n*a 0enzer 0ir 7ey s6yl;yorA 8-nsann yeteneklerin*en 0iri *e 0elli 0ir "o*el*en yola karak o "o*ele han,i y6n*en 0enzerlik ta7yacaE 0ilin"eyen *;zenler ,eli7tire0il"esi*ir. (o*el ya *a 6rnek 0ir anla"*a 8ko*8*ur, a"a *eEi7e0ilen 0ir ko*...8 >s.MMMD Bu, 0ir 0ak"a, 0enze"ezlik ;zerine kurulu si";lakr*r, *iye0iliriz. $C !iIles Heleuze, 1o,ique *u sens, (inuit, s.'2%. $% !. Heleuze, a.,.e., s.'/2.

S)*OABV'DA: f>:"PATXB )@>2>? "VOA:'9: SWVAT9 "rla! ile %&&; y l !da ya/ la! sta!0ul Bie!ali /rojesi!de su!du,u video al #mas $eri!e ya/t , m $ ko!u#maya 0akt , m $da ve "rla!' ! video kaseti!i i$ledi,imi$de, 0a!a il.i! .ele! !oktalarda! 0irisi, "rla!'m sa!at 0ir dire!me 0iimi olarak almas . Bu 0a!a, 6eme! @illes Deleu$e'! yarat 1 l k $eri!e d#!d, ile ay! a!lama .ele! 0ir sa!at 0iimi!i d#!dryor. Sa!at dire!erek yarat r. To/luma, i!a!lar !a, ko!umlar !a, 0ask lar !a, sa!at ! ke!di i /ro0lemleri!i! dayatmalar !a dire!e!dir sa!at . " 0ak mda!, "rla!' ! Csa!at dire!meye aittirC C!ormlar ! d # !dad rC Csa!at risk almak $oru!dad rC +!ermeleri!i 1iddiye almak .erekir diye d#!yorum. Bu dire!me !as l .erekle#e0ilirR @+steri d!yas ! !, /ara! ! ve ka/italist sistemi! !ormlar ile yarat 1 l k ve +$.rlk !as l uyum ii!de kala0ilirR Sisteme dire!me 0iimiQ ke!di ii!de, 0t!l,, kimli,i ve uyumu sa,lamakla ay! #ey midirR J!1elikle, dire!me 0iimi!i! %&(='larda Wluslararas sitas7yo!istler'i! ya/t , .i0i, var ola! verileri!, dayatmalar ! sa/t r lmas !da! .ee1e,i!i d#!yorum. "rla!, 0urada, 0ir ilk ad m atm # .i0i duruyor. %7 Para ve .$elli,i y1elte! to/lumsal ideolojik ko!umuyla estetik 1erra6iyi 0ir tiyatro sa6!esi!e d+!#trerek, .erek 0ir o/erasyo!u sa6tele#tiriyor. Sa6telik effekti ile simlakr kavram ! i#i! ii!e sokuyor. Te simlakr'da! to/lumsal 0ir /roje su!uyor. Simlakr Plato!'u! Sofist kita0 !da sofistlere atfetti,i, 0e,e!ilmeye! 0ir kavram. )odel ve ko/yalara verdi,i +!emle 6em sa!at 6em de siyaset ii! 0u.! 6YlY ii!de! kamad , m $ Plato!'1u soru!larla

u,ra#maktay $. " 0ak mda! :iet$s176e'!i! ve yak ! $ama!da da Deleu$e'! /ers/ektifi ola! CPla7to!1ulu,u ters y$ etmekC!i! C"rla!' ! to/lumsal /rojesi ii!de oldu,u!u $a!!ediyorum. "rla! 0u sre1i 0i$e .+steriyor ve Freud'u! ilkel !arsisi$mi!i tersy$ ediyor. Totaliter im.eyi C/arala!m # im.eyeC do,ru ta# yor. Bir e#it evrimi tersy$ ediyor. :eka6at devresi!e ekiyor ve $ate! Oa1a! ii! 0e! 6e/ +$!e!i! yar s d r. J$!e se! ve di,er 0e!likte! olu#maktad r. "rla! or.a!s $ surat olarak ele ald , retke! olmaya! kay.a! meka! !a sa!at tari6i!i! /rtkl meka! +,eleri!i yerle#tiriyor. Bu #ekilde de retke!le#tiriyor GBir e#it ka! ve te! 0irle#mesi!de! Arle`ui!'i! ma!tosu!u olu#turuyor. Pat16vvork meyda!a .etiriyorH. "rla! 2a6udi7D ristiya! $i6!iyeti!e kar# 2u!a! mede!iyeti!i +!e kar rke! ise ke!disi!e kutsal a$i$e "rla! olmakta! kararak a#k !l , 0ir iki!lik'e eviriyor. :eti1ede s+$ko!usu ola! 0ir m!a1aat. 2arat la! ! or.a!s $ 0ede! oldu,u!u d#!erek ke!disi!e ya/ay kimliklerle ye!i suretler GsimlakrH veriyor. Bu!u da Cverile!e kar# m1adeleC diye adla!d r yor. Be! Tautier'ye .+!dermede 0ulu!uyor? Csa!at /is 0ir i# 0iri!i! su!u ya/mas la$ md C diyerek sa!at kut7 sall , !da! kar yor ya!i, 0e! ke!di!i ke!di 0ede!i!i! ya0a!1 s !da araya1ak 0ir Ie!o/at6ie eylemi!i .erekle#tiriyor, ya!iQ ya0a!1 0ir 0ede!e duyula! il.i ortaya k yor. Bu da, $ate! "r7la!'m im.esi!i! Simlakr'da! 0irIe!o/at6ie ya/ yor. Te!sel sa!at ! GO'Art F6ar!elH 0u Ie!o/at6ie $eri!e kurulu oldu,u!u $a!!ediyorum. A1 duyma ve ar !ma $eri!e kurulu ola! BodyArt'a kar# !, "rla! Te!sel Sa!at kavram yla, tek!olojik aralarla, Ie!o/atik oto/ortresi!i su!uyor. Ama 0u oto/ort7re 0itmi# 0ir ta0lo olmakta!

ok, ameliyat sre1i!i! ser.ile!mesi a!lam !a .eliyor. C)odifie olmu# Veady madeC or.a!s $ sa!at 0ir o/era GeserH ve 0ir o/aratio! G1erra6i mda6aleH i!7terve!tio! olarak Gikisi ay! k+ke!de! .elmekteH a1 ya kar# m!a1aat GPour e! fi!ir ave1 le ju.eme!t de Dieu GArtaudHH i#7levselle#tiriyor. Ali Akay "rla!, i#i!i$i te!sel sa!at diye adla!d r yorsu!u$ ve 0u!u Body Art'a kar# kulla! yorsu!u$. Bi$e 0u te!sel sa!at ! !e oldu,u 6akk !da 0il.i verir misi!i$R "rla! #imi Body Art'a tamame! kar# t olarak ele alm yo7 rum. Be!dimi, da6a ok, Body7ArtZda! ay r yorum. [u a!da ya/t , m Body7Art'a !a$ara! 0yk farkl l klar ta# yor. Bu da6a ok fi$iki ve /si#ik s ! rlara ve a1 ya kar# ya/ lm # 0ir#ey !k $ate! .!m$de mu6te#em ola!Z 0u a1 lar di!dire1ek saki!le#tiri1ileri! olmas . >ski d+!emlerde i!sa!lar ok a1 ekiyorlard . Te, 0ir di# a,r s ! .idermek ii! as/ri! 0ile yoktu. A1 ekmekte! kurtulmaya al # yorum. @!m$de a,r kesi1iler, a!este$iler a1 y ra6atl kla di!dire0iliyorlar. Bu!lar, mesela, se7$erya!da kulla! la0iliyor. -ok a, r 6astaysak ve +lmek $erey7sek 0ir tak m a1 di!diri1i ilalar kulla!a0iliyoru$. Be!im al #mamda 0ede!sel a1 y ve a1 yla ar !may ortaya koymak ok sama 0ir #ey. " 0ak mda! da Body7Art sa!at larda! ke!dimi 0aya, u$akta 6issediyorum. Be!, da6a ok, a1 ! ! te1r0esi $eri!e al # yorum. Body Art'a kar# de,ilim ama 0e!im yolum 0a#ka. A.A. Si$ al #ma! $ Body Art' a#mak $ere mi kulla! yor7 su!u$R ". i!de 0ulu!du,umu$ to/lumda 0e!im ya/t , m Body7Art' ! ma!t ki 0ir ka # .i0i al. la!a0ilir. -!k Body7Art'da 0ede! re!.i! meka! yd , re!.i! t/yd, sa7do7ma$o7skato eylemlerle to/lumsal 0ask y a#ma! ! yeriydi. "!lar, 0u #ekilde, 1i!sel ser0estle#meyi

.erekle#tirmeye al #m #lard . Pa!!ediyorum, #imdi, 0e!im .i0i al #a! /ekok sa!at Body7Art'ta! 0a#ka yerlere do,ru y+!eldiler ve, ye!i tek!olojileri kulla! yorlar 0ede!i ve i!sa! varl , ! ! a!lam ! sor7 .uluyorlar. Bu!lar da6a ok .e!etik ma!i/lasyo!lar $eri!e, 0iyoloji!i! ilerlemesi, ye!i 0ulu!a! ilalar, 6ava kirle!mesi, ADS ve 6astal klar $eri!e sava# yorlar. Bu, Body7Art'a .+re 0am0a#ka 0ir al #ma. Be!imki de ok farkl ta0ii. " y$de! 0e!im al #mam Body7Art'a i!dir.emek ya!l # ola1ak. A.A. Di,er ya!da! di!e kar# tutumu!u$ olduka ele#tirel. Si$i, ya/m # oldu,u!u$ 0ir videoda eli!i$de 6alarla .+ryor_ Bu !e a!lama .eliyorR ". @+rd,!$ im.elerde 0ir 0eya$ 0ir siya6 6a var. Bu ay! a!da ma!i/le etti,im iyi ve k+t kavramlar . Be!, 6i di! e,itimi .+rmedim. "!u! ii! ke!dime 0ir 0a#kald r de,il 0u Bt! al #mam Barok sa!atta! .eliyor. Barok sa!at ! ya/t +j .i0i, iyi ve k+ty ay! a!da .+stermek 0a!a +!emli .i0i .+r!yor. @+rd,!$ videoda iki ta!e 6a vard . Da6a so!raki7 lerde 0u!lar o,ald , $a!!ediyorumki 0u 6alar da6a +!1eki al #malar ! ard !da kala! #eyler. >vet, Be! 3= y l 0oyu!1a di!i ko!o.rafya ve Barok $eri!e al #t m. Bu!lar da ke!di sevdi,im 0ede!im ve kimli,imle .erekle#tirdim. [u a!da ya/t , m ise im.emi sor.ulamak, #imdi 0u!u! di!e .+re 0ir kuyruklu y ld $ oldu,u!u s+yliye0ilirim, +yle ki #u a!da )i16el Serres' G)isel SerHi! ya$m # oldu,u 0ir meti!de! yola karak sa!dukalar , ay! $ama!da ka! m , te!imi ve ya, m ser.iliyorum ve sat yorum. Bu da di!le alakal 0ir #ey ama ta0i ok iro!ik 0ir yakla# m. Bomik !k sa!dukalar di!le alakal 0ir #ey. Ama ta0ii di!e .+re estetik olarak ok mesafeli. Bu da6a ok a$i$ "r7la!' ! v1udu!u

di!de! u$akla#t rmak demek. -!k 3= y l 0oyu!1a 0u soru! $eri!e al #m #t m. Bu 0ir feti#le#tirmekte! ok 0ir mesafe koyma eylemi!i ortaya kar yor. A.A. Si$i ve /a!elde video!u$u di!ledi,imde sa!dukalarda! 0a6setti!i$. Bu!lar ! $eri!deki met!i ve ii!dekileri Cyokolma7ya kadar o,alta1a, ! $ C s+yledi!i$. Bu yokolma !oktas !edirR ". Bu !okta sa!dukalara koya1ak et kalmay !1aya kadar sre1ek. i!de ya#ad , m $ d+!emde kay0olmakta ola! 0irok dili! durumu 0a!a temel 0ir mesele olarak .+r!yor. )esela, )o!treal'de! .eliyorum. "rada 0irok k $ lderili dili var ve kay0olmakta. 3 0i! yerli orada 0ir dili ko!u#uyor, 5 0i! yerli 0urada 0a#ka 0ir dili ko!u#uyor. Bu!lar ! 6e/si kay0olmak $ere7S+$ ko!usu ola! #ey dilleri ve 0ede!leri de korumak. Bu te!ler sa!dukalar ! ii!de 0ir yerde! 0ir yere ta# !mak fikriyle ora!t olarak ele al ! yor. A.A. 2a/t , ! $ eser ay! $ama!da /olitik 0ir #ey de,il m7 Pama! m $ olsayd si$e 0urada ok k sa 0iimde sa!at ri6i!i a!lat rd m. Bi!ler1e y i +!1eQ sa!at sosyal kesi#me!i! l\a! yd . Di!le, kutsalla vs. il.ili, ok 6 $l .idersekQ da6a so!ra, 5 !at .ere,i! temsiliyeti 6ali!e .eldi. 2e!i tek!olojilerde 6YlY 0uraday $. Bu!lar 0e!i ok il.ile!dirmiyor. Da6a so!ra, sa!at ke!di!de! 0a6setmeye 0a#lad . CSa!at ii! sa!atC oldu. Bu da, e!teresa! 0ir #eydi. Ard !da! kavramsal sa!at a! ! ya#ad k. So!ra, 0irde!0ire /a$ar ! 0yk /atlamas ! .+rdk. " a!da, 0t! fiyatlar ykseldi. A.A. Bu '='li y llar de,il miR ". >vet '='li y llar. Be! '=Zli y llarda! !efret ediyorum. Bt! sa!at lar 0+yle de,ildi ama 0iro,u /iyasaya uydu. "!da! so!ra da, 0yk 0ir +k# ortaya kt ki, 0u sade1e fi!a!s /ro0lemi de,ildi. TeQ sa!at emi!

olu!maya! 0ir ol.u 6ali!e .irdi. A.A. Bu da ';'de. ". >vet 0+yle, >!telektel olarak da kredisi!i yitirdi. Bi$ de, #imdi sa!ata ye!ide! 0ir i#lev vermek $oru!day $. Be! 0u!u ya/maya al # yorum. To/lumumu$ ke!di d # !a kmaya 0a#larke! sa!at ! to/luma 0ir#eyler vere1e,i!i d#!yorum. 2a!i, sade1e sa!at evresi!i il.ile!dire! soru!larla kalmay /, to/lumsal olarak 0ilime ve reklamlara soru sormak .erekir. Birok sa!at kay!aklar ! 0u ala!larda! elde ediyor. Be! de 1erra6i ala! ! kollad m. Sa!at ke!di d # !daki ala!lar ka$ maya 0a#lad , !da 0u sefer ok da6a .e!i# 0ir kesime sesle!e0ilir. Bu a, m $ ! soru!lar ! ortaya koyu/, $i6i!leri! .eli#mesi!i sa,l ya7lllr7 )esala, 0e! ok ser.i a yorum. Ama 6er seferi!de /ro.ramla!m # 0ir ko!fera!s da vermeyi +!emsiyorum. -!k sa!at olarak eserde! ayr i$leyi1i ile 0irle#mek, 0ir fikir tart #ma7d' ortam amak +!emli. Bu a!lamda ya/t , m ! /olitik oldu,u 0ulu !d0'9rC -*!k* sa!atl! dlgmda 0irck 0agka ola!' j-i!de Berui Wmu$ ko!u!h! ileriye do,ru .itmesi!i sa,laya0ilir. da iO '!'er ! da6a ileriye .itmesi ii! al # yorum ve so!u!7soru 9 !e a_'ak' !e de /sikolojik 1eva0 ! veremiye1e,imi$ crdaya doymaya al # yorum. i!de 0ulu!du,umu$ a, 0t! 0u!larla kar# kar# ya kalmaya 6a$ r de,ili$. Postmoder! @+r!t A.A. Si$i! y$!$ tm sa!atsal /olitik, sosyal, estetik soru!lar ! kamu +!!de tart # ld , 0ir sosyal ala! olarak .+rmemi$ mmk! m si$1eR ". >vet, evet 0u mmk!. A.A. -ok te#ekkr ederi$.

P"ST)"D>V: B":W)DAB FO"P"FOAV Burada /ostmoder! d#!1e!i! ortaya k # sre1i!de! 0a6setmek istiyorum. Postmoder!i$mle 0irlikte olduka kara!l k 0ir a,da ya#a!d , s+yle!e0ilir. 2a!i ayd !l k d#!1e!i! iflas etti,i yerde 0ir kar# devrim d+!emi olarak /ostmo7der!i$m s+$ko!usu. Te +$ellikle 0a$ lar ii! "rtaa, ile 0yk 0e!$e#me ta# ya!, fakat "rtaa,'da!, ayr 0elki de Barok d+!emle 0e!$erlikler ta# ya! 0ir d+!emdir /ostmoder! d+!em. J$ellikle 0ilim ad alt !da, 0ilimsellik ad alt !da ileri srle!, %&. yy.'i! ortaya kartt , 0irtak m d#!1e sistemleri 7ki 0u!lar so!uta sosyal 0ilimler da6il olmak $ere 0ir 0ilimsellik 6avas ii!e .irmi#ti ve 6er trl sosyal 0ilimde! 0ir sosyallik olu#turma kay. s ortaya km #t 7 me#ruluklar ! yitirmeye 0a#lad lar. Bu, 0ilimselli,i! de ay! $ama!da Ciflas C demesek 0ile, 0ir 0ak ma sor.ula!mas 0u /ostmoder! d+!em. Bilimsellik a s !da! da 0ir kar# devrim, ya!i 0ilimi! 0ilimsellik ad alt !da ya/ lamad , 0ir d+!em. Bu 0ak mda! 0ir +r!ek vermek istiyorumQ 0irka se!e evvel, %&'''de Be!ve!iste adl 0ir fi$iki su7 yu! 0elle,i oldu,u!u s+yledi. Suyu! 0elle,i kuram 0t! 0ilimselli,i! sor.ula!mas ve 0u ye!i ortaya at la! la0oratuvar de!eyimli d#!1e!i! 0ilimselli,i 0ast rmas yla so!ula!d . Be!ve!iste'!i! ortaya att , #ey, k sa1a, saf suyu! 0ir 0elle,i oldu,u fikriydi. 2a/ la! ara#t rma Fra!sa'da, Amerika'da ve srail'de ayr la0oratuvarda 0ir de!eme sre1i .eirdi ve ay! so!ular verdi,i ya$ ld ? Saf suyu! ii!e 6er6a!.i 0ir madde at l7 d , !da veya d#t,!de f $ama! so!ra moleklleri

+$lmeye 0a#l yor ve +$le! molekller de yi!e f $ama! so!ra 7art k o $ama! !e kadar ise7 tekrar 0irle#i/, ay! maddeyi ye!ide! ortaya kart yor. Terile! +r!ekte, 0ir madde olarak diyelim Ve!ault marka 0ir ara0a d#yor saf suyu! ii!e ve f $ama! so!ra ay! moleklleri! 0irle#ti,i Ve!ault marka ara0a ye!ide! 1a!la! yor, .!1elle#iyor. Postmoder! @+r!t Bu kara!l k d+!emde! 0a6sederke! Barok ad ! kulla!d m. Barok d+!emi! e! +!emli filo$oflar !da! 0iri de Oei0!i$'di. 2ukar da verdi,im +r!ekte 0a6setti,im moleklleri! /arala! / ye!ide! ay! moleklleri! olu#tu,u 1isim, madde Oei0!i$'i! mo!adlar !a ok 0e!$iyor. )o!adlar 1am , ka/ s olmaya! kara!l k ma!ast rlarda ya#aya! 0ireyler, /a/a$lar. Be!di # , ! ke!di ii!de! ala!, d #ar da! # k almaya! ve o ka/al mekY!da ke!di al #malar ! , okumas ! ya/a! 0irey diyelim mo!ad ii!. Barok mimaride iki kat varQ 0iri!1i katta 0o# 0ir oda, ierisi kara!l k, iki!1i katta yi!e ay! #ekilde da6a kara!l k 0ir mekY! ve 0u iki mekY! aras !da kk delikler 6ali!de .ei#ler var. )o!adlar, Des1artes' ! +$!eleri!i! tersi!e ru6 ve 0ede!i tamame! 0irlikte ta# yorlar. Des1artes'da +$!e!i! ru6u 0ede!de! ayr d r. Oei0!i$'de ise 0u!lar 0irlikteler. Der mo!ad 0ede!i!i ve ru6u!u 0irlikte ta# yor ve 6er mo!ad ! 0ir 0ede!i ve ru6u var. )o!adlar, Ta!r '! ! 6u$uru!da ya# yorlar ve 0u!lar ! 0ir k sm Ta!r 'da! !efret ediyor. Ta!r 'ya kar# la!et okuyorlar. Oei0!i$'e .+re 0u la!etli i!sa!lar !, la!etli mo!adlar !, al. lamalar !da eksiklikler var. Der mo!ad ! kk al. lamalar var. Be!di!e .+re al. l yor #eyleri ve 0t! d!yay a!1ak o kk al. lama a s !da! al. laya0iliyor. Bu al. lama a s 0a$e! .e!i#liyor 0a$e! de daral yor. Ta!r taraf !da! 1e$ala!d r la! la!etlileri!, 0u kk al. lamalar

.e!i#lemiyorQ Ta!r o!larda daraltt , 6a1imde! di,er tarafa a la! al. lar aktar yor. Ta!r 'ya 0oyu! e,i/ Ta!r 'yla iyi .ei!e! di,er mo!adlar o 0yye! al. lamalar !da! tm d!yay al. l yorlar. Ta!r mo!ad ! 6ayat ! ! 0itti,i!i s+yledi,i!de, ru6u ve 0ede!i ay! a!da o 0iri!1i kattaki yerde! yukar do,ru s$lerek iki!1i kata k yor ve orada vam/ir filmleri!deki .i0i klle#mi# 0ir #ekilde ru6 ve 0ede! moleklleri /arala! yor. Te orada 0eklemeye 0a#l yor ki, Ta!r ye!ide! emretsi! ve ye!ide! do,mak mmk! olsu! diye. T /k Be!ve7!iste'! ! ortaya att , moleklleri! /arala! / tekrar 0irle#mesi kuram .i0i. Bu mo!adlar ay! $ama!da ke!di ileri!e ka/a! k olarak ya# yorlar. 2a!i t /k .!m$! o tek 0a# !a ya#aya!, volkme!i kula, !da yrye! i!sa!lar .i0i 0t! d#!1eleri!i, varl klar ! ke!di kara!l k ileri!de ta# yorlar. Bt! 0u!lar /ostmoder!i$m dedi,imi$ 0u d+!emi! ayd !l k4kara!l k ili#kisi!i olu#turuyor. Pate! e,er so! %<7 3= y l ii!de 6e/imi$i! i$ledi,i olaylara 0akarsak kar# devrim1i eylemi! 7ki 0u 0ira$ da '= so!ras !eo7 li0erali$mle ortaya ka! 0ir durum7 !e #ekilde to/lumsal d#!1eye 6akim oldu,u!u i$lemek mmk! ola1akt r. A!1ak 0u arada ke!dimi$e C0u kara!l k d!ya ii!de !e ya/a0iliri$RC sorusu!u sordu,umu$da, 0u durumu! 0i$i, fera6l k vere! yerlere .+tre1ek kimi imka!lar oldu,u!u .+rmek mmk!. Bi$i 0u 0a#ka yerlere .+tre0ile1ek #ey !e ola0ilir diye sordu,umu$da ise /ostmoder!i$mi yak !da! il.ile!dire! si7mlasyo! ya da .+r!t veya simlakr diye0ile1e,imi$, Pla7to!'da! 0eri varola! 0ir d#!1eyle kar# la# yoru$. Plato!'u! model ve ko/ya $eri!e kurulu ola! d#!1esi Sofistleri! ele#tirisi!de simlakr'da! .eiyordu ve 0u .+r!t temas Pla7to!'da 0ir !e.atif veri olarak s+$ ko!usuydu. )odeli! ko/yas dedi,imi$ #ey de, o var ola! modeli!, ilk kuru1usu!u!,

ata! ! t+$sel 0e!$erli,i!e uy.u! 0ir #ekilde ortaya k yor. 2a!iQ d # .+r!t 0e!$erli,i de,il, t+$sel 0e!$erlik $eri!e kurulu 0ir model ve ko/yas fikriQ ay! $ama!da da6a so!ra D ristiya!l k taraf !da! ele al !d , #ekliyle i!sa! kavram ! ! 0u!u! $eri!e kurulmas fikri!i, ya!i adil 0ir Ta!r '! ! im.esi!e .+re i!sa! ! 0iimle!dirilmesi fikri!i .etiriyor. Ba#ka trl s+ylersek, adillik $eri!e 0ir model varsa sade1e adalet adil ola0iliyor. Adaletle adil aras !da model ve ko/ya ili#kisi!i! t+$sel 0e!$erli,i s+$ ko!usu. Dal0uki iki!1i +,eyi olu#tura! s4m4a41r'lar, ya!i Plato!'u! .+r!tler ve fa!ta$malar ad alt !da Sofistlere atfetti,i d#!1e, var ola! modelde! 0a#ka 0ir yere do,ru, 0ir 0e!$eme$lik ilkesi!e do,ru .idiyorQ ya6ut d # 0e!$erlik, .+r!t 0e!$erli,i ilkesi $eri!e kurulu. Dolay s yla modeli! ay! s olma fikri 0urada yok. Sade1e 0ir d # .+r!t 0e!$erli,i var. Bu .+r!t 0e!$erli,i ay! $ama!da .+r!t!! modelde! ko/mas ! ieriyor. Te art k 0ir model $eri!e kurulu 0ir .+r!t mmk! olmuyor. )odelde! 0a, ms $ 0ir .+r!t s+$ ko!usu. @+r!t t /k dildeki metaforlar !, Bat metafi$i,i ii!de de,i#ik d+!emlerde de,i#ik a!lamlar ta# mas .i0i. 2a!i sim7 lakr'jar da 0ir .+r!t!! .+r!ts 6ali!e .eti,i!de, 0ir0iri!i! ard !a di$ile! .+r!tleri! a!lamlar ! ! de,i#ti,i durumda art k modeli! ilk 6ali!i! .+r!ts 0ile ortada! kay0oldu,u!da model $eri!e kurulu ola! d#!1ede! km # oluyoru$. Bu 0ir 0ak ma 7ki :iet$s16eZde! 0eri ortaya at la! 0ir #ey7 Pla7to!'u! tersy$ edilmesi fikridirQ ya!i .+r!tleri! +! /la!a 7 kart l / model $eri!e kurulu ko/yalar ! iki!1i /la!a itilmesi. Bu da 0t! Bat d#!1e tari6i!i! 0u.!e kadar .erekle .+r!t aras !daki ili#kide kurdu,u sreklili,i! 0ir so!u olmu# oluyor. @+r!t!! +! /la!a kmas , .ere,i! .+r!tde ara!mas dedi,imi$

#eyi 0era0eri!de .etiriyor. [imdi 0u d#!1eyi #+yle 0ir soru!a uy.ularsakQ Ta!$i7 mat'ta! 0eri 0at l la#ma dedi,imi$ #ey 6e/ d #sal 0ir 0e!$erlikti. Bafalarda, $i6!iyetlerde 0ir de,i#me$li,i!, eski .ele!eksel ya/ lar ! ta# !d , #ekli!de ele#tiriliyordu 0at l la#ma. Bat l la#ma ii! Bat '! ! taklidi, Bat 'ya +yk!me de!iyordu. Bu.! slam1 de!ile! ve tr0a! .iye! kad !lar ! ya#am 0iimleri!i, $i6i!leri!i! s+yleme d+kld, a! d#!d,m$de ortaya ka! #ey .+r!t farkl l , , fakat $i6i!sel 0e!$erli,i! olmas , t+$sel 0e!$erli,i! olmas . So!uta tm 0at l la#ma ele#tirisi diye0ile1e,imi$ o !eredeyse y$ y ll k .ele!e,i! 0a#ka trl oku!mas 0u.! 0elki mmk!, "sma!l ve Trk tari6i ii!de. Tekrar Oei0!i$'i! mo!adlar !a d+!ersek, mo!adlar ye!ide! ortaya kt klar !da, tekrar o kara!l k odalar !a .irdikleri!de, Oei0!i$ o!lara 0u kara!l k ii!deki kar# devrim1i d+!emde 0ir +$.rlk #a!s ta! yordu. Ta!r '! ! d!yalar ! e! mkemmeli!i yaratm # oldu,u!u ve ii!de ya#a!a! d!ya! ! da 0u d!yalar aras !da e! mkemmeli oldu,u!u s+ylyordu. Ayd !l k d#!1e!i! ortaya kmas yla, Toltaire'i! Fa!did'de alay etti,i tam da Oei0!i$'i! 0u fikridir. Fa!did'de 0iliyorsu!u$Q ka6rama! ! 0a# !a 0ir sr felaket .eliyor, 0irileri vuruluyor, .emileri 0at yor v0. ve Fa!di7de'i! ya! !daki Pa!.loss #+yle diyor? CD!yalar ! e! mkemmeli!de ya# yoru$.C Burada asl !da Toltaire'i! Oei0!i$'i! laf yla alay edi#i var. A!1ak 0u arada Oei0!i$'i! ortaya att , 0ir #ey da6a varQ o da Ta!r '! ! sade1e 0u d!yay yaratm # oldu,u. 2a! +0r d!yaar 0u Ta!r '! ! yaratmam # oldu,u. "rtak 0ir #ekilde ya#aya! 1!yalar ! varolmas ! ! mmk! oldu,u. #te D ristiya!l kta mTdeki Adem ve Davva temas , Ta!r '! ! Adem'i yaratm # Hlmas 4

Davva'! ! Adem'i! ka0ur.as !da! ortaya kmas ve 9k .!a6 0e!$eri #eyler a!1ak 0u d!yada mmk!dr diye Oei0!i$. Ba#ka 0ir d!yada 0a#ka trl ola1akt ve 0u d!y, mmk! 0ir d!yad r diyor. 2a!i Oei0!i$'i! ortaya koydu,u ey, ii!de 0ulu!du,umu$ durumu! 0ir se!7 idi!de varoldu, fakat 0a#ka serileri! de mmk! oldu,u fikridir. Bir 0a#ka 1r!ek vermek istersekQ +$ellikle resimde Ba7rok'u! .etirdi,i 0r ye!ili,i, Barok'u! ortaya att , kara!l kta! .ele! # k rejimi!id#!e0iliri$. Da6a +!1e, V+!esa!s'ta +r!e,i!, resim 0eya$ ?emi! $eri!e, ya!i 6i 0oya!mam # $emi! $eri!e 0oya srerek ya/ l yordu. lk olarak Barok d+!emde +!1e varola! $em! $eri!e tamame! 0oya at l / o 0oyal $emi! $eri!e re!kle vurulmaya 0a#la! yor. B+yle1e art k # k re7Sim , a kta!, ayd rl kta! kara!l ,a do,ru de,il, kara!l kta! ayd !l ,a do,ru .el!eye 0a#l yor. Bara!l k d+!em olarak ortaya ka! /ostmoder!i?mdeki C/o$itif +,elerde! 0ir ta!esi de 0u. Buraya !as l .ei!di diye sorarsak, %&. yy4 ! so!u!da! 3=. yy' ! so!u!a do,7u .elirke! 0ir d#!1e #emas kartmak mmk!. PostmodRmi$me !as l .eli!diR 2a!i .ere,i!, adaleti!, ilerleme!i!, devrimi!, ayd !l , ! olmad , , 0u!lar ! me#ruluklar ! kay0etti,i 0ir d+!eme .eli# !e #ekilde .erekle#tiR Deme!1e1ik /ostmodkRr! d+!eme .irmedik ku#kusu$. Birtak m Baot k, 0ir0iri!de $ t olarak .eli#e! d#!1e sistemleri, so!u!7aja 0u /ostmoder! ao!uma .etirdi 0i$i. Sa! yorum ki e! a$ !7 da! d#!1e d$ey!de +!emli 0ir #ekilde yer ede! ve e/iste7m'B 0ir farkl l k olu#tura! 0ir d+!em /ostmoder!i$m. Bolay ko7 ii!de! kamaya1a, m $ 0ir d+!em. -!k 6er ala!da, d7!1e ala! !da, to/lumsal ala!da, sa!at ala! !da, 0t! 0u ala!larda ya/ la0ile1ekleri! ya/ lm # oldu,u!u ve #imdi art k e ya/ la1a, ! ! 0elli olmad , ! d#!e! 0ir d+!em

/ostmo7!lr!m Bir olay' 0ir vak'a 0ekle!iyor. Te o vak'a da ke!di ke!di7e &elmeye1ek ta0ii. Dolay s yla tm moder!i$mi! ierdi,i 0ir tak m d#!1eleri, de!eyleri, CeskiCyi yads mayla il.ili ola! ye!i yarat mlar , yarat 1 l klar ta# maya! 0ir d+!em 0u. )oder! d+!em +$ellikle varola! yok edi/ ye!isi!i ya/mak $eri!e oturmu#tur. Ava!.ardlar $eri!e kurulmu#tur. 2a/ lmaya! ya/makt r s+$ko!usu ola!. Dal0uki 0u.! 0ekle!ile! vak'ada 0t! ya/ la!lar 6e/ 0irlikte varlar. Tarola! ya/ lm #lar $eri!e 0ir #eyler ya/ lmaya al # l yor. 2a da filo$oflar ye!i 0ir #ey ararlarke! tm Bat '! ! d#!1esi!i .!m$e ta# yorlar 7ki Batrda! 0a6sediyorum #u a!da7 metafi$i,i!i yar / o metafi$i,i! ii!deki a!lamlar ! deko!strksiyo!u!u ya/ yorlar. Derri7da'! ! ya/t , 0u. S+$le ya$ aras !daki ya$ ! !, s+$! eki olmas ! ara#t r yor ve 0u ya$ ve s+$ aras !daki ili#kide 0t! d+!emlerde ortaya km # a!lamlar ! 0ir 0ak ma 7Fou1ault'!u! terimi!i kulla! rsak7 arkeolojisi!i kart yor. Bu durumda ye!i olarak ortaya at la! 0ir #ey olmad , .i0i varola! #eyleri! ye!ide! .!1elle#mesi de s+$ko!usu. Der#ey, !e .emi#te !e .ele1ekte, ama #imdiki $ama!da olu#uyor. Bu ay! $ama!da Ber.so!'u!, 7", )arksist'leri!, materyalistleri! 6i sevmedi,i Ber.so!'u!7 ye!ide! .!1elle#ti,i d+!eme teka0l ediyor. 2a!i .emi# $ama! ! #imdiki $ama! yla, .ele1ek $ama! ! #imdiki $ama! ! ! varolu!a! #u a!daki durumda i ie ya#ad , 0ir d+!em oldu,u!u .etire! 0ir $ama! fikri. Dolay s yla 0u $ama! fikri tm moder!li,i!, 6atta moder!lik +!1esi!i!, 6atta tm Bat teolojisi!i! $eri!e oturdu,u, s f rda! 0a#lay / ileriye do,ru ilerleye! $ama! fikri!i! de yok edildi,i 0ir d+!emi temsil ediyor. Bat teolojisi!i d#!rsekQ sa'! ! do,usuyla 0a#laya! G0u.!k .i0i 0ir 38 Aral kH ve %&&3'ye do,ru .ide! 0ir

$ama! sre1i ierisi!de ilerleye! 0ir $ama! fikri!i! 7ki 0u A$i$ Au.usti!us d+!emi!de ortaya at la! di!i 0ir d#!1edir7tm d!ya1a so!uta ka0ul edildi,i!i, tm d!yada 6akim oldu,u!u .+ryoru$. >vre!selle#tirile! 0ir tekillik ortaya km # oluyor. 2a!i Bat '! ! ke!di tekilli,i!i! evre!selle#tirmesi oluyor. Ta ki 0u $ama! fikri ye!ide! oku!maya 0a#la!s !. Bu %&<='lere teka0l ede! 0ir d+!em ve 0u d+!em ya/ sal, sosyal a!tro/oloji!i! ortaya kmas , ya0a!lara ola! il.i!i! artmas , +teki dedi,imi$ di,er to/lumlara duyula! merak .+steriyor. Bu merak da6a +!1e de vard fakat misyo!er1eydiQ ya0a!lara uy.arl k .+trme d#!1esi!i ta# yordu. )oder!i$m ii! 0a#la!. ta! s+$ ede0iliri$Q V+!esa!s, di!de reform ve ye!i k talar ! ke#fi. 2e!i k talar ! ke#fi!de 0iliyorsu!u$, Bat .itti,i yerlere oralarda da6a +!1e rastla!mam # 6astal klarla 0irlikte, rastla! lmam # fikirler de ta# d . S+mr.e1ilik 6areketleri de misyo!erlik 6areketleriyle 0e!$erlikler ta# d . @eri kalm #lara G0+yle 0ir terim at ld ortaya? .eri kalm # 4 ilerlemi# de!ildiH uy.arl k .+trmek $ere, devrim .+trmek $ere i#.aller 0a#lad . :a7/olyo!'u! ya/t , sava#lar, Fra!s $ 6tilali'!i! di,er Avru/a devletleri!e ta# !mas !da! 0a#ka 0ir #ey iermiyordu, t /k Sovyet ta!klar ! !, Do,u Bloku dedi,imi$ lkelere sosyali$mi ta# mas .i0i. )oder!i$mi! 3=. yy4da 0u kadar yo,u! 0iimde sor.ula!mas ! ! !ede!leri!de! 0iri de 99. D!ya Sava# olmu#tur. :a$i d+!emi Alma!ya's !daki to/lama kam/lar !da i!sa!l k ad !a 2a6udileri! yok edilmesi eylemi. 2a!i +tekileri! yokedilmesi. Bu!u! Ci!sa!l kC ad !a ya/ lm # olmas moder!i$mi! a!a temalar !da! 0iri ola! 6ma!i$mi! de sor.ula!mas ! iermi#tirQ !k i!sa!l k ad !a 0ar0arl k ya/ ld , !da o i!sa!l , ! !e tr 0ir Ci!sa!l kC oldu,u sor.ula!m # oluyor. Dma!i$mi! me#rulu,u yok olmaya 0a#l yor. Ay! @ula.'taki durum

.i0i ya da Pol Pot rejimi!i! ortaya kartt , soyk r m 6areketi .i0i... So!uta ortaya ka! 0u.!k durum ayd !la!ma $eri!e kurulu d#!1e!i! tari6te ya#ad , de!eyleri! k+t so!ular yla yak !da! ili!tili. Postmoder!i$mi! ortaya k # ! 6a$ rlaya! iki ak m var. Bu!larda! 0iri e/istemoloji ak m yd Q di,eri ise .+r!.0ilim. Bu iki sre1i! kesi#ti,i yerlerde 0a$ filo$oflar s rama ya/t lar tari6teQ :iet$s16e'!i!, filo$ofu! o a! orada olu/ 0u!u d#!7mesiyle s rama ya/mas dedi,i #ey. Bu 3=. yy.'i! ii!de orf R ka0ildi. Bu d#!1e ak mlar aras !da 6em .+r!.0 l 6em e/istemoloji!i! /ostmoder! d#!1e!i! ortaya kr!, da 0yk etkileri var. ki trl 0ir etkile#im s+$ko!usu. @od .0ilim temas 7ki 0u %&(='lara, 6atta (''lere kadar 6akimiyeti!i srdre! 0ir d#!1e7 De.el'i Dusserl'i akla .etiriyor y .+r!.0ilim $eri!e kurulu 0ir d#!1e ii! ilk 0a#la!. "1j ' , olarak De.el'i d#!mek mmk!. De.el'i! teleolojik d#!1esi, 0ir 0a#la!. !oktas !da! y= la karak demi! 0a6setti,im trde! d$i$.isel 0ir tari6 ier si!de ilerleye! ve d+!#! tamamlay / ilk 0a#lad , yere `e le! 0ir "disse yol1ulu,u .i0i 0ir #ey. )arI' ! d#!1esi de De7.el'le 0yk /aralellikler ta# yor. Alt6usser, )arI' ! emek .1 kavram ! ortaya atmas yla, felsefe!i! !es!esi olarak sermayeyi almas yla 0ir s rama, 0ir de,i#im, 0ir mtasyo! olu#tu,u!u s+ylyor. Bu!a kar# !, so!uta )arI' ! yi!e de %&. yy. e/iste7mesi ii!de kald , ! s+ylemek 0a!a da6a akla yak ! .eliyor Bu !oktada Fou1ault'!u! d#!sel d+!emlerle il.ili olarak Belimeler ve [eyler'de ortaya att , d#!1eye 0a#vura0iliri$. Belirli d+!emler ii!de 0elirli s+ylemsel olu#umlar ortaya k yor. Bu s+ylemsel olu#umlar d+!emi! tm d#!1e 6ayat ! 0elirtiyorlar. @+r!e!ler ve s+yle!e!ler d+!emi! ii!de var. Belli 0ir /aradi.ma ii!de, .+rle!ler ve s+yle!e!ler ay! s+ylem

ii!de, ay! dil ii!de varoluyor ve a!1ak e/isteme de,i#ti,i!de 0a#ka 0ir /aradi.maya .eiliyor. Fou1ault'!u! %&. yy. e/iste7mesi ya da 6ma!i$m olarak adla!d rd , , i!sa! a, dedi,i d+!emde, ilerleye! tari6 a!lay # ii!de i!sa! ! merke$ oldu,u d+!emde i!sa! $eri!e d#!e! De.el ile )arI aras !daki a!tro/olojik 0e!$erlik, ko/u#ta! ok da6a +!emli .+r!yor. De7 .el'i! te$i!deki saklama ve a#ma Gauf6e0u!.H ad alt !daki saf6alar .i0i, o a#a! evreleri! olu#mas .i0i, )arI'ta da retim 0iimleri #emalar var ve 0u #emalar ! 0elirli 0ir .eli#imi s+$ko!u7su. Bu s rada Fra!sa'da 0ir De.el oku!u#u s+$ko!usu olmaya 0a#l yor. Fra!sa'da! 0a6sediyorum, !k /ostmoder! ya da ya/ sal1 l k so!ras d#!1e de!di,i!de akla +$ellikle Fra!s $ t 7 lo$oflar .eliyor. 2a!i Amerika'da ortaya ka! isimler Fra!7sa'daki filo$oflar ! ortaya att , d#!1ede! yola karak /oS moder! ko!umu i!1elemeye 0a#laya! ki#iler. Bu d#!rle ilkleri!de! 0iri ola! Da!iel Bell 0ile ay! ko!umda. Fra!sa'da De.el oku!u#u ya/ l yordu demi#tim. J$ellikle iki isim var 0u daQ 0u!larda! 0iri AleIa!dr Bojeve, di,eri ise Sea! Dy/oClte De.el r! s+$ ko!usu. %&("'l y llardaki )arksistleri! devrim $eri!e ya/t klar stratejiler 0u iki okuma *_W! daya! yor. De.el okuyu#u ay! $ama!da 0a#ka 0irtak m $er' at1,ea!, sosyolo.lar 6atta /sika!alistleri etkiliyor. ( _ojeve'i! +,re!1ileri aras !da, Oa1a!' ve Bataille' .+rmek mk!. Bu ya/ sal1 l k so!ras diye0ile1e,imi$ d#!1e!i! Trtaya k # ay! $ama!da De.el'de! :iet$s16e'ye do,ru .ide! 0ir d#!1e!i! olu#umu ve Bataille' ! 0urada +!emli 0ir yeri ar 2a!i 0ir d+!#m $i!1iri olarak duruyor Bataille. Bojeve'i! yorumu!da, De.el k+le ve efe!di diyalekti,i!i! a!ali$i!de so!uta k+le!i! a!1ak emek sre1i!de efe!disi!e 0a#kald ra1a, ve 0u #ekilde +$.rl,e kavu#a1a, +!e srlyor.

Dal0uki Dy7/ollite evirisi!de 0u!u! tam tersi s+$ko!usu, k+le!i! a!1ak 0a#kald r a! !da k+le olmakta! kmas fikri s+$ko!usu. 2a!i emek de,il, al #mama s+$ ko!usu oluyor ve ay! $ama!da da da6a +!1esi!i d#!rse!i$7 0u!u! 0ili! dedi,imi$ #eyi!, +$!e!i! 0ili!le!mesi, al #ma sre1i!de o 0ili!1e sa6i/ olmas ya!i i#i!i! fa0rikada al # / 0u 0ili!1i sa6i/le!mesi fikri!i! ortaya kt , 0ir d#!1eyi ieriyor ki, (' ku#a, 0u 0ili! mese7 lesi!i ya#ad . 2a!i al # la! yerler terkedildi, i#i veya i#i olmaya al #a! 0irtak m i!sa!lar ortaya kt lar ve i#i olamad lar. >! 0asit +r!e,i 0ir Fra!s $ filo$ofu Vo0ert Oi!6art i#i olmak ii! .irdi,i fa0rikada /arma, ! ka/t rd ve i#i! .idi#at ! istemede! 0o$mu# oldu. Dolay s yla i#ilik vasf !a eri#emedi. >!telektel olarak kald . Be!disi >1ole :ormale Su/erieure'de ders ver7 mekteydi. So!ra Paris Tlll'e .eti ve orada al #t . Derkesi! 0e1ere0ile1e,i i#ler ve 0e1eremeye1e,i i#ler diye 0ir #ey s+$ ko!ulsa, 0u sayd , m +r!ekte Vo0ert Oi!6art adl Alt6usser +,7rue!!1 s so!uta /arma, ! ka/t rd , 0u i#te! ayr larak tekrar ! vers teye d+!d. Bu arada .+r!.0ilimi s+$ko!usu oldu7 DSSerl Te Deide&&er4e d#!mek la$ m, ya!i (= ku#a7 yakl!da! ta! d , varolu#ulu,u! ortaya kt , 0ir d+7 siyle )uC Sartre ve )erleau7Po!ty d+!emi. )erleau7 Po!ty etki7lama$ arI okumaya 0a#laya! Sartre so!uta )arksi$m'i! a# 7leau7/ lr dg!1e oldu,u!u s+yledi,i!de, arkada# )er7y $ate! art k Sovyetler Birli,i de!eyimleri!i! ortaya kartt , durumda ke!di!i 6em )arksi$m'de! 6em de siyasette! ar !d rm #t . )erleau7Po!ty'!i! a!ti7kom!i$me kar# ortaya att , kom!i$msi$lik Ga1ommu!ismeH kavram yla Sovyetler Birli,i!deki durumu! ele#tirisi ya/ lm # fakat )arksi$m'i! ele#tirisi ya/ lmam # oluyordu. Bu i$.i ii!de 0ir +$!e kuram ! ! olu#tu,u!u .+rmek mmk! 6ale .eliyor.

J$ellikle ya/ sal1 l kla aras !daki ili#kide, +$!e ve ya/ , ya/ lar ve sistemler ve +$!eler aras !daki ili#kilerde, 0u iyi1e 0elir.i! 6ale .eliyor. [imdi e/istemolojik ak ma .elmek istiyorum. Burada sosyoloji!i! kuru1usu olarak ta! !a! Au.uste Fomte'u ilk s raya koymak mmk!, Ve!a!' ! kar# s !a. Te o!da! so!ra Fa!.uil76em, Ba16elard ve Favallier .i0i d#!rleri veya )i16el Serres ve 9sa0elle Ste!.ers .i0i 0ilim tari6ileri!i saymak mmk!. Burada +$!e ve 0ili! kuram ile .+r!.0ilim ve varolu#uluk 0ir ya!daQ 0il.i kuram , e/istemoloji ile kavramlar ve rasyo!ali7te, Au.uste Fomte ile 0a#laya! i$.i +0r ya!da durur. Ba6setti,im d#!1eler @asto! Ba16elard'da 0elir.i! 6ale .eliyor. 2a!i iki d+!em aras !daki sreksi$lik dedi,imi$ 0ir #ey, 0ir mutas7yo! olmas . Bu 0ir ya!da! Fa!.uil6em, 0ir ya!da! Dy/olli7teli!, 0ir ya!da! da Alt6usser ve Oa1a!'m kesi#ti,i yeri, ya!i e/istemoloji ile .+r!.0ilimi! kesi#ti,i yeri ele al rsak ortaya )i16el Fou1ault'yu karmak mmk! ola1ak. -!k 0ir ya!da! Dy/ollite'i! +,re!1isidir Fou1ault ve %&;='da Folle.e de Fra!1e'a ka0ul edildi,i!de, +lm# ola! Dy/ollite'i! krss!e .elmi#tirQ di,er ya!da! Delili,i! Tari6i'Ijj ya$arke! ilk defa te$i!i Fa!.uil6em'de! .eirmeye al # r ve Fa!.uil6em'le de 0yk 0ir 0a,la!t s vard r. *!1 kita0 ola! Bli!i,i! Do,u#u yo,u! 0ir Fa!.uil6em etkisiyle ya$ lm #t r. Di,er tarafta! ise Alt6usser'i! +,re!1isidir Fou1ault ve o!u!la 0irlikte >1ole :ormale Su/erieure'de ders vermi#tir. Te Derrida +,re!1isi, 0ir se7 !e ii! 0ile olsa. Derrida Amerikal lara .+re /ostmoder!ist d#!1eyi yay. !7k_t ra! ve sor.ulaya! d#!rlerde! 0iri. "!u! da Fou1a7ult'yla ili#kisi +$ellikle ("'l y llarda ve ;='li y llar ! 0a# !da ok i ie ve 0t! 0u!lar ! di,er e/istemolojide ortaya ka!, ya^ o sal1 larla ola! ili#kisi

ok 0elir.i!. 2a!i Flaude Oevi7Strauss'u! ortaya att , ya0a!lardaki ya#am 0iimleri!i!, sem0olleri!, 0u!lar ! aras !daki ili#kileri! ortaya ko!du,u d+!emde ya/ sal a!tro/oloji ortaya k yordu. Oevi7Strauss ile 0irlikte yi!e dil ve sosyal ya/ aras !daki ili#kiyi koya! @eor.es Dume$il var. Du7me$il'i! de Fou1ault ile yak ! 0ir ili#kisi var. Dume$il W//sa7la'daki yeri!i 0 rakt , !da kalk yor Paris'e .eliyor, o!u! 0o#altt , yeri ise Fou1ault dolduruyor. Delili,i! Tari6i'!' ya$arke! Dume$il'de! kala! koltukta, masada al # yor. Te Oevi7Strauss'u! yak ! arkada# Dume$il de 0iliyorsu!u$ Di!t7Avru/a mitolojileriyle il.ile!e!, Di!t7Avru/a dilleri aras !daki ili#ki ii!de to/lumsal d$eydeki sistemi ortaya ata! ki#i. Bu yi!e %&(=% ve %&;=%i y llarda Ter!a!t ve Detie!!e adl iki eski 2u!a! ara#t rma1 s ! ! ya/ sal a!ali$leri!i etkileye1ek. D$7i$.isel olmaya!, evrimsel ola! 0ir $ama! fikri!i! yay. !la#maya 0a#lamas ! sa,laya1akQ Bat mede!iyeti!i! kay!a, , k+k olarak ele al !a! 2u!a!' ! $ama! fikri!i! ya0a!larla 0elirli ko#utluklar ta# d , !a dikkat ekile1ek. Bat '! ! d$7i$.isel $ama! fikri!i! ise 2a6udi7D ristiya! $i6!iyeti!de! kay!akla!d , ve Sai!t Au.uisti!e $ama! !da Ce/istemolojik 0ir ko/u#C ile .erekle#tirildi,i ortaya ka1ak. CS f rC !oktas , evveli ve so!ras . T /k devrimi! +!1esi ve so!ras fikri!i! tm moder! d!yay etkilemi# olmas .i0i, Fra!s $ 6tilali ile ye!i, da6a +!1e ya/ lmam # de!ile!i! ortaya kar lm # olmas fikri!i! evre!selle#ti7rilmeye al # lmas .i0i, ilerleye!, s ramalar ya/a! ve ye!iyi Cyaratmaya al #a!C 0ir $i6!iyet d!ya sistemi ii!de .e!elle#meye 0a#lam #t r art k. #te 0u $i6!iyeti! y k lmas moder! so!ras , /ostmoder! 0ir $i6!iyeti! ortaya kmas ! ve Oyotard' ! /ostmoder! ad ! verdi,i #eyi! C+!1e mi so!ra m C, !e a!lama .eldi,i!i! 0ili!meme7siyle 0irlikte, 0elki de ye!i 0ir

kavram u/iyasaCya srmek mmk! ola0ilir? Bu!a da Cmoder!stC dersek, 0elki da6a a!laml 0ir kavram ortaya at lm # olur ve 0i$i Ck s rC /ostmoder! tart #7 malar ! ! d # !a ta# r. -!k /ostmoder! tart #malar ! ! ortaya kard , siyasal durum, !eredeyse ay! yerde! .ele! i!sa!lar ! ayr kam/lara ayr lmas ! $oru!lu k ld . *stelik Fou1ault, Oyotard, Deleu$e, @uattari .i0i 0ir tak m Fra!s $ filo$oflar ! ! d#!1eleri!i!, Amerika'da G+$ellikleH /ostmoder! d#!rler olarak ortaya ko!ulmas ! sa,lam #t r. "ysa !e Fou1ault !e Dele7u$e ke!dileri!i! 0ir ak m ! ii!de, /ostmoder! 0ir ak m ! ii!de olduklar ! s+yleye1eklerdir. Ak mlar ! s ! rlar yoktur. smi st!de ak #ka!l k vard r, ta#ma vard r, duyumsama vard r ve 0u!lar ke!arlar 0elli 0ir fi.r! ii!e 6a/solu!ama$lar. Pate! 0u !ede!le, /ostmoder!i$mi! s ! rlar ! tayi! etmek ola!aks 6ale .eliyor. -!k +!1e mi, so!ra m R Des1artes, Oyotard'! +!e srm# oldu,u .i0i $ama! !da /ostmoder! miydiR 2oksd Pi1asso 3=. y$y l ! e! 0a#lar !da /ostmodemdi ve so!ra moder! ve y$y lda! karke! de klasik mi olduR Blasik a, %;. y$y l m d rR Tm 0u sorular 0ir tari6sel1ilik karma#as ! olu#turuyorlar ki, Cmoder!i$m stC kavram yla 0elki 0u!u! a# lmas ! ! mmk! oldu,u!u, e! a$ !da!, ortaya atmak mmk! ola0ilsi!. Postmoder!i$mi! 0era0eri!de .etirdi,i 0ir tak m C+$7 .rs$lkleriC .eri /la!a ite0ilsi!. -!k de,i#e! d!ya #artlar , telematik, 0rotik v0. .i0i sistemlerle, art k 0yk fa0rika fikri!i! d # !a k ld , .+$lemle!iyor ve /ost7fordi$m tart #malar 0urada! kay!akla! yor. Bu!u! ad ! koymak ise o!u ta! mlamakta! +!1e olmamal d rQ Postmoder! ta! ms $l , ! ta! m olarak vard r, fi$ikteki C0elirsi$lik ilkesi!i!C 0a#at olmas .i0i... Defter, "1ak7Da$ira! %&&3 38 Aral k %&&% 'de Bilar'da ya/ la! ko!u#ma

->O[B T> FAVB )oder!i$m ve Postmoder!i$m *$eri!e S+yle#i ske!der Sava# r Do# .eldi!i$. Bildi,i!i$ .i0i 0u /a!el asl !da .ee! d+!em verile! /ostmoder!i$m semi!er di$isi!i so!ula!d ra! /a!el. Ayr ayr verdi,imi$ semi!erlerde /ostmoder!i$mi +!1elikli olarak 7ad $eri!de7 moder!i$mi! a# lmas veya terk edilmesi olarak yorumlam #t k ve 0+yle 0ir di$iye .iri# ii! de +!1elikle moder!i$mi! !e oldu,u!u! tetkik edilmesi .erekti,i d#!1esi!de! 6areketle +!1e 0e! moder7!i$me 0ir .iri# ya/m #t m ve ka0a1a moder!i$mi!, ayd !lar ! 0ir iktidar /rojesi oldu,u!u s+ylemi#tim. Fakat 0urada iktidar ! yal! $1a siyasal iktidar olarak a!la# lmay /; ok .e!i# 0ir a!lamda a!la# lmas .erekti,i!i s+ylemi#tim. Ayd ! kelimesi!i! ise olduka dar 0ir a!lamda a!la# lmas .ereklili,i!i, ya!i fikir rete!, kltr retimi!de 0ulu!a! 6erkes de,ilQ ke!di s+$!! daya!aklar ! d#!1e!i! ke!di +$.rl, d # !da 6i0ir temelde aramaya!, d#!1e!i! +$.rl,!! ke!di i di!amikleri d # !da 0ir me#ruiyet k stas ta! maya! 0ir s+$! moder!i$m diye ayr #t r la0ile1e,i!i iddia etmi# ve 0u!u! tari6i!i! 6i de,ilse ayd !la!maya kadar .eri .+trle0ile1e,i!i s+ylemi#tim. "r6a!, moder!ist veya ayd !la!ma s+$!! ortaya kmas yla 0irlikte da6a +!1eki d#!1e ve kltr retim 0iimleri!de! k+kl 0ir ko/u# ortaya kt , ! ,

dolay s yla da 0u.! 0akt , m $ yerde! de,i#ik kltr retim 0iimleri!i! kadim, moder! ve /ostmoder! diye s ! fla!d r la0ile1e,i!i s+ylemi#ti. 2a!i ikimi$i! de su!umu!da ortak ola! #+yle 0ir ka0ul vard Q /ostmoder!i$mle 0irlikte art k +$.r d#!1e!i! ke!di im.esi!de yal! $ ke!di k staslar !a uy.u! ola! 0ir d!ya kurma /rojesi terkedilmi# oluyor. Postmoder!i$mi! .eride 0 rakt , 0+yle 0ir vaat ya da iddia olmu# oluyor. Ba/itali$mi! iktisadi ili#kileri!i! ok +!emli 0ile#e!leri!de! 0iri!i! 0ilimsel tek!olojik devrim ya da mikro i#lem devrimi oldu,u!u 0iliyoru$ ve 0elki k sme! 0u!a 0a,l olarak d$e!leme rejimleri!i! terkedildi,i!i .+ryoru$. @e!el olarak 0u!lar ! ter7kedilmesiyle ortaya ka! .e ka/itali$m modeli!i Sameso!' ! /ostmoder! kltr! altya/ s olarak ta! tt , ! 0iliyoru$. Post7 moder!i$m Ali'!i! semi!eri!de da6a da felsefi 0oyutlar yla 0irlikte ele al !arak 0ir tr kurtulu# vaadi!i! terkedilmesi, !eredeyse 0ir tr kar# devrim, ayd !la!ma1 d#!1eye kar# 0ir kar# devrim olarak a!lat ld ve /ostmoder!i$mi!, mistisi$mi! .eri d+!# olarak yorumla!a0ile1e,i s+yle!di. So! olarak .erek moder!i$m ierisi!de, ama +$ellikle /ostmoder!i$mde mekY! d$e!lemesi!i! ve +$.l olarak mimari!i! ok +!emli 0ir yeri oldu,u!u .+ryoru$. )imari moder!i$m ierisi!de ke!disi!i moder!le#me /rojesi!de!, 0yk sa!ayi 6amleleri!de! fa$la ayr #t rmaya!, ke!di!i 0u!lara ta0i k la! 0ir ko!umdayke!, /ostmoder!ist kltrle 0irlikte ke!di +$erkli,i!i ila! ediyor. Bu ya! yla da mimari /ostmoder!i$m ierisi!deki farkl e,ilimleri! e! ra6at ayr #t r la0ile1e,i ve ser.ile!e0ile1e,i 0ir ala! olarak +! /la!a k yor. 6sa! Bil.i! de .eti,imi$ semi!er di$isi!de 0u ayr #t rma yolu!da 0a$ .iri#imlerde 0ulu!mu#tu. Be! #imdilik 0u +$eti 0+ylelikle kesmi# olay m. S+$ "r6a!'a 0 rak yorum.

"r6a! Boak Bu moder! kavram ! ! 0u.!k kulla! m !a 0akt , m $da 0ir a!lam 0elirsi$li,iyle kar# la# yoru$. Postmo7der!i$mde! .eriye d+!erek 0u 0elirsi$lik $eri!de 0ira$ durmak istiyorum. Bu!u! 0ir +r!e,i!i Birikim der.isi!i! 0u!da! +!1eki say s !da, ya da km # so! say s !da /ostmoder!i$m ve moder!i$m $eri!e ya$ larda .+rdm. Burada modemi$mi, moder!le#meyle, iktisadi, sosyal ve siyasal moder!le#meyle ay! a!lamda kulla!ma e,ilimi var. Asl !da 0u ikisi 0ir0iri!e $ama! $ama! kar# t da ola0ile! #eyler. [+yle ta! mlamak .erekir? )oder!le#me esas olarak iki ya da i$.isi, 0oyutu ola! 0ir 7.'f\ Bir ta!esi sa!ayile#me ve 0u!a 0a,l olarak emek retke!li,i!i! artmas , ya!i i!sa! ! do,a $eri!deki 6akimiyeti!i! 0yk 0ir s rama .eirerek ye!i 0ir evreye .elmesiQ iki!1i 0oyutu moder!le#me!i!, laikle#me de!ile! #ey, ya!i d!ya! ! 0ir 0y 0o$umu!a u,ramas , d!ya! ! 0yl ya da ta!r sal .lerde! ar !d r lmas Q !1 0oyutu ki, 0u!u! $eri!de lTlaI Ke0er da6a ok durmu#tur, rasyo!ali$asyo!, rasyo!elle#7me ad verile! #ey, 0u da 0t! i!sa! davra! #lar !a, i!sa! eylemleri!e ka/italist firma ile 0rokratik devleti! modelleri!e .+re d$e!le!e! amal rasyo!el eylemi! 6Ykim olmas . Bt! 0u!lar !, 0u sre1i! 0ir0iriyle ke!etle!e0ile1e,im .+rmek .erekir. De/si!i! de temeli!de 0e!1e sa!ayile#me ya da da6a .e!i# a!lam yla i!sa! ! do,a $eri!deki e.eme!li,i!i! /eki#mesi yatar. Bu moder!le#medir. [imdi, moder!i$m 0ir kltrel ol.u olarak, sa!atsal, d#!sel 0ir at l m olarak moder!i$m 6em 0u!u!la 0a,la!t l d r, tari6sel moder!le#meyle, sosyal tari6sel moder!le#meyle, 6em de 0u!u! ke!di ii!de! 0ir ele#tirisi!i, 0ir tr +$ele#tirisi!i ifade eder. Bu!u moder!i$mi! tari6teki 0yk dal.as !da, 0yk evresi!de .+re0iliri$. Biri!1isi %&. yy. 0a# !daki

roma!ti$m, 0e!1e moder!i$mi! ilk 0iimi roma!ti$mdir Gya da 0ir tr /rotomoder!i$m demek .erekir 0elki de 0u!aH. Voma!ti$m, moder!le#me!i! ilk ifadeleri ola! ayd !la!ma 6areketi!i! ve Fra!s $ Devrimi'!i! 0ir ele#tirisi olarak 0a#lam #t r. Ayd !la!ma! ! akl mutlakla#t rmas !a kar# 0ir ele#tiri olarak 0a#lam #t r. )oder!i$mi! iki!1i 0yk at l m !a 0akt , m $da, ki %&. yy. so!u!da i$le!im1ilik, sem0oli$m .i0i 6areketlerde ke!di!i .+sterir, 0urada da 0e!$er 0ir #ey .+rr$. Tiktorya -a, '! ! otoriter, d#!sel olarak ka/al moder!le#mesi!e kar# 0ir tr te/kidir 0u da. )oder!i$mi! !1 0yk at l m ysa, 3=. yy.'da %&3='lerde .erekle#ti ve d #avurum1uluk, eks/resyo!i$m, k0i$m srreali$m vs. .i0i 6areketlerde ke!di!i .+sterdi. Bu!lar ! ortak +$ellikleri, moder!le#me!i! 3=. yy. 0a# !7 da .elmi# oldu,u ve yol at , ta6ri/kYr sa!ayile#me!i! ele#ti7risiydi. Bu!u! so!u1u ola! d!ya sava# ! ! ele#tirisiydi. De/si sava#7kar# t ak mlard 0u!lar. Wla#mak istedi,im so!u #u? #imdi /ostmoder! olarak adla!d r la! e,ilimler, moder!le#meyle 0irlikte moder!i$mi de +/ se/eti!e atmaya .idiyorlar, ]ki#i aras !daki ayr m , farkl l , .+rmede!. "ysa moder!i$mi! moder!le#me!i! 0ir +$ele#tirisi oldu,u!u a!lad , m $ $ama! moder!le#me!i! de ke!di ii!de yek/are, 0t!sel ve 6er $ama! ay! a!lama .ele! 0ir sre olmad , ! .+re0iliri$. Ali Akay Be! de ay! /aralelde ko!u#a1a, m. Bir tart #ma var Da0ermas ile +$ellikle Fra!s $ d#!rlerQ Alma! ekol ile Fra!s $ ekol aras !da. Bu!lar ! 0a# !da 0ir yeri Da0ermas ekiyor, di,eri!i de Fou1ault ekiyordu. So!ra, Oyotard ve Derrida ekiyor oldular. Aralar !daki tart #ma #uydu? moder!i$m veya moder!le#me dedi,imi$ #ey 0itmemi# 0ir /roje midir, yoksa tamame! miad !

doldurmu# mudurR Da0ermas' ! s+yledi,i "r6a! Boak' ! s+yledi,i!e ok yak !? moder!ite!i! asl !da 0it7 memi# 0ir /roje oldu,u, moder!le#me diye1e,imi$ iki!1i k sm ! ise 0itti,i!i, ya!i sa!ayi devrimi!i! 0itti,i!i, fakat moder!ite!i! 0itmedi,i!i s+ylyor. Da0ermas 6YlY ay! #eyi iddia ediyor. "!u! ii! .erek Oyotard .erek Baudrillard moder!i$m ile moder!ite aras !da fa$la 0ir fark olmad , ! , dolay s yla o kadar +!emli 0ir d+!em oldu ki, 0u!lar, moder!i$m veya moder!ite art k so! dere1e 0a#ar l olarak so!u!a .eldiler ve 0u!da! so!raki d+!eme .irildi diye iddia ediyorlar. Fakat 0u arada Oyotard' ! ortaya att , ve Baudrillard' ! a!lad , a!lamda /ostmoder!i$me /ek fa$la 0e!$emeye! 0ir tr da6a var. Bu da /ost eki!i! +!1e mi so!ra m oldu,u tart #mas Q ya!i /ost da6a so!ra a!lam !a .eliyor. Fakat Oyotard 0u /ost +!eki!i +!1e olarak kulla! yor ve diyor ki, /ostmoder! dedi,imi$ #ey asl !da moder!li,e .e0e ola! 0ir #eydir ve moder!likle /ost7moder!lik aras !da sade1e 0ir ko/u# oldu,u kadar 0ir .ei# de s+$ ko!usudur. Dolay s yla 0u!u! 0elli 0ir d+!emselle#tirilme7si!i! ya/ lmas ! ! mmk! olmad , ! s+ylemektedir. " kadar ileri .idiyor ki Oyotard, Des1artes' ! 1o.itoZyu ortaya att , $ama! /ostmoder! oldu,u!u s+yleye1ek kadar /ostmoder!i$m terimi!i tari6 ii!de tari6si$le#tirmeye 0a#l yor. Dolay s yla ok 0asit 0ir +r!ek ortaya koyuyor ve Pi1asso'da! yola karak diyor ki? 7Pi1asso moder! d+!emi! ya!i klasik a!lamda moder! sa!at diye 0ir #ey varsa moder! sa!at ! em/resyo!istlerde! so!ra iki!1i eta0 ! olu#turuyor7 Pi1asso'!u! %&=5'de, o ilk k0ist dese!leri!i ya/maya 0a#lad , $ama! /ostmoder! oldu,u!u, 5=lara .eli!di,i!de art k moder! 0ir d+!eme .eldi,i!i ve .!m$de ise Pi1asso'!u! klasik 0ir ressam oldu,u!u s+yledi,i!de, 0u /ostmoder!i$m de!ile! #eyi!

!eyi! C+!1esiC !eyi! Cso!ras C oldu,u 0ili!me$ 0ir va$iyette .+rlyor. Ba#ka 0ir #ey /oste!dstriyel ile /ostmoder!i! ay! #ey olu/ olmad , sorusu. Bu!lar 0ir0irleri!e teka0l ediyorlar .e!el olarak, fakat +$ellikle /oste!dstriyel Gsa!ayi so!ras H d+!em yi!e 0ir ko/u# modeli .etiriyor, da6a +!1e varolmam # 0ir #eyi .etiriyor, ya!i 0t! 0romatik, telematik, e!formatik ola! #eyler 0ir y$y l +!1e olmaya! ye!i #eyler. Te moder!i$m ye!i $eri!e kurulmu#, ko/u# $eri!e kurulmu#. Fakat /ostmoder! dedi,imi$ #ey asl !da 0elki de eski!i!, .ele!eksel ola! !, 0a$ s k+#ede kalm # #eyleri! .!1elli,i!i, .!1elle#mesi!i ieriyor. Dolay s yla $ama! fikri 0urada tari6 fikri oluyor ve tari6 so!ras ya6ut tari6si$lik diye0ile1e,imi$ 0ir mekY!a d+!# 0a#l yor. Bi asl !da Deleu$e'! !eka6at devresi!de olmak deaiek 0u. J$ellikle !eka6at devresi!de ola! 0ir d#!1e mekY! $eri!e kurulu!1a ortaya 0ir terim k yor e! so! kita/lar !da, felsefeye dayal kita/ta, 0u da .eofilo$ofi diye 0ir terim, ya!i 1o,7 rafi felsefe, 1o,rafelsefe de diye0iliri$Q mekY! art k $ama! ! yeri!i alm # oluyor ve $ama! $eri!e kurulu 0ir d#!1e yeri!e, mekY! $eri!e kurulu 0ir d#!1e ortaya k yor ki 0u, 0elki, mimari ile +rt#yor. )oder!ite dedi,imi$ #ey da6a +!1e olmam # 0ir #eyi! $eri!e kuruluyor, t /k em/resyo!istleri! ya/t klar .i0iQ Dolla!da ma!$ara ta0lolar ! sayma$sak da6a +!1e do,aya a la! 0ir sa!at yoktu. Sa!ayi devrimiyle 0irlikte em/resyo!istler Paris'i! 0a!liy+leri!e .ittilerQ fa0rikalar ! retime .irdi,i Ar.e!teuil'de i!sa!lar ! /a$ar .!leri ay rlarda /ik!ik ya/malar ! , yemek yemeleri!i resmettiler. Da6a so!raki eta/ta da k0istler, .erek Bra`ue .erekse Pi1asso /ers/ektifi 0o$dularQ Bru!elles16i'de! 0eri .ele! /ers/ektifi 0o$dular. J!1e .+$! .+remeye1e,i yerleri! k+#eleri!i! de tekrar .+$!

+!!e serile0ile1e,i ta0loyu resmettiler. Da6a so!ra sa!at ! +lm diye adla!d r la!, )ar1el Du16am/' ! ortaya att , ve 6er6a!.i 0ir #eyi ya/ma! ! me#ruluk ka$a!d , 0ir moder!i$m ortaya kt . Bt! 0u!lar ko/u# $eri!e kuruluyordu. ;='lerde talya'da tra!sava!.ard ak m ortaya kt . Fra!sa'da yatay .ei#li7 lik a!lam !a .ele! 0u terim, eski +,elerle ye!i +,eleri! 0irlikte varoldu,u 0ir sa!at ifade ediyor. Te +!1 dedi,imi$ #eyi! moder!likle 0era0er .itti,i ve art k 0u!da! so!a +!1 0ir #eyleri! ya/ lamaya1a, s+$ ko!usu ediliyor. Te 0urada! da, 0u.!, filo$oflar ! ya6ut sa!at lar ! ke!di ke!dileri!e s ka sorduklar 0ir soruya .eli!iyor? Bu!da! so!ra ye!i 0ir #ey ya/ la0ile1ek miQ 0ekleme!i! ard !da! 0ir #ey .ele1ek miR sorusu? Do7 lay s yla .ele!e,i!, ye!i7arkai$mleri!, eskide! .ele! #eyleri! ye!ide! .!1elle#ti,i 0ir d+!eme .eli!di. Ad !a 0ilim de!ile! #ey 0ile 0y ve 0y $eri!e kurulu 0ir tak m tek!ikleri! ye!ide! .!1elle#mesi!i ortaya kartt ki, 0u "r6a! Boak' ! 0y0o7$umu dedi,i #eyi! tam tersi!i .+steriyor ve dolay s yla Ayd !7la!ma1 d+!emi!, ayd !l k $eri!e kurulu 0u d+!emi! kar# s !da 0elki de kara!l , ! 6Ykim oldu,u ve d+!em olarak 0elki de kimileri! ortaa, kimileri!i! ise 0arok d+!eme 0e!$etti,i d+!eme .irilmi# olu!uyor ki, 0u!a /ostmoder! de!iliyor. 6sa! Bil.i! Be!de! +!1eki ko!u#ma1 lar .e!el kavramlarda! 6areketle moder!i$mle /ostmoder!i$mi ay rdetmeye, 0u!lar ! farkl to/lumsal /ratikler aras !daki +r.y !as l kurdu,u!u ta! mlamaya al #t lar? Be! 0u!lar ! 0elirli 0ir to/lumsal /ratik ii!deki, mimarl k ve #e6ir1ilikteki .+r!#leri!e de,i!7 mek istiyorum. @erek /ostmoder!i$m terimi!i! ilk ortaya at ld , ala! olmas , .erekse de ke!di!i +!1eki d+!eme e! a k seik ele#tirileri y+!elterek ve .eli#i!i tm

d!yaya ila! ederek kurmu# olmas !ede!iyle mimarl ktaki ko/u# 0u kar# tl , ! e! kolay kavra!a0ilir aralar !da! 0iri olarak a!lat la0ilirQ !itekim Fram/to!, Se!1ks, Blot$ .i0i mimarl k tari6ileri 0u ko/u#u! 6i7 kYyesi!i di,er ala!lara .+re da6a soru!su$ 0iimde a!lata0ilmi#lerdir. Sameso! da /ostmoder!i$mi! .e!el kltrel iklimi!i a!lata0ilmek ii! +r!ekleri!i mimaride! seer s k s k. Be! 0urada tersi!i ya/maya al #a1a, m. )oder!ist ve /ostmoder!ist mimari!i! di,er to/lumsal /ratiklerdeki 0ula! kl klar .idere1ek, o!lara # k tuta1ak farklar yeri!e, 0a$ sari6 !oktalara .+l.e d#re1ek sreklilikleri!de! s+$ etmek istiyorum. Bu!lar ay! $ama!da da di,er ala!lardaki moder!i$mle, +$ellikle de ede70iyattakiyle ola! farklar !a da i#aret etmi# ola1ak. "r6a! Boak 0ir ko!u#mas !da moder!i$mi +$erkle#me, durula#ma ya da d #a do,ru a lma yeri!e ie d+!# olarak a!latm #t . 2a!i d # .leri! 0uyru,u!da! km #, o d # .leri de +$mseyerek ye!ide! ke!di ii!e katm #, yo,u!la#t rm #, +,tm#Q .ele!eksel ola!a, 0ir yerde! di,eri!e ak / .ide!e kat lma yeri!e +$!e taraf !da! ye!ide! kurula! r!leri! ortak /aydas olarak moder!i$m. Bu ereve!i! moder!ist mimari ii! de so7 !u!a kadar .eerli oldu,u s+yle!e0ilir. Sa!ayile#meyi, o!u! da +tesi!de sa!ayi to/lumu!u e! ok soru! ede!, o!da! e! a k seik ifadelerle 0a6sede!, o!u e! ok ke!di /rati,i!e maletme7ye, +,tmeye al #a! kesim 6er6alde mimarlar olmu#tur iki sava# aras d+!emde. *stelik 0u!u ko#ullar ! ke!dili,i!de! evril7mesi ile ortaya ka1ak 0ir so!u olarak .+rmedilerQ $ate! 0u!u .+remeye1ekleri 0ir .emi# de vard arkalar !da. %==7%<= y ld r 0e!$eri ko#ullar olmas !a ra,me! mimari!i!, 6atta o!u! da +tesi!de !es!eleri! 0iimsel dili ke!dili,i!de! evrilmemi#ti. Bu!u! a!1ak iselle#tirerek, aklile#tirerek, iradile#tirerek, ye!ide! kurarak ya/ la0ile1e,i!e dair

yay. ! 0ir muta0akat $emi!i $eri!e kurulmu#tu moder!ist mimarl k ve #e6ir1ilik a!lay # ve davra! # . So!rada! 0a# !a dert ola! tari6te! radikal 0ir 0iimde ko/ma iradesi de tamame! 0u!u!la il.ilidir. Bu a da! mo7der!i$mi! .e!el iklimiyle, Ca, ! ru6uC ile uyum 6ali!dedir. Buraya kadar soru! yok. A!1ak da6as var. "r6a! Boak' ! ta! m ! tamamlaya! as l +!emli !okta, moder!ist davra! # ! .+r!#le .erek aras !daki mesafeyi kavrad , , da6as ke!di!i 0u 0o#luk ii!de ifade etti,iydi. )imarl , ede0iyatta! ve 6atta 0t! yak ! akra0al klar !a ra,me! .+rsel sa!atlarda! ay ra! tam da 0u !oktadaki a!lay # ve davra! # fark olmu#tur. T /k reali$mi! ke!di eylemiyle, ke!di r!yle realiteyi ya!s tt , ! , .+sterdi,iyle .ere,i! ak #t , ! $a!!etmesi!e 0e!$er 0ir #ekilde, moder!ist mimarlar da realiteyle ke!di eylemleri aras !da dolays $ 0ir ili#ki kurdularQ ke!di iradi davra! #lar ! to/lumu! karma# k ya/ s !a k+k!de! mda6ale ede0ile1ek 0ir a!a6tar olarak .+rdler. Be!1e 0u!u! 0a#l 1a !ede!i, tam da s+$ etti7,imi$ d+!em ii!de mimar ! to/lumsal /ratik ii!deki rol!de, tari6i!de e#i!e rastla!mad k 0ir +lde radikal 0ir d+!#m ya#amas yd . )imar, TitrSvius'da! 0eri, V+!esa!s so!ras do!emde oldu,u .i0i i#i!i $i6i!selle#tirmeye al # rke!, /ratikle aras !a mesafe koymaya al # rke! da6i, eko!omik, /olitik veya di!i .1e 0a, ml yd , to/lamsal rol ile otorite!i! .1 aras !da dolay m yoktu, formas4"!uyla davra! # +$erk 0ir 0t!lk olu#turam yordu. %&. y$y l sa!ayile#mesi!i! .etirdi,i ise ye!ile!me ve +$erkle#me y+!ide 0ir ufuk ve umutta! ok, i#levsi$ kalma, marji!alle#me te6didi idi. Say lar a$ da olsa, d+!emi! +!emli, aktel ve .ele1ek vadede! ya/ lar ! m6e!disler ya/a0iliyordu. )6e!disle aras !da ki i#0+lm ay! sre ii!de

0ir0iri!i tamamlaya! rolleri stle!mekte! ok, eskiye ait ola! srdr/ ye!ilikleri m6e!disi! otoritesi!e terketmek y+!!deydi. [e6ri! tm s+$ ko!SSu oldu,u!da ufuksu$luk da6a da 0elir.i!le#iyordu. %&. y$y da 1iddi 0ir d+!#m .eire! ye 0yye! #e6irlere iktisat lar ! ve 6ijye!ikileri! s+ylemi y+! veriyorduQ #e6irleri ye!ide! d$e!e soka! /olitik erk ke!di!e da7 ! #ma! olarak iktisat lar ve 6ijye!ikileri semi#ti. ki sava# aras d+!emi! yaratt , ortam mimarlara tari6leri!de ilk defa +$erkle#me imka! ! su!duQ e.eme! ola! kesimlere do,ruda! 0a, ml olmada! faaliyette 0ulu!a0ile1ek 0ir ko!uma .eldiler, ya da e! a$ !da! 0+yle 0ir ill$yo!a ka/ lmay 6akl kara1ak 0ir ortam ! ii!de 0uldular ke!dileri!i. Tari6te ilk defa y+!ete! +$!e yeri!e y+!etile! !es!e iee, soru!lar +$e! de,il ya#aya!7 larla do,ruda! y$y$e .elmeR, ili#ki kurma imka! 0uldular? k sa1as 0a#kalar yla alter!atifleri ola! ili#kilere .ire! +$!e olarak kura0ildiler ke!di kimlikleri!i. Be!di 0a#lar !a 0irer kamusal +$d !e 6ali!e .ele! se!dikalarla, koo/eratiflerle, yerel y+!etimlerle, i#i 0a!kalar yla temas kurdular, 6atta o!lar ! ii!deki kritik karar !oktalar !da 0ulu!a0ildiler? B+yle1e ye!i to/lum7 sal7mekY!sal /rojelere y+! vere1ek, %&. y$y l ! soru!lar ! a#a1ak ye!i 0ir d!ya! ! kurulmas !a +!1 rol oy!aya0ile1ek 0ir ko!umda 0uldu mimarl k mesle,i ke!di!i. #te moder!ist mimari tam da 0u ko!umda olma! ! so!u1u!da ortaya km #t r 0e!1e. Bi!a tasarlama! ! ve ya/ma! ! s ! rl ala! !da! k /, ya/ m tek!olojisi!de! #e6ri! 0t!!e kadar tm mekY!sal olu#umu ele .eirme, dolay s yla da to/lumsal ya#ama y+! verme .iri#imidir 0u. Bu 6 $l de,i#me, alt st olu# ke!di ii!e do,ru ekilme ve ka/a!ma yeri!e d #a, 0a#kalar !a dD,ru a lma 0iimi!de ya#a! !1a da, .+r!#le .erek aras !daki mesafe!i! .+rlmesi!e

e!.el ola! moralist 0ir tutum 1am.as ! vurdu modemist mimarl k ve #e6ir1ili,e. Adolf Ooos .i0i 0u to/lumsal /rojelerde! e! a$ !asi0i!i alm #, demi! s+$ etti,im a!.ajma!lara e! a$ de,mi# 0ir moder!ist mimar 0ile, sa!ayi a, ! ! 0iimi!i yakalamay umuyordu. 2a!i 0ir yerde sa!ayi a, , kar# da da sa!ayi a, ! ! 0iimi varQ 0u ikisi ayr ayr duruyorlarQ irad\ 0ir a0a olmada! st ste .elemeye1ek ola! 0u iki realiteyi 0ulu#tura1ak 0ir +$!e .erekiyor, 0u da moder!ist mimar ola1akt r. *!l CSsleme ve SuC isimli makalesi 0u iyimserli,i so!u!a kadar ta# yordu. Bildi,im moder!ist literatr ii!de .+r!#le .ereklik aras !daki k r lma! ! +$ms$l,7 !! ii!de! ko!u#a! tek ki#i Tiya!al mimar Sosef Fra!k'd r. " d+!emde say lar 6i de a$ olmaya! .ele!ekileri! kar# s !da yer al r, moder!ist a!.ajma! ! so!u!a kadar ii!dedir, a!1ak kastedile!le ola! ! aras !daki 0o#lu,u .+rmesi!e e!.el olma$ 0u a!.ajma!. S f r !oktas !da! 0a#lama, .emi#i! sular !da! ar !ma, .emi#te! radikal 0iimde ko/ma vs. ile +$etle!e0ile1ek moder!ist /rojeyi 0+yle 0ir ortam ii!de kurdu moder!ist mimarl k ve #e6ir1ilik. Bu 6eye1a!l yo,u!la#ma iki sava# aras d+!eme tari6le!mi#tir. "laylar 6 $l .eli#ir. :a$i$m ve Stali!i$m ile 0irlikte .ele! !eo7 klasisi$m dal.as 0u 6eye1a!lar sekteye u,rata!, 6 $ ! yava#lata! d #sal mda6aleler olurlar? As l 6ayal k r kl , 3, D!ya Sava# y k m ! ! ard !da! .elir. 2erle 0ir ola! Avru/a'y 6 $la ye!ide! i!#a etme ii! .iri#ile! 0yk ya/ faaliyeti ii!de ve 6eme! ertesi!de a!la# l r ki, ya/ la0ile!, sa!ayi to/lumu!a eklemle!mekte! 0a#ka 0ir #ey de,ildir? "!a mda6ale etmek, aklile#tirmek, i#lerli,i!i revi$e etmek $a!!edildi,i kadar kolay de,ildir. Sa!ayi ka/itali$mi 6er #eyi ke!di ii!de +,te0ilmekte, ke!di i#leyi#i!i! /aras k la0ilmektedir. To/lumsal ieri,i!i ve ru6u!u kay0ede! moder!ist /rojeZ 0t!

ya/t , ! ! ya/ m faaliyeti!i! +le,i!i 0ytmekte! ve +r.tl sermaye!i! faaliyet ala! ii!e katmakta! i0aret oldu,u .ere,iyle y$y$e .elir %&(=lar ! 0a# !da. Bu 0ir e!ka$d r, Amerika! /ostmoder!i$mi 0u e!ka$ s7 /rmeyi .rltl 0ir #e!li,e, e,le!1eye, $evk alemi!e d+!#trr. >!ka$ ! k r k d+kk /aralar ! kald rmak, sorumlulu,u!u ta# mak ise Avru/al lara d#er? >serleriyle "svvald )at6ias W!.ers, @eor.io @rassi, Aldo VossiQ erke! ya$ lar yla tari6i )a!fredo Tafuri 0u!lar ! +!de .ele!leridir. Sorumlulu,u stle7!erek s ! rlar .+sterme, ay klama, ke!di!i moder!i$mi! imka!s $l klar ! da katarak kurma? 0elki de 0t! 0u!lar !ede!iyle, t+ke$lemeyi de iselle#tirmi# duru#lar yla mimari!i! as l moder!istleri o!lar ola1aklard r. .S. "r6a! moder!le#meyle modemi$m aras !da ok !et 0ir ayr m ya/t . Postmoder!i$me #+yle 0ir itira$ .etiriyor .i0i .+$kyor? )oder!le#me!i! 6akl olarak ele#tirile! ya!lar ! ! ya! s ra, moder!i$mi! kurtar la0ile1ek ieri,i!i .+rme$de! .elmemek .i0i 0ir #ey. Bu!a .e!el olarak kat lmakla 0irlikte i#i! o kadar kolay olmad , ! d#!yorum. Ayd !la!ma d#!1esiyle 0a#lamakta! ya!ay m 0u tari6e. Ayd !la!ma d#!1esi!e 0akt , m $ $ama!, d#!1e!i! u !oktas !a .itti,i yerlerde tam da 0u moder!i$m /rojesi!i!, ya!i, +$.r d#!1e!i! ke!7 di!i temelle!dire0ile1e,i iddias ! !, u !oktas !a .+trld, yerde ke!di imka!s $l , yla kar# la#maya 0a#lad , ! , ya/ ! ! +$erkli,i!i sa,layamaya1a, ! .+rd,!, tamame! ke!di i di!ami,i iersi!de .+rd,! Diderot'!u! CVameau'!u! 2e,e!i!de .+re0iliri$. )oder!i$m ke!di iflas ! da6a ilk telaffu$ edildi,i a!da! iti0are! se$e! ve 0u!u, 0ir a!lam yla 0u sulu 0ili!1i a!1ak kuramsal daya!aklarla +rte!, .i$leye! 0ir kltrel /rojedir de diye0ilirim. ".B. Bu do,rudur. >! ti/ik +r!e,i, 6er6alde Sade.

Ayd !la!ma d#!1esi!i! 0elki de e! 0errak ve e! u !oktadaki ifadesi. Ak l 6er #eyi ya/a0iliyorsa ke!di de da6il 6er#eyi y ka0ile1ek demektir. Bt! o a!latt , orjiler so!u olarak, akl ! e! u !oktas !a .+trlm# $i6i!sel #eylerdi. Ama yi!e de 0ir fark var aradaQ 0u fark .+rmek ayd !la!mada, so!u olarak moder7!i$mde kurtar la0ile1ek ola! 0ir #ey varsa o!u! !e oldu,u!u see0ilmek ii! yi!e 0u .!e, ya!i /ostmodemi$me .elmek .erekiyor. Te 0urada 0ir tr sa, /ostmoder!i$mle sol /ostmo7der!i$mi aras !da 0ir ayr m ya/mak .erekiyor. Sa, /ostmoder7!i$mi! ta! mla!mas 0ira$ da6a $or. Sol /ostmoder!i$m 0ira$ da6a kolay. Ali'!i! a!latt , ve sevdi,i d#!rlerde .+ryoru$ 0u!lar ! ifadesi!i, Fou1ault'da, Oyotard'da, Baudrillard'da. Sa, /ostmoder!i$m ise 0ira$ da6a karma# k 0ir meseleQ temsil1ileri!de! 0irisi Amerikal Fukuyama, 0ir 0a#kas Alma! d#!r @e6le!Q 0u adamlar moder! a, ! ke!di!i kltrel olarak 6er 0ak mda! ifade etti,i!i s+ylyorlar. " kadar ki, ke!di eli#kileri!i, ke!di kar# tlar ! da ifade etti ve kristali$e 0ir kltr 6ali!e .eldi diyorlar. Art k ke!di kar# tlar ! da ifade ettikte! so!ra 0u kltr! .eli#mesi!e imka! yok. Fakat 0u kltr! alt !da yata! maki!e!i!, s !ai ve idari 1i6a$ ! so!su$ olarak .eli#me imka! vard r, !k 0u !iteliksel de,il !i1eliksel 0ir #eydir, 0u .eli#e1ektir. Ama art k kltr! .eli#mesi!e imka! yok, 0u a!lamda tari6 de 0itmi#tirQ 0ir so!ra7tari6e, tari6 so!ras !a var lm #t r. Bu!lar sa, diye !iteliyorum !k ru6u! .eli#me imka!lar 0itmi#tir diyorlar. Akl !, $i6!i!, ti!i! .eli#me imka!lar so!a ermi#tir. 2a!i art k i!sa! ya#am !a $i6i! de,il, kal/ de,il, mide y+! vermektedir. Ta0ii 0u!u radikalle#tirmek, mideyi al / 0a, rsaklara kadar fala! .+trmek mmk!. Bu!u 0a$ lar ya/ yorlar, mesela Be1kett. A!1ak 0u!a kar# /ostmoder!i$mi! 0ir tr sol

yorumu ola0ile1e,i!e ve 0u sol yorumu! da yksek moder7!i$mle 0ir 0a,la!t s ola0ile1e,i!e 0e! de Oyotard .i0i k sme! i!a!a0iliyorum. Ama 0u $ama! ve mekY! tart #mas ! 0ira$ da6a ileri 0ir !oktaya .+trmek .erekir .i0i .eliyor 0a!a. De.el $ama! ru6la, mekY! da maddeyle +$de#le#tirmi#ti. Datta De7.el'de! +!1e Des1artes da 0u!u ya/m #t . Postmoder!i$mi! ke!di ke!di!i kuramsalla#t rma yollar !da! 0iri? CPama! 0itti art k mekY! varXC Pama!sal kavramlar ! yeri!e mekY!sal kavramlar ! e.eme!li,i diye 0ir #ey ortaya k yor. Bu 6em /ostmodemi$mi! ke!di ke!di!i a klay # 0iimi 6em de ke!di ke!di!i me#rula#t rma 0iimi 0e!1e. Postmodemistlerde!, Trke'ye 6e!$ evrilmemi# ola! Paul Tirilio adl 0ir ya$ar, 0u !oktada ok farkl 0ir yorum .etiriyor? )oder! to/lumda, moder! 1o,rafyada asl !da 0ite! mekY!d rQ $ama! de,il mekY!d r. )ekY! ! 0itti,i yerde $ama! ! tasarrufu 0a#lad . Pama! mekY! 6ali!e .etirilerek, mekY! .i0i +llerek tasarruf ediliyor. Asl !da 0ite! mekY! ! ke!disi, 0u y$de! te6likede ola! $ama!d r. )ekY!la#t r la!, +lle!, 0iile!, 0as !1 !da! kurtar lmaya al # la! saf ve !+tr 0ir e!erji 6ali!e .etirilerek idare edile0ile1ek #ey 6ali!e .etirilmeye al # la! mekY! de,il $ama!d r. Bu 0e!im k sme! kat la0ildi,im !k 6edefi! de !e oldu,u!u .+stere! 0ir yakla# m. A.A. Bir /aradoks var 0t! 0u!larda. Fukuyama tari6i! 0itti,i!i s+ylyor ve 0u tari6i! 0iti#i de li0eral demokrasilerde olur diyor. Fakat 0a#ka 0ir ya! da yar 0u i#i!? +$de#likte! farkl l ,a .ide! 0ir d#!1ede De.el'i! veya )arI' ! +$de#lik $eri!e kurulu d#!1esi!i! ye!ide! .!1elle#mesi. 2a!i tari6i! 0itti,i te$i!i ileri sre!ler Fukuyama'! ! ya! s ra De.el ve )arI't . De.el'de tari6 :a/olyo!'la 0itiyordu. :a/olyo! Se!a'y .eti,i!deQ iki!1isi!de, ya!i )arI'ta ise /roletarya

devrimiyle 0ite1ekti tari6, o!da! so!ra as l tari6i! 0a#laya1a, ! s+ylyordu, ki Fukuyama da De.el ve )arIZta! yola karak, li0eral demokrasilerle tari6i! 0itti,i!i s+ylemeye al # yor. >ski makale!i! kita/ 6ali!e .etirilmi# versiyo!u ola! met!i! 0ir +$elli,i de, Amerika'da, talya'da, Alma!ya'da, Fra!sa'da ay! a!da /iyasaya srlmesi GFra!1is FukuyamaQ Tari6i! So!u ve So! !sa!H. Bu da /ostmoder!li,i! 0elki de 0a#la!. !oktas ! ortaya karta!Q ya!i farkl l klar $eri!e, tekrarlar ! farkl l klar $eri!e kurula! ve de,i#ik farkl .ru/lar ! 6eteroje!li,i!i! 0irlikteli,i $eri!e kurula! 0ir d#!1e!i! ye!i 0a#ta! De.el'1i oku!u#u!u! ortaya kar lmas !a teka0l ediyor. Paradoks da 0urada krista7 li$e oluyor. Ayr 1a mekY!lar ! yok olmas demek, yerle#ik mekY!lar ! yeri!e da6a .+e0e, da6a kay.a! mekY!lar ! ortaya kmas demek oluyor. 2ersi$yurdsu$la#mak. ".B. Bu farkl l k kavram $eri!de de 0ira$ durmak .erekir. [imdi /ostmoder!istler kar# tl k kavram ! ! yeri!e farkl l k kavram ! .eirmeye al # yorlar. Burada De.el'e 0ir .+!derme ya/t Ali, fakat De.el'de o kk farkl l klar, de,i#me, farkl la#ma, !i6ai 0ir kar# tl , ! kefilli,i alt !da .erekle#e0ilir. 2a!i Cay! C ile C0a#ka ola!C aras !daki 0yk kar# tl k varsa, o $ama! di,er kk farkl la#malar da .erekle#e0ilir. Postmoder!i$m 0yk kar# tl , ortada! kald rmak istiyor, dolay s yla +!erdi,i ya da vaat etti,i, s+$ verdi,i farkl la#malar da 0e!1e temelsi$le#i7yor, .eersi$le#iyor. Bu!u Defter der.isi!i! so! say s !da "r6a! Pamuk $eri!e 0ir ya$ da a!latmaya al #m #t m. Pamuk da 0u roma!da 0i$e, +teki kavram ! att , m $da, ya!i 6ayat ve +lm .i0i 0yk kar# tl klar ortada! kald rd , m $da, kk farkl la#malar !, e#itlemeleri!, 0ir kaleydosko/u!, 0ir iek dr0!!! 0yleyi1i farkl la#malar ! 0ula0ile1e,imi$i vaat ediyor. Be! de tam 0u vaadi!

verildi,i yerde 0u!u! .erekle#mesi!i! imka!s $ oldu,u!u ka! tlamaya al #t m. -!k o kk e#itlemeleri! de ko#ulu 6ayatla +lm .i0i 0yk kar# tl klar ! ka0ul edile0ilmesi!e 0a,l . Postmoder!i$m 0yk kar# tl klarda! 0ir istifay , 0ir ekilmeyi, 0u!larla y$le#meme karar ! ifade ediyor. A.A. Bir #ey da6a var, .erek De.el'i! .erek )arI' ! d#!1esi eli#kiler $eri!e kurulu. -eli#kileri! 0ir0iriyle eli#ti,i yerde a#malar veya retim 0iimleri!de atlamalar s+$ ko!usu ediliyordu ve 0t! ka/itali$mi! +kme teorileri 0u eli#kiler $eri!e kurulmu#tu ya!i. De,il miR ".B. >vet. A.A. Be!di!i kesi!likle /ostmoder! olarak saymaya1ak fakat farkl l k d#!1esi!i ortaya kara!larda! 0iri ola! Deleu$e'! ortaya att , ve :iet$s16e'ye kar# il.iyle ye!ide! .!1elle#e! 0ir d#!1e 0u. )arI ve De.el'i! eli#kiler $eri!e kurulu d!yalar ! ! tersi!i s+yledi? Asl !da ka/itali$mi! de eli#kilerle 0esle!di,i!i ve d#!1e eli#kiler $eri!e kurulduka ka/itali$mi! ortada! kalkmas ! ! mmk! olmad , ! @uattari ile 0era0er A!ti7"idi/usG\&;3H, Bi! 2ay4aG%&'=H ve Ba/itali$m ve [i$ofre!i To/lumsal 0ir #ey. Ama d#!1e 0u kar# tl , , ya!i 0a#kayla ay! ola! aras !daki kar# tl , koruma$sa, so!uta ke!di ke!di!i a!lama imka! !da! da yoksu! kal r. A.A. Bir #ey da6a s+ylemek istiyorum 0u arada. >mek ser7 maye eli#kisi!i e,er De.el1i a!lamda okursak, eme,i A sermayeyi de A'! ! tersi olarak .+rrsek, emek +!1e sermaye!i! kar# t olur, 0u!lar ! +$de#le#ti,i yer de yi!e sermayedir dedi,imi$de ise emek ortada! kalkm # oluyor. Fakat iki!1i d#!1e ii!de d#!d,m$de, emek ile sermayeyi +$de#lik iersi!de de,il farkl l k ii!de koydu,umu$da, a!1ak o $ama! yi!e 0u ikisi!i! m1adelesi!i! mmk! ola0ile1e,i s+ylemi ortaya k 7

yor, ki 0u farkl l k $eri!e kura0ile1e,imi$ d#!1e!i! 0ir so!u1u. De.el1i terimlerle, +$de#liklerle d#!mek durumu!da kald , m $ sre1e sermaye 0i$i yakalaya1akt r. -!k +$de#li,i!i, ya!s d , , kar# la#t , #eyi! u$a!t lar ! 6er $ama! ke!di ii!de to/lad , ya!i #u a!a kadar tari6sel durum 0u!u .+steriyor. Bt! a!ali$ler de 0u!u! $eri!e ya/ lm #t r. Farkl l k $eri!e ya/ la! a!ali$leri! emek ve sermaye aras !daki m1adeleyi d #lad , yerde 0elki /ostmoder!i$mi! sa, kesimi ortaya k yor? DYlY m1adele!i! mmk! oldu,u!u ve m1adeleleri! de a!1ak mikro, molekler d$eyde oldu,u!u d#!d,m$de 0u farkl .ru/lar ! ke!di soru!lar $eri!de ya/t klar m1adelelerde, 0elki de, 0yk /atlamalar ! ola0ile1e,i 0ir d+!em s+$ ko7 !usu. Bu!a sa,1 ve sol1u /ostmoder! diye0iliri$ 0elki. >,er sa,1 veya sol1u diye ay rmak .erekiyorsa ki 0u ayr m .erekiyor sa! yorum. ".B. Asl !da emek sermaye meselesiyle iyi 0ir !oktaya .eldik. >mek Ali'!i! dedi,i .i0i so!u olarak sermayeye i!dir.e!e0ilir. Sermaye )arIZ ! r+/rodksiyo! #emalar !a .+re !edirR De,i#me$ sermaye art de,i#ke! sermaye art art k7r!. 2a!i, o #emay 6at rl yor muyu$? FETEArt k r!. Sermaye!i!, ya!i de,i#ke! sermaye olarak, 1ret fo!u olarak emek, sermaye!i! 0ir /aras d r. 2a!i eme,i do,ura! sermayedir. Ama 0ir 0a#ka a da! da sermaye 0ir at k r! olarak eme,i! r!dr. Bu ma!t , so!u!a kadar .+trrsek yumurta m tavukta! kar, tavuk mu yumurtada! kara .eliri$. Buraya .elmek .erekir. Do,ru d#!1e 6er $ama! 0u tr d+!.sel d#!1edir. Bu d,m de a!1ak #iddetle +$lr. 2a!i emek kuvvetliyse sermaye eme,i! /aras d r, %&<='lerde ve (='larda oldu,u .i0i sermaye kuvvetliyse emek sermaye!i! /aras d r. Ama #iddet !oktas !a kadar .ele0ilmek ii! 0ile 0u ma!t , , De.el1i

ma!t , so!u!a kadar .+trmek .erekir. Ama 0urada ma!t , ! ke!di ke!di!i a!1ak #iddetle +$e0ile1e,i 0ir !okta vard r. Be! #iddeti +!ermiyorum. Bu #iddet de mutlaka ka!l olmak $oru!da de,ildir. Siyasal ik!a fala! da #iddeti! 0ir /aras d r. 2a!i ma!t , so!u!a kadar .+trd,m$de ma!t k d # !da 0ir !oktaya .eliri$. .S. Bilim felsefesi!deki kimi .eli#meleri de 0elki /ostmoder7!i$m erevesi ierisi!e almak mmk!. Bu!u ok rkerek s+ylyorum ama de!e!e! 0ir iddia olarak de,erle!diri! da6a ok. Be!1e Bu6!'u! 6atta Fou1ault'!u! 0ilim felsefesi!i 0ilim tari6i!e i!dir.eme yolu!da ya/t klar al #malar asl !da 6YlY tari6 0ilimi ideas ! ! # , alt !da oku!a0ilir. Te 0u 0ak mda! da "r7 6a!' ! s+$! etti,i, moder!le#me!i! roma!tik +$ele#tirisi veya moder!ist +$ele#tirisi tar$ !da faaliyetleri! sreklili,i ierisi!de .+rle0ilir .i0i .eliyor. Be!1e 0u i$.iye Oakatos'u da da6il etmek mmk!. Feyera0e!d ile 0irlikte art k .erekte! /ostmo7der!ist ola! 0ir 0ilim felsefesi!e .eildi,i!i .+ryoru$Q ya!i 0ili7 mi o!u! 6akikati!i koruyarak ele#tirme, a#ma terimleri tamame! terk ediliyor, 0ilimle 0y aras !daki fark ! reddedildi,i 0ir 0il.i a!lay # !a do,ru ekiliyor, ki 0u .e!el /ostmoder! iklim ierisi!de yer ala! 0ir .iri#imdi diye de,erle!dirile0ilir 0e!1e... Ali'!i! a!d , sosyallik 0iimleri ve 0u sosyallik 0iimleri $eri!e kurula! sosyal 6areketi! asl !da +!emli 0ir +lde itiraf etmi# oldu,u, ke!di!de! .emi# 0ir $ama!da! s+$ etmi# olduklar devri ya#amaya 0a#lam # $ .i0i .+r!yor. Te di,er ya!da! tke!di,i!i s+yledi,imi$ 0yk a!lat lar ! d!ya! ! e#itli 0+l.eleri!de ye!ide! 0e!imse!meye 0a#lad , ! ve #a# rt 1 0iimde ye!ide! 1a!la!d , ! .+ryoru$? Bat d!yas !da mistisi$mi! ye!ide! uya! # !da! s+$ ede0iliri$, Do,u di!leri!e .+sterile! il.ide! s+$

ede0iliri$Q di,er ya!da! da milliyetilikleri! ye!ide! 0yk 0ir 6 $, 1a!l l k ka$a!mas !da!, slam k+k7 te!1ili,i!de! 0a6sede0iliri$. Be!1e 0t! 0u!lar ! ay! /otaya at lmas !da 1iddi 0ir /ro0lem var, !k Bat 'dakilere 0akt , m $da, orada Do,u di!leri!e il.i .+sterme 0iimi!i! 0u farkl l k d#!1esi taraf !da! a!lamla!d r la1ak 0ir #ey olmad , ! d#!yorum. A.A. Byk /rojeler 0t!sellikler $eri!e kuruluydu. Ama 0u.! .erek mistisi$mler olsu! .erek slam olsu!, .erek tarikatlar ii!de i#leye! 0irtak m di!sel ye!i7 arkai$mler olsu!, 0t! 0u!lar tm to/lumu de,i#tiri1i /rojeler $eri!e kurulu de,ilQ sade1e ke!di .ru/lar !a 0ir tak m i!sa!lar eki/ o .ru/lar ii!de, ileri!e ka/a! k 0ir #ekilde +0rleri!e doku!mada! varola0ile1ek ve 0u #ekilde de farkl l klar ! +0r .ru/ta da yi!e koruya0ile1ek Cya/ yaC sa6i/ d$e! ii!de ortaya k yorlarQ ki 0u 0t!sel .lo0alle#meleri! d # !dad r, milliyetilikler de ay! #ekilde. .S. Bu s+yledi,i! Bat 'daki ye!i di!sel e,ilimler ii! .eerli olsa 0ile, mesela slam k+kte!1ili,i ii! do,ru olmad , ! d#!yorum. >ski Sovyetler Birli,i ala! !da ortaya ka! milliyetilikleri! de 6arekete .eirdi,i e!erjileri! 0u farkl l k d#!1esi ierisi!de ok kolay a!lamla!d r la0ile1ek e!erjiler de,il 0e!1e. ".B. Bat art k ke!di!i Do,u'da! korkusu!a ora!la ta! maya 0a#lad . Be!di!i istila, ya da /ota!siyel 0ir istila 0a#la!. 1 !da 6issediyor Bat . slam da ke!di!i kYfire .+re ta! ml yor. 2a!i +teki, 0elki 0u.! 6er $ama!ki!de! da6a korkutu1u 0ir 0iimde .!deme .eldi stelik. Di de kk, yumu#ak farkl la#malar ! $ama! ! ya#am yoru$. A.A. Bat '! ! s+ylemi ii!de, Cslamkkorku k Bat 4! ! d#ma! C s+ylemi #u a!da ok /o/ler 0ir a$ !l , ! s+ylemi Bat 'da. Bu!u! sosyal da, l m y$de o!larla

o!0e#ler aras !da, 0ilemedik yirmiler aras !da de,i#e! 0ir ora!. ".B. Burada istatistik ok +!emli de,il ama. Bu y$de yir7 mi ok etki! 0ir y$de yirmiQ +r!e,i! kamuoyu olu#turma merke$leri. A.A. Ama tm Bat s+ylemi 0u!u! $eri!e kurulu de,il. Postmoder! @+r!t ".B. Jyle olsayd $ate! 0s0t! 1e6e!!eme 0e!$eye! 0ir d!yada ya# yor olurduk. A.A. Art k slam tarikatla#ma $eri!e yo,u!la# yor. Trki7 ye'de de +yle .ali0a. ".B. Ama 0u tarikatlar ! da !e kadar siyasi oldu,u!u, ke!dileri!i d#ma!a ora!la kurduklar ! .+re0iliyoru$. .S. Be!im i#aret etmek istedi,im Oe Pe! de,ildi. Da6a $iyade 0a!a meselY >d.ar )ori!'i! d#!drd, 0ir #eydi. "rtak Avru/a tasar s yla 0irlikte %&'='leri! /ostmoder!ist s+ylemi!i! 0i$i 6i 6a$ rlamad , 0ir ye!i ikili,e do,ru, ya!i 0ir ya!da se!i! ii!, ke!di ii!de 0t! 0u farkl la#may 0ar !d ra! ama ke!di duvarlar ! , d#!sel d$eyde 0elki tam kar# l , ! 0ulamam # 0ir Jteki'!e ka/atm # 0ir $i6!iyeti! ikili,i!e do,ru ilerli7 yoru$. Bu slam' ! ve 0u!u! /o/ler d$eydeki te$a6r!de! ok 0u farkl l k d#!1esi!i! ke!di evre!selli,i!de! va$.ei/, ke!di!i s ! rl 0ir ala! ! ifadesi olarak 0ulmaya 0a#lamas yla il.ili ve 0u ala! ! +tesi!i! varl , ! teslim etti,i 0ir ye!i d#!sel iklime .iriyormu#u$ .i0i. A.A. Be!im .+$lemledi,im kadar yla, 0i$ ve 0ar0arlar, Do,ulular ve Bat l lar ti/i!de 0ir ayr m art k yok. Da6a +!1e C0i$ 2u!a!l lar, C0i$im d # m $da da 0ar0arlarC #ekli!de .lo0alle#e! ve ikili 0ir eli#ki ii!de ortaya ka! 0ir ya/ la!ma s+$ ko!usuydu. Bu.! art k o mmk! de,il .i0i. Jteki dedi,i #ey Ba7t '! !, slam, Ara/, ter+ri$m vs. Bt! 0u!lar kk kk4ayr #eyler ve

0u!lar 0t!selle#tirmiyor 6i0ir $ama! ii!. Ayr ayr +tekiler 0u!lar ! 6e/si. ".B. Oa1a!' ! /sika!alitik yorumu!a at f ya/mak .erekirse, 0u +teki so!u olarak ar$u!u! !es!esidir Ar$u!u! !es!eleri 0ir0iri!i! yeri!i tutar. Ar$u 0iri!de! 0iri!e kayar. J!1e S r/, so!ra >rme!i olur, so!ra Vum olur so!ra Ara/ olur, so!ra srail olur so!ra 0yk #eyta! ABD olur, 0u!lar srekli olarak 0ir0irleri!i! yeri!i tutarak, 0ir0irleri!e yer verirler. Bu a!lamda +teki, d#ma! 6ayra! olu!a!, 6 ! duyula! #ey srekli olarak 6e/ ye!ide! kurulur... leti#im yay !lar !da 0ir kita/ kt e! so!, @illes Be/el'i! Ta!r ! ! J1. Avru/a'da, Amerika'da, srail'de ve Ara/ D!ya7s '!da di!leri! ye!ide! ortaya k # !da /aralellikler 0uluyor. .S. Birok .e!el d$eyde 0ir ortak /aydalar oldu,u!u s+ylemek mmk!. A!1ak 0u /ostmoder!ist iklimde! ok, mo7der!ist /roje!i! iflas ! ! mmk! k ld , 0ir d!ya! ! ye!ide! t ls m ka$a!mas ! ! imka!lar ile il.ili. Dolay s yla moder!ist /roje!i!, 0u 0y 0o$umu!u! terk edilmesi, d!ya! ! ye!ide! di!selle#tirilmesi!i! +!!deki 0a$ e!.elleri kald rd Q ama 0u, 0u!lar 6arekete .eire! to/lumsal di!amikleri! 6er yerde ay! oldu,u demek de,il 0e!1e. A.A. 2al! $ #u!u s+ylemek mmk! 0elki. Postmoder! 0ir atmosferde, to/lumsall klar farkl da olsa, ad !a ye7 !i7arkai$mler diye0ile1e,imi$ ti/te me#ruluklar ! olmaya 0a#lamas Q ve 0t! 0u!lar ! .lo0al /rojeler $eri!e kurulmamas . Frakl l k $eri!e kurulu sosyallikler 3= y ld r ya#a! yor ve so!u!a .eli!di 0elki farkl l k d#!1esi!i!. Ama #u a!ki sosyal durumlar ! da6a 0t!selle#tiri1i 0ir d#!1eyi ye!ide! .!deme .etirdi,i!i sa!m yorum. Der !e kadar Fukuyama'! ! kita0 ye!ide! De.el ve )arI' .!1elle#tiriyorsa 0ile. Ayr 1a /ostmo7der!i$m

d#!1esi!i! e! ok +!e kard , filo$oflarda! 0iri ola! :iet$s16e, 3%. yy.' ! di!ler sava# y$y l ola1a, ! s+yle7 memi# miydiR.. Asl !da 0ir d+!emselle#tirme ya/mak mmk!se /ostmoder! d#!1e!i! ortaya k # ilk mimaride 0a#lam #t r, d#!1e d$eyi!de 0u (' so!ras ortaya ka! 0ir#ey asl !da. (' olaylar ! ! ortaya koydu,u #ey deQ 0irok kk .ru0u! i#ileri!, +,re!1ileri!, liselileri! ayr ayr m1adele #ekilleri!i! 0illnrla#t , yerde /atlama !oktas !a varmas yd . ".B. )oder!i$mi! ke!di tari6i ii!de tek 0ir ko/u#ta! ok farkl olas l klar .+rlr. 6sa! 6e/ o!u vur.ulamak istedi, ske!der de 0e!i ele#tirirke! 6akl olarak 0u!u s+ylemek istedi. )oder!i$mi! ke!di tari6i ii!de 6e/ 0ir .erilim kay0 te6likesi vard . )oder!ist sa!at, ma!yeri$mde! 0eri, 3=. y$y l ! ortala7!!a kadar 0u te6likeyi, ke!di +tekisi!i kay0etme te6likesi!i ya7[ad . -!k !eydi moder!ist sa!at, +teki!e de,me, ke!di ke!7 di!e d#!1eyi so! !oktas !a kadar .+trerek art k d#!1e olmaya! #eye eri#mekti ama1 . Ama 0u ama1a eri#ti,i a!da! iti0are!, da6a do,rusu 0u ama1a ula#a0ilmek ii! .iri#ti,i a0a! ! ke!disi de d#!1e!i! em/eryali$miydi, +teki!e de,mek istemek ay! $ama!da +teki!i!, +tekili,i!i ortada! kald rmay istemek a!lam !a da .elir. Dolay s yla /ostmoder!i$mi! ke!di atalar ! moder!i$mi! ii!de 0ulmas !a 6i 6ayret etmemek .erekir. )esela ske!der, Sade dedi, da6a ti/ik 0ir +r!ek :i7et$s16eQ tari6 $eri!e ya$ s !da #+yle diyordu? CTari6 a!1ak 0i$e kuvvet verdi,i kadar yla kulla! la0ilmelidirXC Bir 0ak ma /ra.mati$me ok yak ! 0ir .+r#, ama 0ir 0ak ma da tari6i sile! 0ir .+r#Q 6er#eyi #imdi!i! 1a!l l , !da #imdi!i! kudreti!de to/laya! 0ir .+r#. Ama ke!di 0ir 0ak ma ayd !la!ma d#!1esi!i! u !oktalar !da! 0iriydi. -ok da6a radikal 0ir ko/u# mimarl kta oldu, 6sa! o!u a!latt , ama 0u ko/u#lar !

aras !da 0ir tr sreklilik de var, Derrida'! ! e! sevdi,i ya$arlar 0yk moder!ist ya$arlard rQ ke!di slu0u ti/ik yksek moder!i$mi! slu0udur, ama ke!di ustalar yla ya!i Bla!16ot'yla, Dusser:e, Deide.7.er'le kar# la#t r ld , !da 0ir .erilim kay0 ! da .+rmemek mmk! de,il. A.A. Dakl s ! da, #+yle 0ir #ey var .ali0a? )a!yeri$m, Alma! roma!ti$mi, moder! 0ilimi! ya$arlar , Soy1e, )allarme, 0t! 0u!lar ! ye!ide! .!1elle#ti,i 0ir d+!em var, ki o d+!em de $a!!ediyorum (= so!ras . Farkl l k $eri!e d#!1e rete! 7ki 0u asl !da Fra!s $ d#!rleri!de! ka! 0ir fiili durum7 kita/lar ! tari6leri!e 0akarsakQ Deleu$e'!i! :iet$s16e kita0 %&(3'de yay !la!m #t r, (' so!ras /atlam #t rQ Derrida'! ! 2a$ ve Fark kita0 (;'de yay !la!m #t rQ Fou1ault'u! Belimeler ve [eyler kita0 (('da yay !la!m #t r. 2a!i +$ellikle (=fl y llar ! iki!1i yar s !da ortaya ka! 0ir d#!1e (' so!ras !da ke!di!i .+stermi# ve %&;&'da Oyotard' ! Postmoder! Durum kita0 km #t r. '=Zli y llara .eli!di,i!de /ostmoder! /aradi.may /aket 6ali!de d#!me!i! mmk! oldu,u 0ir d+!em .+$kyor. '='le7ri! iki!1i yar s !da da 0u /aradi.ma! ! 0t! d!ya! ! /olemi,i 6ali!e .eldi,i!i .+ryoru$. Bu #ekilde d+!emselle#tirmek mmk!. Postmoder!i$mi! ke!di ieri,i, ke!di t r!ak ii!de rasyo!alitesi, eski!i! ye!ide! .!1elle#mesi oldu,u ii! 0t! 0u!lar .erek 7moder!ler, moder! +!1esi ola!lar7 mimaride, d#!1ede, sa!atta s+$ ko!usu edile0iliyor. Vi1ardo Bofill 0u.! tutu/ Voma mimarisi!i .!1elle#tire0iliyorsa, )o!t/eli7er'de A!ti.o!'u o!a .+re kuruyorsa veya Pa7ris4 )o!t/ar!esse'daki 0i!ay Voma mimarisiyle %&. yy. Paris mimarisi!i kar #t rarak ortaya kart yorsa 0u !ede!ledir. 2i!e mimaride! 0ir +r!ek verirsek, 0u.! ya/ la! 0i!alar, d # ii!i .+stermeye! 1am 0i!alar ! ya/ s d #

.+r!#le i mekY! aras !daki 0a, ms $l , ortaya koyuyorsa, 0u da ay! $ama!da 0arok mimari!i! 0ir +$elli,i, ya!i 0t! 0u!lar ! ye!ide! .!1el7le#ti,i yer /ostmoder!i$m. Bu!u! d+!emselle#tirilmes imka!s $, fakat 0u eserleri! ya/ ld , tari6lere 0akarak 0elli 0ir d+7 !emselle#tirme ya/mak mmk! ola0ilir. .B. Bu 0a,lamda 0ir #ey eklemek istiyorum. Postmoder7 !i$mle 0irlikte ye!ide! .!1elle#e! seme1ili,i mimarl k tari6ileri 0arok so!ras !da! 0a#lat rlar. Alma! mimarl k tari6isi Su7lius Pose!er 0t! Bat d!yas !a 0irde! yay la! 0ir $emi! kaymas ! ! %'. y$y l ! 0a# !da! iti0are! .eerli oldu,u!u s+yler. Te so! 5= y l ii!de! de,il de, so! 5== y l 6esa0a katarak 0akt , m $da as l sreklili,i! 0u $emi!si$lik, !ede!si$lik ortam !da! kay!akla!a! seme1ilik oldu,u!u .+ryoru$. 2a!i kesi!ti, aral k /ostmoder!i$mle de,il moder!i$mle .elmi#tir. Postmoder!i$m ke!di!i mimarl kta o de!li radikal 0ir 0iimde su!du ki, sa!ki 0irka y$y ld r e.eme! ola! 0ir moder!i$mde! kurtu7luyormu#u$ .i0i .eldi 0i$eQ att , m $ yk 0u kadar a, r $a!!ettik. Ta0ii 0u!da 0t! 0yk #e6irleri! evresi!i! so! <= y l ii!de i!#a edilmi# olmas ! !, o d+!emi! dam.as ! ta# mas ! ! da rol var. ".B. Bir +r!ek, tek 0ir +r!ek vere1e,im, ok u$u! 0ir tart #mad r 0u. )oder!i$mi! 0u moder!le#meye 6e/ 0a, ml oldu,u!u, 6em de o!da! 0ir .+reli 0a, ms $l k ierdi,i!i +!e srdm. [imdi )aI TTe0er moder!le#me!i! 0ir 0oyutu!u devleti!, ki#i devleti!de! ki#ist, .ayri#a6si devlete, .ayri#a6si 0ir 0rokrasiye 0r!mesi oldu,u!u s+ylemi#ti. Bu!u! mekY!daki &+r!#!e 0akal m. Sadra$am ! evi ay! $ama!da 0a#0aka!7''k merke$idir. Devletle ki#i 0urada ok i iedir. )oder! devletteyse 0rokrasi .ayri#a6sidir ki#ilere 0a, ml de,ildir. #levler ki7#ilerstZ .ayri#a6si 6ale .elir.

Bu ay! $ama!da sa!atta da .+rlr. )odemist sa!atta daZ mesela #iirde ifade edile! duy.ular o #airi! am/irik #a6siyeti!e ait de,ildir. Da6a evre!seldir, 0a#kas ! ! sesidir o. Ama 0u iki .ayri#a6silik aras !da 0ir fark da vard r. )oder! devleti! .ayri#a6sili,i so!u olarak 0ireyi e$e! 0ir .ayri#a6siliktir. [iirdeki .ayri#a6silikse 0ireyi +$.rle#7tire!, ke!di dara1 k ki#ilik evresi!i! d # !a ta# ra!, o!u! evre!sel 0ir 0t!le temasa .emesi!i sa,laya! 0ir #eydir. Dem o!a 0a, ml , 6em de o!da! .+reli 0ir 0a, ms $l k ieriyor... Postmoder!i$me .eli!1e? "!u sula!a1ak 0ir #ey olarak ele almada! +!1e $oru!lulu,u!u, 0ir tr tari6sel $oru!luluk ierdi,i!i .+rmek .erekir. Postmoder!i$mi! madde1i 0ir a klamas , ya!i o!u sosyal 6ayattaki, retimi! +r.tle!mesi!deki 0a$ de,i#ikliklerle irti0atla!d r la! 0ir a klama tar$ .ereklidir. >,er 0u!u ya/ama$sak /ostmodemi$mi 0ir moda, .ei1i ve k+t 0ir 6eves olarak .+rmek durumu!a d#eri$ ki 0u ya!l # olur. Post7moder!i$m 0ir tr tari6sel $oru!luluk ieriyor. Bu $oru!lulu,u! 6akk ! vermede!, o!u 1iddi olarak ele#tiremeyi$. Bu 0ir 0ak ma o!u! ii!de kalarak, o!u! ii!de! .eerek ele#tirmek demektir ki 0u da $ate! yeteri!1e moder!ist 0ir tav rd r. A.A. Bir de 0elki 0urada ko!u#ulmaya! fakat s+yle!mesi .ereke! 0irka #ey da6a var. Bir ta!esi /ostmoder!i$m diye0ile1e,imi$ 0ir durumda simlasyo!lar ! ve d # .+r!tleri! +!em ka$a!mas Q +r!e,i! reklam1 l k da 0u!u! ii!e .iriyor. Di,eri evre!sellik ve yerellik tart #mas ? Art k evre!selli,i! me#rulu,u!u! olmamas ya6ut altst olmas . Televi$yo! ve imajla il.ili olarak da, kamu mekY! diye0ile1e,imi$ yerleri! art k kamu im.esi 6ali!e .elmesi. 2a!i eskide! A.oralar varke!, televi$yo!u! 0t! 0u!lar ! yeri!i almas , deri!li,i! yeri!e y$eyi! +!e kmas ? )a6kemeleri! mekY! ! !

+$ellikle Fra!s $ TT'leri!de .+sterilmemesi 0elki de 0u mekY! ! im.eye kar# 6YlY dire!mesi!7de!dir. )e1lis 0urada dire!i#i!i 0 rakm #t r. HeIter, ralk $%%2'*e Bilar'*a, yaplan konu7"a

P"ST)"D>V:9P)? A2:9O9B T> FAVBO9O9B ske!der Sava# r Bu.!k tart #ma, .ee! se!e 0urada ya/ lm # ola! Postmoder!i$m semi!eri!i! 0ir a!lamda 0ir devam ya da iki!1i rau!du. S+$ko!usu tart #mada +$ellikle /ostmoder! d#!1ede ta# d , +!em 0ak m !da! ay! l k ve farkl l k d#!1esi $eri!de yo,u!la#arak 0ir tart #ma ola1ak. Ali Akay @ee! seferki tart #ma! ! a!a temas 0iri!1i +,e ile iki!1i +,e aras !daki diyalektik ili#kisi!i!, ay! l k $eri!e kurulmas yd . "r6a! +$de#le#likler ve diyalektik ili#ki, 0e! ise diyalektikte! ok +,eler aras !daki fark, ayr m ve tekillikleri $eri!de durmu#tum. Bu.! de s+$ko!usu ola! ko!u#ma! ! ayr m ve ay! l k $eri!e oldu,u!u varsayarsak, De.ePi! k+le ve efe!di diyalekti,i!de! 0a#lamak istiyorum. 2a!i asl !da 0ir 0ak ma De.el'i! farkl l ktaki ay! l , .+sterdi,i k+le ve efe!di diyalekti,i deko!s7trksiyo!a ya!i ya/ 0o$umu!a u,rat l rsa ii!deki a!a +,e!i! siyasi olarak da 0i$i il.ile!dirdi,i!i .+re1e,i$. 2a!i A +,esi ile B +,esi aras !daki ili#ki 0elli 0ir !es!e!i! $eri!de odakla! yor. De.el'deki k+le ve efe!di diyalekti,i dedi,imi$ 0ir +$!e!i! i!sa! ya6ut 6ayva! ar$usuyla 0irlikte $eri!de al #t , , .+rd,, kar# s !da dura! !es!eyi asimile etmesi!de! 70u!u! alt ! i$iyorum7 ve o!u al #t r /, de,i#tiri/ o !es!e $eri!e ke!di +$!el .erekli,i!i

kurmas !da! kay!akla! yor. Fakat 0u ar$u!u! 6ayva!i de,il ama i!sa!i olmas ii!, 0e! diye! +$!e!i! .+rd, !es!e!i! 0ir C+tekiC taraf !da! ar$ula!mas .erekiyor. ki +$!e aras !daki ili#ki 0ir !es!ede! .eiyor. So!uta ar$u!u!, ya!i 0e! dedi,imi$ #eyi! ke!di ke!di!i! 0ili!1i!e, ya!i +$0ili!1i!e vara0ilmesi ii! 0u !es!eyi +teki!i!ki!de! ke!di +$!el .erekli,i!e eki/, !es!el 0ir .erekli,e oturtmas ve ikisi aras !daki, 0e! ve +teki aras !daki ke!dilik 0ili!1i!i! olu#mas , ya!i 0u +$!el .ereklikleri! de !es!el .erekliklere d+!#mesi ii! 0iri!de! 0iri!i! 6ayat ! te6likeye atmas la$ m? 2a!i 0u !es!e ii! 0e! ve +teki 0irlikte 0ir m1adeleye .ire1ek. Te 0urada! .ali/ kmak ii! 0ir delloya .iri#e1e,i$ ve dello s ras !da 6ayat m $ riske atmak durumu!day $. :e $ama! 0e!im ar$um kar# mdaki di,er +teki!i! ar$usuyla 0u m1adeleye .iriyor i#te, o $ama!Z De.el'i! k+le ve efe!di ad ! verdi,i diyalektik ili#ki ortaya k yor. Bu ili#kide 0iri!1il 0ir durum var? D+v#yoru$, ke!di ke!dimi$i! 0ili!1i!i, +$0ili!1imi$i is/atlamaya al # yoru$? Be! ve kar# mdaki. Te so!u!da 0ir0irimi$i +ldryoru$. Dolay s yla ortada 6er6a!.i 0ir .ali/ kalm yor. ki!1i durumda +teki ya6ut 0e! ar$ulad , m $ !es!e ii! 6ayat m $ te6likeye at yoru$. Birimi$ di,eri!i +ldryor. Dolay s yla 0urada iki ta!e ke!di ke!di!i! 0ili!1i ya!i +$0ili! var. Bir tek 0ili! ke!di ke!di!i! 0ili!1i olarak var. Te kar# daki +l oldu,u!da! dolay ke!di ke!di!i! 0ili!1i!i art k kay0etmi# oluyor. >,er 0u diyalektik ili#ki .erekle#irse #u #ekilde .erekle#e0iliyor, ikimi$ de 1a!l kalmal y $ ki, 0irimi$ di,eri!e ke!di ke!di!i! 0ili!1i oldu,u!u is/atlaya0ilsi!. De.el'i! s+yledi,i #ey 0t! tari6i! ar$ula!a! !es!eleri! ar$ula!mas !da! .eti,i. 2a!i tari6 0ir m1adele $eri!e kurulu 7)arI' ! dedi,i .i0i7 fakat 0u m1adelede 6er ke!di!i! 0ili!1i, +$0ili! 6e/ 0ir +teki!e i6tiya duyuyor.

Be!di!i is/atlamas la$ m. Dolay s yla 0u m1adele sosyal 0ir olay. Tari6, dolay s yla sosyal 0ir tari6 oluyor. Te o ar$u meka!i$mas , C0e!Ci! ar$u meka!i$mas ke!di ii!de ok /aral . T /k +teki!i! ar$u meka!i$mas ! ! ke!di ii!de ok /aral olmas .i0i. Diyelim 0ir 0yk A'da A%, A3, A5 var. ki!1i 0yk Afda A8, A<, A( vs. var. Te 0u okluklar ke!di ii!de farkl l klar ta# yor. Diyelim 0yk A ii!de A%, A3, A5'ler de,i#ik farkl l klar ta# yor ve 0u De.el'e .+re immediat dolay ms $ farkl l klar. :e $ama!ki 0u ar$ular, kk farkl l klar 0ir 0t! ii!de 0t!le#e0iliyor, o $ama! 0u farkl l klar ! aras !daki ay! l k ili#kisi ortaya k yor ve 0yk 0t!lkler olu#uyor. Dolay s yla iki +$!e aras !daki, iki ar$u, iki 0e! aras !daki ili#ki +!1elikle 0ir !es!ede! .eiyor ve 0u !es!ede! .eti,i +lde de di,eri!e +!1eli,i!i is/atlamas la$ m. [imdi 0u m1adele ii!de yukar da 0a6setti,im .i0i !es!eyi ya!i do,ay de,i#tirmek durumu!day $. :es!eyi de,i#tirirke! iimi$de! 0iri, 0iryerde m1adeleyi 0 rak yor. Te 0 rakt , yerde art k, 0ir ke!di ke!di!i! 0ili!1i G+$0iii!1iH, kar# s !daki!e ke!di!i ta! tmakta! va$.emi# oluyor. Di,er ki#i, ya!i ke!di ke!di!i! 0ili!1i!i, +$0ili!1i!i is/atlaya! ki#i 6akim ko!umda. Savu!ma durumu!a .eliyor. Bar# s !daki ise Ci!sa!l , ! C kay0ediyor. Jteki!i! kar# s !da 0e!, ke!di ke!dimi! 0ili!1i!i is/atlarke! ay! $ama!da !es!eyi de,i#tire! +teki!i asimile etmeye 0a#l yorum. 2a!i o!u ke!dimi! ay! s k lmaya al # yorum. Dolay s yla m1adeledeki ili#ki fark $eri!e kurulu. Fark so!uta asimilasyo!da! .eerek ay! l , do,uruyor. Asimilasyo!da! .eti,i a!da moder! te ve /ostmoder!ite aras !daki ili#kiye de,i!di,imi$de moder!li,i! +$ellikle Fra!s $ 6tila7 li'!de!, %;'&'da! 0eri ortaya kartt , 0u asimilasyo!1u /olitikayla kar# kar# ya kal yoru$. 2ukar da 0a6setti,im

kar# s !daki!i asimile etmek, de,i#tirmek, ke!di!e 0e!$etmek meselesi ortaya kmaya 0a#l yor ve moder! $mi! 0u.! ii!de oldu,u kri$, 70elki de, e! +!emli ya!lar !da! 0ir ta!esi 0u7 asimilasyo! ve farkl l k aras !daki ili#kide! .emekte. Bu ili#kiyi 0ira$ irdele7 di,imi$de #u ortaya ka1ak? @!u!!$deki siyasi olaylarla kar# kar# ya .ele1e,i$. 2a!i moder! a!lamda ulus7devlet, s ! rlar 0elli, ii!de ya#aya!lar 0elli ve de,i#ik et!ik .ru/lar ! 0ir milli 0irlik ii!de to/la!d , , o Fra!s $ 96tilali'!i! idealleri ve Alma! roma!ti$mi!i! o!a .etirdi,i duy.usal y+! s+$ko!usu. Bu ok et!ik .ru/lu milliyeti ulus7devletleri! de asl !da Fra!s $ 96tilali'!i! idealleriyle +$ellikle ay! l k, 0e!$erlik ve asimile etmek $eri!e kurulu ideallerle kar# kar# ya kalm # ola1a, $. Bu.!, Fra!s $ 6tilali'!i! vard , !okta da +$ellikle, %&'&'da, #u? 3==. y l ! ! kutla!d , Fra!sa'da 0elki de 0asit 0ir +r!ek amaQ televi$yo!u! ya/t , kamuoyu yoklamalar !da kral ye!ide! 1a!la!d r ld . 2a!i Fra!s $ 6tilali, k+t 0ir i6tilaldi, ter+rd, ka! ii!de 0o,uldu ve o meka!i$ma ii!de 6e/ 0iri!i! .iyoti!e .itmesi!de! .eti ve tu7kaka de!e1ek ve at la1ak 0ir devrimdir, de!di. Bu!u! ya! !da 6atta kar# s !da, +$ellikle, %('& kart ld . 2a!i A!.lo7sakso! modeli. Dolay s yla Vousseau'!u! kar# s !a Oo1ke. :ii!R -!k Oo1ke'ta, +$ellikle, 0irey s+$ko!usuydu. Dal0uki Vousseau teorisi!i to/lumsal s+$le#meye sosyallik $eri!e kurmu#tu. "rtaya kartt , teorileri! so!u1u!da vard , !okta devlet oldu. )oder!ite!i!, 0uraya Fra!s $ 6tilali'!de! k / .el7 mesi!de 70u!u! ii! de Sovyetler Birli,i'!i ay! modele koya0iliyoru$7, so!uta milli devletleri! olu#tu,u, milli devletleri! ii!de ayr kk .ru/lar !, ayr kk et!ileri! tek 0ir merke$i sistem taraf !da! asimiie edildi,i 0ir durumla kar# kar# ya kal yoru$. Bu.! ise ortaya ka! durum ii! #+yle 0ira$1 k .a$ete

6a0erleri!i okudu,umu$da #u!u s+ylemek mmk! sa! yorum? Wlus7devletleri! so!u!a .eli!di,i!de! 0a6sedildi. >me,i! ve sermaye!i! ak #ka!l , ii!de s ! rlar ! kalkt , s+yle!di. AT 0!yesi ii!de 7ulus7 devletlerde! ok su/ra7!asyo!al, ya!i devletler st ya/ la!malar ! olu#tu,u s+yle!di. Ay! $ama!da 0u.! .eriye .ele! di!i u!surlar ! +$ellikle milletler st ya/ la!malarda! kay!akla!d , s+$ko!usu edilmeye 0a#la!d , !da 0t!lk, tekillik, ulus7devlet ve et!iklik aras !daki ili#kileri .+ryoru$. 2u.oslavya +r!e,i!de! de Car et!ikC rk s+$1,! ele ald , m $da, 0yk 0t!lkleri! asimiie ettikleri!i, ama kk 0t!lkleri! asimiie ede!lere kar# ke!di farkl l klar ! ortaya koyarak, ke!di kk mikro devletleri!i, ke!di kk mikro m1adeleleri!i ve ke!di kk mikro em/eryali$mleri!i ortaya kartt klar ! i$liyoru$. 2a!i s+ylemek istedi,im #ey #u? Bu so! 3== y l tari6i ii!de i$le!e! duruma .+re, e,er De.el'i! ma!t , !da!, ya!i ay! l k ma!t , !da! yola k / asimilasyo! ile de,i#tire! 0ir d#!1e sistemi!i! varl , !a .idersek #uraya var r $? Farkl l k +,esi kk farkl l klara, et!ik farkl l klara do,ru ta# yor. So!uta ortaya kimlik de!ile! kavramla kar# la# yoru$. Bimlik ise tari6le 0irlikte 0elki 0ir a!am!e$ ve ke!di ke!di!i d #ar da! kura! 0ir#ey. 2a!i tari6 ii!de! .ele! +,elerle tari6e d+!erek, tari6teki C.ere,iC arayarak kimlikler ortaya ko!du,u!da, k+ke!e d+!k oldu,u!u ve k+ke!i! ye!ide! 1a!la!mas ! .+ryoru$. 2a!i kimlik dedi,imi$ #ey, ulus7devlet kimli,i !eyi! $eri!e kuruluydu? Birtak m +,eleri!. Bu +,eler ii!de !e varR Bayrak var, to/rak var, a!adil vs. var. J$ellikle a!adil 0a!a ok +!emli .i0i .eliyor. -!k 0ir yerde to/lumu! ya da to/lumlare! evre!sel 0ir #ekilde +di/le#tirilmesi, a!a ile kurulu 0ir ili#kide! .eiyor. Ba0adili de,il? Ba0adili s+$ko!usu edilirse e,er, 0e!

Derrida'! ! difera!s, a ile ya$ la! kavram !a, ya!i fark ! a ile ya$ ld , 0ir kavrama daya!a1a, m. -!k kavram asl !da mev1ut olmaya! 0ir#eyi! temsiliyeti!i .+steriyor. 2a!i 0a0adil a!adili! temsiliyeti. Fakat a!adil dedi,imi$ ise 0i$im k+km$ .i0i duruyor. Fakat o k+k, +yle 0ir k+ke! ki tari6te 0u!u! ara!mas /ek imka!l .i0i durmuyor. Bir a!am!e$ var 0u durumda. -!k var oldu,u!u sayd , m $ 0ir k+k! u!utulu#u ii!deyi$ de!iyor 0i$e. Te o u!uttu,umu$ #eyi aramaya al # yoru$. Fakat u!uttu,umu$ #ey asl !da asla olmaya! 0ir7#ey. D #ar da! verile! 0ir#ey ve kimli,imi$ 0i$e d #ar da! veriliyor. Bireysel kimliklerimi$ de +yle, milliyeti kimliklerimi$ de +yle, et!ik kimliklerimi$ de +yle. Tari6 de 6er seferi!de ye!ide! ya$ ld , !da, ki 6e/ ye!ide! ya$ l yorQ tari6 asl !da tari6i! .ere,i dedi,imi$ #eyde De.el'i! +$!el .erekli,i!de! 0a#ka 0ir #eyi .+rmyoru$. -!k tari6iler, 6e/ e/istemesi!e .+re tari6i! 0ir y+!yle u,ra# yorlar. Bir y+!! ortaya kart yorlar ve o tari6 $eri!e 0elirli kimlikler kuruluyor ya!i tari6 de, 0elki, 0ir ya! lsamada! 0a#ka 0ir#ey de,il. J!erimQ /ostmoder! 0ir d$e!de simlakrlar $eri!e yasla! /, ya!i modeli olmaya!, .+!dermesi olmaya! .+r!tler $eri!e yasla! /, o!lar ! sayesi!de kimliksi$le#me sre1i!e .ire0ilmek ola1ak. Bimlikleri! 0o$ulmas , a!1ak, 0elki de o k+7le7efe!di diyalekti,i!i! d # !da, ya!i kar# s !daki!i de,i#tiri/ ke!di!e 0e!$etme!i! d # !da, 0a#ka yerlerde ke!di ke!di!i! 0i7 li!1i!de olmak de,il, fakat ke!di 6ali!de olmay , ke!di farkl l , ii!de ke!di 6ali!de olmay sa,laya1ak +,elerde! 0ir ta!esi. "r6a! Boak Ali felsefe1i olarak, ko!u!u! tam ortas !da! .irdi. So!ra ta0ii siyasal 0a,la!t ya .irdi ama 0e! 0ir kere da6a +$ellikle 0u to/la!t lar ! 0a,lam ii!de 0u soru!u yeri!e koymak istiyorum. Bu, tart #ma

.ru0u!u, sa! yorum #u!u! ii! il.ile!diriyor. >skide! 0i$ ve o!lar vard . Siya6 ve 0eya$ vard . Burjuva$i ve i#iler vard . >ksi ve art vard . "ysa ya/ sal1 l k so!ras d#!rler, 0u ikili kar# tl k, siya6 ve 0eya$ kar# tl , 0ir ya! lsamayd , ke!di ii!deki farkl l klar .+$de! saklaya!, .+me!, durdura!, e!.elleyi1i 0ir durumdu, diyorlar. Siya6 ve 0eya$ diyorsu!u$, oysa ay! a!da kad ! ve erkek var. #i ve /atro! diyorsu!u$, oysa ay! a!da siya6 ve 0eya$ var. Bad ! ve erkek diyorsu!u$, oysa ay! a!da $e!.i! ve fakir var. Dolay s yla 0irde! fa$la ekse! $eri!de kesilmi#tir d!ya. A ve B de,il, A%, A3, A5, B%, B3, B5 vard r. Te B% ile A5 aras !da A3'ye kar# 0ir ittifak ola0ilir. A% ile B8 aras !da B<'e kar# 0ir ittifak ola0ilir. Dolay s yla ikili kar# tl k mmk! de,ildir. Bar# tl ,a ora!la ki 0u kar# tl k d#!1esi %&5=lara kadar 0u /ostmoder!i$m tart #malar ! ! kt , Fra!sa'da 6erkesi! temel ald , , daya!d , kavramd . %&<='lerde! iti0are! 0u kar# tl k, !e.atiflik terimleri!i! yeri!i farkl l k terimi almaya 0a#lad . Sa! yorum, .ee! se!ede! 0u ya!a ok fa$la ilerlemi# de,ili$. Bu!u! temel se0e0i, 0ira$ ta0ii ki 0i$im tem0elli,imi$, 0ira$ Bilar y+!etimi, 0ira$ da ko!u!u! sade1e felsefe d$lemi!de tart # lmas ! ! $orlu,udur. @ee! se!e #u!u tart #m #t k? Ali yi!e, eksi ve art ! ! yeri!e, eksi!i! ii!de ya da siya6 ! ii!de 0i!ler1e, y$ler1e, o!lar1a to! oldu,u!u s+ylemi#ti. Be! de 0t! 0u to!lar ! .erekle#e0ilmesi ii!, to! farkl l , ! !, val+r farkl l , ! ! ortaya ka0ilmesi ii! +!1e siya6la 0eya$ ! ayr m ! ! #art oldu,u!u +!e srm#tm. Burada iki ya da kavram ortaya k yor. J$de#lik ya da ay! l k, kar# tl k, 0ir de farkl l k. J$de#lik ve kar# tl k soru!u da6a .+r!#te ya da s+$m o!a radikal 0ir /la!da tarif etme!i! aralar d r. Farkl l ksa .+r!#te da6a li0eral, da6a es!ek, da6a at #mada!sa ko!u#maya, s+yle#meye ait 0ir d$lemde tart # la! 0ir#eydir. Bu!lar 0elki de Ali,

da6a detayl , ayr !t l olarak a klaya0ilir. Farkl l k terimi de, kar# tl k terimi de, +$de#lik terimi de ilk felsefe!i!, e! eski terimleridir. Derakleitos'u!, Parma7!ides'i! fra.ma!lar !da 6e/si vard r. Bu!lar ! i#letilmeleri, kul7 la! lmalar ta0ii d+!em d+!em de,i#iyor. Farkl l k, Derakle7itos'ta 0e!im 0ildi,im kadar yla kar# tl kta! /ek fa$la ay rdedil7memi#tir. 2a!i farkl l k, +$de#li,i 0a$e! 0ir#eyi! ke!di tarifi!e e#it olmas ! e!.elleye! #ey. Bu kavram asl !da 0ildi,im kadar yla /ostmoder!istleri! ya da ya/ sal1 so!ras lar !, Fou1ault'!u!, 0elki 0ira$ Derrida'! ! 6edefi ola! De.el taraf !da! 0u.!k i#lerli,i!e kavu#turuldu. De.el Aristoteles ve Derakleitos'u! 0 rakt , i#lerde! 6areketle +$de#li,i! a!1ak farkl l kla ya da kar# tl kla 0irlikte ta7 mamla!a0ile1e,i!i +!e sryor. Te 0u!u ma!t ksal olarak .+steriyor, i1ra ediyor. A;y ya da AT ta! mlaya0ilmek ii! mutlaka i#i! ii!e 0ir eksi i#areti!i! de kat lmas .erekti,i!i s+ylyor. -at #mas da De.el taraf !da! 0+yle 0ir ma!t ksal ereveye ya da ta0a!a oturtuluyor. B+le ve efe!di iki kar# tt r. Bu kar# tl k, k+le!i! k+leli,i!i ka0ulle!mesiyle, korkmas yla 0ir diyalektik 6ali!e .elir. B+le efe!di!i! emri!e .irer, al #maya 0a#lar, i# ya/maya 0a#lar. >fe!di de ya#amaya devam eder. Ama 0u !oktada kar# tl k 0ir diyalektik 6ali!e .elir. -!k efe!di!i! ya! !da al #maya 0a#laya! k+le, efe!diyi de iermeye 0a#lam #t r. # ya/t , efe!di!i! st!, yumurtas ! fila! retmeye 0a#lad , ii! o!u! d#!1eleri!i de iermeye ve o!da! /ay almaya ve .iderek 0ira$ da o!u! yeri!e d#!meye 0a#lam #t r. Demek ki eksi, ya!i k+le, art da!, ya!i efe!dide! ke!di!e /ay 0imeye, art ! ! 0a$ k s mlar ! ke!di $eri!e almaya 0a#lam #t r. Diyalektik 0u. A'! ! 0ira$ B'ye 0e!$eyerek, B'yi aldatarak, B'!i! 0a$ /aralar ! ke!di yeri!e ekmesi. Be!di 0a$ /aralar !

da, 0a$ +$ellikleri!i de A'ya devretmesi, teslim etmesi. Bu d#!1e tar$ %&;=7'='lere kadar d!yay idare etti, ya!i d!ya 0u!u!la yeti!di. -!k temelde 0ir kar# tl k var42a da ka/itali$m ve Csosyali$mC. Ama o t r!ak ii!deki sosyali$m, so!ra t r!ak d # !a k / ke!di .erekli,i!i iade etti,i!de, ya!i 0ir s f ra d+!#t,!de 0u trde! 0ir diyalektik 0ey6ude kald , temelsi$ kald . Bu 0t! 0ir sosyal 0ilime ve o!u!la 0irlikte felsefeye kar# tl k d#!1esi!i!, eksi art d#!1esi!i! reddedilmesi ii! .erekli .+r!e! sosyal, sosyal a!tro/olojik temeli verdi .+r!#te. Bir se!e evvelki s+yle#i #urada kalm #t ? Bu 0itti. Ama 0u 0iter 0it7!!e$ ka/itali$m, Bat 0a#ka kar# tlar, 0a#ka eksiler i1ad etmek $oru!da kald . 2a!i slam, ya!i Do,u, ya!i 0i$de! olmaya! 6er7[ey. [u!u savu!mu#tu! se!. Bu aldat 1 0ir .+r!mdr. Ba7t '! ! ke!di ii!de say s $ farkl l k vard r. Do,u'yu mutlak !e.a7 tif, mutlak kar# t olarak .+re!leri! ora! e/ey1e d#ktr. B8 ile A3 aras !da /ekala ittifaklar ola0ilir. Bu ittifaklar da .! 0oyu de,i#e0ilir. Bi$ de da6a tutu1uZ ilkel, eski kafal i!sa!lar olarak +!1e A ve B'!i! ya da art yla eksi!i! 6alledilmesi .erekti,i!i, !k 0t! 0u farkl l k d#!1esi!i .ralasyo!lar, siya6ta! 0eya$a do,ru srekli de,i#e!, farkl la#a! to!lar, val+rler d#!1esi!i! .ara!t+r!!, siya6la 0eya$ aras !daki farkl l , ! koru!mas oldu,u!u s+ylemi#ti!. Tart #ma! ! 0a,lam 0uydu. Bi$ de 0u 0a,lam ! ii!de kald k. Burada! Bilar sayesi!de 0ir ad m ileri .idemedik. .S. [imdi .+r#, soru ve a klama tr!de! katk lar 0ekliyoru$. A.A. @ee! seferki tart #ma .ali0a emek ve sermaye ili#kisi $eri!e kuruluydu. 2a!i 0t!lkler olarak eme,i! sermaye ka7r s !daki ko!umu. >,er A emek, B de sermayeyse ikisi aras !daki ili#ki, di,eri!i de,i#tire! 0ir ili#kide! .eti,i!de +teki!i ke!di ii!e eki/, te/ede!

ke!di!i asimile ede! 0ir durum ortaya kt , !da tari6i olarak sermaye!i! eme,i ke!di ii!de eritti,i!i ve sermaye!i! +$de#lik ili#kisi ii!de 6akim +,e oldu,u!u +!e srm#tk. Te 0u!u! tersi!e ili#ki!i! 0ir ya!a 0 rak lmas ! , !k e,er m1adele mmk!se sermayeye kar# , fakat 0u m1adele!i! ay! l kta! de,il ke!di farkl l , ! ortaya koymas !da! .ee1e,i!i +!e srm#tm. -!k De.el'1i kal rsak, !e $ama! A ile B aras !da, ya!i emekle sermaye aras !da 0ir diyalektik ili#ki var, o $ama! )arI' ! terimleriyle retim 0iimleri!i 0ir0irleri!i a#mas s+ylemi ii!de, ya!i retim .leri!i! retim ili#kileriyle eli#kiye .irmesi dedi,imi$ #ey s+$ ko!usu oldu,u!da to/arla!ma, 0t!le#me olur. 2a!i a#arke! asl !da +teki!de! var ola! +,eleri de,i#tiri/, yads y /, yok ederke!, 0irtak m ! da al yoru$, ke!dimi$e ekiyoru$. 2a!i sermaye eme,i! varolu# tar$ ! , varl , ! ! t+$! de,i#tirmeye al # /, o!u orada! kartt , !da ke!disi!e ait ola! , kulla!d , ! ke!di +,esi 6ali!e .etirdi. Ay! #ekilde 0u, 0elki de, modemi$mi! 0i$e 0 7 rakt , 0ir miras. Bu 0t!lk ili#kisi ii!de eme,i! sermaye taraf !da! asimile edilmesi .i0i ulus7devletleri! ii!de 7siyasi olarak7 a$ !l klar ! asimilasyo!u s+$ ko!usu edildi. >t!ik ya6ut sosyal a$ !l klar. 2a!i !ormlar s+$ ko!usu oldu. Te o !ormlara .+re 1um6uriyet ideolojisi s+$ ko!usu edildi. Fra!s $ 6tilali'!i! modeli!i! ay! s ko/ya olarak, taklit edildi. [+yle veya 0+yle farkl l klar ta0ii ki var. Fakat .e!el a!lam yla Sovyet Devrimi ile kurula! 1um6uriyetler de moder! d+!emi! sistemi ii!de, /rati,i ii!de ulus7devletleri 0u asimilasyo! $eri!e kurdular. Bu.! var la! !oktada asimilasyo!1u, 0t!le#tiri1i, ya!i De.el'1i 0t!1 1um6uriyetlerle 1emaatleri! ke!di ileri!de, ke!di farkl l klar ! koruyarak, mo!ar#ik olsu! ya da olmas !, 1um6u7 riyetili,i veya demokrasiyi iere! to/lumlar aras !daki

farkta odakla#t , ! .+ryoru$. A!.lo7sakso! modeli ve Fra!s $ modeli aras !daki iki siyasi modelde! yola k l yor 0u.!. Fra!s $ 6tilali ayd !la!mas yla 0irlikte 3== y l ! modeli olarak varoldu,u, di,er A!.lo7sakso! ayd !la!mad , ! ! ise 1emaatleri!, "sma!l 'da oldu,u .i0i, ma6alle sistemi!de ke!di farkl l klar ! korudu,u devletlerde asimilasyo! de,il, fakat farkl l klar ! 0t!l,!de! .eti,i tart # lmaya 0a#la!d . J$ellikle yi!e Fra!sa'da 0u tart #ma s+$ ko!usu. 2a!i asimilasyo!1u 1um6uriyet modeliyle farkl la#t rma! mo!ar#ik model. Bu!u! 0a#ka 0ir ya!s mas da di!de! .eiyor. Biliyoru$ ki, Fra!s $ a!7 lam !daki laiklik, devleti! a!ti7di!1i 0ir siyasetle di! !ormlar ! d #lamas !da! .eti. "ysa 0u 1emaat modeli!de 1emaatler ke!di i!a!lar ! ke!di farkl l klar ii!de korumaktayd lar. Tarmak istedi,im yer #uras ? )odel ister A!.lo7sakso!, ister Fra!s $ olsu!, so!uta ister ay! l k, ister farkl l k $eri!e kurulsu!, kimlik $eri!e kurula! devletlerde, kimli,i! farkl l klarda! ya7 6ut ay! l kta! .emesi durumu!da da olsa, ya!i 0u!lar de,i#ik #ekilde ko!ulsa da, so!uta, 0u.! ii!de 0ulu!du,umu$ siyasi, et!ik, at #ma1 modelleri! ok moda 0ir kelime ola! kltrel kimli,i! ya6ut et!ik kimli,i! ya6ut milli kimli,i!, kad !l , ! ya6ut erkekli,i! 0t!1 merke$li ya/ lar ! kurulmas !da! .eti,i!i .+ryoru$. Bimlikler !e $ama! ke!di kimlikleri!i is7 /atlamak ii! ortaya k yorlar, so!uta $a!!ediyorum ki, !e ya$ k ki, De.el'i! k+le7efe!di diyalekti,i ii!de kal yoru$. 2a!i m1adeleler De.el'i! s+yledi,i .i0i ar$uda! ve kar# s !daki!i di,eri!e is/atlamakta! .eiyor. Bimlik !e $ama! ortaya k yorR Bu tr 0ir ili#kide, demi! 0a6setti,im .i0i, 0t!1 0yk ar$u ii!de kk ar$ular var. T /k A!.lo7sakso! modeli!i! o maatleri .i0i. Bu!u! kar# s !daki ar$u Fra!s $ modeli ola0il, Bk

ar$ular tek 0ir ar$u #ekli!de asimile olarak 0yk 0ir 0 t! ar$uyu olu#turuyor. :e $ama!ki, 0u ar$ular kimlik $erir kuruluyor, o $ama! soru! sa! yorum .!1elle#iyor ya6ut yer, de! 0a#l yor. 2ukar da de,i!mi# oldu,um .i0i, 0elki ay! l , ! ve farkl , ! 0ir ad m +tesi 0u!lar ! +$lmesi!de! .eiyor. 2a!i kimi soru!u!u! +$lmesi, da, lmas , deko!strksiyo! eylemi!e dilmesi. Bimli,i! a!am!e$de! olu#tu,u!u! ortaya ko!ulma s !da! 0a#layarak +$m! ya/ la1a, ! $a!!ediyorum. Bu da iki!1i olarak ya/t , m $ #ey. Pate! 0u kimli,i! +$lmesi, 0elki, simlakr sayesi!de .erekle#e0ilir. ".B. Bu ko!uda fa$la 0ir#ey s+yleyemem. Se!i! 0t! 0u a!latt klar ! yi!e 0e!1e o ikili kar# tl k durumu!u!, tali6si$ durumu! 6YlY .eerli oldu,u!u ortaya koydu. Ali, kimlik dedi. Te 0t!yle tak ld , m kimli,i! !atrel, ta0ii, do,al 0ir#ey olmad , ! s+yledi. De,i#tirile0ilir, 0e!imse!e0ilir 0ir#ey dedi. Ama #imdi 0u d#!1e 0ile !atrali$mle iro!i aras !daki farkl l k #ekli!de d!yay ikiye 0+lyor. Ba$ i!sa!lar ii! kimlik !atreldir, do,ald r. Adam Trktr ya da Burttur ya da Fra!s $d r ya da Bavyeral d r. Bu!da! da6a do,al 0ir#ey olama$. J0r ii!se Trk do,mas 0ir rastla!t d r. Bir tali6 ya da tali6si$liktir. Bu kar# tl k 0elki 0ira$ ser0est emekle 1e0ri emek ya da iyi emekle k+t emek ya da kafa eme,i ile ayak eme,i, kol eme,i aras !daki farkl l kt r. Bu farkl l k, 0u kar# tl k var. Dolay s yla iro!i ile !atrali$m aras !daki kar# tl k da 0u.! d!yay ikiye 0+le! 0ir kar# tl kt r... Se! 0ir ideal olarak iro!iyi #u a!da varm # .i0i d#!mek istiyorsu!. Be!se 0u!u! olmad , ! , 0u!u! 0ir ideal oldu,u!u, ama .erekle#ti,i a!da da $ate! +!emsi$ ola1a, ! s+ylyorum. 2a!i ikimi$ de 0ey6ude 0ir davay savu!uyoru$. A.A. [imdi #+yle 0ir#ey var. A6met Ak0ar isimli 0ir Ara/

d#!r var. Bir tarafta Avru/al lar var. Avru/al lar sistemleri iro!i $eri!e kurmu#lar. 2a!i di!leri, devletleri, 1um6ur0a#ka!lar $eri!e es/ri ya/ ld , !da, o!lar k+tle!di,i!de 0u o!lara /ek fa$la doku!muyor. Jr!ek olarak da )ado!!a'y veriyorQ di,er tarafta da slam to/lumlar var. Bu!lar iro!iyi a!layam yorlar. Te V#di +r!e,i!i veri/, !e $ama! o!lar ! i!a!lar yla, ta/ !d klar i!sa!larla dal.a .eiliyor, o $ama! si!irle!iyorlar ve +l7 drme eylemleri!e, fetvalara .iri#iyorlar diyor. Be!1e #u!u s+ylemek istiyor? Fi!kelkraut'u! s+yledi,i!e 0e!$er 0ir#ey s+ylyor Go da ya/ sal1 l k so!ras d#!1eleri a, r 0ir #ekilde ele#tire!lerde! 0ir ta!esiH, farkl l klar ! kk milliyetilikleri do,urdu,u!u s+ylyor. 2a!i tari6 ii!de evre!sel1i d#!1e!i! yads !mas , tekillikleri!, farkl l klar ! +!e srlmesi milli kltrlerde! .eiyor diyor. Te 0u!u! ii! de a, r #ekilde Fou1ault'yu, Dele7 u$e' ve di,er ya/ sal1 l k so!ras d#!rleri suluyor. Fakat so!uta s+ylemek istedi,im #ey #u? :e $ama! Do,u7Bat ikilemi, Do,u7Bat farkl l , Bat '! ! le6i!e i#liyor o $ama! yi!e 0ir ma!t k7merke$1ilik ya/ yoru$. Te Avru/a merke$i 0ir #ekilde d#!meye 0a#l yoru$. ro!i ve 1iddiyet aras !daki ili#ki!i! 0ir 0t!lkte! .eti,i!i d#!d,m$de, 0elki, 6akikate! o $ama!, 0ir yere .idemiyoru$. Bu ikili farkl l k ve 0e!$erlik aras !daki ili#ki!i! teker teker deko!strksiyo!u!u ya/t , m $ $a7 ma!, arada o!lar olu#tura! +,eleri! !e kadar ok kk farkl l klarda!, kk kimliklerde!, kk .ru/larda! ka0ilelerde! .eti,i!e de,i!i/, ii!i yar / 0akt , m $ $ama!, 0elki, ko!u#mam $ ! 0ir a!lam ola0ilir. .S. " 6alde, 0u !oktada salo!da! sorular alal m. @l!ur Savra! Ali'ye y+!elik 0ir#eyler s+yleye1e,im. Soru!, eli#ki, ikilik, ay! l k ya da farkl l k. 2a!i !atrali$m ve iro!i tr!de! 0ir kar# tl k ola0ilir. Te diyelim ki Vousseau, /ostmoder7!i$m, moder!i$m

/ostmoder!i$m tr!de! 0ir kar# tl k ola0ilir. Fakat 0e!1e 0u kar# tl klar ! 6i0iri!de De.el ve diyalektik ierilmiyor. Bu kar# tl klar olu#tura!lar ! 6i0iri!de ierilmiyor. Bu kar# tl k 0e!1e diyalektik ve farkl l k kar# tl , de,il. -!k 0u efe!di7k+le ili#kisi!de olsu!, ya da diyalekti,e ili#ki! da6a )a!t ksal d$eyde a klamalarda olsu!, 0u ay! la#t rma kavram yla 0e!im 0ir soru!um var. J$mseme, asimilasyo! eyval7'a6, olumsu$lama eyvalla6. Ama ay! la#t rma, 0e!$e#tirme kavram yla 0ir soru!um var. Te 0a!a +yle .eliyor ki $ate! De.el'i! 0t! ke!disi!de! +!1eki Bat d#!1esi!e de esas olarak y+!eltti,i ele#tiri!i! oda, 0u. -!k e,er Vousseau 0ir ya!day7sa, !ede! De.el u$u! u$u! tam da Vousseau'yu ve Fra!s $ Devrimi'!i 0ir soyut ay! l k 0iimi!de 0ir olumsu$lar !a ileri srd, ii! ele#tiriyorR De.el ke!disi!i 0t! 0ir Fra!s $ Devrimi /ro0lemati,i!de!, restorasyo!a kadarki d+!emi!de! tam da 0u !ede!le ayr l yor. Bir soyut ay! l kt r De.el'i! asl !da ele#tirdi,i ve Vousseau +$.l!de de ele#tirdi,i. Dakikate! "r6a!' ! da s+yledi,i .i0i farkl l k ara1 l , yla +$de#lik ya da farkl l k ii!de +$de#lik De.el'i! derdi. B+yle olu!1a da 0a!a 0u.! 0u ikilem 0e!i ifade etmiyor diye d#!yorum. Be!im ikilemim de,il 0u, !k 0ir !1 i6timal var. Diyalektik var. -eli#kiler ve kar# tl klar $eri!e kurulu, ama ay! la#t rmaya y+!elik olmaya! 0ir kar# tl k var. Ay! la#t rmaya y+!elik 0ir olumsu$lama de,il. Bu y$de! de 0u derslerde da6a +!1e 0u!u ske!der'le tart #m #t k. De.el'de )arksi$m !e kadar moder!i$mi! /aras d r, !e kadar de,ildir, tart #mas !a .idiyor asl !da 0u. 2a da !e kadar ayd !la!ma! ! /aras d r, !e kadar de,ildir'e. Dolay s yla da 0e! dedi,im .i0i 0u kar# tl klar ! !e De.el'i, !e )arI' 6i0ir #ekilde iermedi,i!i ve tam da 0u kar# tl , ! a# lmas oldu,u!u d#!yorum.

.S. Tek 1mlelik 0ir soru da 0e! sormak istiyorum. Bimlik7si$le#me 6ali!e ula# ld , !da .eriye kala! ar$u mudur yoksa kay ts $l k m d rR Ar$u!u! .eriye kalma i6timali var m R 2oksa 6erkesi! ko!u#u/, kimse!i! 0ir0iri!i di!lemedi,i d!yaya m .ele1e,i$R A.A. Sorular ! 1eva0 ! vermem imka!s $. Ama d#!1elerimi s+yleye1e,im. Ba#ta! 0a#larsam )arI ve De.el'i mo7der!7/ostmoder! tart #malar ! d # !da ele ald m. Be!im 0u.! De.el'de! yola karak ay! l k7 farkl l k tart #mas ! ortaya koymam ! a!a !ede!leri!de! 0iri De.el'i! diyalekti,i!i! a#malar $eri!e ve 7retim 0iimleri!e de .+!derme ya/ yorum7 a#malar ! da eli#kisiyle olu#tu,u!u +!e srmesi!de! .eiyor. Biri!1isi, diyalekti,i! eli#kileri!i! 7e,er Deleu$e'! kelimeleriyle ds!rsem7 0o$u1u de,il, ye,i!le#tiri1i rol!de! 0a6setmek istiyorum. 2a!i Ba/itali$m ve [i$ofre!i'de! a!lad , m $ #u? Ba/itali$m eli#ki $eri!e kuruluyor ve eli#kiyle 0esle!iyor. De.el ve )arI modeli!de so!uta, se!te$de, odakla!d , ! d#!rsek, moder!ite!i! de ke!di kri$i!i! ay! $ama!da devleti! 6e.emo!ya1 merke$i rol!! d # !da 0 rak yor diye d#!e0iliri$. J$ellikle ya/ sal1 l k so!ras !da! 0a6sediyorum. Pa!!ediyorum ki, )arI' ve De.el'i moder!ite!i! ii!e sokuyor. Be!im )akta! ve De.el'de! a!lad , m #ey %&. y$y l e/istemesi ve moder!i$mle i ie olmalar . Ay! d$i$.isel tari6 #emas ii!de kalmalar ve eli#ki $eri!e kurulu a#amalar GAuf6e0u!.H iermeleri. ster De.el'i! daireleri olsu!, ister )arI' ! retim 0iimi 6alkalar olsu!, eli#kiye daya!a!, ilerleye! 0ir tari6e daya!arak sistemleri!i ortaya koymalar 0i$e moder! realiteyle i ie olduklar ! .+steriyor .i0i .eliyor. ".B. Sa! yorum farkl tar$larda! ko!u#uyoru$. @l!ur 6er6alde )arIZ ! moder!iteye da6il olmad , ! de,il, moder!iteye te!e$$l etmeye1e,i!i s+ylyor. Bir 0a#kas

#u!u is/at etmek isteye1ektir? )oder!ite ko!ular ! ! ortak l.ati!i 0ula0ilirsek ko!u#a0iliri$. A.A. )arI' ! moder!ite!i! d # !da oldu,u!u sa!m yorum. 2a!i ke!di!e .+re 0ir e/istemesi var, %&. y$y l e/istemesi. Te orada! farkl 0ir yerde oldu,u!u d#!emiyorum )arI' !. )oder! d+!eme ait 0ir d#!r ve o d+!emi! tari6 #emas ii!de kal yor. Jr!ek ve 0e!$er sorusu!a .eldi,imi$deQ iko!a 0e!i +$ellikle Plato!'a yolluyor. )odel $eri!e kurulu 0ir d#!1eyi ]9k +r!e,i ima etmek istiyorum. Bir model vard . " modeli! 0ir ko/yas vard . Te 0t! 0u !eo7Plato!isye!leri!, ya!i D ristiya!l , ! d#!1esi o modeli! im.esi $eri!e kurulu i!sa! temas ! ortaya kart yordu. Tar ola! 0ir modele uymak s+$ kolsuydu. Plato!'u!, iko!a dedi,i yerde simlakr kavram yla kar# la# yoru$. 2a!i modeli! .+r!ts! iere!, t+$sel 0irli,i!i de,il, d # .+r!t $eri!e kurulu ili#kiyle kar# kar# yay $. Dolayl yla t+$! ke!disi!i model olmakta! kart /, ileriye do,ru 9rlat la! 0ir model olmas ! ve 0o$mas ! dile .etiriyor simlakr. )odel .eriye do,ru de,il ileriye do,ru f rlat ld , !da si7 mlakr 0a,lam !da kald , m $da, yasla!d , m $ model $eri!e taklit etti,imi$ 0ir #ey de,il, fakat yaratt , m $ 0ir#ey oldu,u!da ko!umu farkl 0ir yere .elmi# oluyor. 2a!iQ da6a +!1e var olmam # ola! im.eleri!, imajlar ! 7virtel imajlar olarak yksek tek!olojik maki!alar akl ma .eliyor7 ve da6a +!1e 6i ya#a!mam # meka! ii!de 0i$i .erekteymi# .i0i ya#at yor. So0a ya! 7yorsa orada, meka! e,er )ars ise, 0i$ )ars'taysak, Gta0ii 6ayali ve sa!al olarakH so0aya u$akta! simlasyo! maki!asma elimi$i doku!du,umu$da o olmaya! so0a 0i$im elimi$i yak yorsa, 0urada art k modeli! .eride de,il ileride olmas s+$ ko!usu. 2a!i, olmaya! meka! ! ii!de dola# yoru$ art k. lk +r!ek simlakr sayesi!de .eride kalm yor. 2ok, 6ay r model $eri!e kurulu taklitte!

.eiyorsa e,er, 0urada 0o$ma yok, imleye! vard r. )eka!ik ye!ide! retme vard r. Bu tart #ma sermaye!i! ii!de mi de,il mi 0ilmiyorum, ama sermaye 6er yerde. Dolay s yla sermaye!i! ii!de 0a$ farkl l klar var. Bu!u! +r!ekleri!i .+stermek mmk!. Devlette! .+stermek mmk!. Siyasi /artilere ya!s mas ! .+stermek mmk!. D!yadaki yatay .ei#li olu#umlar .+stermek mmk!. 2a!i 0u kk et!ik, kk .ru/sal sosyal farkl la#malar ! oldu,u!u fiili olarak .+stermek mmk! sa! yorum. Bu!lar var. Bu!u! d # !da moder!i$mi! deko!strksiyo!u ye!i 0ir deko!strksiyo! muR Bilmiyorum ama 0a$ eski +,eleri ye!ide! 1a!la!d rd , kesi!. Bk 0elirsi$likler var. Pate! /ostmoder!i$mi! ke!disi 0elirsi$likler $eri!e kurulu. :e oldu,u 0elli de,il. Dolay s yla deko!strksiyo! var m yok muR [u a!da s+ylemek /ek mmk! de,il sa! yorum. Ama e! a$ !da! aray # 6ali!deki 0u d#!1e!i! ko!struk7siyo!u ii! ya/t , /la!lar var. Bilar, 2% ralk $%%', :onu7"alar

)"D>V:T> 7 P"ST)"D>V:T> )"D>V:P) 7 P"ST)"D>V:P) Postmoder!ite ve Postmoder!i$m *$eri!e Der !e kadar aralar !da ko/ukluk oldu,u!da! s+$ edilse de asl !da, moder!i$m ve /ostmoder!i$m ya6ut moder7 !ite ve /ostmoder!ite $a!!edildi,i kadar 0ir0iri!de! o kadar ko/uk de,il. Der !e kadar moder! ola! ii!, 6er #eyi ye!i olarak kurdu,u, ya6ut /ostmoder!i$m ii! .emi#te! .ele! #eyleri ye!ide! .!1elle#t rdi,i ve tek!ik 0ir #ekilde 0u!lar 0irarada to/lad , s+yle!se ve /ostmoder!i$m ye!i 0ir durum .i0i .+r!se de, so!uta #+yle veya 0+yle /ostmoder!i$mi! ortaya k # ya/ sal1 l k7so!ras ile alakal d r. Fra!sa'da, +$ellikle %&("'l y llar ! iki!1i yar s !da ve +$ellikle %&(' so!ras !da ortaya ka!, .e!elle#e! 0ir d#!1e!i! ad ya/ sal1 l k7so!ras . Bu d#!1e ii!de Fou1ault, Baudrillard, Deleu$e, @uattari, Derrida, Oyotard, F6Ytelet v0. .i0i da6a say la0ile1ek /ek ok isim var. Te 0u %&8"'l y llarda ortaya ka! ve %&<=%i y llarda .!deme .elmi# ve %&("'l y llarda Tarolu#ulukla 1idd\ 0ir reka0et 6ali!e .irmi# ya/ sal d#!1e!i! ele#7 tirisi!de! ortaya ka! 0ir d#!1edir. )arksi$mi! ya/ sal1 okumas Gya!i Alt6usserH, /sika!aliti,i! ya/ sal1 0ir okumas Gya!i Oa1a!H ve sosyal a!tro/olojide @odelier'!i! ortaya atm # oldu,u 0u ye!i okuma 0iimleri!i! ele#tirisi #ekli!de ele almak mmk! ya/ sal1 l k so!ras ! . J$ellikle %&;=%i y llarda ivme ka$a!a! 0u ak mda yer ala!lar ! 0ir0irleri!de! farkl

y+!temleri, d#!1e 0iimleri var. Derrida'! ! deko!strksiyo!u ile Deleu$e ve @uattarif!i! [i$oa!ali$i ya da Oyotard' ! /ostmoder! 5d ! verdikleri #ey, ayr ayr d#!1e 0iimleri!i ve y+!temleri!i ieriyor. Bu!a ra,me!Q ortak 0ir tema sa/tamaya al # rsak, 0elki de, fark kavram ! ele almak mmk!. Bir de %&5='lu y llarda! iti0are!, Fra!sa'da 6akim olmaya 0a#lam # ola! De.el'1i diyalekti,i!, ya!i, da6a so!raki )arksist diyalektik versiyo!u!u! art k kulla! lma$ 0ir y+!tem olmas !da! ileri .ele! 0ir .e!elle#mi# d#!1e!i! r!dr, ya/ sal1 l k7so!ras . Te 0u 0ak mda! da De.el'i! okuyu#u!da! ok :i7et$s16e ve Deide..er merke$li 0ir okuyu#u +!/la!a kar r. Fakat %&'=%i y llarda, +$ellikle Amerika! e!telektel evreleri!de, Fra!s $ ya/ sal1 l k7so!ras d#!rleri!i! evirisi ile 0irlikte 0u adlar ! saym # oldu,um d#!rleri!, filo$oflar !, a!tro/olo.lar ! d#!1eleri /ostmoder! ad alt !da 0ir d#!1e 0iimi!i! +!1leri olarak ele al !d . Postmoder!i, asl !da 0u!lar ! d#!7 1eleri!i! olu#turdu,u Gdeko!strksiyo!u, #i$oa!ali$i, arkeolojiyi ve olay tari6i vs. #ekli!deH ileri srldQ fakat asl !da adlar ! sayd klar m ! 6i0iri!i! direkt olarak /ostmoder! veya /ostmo7der!i$m ile alakalar yok. A!1ak /ostmoder!i$mi 0ir d#!1e olarak de,il de, 0ir d+!em veya durum olarak ele al rsak, o $ama! 0elki #u!u s+yleye0iliri$? %&'=lerde! iti0are! 0a#laya! 0ir durumdur, !k %&;& y l !da Oyotard' ! Postmoder! Durum kita0 Fra!s $1a yay !la! yor ve +$ellikle 0u kita0 ! /ostmoder! tart #malar felsef\ olarak 0a#latt , ! s+ylemek mmk!. Te moder! ola! Ayd !la!mayla 0a#lay /, %&. y$y ldaki .eli#e! Alma! roma!ti$mi, ulus7devlet ve da6a so!ra s ! rlar 0elirle!mi# ve siyas\ olarak teleolojik 0ir ya/ y iere!, ya!i .ele1e,i +!1ede! 0elirli olarak sa/taya! 0ir d#!1e!i! ele#tirisi!de! /ost7moder!i$m ortaya k yor.

2a!i Oyotard' !, ad !a 0yk a!lat lar ! veya ideolojileri! so!u dedi,i #ey asl !da, )arksi$mi! 0ir kri$i. -!k )arksi$mi! kri$i da6a %&'=leri! 0a# !da, 6atta %&;='li y llar ! iki!1i yar s !da diyelimQ ya#a!a! tari6i olaylar, teorik olarak olmasa 0ile, /ratikte sosyalist 0ir d#!1e tar$ ! !, diyalektik 0ir d#!1e tar$ ! ! veya siyas\ olarak, ileriye d+!k olarak, sosyali$mi! .erekle#tirile1e,i!i ileri srd, iddia edile! 0ir d#!1e tar$ ! ! imka!s $l , ! fiili olarak ortaya koydu. J$ellikle Bam0oya olaylar 0urada 0elki de, e! so! !oktay , !i6a\ !oktay koyuyorQ %&;&'da B $ l Bmerler'i! ve Pol Pot rejimi!i! ya/t , 0yk soyk r m ! Fra!sa'da etkisi 0yk. Bu ko!uda yukar da 0a6setti,im .i0i Oyotard' ! Postmoder! Durum kita0 ! ! yay !la!d , y l ve ay! $ama!da da iki Fra!s $ e!telekteli ola! 0iri sa,da!, 0iri solda! ola! Vaymo!d Aro! ve j.P.Sartre ilk defa ortak 0ir #ekilde 0irlikte masaya oturmu#lar ve Bmerleri k !am #lard r. To/la!t y @lu1ksma!! d$e!lemi#tir. Vaymo!d Aro!'u! kita/lar !da! 0iri Trke'ye Sosyoloji!i! >ta/lar diye evrildi, ya da Sosyolojik D#!1e!i! >ta/lar . Bu kita0 ! arka sayfas !daki resimde @lu1ksma!!, Aro! ve S.P.Sartre 0irlikte 6emfikir olarak Bam0oya'daki Pol Pot rejimi!i k !ad klar ko!u#may 0el.eleye! foto,raf vard rQ sa, ve soldakiQ iki ayr utaki e!telekteller oldular Sartre ve Aro!. Deme! %&'='li y llar ! ii!de Fra!sa'da, +$ellikle +!1e %&'%Zde )itterra!d iktidara .eliyor ve sosyalistler +!1e kom!istlerle ittifak kuruyor ve da6a so!ra da seimlerde sosyalistler ma,lu/ k !1a, o $ama!, @is1ard d'>stai!. $ama! !da sa, ! 0ir lideri olarak eskide! 0eri var ola!, fakat sa, ! lideri durumu!a .ele! F6ira1 ve )itterra!d, ya!i, sol ve sa, yi!e ortak 0ir #ekilde iktidar srdryorlar. Bu!u! siyas\ olarak moder! olmaya! 0ir durumu ifade etti,i o,u ki#i taraf !da! s+yle!diQ !k

iki ayr kutu/ta!, iki ayr d!yaya 6ita/ ede! siyas\ /arti7 ler art k ay! d!yay /ayla# r duruma .eldikleri!de, a#a, yukar 0ir0iri!e 0e!$er 0ir siyas\ ta0loyu +!erdikleri!de, 0u .ele1e,e y+!elik +$.rl,e do,ru .ide! teleolojik 0ir d#!1e tar$ ! ! art k i#leme$ 6ale .eldi,i!i .!deme .etiriyordu. %&'&'da Berli! Duvar '! ! y k l / @or0aov'u! me#6ur saydaml k ve a kl k /olitikas yla Sovyetler Birli,i +$l!1e, 0t! 0u olaylar moder! tari6i! 0ir #ekilde /ers/ektif de,i#tirdi,i!i, 0elki de, 0i$e .+sterdi. [imdi moder! tari6 derke!, asl !da, 0a#ka 0ir durumda, Fu7kuyama'! !, CTari6i! so!u!u! .eldi,iC te$leri .!deme .eldi. Fakat 0u te$leri! 7!e kadar /ostmoder! durumla ili#kisi kurulursa kurulsu!7 !e /ostmoder!i$mle alakas var, !e de .eerli 0ir .erekli,i var, !e de oriji!alli,i var. -!k 0u, %&5=%u y llarda Bojeve'!i! ya/m # oldu,u De.el semi!erleri!de s+yledikleri!i! 0ir varya!t !da! 0a#ka 0ir #ey de,il, "!u! ii!, Fukuya7 ma'! ! s+yledi,i oriji!al 0ir te$ de,il, fakat tu6af 0ir #ekilde 0irok yerde tart # la! ve 6atta Baudrillard' ! 0ile 1eva/ verdi,i 0ir te$ olarak kar# m $a kt . B+rfe$ Sava# so!ras !da Baudril7lard, CB+rfe$ Sava# oldu muRC 2a!i olmad , a!lam !da Coldu muRC sorusu!u sordu,u!da, asl !da ay! $ama!da Fukuya7ma'! ! Ctari6i! so!uC te$leriyle 6esa/la# yordu. Ay! 6esa/la#may Derrida %&&5Zte yay !lam # oldu,u )arI' ! Dayaletleri ad l kita0 !da tekrar ya/t ve a#a, yukar s+yle!e! #ey ay! ? Fuku yama'! ! ileri srd, te$i! 6i0ir oriji!alli,i olmad , .i0i, .erekli,i de yok. -!k !e li0eral to/lumda so!ula!d d!ya, !e de 0u li0eral to/lum 6erkes taraf !da! ka0ul edilir 0ir ereveyi i$ledi. @+rld, .i0i, eski sosyalist 0lok lkeleri!i! o,u!da siyas\ olarak eski sosyalist veya kom!istler ye!i 0a#ta! iktidara, 0u sefer seim yoluyla, .ele0iliyorlar ve tekrar

.ide0iliyorlar. S+$ko!usu ola!, li0erali$mde! ok demokrasi olarak adla!d r la0ilir. 2a!i ok k sa1a, 0u siyas\ olaylar ! .eli#imi modem7/ost7 moder! ay r m ! ortaya koymu# olsa 0ile, asl !da aralar !da 0ir kar# tl k ili#kisi yok. Fakat 0u!lar farkl okuma 0iimleri!i ortaya koyuyorQ ya!i moder! d!ya! ! 6omoje!le#tirmeye al #t , Gsosyoloji de 0u!u! ii!deH 0ir okuma 0iimi yeri!e ayr # k .ru/lar ! 0irlikteli,i!de! 0a6setmeye 0a#la!d veya 0ir e!te.rasyo!, 0ir asimilasyo!, moder! d!ya! ! ortaya kartm # oldu,u ulus7devlet fikri yeri!e simlasyo! $eri!e kurulu ola! 0ir to/lumsal a!lay # !, farklar ! +!e kart ld , ve 6er de,i#ik .ru0u!, 6er farkl .ru0u! ke!di farkl l , ! ortaya koyarak, ke!di tale/leri!de 0ulu!du,u 0ir d!yay ortaya koyuyor. Fakat %&&=Zl y llar ! iki!1i yar s !a .eldi,imi$de, asl !da, fark $eri!e kurulu ola! 0ir d!ya! ! da /ostmoder!e 0e!$er veya ayr # kl , iere! 0ir d!ya olmad , ! fark ediyoru$Q !k 6er farkl l , ! ortaya koymaya al #a! .ru/ G0u!lar di!\ .ru/lar, et!ik .ru/lar, femi!ist .ru/lar olsu!, kk a$ !l k .ru/lar olsu!, !e olursa olsu!, ama ke!di farkl l , yla ortaya kt , ! s+yleye! .ru/larH asl !da ok da moder! 0ir #ekilde t+$sel 0t!lkleri!i /eki#tiri/ so!uta 0+yle 6omoje!le#e! 0ir m1adele 0iimi ortaya koymaya 0a#lad , 0u ok a k 0ir #ekilde 0irok ala!da .+rld. So!uta +$ledikleri 0ir iktidar 0iimi!e ula#makta! 0a#ka 0ir a0a! ! olmad , ! .+sterdi, +$ellikle ii!de ya#ad , m $ #u so! 0e# y l. Burada dikkat eki1i ola! .erek radikal femi!ist olsu!Z .erek et!ik veya di!sel tale/ler olsu! 0t! 0u!lar farkl farkl kimlikleri ortaya koymaya al #salar da ok da6a moder! olarak t+$7sel kimlikleri!i saklamak, korumak istemeleridir. @ele!ek ve Bilimle li#kiler

@ele!ek s+$ ko!usu oldu,u!da, evet moder! ola! 6e/ +!1 ola! , ilk ola! ya/maya al #t . Postmoder! ise .emi#te! .ele! 0a$ +,eleri, /ota!siyel olarak tari6 ii!de dura! 0a$ +,eleri ye!ide! .!1elle#tirerek ye!i 0elirli 0ir 0a,lamda o!lar ye!ide! kulla!maya al #t . )imaride CklasikC a!lam yla /ostmoder! 0ir mimaride! 0a6sedersekQ i#te 6e/i!i$i! 0ildi,i .i0i sa!at tari6i ii!deki d+!emleri! farkl farkl +,eleri!i al /, kk kk /aralarda! 0u!lar 0ir 0t!sellik ii!de, eklektik 0ir 0t!sellik ii!de su!du,u!u s+yleye0iliri$. 2i!e /ostmoder! 0ir durum ii!de, 0u durumu 0ilimle de 0a,da#t ra0iliri$. Bilimsel ola! asl !da tam ma!as yla 0elki de %;. y$y lda 0elir.i! 6ale .elmeye 0a#l yor, ya!i 0ir +$!e!i! kar# s !da ola! 0ir !es!e olarak al / d #ar da! o !es!eyi ele almas tam a!lam yla Barte$ye! 0ir d#!1e!i! r!dr. Ba0a1a 0akarsak, %;. y$y l, Bat /o/ler kltr!! ya!i /a.a! 6alk ve 0y $eri!e kurulu ola! 0ir kltr!, /o/ler kltr! moder! a!lamda mede!iyet ad yla ortaya ka! sivili$as7yo! taraf !da! 0ast r ld , ! a! msata0iliri$. Wy.ar yemek 0iimi, ya#ama 0iimi, d#!me 0iimi!i! 0ulu#maya 0a#lad , 0ir y$y l idi 0u 0ilim y$y l . Ay! $ama!da, merke$i krall klar ! 1iddi 0ir #ekilde ke!di e.eme!likleri!i /o/ler kltr 0ast rarak merke$ile#tirdikleri 0ir d+!em, %;. y$y l. Bu 0ak mda! %;. y$y l ok il.i!tirQ moder!li,i! 0a#la!. d+!emi. Ama De7.el'i! %&. y$y ldaki moder!i$mde! 0a6sederke!Q 0u!u +!1e Br'stof Bolom0'u! Amerika'y ke#fi!e G%8&3H da6a so!ra Pro7testa!l ,m di!de yaratm # oldu,u reform 6areketi!e ve 0u!7a! so!ra da Ayd !la!ma'ya 0a,lad , ! 0iliyoru$. Burada 0a#la!. olarak, modemi$m, asl !da tari6 ii!de .+rld, .i0i, %8&3 ola0iliyorQ %<.7%(. y$y l veya6ut %;. y$. y l ola0iliyorQ veya sa!ayi to/lumu!a .eilmesiyle,

ya!i %'. y$7y l ! so!u %&. y$y l ! 0a# olarak ka0ul etmek mmk!, moder! to/lumu. Fakat moder! to/lumu! e! temel +$elli,i merke$i 0ilimsel y+!tem olarak Barte$ye! d#!1e!i! e.eme!lik ka$a!d , d+!eme teka0l ediyor olmas d r. Fakat 0u arada, sa!at tari6i ii!de 0a#ka 0ir d+!em var ki, o /ostmoder! ola!a 0e!$er d+!emi olu#turuyor? Bu, ay! $ama!da Ckar# 7 devrimC d+!emi. Veforma kar# Bat 'da kilise!i! ye!i 0a#ta! e.eme!li,i!i 6issettirdi,i ve 0u!u!la 0irlikte 0arok ad alt !da da a! la! 0ir sa!at tari6i a!lay # ! ! e.eme! olmaya 0a#lad , d+!emi .+ryoru$. Fakat 0arok ve klasik a, 0ir0iri!de! ay r rsak e! +!emli +$ellik 0elki deQ 0iri!i! Gklasi,i!H, V+!esa!s kltr ve 6ma!i$ma, i!sa!l k $eri!e kurulu olmas , 0u!a kar# ! 0arok d+!emi ise, kar# devrim ad !da! da a!la# la1a, .i0i, Ayd !7la!ma'ya do,ru .ide! 6ma!i$ma! ! +!!e kt , , 0ir d+!emi! tekrar ka/at ld , ve kara!l k a, !, ya!i "rtaa,'a 0e!$er 0ir #ekilde kara!l k a, !, ye!i 0a#ta! Avru/a'da .!deme .eldi,i d+!eme teka0l ediyor. >,er moder!li,i ve /ostmoder!li,i de 0u klasik ve 0arok #ekli!deki 0ir ay r mla ele al rsak, yukar da da s+ylemi# oldu,um .i0i, 0arok d+!emi!e teka0l ede! 0ir /ostmoder! d+!emQ i!sa! $eri!e kurulu ola! 0ir d#!1e!i!, 6ma!i$ma $eri!e kurulu ola! 0ir d#!1e 0iimi!i! yeri!e /esimi$mi!, ki!i$mi!, kara!l k d#!1eleri!, kara!l k d+!emleri! ye!i 0a#ta! .!1elle#ti,i 0ir d+!emi esas alm #t . 2a!i 0arok ile /ost7 moder! aras !da tu6af 0ir 0e!$erlik varQ moder!likle klasik a, aras !da veya V+!esa!s aras !da ola! 0e!$erlik .i0i. Bu sa!at tari6i ii!de ortaya ka! durum, asl !da, 0t! d#!1e 0iimleri veya sosyoloji ii! de .eerliQ !k 0ir )i16ela!.elo ya6ut Oeo!ardo'!u! veya 6er6a!.i 0ir r+!esa!s ta0losu!u d#!rse!i$ o re!kler

!e kadar ayd !l kt r. 9# k rejimi ta0lo!u! ayd !l kta! kara!l ,a do,ru .ider ve $ate! tek!ik olarak tuval 0eya$ $eri!e re!kleri al r. Ama 0arok d+!emde 0t! # k reji7 mi de,i#ir. Burada kara!l k ortam +! /la!dad r. Te ta0lo # k rejimi!i al rke! kara!l kta! ayd !l ,a do,ru .eli#ir. Vem07ra!dt' , Ti$ia!o'y a! msayal m. Bu, tek!ik olarak da, 0arok d+!emde, tuval $ate! 0eya$ $eri!e ye!i 0a#ta! 0ir 0eya$ 0oya!d kta! so!ra re!kleri $eri!e ka0ul etmeye 0a#lar. Dolay s yla, $ate! 0ir 0eya$ ! karart lmas s+$ko!usudur. Postmoder! a!lay # da, 0u!a 0e!$er 0ir i$.ideQ kesi!likle ileriye d+!k ola! d#!1e 0iimleri!i! art k Ciflas etmi#C oldu,uQ i!sa!l , ! +$.rl,e ve sosyali$me .iderke! 0irde!0ire 0u fikirleri! oldu,u!u ileri sre! 0ir d+!emle kar# kar# yay $. Burada art k :iet$s16e'!i! %&. y$y lda ileri srm# oldu,u 0ir ke6a!et 0elki de .erekle#iyor. -!k, e,er %&. y$y lda klasik d+!eme veya "rtaa,'a !a$ara! d#!1e ke!di 0ile#kesi!i ku7 rarke!, i!sa! da i!sa! ! 0ile#kesi!de ortaya karke!, ye!i tek!olojilerle 0irlikte i!sa! maki!ayla 0ir 0ile#ime .irmeye 0a#l yor. Te 0u to/lumsal olarak, sa!ayi so!ras to/luma .ei#, asl !daQ i!sa! eme,i!de! ok ro0otla#ma, meka!i$asyo! tek!olojik ilerlemeleri! sa!ayisi$le#meyi 0era0eri!de .etirmesi ile alYkal . Vefa6 to/lumu!u! da, refa6 devleti 0iimi!de olu#a! %&(='lardaki to/lumu! da sa!ayisi$le#meye do,ru .itmesi 0elki de, ye!ide! o kara!l k, i!sa!lar ! i#si$ kald , , evsi$ 0arks $l 7, ! o,ald , , 6ayata ola! i!a!1 ! .it.ide a$ald , , sefaleti! 0yk 0oyutlarda 6er yerde ivme ka$a!d , d+!emi ortaya kar yor. 2a!i /ostmoder! d+!emde! 0a6sediyorsak 0u.! 0i$, %;. ve %'. y$y ldaki 0aroka teka0l ede! 0ir d+!emi! sefaleti!e 0e!$er #ekilde, 3=. y$y l ! iki!1i yar s ! ! so!u!a do,ru tu76afas !a sefalet 6er yerde ortaya k yor.

>vsi$ 0arks $ 0ir sefaletle #iddet, asl !da 0t! to/lumlar ! soru!u 6ali!e .elmeye 0a#lad GBu ko!uyu krat+rl,! ya/m # oldu,um %&&< >kim ay !daki Devlet7Sefalet7[iddet Ser.i7Se4!de GBat la! sa!at lar? >mre Peyti!o,lu, )#erref Peyti!o,7'u, smet Do,a!, Ble!t [a!.ar, @ls! Baramustafa, A6met )derriso,lu, Dseyi! Ba6ri Al/teki! ve )i16ael )orrisH ele al #t k. Bu durum *!1 D!ya'! ! sade1e .eri kalm # kesim7'eri!i! de,il, Bat '! ! 0a#ke!tleri!de, +!emli eski sa!ayi ke!tlerdeki $e!.i!li,i! ve fakirli,i!, ya! ya!a ya#a!d , 0ir d+!emi .+steriyor. Belki de 0u!a me.alo/oller d+!emi ad ! koya0ili! ri$. )e.alo/oller d+!emi ulus7devletleri! s ! rlar ! ! d # !da, ulus7a# r 0ir #ekilde d!ya 0urjuva$isi!i!, #+yle veya 0+yle, d!ya /a$ar !da s+$ s+ylemeye 0a#lad , d+!emdir. D!ya 0urjuva$isi!i! ii!de sade1e Bat '! ! de,il ama, ay! $ama!da *!1 D!ya'! ! 0urjuva$isi!i! de kat ld , ala!d r. Ama 0u!u! kar# s !da e$ile!, i#si$ kala!, sefaleti ya#aya! kesimleri! de sade1e *!1 D!ya'! ! veya yok olmu# ola! Sosyalist ki!1i D!ya'! ! i!sa!lar ! ! de,il, ay! $ama!da Paris'i!, :eL 2ork'u!, Detroit'i!, Oos A!.eles'i! evsi$ 0arks $lar ! !, ya!i D+rd!1 D!yal lar ! d!yas d r. Postmoder! durum 0era0eri!de 0u!u .etiriyor. Pate! e,er /ostmoder! kavram 0era0e7 ri!deki reaksiyo!er tavr akla .etiriyorsa, 0u fiili olarak devrim1i d+!emi! kri$e .irdi,i, devrim1i d+!emi! yeri!e ka0ulle!mi#likleri!, sefaleti! artt , ve kitle 6areketleri!i! .it.ide yava#lad , ve 0u!u! yeri!e e! reaksiyo!er #ekilde kimlikleri! +!e kmas !da! dolay d r. Te, kimlikler sade1e e$ile! .ru/lar ! kimlikleri de,il, ay! $ama!da e$e! .ru/lar ! kimlikleri!i de il.ile!diriyor. 2a!iQ 1iddi 0ir #ekilde, a# r sa,a veya ye!i sa,a kayma var. Bat 'daQ Fra!sa'da, Alma!ya'da, Belika'da, Amerika'da ideolojik olarak ve ok tatmi!kYr

0ir #ekilde ideolojik olarak, !k ileri srdkleri fikirler 6er kesimi!de a!lat la0ilir ve ka0ul .+re0ilir fikirler. 2a!i devleti! 0ask s , sefaleti! o,almas , kltrleri! 0o$ulmas , yo$la#mas ? Ay! #eyi 0i$ sta!0ul'da i#itiyoru$, .+ryoru$ ve ya# yoru$. Bu!da! 0irka y l evvel sta!0ul 0urjuva$isi !e diyordu, Brt soru!u meselesi ortaya kt , !da? C>vet 0i$ oraya ok fa$la yat r m ya/ yoru$. @AP da samad r B rakal m Brtler !e ya/arlarsa ya/s !lar, etsi!lerQ ama sta!0ul'a .elmesi!ler.C Bu!a 0e!$er 0ir #ekilde talya'da Bu$ey ve @!ey olarak $e!.i!lerle $e!.i! olmaya! 0+l.eler ayr #maya 0a#lad Bu$ey kalk /, Cal #ka! i!sa!lar $ $e!.i!i$, @!ey tem0el, oraya ya0a!1 lar .elmi# ver.ilerimi$le yiyorlar ve 0i$im $e!.i!li,imi$i k s tl yorlarC dedi. Alma!ya'da, Fra!sa'da, Fe$ayirliler ya6ut Trkler ii! veya Afrikal $e!1iler ii! !e de!iyor? C.eli/ i#lerimi$i al yorlar.C 2i!e ay! #ekilde, da6a iki7 y l +!1e Baya$ t'ta, Oaleli'devs. Wkray!al lar, Vome!ler, Vuslar, Bul.arlar ve 2u.oslavlar .eli/ C0i$im i#lerimi$i al yorlarC diye! Trkler var. Ay! s+ylem, !itelik olarak ay! , ama !i1elik olarak 0elki farkl olarak 0e!$er #ekillerde 6er yerde 0yyor. COati! Amerikal lar .eli/ Oos A!.eles'ta 6 rs $l k ya/ yorlar, #iddeti art r yorlar ve devlet yard m yla 0i$im ver.ilerimi$e el koyuyorlarC diyor Amerikal lar. "!u! i /ostmoder! durumu! siyas\ erevesi tamame! reaksiyo!er durumu ortaya koyuyor, ama 0u fiili durum. 2oksa /ostmoder! d#!1e ii!de, ya!i fikir olarak d#!rsek, 0u art 7de,er $eri!e kurulu ola! d!ya sistemi!i! ye!ide! retilmesiyle 6i alYkal de,il veya Oyo7tard' ! /ostmoder! dedi,i #eyi! 0a6setti,im fiili sosyal durumla direkt olarak alYkas yok. -!k Oyotard 0t! di,er /ostmoder! a!lay #lara kar# ! /ostmoder!i e! moder! a!lam !da al yor? Postmoder! diyor Oyotard, C>! ava!.ard ola! ierir. lk defa ya/ la! #ey

/ostmoder!dir, moder! so!ra kar, arkas !da! .elirC. Oyotard'a .+re, /ostmoder!i$m moder!i$me .e0edir, ya!i +!1e /ostmoder! vard r, o!da! so!ra moder! durum ortaya kar. Bu 0ak mda! 0u!u! /ost, ya!i so!raya 0e!$er 0ir a!lam olmad , a k. Bu 0ak mda!, /ostmoder!i! !e oldu,u!u d#!1e d$eyi!de ele al rsak /ostmoder! d#!1e!i! re7aksiyo!erlikle, kar# devrim1ilikle veya kara!l k d#!1elerle /ek 0ir alYkas oldu,u!u s+yle!emeye1e,i!i d#!yorum Ge! a$ !da! Oyotard' ! a!lad , a!lamdaH. Ama /ostmoder! durumu! !e oldu,u!a 0akarsak, /ostmoder! durum 6akikate! ka7 ra!l k 0ir d+!em. 2a!i 0u!da! 0irka y l evvel Solterdjik'i! Bi!ik Akl ! >le#tirisi adl 0ir kita0 yay !la!m #t . Bu, Ba!t' ! Saf Akl ! >le#tirisi'!e 0e!$iyor, ama 0ir #ekilde d!ya! ! !e kadar ok ki!i$me do,ru .itti,i!i sofistleri!, eskide! de oldu,u .i0i sofistleri! ya!i 0ela.at ustalar ! ! ko!u#u/ ko!u#u/ ve sade1e tart #a tart #a 0a$ #eyleri ileri srerek, tart #malarla kar# s !da7 kileri ye!mesi!de! 0a#ka 6i0ir i#e yaramaya! ko!u#malar ! ya/ ld , ! ileri sre! 0ir d+!em de, ay! $ama!da, /ostmoder! d+!emi olu#turuyor. Bu 0ak mda! 0ilimle /ostmoder! ili#kisi!e .eli!1e, /ostmo d+!em ay! $ama!da, 0elki de, 0ilimi! veya 0ilimsel d#!1e!i! de kri$i. -!k 3=. y$y l ! ii!e 0akarsak ve 0ilimsel d#!1e!i! !e oldu,u!u d#!rsek, 0ilimi! de e! ka0a a!lam !da e! 6akikati, e! do,ruyu ve e! 6omoje!i, e! 0a,da# , .+stere! oldu,u!u s+yleye0iliri$. Ama e! a$ !da! 0ilim adamlar #u!u .+ryorlar ve s+ylyorlar ki, fi$ikiler, e! 0a#ta 0u!u s+yleye!lerQ 3=. y$y l ! ii!de ortaya ka! +!1e Jklidi Ces/asC a!lay # ! ! a# lmas ! +!e sre! Oe0at16ovski veya Vi7ema!! iki ta!e farkl #ey +!eriyorlarQ Jklidi a!lay #a .+re .e!i! i a lar ! ! to/lam %'=c'dir. Bu art k ka0ul edileme$ 0ir #eydir. C>vet

tamamd rXC diyorlar, ama 0iriQ 0u i a lar ! to/lam ! ! %'=c'yi a#t , ! Q di,eri ise, da6a ufak oldu,u!u iddia edi7 yor. 2a!i 0ir 0irlik yok 0urada. Ay! #ekilde >i!stei!'i! .+relili,i ile kuva!tum fi$i,i aras !da da 0ir 0irlik yok. Bu!lar a/ayr iki y+!tem, ayr #eyleri iddia ediyorlar, ikisi de do,ru. Arkada! CBaos TeorisiC, CSuyu! Belle,i TeorisiC .eliyor? Suyu! 0elle,i!de 6er6a!.i 0ir !es!e!i!, saf suyu! ii!e d#t,!de, u$u! srede moleklleri!i! +$ld,! ve o0je!i! yok oldu,u!u, fakat I $ama! so!ra ay! moleklleri! tekrar ye!i 0a#ta! 0irle#i/ ye7 !ide! 0u o0jeyi ortaya karta1a, ! iddia etti,i!de Be!ve!iste, 6eme! 0ilimsel d!yada! 0ir te/ki .eldi ta0ii ki, !k o 0ilim d!yas ! ! +tesi!de 0ir#ey s+ylyordu ve Paris'te, :eL 2ork'ta ve Tel Aviv'de, .ali0a la0oratuvarda de!eyler ya/t ve is/atlad . :ature der.isi G%&'' )ay sH Be!ve!iste'!i! makalesi!i yay !lad kta! so!ra, Amerika'da, 0irde!0ire 0t! 0ilim adamlar ve fi$ikiler kar# kmaya 0a#lad lar ve dediler ki? CBu #arlata!d r, ka, t d r, 6ameo/ati $eri!e kurulu ilalara yat r m ya/maktad r ve ka0ul .+rm# yerle#ik t 00 ! kar# s !a 0y t 00i!i +!e karmaktad r. Amerika'da! fi$ik la0oratuvar !da! Paris'i! la0oratuvar !a 0ir 0y1 yollad lar ve 0y1 .eldi, Be!ve!is7te'i! la0oratuvar !a .irdi ve 0y1!! orada olmas durumu!da ara#t rmalar 0u sefer 6er $ama!ki so!ular vermedi ve Be!ve!iste dedi ki? CBa!a 0y1 yollad lar, 0y ya/t lar ve o!u! ii! la0oratuvar so!ular km yor.C 2a!i 0ilim d!yas da, 0ir eko!omik sefaleti de,ilse de d#!1e sefaleti!i ya# yor. Bu 0ak mda! 0ilime ola! i!a!1 ! sars lmas , 0ilimselli,i! sars lmas 0era0eri!de, 0elki, 0a#ka 0ir#eyi ye!ide! .!1elle#tirdi. " da, 0elki de, se$.iye ola! .ve!i, falaf 0yye ola! i!a!1 to/lumlarda ye!i 0a#ta! .!1elle#tirdi ve %&("'67;"'li y llarda 0ir Avru/al

soru!lar oldu,u!da /sika!aliste .iderke!, #imdi 0ir Fra!s $ !1 sekt+r al #a! ve okumu# kadrolu 0ir al #a! art k 0ir Afrikal 0y1ye .itmeyi ter1i6 ediyor. Bu 0ak mda!, /ostmoder! duruma teka0l ede! 0a#ka 0ir#ey de, 0ilimsel d!ya! !, 0ilim $eri!e kurula! d!ya! ! kri$i!i de 0era0eri!de .etiriyor. Breyel D#!1e @ru0u Pa!el Di$isi

2AP9B"P)A T>2A >O>[TVS So6! ). >Dis'i! Postmoder!i$me Day r G"1ak %&&;, Doruk 2ay !lar , -ev., Aral Bak rerH kita0 !da yay !evi!i! !otu!7 da 0elirtilmi# oldu,u .i0i, kita0 ! +$.! ad A.ai!st De1o!s7tru1tio!, ya!i Deko!strksiyo!a Bar# a!lam ! ta# mas !a ra,me!, a!la# l r 0ir !ede!de! dolay , ama ay! $ama!da 0elirli 0ir te6likeyi de ii!de 0ar !d rarak, CPostmoder!i$me Day rC olarak evrilmi#. Burada iki soru ile kar# kar# ya .elmekteyi$? 2a/ 0o$ma, ya!i deko!strksiyo! !e kadar /ostmoder!i$m ile e#de,er 0ir a!lam ta# maktad rR Bu!u! 1eva0 ! 6eme! olum7 su$layarak vermek durumu!da kala1a, $Q !k ok s kl kla ya/ la! 0ir ya! lsama! ! 0ir 0a#ka +r!e,i kar# m $a k yor 0urada? Postmoder!i$m ve /ostmoder! aras !daki ayr m ! es .eilmesi ve de ya/ sal1 l k 7so!ras ad alt !da ele al !a! 0ir d#!1e 0iimi!i!7 ki, 0u, da6a ok Fra!s $ kay!akl De.el7kar# t , sistem d # 0ir d#!1e!i! +$de#likte! farkl l ,a do,ru ald , 0ir yolu 0elirtmektedir 7 /ostmoder!i$m ad alt !da Amerikal yo7 rum1ular taraf !da! yorumla!mas . Asl !da /ostmoder!i$mi! a!lam !a fark ma!t , ! ! d # !da yakla#arak, da6a 0a# !da a!lama! ! /ostmoder!i$m ile e#de,er olarak ka0ul edili/ edilmeye1e,i 6akk !da tereddtleri ola! yay !evi!i! !otu!da $ate! Casl !da felsefi 0ir uy.ulama ola! ya/ 0o$u1uluk, ya$ !, film, sa!at ele#tirisi, sosyal ve /sika!alitik kuramlar .i0i .e!i# 0ir ala!a ayr lm # durumda ve /ostmodemist 0ir

uy.ulama ile +r7t#mektedirC diye ya$ lmaktad rQ ya!i s+$ ko!usu edile0ile1ek 0u +rt#me +$de#li,i ta# mamaktad r, sade1e 0ir teka0liyet7te! s+$ etmek mmk!dr. A!1ak, kita/ CPostmoder!i$me Day rC olarak adla!d r ld , !da yay !evi, 0elki de, 6akl olarak dilimi$de kk 0ir kita/ kta! 0a#ka 0ir evirisi 6YlY 0ulu!maya! filo$ofu! y+!temi!i! ad ! !, ya!i ya/ 0o$ma! ! /ostmoder! kadar etkileyi1i olmaya1a, ! ! 0ili!1i!de! yola karak, /ost7 moder!i$mde karar k lm #t r. Da6a a!la# l r olma kay. s ! ! 0ir !eti1esi midir 0u 0a#l kR A!1akf 0u 0+yle olsa 0ile, da6a 0a#l kta Ceviri i6a!ettirC ilkesi!i! 0ir +r!e,i!i su!maktad r 0i$lere. Da6a a!la# l r veya da6a eki1i olmak ii! ise +$de#lik ma!t , ii!e oturmak $oru!da kal yor. So6! ). >llis'i! kita0 da Trke'ye aktar l rke! 0u tu$a, ! ii!e d#yor ve Amerikal lar ! /ostmoder! a!lay # ile kesi#erek, deko!strksiyo! eylemi!i /ostmoder!i$mle +$de#le#tirir7ke!, tam da ya/ sal1 l k7 so!ras d#!1esi!i! +$de#likte! kurtulmaya al #a! olu#umu!u yads makla kar# kar# ya .elerekQ aradaki fark ay rtetmeme te6likesi!i ta# yor. Bu kita/, asl !da, 0ir 0t! olarak, Fra!s $ filo$of Sa1`ues Derrida'! ! Amerika'da ya!da#lar yla kar# tlar ! ! tart #mas ! .!deme .etiriyor ve >llis 0u #ekilde 0u tart #maya 0ir katk da 0ulu!makta! ok 0u tart #ma! ! .erekle#e0ile1e,i ko#ullar ! yarat lmas !a yard m etmek istiyor. Derrida'! ! ad ! !, 0a#ka d#!rlere ora!la, Amerika! kuramsal tart #malar 1amias !da da6a s kl kla kulla! lmas kar# s !da >llis 0u kita/taki ya$ lar tart #may 1a!la!d rmak a0as yla ortaya at yor. 2a/ 0o$ma1 )a!t k? @i$em1ilik mi 2oksa Seklerlik miR >llis, ama1 ! ! Amerika'da, Derrida ya!da#lar ile filo$ofu ele#tire!ler aras !daki tart #ma ortam !a 0ir a kl k

.etirmeyi sa,lamak oldu,u!u ya$ yor. CBuramsal Tart #malarda -+$mleme, )a!t k ve SavC adl Biri!1i B+lm'de eski ma!t k ile ya/ 0o$ma1 ma!t k aras !daki ayr mlara de,i!iyor. Di,er ya!da! da ya/ 0o$ma1 lar ! ke!dileri!e ya/ la! ele#tirileri !e #ekilde Cmu,lakl klaC 0ertaraf etmeye al #t klar ! .+stermeye al # yor. 2a/ 0o$ma1 lar ! ortaya kmas yla eski ele#tiri .ele!e,i!i! sekteye u,rad , ! s+yleyerek, 0u ye!i ele#tiri y+!temi!e ola! itira$lar ! dile .etiriyor. 2a/ 0o$ma1 ma!t , ! C0etimle!eme7ye1e,i!i ve ifade edilemeye1e,i!iC ileri srdkleri!i iddia etti,i ya/ 0o$ma1 lar ii! C.i$em1ilikC ya/t klar ! iddia ediyor. erisi ve d #ar s aras !daki ili#kileri! 0ir0iri!e kar #t , ! ileri sre! Derrida GBk$., Ali Akay, C2a/ 0o$ma ve Plastik Sa!atlarC, >le#tiri ve >le#tiri Buram *st!e S+ylemler, D$lem 2ay., %&&(, s.'=H ve ya!da#lar ! ! .i$em1iler .i0i Ca#a, daki yukar daki .i0idirC Cyukar da ola! ise a#a, daki .i0idirC ma!t , !a s , !d , ! ya$a! @6ose'ta! al !t layarak, tart #may a yor >llisQ %<. y$y ldaki )istikler .i0i olduklar ! iddia ediyor ya/ 0o$ma1 lar !. A!1ak 0urada da, 0e!1e 0a#ka 0ir soru! ortaya k yor? " da Sa7ussure'1 .+stere! ve .+sterile! ili#kisi!i! Si.!a!s ve Si.!a7tums ili#kisi!e 0e!$edi,i!i ya$a! Derrida'y , >llis'i! C.i$em1ilikleC it6am , Derrida'! ! ClaikC veya CseklerC yorumlar ! .+rme$de! .elmektir. Burada, +$ellikle, Derrida'! ! di! $eri!e kaleme ald , ya$ s !a .+!derme ya/mak istiyorum? Di!t7Avru/a dilleri!de ortak k+ke! olarak Ayd !la!mad ! CdeivvosC kelime7 si!de!, ya!i Cayd !l kCta! .eldi,i!i s+yleye! dil0ilim1i >mile Be!ve!iste'a at fta 0ulu!uyor. Ayd !la!ma ile di!i ikili kar# tl k olarak ele almaya! Derrida, kesi! 0ir k+kte!di!1ilik ele#tirisi!de 0ulu!urke!, Salma! V#d'!! ko!umu!a de,i!iyor G>de0iyat Dakk H ve Ckay ts $ #arts $ olarak evre!selle#tirile0ile! 0ir model

olarak, siyasette 1um6uriyeti demokrasi ad verile! rejimi /ayla#makta oldu,u!u ya$ yor. Bu ay! $ama!da, Derrida'ya .+re felsefeyi kamu ala! !a, kamusal ola!a, .!d$ # , !a, Ayd !l ,a, kamu mekY! ! ! ayd !la!a! erdemi!e 0a,lamakta ve 0u mekY! sekler ve laik olmaya!, "rtodoks, do.matik ve di!i otoriteye ait 6er trl d # kuvvette! kurtarmay 6edeflemektedir. Bu ise, ima! d #lamay .erektirmemektedir. Bu durumda, di! sade1e C0asit akl ! s ! rlar ii!deC d#!le! 0ir ala! olarak kar# m $a kmaktad r. Tm 0u!lar, >llis'i! ve ya/ 0o$ma kar# tlar ! ! ele#tirileri!i! yersi$li,i!i, sa! r m, .+stermektedir. Ayr 1a, Derrida, tam da evvelki dil0ilim ma!t , ! ! "rta7 a,'da! kala! miras srdrd,! ya$m #t r GBk$., Ali Akay, >mre Peyti!o,lu, Pisuar ! Bir Deko!strksiyo!u, Wrart, %&&8, s.5%H. Derrida 0+yle 0ir yakla# m ! Cmetafi$ik teolojikC oldu,u!u 0elirterek, ya/ 0o$umu! Cideali$me kar# C 0ir madde1i y+!tem oldu,u!u ya$ar, @rammatoloji G2a$ 0ilimH adl kita0 !da. Datta da6a yak ! $ama!larda yay mla!m # 0a#ka 0ir kita0 !da, 6er !e kadar Da0ermas taraf !da! Cestetik yorumC olarak !ite7le!dirilse de, ya/ 0o$ma! ! 0ir Cs ! f m1adelesiC oldu,u!u tekrarlarke! Derrida, )arksi$me !e kadar yak ! oldu,u!u 6issettirmek istemi#tir GBk$., Oa for1e de la Ooi, CBa!u!u! @1CH. Derrida, ikili 0ir dilyetisi!i! var oldu,u!uQ 0iri!i! duy.uya di,eri!i! ise a6lYka de,i! oldu,u!u ve 0u!lar ! mutlak Oo7.os'ta 0irle#ti,i!i GA!1ak Ta!r 'm! )utlak Oo.os'u ola0ilirdiHQ 0u!u ise "rtaa, teolojisi!e daya!d , ! 6at rlatmaktad r. Bu #ekilde de, a!lam ! ila6ilikle kurdu,u ili#kiyi ve so!su$ ola! Ta!r mutlakl ,m ! so!lu ola! i!sa! .+relili,i!e evrilmesi!i!Q 0itme$mi# .i0i dura! ! 0itirilmeye al # lmas ! ! ya/ 0o$ma y+!temi!i! 0i$ati6i ke!disi oldu,u!u! alt !

i$mektedir. Bu a!lamda, >llis'i! kita0 !daki )istiklik sulamas ! ! yersi$li,i 0ira$ ortaya kmaktad r. @erekte! de, yukar da ya$m # oldu,umu$ .i0i, Derrida'! ! Cya!l # oku!mas C!da! kay!akla!a! ya! l7 samalar di$isi, 0+yle a!la#ma$l klara yol amakta .i0i .+r!mektedir. >llis de $ate! 0u sulamalar Derrida'y ele#tire!lere teslim etmekte ve ya/ 0o$um1u y+!temi! C.i$em1ilik veya ak ld # d#!1eleri! 0a#ka 0iimleri!de! etkile!mi# .i0i .+r!yorsa da ya/ 0o$u1ular ! ya/t , ya da s+yledi,i #eyleri! o,u 0u .ele!eksel durumlara e/ey1e ters d#yorC diye ya$maktad r Gs.35H. A!1ak, >llis, ya!l # okuma ko!usu!da Ctm okumalar ! ya!l # okumaC ola1a, sav ! C0a!alC 0ulmakta ve ke!di ke!disiyle Cya!l # okumaC ko!usu!da eli#kiye d#er .i0i .+r!mektedir. Bu tart #ma ile >llis, Derrida ya!da#lar !a 0ir Cala!C verildi,i!i, 0u!u! 0ile .ereksi$ oldu,u!u ima ediyor? C2e!i .+r#! .erekte! s+yleye0ile1e,i !e vard r ve da6a ka/saml ola! tart #maya !e katarRC Gs.%3=H. >llis, yukar daki +!erme!i! e,er mut7lakl , reddetmek ama1 yla s+yle!di,i!i ka0ul edersek, 0u!u! ya/ 0o$ma1 lar ! C+$el 0ir 0+l.esiC olmad , ! ka0ul etmek $oru!da oldu,umu$u 0elirtiyor. Bu!u! Cma!t ksal olarak +!emsi$ 0ir durumC oldu,u sa/tamas !da 0ulu!uyor Gs.%3%H. B+yle 0ir .+r# savu!makla ya/ 0o$ma1 lar ! Csa!ki ye!i 0ir#ey 0ulmu# .i0iC eski fikirleri ileri srmekte! +teye .eemedikleri!i vur.ulu7 yor. -!k >llis'e .+re C0il.ide 6er6a!.i 0ir ilerleme, 0elli ye!i 0ir .+r# aramakta!C kay!akla!maktad r Gs.%38H. Bu #ekilde, ya$ar ! kafas !daki d#!1eyi ve da6a da +!emlisi, Ck+ke!le il.iliC Gs.%33H, ola! uy.ula!ama$ 0ir 6ale .etire1e,i!i s+yledi,i!de, yi!e Derrida'! ! k+ke!leri reddede! d#!1esiyle kar# tl kta! 0a#ka 0ir#ey olu#turmuyor.

2a/ 0o$ma ve Dili! Do,as C2a/ 0o$u1uluk ve Dili! Do,as C Gkita/ta ya/ 0o$u1uluk olarak evriliyorQ ya/ +$m olarak da kulla!a!lar varQ a!1ak 0e! )e6met V fat' ! Cya/ 0o$maCs ! kulla!may ter1i6 ediyorumH adl iki!1i 0+lmde ise 0a#ka 0ir soru!la kar# kar# ya kal yoru$? Biri eviride, di,eri ise >llis'i! ele#tirileri!de. lk olarak, @rama7toloji kita0 !da Derrida'! ! ko!u#ma veya s+$ ile ya$ aras !daki ili#kisi!de yatmakta. >llis'e .+re Derrida, CBat .ele!e,i!i! ya$ y ko!u#mada! a#a, sayd , ! ve 0u !ede!le 0ir a#amada dili!, +$!de! u$akla#t r la! ko!u#ma! ! yal! $1a sim.esi olarak .+rld,!C ve Cya$ kavram ! ! dil kavram ! a#t , ! ve ka/sad , ! .+sterdi,i!iC ya$maktad r Gs.53H. Bu #ekilde, ya$ ya C0+ylesi 0ir +!em ve ko!u#maya k yasla +!1elik verme a0as !da! 0a6setmektedir >llis. Bu!u! !ede!i!i! C rkmerke$1ilikC oldu,u savu!ulmaktad r. Burada, %H C9rkmerke$1ilikC olarak .ee! mu6temele! Cet!omerke$1iliktirC. C>t!ikC kelimesi!i! rk olarak evirilmesi!i! alt !da yata! siyasi sak !1alar 6e/imi$ fark ediyoru$, sa! r m. Bu!u! +!emli 0ir 6ata oldu,u!u sa! 7 yorumQ !k Gra1eH rk ile Cet6!ieC aras !da yata! fark ve 0u!lar ! +$de# olarak al !mas 0i$im tari6imi$de oldu,u kadar, Bat tari6j!de de !e kadar Ca!lams $C 0ir #iddeti do,urdu,u!u Afrikal 2a6udi 0ir ailede! .ele! Sa1`ues Derrida'! ! 0u 6ususta !e kadar iti!a .+sterdi,i!i .+$de! rak tutamay $. !sa! Daklar ve 9rk l k ko!usu!da 0ir milita! ola! Derrida'! ! C rkmerke$71iC diye 0ir kavram a klamaya1a, ! , olsa olsa Bat 7merke$li veya et!o7merke$1i terimleri!i kulla!a1a, ! ! 0ili!mesi .ereke1ektir. 3H Derrida'! ! ya$ ya s+$e !a$ara! verdi,i +!em #/6elidirQ !k CPlato!'u! >1$a!esiC 0a#l kl met!i!de Derrida, lo.os Gkelam7s+$H ve mitos Gs+yle!1eH aras !daki kar# tl ,

vur.ulayarak, felsefe ile s+yle!1e aras !daki kar# tl , ! ya/ 0o$mas ya/ l' mak iste!mi#tir. C2a$ ! ! a#a, la!mas C eylemi ise, felsefi 6iyerar#i ii!deki ko!umu!u!, ya$ ! ! temsiliyeti!i!, ya!i !amev7 1udiyeti!i! ke!disidir. 2a/ 0o$ma 0+yle 0ir +!1elik ve k+k ili#kisi!i reddetmektedir. >llisi! ya$d , .i0i, ya$ dilyetisi!i ii!de ta# maktad r. Di,er ya!da!, Derrida'ya .+re ilk u$la#ma Cko!u#ma diliC olmu#tur, ya$ l u$la#ma ise 0a#ka u$la#malar aras !da 0a,lay 1 l k i#lemi!i .+rmektedir. Asl !da s+$ ve ya$ ! ! ay! imleri ta# d , ! da 0elirtir Derrida? 2a$ sade1e s+$! tem7siliyetidir. A!1ak ya$ s+$merke$1ilikte! kma! ! 0ir ara1 d r? Bu da ek Gsu//leme!tH kavram yla .erekle#ir. Vousseau'ya de7 ,i!erek 2a$ 0ilimi G@ramatolojiH mev1udiyet ma!t , !a oturtur. Bu #ekilde ele al !d , !da, Derrida'! !, Saussure'e ya/t , ele#tiriler o!u .i$em1ilikle sulayarak .ei#tirileme$Q !k .+stere! ve .+sterile! ili#kisi!i! k+ke!leri!i! "rtaa,'a daya!d , ! ifade ede! Derrida, 0u ele#tiriyi .erekle#tirmektedir. Bu 0ak mda! Saussure'!, Bat .ele!e,i!e kar# kmakta! ok 0u .ele!e,i yayd , ! ileri srmek 6ata olmaya1akt rQ oysa >llis 0u ele#tiri!i! 0ir C6ataC oldu,u!u ya$maktad r Gs.55H. >llis, 0u ko!uda, Derrida'! ! ele#tirileri!i CG0u!laH .ere,i! tam tersidirC diye !itelemektedir. >llis, Cya$ma! ! 0irok farkl 0iimi vard r G...H Derrida !ede! 0u ko!ular G...H a klam yorC Gs.5<H diye ya$ yorQ a!1ak, Derrida, @ramatoloji'de, CBat dilleri!i! ya$ s ses0i7rimsel 0ir ya$ d rQ a!1ak Saussure'! 0elirtmi# oldu,u .i0i 6i0ir ya$ ses0irimsel 0ir veriyi taklit etme$C derke! /ikto.rafik, dio.rafik, fo!etik, m$ikal ve 6atta atletik 0ir ya$ da! 0ile 0a6sedile0ili!e! ya$ lar ! oldu,u!u ya$m #t r. Cu"huriyet :itap, 2. (art $%%F

D>V)>S? )9FD>O S>VV>S': BAT[ABOAV9:DA: "OW[A: -"NWO BO) )i16el Serres'i! Dermes Gkav#aklar ! kesi#ti,i !oktada ileti#im ta!r s H ad ! ta# ya! 0ir di$i al #mas ! ! G< 1iltlikH e/istemoloji ala! !da 2e!i Bir 2e!i Bilimsel Ti!'i! ara#t r lmas !da +!emli 0ir yeri vard r. 2e!i Bilimsel Ti! 'i! ya$ar a!7ti7karte$ye!, a!ti7Aristoteles, a!ti7Jklidye!, Ba16elard' ! at , yolda! ilerleye!, Serres, .!m$! e/istemolojik olu#umu!u ortaya kar r. Serres 0u!u! ad !a e/o16e ad ! verir, ve 0u terimi! de,i#ke!li,i!de ye!i 0ir ye!i 0ilimsel ti! olu#turmaya al # r. Ba16elard 0ir kar# d#!1eyi ortaya karm #t Ga!7ti7 OavoisierZ a!ti7Aristoteles v0H. )i16el Serres'e .+re, Ba16e7lard' ! felsefesi 0ir C6ay rC felsefesidir. ). Serres'i!kiyse 0u ye!i 0ilimsel ti!i! ye!i durumu!u i!1elemektedir? Bu 0ir ta# ma1 l k, eviri, 0ildiri, saklama ve yayma felsefesidir GDermes 99, O'l!terfere!1e, >d. )i!uit, Paris, %&;3H. Ba16elard' ! Ckarma# kl kC kavram !da! yola ka! Serres, ay! kavramda Oei0!i$'i 0ulur, !k mo!adlar 0asit de,il karma# kt rlar GOei0!i$, )o!a7dolo.ieH. Bu karma# kl kta, 0ilimleraras kesi#me yay. !l k ka$a!maktad r ve 0ir0irleriyle yatay 0ir .ei# olu#turur. 2a!i, 0ir 0ilimi! ke!di 0+l.esi GOei0!i$'i! a!lam !da 6er mo!ad a!1ak ke!di 0+l.esi!i al. larke!, tm d!yay al. lamaktad r, ama a!1ak Cke!di ufak al. lamalar ! C al. laya0ilirler, 0u

da o!lar ! 0+l.esidirH 0ir karma# kl kt r GDermes 99, s.3HQ o 0irok 0a, ile kesi#ir. Bu 0a,lar A!siklo/edik 0il.i!i! 6er6a!.i 0ir yeri!de .eli#e0ilir? Serres'i! te$i!e .+re, 0u C#a# rt 1 rastla#malar ! kav#a, d rC. A!siklo/edik 0il.ide! yola k l rsa 0ir 0ilim ke!di 0ak # a s ! A!siklo/edik olarak .+re0ilmektedir. Ama 6er 0ak # a s , mo!ad ! tm 0+l.eyi ve A!siklo/ediyi al. lay # d r, ya!iQ 6er 0ilim ke!di 0+l.esi!i al. larke! d!yay al. lamaktad r. Der 0ilimi! ke!di kk 0+l.esi 0ir d!yad r. Ama 6er 0+l.e!i! kura7 di,er 0+l.elere uy.ula!ama$. Der 0+l.e de 0ir kesi#me oldu,u!a .+reZ e! a$ !da! k+r1esi!e de olsa, 6arekete .eti,i!de! ve 6arekete .eirdi,i!de! dolay , 0u 6arekete .ee! 0+l7 .eler $eri!e yorum ya/a0ilmektedir. B+yle1e )i16el Serres'i! e/istemolojisi 0ir Cokluk a!lam ! C ta# maktad r. Art k 0ir 0ilimi! ii!de! de,il, ama 0ak # a s !da! ve ke!di 0+l.esi!i! a,$ !da! ko!u#ulur. >,er 0ir ma!t k G+r!e,i! metafi$i,i!kiH, 0ir veya 0irok kuram ka/s yorsa ve 0+yle1e tm 0ir 0il.iyi iere0iliyorsa, 0u fi$ik ii! de 7ileti#im kuram 7 6atta ko$moloji ve kimya! ! 0+l.eleri 0iyoloji, dil0ilimi ve sosyolojiyi v0. de iere0ilmektedir. Burada 0ir tas!if s+$ ko!usu olur. Ama ). Serres'i! tas!ifi, A. Fomte'u! a!lad , a!lamdaki tas!if de,ilQ ama, moder! e/iste7 me!i! tas!ifidir. B+yle1e, Serres'i!ki!de art k 0ir 6iyerar#i s+$ ko!usu olama$X CA!a 0ir 0ilim yoktur.C J!emli ola! o,ul 0ir e/istemoloji!i! kurulmas d r? CTrafik ak # ! ! 0irli,i o,ul1u 0ir e/istemoloji 6er trl do.mati$me d+!# +!ler. Bilimler aras !da 0ir evrile0ilirlik s+$ ko!usudur, ya!i t+$s$, sa0it ve .+!dermesi olmaya! 0ir ileti#im felsefesidirC 0u. 2e!i 0ir Cye!i 0ilimsel ti!Ce .+!derme ya/ma$. "!u! #ekli 6em 0uradaki 6em de oradakidir, ya!i 0ilimleri! kesi#ti,i yerdedir. Bo!usu art k .+!dermeler de,il, ama .+!dermeler7aras d r

GO'l!terfere!1eH. B+yle1e 0ilimler merke$leri!i kay0eder. Srekli 0ir #ekilde 6areket 6ali!deki 0ir merke$7 merke$ka ili#kileri s+$ ko!usu olur. Bu!u! a kla!mas ii!Q Serres, Dieudo!!e'!i! matematik +r!ekesi!i verir? Dieudo!!e a,da# 0il.i!i! Ca!a ate#i!i!C ad ! ! verilmesi!i! ola!aks $l , ! 0elirtirQ 1e0ir, to/oloji, .eometri, 1e0irsel .eometri 6e/si 0ir0irleriyle i iedir, 0ir0irleri!e kar # r, i stratejileri!i de,i#tirir, 0ir0irleri!e ya! t verir7'er7 Teya 0iyo7kimya 6er 0ilim adam ! ! soru!udur, C0ilimsel SiteC de tm sosyalli,i! ol.usudur. Bil.i!ler 1emiyeti art k ke!di k+#eleri!de kalama$. Bilimleraras 0ir de,i# toku#a do,ru .idildike da6a ok i1at etmeye do,ru .idilir ve orada 0ilimler aras eviriyle kar# la# l rQ evire0ilirli,e do,ru .idildike o +lde +$.!l,e ula# la0ilir. Astro!omi ve fi$i,i! i ieli,i 0u.! soru! 0ile olmakta! km #t r GFo!versatio! sur l'i!visi0leoH. Bu iki 0ilim de molek7ler maddeleri! do,as yla, atomla ve !kleerle i iedir. CBu.! art k 0iyo7kimya ile sosyal 0ilimler aras !daki ortak s ! r 0ili!mektedir. Art k 0ilim ve e/istemoloji o,ulla# r ve .+re1ele#irC. ). Serres'i! kuram Ctekil d#!1e!i!C d+!emi!i 0ilimsel olarak a klaya! e! iyi kuramlarda! 0iridir. -!k tekillikler vard r? Fou1ault, Deleu$e, @uattari, Oyotard, Derrida v0.3 Bu tekillikler aras !da 0iti#iklik veya rastla!t sall k ili#kileri vard r. Bu 0iti#iklik ili#kileri u$at l r ve 0+yle1e ye!i rastla#malar ortaya kar, 0ir #e0eke kar. Art k kesi#melerde!, ayr # kl klarda! ve 0u!lar ! 0irle#meleri!de! 0a#ka 0ir #ey yoktur. Bav#aklar kesi#ir ve 0irle#tikleri yerlerde 0ilimleri ortaya kar r. Bu kesi#ile! yerlerde tekillikler 0ilimler aras evrileri ya/ar. Art k 0ir 0ireyi! tekilliklerde! olu#tu,u ve 0irok ayr # k tekilli,i! ortaya kard , kolektif 0ir 0ireyi! ii!de kesi#e! tekilliklerde! 0a#ka 0ireysellik sre1i olama$.

Bilimler aras kesi#meler 0irok 0ilimi! olu#turdu,u d,mde tak l r, ya!i 0ir 0ilimi! 0+l.esi!de! 0a#ka 0ir 0ilimi! 0+l.esi!e 0ir de,i#tiri1ide! 0a#ka 0ir de,i#tiri1iye .idi/, kav#aklar aras 0ir la0ire!tte yol1uluk ede0iliri$ GBor.es'i! ya$ s ve 6ikayeleriH, ama asla 0ir a!da durarak, durdurulmam # 0ir /la!da kesi#ti,imi$ yollar ! 0ir 0t!! kuramay $. Serres ii! 0ir tekillikte kalmak ok +!emlidir. Burada! iti0are! 0ulu#u ya/a! kimse art k 0ir retke! de,il, 0ir evirme!dir. G). Serres, Oa tradu1tio!, Dermes 999, >d. )i!uit, %&;8H. Jkliti olmaya! 0ir .eometri, :evvto!1u olmaya! 0ir meka!ik ve karte$ye! olmaya! 0ir e/istemelojiyi iere! Ba16elard' ! kuram !a kar# ). Serres'i! ye!i +,eleri #u!lard r? b 2a/ sal1 0ir d#!1e b Bildirim1i ola!, k+k! termodi!amikte! ala! 0ir d#!1e b kisi!e de ait ola! 0ir .+relilik. $ Lean u*ouze, (ichel Casse, Lean#Clau*e Carriere, Conversation sur R'invisi0le, BelIon*JScience, $%CC. 2 Bkz., li kay, Tekil H;7;nce, Ia ?ay., $%%$, -kinci Bask, $%%%. /jyalekti,i! So!u muR Bu kav#aklarda! ve o!lar ! kesi#meleri!de! ortaya ka! CoklukCta diyalektik, +$mlemeler ya/makta Ca1i$C kalmakta7d r. G). Serres, Dermes 9, Oa 1ommu!i1atio!, >d. De )i!uit, %&(&, s.%<H. ). Serres'i! oym kuram !da diyalektik +yle a1i$le7#iyor ki, art k De.ePi! k+le ve efe!di diyalekti,i!de olu#a! .l 0ir +lm kal m m1adelesi, 0iri!i! yorulu/, di,eri!i! ye!mesiyle 0itmesi, a klama 0ak m !da! .le#iyor. ). Serres'i! #e0ekeleri!de farkl la#m # ve mesafeli 0ir #e0eke 0a#ka 0ir kuvvet #e0ekesi!de oy!ak 0ir va$iyette duruyor, sa0itle#emiyor? Buvvetleri farkl la#t ra!, m1adele1ileri! ikili karakteri!de! u$akla#t r /, okla#t ra! karma# k 0ir strateji olu#uyor. B+yle1e so!u!a

kadar sre! 0iyolojik 0ir +lm! diyalekti,i yeri!e olas l kl kur!a$l klar ! so!su$ oyu!u .eliyor ve +lm1l ola! tek kur!a$l , , 0u olas l klar ! oklu,u a# yor. Diyalekti,i! 0t!lk7eli#ki, 0iri!i! 0ir a! !da, di,eri!i! ii!de 0ulu!mas .i0i ka! tlar +$mlemelerde yetersi$ kal yor. GDermes W%(7%;H. ). Serres ii!, Ba16elard Cso! %& y$y l roma!ti,iC, !k e,retilemeler ve sem0ollerle 6areket etti? Blasik a, ! soru!u ak l ve .erekse, roma!tikleri! soru!u i!sa!lar ! tari6i 0t!deki 6areketleri ve 0u!u! a!lam soru!udur. 2a!i klasik a, ! y+!temi d$e!, tmde!.elrre, temalar ve ko#ullarke!, roma!7ti$mi!ki sem0ollerdi. Bir d$e!e 0a,l kala0ilmek ii! 0ir modeli! ideal 0ir d$e!e uymas ve 0urada .erekle#mesi yeterliydi? )atematik d$e!i klasik y+!temi! arketi/iydi, +$ modeliydi. Sorula! sorular ! ala! a# ld , !da 0u arketi/ ya! t verme$ du7 ruma d#yordu. Dal0uki a!lam ala! !da art k arketi/leri! ya! t !a .erek kalm yor. Bu !ede!le 0a#ka 0ir arketi/ 0ulu!mak $oru!da kal !d ? Art k ideal 0ir modele .+!dermede 0ulu!mak7te +$mleri! ala! ! ! ii!de somut 0ir model 0ulmak la7. Bu da, ideal modeli taklit etmekte! .emiyor, ama ke!di i tekrarl yor, yi!e simlakr ile kar# kar# yay $. Bu #ekilde sem0oller .+kte! yere i!diler ve mitolojiler tari6i!i olu#turdud larp Bu y$de! dolay , De.el'i!, :iet$s16e'!i! ve Freud'u! +$mlemeleri sem0oller ve arketi/lerle yrrl,e .irdi? A/ollo! Dio!ysos, Aria!, Perd#, "idi/us v0. Ba16elard so! sem0olik +$mlemeleri ya/a! 0iri olarak e! so! roma!tikti. "!u! +$mlemeleri!de A/ollo!, "idi/us yerleri!i art k 0a#ka ka6ra7ma!7arketi/lere 0 rakm #lard ? To/rak, ate#, 6ava ve su. C"!u! kalemi!de >m/edeklos ve "felius sade1e 0irer ate# ve su varl k la! olarak vard .C )itoloji tari6i, art k yeri!i do,a! ! mitolojisi!i! tari6i!e 0 rak r. ). Serres, Ba16elard' ! #iir ile ola! ili#kisi!e

de,i!irke! #+yle ya$ar? CBa16elard s k s k ryalarda! 0a6seder, ama 0u ryalar ! 6i0iri Baudelaire'i! ya/ay ryalar de,ildir. = 6i0ir $ama! Vyalar ve Da#6a# kita0 ! ya$mad , !k o/i7um, meskali! .i0i uyu#turu1ular, mitolojik maddeler de,il, kimyasal maddelerdi.C Bt! 0u ele#tirilerde! so!ra Serres'i! kita/ di$isi!i! ad ! ! Dermes, ileti#im ve 6 rs $l k ta!r s , olmas d#!dr1. Ama 6er6alde Dermes art k !e 0ir arketi/ !e de 0ir sem0oldr. " .!m$! 0il.isayar, si0er!etik a, ! ! 0ir a kl k ka$a!mas !da 0ir a klay 1 rol oy!aya! isimde! 0a#ka 0ir #ey de,ildir.

S"S2AO BO)O>V B+kleri %(. y$y la tadar i!dirile0ili!e! Sosyal Bilimleri! ilk d+!emleri!de @ul0e!kia! Bomisyo!u!u taki/ edersek, d+!emi! e/istemesi!e s1ie!tia ad verildi,i!i! $eri!de durmakta yarar var .i0i duruyor? D!yevi 0il.i retmek a!lar ma .ele! 0u kelime!i! a!lam ! d#!d,m$de sosyal 0ilmle7ri! di,er dallarda! ayr olarak ele al !mad , ! ! fark !a va7a1a7, $. Bu a!lamda :evvto! modeli!i! teleolojisi!i! i!sa! 0ilimleri!e uy.ula!mas ile Des1artes'1 0ir karte$ye! ikili i#leyi# mo7 deli!i! ikili kar# tl klar modeli. Bu!lara .+re, tari6 .ele1e,imi$i 0elirleye1ek +!emli 0ir dal olarak kar# m $a k yor ve sosyal 0ilimleri! 0elki de temel ta#lar !da! 0iri olarak v1uda .eliyorQ di,er ya!da! ise madde ile ak l veya fi$iksel d!ya ile sosyal4ma!evi d!ya aras !daki ikili kar# tl k 0elir.i!lik ka$a! yor. = 6alde, 0ir ya!da! ilerleme1i, d$i$.isel oldu,u kadar ileriye d+!k 0ir ka/a!may da 0elirleye! teleolojiQ di,er ya!da ise do,a 0ilimleri ile sosyal 0ilimler aras !daki ayr m s+$ ko!usu. Bu i$.i ii!de @ul0e!kia! Bomisyo!u!u! dikkat ekti,i .i0i, ilerleme1i 0ir tari6 a!lay # %'. y$y lda orya!tali$m ve em/eryali$m 0oyutlar yla 0a# .+steriyorQ 0u!u fi$iki d!ya ile ma!evi d!ya #ekli!de .eli#e0ile1ek Ayd !la!ma /rojesiyle teolo7jik7ila6iyat .ele!ekilik taki/ ediyordu. @!m$ d!yas! ! 'Fi!de 0ulu!du,u /aradi.matik s k !t lar ! !ede!leri!de! 0iri de 0u ikili ayr mlar ! me#ruluk kri$i olarak ortaya ko!ula0ilir. J$ellikle 2a/ 0o$um1u Gdeko!strksiyo!istH 0ir y+!temi! a!a soru!sallar !da! 0iri olarak kar# m $a ka! 0u ko!um, ikili kar# tl klar ! 6er $ama! ii! 0elirli 0ir

Cideoloji!i!C r!leri olduklar !da kitle!mektedir.% Asl !da, Des1artes +!1esi, Plato!da! 0eri var ola! 0u ikili kar# tl klar Bat felsefesi!i! metafi$i,i!i oeu#turmu#tur. Demda'! ! k l kar# tl klar ii! 0k$, Al Akay CPlastik Sa!atlar ve 2a/ 0o$jm% >le#tiri ve >le#tiri Buramlar Gyayma 6a$ )e6met V fatH, D$lem yay, %&&( @+ky$ )eka!i,i!i! i!1ele!mesi !ede!iyle kurula! Do,a Bilimleri, do,al yasalar 0elki de sa/tayarak 7ta0ii ki evre!sel yasalar olarak ka0ul edile0ile1ek 0ir #ekilde .eli#tirilmi#tir7 0ilim ve felsefe aras !daki ayr m , !eti1ede ortaya kara1akt . D#!1e ile maddi Gdo,alH d!ya aras !daki ayr m ay! $ama!da eski 2u!a!'da! 0eri mekau'k sa!atlar ile $a!aatlar aras !da ay r m ii! de .eerliydi. Te Plato! filo$oflara Devleti y+!eti1ilik, yasa koyu1uluk !itelikleri!i atfederke! sa!at lara ise iki!1i s!f muamelesi ya/makta, #airleri! mitolojileri sa/t rd klar ! ileri srerek o!lar .erekleri ya!s tmaya!, ya! lsat 1 lar olard ka0ul etmekteydi. Asl !da, fark edile0ile1e,i .i0i @ul0e!ki Bomisyo!u %(. y$y l ile 0a#latt klar sosyal 0ilimleri! 0u il kar# tl k ma!t , kay!aklar ! Plato!'u! felsefesi!de! alm17tayd lar. A!1akQ Plato!'u! Fi0$of7kralma kar# !, %(. y$y l sade1e d#!1eyle, dolay s yla teleoloji ile u,ra#a! kimse of rak am/irik al #malar .erekle#tire! do,a 0ilim1i ile farkl i yere oturmaya 0a#l yordu? A /riori de!eyleri .eli#tiremeye! te leolo.lar. Burada ilerleme1i a!lay #, de!eysel ola! ile d#!seX ola! aras !daki ayr mda tam olarak 0ir 6iyerar#i .eli#tiriyor ve duyulara ve 6atta akla y+!le!dirile! ile maddi ola! aras !daki ayr m /eki#tiriyordu. %'. y$y lda, 0elki de ve +$ellikle Sosyo7 loji!i! ortaya kmas Q Au.uste Fomte'u! Csosyal fi$ikC terimi $eri!e kurulu 0ir sosyolojiyi .eli#tirmi# olmas do,a 0ilimleri!i! 0elirleyi1ili,i!i! ya! !a 0irde sosyal 0ilimleri! C#efi!iC oturtuyordu. Sosyoloji, 0ili!di,i .i0i

/ratik 0ir yarar ilkesi!de! meyda!a .elmi#ti? Fra!s $ 6tilali so!ras !da ortaya ka! Te r+r ve to/lumsal sava# ! +!!e .emek !as l mmk!dr Au.uste Fomte'u! e! 0yk ideali 0u duruma 0ir so! vermek tiQ sosyal fi$i,i!, ya!i sosyoloji!i! 0u duruma so! vere1ek 0 lim oldu,u!u ileri srerke! C0ilimselli,iC sosyal ala!a ta# m d oluyordu. Be!$erlikler ve Be#eri Bilimlerde Sem/ati lkesi )i16el Fou1ault'!u! Belimeler ve [eyler G@allimard, %&((H kita0 ! ! a!a soru!sallar !da! 0iriQ Be#eri Bilimleri!, Stoa1 larda! %(. y$y la kadar .eli#e! 0ir evresi!de, temsiliyet $eri!e kurulu ola! 0ir a!lay #ta! ok, .+rle!ler ve s+yle!e!ler aras !da 0ir 0e!$erlik ve ay! l k ili#kisi $eri!e oturtulmas ! ieriyordu. Do! Bi#ot'u! ya$ar Ferva!tes ve Des1artes ve Port7Voyal @ramer1ileri ile 0irlikte .+sterile! ve .+stere! ili#kisi, l 0ir sistemi .eride 0 rakarak ikili kar# tl k rejimi!i .!deme .etirmi#ti? Da6a +!1e, 1o!ve!ie!tia, aemulatio, a!alo.ia ve sem/ati5 #eyleri! d$e!i!i 0elirlemekteydi. Bu ilkelerde, 0e!$erlik 0iri!1il rol oy!amakta ve Ay! l k veya J$de#lik ilkesi tamame! 6akim 0ir .+r# ka/samaktayd . Bil.i!i! ortaya kmas !da 0e!$erli,i! ve ay! l , ! 6akim oldu,u 0u e/isteme'de Fou1a7ult, %;. y$y lda! iti0are! #eyler ve kelimeler aras !daki 0u 0e!$erlik ilkesi!i! .eride kald , ! ve 0u!u! yeri!i ya! lsamalar !, .+$ ya! lt 1 lar ! ! G0arok d+!emH ald , ! ya$ar. Be!$erlikler teka0liyetlerdir ve 0u 0e!$erlikler iki yeri! 0ir0iri!e 0e!$e7mesiyle 0elirle!ir. S ! rlar 0ir0irleri!e de,er ve 0u sayede kar # rlar. Do,a 0ilimleri ve sosyal 0ilimler, o 6alde, ay r m ve farkl l k ilkesi $eri!e de,il, 0e!$erlik ve teka0liyet ilkesi!e .+re d$e!le!mi# ve al. la!maktad rlar. Bir0irleri!i! s ! r da6a i$ilmemi# de olsa 0ir0irleri!e de,mektedirlerQ 0u 6areketle 0irlikte ileti#im 6ali!dedirlerQ 0ir0irleri!i! dili!i

a!lamaktad rlarQ !k Ba0il +!1esi 0ir dili!, Ta!r ile i!sa! ! 0e!$erli,i $eri!e kurulu 0ir dili! ileti#imi ii!dedirler. Bir0irleri!i! +$ellikleri!de 0e!$erlik vard r. Tari6i! veya ede0iyat ! +$ellikleriyle do,a 0ilimleri!i! +$ellikleri aras !da teka0liyet ili#kiler mev1uttur, t /k 0ede! 2 Bu ara*a, nere*eyse $%. y;zyl sonu ile 2.. y;zyln 0;y;k 0ir ks"n *;7;n#sel#IelseIi etkisi altna alan (arS ve 9n,els'in *oEa toplu" ikile"in*eki 6rt;7#"esini *e hatrlata0iliriz. )atta *iyalektik *;7;ncenin *oEa*a *a ol*uEunu ispatlayan 9n,els 6rneEi ile Harvvin'e :apital'ini yollayan (arS 0u a*an il,ilenilecek 6rnekler olarak kar7"z*a *ur"akta*r. ncakT 0u yaz*a 0u 6rnekler ;zerin*e *ur"aktan ok scnat ve sosyal 0ili" kar7tlE ;zerin*e *urulacaktr. ' Foucault, 1es (ots et les Choses, !alli"ar*, $%&&, s.'2 7ile ru6u! 0ir0irleri!e teka0l etmesi .i0i, veya y$ i$.ileriyle ru6u! veya karakteri! ay! l k ilkesi $eri!e kurulmas .i0i, ay! l klar 6akimdir? "tlar 6ayva!larla, o!lar da i!sa!laQ de!i$ karayla ve i!sa! da 6er#eyle teka0liyet ili#kisi!dedir. Be!$erlikler yi!e 0a#ka 0e!$erlikleri a, r yor. Bu d+!eme kadar Cd!ya, #eyleri! evre!sel teka0liyetidirQ suda !e kadar 0al k varsa yery$!de de o kadar 6ayva! veya do,a veya i!sa!lar taraf !da! retilmi# !es!e vard rC8? Suda ve yery$!de .+ky$!de oldu,u kadar varl k vard r ve 0u!lar 0ir0irleri!e 1eva/ verirler. 2 ld $larla otlar, 6ayva!lar ve i!sa!lar 0e!$erlikler ta# maktad r. 2ery$ .+ky$!! ters evrilmi# ay!as d r. Der y ld $ 0ir otu! ti!sel +! 0iimidir. @+rle0ile1e,i .i0i, astroloji ve do,a ile i!sa! 0ir0irleriyle 0e!$erlik ve sem/ati ili#kisi ii!de ele al !maktad rlar. !sa!, 0i$ati6i .+ky$!! y ld $lar ! 0ar !d rmaktad r. >amulat o 6er yeri! 0e!$erli,i!i tm d!yaya ta# makta ve yery$! oldu,u kadar de!i$leri

ve .+ky$! katetmektedir. Burada da6a 0ilimsel 0ir ayr lma +!.+rlmemekte, tersi!e 0e!$erlikler ve +$de#likler 6akim olmaktad r. Do,a 0ilimleriyle sosyal 0ilimleri! ayr m !da! ok teka70liyeti s+$ ko!usudur. Te, 0iyoloji, dil0ilim ve /olitik eko!omi da6a ortaya kmad , .i0i G%&. y$y l e/istemesiH, $e!.i!likler a!ali$i, @e!el @ramer ve Do,a Bilimleri de olu#mam #t r. Bu!lar Blasik -a, ile 0irlikte ortaya ka1ak ve da6a so!ra da6a 0ilimsel adlar ala1akt r. Be#eri 0ilimler tam olarak ke!di e/istemesi!de de,i#ikli,i %(. y$y l ! so!u!a kadar .erekle#tirememektedir. Sem/atiye .+re Ay! l k asimile etme te6likesi!i ii!de 0ar !d rmaktad r. Sem/ati de,i#ikli,i mmk! k lmas !a ra,me! +$de#lik $eri!e oturmaktad r. D!ya 0a,da# k 0ir ay! l k fi.r $eri!e kurulmu# olarak al. la!maktad r. [eyleri! 0ir0irleri!e +$de#li,i 70irileri di,erleri!e 0e!$eyedursa 0ile ke!di tekillikleri!i ileri!de 0ar !d rmaktad rlar. Sem/ati, 0u 0ak mda! 0ir a!ti/ati ile 0irlikte var olmaktad r? Fark ! yolu!a do,ru 0ir yol a lmaya 0a#lam #t r. Bu sayede, #eyler ke!dileri!i i$ole ede0ilmekte ve asi7 Foucault, a.,.e., s.''. milasyo!u da 0u #ekilde e!.ellemektedirler? Fevi$ 0a# a,r s !a iyi .elmektedirQ !k 1evi$ ka0u,u ile 0ey!i! k vr mlar aras !da #ekilsel 0ir 0e!$erlik mev1uttur. Bu sayede #eyler 0ir0irleri!de! a!ti/atiyle !efret ede0ilmekte, a!1ak +$de#le#e0ilmekte7dirler. Sem/ati ve a!ti/ati!i! tera$isi de!.eyi mmk! k lmaya yaramaktad r? C[eyler kesi#mekte, .eli#mekte, 0ir0irleri!e kar #makta, yok olmakta, +lmekte, a!1ak ta! ms $ 0ir #ekilde, 0ir0irleri!i 0ulmaktad rlar.< Bu d+!emi! 0il.isi .+rle0ile1e,i .i0i A!tik d!ya! ! etkisi!dedir ve 1 l $d r. Bil.i!i! +,eleri aras !da, Fou1ault, 0ir to/lama i#lemi!i! var oldu,u!u ya$ar. Be!7

$erlik 6e/ 0a#ka 0ir 0e!$erli,e .+!derme ya/arak ay! la#mak7tad rQ 6er 0e!$erlik, +yle ki, 0ir0irleriyle to/lama i#lemi!de 0t!le#mektedir. "rta -a, ve V+!esa!s'ta !eo7/lato!1u 0ir .ele!ek sayesi!de 0u #ekilde kala0ilmi#tir. CBilimselC $i6!iyetle kar# tl klar ilkesi GDes1artesH ve Barok d!ya! ! G%;. ve %'. y$y l 0a# H ya! lsamalar 0e!$erlikleri! yeri!i almaya 0a#lam #t r D#!1e, art k, 0e!$erlik $eri!e i#lerlik ka$a!makta! va$.emi#tirQ ve 0e!$erlik art k 0il.i!i! tr de,ildir. Da6a ok 6ata ve #/6eye yer 0 rak lm #t r. Des1artes iki #ey aras !da 0e!$erlik oldu,u!u sa!sak 0ile, asl !da farkl l k oldu,u!u 0ilmek durumu!day $, demektedir. Der yerde 0e!$erlikleri! 6ayali srmektedirQ a!1ak 0u, sade1e 0ir 6ayal olmakta! +teye .idememektedir. Ba1o! ile 0era0er 0ir ay! l k ele#tirisi 0a#laya1akt r? Am/irik ele#tiri. Be!$erlikler 0ir0irleri!e yakla#t klar !da kay0olmaktad rQ farkl l klar 0oy .+stermeye 0a#lam #t r? Do,a 0ilimleriyle sosyal 0ilimler art k ayr #maya 0a#laya0ilir. Ba1o! i!sa! akl ! ! 0irde! ok 0e!$erlik 0ulmaya muktedir ike!, asl !da do,ada farklarda! 0a#ka 0ir #ey 0ulma$, diye d#!r? Ay! ad 0ir0irleri!de! farkl do,alara ve +$elliklere sa6i/ #eyler ii! verile0ilmektedir ve 0u do,ru olama$, Ba1o!'a .+re. Des1artes k yaslama sayesi!de u$amda ve #eylerde 0e!$erli,i! mmk! oldu,u!u iddia etmi#tir? Der A B'dirQ Der B F'dirQ +yleyse 6er A F'dir. A ve B F sayesi!de 0ir ili#ki kura0ilir. Bir0irleri!de! ayr ola! #eyler 0ir0irleriyle +$de#7 Foucault, a.,.e., s./.. lik sa,laya0ilirler? J$de#lik ve farkl l k. Jller ve d$e!ler k yasla!a0ilir? 0yklkler ve okluklar. J!1e 0t! tasavvur edilir ve so!ra /aralar ortaya kar l r. Bu 0+lme i#lemi Gart k to/lama yokturH k s mlar ! tm! 0i$e su!maktad r. Bu 0+lme i#lemi

.erekle#tirile0ildi,i!e .+re, aralar !daki +$ellikler farkl olsa 0ile +lleri ay! d r. li#ki, o 6alde aritmetik olarak e#itlik ve e#itsi$li,e 0a,l kalmaktad r C+l 0e!$eri +$de#lik ve fark ! 6esa/la!a0ilir 0iimi!e .+re +$mlemeyi sa,larC.( Jl ve 0yklk k yaslamalar #eyleri! 0ir d$e!i oldu,u!u .+stermektedir. Bu!lar di$iler olarak ele al !a0ilirlerQ 0u da, Des1artes'i! CilerlemeC $eri!e kurulu y+!temi!i 0i$e vermektedir. >! 0asitte! e! karma# ,a do,ru Cilerleye!C di$iler 0u y+!temi! +,eleri!de! 0iridir. Be!$er ola! 0irim ve e#itlikle e#itsi$lik aras !daki ili#ki karma#aya .+re +$mle!dikte! so!ra, +$de#lik ve farklar ortaya ko!ulur. Jyle ki, mutlak .i0i dura! 0ir #ey 0a#ka 0ir di7 $i!i! ii!e ko!uldu,u!da .+reli olarak dura0ilir. B yaslamalar sayesi!de farklar ortaya kmaktad r. Art k tari6 ve 0ilim; 0a#ka 0ir #ekilde s+ylemeye kalkarsak, do,al 0ilimler ve sosyal 0ilimler 0ir0irleri!de! ayr l rlar. Des1artes, Plato! veya Aristoteles'i! ak l yrtmeleri!i okumak 0ilim ya/mak de,il, tari6 ya/makt r diye ya$maktad r. "!lar ! meti!leri!i okumak, o 6alde 0i$e sade1e fikirler tari6i $eri!e 0il.i vere1ek, da6a +teye .itmeye1ektir. Bu!da! 0+yle met!i! i#areti ve #ekli .ere,i a klamakta! u$akta kalmakta, .erekQ +!1e se$.i yoluyla ve ak l yrtmeleri! 0ir0irleri!e $i!7 1irle!mesiyle ortaya k # ! ve imi!i kesi! ve seik al. lamada ke!di!i .+stere1ektir. Blasik -a,'da karte$ye! d#!1e ile 0irlikte, )at6esis evre!i! evre!sel d$e!i!i G0ilimH .+stere1ek Gam/irik ola! ! matematikselle#tirilmesiH ve do,a 6esa/la!a0ilir ve +lle0ilir 6alde al. la!a1akt r. )atematikle#tirme saye7 si!de #eyleri! d$e!i!i! 0ir s ras ola1ak ve 6iyerar#ik 0ir ya/ la!ma, 0u sayede mmk! k l !a1akt r. B+yle1e +$mleme evre!sel 0ir y+!tem olarak ele al !a0ile1ek, 1ei0niz'in niteliksel

Foucault 0ura*a, Hescartes'in <e,ulea'sn*an yola karak alntla"akta*r Bkz. Foucault a.,.e.,s &F. Foucault, a.,.e., s.&%. d$e!leri! matematikle#tirilmesi .erekle#tirile1ektir. 2al! $, 0u y+!tem 1e0irsel 0ir +$mleme olmakta! ok i#aretleri! 0ir +7. $mlemesidir? Do,a 0ilimleri, Pe!.i!likler -+$mlemesi ve @e!el @ramer 0urada! meyda!a .ele1eklerdir. Bu!lar ise da6a so!ra %&. y$y l moder!i$mi!i! ii!de dil, ya#am ve eko!omi olarak l 0ir i#aretler di$isi!e d+!#e1eklerQ 0u #ekilde de 0e!$erlikler $eri!e kurulu 0ir a!lay # yeri!i +$de#lik ve fark $eri!e kurulu 0ir d$e!i! ii!de #eyleri yerle#tirmeye 0 raka1akt r. Do,a Bilimi "larak Dil0ilim 3=. y$y lda, ya/ sal dil0ilim, Oevi7Strauss'u! da 2a/ sal A!tro/oloji kita0 !da 0elirtmi# oldu,u .i0i, 0ir 0ilimsellik ka$a!d . Fou1ault Cdil0ilim ve Sosyal BilimlerC adl Vevue Tu!ise!7!e de S1ie!1es So1iales GAral k %&((H ya$ s !da dil0ilimi!, ileti#im kuramlar ! ! da etkisiyle, 0iyoloji!i!, 0iokimya! ! ve .e!eti,i! ye!i ili#kileriyle C0ilimsellik e#i,i!deC oldu,u!u ya$maktad r. Be#eri 0ilimleri! 0a,r !da! ka! dil0ilim, 0u #ekilde, do,a 0ilimleri!e do,ru yol ald . Po$itifle#ti. Fou1ault Cyorumsal 0il.ide! formel 0il.iye do,ruC .itti,i!iQ dil0ilimi! .erek 0ilimleri! saf !a .eti,i!i s+yler. Bu #ekilde 0e#eri 0ilimlerde! ortaya ka! dil0ilimi sosyal 0ilimleri! 0ir modeli olmaya 0a#lad . 2a/ sal1 A!tro/olojiyle 0a#laya! 0u ak m, %&8=% y llar ! so!u!a do,ru tm ala! ka/samaya 0a#lar ve +$ellikle .+ster.e0ilimle ye!i 0ir e#i,i! 6a$ rlay 1 s olur. Sosyal 0ilimler ke!di 0ilimsel7 likleri ii! dil0ilimi! modeli!de! yola karlar ve C0ilimsellik e#i,i!iC $orlarlar. 2a/ sal1 l kla 0a#laya! 0ir d#!1e ak m ii!de, Alt6usser de )arksi$mde! 0ir 0ilimsellik olu#turmaya al # r. %&(' y l !da So1iete Fra!aise de P6isolo/6ie'de verdi,i

te0li,de, COe!i! ve FelsefeC adl ko!u#may .erekle#tirir ve 0urada 0ilimsel k talar aras !da matematik, fi$ik ve tari6 k talar ! 0ilimsellik e#i,i!de de,il, direkt olarak 0ilimsel olarak !iteler? Teorik k talar ! alt 0irimleri de 0+l.esel formasyo!lar olarak adla!d r l r. Jr!e,i! kimya .i0i 0ir 0ilim, fi$ik k tas $eri!de kurulmu# 0+l.esel 0ir formasyo!dur.' >tie!!e Bali0ar da Alt6usser i! 2a$ lar kita0 !da& C@asto! Ba16elard'da! Oouis Alt6usser'e '>/istemolojik Besi!ti' Bavram C 0a#l kl ya$ s !da C2e!i 0ir 0ilimsel Ti!i!C yarat 1 s filo$of ve 0ilim tari6isi olarak !iteleye0ile1e,imi$ Ba16e7lard' ! etkisi!i! Alt6usser'e !as l ya!s d , ! a klamaktaQ a!1ak Alt6usser'e 0ilimselli,i! ii!deki ideolojiyi ke#federek 0u!u! ay! $ama!da Csiyasi tav rC oldu,u!u ve ayr 1a da 0ilimler tari6i!de, Ce/istemolojik kesi!ti!i!C yarat 1 l , ko!umu!u da Ba176eiard'a da teslim etmektedir. Besi!ti!i! Ckuramsal 0iimlerle GmatematikH kesi! de!eysel tek!ikleri! tekil tari6sel 0irli,i oldu,u!u ya$ar Bali0ar.%= Fou1ault, C0ilimsellik ka$a!m # 0ir dil0ilim ile Be#eri 0ilimler de /o$itif 6akiki 0ilim !ormu!a eri#irC diye ya$ar. Ay! #ey, sosyoloji!i!, mitoloji!i! Gmitleri! +$mlemesiH ve ede0iyat ele#tirisi!i! de i$ledi,i yol olmu#tur. Fou1ault, 0u sre1i!, %'. y$y la kadar ta# !a0ile1e,i!i, d'Alem0ert'i!, A!siklo/edi!i! @iri# 2a$ s !da 0ir dili! +$mlemesi ya/ larak, .ele1ek !esillere d+!emi! tek!i,i!i, adetleri!i, 0il.ileri!i vermek istedi,i!i ve A!siklo/edi!i! kelimeler s+$l, oldu,u!u 0elirtir. Burada! yola karak, Fou1ault, Au.uste Fomte'u! veya da6a so!ra Durk6eim' ! sosyolojisiyle dil0ilimi! 6er $ama! di,er 0e#eri 0ilimlerde! da6a ava!tajl 0ir ko!umda oldu,u!u 6at rlat r. B+yle1e, dil 0ilimleri!i! ve to/lum 0ilimleri!i! sade1e .!m$de 0ir0irleri!e

yakla#mad , ! , 0u!u! eskide! 0eri .eli#e! 0ir .ele!e,e ait oldu,u!u ya$ar? Cki y$ y ll k 0ir .ele!ektirC. Farkl ola!, dil0ilimi! sosyal 0ilimlere 0u.!e kadar verdi7 ,i!de! da6a 'farkl 0ir e/istemoloji' verme yetisi!e sa6i/ olmas d r. )oder! dil0ilimi! %; ve %'. y$y l ! @e!el @ramer1ilerde! fark ! #u #ekilde 0elirtir? %&. y$y l filolojisi de 0elirli diller $eri!e ara#t r yordu a!1ak, Saussure ile 0irlikte .e!el olarak Oouis Alt6usser, Oe!i! ve Felsefe, -ev., Ble!t Aksoy, >rol Tul/ar, )urat Bel.e, Birikim 2ay !lar , %&;(, s.5&. Alt6usser filo$oflar ! 0ilimi! 1e!a$e t+re!i!i ya/mak ii! 0ilimi! kri$i!de! s+$ etmekte olduklar ! ele#tirerek ya$ar Gs.8;H. 2ukar da 0elirtmi# oldu,umu$ .i0i C0a$ 0iyolo., .e!etiki ve dil0ilim1i!i! 'e!for7masto! teorisi' erevesi!de kurmaya al #t klar felsefe!i! de Ckk 0ir felsefe 0u6ra! C oldu,u!u iddia eder Gs.8'H. Bali0ar, lthusser -in ?azlar, @ev., );lya TuIan, -leti7i" yay., $%%$. $. Bali0ar, a.,.e., s.22. dil $eri!e al # lmaya 0a#la!d . Saussure ile dil art k !i! ve eviri!i! 0ir temsiliyeti olmakta! ok 0ir iletk% olmu#tur. Bir ya!da yaya! di,er ya!da ise al mlaya! v li! +$mlemesi 0u #ekilde 0ir temsiliyete ve /sikolojik lemeye .+!derme ya/makta! ok yayma ve al mlama ve kodsu$la#t rmalar ve mesaj ! iletimi $eri!e kurulur m T ram e!formasyo!u! tm .+r!.leri!i! +$mlemesi 6 W .elirQ !k 0u #ekilde, dil0ilimsel +$mlemeleri! formalj matemati$e edilmesi mmk! olur. Te sosyal ala! kodlarl e!formasyo! 0iimleriyle ta! mla!maya 0a#lar. @a0riel de de $ama! !da sosyal ala! /sikolojik a klama 0iimleri!e q 0ir #ekilde dururke! art k kodlar ve mesajlarla, dil0ilimsel model $eri!de! a kla!maya 0a#la! r. Ba#ka 0ir #ekilde s+ylemek .erekirse, Fou1ault, artsremlilikte! kurtula! dili! e#sreml l k sayesi!de filolojiyi a#t , ! iddia etmektedir. Dil0ilim 0jr dili!

#imdiki $ama! ! ve ke!dili,i!de!li,i!i i!1elerke! filoloji 0ir kesitte! di,eri!e evrile! d$ i$.isel 0ir .+r!.ler a, ! i!1elemekteydi. >#sremlili,i! ise tari6i reddetmedi,i!i, a!1ak .emi#i reddederek #imdiki $ama! +!e karmad , ! .+sterir. Bu ise statik a!' ! +$mle!mesi olarak al. la!mamal d r, tersi!e de,i#imi! ko#ullar ! i!1eleme olarak d#!lmelidir. Bu e/is7 temolojik ko!umu! mikro0iyolojide! sosyolojiye kadar .itmek oldu,u!u a$arak 0u makalesi!i 0itirir )i16el Fou1ault. @!m$deki Durum 2a/ sal1 6k7so!ras 0ir d+!emde G+$ellikle %&;='li .+ster.e0ilimi! de,i#imi, Bart6es' ! ve >1o'!u! yoruma 0ilimselli,i! +tesi!e do,ru ta# r dil0ilimi ve .iderek di %&'='li y llar ! iki!1i yar s !a do,ru C0ilimsellikC iddialar ! # !da yeri!i al r. Ayr 1a 0ilim adamlar ! ! ke!dileri, ti$i .e!etikiler ke!di 0ilimsellikleri!i Cara#t rma olarakC !ite a te ve /o$itiviteleri!i kay0etmeye 0a#lam #lard r. >tik ve soru!lar /o$itivlikleri! yeri!i almaya y$ tutar. Sosya do,a 0ilimleriyle ola! ayr m dil0ilim ile a# l rke!, u limsellik kri$i ii!de sosyoloji!i! de ele#tirisi ele al ! / _ la!m #t r.

S"S2"O"SD>: S"S2AOOBO>V A:AOP:> So! $ama!larda farkl la#maya 0a#laya! to/lumsal durum ile ortaya kmakta ola! ye!i sosyallikler, sosyoloji!i! !es!esi!i! de,i#imi!i! 0elirtileri!i .+stermeye 0a#lam #t r. Sosyoloji %&. y$y l ! e/istemesi!i! 0ir r! olarak fo!ksiyo!el veya ya/ sal ala!sal a!ali$leri 0a,lam !da G)erto!, Fro$ier, Oevi7Strauss, Bourdieu v0.H 0a,da# k 0ir to/lumu! varola0ilme ko#ullar $eri!e d#!m#tr. Bourdieu ya/ sal ! yeri!e 6a0i7tus ve ala! G16am/sH kavramlar ! karsa daf rasyo!el 0ir mo7 der!i$mle /ostmoder! 0ir deko!strksiyo!ist ve soyktk d#!1eyi 0irle#tirmeye al #maktad r.% Durk6eim'de! TTe0er'e kadar sosyoloji !ormlar, rasyo!alite ve 0u!lar ! d # !a ka!larla do,a1ak soru!lar +$meye al #m #? To/lumu! k+ks$le#7mesi!e kar# !as l m1adele edile1e,i!i ve kolektif 0ili!1i! !as l .le!dirile1e,i!i sora! Durk6eim'de, or.a!ik to/lulu,u! kar# s !a i#0+lm $eri!e kurulmu# to/lumu kara! To!!ies'de, 6atta eko!omi!i! rasyo!elle#tirilmi# d!yas !a 6em $oru!lu 6em de te6likeli 0ir tar$da ulusal ta!r lar sava# ! ! mda6ale etti,i!i .+re! TTe0er'de de 0u #ekilde .eli#mi#tir.3 Dolay s yla /sika!alitik 0oyutu i#i! ii!e soktukta! so!ra sosyo7/sikoloji G@arfi!kel ve et!ometodolojiH, kurumlar a!ali$i GOoureauZ V. Dess, Oa/assadeH #ekli!de .eli#mi#tir. Ba,da# kla#7ma, 0t!le#me /ostulalar ! tketmeye 0a#lad , yerde, marji!aller GDeleu$e, @uattari, Fou1ault

v0.H ve kk .ru/lar, 1emaatle#melerle, ka0ilele#melerle G)affesoliH 0irlikte 0a,da# k ya/ ar$usu ile reel ayr # k, maki!asal 0irliktelik G@uattariH, or.a!ik 0ir to/lum ya/ s ! ! to/ikli,i ile kar #m #t r. Vaymo!d Boudo! to/lumda! ok metodolojik 0ir 0irey1ili,i! a!ali$i!i $ Bkz., Bour*ieu avec 1oicL.H. Uacquant, <esponses, Seuil ?ay., $%%2, s.'C. 2 Bkz., lain Touraine, B; va l'9tat, 1e (on*e *es 9*itRons, $%%2, s.F/'*en Hevlet, ra*yo ile t;" toplu"u "u toplayp, 0;t;nleyecek, yoksa yine k6yler*e, Ile#se 0Tutal :;;k. a//!a! ! mmk! oldu,u!u ileri srm#tr? )oder! sosyoloji!i! to/lumsal de,i#imi!, makrososyoloji!i! sosyal akt+rlere ve aja!lara kadar i!di,i $ama! a!la# l r k l !d , ! ya$m #t r.5 Bu #ekilde kar# l kl 0a, ml l klar +! /la!a karm #t r Gi!terde7/e!da!1eH. Burada to/lumu! /usulay i!sa!lara .+stermekte! va$.eer 0ir duruma .elmesiyle, elleri!e /usulay ala! i!sa!lar ! /ortreleri!i i$mektedir. Te Parso!s'u! teori ve am/irik a!ali$ aras !daki ayr m ! 0irle#tirmeye al #maktad r. Bir e#it 6omo so1iolo.i1us'u 6omo e1o!omi1us'u! yeri!e ikame eder. Bu durumda, fo!ksiyo!el sistemi! yeri!e kar# l kl 0a, ml l k sistemi!i oturtur, !k fo!ksiyo!alistleri! 0ireylere 1iddi !ormatif $oru!luluklar .etiriyor olarak ka0ul edilmeleri!e kar# !, 0ireyleri! +$erk rolleri!i +! /la!a kartm #t r. )i16el Fro$ier ise, sosyal s ! flar ! refera!s sistemleri!i tam olarak 0ir ke!ara koymamakla 0irlikte, 0u!lar ! at #malar ve i#leyi# 0iimleri!i! +!em ka$a!a1a, ! ileri srm#tr. B+yle1e, or.a!i$asyo!lar ! a!ali$i!i sosyoloji!i! !es!esi 6ali!e .etirmi#tir.8 "r.a!i$asyo!lar ! i#leyi#i ve i#leyi#te! k # moder! to/7 lumlar ! Ca!a6tar .+r!.leriC olmu#tur. Bourdieu'!! .e!etik ya/ sal1 l , ! ! ve @eor.es Bala!dier'!i! di!amik sosyolojisi!i! s ! f at #malar ! ! ya/ s Gala! H ve di!ami,i

GdiyalektikH $eri!e y+! almalar !a kar# !, Fro$ier'!i! Gor.a!i$asyo! sosyolojisiH sosyolojik !es!esi Csosyal i#levleri! tm! doldurmaya y+!ele! i!sa!i 0ir )!#aa! !' or.a!i$asyo!u!C ii!de ele al !mas d r. Alai! Tourai!e ise ke!di sosyolojisi!i! !es!esi!i Csosyal aksiyo! ve sosyal 6areketlerC terimleriyle 0elirlemi#tir Gal #ma sosyolojisiH. Tourai!e, )arksist sosyoloji!i! sosyal a!ali$leri!i! Cso! 0elirlemede eko!omi!i! 6akimiyeti ili#kisi!i 0ir ke!ara 0 rak /, TTe0er'1i ola! 0ir sosyoloji!i! !es!esi!i! akt+rler taraf !da! 0elirle!e! y+!C oldu,u!u ileri srm#tr?< Sosyal olaylar ! temel karakterleri!i! eylemi! !es!esi ile akt+r taraf !da! 0u !es!eye verile! a!lam 0irle#tirmek oldu,u!u s+ylemi#tir G>ylem Bkz., <ay"on* Bou*on, 1a lo,ique *u social, Pluriel, $%F%. Bkz., 1e pheno"ene 0ureaucratique, Seuil ?ay., $%&', ve 1a societe 0loquee, Seuil, $%F.. Bkz., lain Touraine, Sociolo,ie *e l'action, Paris, Seuil ?ay., $%&2. a!ali$leri ii! al #ma 6em model, 6em de ala! olarak elveri#li 6ale sokulmu#turH. Sa!ayi to/lumlar ! ! retim .leri!i! ko!trols$ 0ymesi ile 6akim 0ir d+!emi 0elirledi,i!i ve /ost e!dstriyel to/lumlar ! ise ke!dileri!i emekleri!i! ve sosyal ili#kileri!i! 0ir r! olarak .+rmeye 0a#laya! akt+rleri +!e kard , ! ileri srer.( Bu to/lumlarda yat r mlar, +$ellikle, 0ilim ve tek!iklere ay! $ama!da ise ileti#ime kaymaktad r. Dolay s yla to/lum ve kltr aras !daki k+/r to/lum ve eko!omi aras !daki ili#ki!i! yeri!i almaya 0a#lar. Bu 0a,lamda, Pierre Bour7dieu'!! kltrel ka/ital terimi +!em ka$a!maya 0a#lar?; Bo7urdieu +,re!1ileri! kltrel ta! lar ! ! /ratikleri, m$elere il.i, +!emli okullar ! $eri!e al #malar yla kltrel ala! sosyoloji!i! !es!esi 6ali!e eke!lerde! 0irisidir.' @e!elde, )arksist a!ali$leri! eko!omik 0elirleyi1ili,i!e

kar# !, Bourdieu, sem0olik 6akimiyete +!em vermi#tir. Durk6e7im'i! Csosyal !es!elli,i!eC kar# ! ise Gsosyolojiyi 0ilim olarak ele almakta! $iyadeH o0jektivasyo! y+!temi!i ele al r. Bu!a kat l m1 o0jektivasyo! ad ! verir, ara#t rma1 ! ! ara#t rd , !es!e!i! ke!disi!i! +!emi!i a$altmaya vara! 0ir a!ali$ 0iimidir 0u. Dolay s yla !es!eyle 0ir ka/may ierir.& Bu 0a,lamda, /ostmoder! 0ir durumu! varl , GOyotard, Bell, Dassa!, Baudrillard, Oi7/ovetskyH tart #ma ko!usu edilmeye 0a#la!m # GDa0ermas' ! Fou1ault ve Oyotard ile .erekle#tirmeye al #t , ve asla .er7ekle#emeye! tart #malarH ve to/lumu! ii!de ya#aya! i!sa!lar Wlus Devlet ve Vefa6 Devleti GP. Vose!vvallo!H ii!e sokmu#7 tur, to/lumla 0t!le#mesi!i! me#ruluk kri$i!i! 0a# .+stermesiyle o,ul sosyallikler sosyoloji!i! yeri!e ikame etmeye 0a#lam #t r. Belki de, 0u.! sosyoloji!i! ke!di!i tketti,i ve !es!esi!i kay0etmeye 0a#lad , +lde, yeri!i Sosyallik A!ali$i!e 0 rakmaya 0a#lam #t r. Burada Fou1ault'!u! Belimeler ve [eyler & Bkz.V la" Touraine, Pro*uction *e la societe, Seul ?ay , $%F'. F Bkz , Pierre Bour*ieu, )o"o ca*e"icus, (nut, $%C/ ve 1a *istinction, (i it, $%F%. C Bkz., Bour*ieu, Passeron, 1es )eritiers, 1es Wtu*iants et leurs etu*es, ?ay., $%&/, Bour*ieu, Har0eX, 1' "our *e l' rt, (inuit, $%&&, Bour*ieu, lesse *'9tat, (inuit, $%C%. % Bkz , Bour*ieu, Uacquant, <eponses, Seuil, ?ay., $%C2, s.22/. kita0 !da 0a6setti,i Pe!.i!likler A!ali$i!i! eko!omi /oliti,e d+!#mesi!i .erekle#tire! e/istemik ko/u#u a! msatmakta yarar var. 2e!i 0ir e/isteme ii!de sosyoloji de yeri!i sosyallikler a!ali$i!e 0 rakmakta m d rR Bu soru!sal , 0urada, ortaya f rlatt kta! so!ra GTarl , ! d!yaya d#mesi!i a! msata! Deide.7.er'1i a!lamda kulla! yoru$H 0ili!di,i .i0i Fra!s $ d#!1esi!i! +!1l,! stle!e! Sosyoloji Boleji ad alt !da @eor.es

Bata7jeee, Vo.er Fallois v0.)eri!i! evresi!de +r.tle!mi#tir. Bu ya$ar ve d#!rleri! etkisi .!m$de 6YlY srmektedir. Trk d#!1esi, di,er lkeleri! ayd !lar .i0i 0u .eli#imde! etkile!mi#tir. J!1elikle Durk6eim'1i 0ir .ele!ek ve da6a so!ra Oe Play'1i 0ir d#!1e tar$ s ras yla merke$iyeti ve adem7i merke$iyeti d#!1eleri! .eli#mesi!i etkilemi#tir. Bu ekolleri! Trk to/lumu ile ili#kisi to/lumsal d$eyde kurulmaya al # l7 m #t r. Bu, to/lumlar ! .!1el soru!lar $eri!e d#!e! ya$arlar ! $i6i!sel .eli#meleri!i olu#tururke!, to/lumu! siyasi ve kltrel .idi#at ! da 0elirlemeyi stle!mi#tir. J$ellikle %&'=%i y llara .eli!di,i!de yerle#ikle#e! d#!1e!i! me#ruluk kri$i 0a#.+stermi#tir GB+ker ve T. ParlaH ve da6a so!ra .!m$! soru!sallar ! 6a$ rlaya! tart #ma ortam ! ! a lmas ! sa,lam #t r. Bu.! 0i$i il.ile!dirdi,i!i +!e srd,m$ %&;= +!1esi d+!emde! .!m$! soru!sal !a aktara1a, m $ !eleri! kald , d r. Bir de teorik ya!lar ! ! d # !da /ratik olarak !as l .!m$le +rt#e1e,idir. Bu soruyu sordu,umu$da 6em .emi# ile 0a,lar m $ ! ko/ar lamaya1a, ! , ye!ide! .!1elle#tirmeleri! mmk! ve $aruri oldu,u!u, 6em de to/lumu! ayr # k formasyo!u!da, .ele!eksel 0a,da# kl k $eri!e kurulu teorilerle to/lumsall , ! a kla!amaya1a, ! 0elirtmek istiyoru$. "rtaya at la! ko!u!u! $e!.i!li,i!i! ve karma# kl , ! ! fark !day $. Amerika! sosyolojisi!i!, Alma! ele#tirel ekol!! rolleri!i yads yamay $, a!1ak .!m$! soru!sallar ! ! varola! ele#tirmekte! ve !i1eliksel olarak a klamakta! ok, o!u! .+r!r k l !7 mas ! .erektirdi,i!i d#!yoru$. S+ylem a!ali$leri, i!direk a!ketler ve se$.isel yakla# m ! 0ilimselli,i Gara#t rma1 l , H s+$ ko!usu edile0ilir. Bu arada, 0ir /ers/ektif s+$ ko!usu ola1a, !da! tm ekolleri ve

d#!1eleri ile alma! ! ola!aks $l , ! ! da $eri!de duruyoru$. Tek /ers/ektifte! 0akma! ! da ra6ats $ edi1i ve kar# s !daki!i a!lamaya elvermeye! ko!umu!u d#7 !/, e! a$ !da! k0istleri! ya/t klar .i0i /ers/ektifleri! o,almas ! ! ve ak #mas ! ! .erekli oldu,u d#!1esi!deyi$. Bu kesi#me!i! etkisi!i al. lay /, a!lamaya al # yoru$. Bu al. ve etki ili#kisi!i! .+r!lr 6ali!i! yakala!mas ! ! ise 0ir se$.i soru!u oldu,u!u varsay yoru$. :es!esi!i tkete! sosyoloji!i! ye!ide! to/arla!mas ve sosyallikler a!ali$i #ekli!de ortaya kmas ii! se$.isel 0ir yakla# m ! #art oldu,u!u d#!/, se$.isel 0ir yakla# m ! !es!el a!ali$lerde! da6a etkili oldu,u varsay m ii!de, .emi# d#!1emi$ ii!de! 0u.! !elerle 0ulu#a0ile1e,imi$ +!em ta# maya 0a#l yor. @emi# d+!emi! eserleri $eri!e dikkat etti,imi$de, .ele!ek ile !e #ekilde ili#kimi$i! kurula0ile1e,i, .ele!ekseli! 0u.!k 0a,lamda !as l ye!ide! .!1elle#e1e,i soru!u kar# m $a k yor? @emi#i! eserleri!i! .!1el de,eri!i! ara#t r lmas , soru!sal 6ali!e .etirildi,i!de a!lamlarda! ok ayr ola! de,er yar. lar m $ i#i! e6li say la! 0ilim adamlar ! ! de,er yar. lar yla i ie .irmeye 0a#l yor. Bu #ekilde Fum6uriyeti! kurulu# +!1esi ve so!ras s ras !da ya$ la! eserlerle tari6i ili#kimi$ ye!ide! ke#fedilmi# ola1akt r. A!7 1ak, 0a,lam ! 0u.!k $ama! ! tari6i olmas 0ak m !da! ye,i! 0ir +!emi ortaya kmaktad r. Bu.!e 0ak ld , !da to/lumlar ! /arala!mas , ayr # kla#mas , 0a,la# kla#t rma olas l , ! ortada! kald rmaktad r, o +lde sosyoloji !es!esi!i kay0etmeye 0a#lam #t r. Ayr # k, ke!di farkl l klar ! koruya! kk .ru/lar, 1emaatle#meler, ka0ilele#meleri! 0irlikteli,i!i! ya#a!d , )e.alo/oller d+!emi!de! sa!at, ede0iyat ve sosyoloji!i! tari6i ve !i1eliksel a!ali$lerde! da6a etki! ola1a, ! d#!mekteyi$.

>ski to/lumlarda ko!u#a! ! Ta!r oldu,u yerde, o!u! mesaj +$lmeye al # l rd . Ta!r kalmay !1a ko!u#a! ! kim oldu,u, kimi! ko!u#a1a, sorusu sorulur. To/lum yok olu!1a, sosyolo.u! s+$ de,il, kimi! Gsa!at ! ! m , fi$iki!i! miH ko!u#a1a, sorulur. Burada, art k, sa!at ko!u#maya 0a#lar. Te $ate! 0ireysel 0ede!leri 1emaat ve to/lum 6ali!e koya! 2asalar ! maki!asall , d r.%= 2asalar ! i#lemedi,i, evre!sel yar. meka!i$mas ! ! me#rulu,u!u kay0etti,i yerde, to/lumu! yasas da yok olur. "!u! .ara!t+r ola! sosyolo. i#si$likle kar# kar# yad r, t /k fa0rikas 0attal 6ale .ele! i#i .i0i, i#si$ kala0ilir. Bu.! 0ilimi! G+$ellikle fi$ikteki durum .+relilikle ve `ua!7tumda! so!ra Be!ve!iste'i! suyu! 0elle,iH +$lmesiyle, sosyoloji!i! de 0ilim1ili,i +$lmeye 0a#lam #t r. S+$ ko!usu ola! asl !da, sosyoloji!i! +lm!de! 0a6setmekte! okZ o!u! 0ir do,umu!da!, simlasyo!la 0ir e/idemi 6ali!e .eli#i!de!, 0ir tra!ssosyolojide! 0a6setmektir, !k tra!s/olitik .i0i, tra!sa7va!t.arde .i0i tra!ssosyoloji de art k sade1e 0ir 6i/erreeldir. Der #ey sosyolojik oldu,u yerde art k 6i0ir #ey sosyolojik olama$, s+$1,! a!lam art k 0ir #ey ifade etmemeye 0a#lar. T /k C6er #eyi! estetik oldu,u yerde 6i0ir #ey !e .$el !e de irki! olur, sa!at ! ke!disi 0ile yok olur art kC.%% Sosyoloji ke!di kavramlar ! ve ma!t , ! kay0etti. :e 6omoje!ik, !e or.a!ik daya! #ma1 l kta 0a#.+stere! a!omi, !e ya0a!1 la#ma, !k 0u!lar ! ola0ilmesi ii! to/lumsal ! 6omoje!, !ormlar iere!, yasaya 0a,l ola!, retke! ve retirke! do,as !a eme,i!e ya0a!1 la#a! 0ir emeki!i! ii!de ya#ad , yer olmas .erekir. >ko!omi /oliti,i! yok olmas .i0i Gs/eklasyo!u! 0ir tra!seko7!omisi ile de,er yasas ! !, /iyasa kurallar ! !, art k7de,er retimi!i! 0ir #ey ifade etmemeye 0a#lamas H, sosyoloji!i! $eri!e

yaslad , de,erler de to/lumda mumla ara!maya 0a#lar. :e eko!omik, !e de to/lumsal rasyo!alitede! 0a6setme!i! mmk! oldu,u d!yada, tm de,erler, 0elki de, BaudrillardZ ! ya$d , .i0i y+r!.eye .irmi#lerdir. To/lumsal ! simlasyo!u ve !ormlar ! 0ir /arodisi!i! kald , 0ir durumda sr/ .iderke!, a!omi de,il, y+r!.e!i! ve1di!i! .+!dermesi$ 6ali .eerli 6ale .elmi# midirR Bu 0a,lamda, yi!e, ye!i 0ir to/lumsal a!ali$i 0ula0ilmek ii!, sosyallikler a!ali$i!i +!ermek mmk!dr, sa! yoru$. Da, lm # ola! to/lum, kk .ru/lar ! sosyallikleri!i ortaya kard , !da, 0u!lar ! a!ali$i!i ya/mak $ama! .elir? 2a da 6i0ir #ey. 2a/ la1ak a!ali$ to/lumu! simlasyo!u!u! de7 $. Bkz , (ichel *e Certeau, 1' rt*e Iaire, !all"ar*, $%%., s.2.%. $$Bkz , Bau*rillar*, 1a transparence *u (al, !alilee, $%%., s.$$F. ,ilZ ye!i kk .erekleri! a!ali$i olur. Bu da ilk eta/ta sa!at ! ! se$.isiyle mmk!dr .i0i duruyor G0urada, :iet$s16e'!i! 0a#latt , , Deleu$e'! srdrd, Plato!'u! tersy$ edilmesi!e devam edilmektedirH. 2+!temi!i kurmak uy.ulamaya kaym #t r, !k to/lum de,il tra!ssosyallikler vard r art k. Devleti! 0ile me#.ul oldu,u ala!lar aras !da, to/lumu! tm1 de,il, ama ter+rist kesim, medyatik Gileti#imH kesim G+$el televi$yo! ve radyolar ve de 6er0iri!i! ayr 0ir sosyalli,e 6ita/ etmesi 70a$ lar ay! .ru/lar 6edeflese 0ile7 Devlet, radyo ile tm to/lumu mu to/lay /, 0t!leye1ek, yoksa yi!e k+ylerde, radyoda! Tiya!a valsleri yay !laya1ak, k+yllere tarlalar !da vals mi ya/t ra1akR Art k !e k+yl, !e tarla, !e de devlet radyosu!u! 6omoje! 6ale .etirmek istedi,i to/lumu! me#rulu,u s+$ ko!usuH ve sa,l k kesimiyle u,ra# yor GAids'e kar# kam/a!ya? Tek are tek e#lilik tirH. Pate! ter+ri$mi de 0ir virs olarak .+rmyor mu veya ileti#imdeki G0il.isayarlardakiH farkl isimli virslerle, freka!slara .i re! radyo ve telsi$

ka!allar yla u,ra#m yor muR Toplu"0ili", T;rk Toplu"0ili"i 5zel Says, 9ki" $%%'

JP:> "O)AB Tari6i!, sa!at !, eseri! v0. +$!esi olmak. >.o'ya sa6i/ ol7 mak, 0urjuva$i!i! veya /roletarya! ! +$!elli,i. Birey, li7 0erali$m, kolektif +$!e v0. Bt! 0u terimler moder!li,imi$i! Ayd !la!mad , ii!de soru!lar m $ olarak ortaya km #t r. Bir +$!e olarak sa!at eseri!i yarat rke! veya 0ir 0ilim adam 0ir 0irey olarak 0ulu#u!u .erekle#tirirke!, 6e/ +$!e mi olmu#turR sorusu to/lumlar ! .+r#leri!e .+re GdoIaH 0yk farkl l klar .+sterdi,i kadar, deri!lemesi!e tari6 ii!de de ok 0yk farkl l klar .+stermi#tir. )oder!li,imi$i olu#tura! sorularda! 0iri ola! Des1artes'i! 1o.ito >r.o sum Gd#!yorum o 6alde var mH +$!e kuram ! ! 0a#la!. 1 olarak ele al ! r 6e/. Asl !da .+rmek ya!i t6eoria ile soyutlamak aras !daki fark d#!rsek, eski 2u!a!' ! teorisi ile .!m$de 0i$im kulla!d , m $ #ekliyle teori!i! !e kadar farkl a!lamlar ierdi,i!i .+re0iliri$. D!ya ve do,a, o!a 0a7 ka!lara ke!di!i .+sterir Gt6eoriaH. Bu!u! .+$ke0ilmesi ii! ise yetileri!e sa6i/ 0ir +$!eye .ereksi!im yoktur. @!omo! G.!e# kadra! , 0il.i 1etveliH 0i!ler1e durumda! seilmi# ola! ele al r, a!lar. )oder! a,larda +$!e .!omo!'u! yeri!i alm #t r? J$!e 6ali!e .elmi#tir. Der !e

kadar 2u!a!l , Ba0illi veya ) s rl ya !a$ara! soyutlamay 0ula! olarak ka0ul edilse 0ile, o!u! .+rmesi ile 0i$im soyutlamam $ aras !da 0yk ayr mlar vard r. Bilim tari6i!de! al !a0ile1ek 0ir +r!ekle d+!emlere .+re, .+r#leri! ve s+ylemleri! !e kadar farkl oldu,u!uQ kelimeleri! a!lamlar ! ! tari6 ii!de ya/ la! ke#ifler ve i1atlarla !as l de,i#ti,i!i 6at rlaya0iliri$. Tales'i! .e!i! u$u!lu,u!u 6esa/lamas ile Ba0il astrolojisi aras !daki 0e!$erli,e de,i!irsek, Tales'i! eski Ba0il 0il.ileri!i kulla!m # oldu,u .i0i, o!u! .!e#i! tarla $eri!deki ya!s ma7Se! ! .+l.esi!i, +lme ara1 olarak kulla!d , ! ve 6atta ya$ ! ! ve ka, d ! 0ile 0u do,al ili#kilerde! meyda!a .eldi,i!i d#!e0iliri$? Pa.e G0u.!k Fra!s $1a'da ka, t a!lam !a .elmekteH eskide! tarla a!lam !a .elmekteydi ve .!e#i! .+l.esi tarla $eri!e d#t,!de tarla! ! $eri!de oku!a1ak i#aretler 0 rak yordu. @!e# saati!i! kadra! da yi!e ay! i#levi .+rmekte de,il miR 2u!a!l 0ir /iramidi!, 0ir me$ar ta# ! !, 0ir v1udu! veya 0ir ta6ta! ! yere ak lm # 6ali sayesi!de .!e#i .+re0ilmekteydi. Ay! #ekilde, tarlalar !da al #a! k+ylleri! de .ele!eksel $ama! +lme aletleri yi!e to/ra, ! $eri!e ko!ula! 0ir ta! ! .+l.esi!de! olu#maktad r. >ski 2u!a!'da .!omo! saat rol! stle!di,i .i0i, Csee!C ve Ckarar vere!C, Cyar. laya!, 0elirte!C a!lam !a da .elmektedir. Bim 0ilirR sorusu soruldu,u!da #u veya 0u +$!e!i! 0ilmesi!de! de,il, .!omo!'u! 0ilmesi!de s+$ edilirdi. -!k moder! $ama!lar ! 0a#la!. 1 olarak ka0u ede0ile1e,imi$ a,larda oldu,u .i0i, astro!om .+$lklerle, te7e lesko/larla .+ky$!e 0akma$d eski 2u!a!l . Filo$oflar a! ii!de duyula! 0ir .eli#mede! 0ir #eyi! 0ulu!mas ! ! ola!aks $l , ! , Blasik -a,'da, 6ayk rmaktayd lar. Bu, Blasik -a,'da, 0ir +$!eyi, 0ili!1i!i ve 0ede!i .erekli

k lm #t r. >ski 2u!a!'da ise, 0ir ta, o d+!emlerde, 0il.iyi .+$de! +!1e su!maktad r. @+$! duyarl l , duyumu, 0urada, iki!1il 0ir ko!umdad r. Bu !ede!le .!e#i! .+l.esi!i 0i$e .+stere!i! 0ir i!sa! v1udu!u! mu, 0ir ta! ! m .+l.esi oldu,u +!em ta# mamaktayd . ster dikili ta#, ister 0ir ta6ta /aras , ister i!sa! v1udu, 0ile! .!omo!'du. J$!esi$ 0ir 0ilim 6akimdi. !sa! v1udu!u kald r !, yeri!e 0ir ta# diki! ay! i#levi .+rmekteydi. Bil.i a s !da! 0ir fark ortaya karmaya1akt r. " de,i#me$dir. :es!eler de,i#e0ilir, 0ir0iri!i! yeri!e .ee0ilir. 2a!iQ 0iemler, mal$emeler, moder! deyi#le +$!e ve !es!e aras !daki fark yok olur. @!m$de +$!e ve a!o!ima soru!lar ! ! ye!ide! .!deme .elmesi Bla!16ot, Fou1ault, .i0i d#!rleri! +$!esi$ 0ir d!yay .!deme .etirmesi moder!li,imi$ a s !da! soru! .i0i kar# m $a kar .i0i dursa da asl !da moder!le#e! 0ir do.a! soru#turulmas ! , de,i#tirilmesi!i, sa0itsi$le#tirilmesi!i +!emsemeleri a s !da!, 6em 0ilimsel, 6em do,al, 6em de .erekli 0ir ara#t rma i#lemi olarak .+r!mektedir. )oder! do.malarda! da, ila6i do.malarda! da kurtulma! ! +!emi kadar, kurtulmay +!emsemeliyi$. )oder! -a,da J$!e 3=. y$y l ii!de, +$!e!i! olu#umu $eri!e .eli#tirile! ak mlar aras !da, 0elki de e! +! /la!da .+r!.0ilmi ve /sika!ali$i saymak .ereke1ek. Bu!a ra,me! tm .+r!.0ilimi! ve /sika!ali$i! +$!e teorisi $eri!e kurulu olmad , ! d#!mek .ereke1ekQ !k so!uta, 0akt , m $da .+r!.0ilimi! 3=. y$y l versiyo!u olarak Dusserl'1i 0ir +$!e teorisi!i! ya! !da Deide.7.er'i! +$!ellik ele#tirisi!de 0ulu!du,u!u 0iliyoru$.% Asl !da, 0u!u! :iet$s16e'!i! etkileri!i! 3=. y$y la ya!s mas oldu,u!u d#!e0iliri$. Psika!ali$ ise 0i$e Freud'da! Oa1a!'a /arala!m #, 0+l!m# 0ir +$!e fikri!i

vermektedir. % Deide..er, +$!e!i! 6em #iddetli 0ir ele#tirisi!i ya/m #, 6em de 0ir 0a#ka #ekilde +$!eyi ye!ide! +!emli 0ir ko!uma Dasei! ad alt !da .etirmi#tir. Deide.7.er'e .+re +$!e Ta!r 'ya, 0ili!1i!e veya di,er i!sa!lara kar# 0ir tak m ykmllklerle dolu ola0ile1ek ola! 0ir +$!e yeri!e, ke!di ke!disi!e kar# ykmllkleri ola! 0ir Dase4!'de! 0a6sediyorQ !k, Dasei!'j Deide..er'1i 0ir okumaya .+re yorumlamaya kalkarsak, +$!e!i! Cmoder!C ismi Dase4!'d r. >.o sum e.o eIistoT u! Des1artes'1 oku!u#u!u! d # !da 0ir durum ile kar# kar# ya oldu,umu$ 0elir.i! .i0idirQ !k 6er !e kadar Des1artes'a atfedile! 0ir +$7!e'de! 0a6sedilse 0ile De!i# Bam0ou16er'!i! y+!etimi!deki al #mada da .+sterildi,i .i0i, So1ely Be!oist CJ$!ellikC maddesi!de, Des1artes' ! +$!e kelimesi!i kulla! # ! ! asl !da ko!u a!lam !da kulla! ld , ! ve .!m$deki moder! +$!e ile Des1artes' ! #/6e $eri!e kurulu 1o.4to'su!u!, Aristoteles'i! t+$'!! 0ir devam oldu,u!u .+stermi#tir. Bu!a .+re Des1artes' ! ye!ili,i Aristoteles'i! t+$!! maddili,i!i 1isimsi$lik olarak ele al # !da yatmaktad r. 2u!a!1a'da ousia olarak ele al !a! +$!e fikri asl !da t+$! 0ir evirisidir. Plato!, Por/6yr taraf !da! ru6u! ousia olarak !itele!dirilmesi!de! iti0are! A$i$ Au.isti!us ous4a'y t+$ Gsu0sta!1eH olarak kulla!m #t . Bu a!lamda Des1artes' ! ye!ili,i t+$' kulla! rke! o!a 1isimsi$lik atfetmesi!dedir. Des1artes ii! d#!me eylemi ii!de CBe!C ortaya kmaktaQ ya!i Cvar olmaktad rC. Des1artes Cd#!e! Be!'i!C .ele!e,e ra,me! C1isimsi$ 0ir t+$drC GFolvius'a %8 Bas m %(8='da yollad , mektu/H. Bk$., So1ely! Be!oist, i! :atio!s de /6iloso/6ies 99, @alli7mard, %&&<, s.<%(. Be!oist, moder! +$!e fikri!i! Oei0!i$ ve 6atta Ba!t' ! ilk >le#tiri'si!de! iti0are! mmk! k l !d , ! ileri srmektedir. :iet$s16e

de J$!e ele#tirisi!de 0ulu!urke! Des1artes' ! asl !da kelimeler ve #eyler aras !daki Ckorku!C 6atta C1a!avar1aC 0ir kar #t rmada! s+$ etmektedir GBk$., Oa Tolo!te de Puissa!1e, Oivre de Po16e, %&&%H. Burada ok a k 0ir #ekilde Fou1ault'!u! kita0 ! ! ad ! 0ulmak mmk! .i0i durmaktad r. Bu ayr # kl k asl !da, Fou1a7 ult'!u! da +$!e ele#tirisi!i ve i!sa! ! +lm temas ! 0era0eri!de .etirmektedir >Bkz., li kay, (ichel Foucault'*a -kti*ar ve Hiren"e B*aklar, BaEla" ?ay., $%%2, 2...D. Bu!lar ! ya! !da 0ilimsel d#!1e!i! karte$ye!3 kal !t lar ! ! alt !da .eli#ti,i!i 6esa/lamaya kalkt , m $da, 0u 0ilimselli,i! ii!de yata! e! merke$i d#!1elerde! 0iri!i! +$!e ve !es!e diyalekti,i ii!de kala! ve Ta!r '! ! yeri!e art k akl ! .eti,i!i +!e sre!, De.el'i! i$leri!i 0ulmak mmk!dr. "'!u! k+le ve efe!di $eri!e kurulu ola! diyalektik a!lay # iktidarda7 kilerle o!lara 6ayatlar ! teslim ede! k+lelere dair ola! metafor marksist 0ir Bojeve okumas yla kolektif +$!e olarak emekileri! varl klar ! .erekli k lar. A!1ak, 0u durumda da, !i6ai olarak De.el .ali/ .ele!leri! k+leler olu/ olmad , soru!u!u yoruma a k 0ir #ekilde 0 rakm #t r. >fe!di, kar# s !da i!sa!l , ! koruya! 0ir efe!di7+$!e 0ulamad , !daQ yeri!e k+leli,i ka0ul ede!, ama 0u!u, 6ayat ! .ara!ti alt !a almak $ere, ya#am ! riske atmada! .erekle#tirirke! i!sa!l , !da! fera.at ede! ve +$!elli,i!i kay0ede!, !es!elle#mi# 0ir k+leyi 0uldu,u!da, ke!di st!l,!, kalitesi!i, erdemleri!i, a6lak ! .+stere0ile1e,i ki#iyi de kay0etmi#, yitirmi# olur ki, 0u o!u! .ali0iyeti!i de,il ama, asl !da, 0elki de ma,lu0iyeti!i .+stermi# olmaktad r. Bu /ers/ektifte! 0akt , m $da efe!di!i! 0a#ar l 0ir +$!elli,i!de! 0a6sedemeye1ek 0ir durumla kar# kar# ya kald , m $ ileri sr7 2 :artezyen *;7;ncenin 6znenin *;7;nce eyle"iyle ili7kisini ortaya

karan Hes#cartes, Ben'in *;7;nceye kar7 tavrn ele al*En*a 80en'*en 0a7kas *;7;n"e"ekte*irT o hal*e *;7;nen 0en 8var*r8. ncak 0ura*a Bat "etaIiziEi iin*e *;7;ncenin ve hatta 6l;";n 0en ile 6z*e7liEin*en s6z et"ekte ol*uEunu hatrla"alyzT ;nk;, nihai olarak 6l;" kar7sn*a 0en tek olarak ve tekil olarak *;nya ile kar7la7"aktay". ncakT Hescartes iin 0en, *;nya*an koptuEu za# "an 0enliEini *;7;nen 0en olarak ortaya konula0il"ekte*ir. )usserl, Hescar#tes'*an al*E "iras iin*e *;nyaszla7"a veya *;nyann yk"a uEra"as olarak evrile0ilen 33eltvernichtun, eyle"in*e, 0u tecr;0eyi ya7ayan 80en'in hiliEe kar7 ,6ster*iEi *iren"e eyle"ini Ior";le et"ekte*ir. Bu yk" iin*e 8,eriye kalan8 he" ,6r;n,;0ili"sel he" *e "etaIizik 0en*ir >Bkz., )usserl, -*ees *irectrices pour une pheno"enolo,ie, Tra*. Paul <icoeur, !alli"ar* $%2.D. . hal*e 6znenin 6zelliklerin*en, 0elki *e, en 0elli 0a7llarn*an 0iri, 6l;" ve *;nya kar7sn*a takn*E tavr ve al*E tutu"*urT ;nk; *;7;nceyi ki"se 0eni" yeri"e *;7;ne"ez >anlk ve *uyu" arasn*aki :ant'c ayr" *a 0ura*a 6ne" kazan"akta*rD ve 6le"ez. 5l;"; 0ekle"ek 8ki7isel 0ir8 eyle"*irA 5l;" kar7sn*a ki"seye yer ver"e" ";"k;n *eEil*ir. B hal*e 6zne >0enD yerini 0a7kasna vere"eyen*ir. Buna raE"en hayatn tuhaI oyunlar oyna"akta tecr;0esini ki" ya7a"a*Y :ant SaI kln 9le7tirisi'n*e 6znellik ile 6z*e7lik arasn*aki 0aE kuranlar*an 0irisi*irA 8T;" zincirlen"elerin iin*e 0ir yasaya "aruz kalarak te"sil e*ilen al,la"alarn hepsinin ol*uEu yer*e tek 0ir tecr;0e var*rT tpk tek 0ir za"an ve tek 0ir "ek4n*a t;" ,6r;n,;lerin 0ii"i ve t;" varlk i'e varlk#ol"a"a arasn*aki ili7kilerin ol*uEu yer*eki ,i0i8. mek /ek de ya!l # say lmaya1akt r.5 %&(=% y llarda ileri srle! ve iddia edilirke! !eredeyse 0yk 0ir ko!se!ss ile ka0ul .+rmekte ola!, ya/ sal1 l , ! da etkisiyle Ci!sa! ! +lmC temas iki y$ y ll k felsefe tart #malar !a kesi! 0ir 1eva/ !iteli,i!i ta# maktayd . B+ke!i!i ke!dili,i!7de!li,i!de! ala!, 0iri!1i tekil #a6s !, 0elli 0ir 0iimde, Cs f r !oktas olarakC ke!di ke!di!i temsil etmesi, o!u! 0ili#sel, metafi$ik, a6laki ve siyasi 0ir 0irli,i olu#turmakta oldu,u!u! u!u7

tulmaya 0a#la!mas ii!de, +$!e!i! ya/ lar ve sistemler 0t!l,!de, kuru1u +,e olmakta! ok maru$ kala! ko!umu!a d#mesi s+$ ko!usu edilmektedir. Bu, tari6 0oyu!1a 0elki de 6e/ 0e!$erlikler ta# maktad r? Fou1ault, Sea!7Sa1`ues Vous7seau'!u! Diyalo.lar met!i!e ya$m # oldu,u +!s+$de, tiraflar ve Diyalo.lar aras !daki fark 0o,ulmu# ve Csusku!lu,a itilmi#C 0ir ses ile ke!di sesi!i /arala!m # 0ir +$!ellikte araya!, e6lile#7tirilmi# 0ir dilyetisi!i! ya/ s !da var ola! +$!e aras !da 0uldu,u!u .+sterir.8 Burada, Fou1ault, +$!e!i! /arala! /, ke!di ke!disi!i! $eri!de durdu,u!u, asla 0itmek 0ilme$ 0ir #ekilde 0ir0iri!i! ard !a ekle!erek ke!disi!i mev1ut ede0ildi,i!e dikkatimi$i eker. Vousseau, 0u durumda, +$!e!i! ko!u#u#u!da! ok, +$!e!i!, 6i0ir $ama! ka/al olarak kalmaya! dilyetisi!i! y$eyi!e yerle#mekte oldu,u!u +! /la!a kar r. Bu ko!umda, %;(; ile %;;= aras !da tiraflar 0itirirke!Q Sea!7Sa1`ues, Ve!ou olmakta! kar ve Vousseau'ya d+!#r. Ad ! de,i#tirir. J$!elli,i!i terk eder, 0a#ka 0ir deyi#le farkl 0ir +$!ellik .iri#imi!de 0ulu!ur. Asl !da, terk etti,i +$!elli,i!e .eri d+!er? Sa6te ad ! terk eder. Fra!sa'da kamuyu C$e6irleye!C Sea!7Sa1`ues ile 0ireyselli,i!i v1uda .etire! Vousseau aras !da +$!e!i! /arala!m # oldu,u .ere,i yatmaktad r. :i6ai olarak, Vousseau +r!e,i!de, Fou1ault +$!elli,i! tari6i!de 0ile +$!elli,i! soru!sal 0ir yerde durdu,u!u 0i$lere .+s7 )e,el'in k6le ve eIen*i *iyalektiEinin Fransa'*a )yppolRte ve :oGeve evirileri ;zerine ,eli7en tart7"a iin 0kz., li kay, Tekil H;7;nce, Ia ?ay., $%%$, 2. Bask $%%%. / Bkz., (ichel Foucault, Mntro*uction in <ousseau, 8<ousseau Gu,e *e Le#an#Lacques8. Hialo,ues, Paris, . Collin, Coll. 8Bi0liotheque *e Cluny8, $%&2, s.3MM#ZZM3. termi#tir. Bu!u!la 0era0er da6a +!1eki 0ir /aradi.ma

ii!de 0aka! Ba!t' ! +$!ellik a!lay # !a do,ru e,ilirsek, Fou1ault'!u! ye!i 0ir /aradi.ma ii!de, !e de!li farkl l k ta# ya! 0ir +$!ellik a!lay # ! .eli#tirdi,i!i da6a iyi farkede0iliri$? Ba!t ii! +$!ellik +$de#likle 0a, !t l d r. Jlm kar# s !da +$!e!i! tekilli,i ke!di!de! 0a#ka +le1ek 0iri!e yeri!i verememesi!de! kay!akla!maktad r. " 6alde +$!ellik de +teki!e .+re de,il ama yal! $1a ke!7 di!e .+re var olmaktad r? CDer $ama! ve 6er yerde ay! #ekilde 6issetmem .erekmemektedirC diye ya$maktad r Ba!t? CA!1ak 0u e#itli ve de,i#ke! 6isleri +tekiyle de,il, ke!di ke!dimle ili#kilerimde +$mlemem mmk!dr.C der, Ba!t. " Cay! ve ke!di!deki +$!eyeC y+!elir. B+yle 0ir durumda +$!elli,i!, farkl ve e#itli 6isleri! ay! +$!ede 0ulu!mas oldu,u!u +!e sre! Ba!t'a, 0u yukar daki s+$1eyi teslim ede0iliri$. J$!ellik e#itlili,i! ve 0ir 0elirsi$li,i! evetle!mesiyse e,er, o 6alde +teki ile .i7 rile! ili#ki ii!deQ Bat '! ! ke!di +$!elli,i!i Do,u'yu ve [arkiyat l , ke#federek kurdu,u!u iddia ede! >dvvard Said'i! Ce/iste7molojik ve o!tolojikC ko/u#u!u !as l de,erle!dirmeliyi$R )adem ki, +$!elli,i! Ba!t' #artlar !da 0ir 0elirsi$lik vard r ve e#itlili,i +$!elli,i! kuru1u +,eleri!de! 0iridir ve 0u!a .+re, +$!e ke!di al. lamas !da Gkk al. lamalarH GOei0!i$H ve ke!di 0ili!1i!de tek ola! te1r0eleri!i ya#amaktad rQ o 6alde iki!1i 0ir +$!eye .erek var m d r +$!elli,i ya#amak ii!R Jyle ki, Ba!t !eredeyse +$!elli,i +$!e!i! mistik 6ali olarak kurmaktad rQ +$de#li,i! s ! r !da 0ulu!a! +$!elliktir. Bu s ! r ! +tesi!deki yer art k 0a#ka 0ir +$!elli,i! ala! olmaya 0a#lamaktad r. J$!e7ler7aras kar# l kl ili#ki!i! olu#umu!a do,ru .+trr 0i$i 0u so7 rular. TeQ 0u 0a,lamda Ba!t ve De.el'de! yola karak Ctart #ma etikas C! .eli#tire! Sr.e! Da0ermas ile yolumu$ kesi#meye 0a#laya1akt r. J$!eler7Aras CTart #ma >tikas C

Ba!t' ! a6lak a!lay # !da! B.". A//el ile 0irlikte yola kt klar ! s+yleye! Sr.e! Da0ermas, De.el'i! Ba!t'a kar# kt , yerde! 0a#layarak tart #ma etikas ! ele al r. Ba!t' ! Csoyut evre!sellikC ad ! verdi,i #eye kar# De.el'i! y+!eltti,i ele#tiri ve kar# k #lara .+re kate.orik $oru!luluk evre!seli tikelde!Q varolu#u .+revde!Q ru6u! olu#um sre1i!deki /ratik akl ! salt $o7 ru!luluklar ! 0u!lar ! tari6i olarak .erekle#tirmesi!de! ay rmakla ykmldrC.< Ba!t' ! kate.orileri erevesi!de, Da0er7mas'a, a6laki yar. lar ! i6tilaflar !as l ve !e #ekilde, rasyo!ej 0ir motivasyo! sayesi!de kuralla#t ra0ile1e,i sorusu sorulu!1a, eylemleri! .eerli !ormlar # , !da ele al !a0ile1e,i!i +!e srer. De.el'i! Ba!t'a y+!eltti,i ele#tiriyi ye!ide! ele al rQ ama $ama! $ama! Ba!t ile $ama! $ama! ise De.e6'! CtotaliterC yakla# mlar yla veya o!u! devrim1i versiyo!la!yla srdrr tart #mas ! Q !k Da0ermas'a .+re Ctart #ma etikas C!da +!1 ola1ak 0ir +$!eler7aras l k da yoktur. Bamu!u! +!!de e$ile! +$!e7ler7aras !al , ! kar# s !da tart #ma etikas +!1 0ir tav rla o!lara 0ili! vere1ek 0ir +$!eler7aras l , da ka0ul etme$. Bu.!, ye!i mu6afa$akarlar taraf !da! ileri srle! CtotaliterC a6laki yakla# mlar da reddeder? Tart #ma etikas ! ! ama1 ! arala#t 7r lmas ! 6akl .+stere! tm totaliter yakla# mlara kar# kt , ! ileri srer. B+yle 0ir yakla# m siyas olarak Ca6lak7d # C kate.orilerle +r7t#e0ilmektedir. Da0ermas, 0u!a, Ba!t'da! yola karak, deo!7tolojik etika ad ! verir.( A!1ak deo!tolojik etikada, deo!tolojik +!ermeleri! a6laki .ere,i asimile edilmemelidirQ Ba!t /ratik ve teorik akl 0ir0iri ii!e sokma$. Burada, Da0ermas 0ili#sel etikada! 0a6setmeye 0a#larQ !ormatif s+$1eleri! !as l a6laki 0ir #ekilde temelle!di,i soru!u .!deme .etirilir. Ba!t Cim/e7ratifC 0iime y+!elmekte olsa 0ile, kate.orik

im/eratif eylem !ormlar ! ! .eerlili,i!i ortaya atmaya yaraya! do,rulama ilkesi!i 0elirler? C>vre!sel 0ir yasa olmas do,rultusu!da eylem ya/mak $oru!das !C. Bu da, rasyo!el varl klar ! ortak 0ir #ekilde 0u do,rulama! ! evre!selli,i!i ka0ul etmeleriyle mmk! 6ale .ele0ilir. Te, a6laki olmak $oru!dad r. Burada ise art k 0iimsel 0ir etikada! s+$ edilmektedir. Dal0uki, Da0ermas' ! ileri srd, Ctart #ma etikas C!da kate.orik im/eratifi! yeri a6laki Lur,en )a0er"as, He l'9thique *e la Hicussion, Tra* (arc )unya*i, CerI, Paris $%%2 )a0er"as, a.,.e,., s $F. ka! tlama! ! y+!temi taraf !da! doldurulmaktad r. Burada ay! /ratik tart #maya kat la! +$!eleri! ortak uyumu .e!el .eerlik !ormlar ! 0elirlemekle ykmldr. Tart #maya kat la! 6er +$!e ke!di ii!de ka! tlama /rati,i!i ortak uyum ii!de meyda!a koymal d r ki, tart #ma etikas v1uda .ele0ilsi!. Bu #ekil7 de, Da0ermas, kate.orik im/eratifi! 0ir evre!selle#e0ilme ilkesiyle 0ulu#a0ildi,im iddia etmektedir. >vre!sel ola! +$!eleri! kar# l kl ka! t +!e sre0ilmesi!i Da0ermas, 0u #ekilde .ara!ti alt !a almaktad r. Burada, art k !ormu! evre!sel .+$lemleme ilkesiyle kar# kar# ya .eli!mektedir. Bu da, 6erkes taraf !da! ka0ul .+rm# 0ir #ekilde, tart #ma ka0ul etmeksi$i! ve 0ireysel karlarla kar# tl k olu#turmaks $ ! uyumu sa,lamak $oru!dad r. #te, 0u evre!sel ka0ul ilkesi!de! iti0are!, Da0ermas Cevre!sel etikaCy kar r kar# m $aQ evre!sel ola! 0ir etikada ise, 0elli 0ir kltr! veya 0elli 0ir tari6i d+!emi! verileri temel olarak al !maks $ ! a6laki ilke evre!sel ka0ul !ormlar !a uymak $oru!dad r. Bu uyum 6er $ama! akla .+!derme ya/makla ykmldr ki, et!omerke$1i /aradi.malar ! ii!e d#/, 6a/is olmas !. Tart #ma etikas , Da0ermas'a

.+re, sade1e 0eya$ rkta!, orta 6alli 0urjuva Avru/al 'y temel almay /, a6laki ilkede e! $or ola! 0a#armaya al #maktad r. Bim ki tart #ma ii!de ka! tlar ! ileri srmektedir, o ki#i ka! tlar da a6laki !ormlar ta# ya! evre!sel ilkeleri ile almak $oru!dad r. A!la# la0ile1e,i .i0i, 0i$e .+re 0ira$ $orlamayla mmk!l, sa,la!a0ile!Q ama $orlama olmaks $ ! 0u uyumu! sa,la!mas ! ! olduka . oldu,u ko#ullar karmaktad r kar# m $a Da0ermas. Bir eylemi! !ormlar ! sa,lamak S. Da0ermas'a .+re, tart #ma etikas ile .erekle#e0ilmektedir. Biimsel etika! ! +r!ekleri aras !da Da0ermas 0i$im +!m$e Vavvls' ! +!erisi!i sryor? Tart #maya kat la!lar a6laki ko!umlar ! 0elirlerke!, rasyo!el 0ir #ekilde karar veri1i olmakQ 6ukuki olarak e#it olmak $oru!dalar, sosyal olarak elde etmi# olduklar staty .+$ +!!de 0ulu!durmak d # !da s+$ s+yleme 6akk !a sa6i/tirler. Bu #ekilde adil olarak !eti1ele!e0ile1ek Ckalk # !oktas !aC sa6i/ ola0ile7 1eklerdir. @.D. )ead ise, 0a#ka 0ir +!eri ile .elir kar# m $aQ o!a .+re de a6laki 0ir yar. da 0ulu!a1ak ola! +$!e, 0u soru!sal eylemi ya/arke! tart #ma! ! ii!de ola! 6erkesi! yeri!e ke!disi!i koymak $oru!dad r, yoksa +$!eler7aras uyumu $edeleye0ilir. Bu iki etikaya kar# , Da0ermas tart #ma etikas ! ! ava!tajlar oldu,u!u s+yler? Bar# l kl ka! t +!e srerlerke! tart #maya kat la! 6er kimse, ilkede +$.r ve e#it olmak durumu!dad rQ e! iyi ka! t ! di,erleri!e kar# $or kulla!maks $ ! st!lk sa,laya1a, 0ir .ere,i +!e srerke!, ortak 0ir ara#t rmay da ileri sre0ilmelidir. Bu da; ileti#imi tam 0ir adillik ii!de evre!sel olarak ortaya koya0ile1ektir. B+yle1e, Vavvls' ! +!erdi,i Cilk kay!akC meselesi!e 0ir 1eva/ .etirdi,i!i d#!mektedir. Da0ermasQ /ratik kar# l kl a!la#ma ise kar# l kl a!lay # ve +$!e7ler7 aras l kla sa,la!m # olur. Tart #ma1 lar, Da0ermas'a .+re,

ideal rolleri!e 0r!m# olurlar.; Tam da 0urada, Da0ermas a,$ !da! ka r r? Volleri! idealli7,i. Bu a!lamda da, idealist 0ir tart #ma etikas ! !, Da0ermas' ! 0i$e su!du,u kadar yla, /ratik GXH 0ir etika oldu,u $a!!ediyorum, .+rle0iliyor. Asl !da Da0ermas, Vavvls' ! ilk ya/ t !daki GCAdalet TeorisiCH C0ireyselC a6lak ! tu$aklar !a d#memeyi amalayarak, +!1ede! 0ireyi! kar# l kl olarak di,er +$!elerle .irdi,i ili#kide daima kolektif ola! !, ve 6er $ama! tikel ola!, +$!eler7 aras 0ir #ekilde 0+lmle!e0ile!, /ayla# la0ile! 0ir dil 1emaati!e ait oldu,u!u s+ylemeyi u!utmuyor. J$!eler sade1e 0ir sosyalle#me sayesi!de 0ireyselle#mektedir. Da0ermas'a .+re, ileti#imsel Colu#umu! kurulu#u!daC 0ireyi! kimli,i Gveya 6atta 0u!a +$de#li,i 0ile demek mmk!Q !k 1emaati ile +$de#le#mektedirH 0irlikte olu#turdu,u 1emaat ile ay! or7tak7kay!akta! .ele!e 0a,l d r. J$!eleri! kar# l kl a!la#mas 0ir0irleri!i kar# l kl olarak a!laya0ilmeleri sayesi!de .erekle#e7 0ile1ektir. A!1akQ kimlik ve +$de#lik $eri!e kurulu 0ir olu#umda, 6er 1emaat ke!di kimli,i!i! t+$! arad , !da, ortak t+$de 0ulu#mak s+$ ko!usu oldu,u!da, kimliklerde! 6a!.isi!i! 6akimiyeti 0ask ! ise o!u!la +$de#le#me te6likesi!i ii!de 0a!d rmaktad r. Daya! #ma, i!1eleme ve ele alma $eri!e kuru7'u kar# l kl a!lay # ! e#itli,i temas $eri!e d+!er durur Da0er7 Bu ileti#imsel eylemi! ta! m d r. Bar# l kl a!lay #a daya7 )a0er"as, a.,.e., s.$%. !a! .!delik ya#am ! 0ir /rati,i olarak d#!lr. B+yle 0ir durumda, +$!eler ke!di sorumluluklar ! ileri srerek .eerli +!ermelere do,ru aarlar eylemleri!i. Bu, @ould!er'i! deyi#iyle, 6em C+$erklikC 6em de Ckar# l kl ili#kiC demektir. ' J$!eleri!, $oru!lu olarak 0ir ileti#im #ekli!de su!duklar

ve ka! ta at klar +!ermeleri!i! evre!sel olma ko#ulu Colma$sa olma$C 0ir ko#uldur. Bu sayede +$!eler 0elli 0ir CidealC 1emaat me!su0u olarak ko!u#ma ve eylem ya/ma sorumluluklar ! ileri!de ta# ya0ilirler. 2ukar daki Cidea6! $eri!de! 6 $l 1a .emede! 0ir ke$ da6a tekrarlaya0iliri$ ki, CidealC olarak su!ula! Ctart #ma etikas C idealli,i!i! d # !a kt , a!da! iti0are! .eerli tavr !da! fera.at etmek $oru!da kala1akt r, !k 0u Cidealle#tirilmi# durumC, asl !da, 0ir kma$ 0era0eri!de ta# maktad r. De.el'i veya Ba!t' oldu,u kadar, Vavvls' ! ilk ya/ t !da su!du,u 0irey1ili,i ve ye!i7mu6afa$akarl , da ele#tirmekte ola! Da0ermas, 0u!larla 0elki, rasyo!el 0ir #ekilde, m1adelesi!i srdre0ilmektedirQ a!1ak, /ratik ve am/irik olarak kuramsal tart #malar ! ii!de 6a/is kalm # .i0idir. Ba!t' ! ay! meka!da .eirdi,i y llar .i0i, Da0ermas da %&;='li y llar ! so!u!da! 0eri Alma! felsefe .ele!e,i!de! ye!ide! karmak $oru!da 6issetti,i kuram ola! Cileti#imsel eylem kuram C ve C+$7 !eler7aras ileti#imsel eylemC kuram ke!di ii!de temel 0ir tutarl l , ta# mas !a ra,me!, /ratik kma$lara srkle!ir .i0i durmaktad r. Sosyalle#memi# keyfi 0ireyi! a6laki etikas veya ye!i7mu6afa$akarlar ! ve 6atta devrim1ileri! +!1leriyle 6esa/la# rke!, 0ireyi 0elli 0ir sosyallik ii!e yerle#tirirke!, +$de#lik veya kimlik kavramlar ! ! ii!de! kamamaktad r. Datta, tart #ma etikas ! a klamaya al # /, o!u! De.el ile veya Ba!t ile farklar ! .+stermeye al # rke!, tart #ma etikas ! ! 0ir y+!tem kavram yard m yla Ct+$selC 0ir #eye ula#t , ! ve 6atta +dev eti7kas yla mal etikas aras !daki ayr m 0elirterek, t+$selli,i a,$ !7da! ka rmaktad r.& C . !oul*ner, <eziprozitat un* utono"ie, FrancIort#sur#le#(an, $%C/ > ktaran, Lur,en )a0er"as, a.,.e., s.22D. % )a0er"as, a.,.e., s 22. [/6esi$ /ra.matik karakterleri ta# ya1ak ola! /ratik

tart #ma! ! +$!eleri!i! 6er 0iri!i! ke!di me!faatleri!i +!e srerke! ay! a!da 6e/si!i C!es!el olarakC 0a,laya! sosyal dokuyu y rtmada! ortak kara ula#a0ile1e,i!i ya$maktad r ki, 0u 0ira$ da Adam Smit6'i! C.+r!me$ eli!eC 0e!$emektedir? Der 0iri!i! kar 6i 0elli olmada! ve 0ili!si$ 0ir #ekilde ortak kar kolla7ya0ilmesi, sa!ki Da0ermas da Ctart #ma etikas ! !C li0eralli,i!i su!maktad r 0i$lere. >vet Da0ermas, 0elki, ke!di etikas ! De7.el'i! 0ili! felsefesi!de! ko/armas ! 0ili/, $ama! ! yakalamaktad rQ a!1ak, 0u!u li0eral .ele!e,i a#mas mmk! olmada! .erekle#tirmektedir. Bu ko!uda, Da0ermas, )i16ael Sa!7del'i!%= Vavvls ele#tirisi!i .+stermekte ve 0u!u Vavvls' ! Cato7mi$miyleC a klamaktad r. -!k Vavvls' ! %&;='lerdeki tavr atomi$e olmu#, 0ireysel keyfiyete eri#mi#, 0a, ms $ ko!trakt7elli,i!e .etirile! ele#tiri, to/lumu! sosyalli,i!i! 0ireyleri t+$sel 0t!lkler olarak ele almas ! ! te6likeleri $eri!e oturmaktad r. Bireyleri! sosyallikte! +!1e ereksel GteleolojikH 0ir rasyo!ali7teye sa6i/ olmas mo!olo. #ekli!deki 0ir tart #may amas , ta7 0ii ki, Da0ermas' ! +$!eler7aras tart #may ve ileti#imi +!e kara! tart #ma etikas yla eli#e1ektir. Bu y$de! de, Vavvls' ! 0ireyleri! rasyo!el uyumu!u C+$.r iradeyeC 0a,layarak, ka! t .eli#tirmede! ortaya koymalar ! ka0ul edemeye1ektir. Dal0uki tart #ma etikas !da, 6erkes 0ir ka! tlama $oru!lulu,u ii!de, ko!usu!u ele alarak, ke!di ke!di!e .+!dermede 0ulu!amamaktad rQ sade1e Cevre!sel ka! tlar C, ar.ma!tasyo!u! yollar ! aramaktad r ki, 0u!a A/el Cideal ileti#im 1emaatiC ad ! vermektedir G2i!e 0ir idealle#tirmeyle kar# kar# ya oldu,umu$u 6at rlatmak .ereke1ek miRH. Bu sayede, s+ylemsel olu#umu! y+!temi 6em 0ir0irleri!i! yeri!e ko!ulamaya1ak +$!eleri! +$erkli,i!i 6em de +$!eler7aras ka0ul .+rm# ya#am

0iimleri!i ko!u etmektedir. J$!eler aras !daki 6ukuku! e#itli,i ise, ki#ileraras ili#kileri ve kar# l kl 0ir #ekilde 0ir7 0irleri!i ta! ma $eri!e kurulu a!lay # , ki#isel o!ura 6i0ir $edeleme .etirmeksi$i! ka0ul etmektedir. Tart #ma etikas kuram !da, ki#iler aras !daki e#itlik sade1e 6ukuki de,il, ay! $a7 $. (. San*el, 1i0eralisin an* the 1i"its oILustice, Ca"0ri*,e, $%C2 ma!da s ! fsal ve statye de,i! ola! ayr mlar da .+$ +!!de 0ulu!durmada! ve .e!el irademi! /ers/ektifi!de 6erkesi! 0ireysel karlar u!utulmaks $ ! ele al !a1akt r. Da0ermas'a .+re, 0u #ekilde tart #ma etikas , Ba!t' ! deo!tolojik adalet kavram ! da 6em ya#am kalitesi 0ak m !da! 6em de ileti#imsel sosyalle#me 0ak m !da!, ye!i7Aristo1u 0ir metafi$i,e d#mede!, .e!i#letmektedir. A6laki soru!lar ! 0ir a6lak siyaseti!e d+!#mesi!e .elirsek, Da0ermas, marksist yakla# mlar ! Calla6ta!C .!1el olmad , ! vur.ulayarak, Csivil itaatsi$lik%% kavram ! , 0urada +!e kararakQ 0u siyasi .iri#imi destekledi,i!i savu!maktad rQ !k Csivil itaatsi$lik, yal! $1a ki#isel i!a! ya da karlara daya!d r lmaya1ak, a6laki olarak .erekele!dirile! 0ir /rotesto eylemidirC.%% Sivil itaatsi$likle il.ili olarak, Da0ermas, tart #ma etikas !da ele ald , ar.ma!lar tekrarl yor. Sivil itaatsi$lik ii! Cma!t k 6ukuku ve Ba!t etik .ele!e,i!de 0ir di$i +!eri mev1uttur. Bu +!erileri! 6e/si sade1e .e!slle#tirile0ile1ek 0ir kar ifade ede! ve 0u !ede!le, tm il.ilileri! ite! o!ay ! ala0ile1ek !ormlar ! me#rulu,u yolu!daki se$.iye uy.u!durlar%% diye ya$7 maktad r.%3 :eti1ede, t+$sel 0t!lkl, +$de#lik $ri!e kuruluQ ama yasa ve me#ruiyeti, 6akl olarak ay ra!, +$!eyi ise ke!di kimli,i!i! sosyalle#mi# 0t!l,!e 0a,l k lm # 0ir +$!e7ler7aras l k olarak su!a! 0ir Da0ermas var kar# m $da. 2e!i sa, ! +r.e! +,eleri!i

ye!i7mu6afa$akarlar ele#tire!Q a!1ak 0u!u da me#ruluk ve C.e!el iradi karC evresi!de kalarak, 6ukuk d$e!i !ormlar ii!de k #lar araya! sosyolo.7fjlo$of Da0er7 mas' ! +$!e kuram , estetik 0oyutu ke!di kuru slu0uyla u!utmu# .i0idir. De.el ve Ba!t' kuramsal d$eyde ele#tirmesi!e ve .e!i#letmesi!e ra,me!, Da0ermas'da o!lar ! kuru slu0lar ! ! 0ir devam ! .+rmek durumu!day $. Por ve kuru slu0u ola! +$!e kuram ! ! da, 6er !e kadar ili#kiler $eri!e 0ir a, +!.+r7se de, yi!e t+$sel 0t!lkleri! ve kimlikleri! d # !a ta# ya0ile! ka/asitesi!i! olmad , ! d#!yorum. Bu y$de! de da6a #i7 $$ )a0er"as, 8Sivil -taatsizlik' He"okratik )ukuk Hevletinin Henek Ta7. l"anya'*a Btoriter 1e,alz"in :ar7tlE8 :a"u 3ic*ann*a Sivil @aEr, Sivil -taatsizlik, @ev , ?akup Co7ar, yrnt ?ay. $%%F, s. $2$. $2 )a0er"as, a.,.e., s.$2'. irsel 0iimlere .itti,imi$de +$!e kuram ! ! e! ye!i a!ali$leri!i 0ulmam $ ! mmk! oldu,u!u sa! yorum. J!1elikle .+ster.e 0ilim1ilerde! Bristeva $eri!de duru/, orada! da Deleu$e ve @uattari'de! yola karak kimliksi$le#e! ve +$!esi$le#e! 0ir sre1i amak istiyorum. ,re!lik Bar# s !da Da, la! J$!e Felsefi +$!e!i! ke!di ke!disi!e yeterli olmas ve /sika!alitik olarak !efsi!i Gke!di ke!disi!iH d #ar ya do,ru kusmas , o!u! Ci,re!likleri!i!C ke!di +$!elli,i!i 0o$arke!, ay! $ama!da da !es!eleri!i de yok etme e,ilimi!i ii!de 0ar !d rmaktad r. Sulia Bristeva'! ! /sika!alitik okumas 6em +$!e!i! ke!disi!i 0o$du,u!u, 6em !e ay! $ama!da etraf !da Cyerle#e!C G !7situH !es7 !elerle ili#kisi!i de ko/arta! 0ir ko!umu ortaya kard , ! .+stermektedir. Ar$u !es!esi ola! Oa1a!'1 CaC !es!eleri ve kar# s !daki alter e.o'su!u 0u #ekilde 0ir ya!s tma i#levi 6ali!e .etirerek ve +$!e!i! ke!disi!i

y k ma u,ratarak .erekle#tirmektedir.%5 Bristeva'ya .+re, i,re!likte Ga0je1tio!H varl , ! o!a d #ar da! veya 6atta ieride! .ele! ve o!u varolu#uyla te6dit ede! e! tu6af ve e! kara!l k 0a#kald rmalar !da! 0iri yatmaktad r.%8 Bu i,re!lik ad verile! 6i0ir #eye asimile edilemeye1e,i .i0i, ke!di!i 1a$i0eye ka/t rmaya! ar$uyu 6em desteklemekte, 6em de o!u korkuttu,u kadar 6ayra! 0 rakmaktad r. J$!e korktu,u!da ke!di!i i,re!likte! d+!drrke!, tiksi!di,i!de o!u reddedi/ d #ar ya do,ru itmektedir. J$!e durumu!daki Ce.oC!u! kar# s !a dikildi,i!de, i,re! ola! 0ir !es!e de,ildir Go0jetHQ !e de ar$u!u! /e#i!de! ko#a! ve ka /, ele avu1a s ,maya!, Car$u!u! sistemati,iC CaC d r.%< :es!e!i! yeri!de dura! i,re! 0ir !es!e olmakta! ok 0ir i,re!lik !iteli,idirQ ve 0e!'e kar# kar, +$!elli,i 0o$ar, da, t r. :es!eyi yok ederke! ve !es!eyi ke!di ke!disiyle eli#kiye sokar !, 0e!'e 0ir e#it k r l.a! de!.e sa,larQ i,re!lik d #ar ya do,ru itilirke! de 0e!'i a!lam ! yok oldu,u yere do,ru srk7 Lulia :risteva, Pouvoirs *e l'horreur, Seul, $%C.. $/ :risteva, a.,.e., s.% :risteva, a.,.e., s.%. ler. Bristeva'! ! iddias !a CBe!C efe!disi ile .+re, CBe!C ete!d s ile kay!a# r o!u!, ya!i st70e!'i! ii!de erirQ 0u #ekilde de st70e!'i siler' yok ederQ st7 0e!Zi! i#leyi#i!de mda6alede 0ulu!ur. Freud'1u to/ik'i! d # !a at la! st70e!, art k oyu!u! kurallar !a .+re i#7 levi!i ya/ama$ 6ale .etirilir. Bristeva 0u durum ii! C6er 0e!'m 0ir !es!esi, 6er st70e!'i! ise 0ir i,re!li,i vard rC diye ya$ar%( Burada, Deide..er'i! dikkatimi$i ekmi# oldu,u .i0i, +$!e!i! ke!di ke!disi!i kurdu,u, ke!di!e ait ola! 0ir temeli! olmad , ! 6at rlatmakta yarar var, 0elki deQ !k +$!e!i! veya i!sa! ! Cu!utulu#uC

temas ! , /ostmoder!le#mekte ola! d!yam $ ! moder!li,i!i! s ! rlar !da +$!e!i! +$l#! ilk olarak metafi$ik 0ir #ekilde ortaya koya! filo$of Deide..er'dir diye0iliri$.%; Bristeva'ya .+re, i,re! ola! +$!eyi Ctu$la 0u$ 6ali!e koysaC da +$!e!i! ke!di!de! d #ar ya karak ke!di ke!di!i 0ulma e,ilimi!de oldu,u!u iddia etmekte! va$.eme$. J$!e, 0u durumda, Cimka!s $ ke!disi!i! d # !daC 0ulmaya al # r. mka!s $ ! i,re! ola! ! ke!disi!de! 0a#ka 0ir#ey olmaya! varl k de!ile!i! ke!disi oldu,u!u ya$ar. Bu de!ey +$!e!i! tum !es!eleri!i kay0eder ve 0u #ekilde de, Deide..er'e ra,me!, ke!di varl , ! ! temeli!i kurmaya al # r. Bu de!eyde Bristeva, 0ir 0ak ma i,re!lik sayesi!de, +$!eyi ye!i 0a#ta! kurma! ! de!eyi!i ke!di ke!disi!i! d # !a do,ru kustu,u +$!elli,i!, yi!e de, ke!disi!i kurma al #malar !da 0ulu!du,u!u ima eder .i0idir. Ps ka7 !alitik olarak 0u!u! 1eva0 #u 1mlede yatar .i0idir? CA!!e!i! sev.isi yeri!e .ele! +$!e!i! yuttu,u 0ir 0o#luktur veya da6a ok 0a0a! ! s+$ ii! so$su$ 0ir a!!e !efretidirC diye ya$ar A!1akQ i,re!lik sayesi!de ortaya kar la0ile! +$!ellik .i0i, ,7 $&:nstevaI a,e , s $. $F Bkz , Locelyn Benost, +aton *e Phlosophe MM, !all"ar*, $%%2, s 22C Bura*a L Benost 6znelliEin "etaIiziEin*en soz e*erken, l"an i*ealiz"inin *eva" olarak >Fchte, Schelln,, )e,elD IelseIeyi ele al*En*a, 86znenin te"el ontoloGk rol;n;n *7n*a8 )e*e,,er'*e 8ozne8nn nhalE 8kal*ra0l*En8, yan her turlu 8te"el*en8 yoksun ol*uEunu, a"a 0una raE"en *e 0u 7ekil*e h4l4 onu 8kal*ra0l*En8 yaz"akta*r Tersine ise, Hasen'" ken*ine ,6re 0ir 86zne$ haline ,etiril*iEini, 6l*;r"ek iin 0ile olsa, 6zne ile oyna"aktan 0kl"a*En s6yle"ekte*ir $C :risteva, a,e, s $' 80elki *e 0a0ann, a"a varol"ayan, ykl"7 0a0ann, sE' vlen a"a yerle7ik ola"ayan, 0asit, a"a her za"an ,en ,elen 0a0ann sozu8 *iye yazar :risteva, 0a0asz ocuEun hi0ir kutsal' kal"ayacak, 0o7 0ir 6zne haline ,elecek -Erenlik sayesin*e

0a0ay yok olan nesneler kate,orisin*en kurta' re!k de at lm # ya!i ke!di!de! ayr lm # 0ir #ekilde yeri!i 0ulmu#turQ ya!i, ke!di ke!disi!i ta! mak, ar$ulamak veya ke!di ke!disi!e ait olmak yeri!e, Corada 0urada .e$i!mektedir.C Bristeva 0u durumda? Cke!di varl , ! sor.ulamak yeri!e yeri!i sor.ulamaktad r? DBimimRCde! da6a ok, C:eredeyimRC Bu meka! ise 0a,da# k 0ir meka! olamaya1a, .i0i 0t!le#tirileme$ de. Daima 0+l!e0ilir 0ir meka!d r +$!e!i! $eri!e yerle#ti,i 0u Cyers $yurdsu$la#t rt1 C meka!. Bu 6aliyle d #ar ya ke!disi!i kurmak $ere Jteki ile kar# la#mak $ere at la! +$!e daima .+e0e 0ir +$!e olarak kar# m $a kmaktad r. J$!esi$lik? D!yada! Treye! J$!e Bristeva 0u +$!e!i! +!!deki !es!eleri ararke!, kay0olduka ke!di ke!disi!i kurtard , ! 0i$e 6at rlat rke! Deleu$e'! yer7si$yurdsu$la#a! 0ir +$!elli,i ile /aralellik kurar .i0i .+r!mektedir. J$!e 0u yersi$yurdsu$la#m #l , !da!, kay0olmu#iu,u!7da! al r 6a$$ ! . Bu i,re!lik, 0ir 0ak ma ayr lamad , 0ir to/rak /aras .i0i +$!eye su!ulmaktad r. J$!elli,i!i kay0etmi# 0ir C+$!eC #ekli. Bir su/er7jetC.%& @illes Deleu$e' ok etkilemi# ola! filo$of TT6ite6ead3= C!es!eC terimi!i! 6issetme 0ile#kesi!e .irmeye ka0il 0ir #eyi 0elirledi,i!i, C+$!eC terimi!i! ise, 6issetme!i! sre1i!i olu#tura! 0ir 0t!l, olu#turdu,u!u ya$ar. Bura1ak Belki de 0u sayede, ya! i,re!lik sayesi!de 0a0ay kurtard , .i0i ke!di +$!elli,i!i de yeri!e ye!ide! oturta1ak 0ir e.o, Br steva'y il.ile!dire! Oa1a!' ! C0a0a! ! ad ! ! itilmesi Greddedilmesi veya fortdos o!H, 0urada, so$ ko!usu edilir .i0i durmaktad r Bristeva, 0u durumda o$!e4!es!e ay r m ! !, farkl la#mas ! ! olu#a0ilmesi ii! C0 l !d # ! ! ierikleri!i!C yete! kadar d #la!amad , 7! 0elirtmektedir Bu kar# tl k sa!ki 0ili!li ve 0ili!si$

kar# tl , ! ! !evro$u $eri!e oturtulur .i0i durmaktad r :evro$lu ola! da 0u d #ar s 4 e!s , o$!e4!es!e, 0 l !l 40 l !d # kar# tl klar , 0 l !d # 0ir #ekilde de,il de sa!ki 0ili!li 6ale .elmektedir, a kla!a0ilir olarak .+$kmektedir Su/erjet $eri!e 0k$ , Al Akay, C2e!i To/lumsal 2a/ la#malar *$eri!e Bir -o7$umleme De!emesiC, Bo!u7m7lar, Ba,lam 2ay, %&&%, s %< Alfred :ort6 K6 7te6ead'm J$!elli,i ii! Bk$ , Pro1es et Vealite, >ssa de Fosmalo. e, @all mard, %&&< TT6ite6ead C"r.a!i$ma Felsefesi Ba!t' ! felsefesi!i tersi!e evirir Salt Akl ! >le#tirisi sure1i, +$!el verileri! !es!el 0ir d!ya .+r!m!e 0uru!dur7du,u!u iddia eder "r.a!i$ma felsefesi !es!el verileri! !as l +$!el mem!u!lu,a do,ru evirmeye ve !es!el verile! kura! d$e! !as l +$!el mem!u!lu,u! ye,i!li,i!i artt r r, 0u!u .+stermeye al # r Ba!t'da d!ya +$!ede! trer, or.a!i$ma felsefesi!de ise +$!e d!yada! .elir Bir +$!e olmakta! ok 0ir su/er7jet'd r Gd!yada! f rlat lm # 0ir +$!edirHC diye ya$ar Bkz , 33hitehea*, a , e , 2q s $&F#$&C [ Heleuze ve 33hitehea* ili7kisi iin Bkz , l kay, Tekil H;7;nce, Ia ?ay ,$%%$ rada C+$!eC 0ir s/erjet olarak d!yada! tremi#tirQ !k $ te! o d!ya! ! ii!de yerle#mi# ve 6atta yersi$yurdsu$la#m #t r TT6ite6ead'i! Csu/erjef'si!i 0ir ke!ara koyu/, felsefe!i! 0ir sre ii!de +$!eyi ortaya koya0ile1e,i!i 0ir ya!a 0 rak rsakQ Ded ide..er'de! 0a#laya! 0ir sre ii!de +$!elli,i! ele#tirisi e#itli d#!rler taraf !da! GFou1ault, Bla!16ot, Deleu$e, @uattari v0.H, ko!u#a! ! +$!e de,il dil oldu,u ileri srlm#tr. Deide.7.er ii!, 0u i!sa! veya kadim i!sa! de,il, ko!u#a! CdilC dir.3% CFmle!i! .1 ve +$!esi /6iloso/6ia s+$1,!! ii!de ya7tarC. Bu da Deide..er'e .+re 6er #eyde! evvel ko!u#a! ! 2u!a! dili oldu,u!u .+stermektedir. " 6alde +$!ellik 2u!a! dili!i! aralar !da s k # / kala! k+kleri

ye!ide! .!1elle#tirmekte! .eer. Pama! !da! +!1e 0ir FD Vom d#!1esi? Fareyi 0il.isayar ekra! $eri!de 6er 6a!.i 0ir !oktaya t klat /, ard !da yata! ortaya karmak. Bo!u#a! im.eleri! ke!disi oldu,u .i0i, 2u7 !a!1a'da da ay! .+revi stle!mi#tir. Bu da +$!esi$ 0ir ala!da Cd#!me!i! mmk! olu/ olmad , ! C d#!drtmeye teka0l etmektedir. J$!e d#!1edir, ko!u#a! +$!e de,il, d#!1e!i! ke!disidirQ 0u da d#!1e!i! +$!e!i! yeri!i ald , ! a!latmaktad r 0i$e. Deide..er'de! ve Bla!16ot'da! ve eski 2u!a!'da! yola ka! )i16el Fou1ault, >/ime!ides'i! Cyala! s+ylyorum, ko!u#uyorumC soru!sal ! ele alarak, asl !da ko!u#a! +$!e!i! ke!disi!i! ko!u#ula! ile ay! #ey oldu,u !eti1esi!e var r.33 Bo!u#tu,umda s+yledi,im #ey 6akk !da yala! s+ylyorsam, asl !da yala! s+yleyemiyorumdurQ !k sade1e ko!u#uyorumdur. Bu7 rada +!erme ke!disi!e edi!di,i !es!ede! ayr lamamaktad r. TT6ite6ead da Cta# .ridirC dedi,i!de .ri!i! ke!disi!i! +$!e 6ali!e .ele0ile1e,i!i, 0ir s/erjet oldu,u!u ileri srmekteydi. Fo7u1ault'!u! +r!e,i!de de 0e!$er 0ir #ekilde, ede0iyat ! s+ylemi +$!e!i! yok oldu,u, /arala!d , ala!da dili! Cd #ar s ile ili#kiye .irerekC ko!u#tu,u!u s+ylemekteydi. CBo!u#uyorumC +!ermesi sustu,um a!da ortada! kalkmaktad r. Ama Cko!u#uyorumC e.eme!li,i!i 6er trl dili! !amev1udiyeti!de de ortaya 2$ !eor, Steiner, )ei*e,,er, @ev., S;ley"an :alkan, 3a*i ?ay., $%%&, s.'&. 22 (ichel Foucault, 81a Pensee *u Hehors8 Critique, $%&&T ve Hits et 9crits, $%2/#$%&%, i. Cilt, !alli"ar*, $%%/, s.2$C. koya0ilmektedir. Bo!u#uyorum'u! ieriksi$ i!1eli,i ke!di!i 0o#lukta .+stere0ilmektedirQ 0u da CD #ar ya 0ir a l md rC ki, dil orada so!su$a kadar ke!disi!i

.e!i#lete0ilir, o,alta0ilir. Bu arada ise +$!e!i! ke!disi C0e! ko!u#uyorC /arala!ma ve yok olma va$iyeti!e .irer ve o 0o#lukta yok olmaya kadar yol al r. S+$ko!usu ola! ! !e ileti#im !e de s+ylem oldu,u!u ileri srer )i16el Fou1ault. Sade1e dili! yay lmas d r s+$ ko!usu ola!. " 6alde ko!u#a! +$!e, 0urada, art k s+yledi,i!de! sorumlu olmakta! km #t r. Dildir ko!u#a!? Bir dil varl , vard r. Bu ise i!sa! ! d # !da 0ulu!maktad r.35 C)oder! >de0iyatC dili! ke!di s ! rlar !a .iderek, dil0il.isi d # 0ir ili#kiye, a!1ak dil0ilimi!i eleyerek .ire0ilmektedir. Te so!u!da, 0elki de, dili ka0u,u!da!, ke!di!i $i!1irleyi/, esir ede! #ekli!de! +$.rl,e kavu#tura1ak #ey 0udur. Bekle!e! 0a#kald r 0uydu? Dil varl , C38 >de0iyat iselle#tirme d$e!i!i sade1e y$eye a la0ilmek ama1 yla .erekle#tirmektedir. S+$ko!usu ola! ise 0ir CD #ar yaC a l md r. Dil s+ylemi! varolu# 0iimi!de! ayr l r 7ya!i, der Fou1ault7 temsiliyeti! e.eme!li,i!de! kurtulur. Te ede0i veya felsefi dil ke!di ke!disi!i .eli#tirme imka! ! 0ulur. Dil ede0iyatta ke!di ke!disi!e yakla#makta! ok ke!di!de! mmk! oldu,u kadar u$a,a kamaktad rQ Cke!disi!i! d #ar s !a ta#maktad rC. Bu sayede +$!e!i! ta6akkm!de! kurtularak ke!di ke!disi!i da6a a k 0ir #ekilde ifade etme imka!lar ! de!er. Bu ise i#aretlere veya .+ster.elere 0ir .eri d+!#te! ok yay lmay , da7 , lmay meyda!a .etirir. >de0iyat ! ko!u#a! ise, /o$itifli,i!de dili! ke!disi!de de,il, ama Cko!u#uyorumC +!ermesi!i! s+yle!di,i!de ke!di!e 0uldu,u meka! ! 0o#lu,u!da var olmaktad r.3< Dil varl , +$!e!i! yok oldu,u!da, 0o#lu,u! meka! !a eri#ti,i!de v1uda .ele0ilmektedir. >de0iyat +$!e!i! yok oldu,u 0o#lukta, C0e! ko!u#uyorumCu! yeri!i doldura! Cko!u#uluyor%_ eri#ildi,i!de .erekle#e0ilmektedir? 2' Haha Iazla 0il,i iin 0kz., li kay, (ichel Foucault#-kti*ar ve Hiren"e B*aklar, BaEla" ?ay., $%%2, s.%', 2. Bask 2....

2/ li kay, a.,.e., s.%%. 22 Foucault, a.,."., s.22.. 2& Foucault, 8-nsan 5l*; ";Y8 iin*e rt et 1oisirs, )aziran $%&&, ye a.,.e., s.2//. 99. B+lm BA)W AOA:9 T> >:T>O>BT*>O BA)W )>BA:9 T> W2@AVO9B &(3 y l !da Alma!1as yay mla!a! Bamusal )eka! kita7 0 !da Da0ermas %'. ve %&. y$y llardaki 0u olu#umu ele almas !da! so!ra +!emli 0ir al #ma da6a CkamuC kavram ! mkemmel 0ir #ekilde ele ald ? %&;8 y l !da telif 6akk ! ala! ve ilk olarak %&;; y l !da :eL 2ork'da, %&'( y l !da ise !.iltere'de yay mla!a! Vi16ard Se!!ett'i! Bamusal !sa! GAyr !t 2ay., %&&(, -ev.Q Ser/il Durak7A0dulla6 2 lma$H adl yetki! ya/ t . Der !e kadar moder!li,i! 0a#la!. 1 ! ele ala! 0ir d+!emi a!latm # olsa 0ile ii!de ya#ad , m $ siyasi durumu! moder!likte! u$ak oldu,u!u iddia ede0ilir miyi$R Siyasi /artileri! i!a!7 d r 1 l klar 0itmi# olsa 0ile, 6YlY ye!i Partileri! kurulmaya al #mas , Cmilli muta0akatC aray #lar medya ara1 l , yla kamusal s+ylemi i#.al etmesi Cmoder!lik ii!de ya#ad , m $ !, e! a$ !da! to/lumsal ! 0a$ ala!lar Cmoder!li,i!C d # !da 7ister moder! +!1esi ister moder! so!ras +r!ekleri ortaya d+kelim7 kalsa 0ile 0ir temsili demokrasi!i! Fum6uriyet rejimi ii!deki varl , ! reddetmek mmk! de,il. Bu )o!ar#ik, !ostaljik yakla7 # mlar 0ile Gok 6ukukluluk v0.H moder!li,imi$i! ii!de! k l7ma$l , ! .+stere! +,elerdir? Sade1e, 0elki de, moder!li,i! tr!! de,i#mesi 0era0eri!de /ostmoder! tart #malar ! .etirmi#tir. A!1ak, yads !amaya1ak 0ir .erek var ki, o da siyasi moder!li,imi$i! alter!atifleri!i /ek yaratm # say lamay $. Dayal .1m$, 0elki, 0ilim

kur.uya al #makta, ama 0u 0il.i 0i$i da6a siyasi alter!atiflere ta# m # .i0i .+$kmemektedir. >limi$de tek ka! t, 0elki de, temsiliyet kri$idir. Bu da 0i$i .+trse .+trse moder! sa!at ! at , yolda 0u temsiliyeti soru!salla#t ra! ve siyasalla#t ra! ya/ sal1 l k7so!ras d#!rleri!e .+tre0ilmektedir. Da6a so!ras ii! 6ukuk ve demokrasi tart #malar da6a ok moder!li,i! s ! rlar ! $orlaya! to/lumsall , ! 0elirtileridir ve tart # la!, tart # lmakta olu!a! ko!ulard r. Bu a da! 0akt , m $da, moder! to/lumlar ! i!sa! ! ! olu#umu!u ele ala! Se!!ett, siyasal de,i#tirmeye kalka! +!emli i/ular ! ! +r!ekleri!i veriyor 0i$lereQ Be!t ya#am ve ko$mo/olitik ya/ s 7)oder!li,imi$i! ilk +,eleri!de! 0iri!i olu#turuyor. Se!!ett 0u!a Ckamusal davra! #C ad ! veriyor? Be!li,i! tari6i!de!, #artlar !da! ve i6tiyalar !da! ve 0elki de, +$ellikle 0e!likte! mesafeyle .erekle#tirile! 0ir eylem. )oder! olarak kamusal i!sa! 0ede!i!de! 0ir ma!ke! olu#turarak ortaya kar, diyor Se!!ett ve Fou1ault'!u! 0ede! a!lay # ile moder!li,imi$i 0a#latmas ! a!d ra! 0ir k vrakl kla, 0u 0ede!i! ve ko!u#ma 0iimi!i! Gkamusal ala!da ko!u#ma ile +$el ala!da ko!u#ma! ! fark ! ! ortaya kmas yla mede!iyeti! 0a#lat lmas te$leri!i, 0urada, 6a7 t rlata0iliri$? >! .$el +r!e,i de 0elki Se!!ett'i! de ele alm # oldu,u Vousseau +r!e,idirH $eri!deki kodlamalar ve i#aretleri .+steriyor. Bede!i! 0ir ma!ke! olarak al !mas ! ortaya koya! iktidar sade1e Bat 'da de,il, "sma!l to/lumu ii! de .eerliydiQ stelik 6i de moder! olmaya! 0ir tari6 ii!de ve $ate! Bat 'daki eski rejim ile "sma!l eski rejimi aras !da 0a$ sim.esel .el.itleri de 0ulmamak mmk! de,il. Wy.arla#ma Sre1i Bu !oktada kamu meka! ile il.ili ola! +,eler aras !da

tiyatro sa6!esi .eliyor kar# m $aQ ko!u#ma .iysiler .i0i, sokak ile sa6!e aras !daki ili#kiyi meyda!a .etirirke! ay! $ama!da da ko$mo/olit i!sa!lar aras !daki ili#kileri ortaya koyuyor. @+r!t olarak 0ede! ve ko!u#maya ili#ki! mevki to/lumsal ala! ! ! doldurulmas s ras !da katma!lar v1uda .etiriyor. Se!!ett 0u durumda .+rsel ve s+$el ola! ! ilk kamusal ifade yollar ! ortaya kar rke!, 0u ili#ki!i! sim.esel olmad , ! da vur.uluyor. Bamusal ala! +$el ala! ile ili#kisi ii!de sade1e 0elli 0ir tari6i a!da ortaya km # 0ir to/lumsal ili#kiler a, de,il, ay! $ama!da da 0ir C1o,rafyaC olarak su!uluyorQ ya!i 0ir meka!a ait. Bat to/lumlar ! il.ile!dire! 0u meka! ve 1o,rafya, aile ili#kileri!i, o1uk ola! ! ve kad !s ! ! mu6akkak d #la!mas ! 0elirlerke!Q to/lumu! ve 0as ! ! +r.tle!di,i yer olmaktad r. %;. y$y l ! so!u!da Bas ! sa!sr yasas ! ! verdi,i ser0estlikle, kafelerde ve kl/lerde )ajeste evresi!i tela#a d#re1ek ta#k !l klar ya/maya 0a#lam #lard r. Se!!ett, 0u kafeleri! ve kl/leri! ii!de ya#a!a! olaylar veya adetleri 0yk 0ir ustal kla a!lat yor ve okuyu1uya $evkli okuma dakikalar !da ya/ la!lar im.elemi!de yer etmesi!e ola!ak sa,l yor. %(&8 ve %(&< y llar 0+yle 0ir .iri#imi! mmk! oldu,u y llar, !k !.iltere Ba!kas '! ! kurul7 du,u y la teka0l ediyor. Amsterdam ve Oyo!'da 0orsa! ! v1uda .etirilmesi uluslararas ti1areti 1a!la!d r yor? Ba/itali$m eski ili#kileri devrim1ile#7tiriyor. Sade1e ti1ari ili#kilerde! i0aret olmaya! ye!i to/lumsal ili#kileri! olu#mas !a ola!ak sa,l yor. Sa!sr! kald r lmas !da! iti0are! de kamu ala! +!emli +lde 0ir .e!i#leme elde ediyor ve kamuoyu!a duyurumu sa,layarak 0ir Ckamu meka! ! !C olu#turulmas !da katk s ola! 0as ! ! .erekli rol oy!amas ! mmk! 6ale .etiriyor. Bu s rada 0ir 0a#0aka!l , ! kurulmas da Parlame!to!u! ilerlemesi

sre1i!de +!emli 0ir evreyi .erekle#tiriyor. Bu sayede /arlame!to iktidara ortak olmaya 0a#l yor ve s+$ 6akk ! kulla! yor. Siyasi 0ir kamu meka! , 0u #ekilde demokrasi!i! .eli#imi!e katk sa,l yor? Ba6velerde ve kl/lerde ya/ la! tart #malara ola!ak sa,la! yor. Se!!ett, %;. y$y lda ve %'. y$y l ! ilk yar s !da ka6velerde 1am ke!ar !da kav.a etme yasa, oldu,u!u 6at rlat yor 0i$lere. Bav.alar ! !e kadar ate#li ya/ ld , !a 0ir ka! t de,il mi ki 0uR Bafeleri! olu#umu!u ise tiyatro salo!lar !da sa6!ede koltuklar ola! aristokratlar ! sa6!ede! i!dirilmesi!e ve fuayeleri! sade1e 0ir .ei# ala! de,il, ay! $ama!da, i!sa!lar ! ko!u#u/, tart #t klar 0ir ala! rol! oy!ad klar !a 0a,l yor. Bu arada, Folle'ye .+re, sa6!e!i! y$ey olarak 0ira$ a#a, s !da! seyredilmeye 0a#la!a! /iyesler Cya! lsamaC .1! artt rm # ve oyu!1ular ! sa6!ede ayaklar ! .+rlmemesi /iyesi! etkisi!i, mesafeyi o,altarak, da6a .l k lm #t r? CAyaklar yok oldu,u!da i!sa!lar +lme da6a 0yk 0ir 6araretle i!a!a0ilirlerdiC diyor. S9 %'. y$y l ! ii!de Ci#aretler sistemi!i!C yay. ! olduL mu ise ka6ve6a!e olarak ta! t yor Se!!ett. Bafelerd _ _' tart # yorlard ve siyasi ko!ular 6akk !da mevki ve statC SY!'Yr li.i .+$etmeksi$i! ko!u#a0iliyorlard ? Bu, 0elki de, 6os _ to/lumlarda yerle#mesi!de 0ir evreydi. Aristokratlar da6 d .+rlmemi# 0ir #ekilde da6a a#a, 0ir mevkide! 0iri!i si kirleri!i 0yk 0\r 6o#.+r ile di!lemek $oru!dayd . Sa6!C ' sokak aras !daki k+/r rol! +!1e tiyatrolar, da6a so!ra 'd ka6veler ve kl/ler olu#turmu#tur. Bl/ler ise, ad st!de d d 6a soylular ! .ide0ildi,i ve ieriye 6erkesi! al !mad , +$el meka!lar ifade etmektedir. Ba6ve6a!elerde G0elki 0u!a k raat6a7 !e demek da6a .$el ola1akt rH .a$eteler oku!makta ve .u!u! yorumla! ya/ larak tart # lmaktad r. B sa1a

tiyatro, ye!i s/o!sorlar ! sayesi!de sa6!e!i! +$erkli,i!e kavu#mas $eri!e sokak ile to/la!ma yeri aras !daki ilk k+/ry olu#turdukta! so!ra, fuayeler Gd # fuaye merke$ 6ali!e .elmeye 0a#lam #t rH, ka7feler ve kl/ler sayesi!de Ckamu i!sa! C meyda!a km # ve meyda!larda Cke!di fikirleri!iC 6ayk rmaya 0a#lam #t rQ 6atta 0u fikirler ii! 6ayat ! te6likeye atarak kav.alar .erekle#tirmektedir. Ba6ve6a!eler e!formasyo! merke$leriydi. Datta %'. y$7 y l ii!de ka6ve6a!e sa6i/leri ke!di 0as !lar ! olu#turmaya 0a#lam #t . Bu e!formasyo!lar .a$etelerde yay mla! yor ve ka6velerde tart # l yordu? %;3&'da ka6veler .a$eteler $eri!de 0ir tekel 6akk elde etmek ii! 0a#vururlar. Si.orta1 l k 0ile ka6ve1ilikte! 0a#lam #t ? Oloyd's of Oo!do! #irketi 0a# !da 0ir ka6veydi. Ba6velere ilk .ele!ler +!1elikle C.e!el kurallad ]C i$liyor, yerlere tkrl/ tkrlemeye1e,i!i /e!1ere ya! !da kav.a edili/ edilemeye1e,i!i +,re!iyordu. Beyfi!e 0aka! i!sa! d .e leriyle ko!u#arak e!formasyo!u sa,laya! i!sa! a!lam !a . yordu. >!formasyo!u! tam olarak sa,la!mas ii! isejje-_ olarak mevki ayr mlar ask ya al ! yordu. Dal0uki da6a 1 iki aristokrat ! dedikodu e!formasyo!u ya/mak imka! a#a, mevkide! ola! 0irisi da6a yksek mevkide! 0iri!e, 6akk !da dedikodu ya/am yordu. Ba6ve6a!elerde ye!i 0ir siy si kur.u ortaya kt ? To/lumsal mevki ayr mlar ! ! ol , .ere,i!i! te1r0e ala! ! ! olu#mas . Bir 0eyefe!di maya karar vermi#se di,erleri!i! s+$leri!i kesmede! ede _me10uriyeti diye ye!i 0ir ili#ki 0a#l yordu. Bl/lerde 0ir 0urjuva$i!i! ve elit kesimi! ko!u#malar .eiyor7dil a!laya0ilmek ii! 0ira$ okumu# olmak .erekiyordu. dW Tmda! kl/ler ka6velere .+re da6a ka/al ve k s tl ala!7c a 'ma !eti1ede +$el ala! de,il kamu ala! ! olu#turuyor7T Bl/ yeleri yemek yemek ii! ise ka6velerde! ok 6a!lar .taver!alar kulla!maktayd lar. %'. y$y l ! ortalar !da

Oo!d7da St Sames Park , Paris'te Tuilleries Park .e$i!ti ve kar# la#ma ala!lar olarak kamu meka!lar ! te#kil ediyorlard . Feti#i$mi %&. y$y lda ise kamu meka! i!sa!lar ! ke!di ki#ilikleri!i ,! ti/ k yafetlerde .+stermeye 0a#lad klar d+!em olmaya a#lar. Bir kere sa!ayi devrimi ile imalat retimi!de! sa!ayile#7 eye ve da6a u1u$a da6a fa$la mal retimi!e 0a#la! r. Bu d+7Rm )arI' ! Cmeta feti#i$mi!i +$mledi,i d+!eme teka0l mektedir. J!1elikle #e6irlerde +!emli 0ir !fus art # 0a#.+s7mr r Paris ve Oo!dra 0ir y$y l ii!de d+rt 0e# misli 0ir !fus t s .+stermektedir. Be!tle#me ve .+ ke!disi!i 0elir.i! 0ir d lde .+stermektedir ve ka/italist retim ili#kileri 6akim re7m 0iimi!i! +,eleri 6ali!e .elmeye 0a#lam #t r. Avru/a tari7!de !fusu! 0yk #e6irlerde 0u de!li artt , da6a +!1e .+rmemi#tir. Bu !ede!le #e6ri! mimari ya/ s !da de,i#iklikler a[.+sterir. Byk 0ulvarlar meyda!lara a la1ak, /olisi! 6alk eri!deki de!etimi!i art r rke!, ay! $ama!da da #e6irli al klar i# yerleri!e ve 0yk ma,a$alara .+tre1ek ka!allar ugturmaya 0a#lar. Oes Dalles'deki ti1ari yo,u!luk ve /a$arl k me adeteeri yeri!i yava# yava# tek fiyat /olitikas !a 0 rakmaya _arQ 0u!u yasalarla de!etlemek mmk! 6ale .elir. Bu s ra7 '! el devrimi yarata!larda! 0iri de Aristide Bou1i1ault ol7 _ %'<3'de .!m$de 6YlY var olu#u!u srdre! Bo! e Perake!de sat # ma,a$as Bou1i1ault taraf !da! kurul7 tek rat /olitikas ! ve vitri!de e! seki! mallar ser7 i .,l tek rat /olitikas ! ve vitri!de e! seki! mallar ser7 da! ,e stratejisi!i stle!mi#tir. Bu durum Se!!ett'e .+re, Cs ra7lr olay .i0i .+r!se de, asl !da 0u aktif 0ir al #veri# ala! olarak kamusal ala! ! yeri!i! !as l i!sa! ya#am !d7 da6a,u! fakat da6a a$ sosyal 0ir kamusal de!eyime 0 rakt di.mas ! ! +$ydC. Bamusal ala!da art k /a$arl k

et'&' _ i!sa!lar ! 0ir0irleriyle ko!u#malar !a l$um kalmada! f i$leye0ile1ekleri ve al / almaya1aklar C0ireyselC olarak k '_ re0ile1ekleri i!sa! ili#kileri 0elir.i! olmaya 0a#lamaktad d istedi,i .i0i ma,a$aya .ire0ile1ek ve 0ir#ey almak $oru!daR= mada! k / .ide0ile1ekti. @!m$deki Byk )a+a$ 4 ml %&. y$y l ! iki!1i yar s !da 0elli olmu#tu. )arI' ! 't lumsal 6iyero.lifC olarak adla!d rd , mallarda emeki ve k talist aras !daki s+mr ili#kileri!i! ka/italistle#ti,i art 7 de kuram ortaya km #t ? Bir e#it $ama! !da! +!1e .+ster.eli7lim. )allar ! kulla! mlar yla alakas $ 0ir di$i a,r # ma a la1ak /a$ar stratejileri meyda!a k yordu. )allar ! tketimi Csta7t7de,ereC .+re 0elirle!iyor ve tketiliyordu art k. Ba/itali$m, Se!!ett'e .+re Ckamusal ya#am $eri!deC kamusal fe!ome!leri .i$li k lmaktayd . %;<='de 0ir el0ise!i! ir sa! ! 6issettikleriyle 0ir il.isi yoktuQ oysa %&. y$y l ! iki yar s !da, seri retim olsu! veya olmas ! i!sa! ke!di!i C ffe veya CseksiC 0iri .i0i su!a0ilme ser0estisi!i elde etmeye 0a? maktayd . m.e ile sat ! alma aras !daki .!m$de ok 0e .i! ve 0ili!e! o i!1e i$.i kal !la#maya 0a#lam #t . Bi#iler .+r!#leri!e .+re tas!if edile0iliyordu, ama .it.ide de 0a,da# k 0ir .+r!t elde etmeye 0a#lam #lard #e6irli i!sa!i Bir ya!da! tek ti/le#e! k yafetler, di,er ya!da! ise ki#ilik $a!maya 0a#laya! i!sa!lar 0irlikte .+r!r 6ale .eliyorlar %'3<'de diki# maki!as ye!i 0ir i1ad olarak .!de!e .elm teydi. %'<%'de Si!.er /ate!ti!i ald . Ayakka0 lar maki!ayla / lmaya 0a#la!d . %'8='larda kol saatleri 0ir seri imalat ile / lmaya 0a#la!d ? Pama! ve emek, ka/itali$mi! e! +!emli surlar yd ? >mek .1! ke#fetmi#ti )arI. %'<;'de )oda s falar yla moda 0a,da# k olarak 6eme! yay. !la#a0iliyordu_ y llar kamuoyu!u olu#tura1ak .a$eteleri! de kitleselim ' maya 0a#lad , y llard r. Ay!

y l Kort6 Paris'te ilk moda_ _ !u!u am #t r. TTort6'! i$imleri ye!i maki!alar ! kolay te1e,i i$imleri olarak kolayl kla moday de,i#ik k ld temsil ede! 0ir re!k olarak erkek k yafetleri!e _oldu' C/a$ar k yafetiC diye 0ir terim ortaya at ld . CBir e.eme! ' eD j!a!1, 0a#.+stermekteydi 0u y llarda. muammas 0e,e! Ctemi$ ve .+steri#si$C k yafetleri erkek modas ! ! BrrT% _e$ u!suru oldu. Bo$mo/olit ya#ama ayak uydura! i!7va$._ d+!emde Cfarkedilme$C k yafetler .iymek $oru!dayd . <5= f tler ay! $ama!da i!sa!lar ! i#leri!i ve sosyal statleri!i a 0elirtmekteydi? Bravat !as l 0a,la! rR :as l d,mle!ir ve s kt rR Bol saatleri !as l kulla! l rR Bime C0eyefe!diC demek .ereke1ektirR Da!.i ti/ kad ! C6afifme#re/tirCR kamusal ala!da s ! fla!d r l r. A!1ak, 6a!.i kad ! ! 6afifme#re/ oldu,u d # .+r7 !#! 0elirleye! k yafeti!de! ok, i#aretleri okumas ! 0ile! srarl 0ak #lar taraf !da! 0ili!e1ektir. Bede! $eri!deki .+ster.e70ilim imleri!i vermeye 0a#lam #t r? )arkalara do,ru .ide! yolu! tketim to/lumu!u! temelleri at lmaya 0a#la!m #t r art k. Sekler To/lum - kar ili#kileri!i! ortaya kmas yla ka/italist retim 0iimi ii!de yerala! sa!ayi ka/itali$mi!i! ke!disi ki#ili,i ortaya kard , Se!!ett'e .+reQ !k, sekler 0ir d!ya .+r# to/luma 6akim olmu#tu. Bu ye!i d!ya .+r# CDo,al D$e!i! yeri!i ald C %'. y$y lda 0ile Ta!r '! ! Cdo,alC a#k !l , %&. y$y l ! iki!1i ya!s !da kri$i!i ya#amaktayd ? :iet$s16e CTa!r '! ! +lm! ve ard !da! da do,al olarak i!sa! ! +lm! ila! ede0ilirdi art k. Bu!u! to/lumsal yollar ti1areti! .eli#mesi ve i!sa!lar aras maddl _kileri! de,i#mesiyle mmk! k l !m #t . Do,a ve Do7&a! ! Ta!r 's Ckimli,i 0elirsi$ 0ir ila6t CQ Co!a say. duyula0ilir ama ta:ama$d CQ i!a! do,ay

a#k !la#t ram yordu. _ Fra!s $ devrimi!de! so!ra, Vo0es/ierre, 6alk ! tek ti/ k ya7!! &lymes'yee to/lumsal e#itsi$likleri! .iderile1e,i!i ve i!sa!la7mektat*farkl olmaks $m 0ir0irleriyle ko!u#a0ile1e,i!i d#!7eyd . 2$y l evvel ka6velerde 0elir.i!le#e! to/lumsal diya7 ,Yl,ramu mrda! !1la, sokakta olu#maya 0a#lad . Bad !lar do7ler yjasGR!em _erek do,al k yafetleri! /lakl , ! 0e!imsedi7aya u2&''! i!1e musli!de! k yafetler .iye! kad !lar 0ede!leri!i #effafl , !da .+r!r k lmaktayd lar, A k sa k .jyj4 !e! kad !lara CmerveilleuseC de!ilmekteydi? C)adam Dameli! .i0i 1retli kad !lar tamame! /lak olarak, i!1e doku!mu# 0ir kuma#ta! 0ir #ala sar ! /, kamuya ait 0a6elerde yry#e kmaktayd larC. C)adam Tallie! ise "/era'ya ka/la! .iysisi ii!de .iderdiC. Da6a a$ a# r l kta 0ulu!mak isteye! kad !lar ise musli!i! alt !a 0ir kom0i!e$o! .iymekteydiler. Bu d+!emde Cmusli! sade1e .+,sleri .+stermekle kalm yor, ay! $ama!da 0ede! /o$isyo! de,i#tirdike to/lumsal staty de 0elli ediyordu. >rkeklere eki1i .elmek isteye! kad !lar musli!leri slatarak .iyiyorlar ve 0ede!leri!i! e! il.i eki1i ya!lar ! te#6ir ediyorlard . 2al! $ 0u!u! so!u1u!da Paris'de 0yk 0ir verem /atlamas oldu. >rkekler aras !da da T6ermidore d+!emi!de, Ci!1roya0leC Gi!a! lma$H de!ile! ti/ler vard Q 0u!lar ke!dileri!i 6i1vediyorlard ? W$u! sa/l .+$lkler tak / k r ta k r ta yolda yryorlard . Sokaklarda ke!dileri!e .l!mesi!i 0ekliyorlard . Bede!leri!i 0ir #aka olarak su!uyorlard . Da!dy'leri! %&. y$y ldaki 6ali!e yol a l yordu. "s1ar TTilde 0ir erke,i! +$.r olmas ! Cayk r olmas !daC 0uluyordu. T6ermidoreye!ler, do,a! ! kamu meka! !a ta# !a0ile1e,i fikri e.eme! olmaya 0a#lam #t . %;&('da Paris'de 0ede!leri! do,al olarak te#6ir edilmesi!i sa,laya! alt y$de! fa$la da!s

salo!u a ld . Bede!i!i te#6ir ede0ile! ki#i Ckltrel devrimeC kat ld , ! is/atlam # oluyordu. %&. y$y l ! iki!1i yar s !da i!sa!lar ! i!a!lar iki! ve to/lumsal olmaya 0a#lad ve art k a#k ! ve teleolojik 0ir i!a! yeri!i Cyery$ teleolojisi!eC 0 rakmaktayd . Bad ! 0ede!i yi!e eteklerdeki kafesler ve yast klarla de!etim alt !a al ! yor ve C0ak #larda! sak ! l yorduC. Tiktorye! iffet d+!emi kad ! ! do,all , !a kar# 0ir 6areketi 0a#latt . A!1ak 6eme! so!ra %&. y$y l ! so!u!da kad !lar o!dle salarla d+!emi! mu6afa$akYrl , !a 0a#kald r yor ve 6atta Cmeme ular ! deldiri/, m1ev6erler ta# yorlard . 2ksek statl kad ! e! C6 # rt l C yrye!diQ !k ietekleri! say s artmaktayd . Burada +!emli ola! de,i#imler aras !da, +$ellikle Darvvi! kuram ! 6at rlamakta yarar var ve 0ili!di,i .i0i Cretim ili#kileri #emas C 0ile evrim $eri!e oturtulmaktayd . Putlara ta/ !ma yeri!e, Ayd !la!ma! ! verdi,i itilimle, rasyo!alist e,ilimlerimi$e kar# 0ir i!a! a ,a kt . Di!i olmakta! ok da6a d#!m7sel GrefleksifH 0ir durum meyda!a .eldi. Ta!r lar ! .i$emi yok oldu,u!da i!sa! ke!disi!i .i$emli 0ir varl k olarak 6issetmeye 0a#lar, diye ya$ yor Se!!ett. "rtaya kmas 0ekle!e! 0ir ya#am ! a!lam soru!salla#t r lmaya 0a#la! r? Bi#ilik 0ir i!a! #emas olur. Bi#i .+r!d, .i0i ola!d r ve ki#ide! ki#iye farkl l klar ar$eder. D # .+r!#!! de,i#mesi de ki#i!i! i do,as ! .+sterir. Ta0ii 0urada! ok te6likeli kuramlara da .idile1ektir? Bafa taslar !a .+re rklar aras !daki e#itsi$lik kadar d # .+r!#! etkisiyle sulu ti/ler ve masum ti/lere ola! 0ir adalet meka!i$mas al #maya 0a#laya1akt r. >toloji ki#ileri! karakterleri!i okudu,u!a i!a! r? )ili, ki#ileri! a!l k davra! #lar !da! karakterleri!i! 0elli oldu,u!u iddia ede1ektir. Farlyle' ! CSartor Vestar7tu'u!da C.iysiler $eri!de i!sa! ru6u!u! am0lemleri!i! ya$ l oldu,uC ka! s yay. !la#a1akt r.

!sa! d # .+r!#yle duy.ular ! ve ar$ular ! .dml k lar, kamusal ala!da Cdo,al .dleri!iC de!etler. Psikolo.lar to/lumda +!emli 0ir statye sa6i/ olmu#tur ve 6areketleri!de irade ve !orm d # davra! # .+stere!7 leri! deli oldu,u i!a!1 yay. !l k ka$a!maya 0a#lar. :ormal 0ulu!maya! ke!dili,i!de! 6isler korku !es!esi 6ali!e .irer? :ormd # l k 0ast r l r ve ko!trol alt !a al ! r. Davra! #lar, tar$lar ve .iysiler $eri!e daya!a! Proust roma!lar ! ! yolu a lmaktad r art k. 2olu 0a#ka 0ir tar$la eserleri!i kaleme ala! Bal$a1 am #t r. Ba/italist sa!ayile#me ile sekler i!sa! ! kay!a#mas moder!li,imi$i ortaya karm #t r. Bu a da! da r+!t.e!1ilik ve te#6ir1ilik ile erotoma!ya ve yorumlama /ara!oyas 0u y$y l ! e! .+$de 6astal klar aras !da say lmaya 0a#la! r. Psikloji$mi! +!emli isimleri!de! 0iri ola! De!ry Sames, Bal$a1' yorumlarke! CParis do,ruda! a!lat lmad , yerlerde ima edilmi#tirC diye1ektir. Pe!.i!li,i! !e #ekilde elde edildi,i!i, sefaleti, i!sa!lar ! kar ili#kileri!i, miras yollar ! , ka, t l , , ayak l , , 6imaye sistemleri!i, yete!ekleri ve 0u yete!ek i6malleri!i v0. #e6ri! ye!i ili#kileri olarak ka0ul etmek mmk! 6ale .elmi#tir. Bal$a1, @or4of Ba0a'da CVe$illik ve s ! rs $l k? #a!s 0uydu art kC diye ya$ar. Teya C.emi#te ki#i .erekte! ya#ar ve e,er .emi#i a!laya70ilirse, #u a!daki ya#am !daki kar.a#a a$ala0ilirC. Bu y$y l ! Ckamusal i!sa! C ke!disi!i kala0al klar ii!de /asif ko!umda .+rmeye al # r ve 0u #ekilde da!dylerde! ayr l r Bi0ar 0eyefe!di di,erleri!i s$e!dirQ i$leyi1idir. Be!di!i .+sterme$, di,erleri!i i!1eler. Bamusal ala!, i$leyi1i!i! .+$lem ya/mas !a ola!ak sa,laya! meka! 6ali!e .elmi#tir art k. Pasifle#e! ki#i ke!disi!i da6a fa$la 6issede0ile1e,i!e i!a!maktad r. Aile kurallar d # !da kamu ya#am ! ! imleri!i ke#fetmeye al # rlar 0eyefe!diler. Bu!u! siyasi ya!s mas ? C/olitik i!a!1 !

ieri,i kamu ii!de .eri /la!a ekilirke! 6alk ! il.isi /olitika1 ! ! ya#am $eri!eC odakla!maya 0a#lar. Bamusal Ala! ! Bela.at Wstalar Bamusal ala!da .l, ko!u#ma yete!e,i ola!lar ! /asif 0ir #ekilde ko!u#ma1 ! ! s+yledikleri!i ve s+yleme tar$ ! di!leye!lerle ola! ili#kisi Se!!ett'i a#k ! ve iki! e!telektel aras !daki ayr ma .+trr. %&. y$y lda kamusal ala! i#.al ede! ve Cma6rem to/luma do,ruC .ide! i$.ide %'8' devrimi!de 6alk k #k rta!, o!lara #iirler okuya! Oamarti!e +r!e,i!i ele al r ve 6eme! so!ra Oamarti!e'i! #air ki#ili,i ile siyaseti ki#ili,i aras !da ayr # kl klar .+steri/, a!akro!i$m ya/ma /a6as !a da olsa, o!u %8==% y llar ! iki!1i yar s !da, Flora!sal Savo!arola ile k yaslar. kisi de 0ela.at ustal klar yla 6alk e.eme!likleri alt !a al yor ve siyasi olarak etkiliyorlard . Flora!sa'! ! o $ama!ki siyas ya/ s .i0i, o da, #e6ir d # !da! .elerek yerle#mi# ve to/lumsal stats!de 0ir .eli#me .+stermi#ti. Domi!ike!leri! retorik al #malar ! i$lemi# ve ok #ey +,re!erek ke!disi!i 0ir 0ela.at olarak yeti#tirmi#ti. Se!!ett'e .+re, Oamarti!e de Savo!arola da C+$.! d#!rlerC de,ildi. Bamu 6ayat ! 0ela.atlar yla el leri!de tutmas ! 0iliyorlard Q a!1ak 0iri #air, di,eri ise di! adam yd . Di! adam olarak Ta!r '! ! +,retisi!i ko!u#makla .+rev liydi ve a#k ! 0ir 0ela.at ortaya karmakla ykml kal yordu, kala0al klar eyleme te#vik ediyorduQ oysa Oamarti!e 0ir #air olarak kala0al , C/asifle#tirmeyeC al # yordu? CVa6i/ di!leyi1ilerde! ya! t 0eklerke! #air yal! $1a 0oyu! e,dirmek /e#i!deydiC, diye ya$ yor Se!!ett. Va6i0i! retori,i .! ke!di ki#ili,i!i! +tesi!e u$a!maktayd 6e/Q 6al0uki Oamarti!e'i! ya#ad , d+7 !emde Co a!C +!emliydi. ki durumda da i$leyi1i /asif ko!uma 0r!m#tr, ortak ola! ya!lar 0udur. Bu soru!, $a!!ediyorum, kamusal ala! a s !da!

.!m$! soru!lar !da! 0iri!i olu#turmaya devam ediyor ve 6atta 0e!$er +r!ekleri ke!di lkemi$i! ii!de! 0ile vere0iliri$. [air /olitika1 m $ %&;=%i y llar ! 0ela.at ustas olarak kari$matik lider ko!umu!da, .$el Trk7 esiyle y , !lara umut vadediyordu. @!m$ ko#ullar de,i#ti, televi$yo!larda 0ela.at ustalar ! ! durumu da? Bari$matik di! adamlar m $, Savo!arola .i0i 0ir ila6iyat olarak, 0ir akt+r! etkilili,i!de 1emaati!e 0ela.atla yakla#may 0iliyor? 6atta a,lamakl sesi!i! kada!slar ! 0ir akt+r 0a#ar s ii!de y+!le!dirmesi!i 0iliyor. Bossuet'!i! s+ylemi# oldu,u .i0i CBela.at si$i duy7 .ula!d r yorsa da6a di!dar olma! $ .erekirC. @erekle#tirile! #ey, Se!!ett'i! ya$m # oldu,u .i0i, Cd #sal tiyatro ii! sa6!eyi kilisede! #e6re ta# makt C veya 0u 1amii ekra! ara1 l , yla kamuya ta# makt r. 2al! $ 0elki #+yle 0ir farkla? %&. y$y l to/lumu! 0a,da# k olarak ka0ul edildi,i ve 0a,da# kla#t r lmaya al # ld , d+!eme teka0l ediyordu. Dal0uki #imdi 0ir 0ela.at ustas ke!di 1emaati!i etkileye0iliyor veya 0ir siyasi /arti kamu meka! ! 0elli 0ir ora!da i#.al ede0iliyorQ ma6remiyeti kamu7sall ,a .etirmeye al # yorQ a!1ak, /arala!m # 0ir CsosyallikC ii!de, $oru!lu olarak, 0u mmk! .+r!myor? " $ama! da ta6akkm te6likesi 0a#.+stere0iliyor. Bela.at7 lar ! sessi$ ve uy.ar y , !lar iktidar alt !a almas , 0u #ekilde, y$eye ka0iliyor. Bamuya Bar# Bi#iselle#me Vi16ard Se!!ett kita0 ! ! so! 0+lm!de ma6remiyetle G!arsisi$m, ki#id # l k, ya0a!1 la#ma, so,uklukH 0irlikte kamusal i!sa! ! kamu meka! !da! yava# yava# ekilmeye 0a#lad , ! iddia ediyor. Sr.e! Da0ermas da Bamusal )eka! kita0 ! ! e#itli 0ask lar !da! 0iri!i! +!s+$!de Se!!ett'i! 0u yorumu!u! ya!l # oldu,u!u ya$ yor. -!kZ kamusal ala! demokrasi!i! ve sivil

to/lumu! ko#ulu olmak $oru!da. Pasifi$e ola! i$leyi1i!i! Se!!ett Cmlte1i ru6u!aC sa6i/ oldu,u!u ya$ yor. Bamusal ala!da taraf olmak i!sa!lar ! kar# l kl ili#kileri!de 1emaat ru6u!a 0a,l olmak ve to/lumlarda +tekileri! yarat lmas yla !i6a7ile!iyor. Femaat ve kamu o 6alde taraftarl k yaratarak Ckarde#li,iC e!.elleyi1i 0ir .1 v1uda .etiriyor? Bi$ ve ya0a!1 lar. Bamusal ala! ! yoklu,u!da iseZ Se!!ett'e .+re, Ci!sa!1 l oldu,u s+yle!e! ideallereC 0ir .eri d+!# ya/mak mmk!le#mektedir. Bi#iselli,i! ve 0irey1ili,i! ykselmesi ise kamu fikri!i yok etmektedir. Postmoder! d+!emlerde kamu ala! $ate! yeri!i televi$yo! ekra! ala! !a 0 rakmaya 0a#lamad m R >lektro!ik demokrasi fikri 0ile farkl 0ir Ckamusal ala!C a!lay # ! ! .eli#tiril7 meye 0a#lad , ! .+stermiyor mu 0i$lere. Bu ko!ular tart #a!, 0i$i d#!dre!, +r!ekleri!i su!a! 0ir kita/ olarak Bamusal !sa! ! -+k# mal$emeleri!i! $e!.i!li,iyle :. >lias' ! sosyoloji a!lay # !a yak ! 0ir al #may su!uyor 0i$lere? Fiili ve 6ukuki olarak tari6i 0ir sosyoloji i!1elemesi!i! .!m$ soru!lar ! ! 0a,lam !da ele al ! / ya$ lmas . Cu"huriyet :itap, $2 (ays $%%F

S2A: O> BANOA:)A AVAS9:DA >:T>O>BT*>O %&5='lu y llar 0yk de/resyo!u!, %&3& kri$i!i! 0a#lad , y llar olarak kara!l klara a la! ve rk l , a!tisemiti$mle 0ulu#tura! tari6i a! ! o,u ke$ 0a#la!. 1 olarak .+rlr. Bu y llarda Fra!s $ ayd !lar kar.a#a! ! ve umudu! ii!de 0irok ala! ka/samaya al #m #larQ Deide..er'i! %&3;'de yay mla!a! Tarl k ve Pama! adl eseri!i! mu6te#em at l m ii!de varolu# soru!u so!u!a kadar ya#a!m # ve 6atta Car/ t lm #Ct r. Paris'i! %&5=%u y llar ii!deki e!telektel ortam !da 0ulu!a! Srrealistler ve Oe @ra!d Seu der.isi!i! erevesi!de to/la!a! ayd !lar aras !daki V. @il0ert7Oe1omte'u! :iet$s16evari ya$ lar d+!emi! Ce/istemesi!iC 0elirlemeye kalk # rke!Q Boyre ve Boje7 ve'i! De.el dersleri ve ko!fera!slar 0irok !l e!telektel fi.r to/luyordu? Bu!lar aras !da Bataille oldu,u kadar, V. Aro!, )erleau7Po!ty, me#6ur /sika!alist S. Oa1a!, sosyolo. @urvvits16, ede0iyat V. sue!!eau .i0i da6a so!raki d+!emde Fra!sa'! ! felsefe, siyaset, sosyoloji ve ede0iyat ala!lar ! etkileye1ek fi.rler de 0ulu!uyordu GBita/ta Bojeve'i! etkisi!i! a!7 lat ld , 0+lm ii! s.8'7%%8'e 0ak la0ilirH. Bu!lar aras !da Bataille, 0elki de, Boyre'!i! dersleri!i da6a +!1ede! di!lemi# oldu,u ve De.el $eri!e kita/lar edi!erek, okudu,u ii! De.el'e da6a o y llarda a#i!ad r. Bu derslere mlte1i durumu!da 0ulu!a! D. Are!d de kat lmaktad r. Bili!di,i .i0i Bojeve dersleri!de De.el'de! so!ra Deide..er'i de ko!u etmekteydi G%&557%&5& y llar aras !daki ko!fera!slar H. " d+!emi! fi.r C5 DC idi?

De.el, Deide..er ve Dusserl. Bu, da6a so!ra di,er fi.re 0 raka1akt r yeri!i? )arI, Freud ve :iet$s16e. Bes!ier 0i$e +!1e %&5='lu y llarda moda ola! :iet$s16e'!i! +!emli yeri!i! Boje7veZi! dersleri!de! so!ra De.el taraf !da! i#.al edildi,i!i 6at rlat r. @!m$de Fukuyama taraf !da! ortaya at la! CTari6i! So!uC te$i!i! !as l Bojeve'i! De.el semi!erleri!de ele al !m # oldu,u a!lat l r. Bojeve, o $ama!da! tari6i! so!u ile i!sa! ! so!u!u! 0elirle!mi# oldu,u!u dersleri!de 0elirtmekteydi. Ayr !t 2ay !lar taraf !da! yay mla!a!, 9# ! @r0$'! evirdi,i Sea!7)i16el Bes!ier'!i! mka!s $ ! Politikas GFra!s $1as %&''H 0u d+!emi! ayd !lar ! ! tart #malar ! .!m$! soru!lar ii!de ye!ide! ele alarak .!deme .etiriyor. mka!s $ ! Politikas ? @eor.es Bataille' ! C/atetik e!telektelC kavram ile ele al !a! ayd ! tavr ! ! soru!salla#t r ld , ve Sartre' ! 0a,la!m # Ga!.ajeH ayd ! ile kar# tl k olu#turdu,u kita/ 6em tari6i 0ir a!ali$i 6em de .!m$! soru!sallar ii!de yar k olu#tura1ak 0ir a0ay su!maya al #makta. Bataille' ! olaylar ele al # , .!m$! kaotik d!yas ii!de s k # / kala! ve ilkeler $eri!de d+!/ dura!, 0a,la!m # ayd ! ti/i!i! kri$i!i .!m$ soru!lar ii!de ye!ide! ya#aya! misyo!lar ! ! Gdi!i 0ir kelimeH 0itti,i ileri srle! ayd !lar ! .!1el ko!umu!u ortaya koymaktad r. Te Bataille $eri!e ele al !a! Bes!ier'!i! 0u al #mas ayd ! ! ke!di 6a/is6a!esi!i kurdu,u $i6i!sel ala! ! da, 0u #ekilde, .!deme ta# yor. Devrimler )etafi$ik Dokuyu Fa!la!d r r Dalk Fe/6esi!de! %&(' olaylar !a kadar Fra!sa'da ya#a!a! 1a!l 0ir tart #ma ala! ! ! ayd !lar taraf !da! !as l oku!du,u!u ve dile .etirildi,i!i +$etleye! Bes!ier +$ellikle, %&;& y l !da +le! )auri1e Flavel'i! ko!umu!u i#lemesi 0ak m !da! il.i! 0ir a!ali$i

.erekle#tirmektedir? Devrimleri! e! 6 $l !oktalar !da duy.usall kla ak l1 l , ! kar #t , varl k ala! !da ayd !lar ! ol.ular ! ard !da! .idi#i!i a! msata! Flavel C6er devrimi! metafi$ik dokuyu ye!ide! 1a!la!d rd , ! C ya$ yor. Bes!ier #+yle ya$ yor? C>!telektel ke!di!i ele#tirel 0ilme okulu!a !e kadar verirse versi! ve 0+yle1e art k o!u! ii! irrasyo!eli! veya vl.eri! i#areti ola! 1o#ku!u! /ay ! ka/samada !e kadar kararl olursa olsu!, ilk .ele! devrim o!u srkler. Datta 0a$e!, tasarla!mas !a ak ll 1a katk da 0ulu!du,u ele#tirel kavra!a0ilirlik modelleri!i! yetersi$li,i!i 0ir tr ma$o#ist !e#e ileC a klar. Bu durum ayd !lar ! Plato!'da! 0eri .ele! taraf alma tutumlar ! ! 0ir devam .i0i .+$kmektedir? Plato! Sirak$e kral ! ! da! #ma! , 3=. y$y lda Deide..er :a$iQ Alt6usser Stali!ist, v0. Fou1a7 ult'!u! da ra! devrimi!e ola! ilk 6ayra!l , o!u! 0u ko!u $eri!e u$u! sre ele#tirilmesi!i 0era0eri!de .etirmi#ti. %&;' y l !da Cra!l lar !e d#lyorRC adl Oe :ouvel "0servateur'de yay mla!a! makalesi!de, Fou1ault ra!l lar ! jeo/olitik 0ir ko!umda ya/t , a!ali$i!de David a!la#mas so!ras , O0!a!' Suriye e.eme!li,i!e terkede! Amerika'! !, ra!'da, Sovyetler Birli,i etki !oktas ! yay. !la#t ra1aklar 0ir ye!i ala! ! olu/ olmaya1a, sorusu!u sorarke!, Amerikal lar ! [a6' ye!i 0ir . ili#kisi ii!de, ye!i 0ir CBa!l FumaCya sr/ srmeye1ekleri sorusu!u irdeliyordu. Savak' ! #efi )o.6amdam' ! .revler, !iversiteli +,re!1iler, di!i 0ayramlar ! iklimi s 1akla#t ra1ak durumu kar# s !da ala1a, tavr sor.uluyordu. D+!emde mu6alefeti! de [a6' ! da! #ma!lar ola! Amerikal lar ! da C.e!el 0ir ser7 0estle#tirmeC $eri!e 6em fikir olduklar ! 6at rlatarak ya$ s ! srdryordu. Sokak ise, o d+!emde ay! a, $da! CBa6rolsu! [a6, Dumey!i se!i taki/ ede1e,i$C diyordu. Burada Fou1a7ult'!u! a!ali$leri!e da6a fa$la yer

verme!i! .ereksi$ oldu,u!u 6eme! 6at rlayarak, Flavel'i! +!ermesi!i! 1iddili,i!e d+!yoru$. Devrim a!lar ! ! metafi$i,i ortaya koymas !a .eliyoru$. Bu +!erme!i! Sartre' ! 0a,la!m # Ga!.ajeH e!telektel kavram ile ili#kisi a k .i0i .+$kyor? Der trl madde1ili,e ra,me! Cduy.usal 0ir o!tolojiC soru!u 0i$i iimi$de! yakalay /, 0ir yerlere do,ru f rlata0iliyor ki, o yerde 0a,la!mam $ mmk! 6ale .eliyor. Bes!ier, Flavel ii! C8='da dire!i#i, (''de de @auelle'1 sol1u ike! +$.rle#me!i! 6i$meti!deki metafi$ik iktidar ! sem0ol olarak y1eldiC diye ya$ yor. Fou1ault ise o!u Csa0 rs $, e! ufak 0ir .rltye atlaya!, ala1akara!l ,a 0a, ra!, kar.a#a isteye! 0ii olarak, k sa1as devrim1i de,ilQ fakat $ama! kesi!tiye u,ratarak, i!sa!lar , to/raklar ! ! ve i!sa!l klar ! dikeyli,i!de do,rulta! 0iriC olarak 0etimlemektir. Bes!ier, (' olaylar !da! 3= y l so!ra C)ay s olaylar ! !C Cko!trol edileme$ ola! ! metafi$i,i ve liri$mi!i! si1ili alt !da a! la0iliyorC diye ya$d , !da, !e kadar liri$mi! etkisi!e ka/ lm #t r ve !e kadar 6akl d r 0u!u tart #mak $oru!day m $a!!ediyorum. Tari6i! Cmutlulu,u! ala! C de,il, ama Cmutluluk d+!emleri!i! tari6i! 0eya$ sayfalar C oldu,u!u Tari6 Felsefesi *$eri!e Dersler'de ya$a! De.el'i d#!d,m$de ise 0u 0eya$ sayfalarla metafi$ik aras !daki ili#kiyi !as l soru!salla#t ra71a, $R )etafi$i,i e#itli a!lamlar !da da alsak, ya!iQ fi7$ik7 so!ras ! ! s ! rlar ii!de e,er 0ir 0ilimse, di,er 6i 0ir 0ilim ile kar #t r lmamas .ereke! 0ir 0ilim olmas ve 1isimsi$ d!yaya ait ola! ya!i ar ru6lar, melekler veya Ta!r ile 0a, !t s !da teolojiye Gila6i 0ilimH asla teka0l etmeye! iki!1i a!lam Q Salt dealara veya 0iimlere teka0l ede0ile! !1 a!lam Q ve de!eysel 0ilimlerde ele al !a0ile! duyumsall ,m salt 0iimi ola! d+rd!1 a!lam Q 6a!.isi olursa olsu!, 0eya$ sayfa ile ili#kile!7

dirmekte 6er6alde .lk eke1e,i$. Patetik >!telektel Sartre' ! C)ao'1u y llardakiC demeleri!de! 0iri!de Ce!telekteli! ke!disi!i fes6etmesi .erekti,i!iC dile .etirme 0iimi!i!, Bataille' ! e!telektel yorumu!a yak ! oldu,u!u 6at rlata! Bes!ier, Sartre' ! 0elki de %&5=%u y llar ! Fra!s $ ayd ! tart #mas !a .eri d+!mekte oldu,u!u d#!drtyor. Patetik e!telektel fi.r 0u 0a,lamda y$eye k yor? CBesi! olarak 0ir davaya 0a,l olmaya!C ve C0ir yaratma iste,iC su!maya! e!telektel ti/i. Bes!ier, +r!ek olarak SorePi! CmitiCQ )o!!erot'!u! Cm ttari6iCQ Fallois'! ! Ckutsal CQ Bataille' ! Cimka!s $f! .+steriyor. Bes!ier'ye .+re C0a,la!maC $eri!e .eli#e! 0ir e!telektel fi.r Cart k miyad ! doldurmu#turC. Bu e!telektel ti/i!i! sem0ol olarak da @eor.es Bataille' kar# m $a .etiriyor. Patetik e!telektel ii! B+t ve iyi kar# kar# ya de,ildir. Bataille CPiramitler de Akro/ol de Aus16vvit$ de i!sa! ! i#aretidir, i!sa! ! eseridirC diye ya$ar. Bu a da! Pasajlar adl eseri!i Bataille'a i!ti6ar etmede! +!1e 0 raka! TTalter Be!jami!'e yak ! 6isseder ke!disi!i. Politika! ! a6lak ! ! yads !d , yerdir /atetik e!telekteli! yeri. Oevi!as' ! ya/t , sa/tamay vur.ularsak, C.1! De.el'i! +,retisi!i! a, rl , !da! ala! mka!s $ ! Politikas !da a6lak yokturC. Adomo'!u! sordu,u soru!u! tersi!e CAus16vvit$'de! so!ra 6YlY ya#a!a0ilir miRCQ Bataille' ! /atetik e!telektel ko!umu Cya#am 6i0ir eylemi! ard !a .i$le!eme$C #ekli!de 0ir C1eva/C .etirir. Bataille ii!, o 6alde, dirimseldir GvitalistH diye0iliri$. Bes!ier, Bataille'da! ya/t , al !t ile Cimka!s $ ! /olitikas , ok +$ml 0ir 0ili!me$de! 0a#ka 0ir #ey olmaya! mmk!! /olitikas ! ke#fetmek ii! e! iyi yoldurC diye 0itirir kita0 ! . @eriQ Bojeve'i! Ctari6i! so!u!u ila! edi#i!de! so!ra, Fou1a7ult da %&;='li y llarda C+$.l ayd !C kavram !

ortaya atm #t Q ama Bataille .i0i, De!ey adl kita0 !da da .+stermi# oldu,u .i0i, De.el okuyu#u!da! so!ra, :iet$s16e'1i 0ir okumay .erekle#tire! ve Ce.eme!lik, eroti$m, 6ar1ama, .i0i kavramlar ! sayesi!de :iet$s16e'ye, )ar`uis de Sade'a eri#erek, .ele!eksel Bom!ist Partisi i$.isi!i! de solu!da 0ir .o#i$me do,ru kaya! Bataille ya/ sal1 l k7so!ras d#!rleri!e ma!evi +!derlik etmi#tir. @eor.es Bataille $eri!e 0ir kita0 ! dilimi$de yay !la!mas , Bataille' ! >roti$m @+k )avisi ve De!ey kita/lar ! ! Trke'ye ka$a!d r lm # oldu,u!u 6at rlatt , m $da 0u yeri .elmi# al #ma! ! +!emli 0ir 0o#lu,u doldurdu,u!u s+yleye0iliri$. Cu"huriyet :itap, $% 9yl;l $%%&

F"V)>O "O)A2A: BV SA:AT S"S2"O"@W? @>"V@>S BATAOO> Jlm!de! so!ra ko!uya ad ! vere!, $eri!e tart #malar, kollokyumlar, ser.iler d$e!le!e! Bataille, ya$ ile +lm, 1i!sellik ile eroti$m, ilkellik ile 6ar1ama aras !da kurdu,u /aradokslarda 0irok felsefe1iyi, sa!at y ve sosyolo.u etkilemeye devam ediyor. )istik oldu,u s+yle!mesi!e ra,me! Bataille ii! Ta!r '! ! yeri 6ayatta ola! 0ir 0o#lukta! 0a#ka 0ir #ey de,ildir. D ristiya! mistikleri!i! ve +$ellikle !e.atif teoloji!i! y+!temi!i 0e!imsemi# olsa daQ Sosyoloji Boleji'!i! kuru1usu olarak 0irok sosyolo.u ve ede0iyat y 0ulu#turu/ semi!erler d$e!lese de, sa!at ile ola! ili#kisi o!u 6e/ #iirselli,e do,ru y+!eltmi#Q ve d!yas , !i6ai olarak, ede0iyatla 0t!selle#mi#tir. @eor.es Bata\lle'm Sava# So!ras !da 2eri %&88 y l !da Bataille Sulu adl eseri!i yay mlar. Ay! y l Sea! Paul Sartre, Bataille ii!, Fa6iers du Sud der.isi!de C2e!i 0ir mistikC ya$ s ! ya$ar. Burada Bataille, 0a# ! ! $eri!de de 0ir .+$ oldu,u!u ve 0u #ekilde Ta!r 'y .+rd,!, alay1 0ir #ekilde, iddia etmektedir. %&88 y l !da, Bataille, :iet$s16e $eri!e 0ir al #maya 0a#lar. Bita/, %&8< y l !da, @allimard 2ay !evi!1e yay mla! r? C:iet$s16e *$eri!e, [a!s ste!1iC. %&8( y l !da Friti1a der.isi!i kurarQ 0u der.i da6a so!ra me#6ur Friti`ue der.isi!e d+!#r. Bu der.i 6YlY kmaktaQ ve %&(='6 y llarda, +!emli makaleleriQ GFou1ault, Deleu$e, Bla!176ot, Oyotard, Derrida .i0i isimleri! makaleleri!iH yay mlam #t r. lk say s !da A!dre

Breto!'u! dikkati!i ekmi# ola! Sules )o!7!erot'!u! C A6laki 2+!, SosyolojiC makalesi!i yay mlar. Der.i %&8' y l !da y l ! e! iyi der.isi +dl! ka$a! r. Bu y l da6a so!ra ok !le!e1ek ola! >ditio!s de )i!uit'! ! ye!i 0ir di$i!i! mdrl,!e .etirilir. %&3= y l !da De!ri Ber.so!'u! @lme GBk$., Ayr !t 2ay., %&&(H kita0 ! ke#federek Ber.so! ile yemek yiye!, @eor.es Bataille %&35 y l !da Freud'u ke#fetmi#ti ve Oeo! F6estov ile ola! dostlu,u @eor.es Bataille' Dostoyevski okumaya te#vik etmi#ti. %&38 y l !da ise >t!olo. )i16el Oeiris ile dostlu,u, o!u ressam A!dre )asso! ile ta! #maya ite1ekti. %&3< y l !da F6estov'u! Tolstoy ve :iet$s16e'de yi Fikri adl eseri!i, Beresovski F6estov ile 0irlikte evire!, @eor.es Batail7le' ! etkisi felsefe ve a!tro/oloji!i! ya! s ra sa!atta da 0elir.i!di? @+$! Dikayesi G%&3' y l !da yay mla!d . Bataille, 0u kita0 mstear adla Oord Au16 ad yla yay mlam #t H A!dre )asso!'u! i$di,i ta#0ask larla ssle!mekteydi. Bataille' ! ya$d , ilk erotik roma!larda! 0iriydi. %&5% y l !da yay mlad , @!e#sel A!s ise yi!e A!dre )asso!'u! i$.ileriyle tamamla! yordu. Bataille ve >t!o.raf %&3' y l !da, Paris'de, Folom0us +!1esi sa!at ser.isi!de Alfred )etrauI ve @eor.es Bataille Fa6iers de la Ve/u0li`ue des Oettres ve Des S1ie!1es et des Arts der.ileri!de 0u ser.i G>! eski Amerika Wy.arl klar H ile il.ili ya$ lar ya$mak $ere ortakla#a al #malar ya/ yorlar. Bu y llarda Bataille 6em felsefe 6em de di! ve teoloji al #malar !da 0ulu!maktad r. Bu d+!emde et6os, ya!i kltrel de,erleri! 6iyerar#isi $eri!e ola! makalesi!i kaleme al r Bataille. Tu6af 0ir #ekilde %&3' y l !daki 0u makale 0ir 0ak ma %&&( y l !da Beau0our.'da a la! C9!for7meC adl ser.i!i! oldu,u G!k 0u ser.i +$ellikle Bataille' ! C6ar1amaC, Ceroti$mC .i0i temalar $eri!de

durmaktayd H %&&= y l !da Amerika'! ! +!1e :eL 2ork, so!ra da ertesi y l Oos A!.eles -a,da# Sa!at m$esi!deki ser.i!i! .eli#imi ile alakal d r? 2ksek ve Alak sa!at aras !daki 6iyerar#i!i! yok olmas ve /o/ler kltr. Fra!s $ et!olo., Alfred )etrauI, Bataille ii! t+re!ler ve mitolojiler $eri!e y$eysel 0il.ilere sa6i/ oldu,u 6alde yakla# m7lar !daki kesi!li,i! #a# rt 1 oldu,u!u s+ylemekteydi? 2erlilerde7ki #iddet 6avas , #iirsellik ve korku!luk GBu, ta0ii, A!to!i! Ar7taud'!u! da korku tiyatrosu ile 0ir #ekilde 0a,la!t l d rH ve k+tlk. A$tekleri! .i$em1ili,i!e ola! 6ayra!l , yerlile ,i ile 0irle#tiriliyordu. A$tekleri! Caskeri de,il, ama s to/lum oldu,u!uC .+stermeye al # yordu. Bataille as to/lumda m/aratorlu,u! .eli#mesi!e +!em verildsS 0a! etme t+re!leri!i! l. !l , ! ! a!lams $ oldu,u!u _ rak, #iirselli,i! kur0a! ms y$!! sava# to/lumlarda P _ k! oldu,u te$i $eri!de duruyordu. Bu +!erme, )ali _ ki'!i! Ckurumsall k olarak sava#C ve Cilkellerde sald r ! ! ku _ su$lu,uC aras !daki ayr ma daya!maktayd . Bu a da! P so'!u! at , yolu taki/ ediyorlard , e!telekteller. Bu do!em de, @eor.es Bataille, >mile Durk6eim' ! akra0as a!tro/oloa )ar1el )auss'u! Carma,a!C +r!ekleri!de! yola karak Carma7,a!C ! 0ys $eri!e al #maktayd ? Bla!lar aras !daki 0uyu7sel ve kar# l ks $ m0adele sistemi. Bataille, 0u sistemi )eksikal ta1irleri! m0adele sistemi!de! yola karak ele almaktayd )allar sade1e ti1ari 0ir de,er ta# makla kalmay / ay! $ama!da kutsal 0ir de,ere de sa6i/ti. Bu da Carma,a!C de!ile! m0adele!i! kutsall , !da ortaya k yordu? Bu!a, )ar1el )auss, CPot7laC ad ! vermekteydi. Voma!ti$m ve Ba#kald r Bataille, Baudelaire'i a!lama! ! yolu!u! va6#ileri! kur0a! verme kurallar ! a!lamakta! ve #airi! to/luma

roma!tik 0ir kar# k # ! ! ka/italist to/lumlar ! retim $eri!e kurulu $i6!iyetleri!de yatt , ! ka0ul etmekte! .eti,i!i ileri srmektedir? Voma!ti$m, ka/italist sistemi! tm reti1ili,i!i ve retim .leri!i! .eli#mesi temas ! reddetmekteQ i#e yararra$l .a, serserili,e, yarars $l ,a s , !d , ! 0elirtmekteydi? Bau1fela re, 0u !ede!le, sisteme ve al #maya, sade1e yarar ii! al #maya kar# km #t . Birey to/luma kar# kmakla to/lumu! o!da! 0ekledi,i!i de yads maktayd . To/lum ve 0irey, 0u a!lamda ayr y+!lere .idi#i .+stermekte, B+tlk G>lemH -iekleri #airi! vi1da!i y+!! 6a$ rlamaktad r? Fa6i#eler, fre!.i, yarars $ 0ir y_ samda da!dy'lik. CBirey !e olmay 0a#aram yorsa to/lum _ olurC diye ya$ar Bataille. 2a0a!lar ! Ckur0a! eylemiC, to/lu_te. .ele1ek kay. s $eri!e de,il, #imdiki $ama! $eri!e ekmklar ! #imdide! almaktad r. Bu kay!aklar ise Cyar ! ! mu6afa$a ede! kay!aklard rC. B+tlk iekleri!i yara7% tam da 0u ka/italist to/lumdu? Tre! yollar yla d7ula# m a,lar !da .erekle#tirile! retim 0iimiQ s+7ve art 7de,er $eri!e kurulu 0ir iktisadi siyaset. Butsall 7fW k oldu,u, maddiyat ! y k 1 l , !a 0a# kald ra! 0ir roma!7_ ii!de #air ilkelli,e soyu!maktayd . #ileri!, yi!e retim tlP ri!e kurulu isya! !a 0ile kulak veremeye1ektiQ !k +!emli *ea! Cyarars $l kt C. )oder! devleti! reddetti,i tm de,erler 0+yle1e roma!tik de,erler oldu. A!1akQ Bataille, 0urada 0ir roma!ti$m savu!ma1 l , ya/makta! u$ak, roma!ti$mi! de,erleri!i! BaudelaireZi! ya#am yla +$de#le#ti,i!i .+stermektedir. @emi#i y1elte! 0ir roma!ti$m a!lay # ! !, el0ette, fark !dayd A!1akQ ka/italist to/lum ile roma!ti$mi! 0ulu#ma !oktas ! da .+$de! rak tutmuyordu? Voma!ti$m .emi#i y1eltirke!, 0u de,erleri yarar1 l k ilkesiyle de u$la#t rmay 0a#arm #t . Sistem 0ir ke$ da6a 0a#kald r y ii!e almay ve ke!disiyle 0t!le#tirmeyi 0a#arm #t . Bataille, 0ireyi!

isya!kYrl , ! ! to/lum kar# s !daki $ay fl , ! ! da fark !dayd ? Bir kere roma!tik de,erlerle isya! 0ayra, ! aa! 0irey, ke!di di!i ve a6laki de,erleriyle kamakta oldu,u to/lumu ye!ide! ii!de 6issediyor ve o!u!la 0t!le#iyordu? 2ersi$yurdu$la#ma 6er $ama! ye!ide! yeri!i yurdu!u 0ula! 0ir /rati,i .erekle#tirmekteydi. Bu to/lumu! kodlar !a kar# kamama! ! verdi,i 0ir $avall l kt ? CFeodal to/lum ii! 6iyerar#ik d$e! !e kadar .erekliyse 0irey de 0urjuva to/lumu ii! o kadar .ereklidirC. Bu, 0ireyle#me ar$usu!u! !e kadar sistemle ve +$ellikle ka/italist sistemle 0t!7'e#t ,i!i .+stere! Bataille' ! u!utulma$ sat rlar d r. Fou1ault, aS!t [eyi 4Ta/4 sa!e!4! Tari6i'!de 61re sistemi ile 0irey aras !7akl 'l #kiyi .+sterdi,i!de ya$maktad r. Bataille ii! CBe!imse!7'g 0iimiyee roma!ti$m, 0urjuva 0irey1ili,i!i! 0urjuva kar# t kumu!da! 0a#ka 0ir #ey de,ildirC. a da! Baudelaire'i! yakla# m #iiri! +lm# ru6u!u 1a!9rmaya7-allRa! 0ir a0a olarak .+$krQ k+tl,! 0ye! etk'le!m # ve sade1e k+tlk ii! k+tlk ya/mak iste7Tarar ii! veya kar# kt , ilkelere ye!isi!i yerle#tirmek ii! de,ilQ o !ede!le, imkY!s $ ! 0ir /olitikas d r BYt l da 0uldu,u. Pate! 0yle!me de irade!i! kay0olma e _ "rv mas , demek de,il miR radesi$, alka!t l sularda la! tyol1o%d #air ve #iirsellik. ! arar [iirsellik ve B+tlk )aI Bile!, )a.a$i!e Oitteraire'de GDa$ira! %&';H C[jjrs 6 !ey%% adl ya$ s !da Bataille asl !da, ede0iyat larda! ok fidC $oflara yem olmu#tur diye ya$maktad r. >serleri!de metafi k sosyoloji, iktisat, yorumlar !a yer verilmi#tirQ a!1ak, Bataille daima ede0i 0ir ki#ilik olmaya devam etmi#tir. Bataille ii! >de0 yat Cya 6er #ey ya da 6i0ir #eyC a!lam !a .elmekteydiQ sade1e s ! rs $l , 0elirleye0ile1ek ede0iyat, ya!i 0a#ka 0ir deyi#le, ya$

C+ls$ 0ir 6ar1ama! ! trajik ye,i!li,i!eC sa6i/tir. Bataille, #iirsel sa!at ! 0i$i 6er trl a#k !l kta! ve .i$em1ilikte! kurtara1a, !a i!a!maktayd . Bataille, 0u ya$ de!eyi sayesi!de #iirsel va$iyetleri! ve1d durumu!a ula#a0ile1e,i!i iddia etmekteydi. [iirsel va$iyeti! +$.!l,! ve +$erkli,i!i olumlaya! 0u tekil Ci de7 !ey'i ya#amay +,re!mek ii! ise, 6ayat ! kay0ola! e!erjisi!i! ye!ide! 0ulu!mas , ye!ide! .!1elle#tirilmesi .erekmekteydi. Bu $aruret 0i$im 6ayal .1m$! s ! rlar ! $orlamakta ve s ! rlar .e!i#letirke! ye!i s ! rlar 0elirli k lmaktad r. Bu sre $arf !da Bataille' ! .eli#tirmi# oldu,u tek!ik 0ede!i! e.o'da! 0a, ms $la#t r larak, ki#isi$le#tirilmesi!i sa,laya1akt r. Bataille, Sulu adl eseri!de C0e! ve +lmm 0irlikte D #ar s '! ! r$.ar !a ke!dimi$i 0 rak yor ve 0e!i! yok oldu,u 0ir ala!a do,ru a l yoru$C diye ya$maktad r. Bu sayede, varl k /lak olarak ke!di7 si!i ortaya koya0ile1ektir. $le!e0ile1e,i .i0i, Deidey.er ve Sartre ile Cvarolu#uC 0ir felsefe!i! 6akim oldu,u y llarda @eor_ .es Bataille 0am0a#ka 0ir ala!a do,ru a l yor ve varl , ! ortaya kmas ii! ki#isi$le#tirilmi#, kimliksi$le#tirilmi# ve 0e!s $_a tirilmi# 0ir C/arala!m # +$!eC aray # !a .iriyor. Bu a la! y da6a so!ra Bla!16ot ile 0irlikte Fou1ault, Deleu$e ve Der! .i0i filo$oflar mesafe ala1aklard r. B+l!meyi, /arate_ 0e!li,i 0e!likte! kurtara1ak 0ir me$ar aray # , Bataille i-% adla!d r la1ak 0ir sre a mlamaktad r. D!ya! ! j7 ` jle ko/ar la1ak 0a,lar sayesi!de varl k, .ereklik ola7 WtW! a ko!ula! /ee!i! ard !da tm /lakl , ile .+r!r ak _akt r G0urada Deide..er'i! .ere,i! !e oldu,u sorusu!u ''T 'u!da, da6a d#!meyi d#!meye 0a#layamad k #ekl\!7Scl ere,i! 6e/ 0ir /ee!i! ard !da yata! 0a#ka 0ir /ee ol77 a+r#! de a! msatmakta yarar varH, yarat 1 sa!atsal W liyet da6a a kl ,a

kavu#a0ile1ektir. Bu sayede, 6er trl sis7mmi! d # !da ara!a0ile1ek ve Cvarl , ! ala! ! +l ile +$de#le#ti7m1ekC .e1e!i! kara!l , !da olu#a0ile1ek 0ir d##! veya 0ir la1era! ! yolu da a la1akt r. P6ili//e Sollers, Bataille' ! 0u y lar ii!, C!e d#!1e!i! d#!1e !e de ede0iyat ! ede0i7 tC oldu,u!u ya$m #t r. Bu ede0iyat sayesi!de s ! rlar ! k r l7ml , 0elirle!mektedir. %&<; y l !da, @allimard yay !evi!1e yay mla!a! >de0iyat ve Htlk adl kita0 !da GAyr !t 2ay., -ev.Q Ay#e.l S+!me$ay, %&&;H, Bataille Cede0iyat ! 6i de masum olmad , ! ve 6atta sulu oldu,u!u iddia etmektedir. B+tlk ede0iyat sayesi!de to/lumsal de,eri!i 0ula0ilmekte, ileti#im de 0u sayede .erek7 le#tirile0ilmektedir. >de0iyat sayesi!de a6lak 6akka!iyeti! yolu!u am #t rQ Csulu ola! ede0iyatC e! !i6ayeti!de Ckavu#ula! o1uksulu,u! ta ke!disidirC. >de0iyat, 0u a!lamda drstlkle ay! a!lama .ele0ilmektedir? Bafka'! ! drstl,. Bafka'! ! drstl,!de k+tlk Ce! yksek a6laki de,eriC ta# ya0ilmektedir. Bla!16ot'!u! Bataille ii! ya$m # oldu,u .i0i, ede0iyatta ya$ar Bataille Cko!u#maktad rCQ ya$ma eylemi!i ko!u#maktad rQ ya!i ya$arke!, ay! ko!u#urke! ya/ la0ildi,i .i0i, ya$ s ras !da d#!lmektedir. Bataille ya$ y tm a6lakl l , !da 0ir ya$ma j_ ko!u#ma sre1i olarak ele almaktad r. Dakka!iyeti! aray # >d lWre_ '_!1'e &er<e&e kavu#a0ile1ektir. Tekrar ediyorum? e0eyat ya 6er #eyi! +$dr ya da 6i0ir #eyC. +!1e _!_ifue der.isi!de yay mla!a! 0u ya$ lar yay ma aTa!lar taraf !da! k yasla!arak ele al !m #lard r? C)et!i! 6a$ rla!mas !da d+rt ayr 0iimde!C yararla! lm #t r. )ak el ya$malar Q der.ide yay mla!m # 6aliQ makaleleri! elle tilmi# 0ir ko/yas Q >de0iyat ve B+tlk'! el ya$mas Bat ede0iyat ! .erekle#tirilmesi

ii! Cyasalar ! i6lal edilmesiC yasaka#ma kavram !a 0a,l kal yorQ s ! rlar ! 0elli edilmes' T s ! rlar ! k r l.a!l , ! ve es!ekli,i!i de .+stermektedir7 d L ile 6esa/la#ma! ! 0ir yoludur yasaka#maQ ay! $ama!da da d ,ay a#ma demektir. 2asaka#may .erekle#tirmek ii! s ! rlar ! a# lmas ise i!sa! ! ke!di ke!di!e ve di,erleri!e 1esareti!i .+stermesidirQ ede0iyat o 6alde 0ir .+sterme eylemidir, 0ir /rak7sistir. Bataille ota!tik ede0iyata +r!ek olarak Peus'u! yasalar ! i6lal ede! Prometeus' +r!ek .+sterirQ ota!tik ya$ar ise, Cetki! to/lumu! temel yasalar !a kar# kma 1reti!i .+stere!dir. Burada ya$ar 0ir yasaka#a! olarak sulu oldu,u!u! fark !da ola! kimsedirQ to/lumu de,i#tirmeye ve d+!#trmeye 1ret .+stere! ki#idir ya$ar. Bu!u! da 0ili!li olarak fark !da ola!d r. Seilmi# 0ir ki#i olarak ya$ar 1o#kuyu .+stere0ile! ve tasarruf ede0ile!dir. Bita/ta i$le!e0ile! ya$arlarQ >mily Bro!te, Ba7udelaire, )i16elet, TTilliam Blake, SadeZ Proust, Bafka ve Sea! @e!et. Bu!larda! 6er 0iri tuttuklar yolda, 0u 1reti .+stere0ile!, te6likeli oldu,u kadar i!sa!a +$. ola! kararl , ileri!i 0ar !d ra! Csulu 0ir +$.rl,C ede0iyat de!ile! eyleme t1 ya0ile!lerdir. Jr!e,i! SartreZ Baudelaire ii! Ck+tlk ii! k+tlk ya/r !m tam olarakC +r!e,i!i su!maktad r. CDYlY iyilik olarak ka edile!i! tam tersi!i kas tl olarak ya/makC 0u a!lama .elrru tedir. B+tlk iste!meye!i istemek, iste!e!i de istememe Baudelaire, 0u a!lamda, ta!r ta! ma$d rQ ama 0ir Cta!rlta!'rd $ ! Ta!r 6akk !daC #/6esi yokturQ !k Ta!r '! ! olma . ko!usu!da karar ! okta! vermi# ola! 0ir ki#idir. Ta!r a de1e, t /k D ristiya! i!a!1 !da la!etlileri! oldu,u .i0i4 ! ede!dir. Ta!r Cseve1e!dir ve 0u #ekilde kk d#rr. v vvIj.v ] ?. .? ?C? u? vvvj,vvvvvv vv ._ ,? jd$.d.Qjjljrjjj !!u!la _'

de1e, t /k D ristiya! i!a!1 !da la!etlileri! oldu,u .i0i. ede!dir. Ta!r Cseve1e!dir ve 0u #ekilde kk a el0ette ki iyili,i 0ilmek $oru!dad r ki, k+tl, v..7 ! ya0ilsi! ve k+tl,! yollar !a ula#a0ilsi!? CFe6e!!em _ .erekte! +$.r ola! i!sa! ! o mt6i# yal! $l , ! ! s ! 0e!$eye! 0ir yal! $l ,a ula# rC. Baudelaire ve >lem iek7 WB+tl,! ve iyili,i! ta! !mas ve 0a#ta! ka0ul edilmesi7k+tl,! iyili,i 0a#ta! karmas d rQ a#a, lamas d r, t /k sk oyu!u!da ola0ile1e,i .i0i, 0ir ka!d rma veya sa/t rma midir yili,' ta! ve 0il ki, o!u! masum olmad , ! a!laya7 d'k k+tl,! yollar !da Celem iekleri!iC at ra0ilesi!? Baude7laire'i! #iar . A!1ak k+tl,! kas tl yarat m , ya!i 6ata, iyili,i! ka0ul edilmesi ve ta! !mas d r. B+tlk, 0u a!lamda iyili,e mi!!ettard r ve k+tlk olmaks $ ! iyili,i! de olamaya1a, ! a!lamak demektir. Bataille 0u ya$ s !da Sartre' ! Baudelaire'i! #iiri!de Ck+tlkC +,esi!i! $eri!de durmayarak, +!emli 0ir +,eyi atlad , ! ya$makta, 0u #ekilde Sartre ile ola! 6esa/la#mas !a ye!i 0ir katk da 0ulu!maktad r G0ili!di,i .i0i Bataille !e A!dre Breto! !e de Sartre ile a!la#a0ilmi#tirH. %&85'de Bataille De!ey kita0 ! yay mlad , !da, %&=< do,umlu ola! Sartre C2e!i Bir @i7 $em1iC adl makalesiyle Bataille' k yas ya ele#tirmekteydi. "!a .+re Bataille, Sas/ers'i! ve :iet$s16e'!i! d#t, 6astal ,a yakala!m #t ? >li!de 0ir #ey kalmam #, Ta!r '! ! sku!eti kar# s !da eli!de! sila6lar al !m #, 6at ralar ! ! !ostaljisi ii!de !e olursa olsu! ya#amaya al #makta. Bu!lara Cartakala!larC ad irilir. Sartre'a .+re, art k 0urada a!as ! , 0a0as ! , sevdi,i!i, Ta!r 's ! kay0ede!i! $ay fl , s+$ ko!usudur. Bu da /sika!ali7Rl! i#idir. Bu!da! 0+yle ikisi!i! aras !daki diyalo. Csa, rlar di7 D,uC 6ali!e d+!#r. ataille'a .+re iseQ Sartre, kurulu d$e!i yi!elemeye! 0ir #a7

eee almaktad rQ 0+yle1e a6laksal 0ir soru!sal etraf !da d+7 rmakta! +teye .idememektedir. A!1ak, Baudelaire'i! _Wk &0 6ata ya/makta oldu,u!u, Te 6atta 0u!u ter1i6 me XX ya.3a! Sartre'a 0u sa/tamas ! teslim ediyor. Bu!a ra,7Pierr' u 0lr er.e!Xe#meme 6ali olmakta! ok 0ir ter1i6tir, t /k _e6m F'aStresZl! GDevlete Bar# To/lum, Ayr !t 2ay., -ev.Q mas !jet Sert^:edim Demirta#, %&&%H Cva6#ileri! devleti! olu#7tailee de!.elleye!C 0ir tek!i,i .eli#tirmeleri!de oldu,u .i0i, Ba7-ck da6a +!1elerde! er.e!le#meme 6ali!i! 0ir CeksikSikC olmad , ! , yeri!de 0ir #ekilde, vur.uluyor. Datta 0u ter1i6i! ad ! da koyuyor? [iiri! ter1i6i. Be!di ke!disi!i ma6kum etmeye! i!sa! !, k+tlkle 0ula#amaya! i!sa!o,lu!u! ke!disi!i de sevemeye1e,i!e i!a!d , ! ya$ yor Bataille. Bu d!yay 0ilmedi,i ii! Bataille, Sartre' Ck !aya1ak olmad , ! C 0elirtirQ 0u!u!la 0irlikte ye!i 0ir d!yaya .iremeye! Sartre' ! d # !a ta# !arak, #iir, ye!i ala!lar 6akimiyeti alt !a almak ko!umu!dad r, !k 0ili!di,i .i0i, Cilkelleri! 0ys!de 0ile, i#leme a!lam ka$a!d ra! o i#lemi! etkisi de,ildirQ 0y!! etkisi ii!, esas ola! 0u etkide! 0a, ms $ olarak, +!1elikle .erekli ola! !, o!a kat l m ! 1a!l a!lam d rC. [iir, o 6alde +$!e ile !es!e!i!, #imdiki $ama!da 0ulu#mas d r, kay!a#mas d r. Burada 6er /ara di,eri!i a#mak $oru!dad r. [iir kal 1 ola!la .ei1i ola! ! varl kla varolu#u! !es!eyle +$!e!i! 0ire#imi!i! /e#i!dedir. Bu a!lamda, Baudelaire'i! sa!at a!lay # !da! u$akla#m # olmay $? >de0i ola!la e! uu1u ola! ! 0irlikteli,i. Bataille'a .+re ise, #iir 0u d!ya ile i!sa! aras !daki +$de#li,i vur.ulamakt r. Bir ya!da! iade eder 0ir ya!da! da iade ettikleri!i yakalamaya al # r. [iir iade etmek eylemi!i kollamak $oru!dad r. Bu #ekilde de #airi kolektif 0ir +$!e olarak ele almak durumu!day $. 2ukar da ya$m # oldu,umu$ .i0i, 0e!li,i!i 0+le!, /aralara ay ra! ve ki#i7selle#meyi e!.elleye! 0ir tav rd r

0u, t /k #airi! ke!di er.e!li,i!i e!.elleyi/, o1uklu,u!u 0ulma iste!1i .i0i? C-o1uk yeti#ki!i reddetmekte +$.rdrQ a!1ak 0u!u ya/a0ilmesi ii! yeti#ki! olmak, ya!i +$.rl,! yitirmek $oru!da kal r? Vousseau'vari 0ir tema de,il mi 0uR Jyle ki, 0ireyi! kolektif 0ir +$!e olarak, doyumsu$luk 6alleri, 6ayal k r kl , yarata! ve 0ir yoksu!lu,u ortaya koya! !es!eler, 0ir yerde, C0irey' w .erilimi!i! de, ke!di ya! lt 1 0iri1ikli,i!i! de ula#a0ildi,i tek 0iimlerdirC. [air 0u .erilim ii!de, erdemsi$li,i, iyili,i! 0ask s ! ret ve i!karla iradi 0ir .erilime evirir. Tarl , ! srdre! #air 0+yle1e, #iiri! kar# t ko!umu!a .irer. CDedef +lmlyke! o 6edefi!i +lms$le#tirirC. [air 1a! eki#mekte! 0a#ka 0ir #ey ya/amamaktad r art kQ Baudelaire'i! ar$ulad , imka!s $l , ! so!u yoktur. Bataille' 2akmal m R Devrim s ras !da Fra!s $ ede0iyat ! ! $ay fl , !a .l 0ir ya$ ile kar# ka! )arki de Sade' !, Bafka'! ! ede0iyat ile 6i0ir il.isi olmasa 0ile, Bafka ile ortak 0ir ya! vard r? Simo!e de Beauvoir' ! CSade yak lmal m RC adl ya$ s .i0i, 3. D!ya Sava7# '!da! k sa 0ir sre so!ra Bom!ist 0ir der.i GA1tio!H C#a# rt 1 0ir ko!uda 0ir a!ketC ortaya atm #t r? CBafka yak lmal m RC #te Bataille 0u iki ya$ar ortak !oktalar !da ele al yor, k+tlkle ola! 0a,lar . Oa!etli ya$arlar !, /aradoksal ve kma$larla dolu, imka!s $ ko!umlar ! ele ala! Bataille, ay! $ama!da Fra!sa'! ! sa!sr tari6i!e .ire! +!emli 0ir ya$ar? >ros'u! @+$ya#lar so! sa!sre u,raya! kita/larda! 0iri 7ta0ii so! y llardaki 0ir iki siyasi kita0 sayma$sak ki, 0u!lar da, !i6ai olarak kamuya 0a#ka yollarda! da olsa ula#t lar7. Bafka, da6a 6ayattayke! A1tio! der.isi!i! a!keti!i 1eva/la!d rm #t ? Bita/lar ! ! yak lmas ! dilemi#ti Bafka. Jldkte! so!ra ke!disi!e ait ola! 6er#eyi! yak lmas ! istiyordu Bafka. Bataille' ! ise 0a#ka 0ir ko!umu var felsefe tari6i!de? TTalter Be!jami! ke!disi!e s/a!ya

s!r! .emeye al # rke!, 0ir aksilik so!u1u, .eemeye1e,i!i d#!erek i!ti6ar etmede! +!1e CPasajlar ! el ya$malar ! 0 rakm #t . >#si$ 0ir eseri! kurtar 1 s olmu#tu Bataille. Sa!sre u,ramam #, sa6te adlarla /or!o.rafik kita/lar ya$m # ve la!etlileri ele alm # ola! Bataille'm ke!disi de 0ir la!etli? Dem .i$em1i 6em de sa/k !. Bi$e +!emli 0ir ede0iyat 0 rakt .erisi!de. J$.rlk ve k+tl,! 0irlikte ele al !mas !a kar# ka! Sartre' kma$lara soka! ede0i al #malar yla, Cretim to/lumu!u! eli#kileri!i ede0iyatta ve to/lumsal durumda .+stere! ya$ lar yla Ctek 0a# !a imka!s $l k su!a!C 0ir ya$ar. >roti$m, 6ar1ama ve k+tlk de,il mi ilkelleri! va6#ili,i!i ortaya koya!R Bataille da moder! to/lumlar m $ ! ka0ul edileme$, daya! lama$ adaletsi$likleri!i! e#ikleri!de artakala! ilkellikleri ortaya koymak istemi#ti. %&(3'deki +lm!de! so!ra o!u .+mmeli miyi$ yoksa yak7malt m R Ba#ka 0ir see!ek iseQ o!u! ya$ lar yla $i6!imi$deki koru ye!ide! ate#lemek olmaya1ak m d rR %&(% y l !da >I/ress der.isi!de ke!disiyle ya/ la! 0ir s+yle#ide #+yle ya$ yordu? CBira$ a0arta1a, m 0elki, ama +lm 0a!a d!yada e! komik #eymi# .i0i .eliyor. Jlmde! korkmad , m ii! de,ilX Ama korkula!a da .l!e0ili!ir. Datta, .it.ide .lme!i!, +lm! .lmesi oldu,u!a i!a!maya 0ile 0a#lad m.C )e$ar !da sade1e rakkam7lar, ismi ve soyad var? @eor.es Bataille, %'&;7 %&(3. Fum6uriyet Bita/, %% >yll %&&;

BJT*O*B 2"OFWOWBOAV9 Baudrillard %&'; y l !da @alilee 2ay !evi taraf !da! yay mla!m # 0ir met!i!i! .iri#i!de ke!di Csosyolojisi!i! a!a kavram ! simlasyo! olarak vermektedirQ Bor.es'i! 0ir kt/6a!e!i! /aralar 0oyu!1a kay0ola! 0ir uy.arl , ye!ide! olu#turmaya al #mas .i0i, Baudrillard da Cyok olmaya y+!ele!C 0ir uy.arl , ! so! kal !t lar ! ! simlasyo! #ekli!de ayakta kald , ! ileri srmektedir. Baudrillard' ! al #mas !es!eler sistemi!de! 6areketle 0a#lad . A!1ak ke!disi!i! de 0elirtmi# oldu,u .i0i C/ostmoder!C d!yada art k !es!eler sistemi fala! kalmad .i0i duruyor. >le#tirel d+!eme ait ola! !es!eler d!yas , tketim to/lumu!u! ortaya kt , d+!emlere ait olarak .emi#te duruyor sa!ki. Farkl l k ma!t , ! ! 0ili!d # ile kurdu,u ili#ki ii!de, kulla!ma ve de,i#im de,eri!i! +tesi!de m0adele!i! .erekle#tirdi,i 0ir sistemde !es!eler soru! edilmekteydi. Bu d+!em ay! $ama!da ele#tirel $i6!iyeti! 6akim oldu,u y llard Baudrillard'a .+re. CTm 0u!lar .eride mi kald C sorusu!u, 0ir #ekilde, Baudrillard ile %&&5 y l !da ya/m # oldu,um 0ir s+yle#i s ras !da sormu#tum. " da 0a!a CDi0ir #eyi! 0itmedi,i!iCQ ama yi!e de C.$el $ama!lar !, ya0a!1 la#ma $eri!e ko!u#ma $ama!lar ! !C .eride kald , ! vur.ulam #t . Bu a!lamda ke!di sosyolojisi!i 0ilimsellik veya .erek $eri!e oturtmakta!sa 0i$i ve ke!disi!i ka!d ra! medya ve tek!oloji!i! .ere,i!de! ok, ke!di 6ayal.1! al #t ra! 0ir yolu1u .i0i sosyolojiyi d#!d,!

s+ylemek istemekteydi. Artakala! 0ir elya$mas ! ! $eri!e d#!e! ve elde da6a iyi ar#iv dokma!lar olmad , !da! dolay 0u!u!la yeti!e!, 0u veriler $eri!e to/lumu! +$mlemesi!i ya/a! 0ir seyya6 olarak d#!e0iliri$ Baudrillard' . @!m$deQ !eredeyse a!lam kalmamaya 0a#laya! !es!e ve +$!e!i! ayr m ! ! mmk! oldu,u d+!emleri! sem0olik al. la! # ! 0i$e su!maya al #a! Baudrillard, +$!e!i! ay!as yeri!e ter+ri$mi!, 1i!selli,i! virsleri! ay!as !da! d!yaya 0akmaya 0a#l yor. Ayd !lar ! ve Veklam1 lar ! Ba#ar s $l , Tketim to/lumu!u! reklam1 lar ! ! s+ylemi!i! i!sa!lara de,il, ama sade1e reklam1 lara 6ita/ etti,i te$i!de! yola karakQ .!m$! ileti#im ve 0il.isayar tek!olojisi!i! de 0i$lere, s rada! i!sa!lara de,il de 0u i#i 0ile!lere 6ita/ etti,i!i vur.ulamak istiyor. Bu 0a,lamda, ayd !lar ! da da6a 0a# !da! 0eri 6e/ ke!di aralar !da ko!u#u/ durduklar ! , 6alka de,il, ke!dileri!e 6ita/ etmekte! 0a#ka 0ir#ey ya/mad klar ! ya$ yor. Bu $!t veri1i durum asl !da tek!oloji!i! oldu,u kadar, ayd !7 lar ! ve reklam1 lar ! da 0a#ar s $l , ! .+stermekte de,il midirR Bireyi! ke!di ke!disiyle 0akir 0ir ili#kiye .irdi,i .!m$ tek!olojisi!i! /or!o.rafik $i6!iyeti, .ere,i oldu,u kadar sa6i1ili,i de yok etmiyor muR Baudrillard #u +r!e,i veriyor? Bir /or7!o film ekimi s ras !da s+$de sevi#e! ve orjiyi 1a!la!d ra! ti/ler aras !da! erkek kad !a, ekimde! so!ras ii! soruyor? C"rji7de! so!ra !e ya/ yorsu!RC Bu soru sevi#mede! +!1e sorula1akQ erke,i! kad ! tavlamas ii! +!1e yemek yemek, 0ir #eyler imek ii! sorula1ak 0ir soruyke!, +!1elikle orji s ras !daki e7 kimde! sorulmas !ede!sellik ili#kileri!i! ii!i! 0o#ald , ! ! 0ir .+ster.esi olarak m 0i$e su!ulmaktad rR J!1e ve so!ra ma!t , ! ! yer de,i#tirdi,i 0ir to/lumda, olaylar, sava#lar ve +!lemler de 0u ma!t , stratejik

olarak taki/ mi etmektedirR >kra! kar# s !da sev.ilisiyle ili#kiye .ire! ve Cdoku!ma! ! olmad , C GTTe!ders'i! Paris7TeIas' veya >Ioti1a filmleri 0u ko!uda +r!ek ola0ilirler ve ikisi de doku!ma! ! yasak oldu,u .i0i, +/#me!i! de dudaklar 0ir0iri!e de,mede! 6issedilerek .erekle#tirildi,i .ereki sa6!eleri 0i$e .+stere! filmlerH, sade1e 1i!sel fa!7ta$malar ! retildi,i ve ili#kileri! sade1e 0ir 1e$0etme, tavlama #ekli!de kuruldukta! so!ra 0ir da6a doku!mama1as !a virs7 lerde! korka! i!sa!lar ! d!yas !a do,ru ta# yor 0i$i Baudrillard. *stelik de 0ir 0ilimkur.u ya$ar de,il, 0ir sosyolo.. @!delik ya#am ! evrimi!de .+r!rde y+r!.esi!e oturmu#lu,u .erekle#tire!, .erek oturma yerleri!i! 0irer Cu$amsal7mekY!C 6ali!e .eldi,i to/lumlar m $ ! 0etimlemesi!i ya/ yor 0uradaQ art k, metafi$ik so!a ermi# ve 6i/er7.ereklik 0a# ! .+stermi#7 tir. Der 0irimi$i! 0ir ki#i, 0a# !da! dramatik olaylar .ee!Z 0elli 0ir 0ili!d # ve /sikolojisi ola! ki#iler olmakta! ok 0irer termi!al !oktas oldu,umu$u s+ylemek istiyor. A,larda! kurulu 0ir termi!al G.eli#7var # !oktas olarak ki#iH oldu,umu$da iseZ +$!elli,imi$i!, !es!elerle ola! 0a, m $ !, metafi$ik $i6!iyetimi$i! so!u!a .eli!di,i!i 0i$e imY ediyor. Bu a da! da ter+ri$mi! 0ir re6i!esi 6ali!e .eldi,imi$i iddia ediyor. B+t1l, $eri!e alm # ve 6er trl viral te6likeye kar# ke!di ke!di!i korurke! 0a, # kl k sistemi!i $edeleye! Bat uy.arl , ! ! art k k+tl, C+tekilereC 0 rakt , ! Q k+tde! ko!u#ma! ! 0ile 6o# kar# la!mad , 0ir uy.arl , !, ya!i Bat '! ! iyilik timsali olarak varl , ! srdrmeye al # rke!Q slam' ! k+tl,! temsili olarak Bat 'y te6dit etti,i!i, Bat '! ! de!.esi!i 0o$du,u!u ya$ yor. li#kileri! stratejik oldu,u!u ya$a! Baudrillard asl !da 0u ili#kileri! ye!i 0oyutu!a de,i!iyor? CBesi!likle

ortaa,daki .i0i olmaya! ve a6laksal ya da di!sel de,il de stratejik terimlerle de,erle!dirilmesi .ereke! 0u.!k slam, 0t! slam, Do,u Bloku lkeleri de da6il olmak $ere Gkita0 ! ya$ l # tari6i .+$+7!!de 0ulu!durulsu!, A.A.H Bat sistemi!i yal! $ 0 rakmaktad r ve $ama! $ama! tek 0ir eylem ya da tek 0ir s+$le 0u sistemde .edikler amakta ve tm de,erlerimi$ 0u .edikte! 0o#lu,a d#mektedir GBk$., B+tl,! [effafl , , -evire!? >mel A0o7ra7l# k >r.de!, Ayr !t 2ay !lar , %&&<, s.'%7'3 Fra!s $1as %&&='da yay mla!m #t r.H. Burada da .+rle1e,i .i0i, u$ay me7 ki,i!i! veya 6avada .ide! 0ir ua, ! 0as !1 ! ! de,i#imi ile 6er #eyi! d #ar ya doru s$lerek yok oldu,u!u .+stere! 0ir metafor ile ko!u#a! Baudrillard u$ay7mekY! ili#kileri!i i!sa!lar ve lkeler aras ili#kiler olarak al. lamaya al # yor. Bat '! ! Ck+tl, dile .etirmeyiC u!uttu,u!u ve 0u y$de! de Vu#di davas !da oldu,u .i0i, Dumey!i'!i! ve taki/ileri!i! re6i!i oldu,u!u sa/t yor. Bir Bat ele#tirisi olarak ele al !a0ile! met!i C!sa! Daklar C s+ylemi!i 0a, rmakta! +teye .idemeye! Bat '! ! eli!i! ve kolu!u! 0a,l oldu,u!u da6a Bos!a sava# +!1esi!de! vur.ulam # oluyor. Jrtk [iddet To/lumlardaki #iddet +,esi!i! ve ultra7li0erali$mi! ri!de! 0iri olarak ka0ul edile! T6at16er'i! !.iltere'de le#tirdi,i #iddeti! Dooli.a!lar !ki!i! 0ir 0a#ka y$ ol _ +teye .idemedi,i!i ya$arke!Q fut0olu! #iddeti ile devlet'C _ deti aras !da 0ir /aralellik kuruyor. Fut0ol malar ii!de !a!lar C+rtk7#iddeti!C 0illnrla#mas ! .+stermekte! 0a#ka _ .+sterirler sorusu!u soruyor. To/lumlar ! 0u #iddeti umur _ ma$1as !a i$ledikleri!i sa/tayarak, 0u vurdumduyma$l , ! d ma! .leri! ar/ #mas olmakta! ok, 0ir i eki#me olarai ya#a!makta oldu,u!u iddia ediyor. Dooli.a!lar ! ve

li0eral ik tisat ! #iddeti!i!Q ikisi!i! de ay! vurdumduyma$l k ii!de to/ lumlar #iddete do,ru .+trd,! ve devleti! de +!lem al mak yeri!e olaylara d #ar da! kat la! 0ir seyir1i olarak kalmak ta! $iyade 6attaf 0a$e!, ke!disi #iddet u!suru!u ortaya koydu ,u!u .+steriyor Baudrillard. Bu 0a,lamda daZ s/or kar# la#ma lar ! ! 0ir e#it sava# .+sterisi!e d+!#t,! irdeler? Bu a! lamda Vam0o filmleri, ya6ut "lim/iyat #ovlar , %&5( Ber li!i!de! ok farkl .i0i durmamaktad r? Be!$er ter+rist . ay! ti/ 0ir ma!t , ortaya d+kmektedir. ki y$l ve iki kutu/l 0ir milliyetilik a!lay # , ay! $ama!da ye!i7sa, $i6!iyeti!i! da 0ir r!dr. Bimi moder! devletleri! C1a!avar yaratmaC /olit kas !a, +$ellikle T6at16er'i! made!1ilerde! 0ir C1a!avar yarat maC 0a#ar s !a de,i!e! Baudrillard, Dooli.a!lar ! stratejisiyle yukar da ele alm # oldu,umu$ 0iimiyle, T6at16er'i! stratejisi !i! 0e!$er oldu,u!u irdeliyor. Asl !da, mikro ve makro #iddet aras !daki 0e!$etme 0iim leri!de! 0iri ola! 0u yakla# m, ay! $ama!da, to/lumlarda mi!yatrle#me!i! .erekle#tirildi,i!de! 0a6setmekte. Pama u$akta! y+!etme, u$akta! kuma!da ile mi!yatrle#tir lmek e dir. Ay! $ama!da 0ede!ler ve $evkler de. Por!o.rafi 0u _ yutlarda ele al ! /Q /arala!m # 0ede!leri! 0elli k s mlar , 1m or.a!lar 0ytlmekte, a!1ak v1ut kltlmekted r, a# la!maktad r. Fo,rafi ala! .i0i v1utlar da sa6!eye koyulma j $ama! ise sa6!eye koyularak yava# yava# yok olmaya Sivaseti!, sa!at !, 1i!selli,i! sa6!eye koyulmas ok7kta 'umu#ak 0ir 0ede! 6ali!e koyulmay 0era0eri!de .etir7_' Td r Ay! #ekildeQ kamu meka! ! ! yok olmaya 0a#lamas , e ! +$el meka!larda telematik ili#ki ii!de yal! $ 0 rakt , _ 0ekaret ko!usu da reklam sekt+r!! i#i!e yaram #t r. _ 5 meka! yok olmaya y$

tuttuka reklam ! meka! ekra!7i$i doldurmaya 0a#lam #t r. Tketim $eri!e kurulu 0ir lumsall ,m so! 0oyutlar 6ali!e .ele! 0u durumda, reklam kamu meka!lar ! ! Gsokaklar !, tiyatrolar ! v0.H d # !a, ama ev7 leri! ii!e do,ru ekilmi#tir. "rtak reklam al. la! # 0ile +$!el 0ir erevede! .emeye 0a#lam #t r. Bamu sa6!esi veya kamu meka! yeri!eQ uu1u dalla! / 0udakla!malar !, 6avala!d rmalar ! dola# m meka! 6akim olmaya 0a#lam #t r. A!1akQ Baudril7lard kamu meka! ! ! ortada! kalkt , ! s+ylerke!, 6e/imi$i! evlerimi$de ka/al 0ir #ekilde d!yay i$ledi,imi$i de vur.ulamak istemiyor. -!k o!a .+re +$el meka! ! yok olu#u da kamu meka! ! ! yok olu#uyla 0irlikte .erekle#tirilmektedir. :e kamu meka! 0ir .+steri ala! , !e de +$el ya#am m $ ve meka! m $ .i$li 0ir ala!d r art k. @i$li ola! ya!lar m $ televi$yo! /ro.ramlar !da ko!u#ulmakta, s rlar m $ a ,a kmaktad r. J$!e!i! !es!elere kar# tavr ! ! sili!mesi .i0i, i meka! ! da d #ar s ile ili#kisi yer de,i#tirmeye 0a#lam #t r 0u d!yada. @i$li s rlar m $ kamu ii!de tart # l rke! Ge#1i!sel ve tra!ssekelleri! 1i!selli,i!de!, .i$li sa/k !l klar m $a fa!ta$malar m $a kadar 6er gey kamu +!!de tart # lmaya 0a#la!m #t rH, medya! ! ko!usu 6ali!e .elirke!, d!ya! ! 6er 0ir taraf ekra! m $da! .e76P .emektedir. Duvarlara ya$ la! .raffitiler ise ye!i d!yam 73'! ye! Cvarolma #ekilleri!de!C 0a#ka 0ir #ey .i0i .+$kmyor? daday m, var mC diye! altm #l y llar ! s+ylemi!i duvarlar m $ destekliyor ve .+r!r k l yor art k. Stats seyvW4'aya do&ru .ide! 0ir d!yada, 6ayal.1! al #t ra! _alvsosyolo., = 6alde, !ii! kuram ya/maktad rR Baudril7 eklegtC _e_Fl@ 1eva/leycr? CBuram ! stats .ere,e

kar# .er7< i!le! 0ir meyda! okumada! 0a#ka 0ir #ey olama$. Teya da6a do,rusu 0u!lar ! ili#kileri kar# l kl 0ir meyda! okumad r -!k .erek, #/6esi$, 0i$ati6i kurama kar# 0ir meyda! okumad r. Bu, !es!eleri! !es!el 0ir durumu de,ilQ ama, +$mleme!i! radikal 0ir s ! r d r. Bu s ! r ! +tesi!de ise, 6i0ir #ey o!a 0a,l kalma$, o!a 0oyu! e,me$Q ve art k s+yle!e1ek 0ir #ey kalma$. Te $ate!, Baudrillard ii! kuram .ere,e 0oyu! e,memek ii! ya/ lmaktad r. Te, .ere,i! eri#ileme$ s ! r !da durur. Bu a!lamda Ckuram 0etimlemek ve +$mlemekle yeti!eme$ ay! $ama!da 0etimledi,i evre!de olay yaratmak $oru!dad r. Bu y$de! ay! ma!t , ! ii!e .irmi# olmas .erekir ve o!u 6 $la!d rmas la$ md rC. 2a!i kuram ke!di kaderi $eri!de +!1ede! 0ir #eyler s+ylemek $oru!dad r. Burada! da a!la# la1a, .i0i, De.el'i! CFilo$oflar ! olaylar yorumlamakta! 0a#ka 0ir aresi yokturC +!ermesi!i! ok +teleri!de 0ir yere do,ru e,ilir BaudrillardQ orada, art k, olaylar +!1ede! ya#amas ve erke!e almas .ereke! 0ir kuramda! 0a6setmektedir. Te $ate! olu# 6ali!deki d!yay 0etimlemektedir BaudrillardQ ola! de,il. Bu #ekilde de kuram ke!di ke!di!de! sa/ma ya/mal ve ke!di ke!di!i! etraf !da d+!erke!, ke!disi!de! de u$akla#mal d r. Pate! tari6 0+yle ya/mam # m d rR [eyleri do,alar !da! ko/ar r ve mitolojik k+ke!leri!de! ay rarak $ama! ii!de o!lar ters y$ eder. Bu.!, #eyleri tari6leri!de!, $ama!lar !da! ve !i6ai so!ular !da! ko/ar / almak la$ md r ki, o!lar ! 0ilme71emsili,i!e, kaderleri!e ye!ide! ula#a0ilelim. Wla#t , m $ yer ise 6er trl +$.rle#meleri! ya/ ld , ve art k orji!i! so!a erdi,i yerdir. Bu!da! so!ra 6er #ey 0ir0iri!e kar # r? Politika tra!s7/olitikQ 1i!sellik, tra!s7 sekselQ sa!at tra!s7estetikQ iktisat ise tra!s7eko!omik 6ale .elmi#tir4 Baudrillard sorar? C"rji 0itti, #imdi !e

ya/a1a, $RC #te, ya/ la1ak ola! , Baudrillard' ! 0elki de, yukar da ele alm # oldu,umu$ kuram ve erke!e ald klar $eri!e ya$d klar !da 0ula0iliri$. To/lumlarda ya#a!a! ! kuram ! olaylar $eri!e +!1elikli 0ir #ekilde ele almak. Baudrillard 0u!u ya/ yorQ ama ay! $ama!da erke!e al7 mak, +!1ele#tirmek ii! de .emi# olaylarda! yararla!mas ! Bkz , :6t;l;E;n OeIIaIlE, s %#'F 0iliyor? Bir Borsa 0u!al m , 0ir fut0ol ma .emi# 0ir .+r!. olarak .ele1ek ola! d!yam $ kuramsalla#t rmaya yar yor. A# r 0ir temi$lik ile mikro/ ve virsleri! ya!s $la#t rmaya al # lma7s yla uy.arl , m $ ! ke!di 0a, # kl k de,erleri!i altst ede! Bat mede!iyeti!i! k resel le#ti rd i, i ol.ular i$leye! 0i$lere ye!ide! ya#am .lerimi$i ka$a!mam $ ii! 0ira$ da6a mikro/larla 6a# r !e#ir olmam $ .ereki/ .erekmedi,i sorusu!u soruyor. Der #eyde! ar !m #, ase/ti$e olmu# 0ir ortamda, mukavemet odaklar m $ ! da $edele!e1e,i!i a! msat yor, Baudrillard. :es!eleri! do,as ! ko/ara! tari6i tersy$ etmeye al # rke!, ay! $ama!da !es!elere ye!ide! do,as ! ka$a!d rmaya al # yor. >! a$ !da! kuram 0u de!eyi ya# yor. @+l.esi!i yitirmi# ama ay! $ama!da da #effafla#a #effafla#a .+r!rl,! de yitirmeye 0a#laya!, # , ! tm # kl l , alt !da .+r!me$ ve .+l.ele!me$ 0ir 0iime .irmekte ola! i!sa! d!yas ! ! e! ayd !l k de,erleri!i ortaya kara! ve 0u!u ya/arke! de yok etme te6likesi!i 0era0eri!de ta# ya! mede!iyeti! 0ir sor.ulamas Baudrillard' ! so! eserleri. Bu durumda, moder!li,i! 6 $la!mas , olay yarata! tek!i,i! medyatikli,i G)i1rosoft Ki!doLs &< veya 3===H, 6er trl eko!omik m0adele!i! 6 $la!mas Gsermaye!i! yer ve ala! ta! mamaya 0a#lamas , a# r ak #ka!l , H, /olitik ve 1i!sel ya#am ! 0i$i al / .+trd, 6 $ ii!deki

6 $la!ma, .+!derme ve sem0olleri yok etmeye 0a#lad , $ama!Q i#te, .+l.esi kalmaya! ve 6atta ke!di .+r!ts 0ile sili!meye 0a#laya! i!sa!l k ortaya kmaya 0a#l yor. " kadar +$.rle#iliyor ki, art k 0u d!yada G1i!sellikte, sermayede, ama emekte /ek o kadar de,ilH, Baud7 rillard'a .+re 0elli 0ir $ama!7meka! a!lay # !da! kmaya 0a#l yoru$. 2erekimi !oktas ! ! olu#tu,u!da !as l .erek ile kar# kar #a .elmi#tikQ 0u.! de art k y+r!.esi!e oturmu# 0ir i!sa! .ru0u .i0i, yerekimi!i! a, rl , !da! da ser0estlik ka$a!m # ve yerekimi7 +tesi!e do,ru 0ir yol1ulu,a 6a$ rla!a! sosyolo.u! kuramlar yla kar# kar# ya .elmeye 0a#l yoru$? Baudrillard' ! sosyolojisi. !sa!lar 6YlY y+r!.ede tuta0ile! yerekimi! +tesi!de 0t! atomlar ! u$ayda kay0olmaya 0a#lad klar kadar da, lma !oktas !a .ele! 0ir to/lumsall kla kar# kar# ya 0 rak yor 0i$i 0u kuram. -!k 0u ti/ 0ir to/lumsall kta 6er ki#i, veya 6atta, 6er atom ke!di yolu!u so!su$a dek i$leyerek, kay0olu/ .idiyor. S+!e! y ld $lar veya kara delikler .i0i 0ir to/lum7 sall k ii!de miyi$ sorusu!u sorduruyor 0i$e Baudrillard. Der trl 0ede!i, mesaj , 0il.iyi, iletke!i 6 $la ya#aya! d!yam $ ! to/lumlar 0u #ekildeler? Der olay, 6er a!lat , 6er im.e ke!disi!e simlasyo! 0ir so!su$ yol i1at etti. Te o yol .$er.Y6 $eri!de simlasyo! olaylar $eri!e ko!u#mak durumu!day $. Der /olitik, tari6i, kltrel, sa!atsal olay, art k, ki!etik 0ir e!erji sayesi!de ke!di meka! !da! ko/ar larak, 6er trl a!lam ! yok oldu,u, kay0oldu,u 0ir 6i/er7meka!a do,ru yola koyuluyor. Bu yol ay! $ama!da, Baudrillard' ! kuram ! ! olu#tu,u yol. Bu durumda, yerekimi!i! a, rl , ! ! yok olmaya 0a#lamas yla, 6 $ durumu!da, devreler ve #e0ekeler tamame! #eyleri! .+!der7.eleri!i olu#tura! y+r!.ede! ko/maya 0a#lad lar. 2+r!.e d # !a kt , !da ise, ileti#imi .erekle#tire1ek a!lamlar ! kayd , ve yok

oldu,u 0ir d!ya ii!de Ba0il'i .erekle#tirir1esi!e, ya7 #amaya 0a#l yoru$. Baudrillard 0u ye!i C1esur olmaya!C d!ya! ! sosyolojisi!i, loji7si at lm # 0ir sosyo'su!u .erekle#tirmek a0as yla, kuramla#t r yor. ro!ik "laylar B+yle 0ir 0ak # a s !da!, tari6i! .eriye do,ru sili!di,i!i, t /k 0ir kasedi .eriye do,ru sarar1as !a tari6i! sili!i/, e! a$ !da! 3=. y$y l ! tari6i!i! ye!ide!, revi$yo!ist 0ir tari6 olarak, ya$ lmakta oldu,u!u sa/t yor. Bu durumda da, 0elki Stali! 6eykelleri!i e! a!ti7stali!ist ola!lar kurtara1ak. Te $ate! Oe!i! 6eykelleri!i! 0a$ lar ABD taraf !da! sat ! al ! /, do!durulmad m R Baudrillard #+yle ya$ yor? C"laylar +yle iro!ik ki Do,u Avru/a lkeleri!i! tamame! u!utula1a, 0ir .!, Stali!i$mi! ta7 ri6sel a! s ! 0i$ kurtarmak $oru!da kala1a, $ 0elki de.C Tari6sel olarak Cdev 0ir revi$yo!i$m ii!deyi$C. Buramla il.ili olarak 0ir al !t yla 0itiriyorum 0u ya$ y ? CTm 0u!lar +lmde! so!ra ortaya ka! 0ir 6akikate, +lmde! so!ra ortaya ka! 0ir akla!maya umutsu$1a ya/ la! tari6sel 0ir 0a#vurudurQ ve 0u tam da 6er6a!.i 0ir do,rulamaya varmak ii! yeterli 6akikati! kalmadi,i, tam da kuramla Galt ! i$iyorum, A.A.H uy.ulama ara7 s !da 6er6a!.i 0ir ili#ki kurmak ii! yeterli felsefe!i! kalmad , , tam da olu/ 0ite! ko!usu!da 6er6a!.i 0ir tari6sel ka! t .+stermek ii! yeterli tari6i! kalmad , 0ir a!da ya/ lmaktad rC. Tari6i! revi$yo!u!da! 0a6sede! Baudrillard' ! ola!lar ! 0ile oldu mu olmad m sorusu!u sordurmaya 0a#lad , 0ir d+!emde kuramsal ! ol.u $eri!deki +!selli,i!i vur.ulamakta $orluk ekmedi,i!i, $a!!ederim .+rmek mmk!. Baudrillard' !, >uridike'ye ok erke! 0ir #ekilde y$! d+!e! "r/6eus'u!, ay! a!da o!u 1e6e!!eme kadar yollamas !da oldu,u .i0i, y$! ok erke! 0ir #ekilde tari6e d+!erek o!u, istemedi,i 6alde, tari6i! kara

delikleri!e .+!dermesi!i i$lerke!, sosyolojiyi de 0e!$er 0ir #ekilde 3%. y$y l ! e/istemesi!i! d # !a koymakta. Bu #ekilde de, sosyolojiyi 0ir eser olarak da6a 0a# !da! 0eri so!u!u! .elmi# oldu,u!u 0ile! 0ir dal olarak ele almaktad r. Bu, ta0ii ki, sosyo'!u! ve Csosyallikler a!ali$i!i!C ya/ lmaya1a, a!lam ! ta# mamaktad r. Baudrillard B+tl,! [effafl , kita0 ! ! CB+kte! JtekilikC 0+lm!e #+yle 0ir ya$ d#er? C)edusa +yle k+kte! 0ir +tekili,i temsil eder ki o!a 0aka! +lrC. Fum6uriyet Bita/, 3' >yll %&&<

2"V@W: A)>VBA >! me#6urlar aras !da To1`ueville'de! so!ra Amerika $eri!e ya$a! iki!1i 0ir Fra!s $ d#!r Sea! Baudrillard. Ama, Amerika moder! d+!emleri! Buru1ular Amerikas m 6YlYQ yoksa .!1elli,imi$i srkleye!, .iyim ku#am m $ !, ara0alar m $ !, seyretti,imi$ filmleri!, yedi,imi$ fast7food'lar ! mer7ke$si$ merke$i miR Amerika, Baudrillard' ! %&'(Zda yay mla!a! ilk ko/u# ya$ lar !da! 0iri. 2a$ 0i$e ye!i duy.ular , eskiye!leri! y$yle 0irle#tirerek su!uyor? Be!di!i!kileri. Amerika'ya !erede! .irmeliR )oder!li,i! ve %&. y$y l ! 0a#ke!ti, Be!jami!'i! Paris'i!de! kalka! 0ir uakla 2e!i Ams7terdam'a do,ru muR 2oksa /ostmoder!le#e! d!ya! !, Sames Bo!d filmleri!i! fa!ta$malar ! vere! Sili1o! Talley'li Balifor!iya'ya m R Simlasyo! d!yas ! ! 0a#lad , W!iversal Stu7dio'lar !a ve Dis!eyla!d'a m R Amerika'ya !erede! .irmeliR Tek 0ir .iri#i olmad , ! .+steriyor Baudrillard 0i$e. Oa0ire!tik 0ir 0arok ya/ da su!muyor. Dolays $ olarak +lde! .iriyor. Bita/ +l ile 0a#l yor. Tari6 ve sosyali!, ideolojik ola! ! yeri!i ala! d!ya! ! tm #imdiki $ama!lar ! G.emi# ve .ele1ek #imdiki $ama!lar H ii!e ala! kristal $ama! ile .iriyor Amerika'ya, +le. D $, $ama! ve 6areket? #te Amerika. Tra!s/olitik, tra!sestetik? #te Amerika. Bi$e, 0uradaki $i6!iyetlerde! ok dil 0loklar !da! ve jeolojik r+lyeflerde! 0a6sederek, to/ra, ! mi!eralleri!de! .iriyor Amerika'yaQ a!1ak Oos A!.eles'i .e1e uakta! seyretme!i! keyfi!i ya#atarak ve ke!disi de ya#ayarak. Davaala!lar !da ta! # la! ve yitirile!lerle 0a#l yoru$

yol1ulu,a? Baudrillard 0ir yol1uluk d#!r, sosyolo.u. " !ede!le 6 $ ile 0a#l yor to/lumsal im.eleri yakalamayaQ Deleu$e ve @uattari olsayd 0u!a !ooloji ad ! verirlerdi? D#!1e!i! 6 $ ! ! im.esi ii!. Bu 6 $ 0iteviye +l i$ledi,i kadar si!ema! ! im.eleri de 0ir0irleri!i! ard !a di$ilerek Baudrillard' 0i$e i$letiyorlar. "!u! 0aka! 1a!l G!akle!H .+$!de! +ldeki yolu! u$u!lu,u 0oyu!1a +l i$liyoru$. -+l olmaya 0a#laya! d!yam $ ! im.eleri!i! /e#i!de! ko#uyoru$? Si!ematik, telematik, ro0otik. )etafi$i,i! so!u. Tari6i ola!da! ve mede!iyetlerde! u$akla# rke! B ta Avru/as ile tam 0ir $ tl k olu#turuyor AmerikaQ to/ra, , $i6!iyeti, yal! $l , , e!erjisi ile -ika!oslar , $e!1ileri, TTASP'lar yla ye!i d!ya! !, C2e!i D!ya D$e!iC!i! yarat 1 s , Bt!le#mi# D!ya Ba/itali$mi!i! k+ke!i. @ere,i! [effafl , B ta Avru/a's ! ! 0ak # a s !da! u$akla# yor Baudrillard. >! so!u!da, .ere,i! e! #effafl , !da, d#!1eyi d#!emeye! 0oyutlar !a ta# yor, +l ile .iriyor Amerika'ya. Amerika'! ! ayart 1 l , !a 0 rak yor ke!disi!iQ ayart lma! ! #iddeti, 1i!selli,i! yor.u!lu,u!a d+!#yor 0u to/raklar $eri!de. Amerika i!sa! ! de,il, tek!oloji!i! ve do,a! ! Amerikas G0u do,a! ! do,all kla de,il 0y ile 0ir 0a, oldu,u!u d#!r BaudrillardH. Bu Amerika r$.arla, suyla, i!sa!st metafi$ik 0ir .le yo!tulmu# 0ir Balifor!iya, 2e!i )eksika -ika!osla7r ! G)eksikal kaak .+me!lerH emek .1 ve kaak olarak .irdi,i Amerika ile 0u to/rak i!sa! ! i!sa! s+mrd,, em/erya7li$e etti,i, var oldu,u 0oyutu!u akla .etiriyor. )ilyo!lar1a y l ! art arda di$ilmesiyle olu#a! Bolom0s7+!1esi 0ir Amerika? :a7vajo, @ra!d Fa!yo!, )o!ume!t Talley. Sualt ve yerst r+lyefler ve ereksiyo! 6ali!de Dil Bloklar . Bltrel Amerika'! ! do,al /arklar 6ali!e .etirilmi#,

$a/tura/ta al !maya al # la! 0ir Amerika 0u. 2ok "lma! ! >steti,i Baudrillard' ! arad , Amerika sosyal ve kltrel Amerika olmakta! ok oto0a!lar ! +$.r ve mutlak ala! . A6lak ve $i6!iyeti! de,il, Se!aryo!u!, televi$yo!u! kay ts $l , ! im.esiQ a!lam ykl olmakta! ok di$i 6ali!de .+$ler +!!de! .ee! 0ir im.eler ma.mas ? i!de ya#ad , m $ !kleerle#mi# d!ya! ! r+lyefleri!i! d # y$Q .ele1e,i! katastrofu, to/rak 6ava ve tu$ r+lyefleri!i! jeolojisi!i! yatayl ,m kese! a#k ! ve dik me.alo/oller. Paul Tirilio'!u! 0ir eseri!i! ad ola! estetik? 2ok olma! ! esteti,i. >di!ildi,i a!da ero$yo!a u,raya! veya 0u6arla#a! 0ir estetik G6er #ey 0u6ar m oluyor 0u ka/itali$mdeRH. -+l! e.eme!li,i!de .+rsel sessi$li,i! 0ulu!mas ay! $ama!da $i6i!leri! de +l!, 0ak # ! yok olmakla s ! rla!d , kltr! al. la!amamas ! , 6atta d#!1e!i! otura0ile1e,i ke!di!e mekY! ay ra0ile1e,i ala! ! imkY!s $l , ! sim.eleye! d$l, 0era0eri!de .etiriyor. D$ ola! $i6i!sel, sosyal, di!sel 0ir d$lk, yava!l k ve ya/ayl k. Sade1e do,a! ! metafi$i,i r+lyefler meyda!a .etiriyor? sessi$lik. Sessi$li,i! olmas ii! de +l! yatay e!lemi +!em ka$a! yor? Pama! yatayla#m #. Burada sade1e 6 $ !es!eler yarata0iliyorQ a!1ak 6 $ ! ke!di de 0ir !es!e. 2eri .+,, yurda dair ola! .+!dermeleri, 6er #eyi silme yetisi!e sa6i/ 6 $ !es!eleri! aras !da 0ir !es!e. A! ! $ama! $eri!deki 6akimiyeti!i 0elirleye!, 0el.eleye! 6 $, ay! $ama!da emek $ama! , kYr $ama! v0. .i0i a!lam yarata! kavramlar da siliyor. " a!lamda Baudrillard' ! s+$ etti,i 6 $ i!sa!a ve do,aya ait olmakta! ok mi!erallere ait? Bristalle#e! a!. @emi#i, .ele1e,i ii!e ala! 0ir kristal. Ba!t'ta! ok Ber.so!'a yak ! 0ir sre a!lay # 0u. #te tek ve .erek ilkel to/lumla kar# kar# ya

oldu,umu$u ya$ yor Baudrillard. Simlasyo!u! ilkelli,i. Barma# k, kar # k, okluk dolu, yak !l k7s k # kl k dolu 0ir ilkellik. Sosyal7+tesi ve so!ular +!1ede! kestirilemeye! 0ir to/lum 6er #eyi ile Baud7rillard' ! .+$leri!i kama#t r yor. Amerika evre!i o!u! .+$leri!de i$ 0 rakmada! Ca! 0e a!C katedi/, .ei/, yok oluyor. >li!de! avu1u!da! ka yor. Der [eyi 2e!ide! Bulmak Sade1e, diyor Baudrillard, Amerika'! ! /rite! a!lay # ekolojik ve 0iyolojik ola! i1at edi/, deri! 0ir #ekilde rk l ,a dayal d #lamay srdrek ld . Jyle ki, 6er #eyQ i!sa!, do,a, e,le!1e sakla!a!, simle edile! 0ir Cre$ervC olarak sakla!a0iliyor. D $ ! ii!de Ca!C e0edi .i0i durdurula0iliyor. A!1ak 6 $ ii!de yuvarla!mak, ara0a srmek ay! $ama!da 0elle,i de yok edi1i 0ir eylem. CDer #ey ye!ide! 0ulu!mak $re sili!iyorC. A!1akQ 0ir !oktada! so!ra +yle tu6af 0ir #ey ola0iliyor ki, Baudrillard'a .+re, 6areketi! ke!disi y+! de,i#tiriyor. )eka! ke!di iradesi ile katede! 6areket, meka! ! ke!disi!i yutmas yla de,i#ime u,ruyor? Dire!me!i! ve yol1uluk sa6!esi!i! so!u. Art k mste671e!le#e! 0ir meka! 6akim. talya! mu1i$esi? Sa6!e!i! meka! . Te, Amerika! mu1i$esi? )ste61e!i! meka! . A# r s 1ak 0ede!i! Cyersi$yurdsu$la#mas ! !C GTrke eviride Cala!s $la#t r lma7s C olarak evrile! Deleu$e ve @uattari'!i! kavram yersi$yurd7su$la#mad rH.% Fi!sel 6a$ veri1i #ekli oldu,u iddia ediliyor, Ba7udrillard taraf !da!. :eL 2ork 7 Balifor!iya'! ! tersi!e :eL 2ork'ta 0a#ka 0ir d!ya 0uluyor Baudrillard. )e.alo/ollerdeki i!sa!lar .+kdele!leri! aras !da .it.ide da6a .ler y$l. A!1akQ Baudrillard' ! fo1us'! artt 7r rsak ye!i 0ir tu6afl k ile kar# kar# ya kala1a, $Q !k 0u!lar 0ir0irleri!e .lmyorlar, sade1e ke!dileri!i .ler y$l k l yorlar.

Da6a #iddetli 0ir mste61e!lik, reklam ! l. !l , !da 0eya$ di#li, a!1akQ 0u!lar .+$leri!i! ii .lmeye! i!sa!lar, sade1e yryorlar. 2al! $l k. 2al! $ ve 6 $l yrye! ve yemek yiye! i!sa!lar. Sefalet de var, a!1akQ Baudrillard'a .+re, sefalette! da6a $!t veri1i ola! tek 0a# !a yemek yiye! i!sa!lar. Akde!i$ i!sa! ! ! ters y$ edilmi# 6ali? kamu ala! !da yal! $l k? CTek 0a# !a yiye! +ldr.C :ii! yal! $ yedikleri sorusu!u sora! 0ir Akde!i$li!i! a!lamas la$ m .ele! #ey ise o!lar 0ir0iri!e 0a,laya! 0ir elektrik ak m ? 2ak !da#l k7s k # kl k. Bu i!sa!lar 0elki yal! $lar, d#!myorlarQ ama Bu$ey Amerika'da Cmeka! ! ke!disi d#!1edirC diyor Baudrillard. Sokaklar doldura! 0u i!sa!lar 6er a! ya# yorlar. CAmerika'da yrye! yokC #ekli!deki 0ir +!ermeyi :eL 2ork ii! de,il Balifor!iya ii! ya/mak la$ mQ !k :eL 2ork sokaklar sa0a6a kadar i!sa!la dolu? >vsi$ 0arks $ !da! e,le!e! yksek sosyeteye kadar. Baudrillard si!ematik ad ! veriyor $ Bkz., Heleuze#Pa"et, Hiyalo,lar, BaEla" ?ay , $%%.. 0u sokaklara, 0elki tari6i ve /olitik 6areketlilik Avru/a .i0i de,ilQ ama de,i#imi! 6 $ ve #iddeti, tek!oloji!i! yo,u!lu,u, de,i#ik rklar ! ve kitle ileti#im aralar ! ! 6areketi /olitik ve tari6i 6 $ okta! solluyor. 2ollar , sokaklar katede! jo..i!. ya/a!lar, s/or ya/a!lar, marji!aller, uyu#turu1u m/telalar , akl !da! $oru ola!lar, sefiller, katiller, +$.r1e orada! oraya 6areket ediyorlar, t /k /olisi! disi/li!1i 0ir #ekilde 6areket etti,i .i0i. Derkes ay! #eyi s+ylyor? C9 did itXC. :eL 2ork )arato!u!a kat ld m? 9 did itX Aya .itmek de ay! #ey? CKe did itXC 2a/t m ve ya/t k. 2a#a!m #l k ve ma1era ru6u!u! is/at 0u slo.a!. Ba! tlaya70ilme $eri!e 0ir s+$e i!a!ma kltr 0u. CDeliyimC derse!i$ 6erkese .+re delisi!i$dir.C:amusluyumC derse!i$ de !amuslu7

su!u$durQ aksi is/atla! !1aya kadar. %&'('da! %&&('ya Fra!s $1as %&'('da @rasset 2ay !evi'!1e yay mla!a! Amerika'da 0a$ #eyler Baudrillard' ! 0a6setti,i 6 $ ii!de de,i#ime u,rad . D!ya! ! 1o,rafyas de,i#ti. A# r sa,lar ykseldi? Soyk r m de!eyleri ya#a!d ve C2e!i D!ya D$e!iC ad !da 0ir siyasi ve askeri olu#um ortaya kt . Amerika'! ! "rtado,u ve Suudi Ara0ista!'da askeri yo,u!lu,u o,ald . Demokratlar ABD'de seim ka$a!d lar ve 0irok yolsu$luk alka!t s yla alkala!d larQ a!1ak 0t! 0u!lar Amerika'! ! i!sa!lar ! ok de,i#7 tirmediQ simlasyo! d!yas ivme ka$a!d ve Dis!eyvvorld Paris'e .eldi. :eL 2ork'ta al !a! /olisiye ted0irlerle su ora! !da d#me .+rld, /olisleri! disi/li!i .ve!1eyi artt rd . Bolektifi! imka!s $l , $eri!e kurulu 0ir sosyalle#me!i! kri$i ile 1emaatleri! yard mla#malar ve d!yay .lo0al 0ir 0t! olarak al. lamalar yo,u!luk ka$a!d . Vea.a!' ! 0a#latt , ultra7li0eral /olitik eko!omi kri$e .irmeye 0a#lad ve 6atta D!ya Ba!kas 0ile .eli#mekte ola! 0a$ lkelere da6a devleti /olitikalar +!erdi. Wlt7ra7 li0erali$mi! sefaleti artt rd , ka!aati yo,u!la#t . A!1akQ 0u!lar ! o,u $ate! Baudrillard' ! o y llardaki il.isi!i iki!1i dere1ede! eke! #eyler. Te $ate! to/lum Baudrillard' ! ya$m # oldu,u .i0i Ci#lemeyeC devam ediyor. Oos A!.eles'te .!e# sis Gsmo.H ile 0irlikte iklimi etkilemeye devam ediyor Amerikal lar y+!eti1ileri!i! de,eri!e i!a! / i!a!mamakta! ok i!a!d r 1 l , !a .ve!meleri!i srdryorlar. Dkmet /ro.ramlar ama# r to$u reklamlar !a 0e!$emeye devam ediyor. Burada CayartmaC yok art k, ama mutlak 0ir 0yleme var. 2a#am ! estetik ve ele#tirel tm #ekilleri!i! yok olu#u!u! 1a$i0esi var? ki! ve .!e#e de,i!. >steti,i! so!u. Sade1e dekoru7!u!ki de,il Gdo,a ve mimariH

0ede!leri!, dilyetisi!i!, Avru/al susku!lu,u! ve $i6i!seli!, sosyali!, esteti,i! yok olu#u!u! eri olarak ele al ! yor. Baudrillard' ! Amerika's . -+l! ilerledi,i ve ala! ka$a!d , 0ir d!ya! ! virs dolu ya#am ! ! esteti,i? -+7 l! esteti,i, mi!eralleri!, kum ve ta#lar ! ve su eksikli,i!i! d!yas ? S 1ak 0e 0ir metafi$ik. Do,a 0ile 0ir ma!$ara de,il. Bitmi#, so!lu meka!, #eyleri! .+l.eleri!i 0ile 6at rlayamad klar , /ara! ! 0ile de,eri!i kay0etti,i, i!sa!lar ! kay0ettikleri i$leri! ve a!lamlar ! ard !da $e!.i!li,i! a!l , ! arad klar 0elleksi$ ala! ii!de varl , ! srdre0iliyor. S 1ak !es!el 0ir uyku .i0i. Wyumaya i6tiya1 yok, rya ve 0ili!d # ! ! /aras .i0i Csi$i ka/lay / .+tryorC. Burada art k #iddet 0ile yal! $ ve yor.u!. Psika!ali$i! samal klar ! ! so!u. S+mr.e miras Avru/al +$elli,i!i! ve seki!li,i!i! /arodisi. :eL 2ork sokaklar !da i!sa!lar .e1e yar s yollar katetseler 0ile 0ir0irleri!e .+r!myorlar ve 0ir0irleri!i .+rmyorlar? 0ir .aleride ta0losu$ 0ir a l #. 2ves Blei!'i! 6avay ser.ilemesi .i0i 0ir #ey 0u sosyal durum. Tra!sestetik Amerika, TTar6ol'u! tketim d!yas ! .!1elle#tirile!, TTar6ol da Amerika'! ! e! 0elir.i! karakterleri!i sa!at !a ta# d ? Feti# !es!elerle de,er aras !daki de!klemi 0uldu. Feti#leri! de,eri olamaya1a, .i0i veya mutlak de,eri ola1a, .i0i. TTar6ol'u! im.eleri de ke!di ii!de a!lams $, ama mutlak de,ere sa6i/Q a!1ak 6er trl a#k !l kta! ve ar$uda! yoksu! Baudrillard' ! tra!sestetik dedi,i 0u durum, Amerika'! ! tra!s7/olitik im.eleriyle 0ulu#uyor. Amerika .i0i TTar6ol 6er6a!.i 0ir im.ede! yola karak 6ayal .1! s f ra i!diriyor ve 0u!da! tam 0ir .+rsel mutlak r! meyda!a .etiriyor. TTar6ol, Amerika .i0i 0i$e tek!i,i! tam 0ir ya! lsamas ! su!uyor. Bu!lar 0a!al

im.elerQ !k +$!eyi yorumlaya1ak 6er trl +,ede! yoksu!lar? Politik akl ! so!u. -!k !es!e!i! ke!disi art k +$!e $eri!de dam.as ! vurmu#. J$!el ele#tirel akl ! yeri!e +$!esi$ ve !es7!elle#e! d!ya! ! ekimi alt !da ya#amaya 0a#la! ld . Baudril7lard 0u!a 0a!al im.eleri! ka ! lma$ iro!isi ad ! veriyor. Baudrillard ya$d ve im$alad ? C3=. y$y l ! yolu? 3= ya# !da /atafi$isye!Q 5='u!da sitasyo!istQ 8=' !da to/istQ <='si!de tra!sversalQ (=' !da ise viral ve metale/tik. Tm 6ikayem 0u.C Fum6uriyet Bita/, %' Temmu$ %&&(

"V2A:TAOST D>@>)":2A:9: @P>) Bat l la#ma soru!u .eti,imi$ y llar 0oyu!1a 0ir a,da#la#ma olarak tm *!1 D!ya ad verile! lkeleri! a!a soru!lar !da! 0iri oldu. "rya!tali$m /ers/ektifi %'. y$y lda! iti0are! Bat 'da olu#maya 0a#lad , !da! 0eri Do,u'lu to/lumlar evrim1i 0ir tari6 a!lay # ii!de Bat ktlesi ile 6esa/la#ma ii!de to/lumlar !da ileri1iler ve .eri1iler olarak ikiye ayr ld lar. %;'8'de Be!.al Asyatik der!e,i!i! %;&<fde Paris >1ole des Oa!.ues "rie!tales' ! kurulu#uyla 0irlikte, Bat devletleri Do7,u'yu merakl 0ir ko!umda i!1eleme alt !a alm #lar ve Do7,u'da! 0ir ko!u GsujetH olu#turmu#lard r. Bu tam da Said'i! Do,u ve Bat aras !da olu#tu,u!u iddia etti,i Ce/istemolojik ve o!tolojik ko/u#Ca teka0l etmektedir GBk$. SaidZ "rya!tali$m, P !ar 2ay.H. Di,er ya!da! Fra!s $ s+mr.e1ili,i!i! Do,u'ya a lmas ! olu#tura! :a/olyo!'u! ) s r seferi s ras !da, 35 1iltlik 0ir ) s r kita0 6a$ rlatt , 0ili!mektedir GBk$. Asaf Dseyi!, Vo0ert "lso!, Femil Bure#i, "rya!talistler ve slamiyetiler, !sa! 2ay., %&'&H. Fra!s $lar .i0i So1iete Asiati`ue ya! !da, T6e Voyal Asiati1 So1iety !.ili$leri!, Deuts16 )orr.e!la!dis16e @esells16aft Alma!lar !, Ameri1a! "rie!tal So1iety ad !da! a!la# la1a, .i0i, Amerikal lar ! Do,u to/lumlar !a ola! il.ileri!i! .+ster.eleridir. 2e!i Bir Pers/ektifte! "rya!tali$m Fuat Beyma!, )a6mut )utma!, )eyda 2e,e!o,lu'!u! 6a$ rlad , "rya!tali$m, De.emo!ya ve Bltrel Fark, Gleti#im 2ay., %&&(H "rya!tali$mi!, ya/ sal1 l k so!ras ve s+mr.e so!ras /ers/ektifi!de! ye!i 0ir okuyu#u!u olu#turuyor. Bu ya$ar ortak olarak kaleme ald klar

@iri# ya$ s !da, D!ya !as l CD!yaC olduR sorusu!u sorarak kita0a 0a#l yorlar. Bita0 !, +!1elikle makalelerde! olu#tu,u!u 0i$e 6a0er veriyorlarQ @eoffrey Bat16e!, Tu,rul lter, Ti1ki Bir0y, De0ora6 Voot'u! makaleleri!de! olu#a! kita/ 0ir derleme !iteli,i!de, "rya!tali$m soru!u!u ye!ide! farkl 0ir okuyu#u! /ers/ektifi!de ele al yor. "rya!tali$mi! 0ir tari6i oldu,u!u 6at rlat rke!, Do,u'!u! 1o,rafi 0ir yer olmak d # !da, 0elki de siyasi 0ir a!lam oldu,u!u vur7 .uluyorlar. Bu a!lam olu#tura! #ey de, 0ir 0ak ma, roma!tikleri! "rya!tali$me 0ak #lar !da! ayr .i0i dururke! di,er ya!da! da Ayd !la!ma so!ras 0ir a!da ortaya ka! Fra!s $ ev7re!sel1i Voma!ti$mi ile Alma!lar ! milliyeti Voma!ti$mi!i! 6e/ 0irlikte reaksiyo!er 0ir d!yay kurmaya 0a#lamalar !da! yola karakQ .!m$! s+mr.e7so!ras d!yas ! ! reaksi7 yo!erli,i ile 0elli 0ir /aralellik kurmam $ sa,l yorlar. Asl !da 0u d!ya! ! sosyolojik ve uluslararas 0oyutu!da tam da 0u reak7siyo!erlikte! d #ar kmay +!ere! ya/ sal1 l k7so!ras d#!1esi!i! at l mlar ! ye!ide! ortaya koymaya al # yorlar. Dele7u$e'! de 6e/ vur.ulam # oldu,u .i0i CDo,u'ya .idile .idile Bat 'ya var l rC +!ermesi!i 0ir 0ak ma yi!eliyorlarQ a!1ak Bat metafi$i,i!i! Plato!'da! 0eri ilerleye! ve 3=. y$y la ta# !a! ikili i#lemeleri!i! veya 0ir 0a#ka deyi#le ikili kar# tl klar ! ! 0ir ya/ 0o$umu!u .erekle#tirirke!, Derrida'! ! ya/ 0o$um Gde7ko!strksiyo!H y+!temi kita0 ! a!a y+!temi olarak .+$e ar/ yor. Do,u'!u! veya u$ak ve "rtado,u'!u! uluslararas siyasette edi!di,i role .+re, !eredeR sorusuyla, a!1ak ye!i 0ir merke$de! 0ak ld , !da, 0u ta! mlama! ! mmk! ola0ile1e,i!i .+steriyorlar. Bu 0ak # a s ise, asl !da, ye!i 0ir mesafele!dir7meyi G0elki de es/a1eme!t diye0iliri$H olas l kl k l yor.

"rya!tali$m ve Voma!ti$m Bu ili#ki ise siyasi oldu,u kadar efsa!evi, /si#ik ve ar$u d!yas !a ait. Burada orya!tal des/otu! 6aremi!i! 0yk 0ir yeri oldu,u!u )eyda 2e,e!o,lu7)utma!, Do,ulu'!u! /eesi!i! /si#ik ve /sika!alitik a!ali$i ile 6at rlat yor. T /k , %< Temmu$ %&&('da ka/a!a! Paris @ra!d Palais Ser.i Salo!u'!da Croma!tik y llarC adl ser.ide ser.ile!e! >u.e!e Dela1roiI'! ! CSarda7!a/ale'i! JlmC adl ya/ t ! ! sefa6at ve #e6veti! #iddetle 0t!le#ti,i!i .+stere! ta0losu!da oldu,u .i0i.% Datta @eot76e'!i! sa!at ya$ lar aras !da yay mla!a! %'%&'da ya$d , ve Alma! ideali$mi ile roma!ti$mi!i! a!a 6atlar ! i$di,i CDo7,u7Bat Diva! *$eri!e :otlarC adl ya$ s ! ! ve Du.o'!u! C"r7ya!talleriC!i! "rya!talist 0ir 0ak # !as l evre!selle#tire0ile1e,i $eri!e kurulu oldu,u!u .+stermeleriQ 0u!lar ! /si#ik oldu,u kadar e0edi aray #lar oldu,u!u 6at rlaya0ilmemi$i sa,lamakta7 d r. 2a$arlar m $ 0i$e tm 0ir temsiliyeti! 0ir kltrel temsiliyet 0iimi oldu,u!u ve 0u #ekilde .ereklik ka$a!d , ! 0elirtirler. Datta @a$i ma6allesi olaylar !a kadar Bat 'l T6e @uardia! ve >1o!omist .i0i Cta! !m # ve say. ! Bat l yay ! or.a!lar ! ! olaylar a!ali$i!de 6YlY 0u orya!talist /ers/ektifte! kamam # olduklar ! i$leme!i! mmk! oldu,u!u ya$ yorlar. A!1ak 6eme! ard !da!, orya!tali$mi! ille de ar/ t lm # 0il.ilerde! olu#mad , ! ay! $ama!da da do,ru 0il.ile! oldu,u kadar do,ru Car$u d$e!lemeleri!iC de vere0ildi,i!i ka0ul etmektedirler. Burada +!emli .i0i dura! 0u #ekildeki Bat l +$!e!i! Cevre!sel !ormlarda ve merke$ olarakC su!ulmas d r. Tm 0ir merke$ ve evre literatr!!, 0elki deZ .eli#imi!i sa,laya! s+ylemi 0urada! okuya0iliri$? -evre!i! de ke!di!i evre olarak .+rmesi ve tm 0ir .eli#memi#tik tari6i!i evre ko!umu!da! okumaya kalkmas . Bu okuma 0i$i

:iet$s16e'!i!, De.el'i! k+le ve efe!di diyalekti,i!i! ele#tirisi!e do,ru srklemektedir? B+le!i! efe!di /ers/ektifi!de! de,il de k+le $i6!iyeti ve /ers/ekti7 fi!de! olay al. lamas . Be!di ko!umu!u 0u!a .+re kurmas . lerleme1i Tari6e Bar# Belki de 0u okuma ii!de )utma!, 2e,e!o,lu ve Beyma!Z orya!talist 0ir s+ylemle 0irlikte Cuy.arlarC veya CsivillerC ile CilkellerC veya Ciki!1ilerC ayr m ! ! ortaya kt , ! a! msat yorlar? CBe!$er trde! 0ir kar# la#t rma CilkelC de!ile! Afrikal , Amerika! ve Avustralyal yerli to/lumlar ii! ya/ lm #t r? Bu to/lumlar Cdevleti olmaya!C to/lum diye, ya!i 0ir eksiklik ile ta! mla!arak $ Bu ta0lonun 0ir analizi iin 0kz , Therry )entsch, )ayali HoEu, (etis ?ay., @ev , ysel Bora, $%%& kurulmu#turC diye ya$d klar !da, Pierre Flastres' ! Devlete Bar# To/lum3 kita0 ! 6at rlatmaktalar. Asl !da, Oevi7Strauss'u! ya/ sal1 y+!temi!de! yola ka! Flastres' ! a!ali$i eksik $eri!e kurulu olmakta! ok da6a Cuy.arC olarak ka0ul etti,i Cya0a!lar ! da6a demokratik 0ir to/lum oldu,u i!a!1 Q ya!i evrim1ilik $eri!e kurulu olmaya! ve devleti ola! ya!i Cilerlemi#C ve devlet kuramam # ya!i C.eri kalm #C to/lumlar olarak ele al !amaya1a, ! .+stermesi 0ak m !da! +!em ta# maktad r. Tam olarak Flastres' ! kafas !da CeksikC $eri!e kurulu /sika!alitikC 0ir a!lay # yoktur. Bu a da! 0akarsak, Flastres' ! ya0a!lar ! ! 9 Bat '! ! C+tekisiC!i! taraf !da! okudu,u!u s+yleye0iliri$. " 6al7% de, ya0a!lar C$ama!sal olarak .eriye itilmekte!C ok evrim1i 0ir $ama! a!lay # ! ! d # !a ekilmi#tir. Bu a da! da orya!talist s+ylemi! ii!de !e kadar yerle#tirile0ilmektedirR sorusu!u! me#ru oldu,u!u $a!!ediyorum. -!k, Flastres CBat sistemi!i i!sa!l , ! ula#t , e! so! a#ama olarakC d#!me$Q tersi!e 0u

okuma! ! ola!aks $l , ! , t /k ya$arlar ! da 6eme! so!ra 0elirtmi# olduklar .i0i, 0elirtmektedir. A!1akQ uluslararas siyasette Bat d # to/lumlar ! Bat '! ! C+tekisiC oldu,u i!a!1 ta0ii ki .eerlidir. 2a$arlar ! da ya$d , .i0i orya!talist s+ylem, 0u a da!, Bat 'y oldu,u kadar Do,u'yu da il.ile!dirmektedir 7ta0ii ki Do,u ve Bat '! ! 0irer 0t!lk olmad , ! ve ayr # k ya/ lar olu#turdu,u!u .+$ +!!de tutarak. Ay! #ekilde marksist tari6 a!lay # ! ! da 0u Cilerleye! tari6C $eri!e kurulu olmakta! +teye .eemedi,i!i de, Do0s0avvm' ! CAk l d+!emiC ve Csermaye d+!emiC #ekli!de ele alm # oldu,u evrim1i tari6 /aradi.mas ii!de kald , ! , 0u!u! da moder!li,i olu#turdu,u!u s+yleyerek .+stermekteler. Te i#te 0u #ekilde, diye ya$maktalar, Cak l Bat ile +$de#le#tirilirC, Bat kimli,i Cilerleme!i! ve tari6i! ayr 1a7 l kl +$!esi ko!umu!aC .etirilir. Bu a!lay # Bat rasyo!alitesi ii!de kurula! Wlus7devlet ii! de .eerlidir. Bat tari6 ya$ m ! evre!sel ve merke$i 0ir ko!uma ta# m #t r. Beyma!, 2e,e!o,lu ve )utma!, 0u sre1i! CideolojikC 0ir sre oldu,u!u iddia ederler? CBat uy.arl , ayr 1al kl 0ir statyeC ta# ! r. 2 Pierre Clastres'n Hevlete :ar7 TopJu", yrnt ?aynlar. Bimlikleri! Bimliksi$le#tirilmesi Do,u ve Bat Bimlikleri!i! ke!di ayr 1al klar ! koruduklar te$i!i de ya/ 0o$maya u,rat rlarQ !k 0u yakla# m Derri7da'! ! veya Deleu$e'! de .+stermi# oldu,u .i0i ikili kar# tl klar $eri!e kurulmu#tur ve akl ! Bat metafi$ik tari6i!de! +d! alm #t r. Bu!u! a!ali$i!i ya/ 0o$mayla Gdeko!strksiyo! y+!temiyleHQ 6iyerar#ik eli#kileri! .+sterilmesiyle ve Cifte 0ir 6areketleC .erekle#tirmek mmk!dr? Sistem Ctersi!e evrilirke! ay! a!da terimler yeri!de! oy!at l rC. Bu sayede +$sel1i kimlikleri! imka! ! ! da ortada! kalkt , ! .+sterirler? Bimlik7si$le#me sre1i!e 0ir .iri# olarak

adla!d ra0ile1e,im 0u tar$da, kimlikleri! C0ir0iri!de! de,i#ik ve o,ul meti!ler ve /ratikler ii!de !as l yay ld , ! C .+stererek, 0u saf ve kate.orik kimlikleri kirlete!, kar #t ra!, da, ta!, o,ulla#t ra! 0ir mda6aleye maru$ 0 rak lmas .ere,i $eri!de durulur. Bu a!ali$ 0iimi!de, ya$arlar ! da 0elirttikleri .i0i, CBat 'da! ya!a olmak veya tersiC .i0i kay. lar ! olamaya1a, vur.ula!mal d r. A!1ak Cke!di ii!de 6i0ir kltre itira$ olamaya1a, C .i0i, Ckltrel temsilC veya 0il.i'!i! 6i de soru!su$ olmad , ! a! msat rlar. Fum6uriyet Bita/, 3( >yll %&&(

@WATTAV9':: >B"P"FSS FeliI @uattari ile @illes Deleu$e #i$o7a!ali$i! kuru1ular d Da6a +!1e Oa Borde kli!i,i!deki de!eyleriyle ye!i 0ir '] kiyatri de!eyimi ka$a!m # ola! @uattari, da6a so!ra Ve!e OadC reau, @eor.es Oa/assade v0. ile CBurumsal A!ali$C ak m evresi!de Cyatay .ei#lilikC kavram ! .eli#tirmi#tir. Da6a so!ra @illes Deleu$e ile ta! #arak, %&(' so!ras ! ! kuramsal kita0 O'A!ti "edi/e'i yay !larlar. Bu s rada Vo0ert Fastel ve )i16eX Fou1ault ile 0irlikte Deleu$e ve @uattari a!ti /sikiyatri!i! Fra!7 sa'daki temsil1ileri olmu#lard r. * >koloji kita0 !da! +!1e Psy16a!alyse et Tra!sversalite GPsika!ali$ ve 2atay.ei#lilikH, Vevolutio! mole1ulaire G)oleku7ler DevrimH, O'i!1o!s1ie!t )a16i!i`ue G)aki!asal Bili!d # H kita/lar ! ya$m #t r. Deleu$e ile O'A!ti "edi/e GA!ti "idi/usH, Bafka G)i!+r Bir >de0iyat i!HQ V6i$ome GB+ksa/H ve )ille Pla7teauI GBi! 2aylaH su'est71e `ue la /6iloso/6iel GFelsefe :edirRH kita/lar ! ya$arlar. %&'=lerde Oes a!!ees d'6iver GB # 2 llar H kita0 , To!i :e.ri ile ya$d klar Oes !ouveauI >s/a1es de Oi0er7te G2e!i J$.rlk Ala!lar H kita0 yay mla! r. So!ra Farto.ra/76ie S16i$o a!alyti`ues G[i$o7a!alitik Darita1 l kH kita0 * >koloji ve Fa6osmos yay mla! r. * >koloji GTrois >1olo.iesH so! y llarda ye#iller 6areketi!i! +r.tle!me 0iimi!de!, ye!ilik 6areketleri ortaya karmak .ereklili,i!i d#!e! @uattari, sade1e evre kirlili,i $eri!e kurulu olmaya! 0ir sosyal etik ve estetik ekoloji iste!e!dedir? Bu!u! ad !a eko$ofi demi#tir. FeliI @uattari * >koloji adl ya/ t !da d!ya! ! .irdi,i tek7!olojik70ilimsel d+!#mlerle dolu d+!emi!, +$m

&et'r_m di,i takdirde, ya#am ! varolmas ! te6dit ede1ek ekolojik de! .esi$liklere yol aa1a, ! sa/t yor. Bt!selle#mi# D!ya BaP tali$mi GB.D.B.H ad ! verdi,i sa!ayi7+tesi ka/itali$mi!, 3=8 Bamu Alamrat ve >!telektel 6i$met retimi!e damyva!si! iktidar ! medyalar, reklam fTial Tmuoyu yoklamalar yla 1..iderek da6a adem7i merke$iyeti T( kellik rete! 0ir ya/ la!r!r!aye kayd , ! ileri sryor. c ruattari'ye .+re, B.D.B. 0Hi ir ya!da! 6er #eyi atomi$e ederek ] 0oyutu!a i!dir.erke!, +mt^te ya!da! tekil ola! !es!elle#tire7 sj1 sistemi 0ireyde iselle#tirrrr!ektedir. Ba/itali$m do,ay , 6atta a! ! ii!deki do,ay da6i )altFirle#tirmi#, 0+yle1e 0irey ka/i7 5list sistemi! e#itli meka!llsar !m kesi#ti,i 0ir +,e 6ali!e .el7 #tir. Bu durumda 0ireyi! +m$$!elli.i!i 0elirleye! yi!e sistem ol7 laktad r. B+yle1e sa!ayi7+tessi ka/itali$m a, !da 0irey, ke!di7 .erekle#tirmek $ere eyler md ola! 0ir +$!e de,il, ke!di!de selle#mi# sistemi! drtledli i,iZ 6er istedi,i!i ya/a0ile!, a!1ak tekleri sistem taraf !da! 0e)irle!e! 0ir +,e olmu#tur. @uattari, 0u durum kara#g s !da ya/ sal1 ve C/ost7 moder!C d#!1eleri! i!sa!i mda6alW eleri! ola!aks $ ve4veya yarars $ oldu,u do,rultusu!daki .+rmleri!e kat lm yor. Der !e kadar 0ireyi! !es!elle#ti,i!i ve

sistemmi! 0u !es!ellikle +$!ede iselle#ti7,i!i ileri srse de, 0u durum kar# s !da 0a$ Csresel ka # !ok7 talar ! !C ola0ile1e,i!i savu! uyor. Bu ka # !oktala!, 0ireyi! 0ili!li .+$ke! d$e!li eylemiX leri!de de,il, to/lumsal ve 0ireysel /ratikler ierisi!deki a!la!mss $ ko/u# !oktalar !da ke!dileri!i .+stere1ekleridir. A!1ak, 0ir e#it yeri!de! oy!ama, Cyersi$yurdsu$la#maC a!lam !a .ele! 0u durum, sisttt eme tutarl 0ir ele#tiri .etirmek ii! yeterli de,ildir. Pira, 0ili! o1i!e var lmada!, +$mle!mede! meyda!a .ele! 0ir $oraki lilllyersi$yurdsu$la#maC, +$!elsellikleri y k ma u,ratarak !e.atif faa!tasma.orileri 0ili!ald # !da sakl # ddet .dleri!i a ,a k1sara1akt r. 2umu#ak 0ir Cyersi$yurd7 su$la#maC ise tersi!e i!sa! rm ierisi!deki #iirselli,i ortaya kara7sdB sa!at yarat 1 l , yla 0ii i reysel /raIis'j ! .erekle#mesi!e !e7de! ola0ile1ektir. [i$o7A!alitik . Darita1 l , _ W1a! ekol!e 0a#kald rma! /sika!alistler aras !da! @uattari, % es Deleu$e ile 0irlikte y1esa!i 0ir a!ali$ de!emesi!e .irdi. Freud'! i!dir.eme1i ve mitoslarda! kurtulamaya! Ps koG$H7a!ali$i!e kar# #i$oGfre!H7a!ali$. Bita0 !da% @uattari ortaya att klar y+!temi! 0ir 6arita1 l , ! ser.iliyor. )aki!asal +$!elsellik sreleri!i y+!le!dire! d+rtl sistem #u!lar iermektedir? Soyut ola! maki!asal 0ir filom ile eko!omi ak mlar Gli0ido, sermaye, emek ve imleye!H 0ir ya!da! yer7si$yurdsu$la#may .erekle#tirirke!, 0u sre di,er ya!da! varola! yurd ile 0ili!li evre!leri! +$!elsellik sre1i!de yersi$7 yurdsu$la#mas ! ieriyor. 2a!i, sistemde 6em olas l klar 6em de .erekte! #u a!da varola! si$ ko!usu. @!1el filom .i$il 0ir evre!i! /ota!siyelli,i!i ta# yorke!, .!1el .erek ak mlar .i$il .erek to/raklarda yersi$yurdsu$la#ma sre1i!e .ire0iliyor. @uattari'ye .+re ikili kar# tl klar ve 0elitseller

GaksiyomatiklerH $oru!lu olarak Ciktidars $la#a!C 0ir temsili sisteme do,ru .ittiler? 2a!i Cvarl kC ve CyoklukC d#!1esi 0i$i 0ir kma$a soktu. Bu!u! ya! !da terimli diyalektik yakla# mlar da 0i$i, /iramidal 0ir iktidar 0iimi!e Gdevlet70rokrasi76alkH veya F6omsky'!i! a,a7 vari #ekilleri!e yollad lar? Bu y$de! a!1ak, 5E!'lik 0ir ye!i 0iim, aralar !da 6i0ir 6iyerar#ik t+$ olmaya! 0ir .e!i#lemeyi mmk! k la0ilir. B+ylelikle eski arkaik a!lat m 0iimleri .e!elde s+$ ve ileti#im $eri!e +$mlemeye .iri#irke!, #i$o7a!ali$i! ye!i d$e!lemeleri .it.ide da6a ok maki!asal ka!allar ! at , medyatik ve ileti#imsel ak mlar ! yard mlar ! kulla!maktad r. S+$ko!usu ola! maki!alar sade1e tek!ik de,il, ay! $ama!da 0ilimseli, sosyal durumu ve esteti,i de ierirler. [i$o7a!ali$ eski ala!lar ! suyu!u ta# rarak, merke$i!i maki!a7i!sa! olu#u!da! al r ve a!lat m ! kodlara soktu,u #eyleri, kodlarda! kararak yersi$yurd7su$la#t r r. @!! modas ! taki/ ede! 0ir /ostmoder!i$mi de ele#tire! @uattari, /ostmoder! ad alt !daki sa!at , ressam, 6eykelt ra# ve de mimarlar ! iste!ildi,i kadar /ra.matik yakla# mda 0ulu!duklar $a!!edilsi!, o!lar ! 6YlY dili! ve s+$! ya/ sal1 kavram !da! +teye .idemedikleri!i d#!mektedir, !k o!7 $ Carto,raphies SchizoanaJyti,ues, !allee, Paris, $%C% lar ! 0u ya/ sal1 l ,a sa/la! / kalmalar 6i0ir $ama! mik7ro7/olitika! ! ve esteti,i! +$mlemeleri!e, ya6ut 0ili!d #m ! ye!i +$!elsellik olu#lar !a eklemle!meyi .etiremeye1ektir. Soru! 0+yle 0ir kma$da! !as l kurtula0ili!irR @!m$de maki7!asal7si!yal1i maddeleri! G0a!ka kartlar , e!formatik kotlar v0.H ii!de kalmam $ 0ir felaketi do,urmakta! ok G!ostaljik 0ir modemist d#!1e!i! temas H, tam tersi!e, ye!i +$.rlk ve yarat 1 l klar 0era0eri!de .etirme imka! !a yol

aa0ilmektedir. Di0ir #ey 0ireyi! ye!i maki!asal ka!allarda! ye!i +$.rlk ve 0ireysellik sreleri yaratmas ! e!.elleyeme$. 2e!i alter!atif 6areketler maki!a7i!sa! olu#lar !da! .emektedir. )aki!asal7l k ve 6ma!i$ma i iedir. Burada +!emli ola! si!yal sistemiyle i#leye! maddelerle kolektif ve 0ireysel +$!ellik maddeleri!i 0ir0irleri!de! ay rmakt r. Biri!1ileri! d #a 0a,l l , !a ve karar verme merke$leri aras !daki . ili#kileri!e sa/la!mas !a kar# !, iki!1iler 6er trl 0t!1 ma!t ,a 0oyu! e,meyi reddede! ke!dike!di!e .+!dermede 0ulu!a! s+ylemsel ma!t klara 0a,l d r. Bu iki!1i!i! ad !a G%&;='lerde! 0eriH Cor.a!s $ 0ede!Ci! ma!t , ad ! koymaktad r @uattari ve Deleu$e. Freud'! 0ili!d # terimi!i sade1e al #ka!l kta! kulla!d , ! ya$a! @uattari, 0u terimi! yeri!e CA!lat m d$e!lemesiC terimi!i ter1i6 etmektedir. -!k Freud' 0ili!d # !da! ayr #i7$o7a!ali$i! a!lat m d$e!lemeleri 6er trl ailevi ili#kiye i!dir.emeye kar# d rQ o!u! u,ra# ala! .eli#mi# ka/italist to/lumlardaki kolektif ve 0ireysel olu#umlar 6areketle!dirmeye al #makt r. Bu!lar ko$mik 0itkisel, 6ayva!sal ve i!sa!i olu#umlard r. Bir +r!ekle 0ala!s ! ! orkide olu#u, orkide!i! de 0ala!s olu#u ikisi!i! de 0a#ka 0ir #ey olmas !da! .emektedir. [i7$o7 a!ali$ imleye!1i 0ir yorumu! ala! ! terkederek, a!lat m d$e!lemeleri!i! ke#fi!e do,ru yola kar. Bu yol $eri!de, +$!el etkile#imleri ve maki!asal !ede!leri ara#t r r G>stetik, di!\, sosyal ve eko!omik ve 6atta 0iyolojik ola!, 6er6a!.i 0ir d$e!de 0ulu!a!, evrimsel filom ve ya#am ! sreselli,iH. To/lumlar ! 0u.!k +$!ellik sreleri!de somut 6aritalar ! kara! #i$o7a!ali$ ii! esas mtasyo!lar 0elirleyi/, kltrel, eko!omik sosyal ye!i eki/ma!lar ortaya kar /, ye!i 0iyolo7jik7tek!olojileri, $ama! kristalle#tirmeye al #a! maki!alar , yem !i e!erjileri ve

maddeleri ara#t rmak +!emlidir. -!k 0t! 0u!lar 0ir felaketi ortaya kara0ile1e,i kadar, ye!i sosyal d7 $e!lemeleri! 0u!lar , kolektif 0ir #ekilde, ele almalar !a da 0a,l d r. To/lumlar m $da sorulmas .ereke! sorularda! 0iri de 0t! 0u e!formatik, telematik, ro0otik, 0rotik ve 0i7yo7tek!olojik devrimlere ra,me!, !as l 6YlY eski arkai$mimi$i korumaya al #t , m $ ! ve 0+yle1e 6er trl yersi$yurdsu$la#7may !as l yeri!eyurdu!a sokarak reaktif duy.ular m $ ye!ide! .!deme soka0ildi,imi$ sorusudur. @!1el +$!elselliklerde !as l di!\ arkai$mi, rk l , , seki!li,i 6YlY ta# ya! to/lumlar !, 0u ye!i devrimlerle ili#kileri!i! 0a#ka .i$il ka!allarda! .ee0ile1e,i!i! ola!aklar ! ara#t rma soru!udur. Bu ye!i yarat 1 l , +!lemeye al #a!lar, soru!lara ka/italis7tik 0ir yol arayarakQ eski $ama!daki iktidara 6evesle!erek, 6alk ! 6aklar ! s ! rlamay ve i!sa!lar 1i!si!e, rk !a, 1i!siyeti!e .+re kate.orilere koymay d#lyor. Di,er ya!da!, ka/itali$mi! 6er trl .eli#meyi koruya! 0ir sistem oldu,u!u $a!!edi/, moder!li,i! .etirdi,i 6er #eyi ka0ul ede!lerle i!sa!i yarat 1 l klar radikal +$.rlklerdeki fa!ta$mlarda araya! ve kro!ik 0ir mar7ji!allik ii!de ke!dileri!i rsosyali$m7kom!i$mC duvarlar ! ! y$eyleri arkas !da saklaya!lar var. [i$o7 a!ali$i! ama1 0u!larda! k /, ye!i yollar ! aray # !a .irmek. Bu!u! ii! de, yal! $1a, ke!dike!di!e7 .+!dermede 0ulu!a! /olitik, estetik, sosyal 0ir a!lat m d$e!lemesi 6erkesi! ke!di .i$lilikleri!i tamame! st7 le!mesi!e ola!ak vere0ile1ektir. Bu ye!i +$!ellikleri! ve sreleri!i! yarat lmas medyatik d+!emde! /ost7 medyatik 0ir d+!eme sa,lam temellerle .emeyi sa,laya0ile1ektir. 2oksa Bt!le#tiri1i D!ya Ba/itali$mi!i! alter!atifi eski arkaik +$!ellikleri ye!ide! d$e!e koyarak, 0ir e#it st70e!li,i arkaik im.eleri!e

oturta1akt r. Birok lkede GSa/o!ya, Bre$ilya .i0iH .+rle! mt6i# 0ir C6i.6 te16C ile di!\ arkai$mi! 0irarada .eli#mesi .+r!.s eski $ama!larda! kala! 0ir miras , ye!ide! yeri!eyurdu!a soktu,u!u .+stermektedir. @uattari'!i! dile,i 6er trl C0e!$erC ve 0ir 6lya 6ali!e .ele! sosyali! ye!ide! d#!lmesi .erekti,i!i d#!e!leri!, ke!di k+#eleri!de de olsa, 0u soru!lar .!deme .etirmeleridir. -!k iktidar ! ke!di +$!elli,i .+kte! C$em0ille i!dirilmemi#tirC. Teya 6er6a!.i 0ir 0il.i!i! kromo$omlar !a kay tl de,ildir. Bu.!! 0il.i ve iktidar ! 0i7li!d # !daki 0iimleri!i! evre!selli,i diye 0ir #ey de yoktur. Bu!lar /sy16es'!'m .+!derimleri!deki mit6oslara deri!de! deri!e 0a,l kalmam #t r, 0u !ede!le 0yk +$.rlk ala!lar !a do,ru 0ir yola kma i#lemi 0a#lat la0ilir. Be!dike!di!e .+!dermede 0ulu!a! eylemler, 0il.i ve iktidar ! 0u.!k #ekilleri!i /atlata0ilme .i$illi,i!i ta# maktad r.

TAVD)PD> D9[OA:A:OAV T> D>)"BVAS S+$ 6akk !a da6il olmak 6er to/lum ii! .eerli olmam #7 t r. *!l Fra!s $ filolo.u @eor.es Dume$ Ti! ara#t rmala7 r !da! ortaya ka! so!u1a .+reQ Di!t Avru/a to/lumlar !da l i#lev ideolojisi vard r? Bu!lar, >.eme!lik G/olitik ve di!\HQ Sava# l kQ ve reti1ilik Gdo,um da6ilH lsdr. Bu to/lumlar ! tari6leri!de 0elirli s ! flar ! veya $mreleri! 0u l ideoloji i#levi!e uyduklar tari6iler1e .+sterilmi#lerdir GBk$., @eor.es Du0y, Oes trois ordres au ima.i!aire du...f @allimard, %&;'H. Trk to/lumlar !a 0ak ld , !da daima 0irileri!i! s+$de! yoksu! oldu,u .+$e ar/maktad r. Trkleri! ele .eirdikleri veya ortaya kard klar devletlerde tu,ra! ! e.eme!lik sem0ol olarak, 0ismilla6' ! yeri!i ald , .+rlm#tr G.erek )emlklerde, .erek Seluklu ve "sma!l lardaH. So! y llarda ka! 0ir kita0a .+re B+k Trklerde de l 0ir ideoloji mev1uttu te$i .!deme .elmi#tir GBk$., Se!1er Divitio,lu, B+k Trkler, Ada 2ay., %&';H. Bir Di!t Avru/a dili olmaya! Trke ile Trk to/lumu aras !daki yak !l k dil0ilim1ileri oldu,u kadar sosyolo., tari6i ve siyasal 0ilim1ileri de il.ile!dirmektedirQ !k so!uta 6e/si!i il.ile!dire! 0u.!! tari6idir. Bu.!! tari6i, ay! meka! $eri!deki tari6i sreleri! i!1ele!mesi!i iermektedir. Ayr 1a 0ir meka! ru6u!da! 0a6setmek 6i de kur.u 0ilim ya/ 1 l , ii!e .irmek a!lam !a .elmemelidir. Su!.'u! kolektif 0ili!d # terimi, 0ili! ile 0ili!d # ! !

ortaya kt , ala!a verile! add r. CBili!d # 0ir dil olarak ya/ la!m #t rC +!erisi!i! de 0elirtmi# oldu,u .i0i, dil ile .!lk ya#am aras !da do,ru 0ir ora!t ! ! varl , !da! s+$ etmek ve 0u.!!e 0akt , m $da tari6imi$le 0ir ili#kiye .irmek mmk!dr. Ayr 1a tari6te! ok 0u.!m$! !e oldu,u, 0u.! !e ya/ma! ! mmk! oldu,u soru!sallar .eerliymi# .i0i .+$kmektedir. :iet$s16e'!i! UTari6 *$eri!e, Say 2ay.H kita0 !da .eli#tirdi,i temalarda! 0iriZ tari6i! yorum ta# mas ve ol.ular yala!laya0ilmesi de,il midirR :iet$s176e iki!1i 0+lmde #+yle ya$ar? CTari6 ya#aya!lara 0ak mda! 0a,l d r? 2a#aya!lar ! etki! ve 0ir #eye eri#meye a0alaya! kimseler olmalar 0ak m !da!, koruya! ve say. duya! kimseler olmalar 0ak m !da! ve a1 eke! ve kurtulu#a .ereksi!me duya! kimseler olmalar 0ak m !da!.C Ga...e., s.;<H. Demek ki, tari6 ile 0a,lar m $ 0u.!! a!la# lmas ii! vard r diye0iliri$. D!! tari6i!e sakla!arak 6areket edemeyi$, atalar m $ ! 0a#ar lar ! +vemeyi$. Jvsek de, 0u.! ya/ la1ak i#ler 0ak m !da! i#levsi$ 0ir eylemde 0ulu!mu# oluru$. Soru? C0u.! !e ya/a0ilirimRC olmal d r. Tari6imi$le 0ir yersi$yurd7su$la#ma sre1i!e .ire0ilmek, ye!i olu#lara .emekte e! .eerli yoldur .i0i .+$kyor. Ama, 0u tari6i yads mal y $ demek de,ildir. Tari6 $eri!e ya/ la! i!1eleme ve ara#t rmalar ! 0oyutu Cart k !e de,ili$RC diyo.7!osti,i!e eri#mek ola0ilir. @!m$! e/istemesi!i! !e oldu,u!u 0ulmak !e olmakta! kt , m $ a!lamam $la e#de,erlidir. Tari6 0oyu!1a d #la!m #lar ! oldu,u 0ir to/lum, Fra!s $ devrimi!i! yarat 1 s olarak ortaya ko!ula! C*!1 ta0aka! !C GTiers >tatsH varolmad , 0ir to/lumdur. Bu to/lumlarda Csivil to/lumu!C .eli#mesi ii! yeterli ko#ullar ! olmad , .i0i, devleti! te/ede! i!me1i

karakteri de a, rl k ta# r. B+yle1e 6er #eyi devlette! 0ekleye!, kader1i, /eder#a6i 0ir to/lum ya/ s ortaya kar. Bu ya/ ! ! k r lmas ii! ya/ la! Cdire!me odaklar C tari6 ii!de e#itli olaylar olu#turur. To/lumu! ii!dekileri! veya to/lum1a d #la!m #lar ! Gkad !lar, o1uklar, deliler, ma6knmlarH dire!i# 6areketleri aras !da +,re!1ileri!kiler ok ke$ Car$ular !a ye!ile! 6ayal1ilerC olarak !itele!mi#lerdir. )erke$i ya/ l /artileri! Ctek 0oyutulu,uC kar# s !da $ama! $ama! dire!i# .+stere! 0u odaklar, 0a$e! de 0u Ctekya/ lar !C ii!de erimi#7 lerdir. Bu tari6i /ratik 0i$e tek ya/ l 0ir iktidar ! olmad , ! .+stermi#tir. Jr.t ii iktidarlar ii! devlet iktidarlar kadar erk7varidir de!e0ilir. J!emli ola! Ciktidara .elmekC de,il, 0u!da! kaarak ye!i 0ir sila6 0ulmak ve iktidar ! ya/ s ! de,i#tirmektir. Der to/lumu! ke!di!e .+re iktidar 0iimleri!i ye!ide! retti,i 0ir .erektir, o!u! ii! 6er to/lumu! ke!di!e iki! iktidar ya/ lar ! 0ulmak la$ md r. B+yle1e kimi!le m1adele edile1e,i ortaya km # olur ve C0o#a yumruk sallamakta!C kurtulu!ur. ktidar kuram1 lar !da! )i16el Fou1ault iktidar ve Bil.i!i! i ieli,i!i .+stermi#tir. Te so! al #malar !da iyi veya k+t olarak !itele!emeye! 0ir y+!etim modeli!i >ski 2u!a! to/lumlar !da 0ulmu#tur? Ba#kalar ! y+!etmede! +!1e ke!di ke!di!i y+!ete0ilmek GBk$., Fou1ault Fi!selli,i! Tari6io Afa 2ay.H a!a soru!sald r. A!1ak tek ya/ l iktidar ! ma!t , tek 0ir dire!i# oda, ve iktidar oda, ! ! varoldu,u!u sa!a0ilir. Ayr # k ya/ daki 0u odaklar kimi! kimi!le ve !eyle m1adele etmesi .erekti,i!i .+stere1ektir. Bu a da! al !d , !da al k .revleri kar# s !da iktidar ! tek 6edef al !mas d#!dr1dr. Ay! #ekilde eski adalet 0aka! Su!.urlu'!u! Ctavi$ vermedik, 0i$im ma6knmlarla /a7 $arl k etmemi$ s+$ ko!usu de,ilC demesi, kar# lar !da

tm 0ir ma6knmlar srs! 0ulmalar ! ! ma!t , ! ortaya kar r. Asl !da ma6knmlar ve tutuklular, s+$ sa6i0i olmak istemi#ler ve Csessi$likleri!i!C s+$leri!i kamuoyu!a duyurmu#lard r. Ayd !lar da ma6knm ve tutuklular ! 0u sku!eti!i! #iddeti!deki eylemleri!i kk al k .reviyle desteklemi#ler ve 0ir 0ak ma s+$ verilmeye! ma6knmlar !a s+$ 6akk verilmesi!i sa,lamaya al #m #lard r. S+$ 6akk ! !ede! 0a#kalar !a vermek $oru!da kald , sor.ula!maya! ma6knmlar ke!di +$.! ve +$el ko#ullar ! ke!dileri savu!mal d rlar. Bu 6akk kimseye vermede! ke!di s+$leri!i! di!le!mesi ii! kamuya a la0ilmelidirler. Bu #ekilde, kk 0irimlerde to/lumsal Cd #la!ma meka!i$malar C ufak delikler ala1ak ve 0uralarda! s $a! Car$ularC ye!i d$e!lemeleri .etirmeye al #a1akt r. ki!lik /la! $eri!e kurula! 0u dire!me 0iimleri s+$ 6akk eli!de! al !a!lar ! s+$leri!i ortaya karmaya yaraya1akt r. Bu #ekilde d #la!ma meka!i$malar ii!de 0ulu!a!lar ! s+$leri!i a!latma 6akk soru!u ortaya ka1ak ve C0oyu! e,me, usta rakC ili#kileri $eri!e kurulu /eder#a6i, /at7rimo!yalist to/lum ya/ s .edikler vermeye 0a#laya1akt r. 2+!etile!leri! s+$ 6akk !a dayal demokrasi de, 0u #ekilde, ke!disi!e ye!i +,eler 0ula1ak ve d #la!m #lar ! da 0u demokraside! yararla!malar mmk! ola1akt r. Demokrasiler !e kadar kat l m1 olurlarsa o kadar demokratik ya/ da .e!i#leme ola0ile1ek, o kadar demokrasi m1adelesi taraftar 0ula0ile1ektir ve 0u +lde de Csivil to/lumC odaklar yerle#erek, to/lumu! ii!de eriye0ile1eklerdir. Bu sa,la!d , !da a!1ak eko!omik e#itsi$likler aras !daki de!.e oyu!lar da ye!i de!.elere ula#a0ile1ektir. To/lumu! ii!de ya#aya!lar, yasal 6aklarda! yararla!a! ve yararla!amaya!lar Gma6knmlar, deliler v0.H 6e/

0era0er, 0u!da! yirmi y l +!1e Sartre' ! sormu# oldu,u soruyu sormal d rlar. 2atay0iimli ve yatay.ei#li Gtra!sversalH m1adeleleri ortaya karmak ii! 6erkesi! .!lk ya#am !da 6er.! kar# la#t , soru!lar kar# s !da? C:e ya/a0ilirimRC sorusu!u sormas Cvata!da#l k 6akk C olarak 0ir sivil to/lum .ere,idir. CSomut ve tekil ko7 !umlarda eylemleri!i !eye .+re y+!le!dire1e,imRC. CBulla!a0ile1e,im 0ir /usula var m RC Sartre 0u sorular #+yle ya! tlam #t r? CBt/6a!eye .it ve o! y l so!ra ye!ide! ko!u#uru$C. Bita/ ve .a$ete!i! sokulmad , meka!larda Sartre' ! +!erisi!i taki/ etmek ola!aks $las ! Bu durumlarda Sartre' ! s+$ Csamala# rC. Beklemeye $ama! m kalm #t rR Sartre ii! a!1ak C+$.r i!sa!lar !e ya/a0ile1ekleri!i 0ilmektedirlerC. Ama ya +$.r olamaya!larR "!lar ii! Cke!dileri!de! 0a#ka /usula yokturC. Sade1e ke!di eylemleri Cku$eyi! !e tarafta oldu,u!u .+sterirC. Bu 0a,lamda ye!i 0ir soru sorulmal d r? CBe!di +$.rl,mde! !e olu#turmak7 tay mRC -!k 6er#eye Ci$i! verilmemi#tirC. Ar ! ! +$.rlk oldu,u 0ir de,ere !as l ula# la0ilirR Bir etik soru!u, 0urada, 0a#7.+sterir. A!1ak 0ir etik $eri!e kurulu m1adeleler tari6i! ak # ! , .erekte! de,i#tire0ilir ve d #la!a!lar ! demokrasiye kat lmalar ! sa,laya0ilir. C*!1ler GTiers >tatsH s+$! 0ile e!der durumlarda verildi,i to/lumlarda, mtasyo! de!e1ek 0ir sreksi$lik 0iimi!de varola0ilir. Tari6, 0u #ekilde, devrim1ile#ir. D #la!a!lar, 0+yle1e, yatay.ei#li m1adele yollar ! yaratarak demokrasiye katk da 0ulu!a0ilir ve .erek 0ir sivil to/lum 0iimi!i ortaya kara0ilir. 2oksa 0ir :a$i'!i! s+ylemi# oldu,u ya! l. ya d#eri$? CA!1ak d #la!a!lar ! oldu,u, k+leleri! 0a#kalar ii! al #t , yerlerde demokrasi mmk!drC .i0i sama 0ir s+$e .+7 !l 0a,lar $. Bat l m1 demokrasi!i! ye!i #ekilleri!i d#!mek $ama! !day $ art k.

999. B+lm SA:AT T> F:S>OOB @*:*)*P SA:AT9:DA 2AVAT9F9O9B Berli! do,umlu @eor. SimmePi! G%'<'H .!m$de de 0ir say. !l , ! ! olmas ! kimi evreler /ostmodem du7 rum ile 0irle#tirirlerke!, kimi evreler o!u! TTalter Be!jami!'i etkilemi# olmas ! .+$+!!de tutarak, #e6ir, kad ! .i0i temalarla moder!li,i ele almas ! ! .!m$ #e6ir ve metro/ol ve me.alo/oller 0a,lam !da 0ir a!ali$ ierdi,i!i +!e srmekteler. Asl !da sosyoloji, felsefe ve sa!at ko!ular $eri!e e,ilmesi 0ak m !da! .!m$deki sa!at ve sosyoloji kesi#mesi!i! 0ir ku7 ram1 s olarak +!em ta# maktad rQ ama @oet6e, Vem0ra!dt .i0i sa!at ustalar $eri!e ya/m # oldu,u al #malar 0u yakla# m ile 0irlikte ele al !mam #t r. @eor. Simmel %&=; y l !da kaleme ald , CD ristiya!l k ve Sa!atC adl de!emesi!de sa!at 6akk !daki d#!1eleri!i .eli#tirmekteydi. Sa!at ele al # tar$ 0u.!! ve a,da# sa!at ! soru!sal !a yak ! .i0i durmamaktad r. Sa!at ! ya#amda! 0a#ka 0ir #ey olarak al ! # , 6atta ya#am ! kar# t olmas , 0u.!! to/lumsal ya#am ile sa!at a,da#la#t ra! sa!at a!lay # !da! o!u ay r r. Sa!at 0ir fa!te$i olarak d#!mesi 0ak m !da! sa!at a!lay # ! ele al rsak, .!m$de sa!at ! 0ir o kadar ya#am kuvveti ta# d , te$leriyle tam 0ir kar# tl k iermektedir. Jyle ki, Fra!s $ sa!at Du0uffet'!i! ad !a Brt Sa!at dedi,i,

o1uk ve ak l 6astalar ! ! resimleri!i! d #avurumsall , Q sa!at ! 0ir fa!7tasya olarak ele al !amaya1a, ! ! e! .$el .+ster.eleri!de! 0iridir. Bu!u! ya! !da Deleu$e ve @uattari, /sikiyatr "ury'!i! veya %&(=% y llarda Oai!.'i! )arry Bar!es vakas ! ele al # , /sikodramatik 0ir ortamda doktoru! 6astas yla 0irlikte ortak soru!lar ya#amas , 6asta! ! sessi$li,e ma6kum edile! dili!e sa!atsal ifade imkY!lar su!mas ! .!deme .etirmi#ti. Asl !da, ok eski 0ir #ama! /rati,i ola! sa!at ve ya#amdaki dirim7

@*:*)*P SA:AT9:DA 2AVAT9F9O9B Berli! do,umlu @eor. Simmel'i! G%'<'H .!m$de de 0ir say. !l , ! ! olmas ! kimi evreler /ostmodem du7 rum ile 0irle#tirirlerke!, kimi evreler o!u! Kalter Be!jami!'i etkilemi# olmas ! .+$+!!de tutarak, #e6ir, kad ! .i0i temalarla moder!li,i ele almas ! ! .!m$ #e6ir ve metro/ol ve me.alo/oller 0a,lam !da 0ir a!ali$ ierdi,i!i +!e srmekteler. Asl !da sosyoloji, felsefe ve sa!at ko!ular $eri!e e,ilmesi 0ak m !da! .!m$deki sa!at ve sosyoloji kesi#mesi!i! 0ir ku7 ram1 s olarak +!em ta# maktad rQ ama @oet6e, Vem0ra!dt .i0i sa!at ustalar $eri!e ya/m # oldu,u al #malar 0u yakla# m ile 0irlikte ele al !mam #t r. @eor. Simmel %&=; y l !da kaleme ald , CD ristiya!l k ve Sa!atC adl de!emesi!de sa!at 6akk !daki d#!1eleri!i .eli#tirmekteydi. Sa!at ele al # tar$ 0u.!! ve a,da# sa!at ! soru!sal !a yak ! .i0i durmamaktad r. Sa!at !

ya#amda! 0a#ka 0ir #ey olarak al ! # , 6atta ya#am ! kar# t olmas , 0u.!! to/lumsal ya#am ile sa!at a,da#la#t ra! sa!at a!lay # !da! o!u ay r r. Sa!at 0ir fa!te$i olarak d#!mesi 0ak m !da! sa!at a!lay # ! ele al rsak, .!m$de sa!at ! 0ir o kadar ya#am kuvveti ta# d , te$leriyle tam 0ir kar# tl k iermektedir. Jyle ki, Fra!s $ sa!at Du0uffet'!i! ad !a Brt Sa!at dedi,i, o1uk ve ak l 6astalar ! ! resimleri!i! d #avurumsall , Q sa!at ! 0ir fa!7tasya olarak ele al !amaya1a, ! ! e! .$el .+ster.eleri!de! 0iridir. Bu!u! ya! !da Deleu$e ve @uattari, /sikiyatr "ury'!i! veya %&(=% y llarda Oai!.'i! )arry Bar!es vakas ! ele al # , /sikodramatik 0ir ortamda doktoru! 6astas yla 0irlikte ortak soru!lar ya#amas , 6asta! ! sessi$li,e ma6kum edile! dili!e sa!atsal ifade imkY!lar su!mas ! .!deme .etirmi#ti. Asl !da, ok eski 0ir #ama! /rati,i ola! sa!at ve ya#amdaki dirimselli,i! +!emse!mesi, Bu$ey Asya, Di!dista! .i0i 0irok 1o,rafi ala!daki ya#aya! i!sa!lar taraf !da! /ratik edilmi#tir. Burada 6eme! duru/, Simmel'i! 0u ayr m ortaya koyarke!, 0a#ka 0ir a da! i!sa! ve sa!at eseri aras !daki ili#ki!i! ve mesafe!i! 0elirle!mesi ii! !e kadar a0a 6ar1a!makta oldu,u!u s+yleye0iliri$? Simmel'e .+re, sa!at eseri tamame! 0iim olarak i!sa!lara .erek !es!eleri! 0iimleri!de! da6a yak !d rQ !k 0u !es!eler i!sa!lar ! kulla! mlar ii! retilmi#lerdir, 6al0uki sa!at eseri!i! 0ir +$erkli,i vard r. #levsi$dir. Bir ara de,ildir. Simmel'i! 0u +!ermesi Du0uffet'!i! Brt sa!at ve a,da# sa!at ! ya#am ile sa!at aras !daki mesafeyi yok etmeye al #a! a!lay # ile kar# tl k olu#turmaktad r. A!1akQ asl !da Simmel'i! /aradoksal 0ir #ekilde 0elirtmi# oldu,u 0ir#ey vard r. " da? Sa!at eseri!i! +$erkli,i, yal! $1a ke!disi olmas , o!u! 6er #eyde! da6a +!emli olmas ! ! ya! !da i!sa!lar ii! 6er

#ey olmaya y+!elimli olu#udur. @eri a,da# sa!at ! +!emli k+#e ta#lar !da! 0iri olarak ka0ul edile! Du0uffet ii! sa!at eseri eseri! ssle!mi# de,il, 0rt 6alidirQ ama Simmel ii! de eseri! 0rt veya de,il GSimmel ii! 0+yle 0ir kavram ! ok a!akro!ik kala1a, ! 6i d#!mede! s+yleye0iliri$H, eser ke!disidir ve 0ir 0t!lk olarak, d #sal 6i0ir #eyle ili#ki ii!de olmak $oru!da de,ildir. Bu +!ermeyi 0ira$ amaya kalkarsak, eseri! d #sal 0ir #eyle ili!tili olamaya1a, ! ! s+yle!mesi, eseri! yukar da ya$m # oldu,umu$ .i0i, to/lumla veya 6er6a!.i 0ir i#levlilikle de 0a, olmamas ! .erektirmektedir. >sere 0aka!larla eser aras !da 0ir mesafe!i! var olmas a!lam !a .ele! 0u yukar daki +!erme ya#amla ve to/lumla ara7ama ili#kileri!i! d # !da 0ir 0a,la!t s $l kta! s+$ etmektedir. A!1akQ .!m$ /lastik es/as a!lay # ! ! .eli#imi do,rultusu!da eserlere veya i#lere de,i!di,imi$de, Simmel ile, 6er#e7ye ra,me! 0ir mesafe oldu,u!u ye!ide! 6at rlatmak $oru!day $Q !k mesafeli 0ir tema#a ili#kisi!i! do!uklu,u yeri!e %&(='6 y llarda! 0eri, 0aka! ! esere kata0ile1e,i 0ir a!lamlar 0t! aray #lar s+$ ko!usu edilmi#tir. Dal0uki Simmel, Ba!t ii! oldu,u .i0i, Cil.i d # 0ir 0e,e!iC ile tema#a edile! eser, mesafeli 0ir 0ak # ! al. la!mas alt !da durmaktad r. @!m$ sa!at okumas ! ! sa!at eseri!i! ii!deki ide'!i! duyumsal 0ir d #avurumu!u 0elirtmesi ile 0ir 0a, ! ok e!der evrelerde ka0ul .+rmesi veya 6i kimse taraf !da! 0+yle 0ir al. la! # ! mmk! olmad , ! ! iddias , %&. y$y l ! so!u ile 3=. y$y l ! 0a# !daki sa!at felsefesi!i! 0u.!k sa!at, sosyoloji ve felsefe ili#kileriyle u$ak 0ir yak !l , oldu,u s+yle!e0ilir. 2e!i 0ir /lastik es/as a!lay # ! ! ifade 0iimleri!de! 0iri!i 0elirlemektedir. Bu mesafe!i! darald , , e! u$ak .i0i dura! ! asl !da e! yak !a .ele0ilirke!, e! yak !da .i0i dura0ile! 0ir eseri!

0aka!da! ve 6atta eseri! ii!de durarak, eseri! ii!e tema#a etmekte! ok u$ak ola! 0ir i$leyi1i!i!, sa!atseveri! 0ak # !da! ok u$aklarda durdu,u!u .+stere! eserlerle ka/l sa!at d!yam $. Bu.!k durumda eser ve sa!at Q sa!at eseri ve tema#a etmekte! ok eseri!, i#i! ii!de ko!umla!a! 6atta ke!di ke!di!i ko!umla!d ra!, +yle ki, sa!at ! ! 0ile /o$isyo!u!u ye!ide! d#!mesi!i sa,laya! sa!atsever aras !da aradal k76alleri mev1uttur. :es!elerde #eyler7 aras !da d#!mek k+ksa/ ya/mak demektir diyordu. Flaire Par!et, @illes Deleu$e ile 0irlikte ele ald klar Diyalo.lar GBa,lam 2ay., %&&=H kita0 !da? CB+k de,il, i$.i i$mek, !okta ya/makt r 0uC. Bu !ede!le de ye!i 0ir /lastik es/as ! !e a!lama .eldi,i!i soru!salla#t rmak ii!, sa!at tari6i ve felsefesi ii!deki 0a$ .e!el .+r#lerde! GdoIaH ar !d rmakla ykmly$ eseri. J!1 ola! ! .!1el me#ruluk kri$i ii!de, +!1 ola0ile1ek 0ir yakla# m ara#t rmas ii!de 0a$ kli#eleri kafam $da! silmeliyi$. 2arat 1 l k 0elki de 0u kli#elerle m1adelede!, o!larla ve o!lar ! temsili 6ayaletleriyle 0o,u#makta! .ee! 0ir eylemdir.

)@>, :> DAOO>VD>R "r6a! Boak, m.e!i! Dalleri G)etis, %&&<H adl kita0 !da, )it6at [e!'i! resimleri!e e,iliyor. "r6a! Boak' ! da6a +!1eleri ede0iyat ya$ lar !daki sln0u!u, 0urada da .+ryoru$. Asl !da, "r6a! Boak' ! /sika!ali$ $eri!e ele ald , sayfalar, ki 0u!lar da6a +!1eleri Defter ve Sa!at D!yam $ der.ileri!de %&&5 ve %&&8 y llar !da ya$m # oldu,u ya$ lard r, 0elki de /si7ka!alitik 0ir Plastik Sa!atlar +$mlemesi!i! e! ola!aks $ oldu,u!u .+stere! sayfalard r. 2orumlar 0oyu!1a, "r6a! BoakQ D.K. TTi!!i1ott'u! C.ei#sel !es!eleri!de!, Talery'!i! C0ulu!mu# !es!eCsi!de!, /sika!ali$deki im.e kavram !a kadar, [e!'i! /arala!m #, ve s+$de70t!lk olu#tura! 0ede!leri!e do,ru d#!sel7soru!sal 0ir yol1ulu,a k yor. Der !e kadar "r7.a!s $ Bede! GArtaud, Deleu$e ve @uattariH kavram ! ! [e!'i! 0ede!leri!i a klamakta! yoksu! oldu,u!u ileri srse 0ile, Boak asl !da, ideolojik 0ir okumada! ok !oolojik Gd#!1e!i! im.esiH 0ir okumay .erekle#tirirke!, ister isteme$ Deleu$e ve @uattari'!i! kulla!d , kavrama, !oolojiye da6a yak ! duruyorQ ve, 0elki de, sa!at ele#tirisi7okuyu#u a!lam !da Trkiye'de ya/ la! e! mu6te#em /sika!ali$ ele#tirisi!de 0ulu!uyor. A!1ak, "r6a! Boak 0u!u! fark !da m sorusu sorulursa, Cel0etteC 1eva0 ! vere0iliri$? CSade1e /sika!alitik ele#tiri!i! de,il, ya/ ta !fu$ etmeye al #a! 6er trl ele#tiri y+!temi!i!C ka ! lma$ $aaf !da! 0a6sediyor Gs.8=H. Be!di sorusu!u u!uta! 1eva/ Cke!di ke!di!e i#lemeyeC 0a#l yor. A!1ak, 0urada 0ir !okta

$eri!de durmakta yarar var $a!!ediyorum? "r6a! Boak C2i!e de va$.emedim, 0a#taki yorumu yi!e de .eri alm yorumC diyor Gs.8=H. Bu s radaQ iki soru. "r6a! Boak ke!disi!i !ii! /sika!alitik yorumlarda! .eri alam yorR sorusu!u u!uta! 1eva0 ! ke!di ke!di!e i#lemeye 0a#lamas eser'e 0aka! ! ke!di i soru!u olmakta! +teye .idiyor muR lk olarak, "r6a! Boak' ! CFeva0 ! sorusuC 0a#l , yla ele ald , ye!i al #mas !da, /sika!ali$de! ok felsefe ve #iir var. Sartre' ! @e!et'si, Adomo'!u! >stetik Buram Gki, Ador!o da 6er yerde 0ili!d # araya! /sika!alitik 0ir sa!at ele#tirisi!e ku#kuyla 0akarH, Aristo'!u! Vu6 $eri!e ola! met!i, A6met "ktay' ! :a$ m Dikmet'i! moder!ist im.esi Gvar ola! .erekli,i 0i$e su!mas H, "ktay V fat, Sa1`ueli!e F6e!iauI7@e!do!'u! srreali$mi, Paul Talery'!i! !es!esi!e .eri d+!#, >ma!uel Oevi!as, )eli6 Fevdet A!day ve :urda! @r0ilek s+$ ko!usu edilmekte. @+re0ile1e,imi$ .i0i, /sika!alistler, Boak' ! ya$ ala! !da! ekilmekteler. Biri!1i ya$ daki GBlei!, TTi!!i1ottH, iki!1i ya$ daki G)i16el Fai!, Sa!i!e F6asse.uet7Sim.elH /sika!alist7leri! etki!li,i!de! ve 0ask s !da! 6atta ekimi!de! kurtulduka, "r6a! Boak yava# yava# "idi/us'u! Sfe!ks'e verdi,i Cdo,ru 1eva0aC yakla# yor. Asl !da, 0urada, sa!ata y+!eltile! sorular de,il, te6like a! ! olu#tura! Sa!at ala! da, di,er felse7 fe7sosyoloji ala!lar .i0i sorular sormakta ve 1eva0 ! soru!sal7la#t rmaktaQ 0a$e! 0ulmakta 0a$e! ise ara#t rmaya devam etmektedir. Ador!o'!u! arkas !a d+!/ 0akt , !da 0ir#ey .+rememesi .i0i, /sika!alitik sorularla 1eva/ ara!maya kalk ld , !da, 0elki de sade1e, Talery'!i! C0ulu!mu# !es!eC ad ! verdi,i de!i$i! k y da t+r/ledi,i !es!eyi 0ulmak mmk! ola1ak. A!1ak /sika!alitik sorular sormakta! va$.eti,imi$de ortada 0+yle 0ir so!u!u olmad , ! , 6atta soru!u! olmad , !

de,ilse 0ile .+sterile1ek /ek 0ir #eyi! olmad , ! , "r6a! Boak .i0i .+re0iliri$, )it6at [e!'i! resimleri!e 0akarke!. Der !e kadar CFeva0 ! sorusuC 0+lm!de )ela!ie Blei!' ! Cilksel !es!eCsi ve Ki!!i71ott'u! C.ei#sel !es!eCsi ya$ ! ! 0a# !da yer al yorsa daQ 0u sa!ki da6a +!1eleri ya$d klar ! 6at rlata! 0ir @iri#'e 0e!$iyor. ki!1i olarak, "r6a! Boak #+yle diyor? C2orum ya/ t Gve 0 rakt , i$le!imiH a!lamla!d ra0ilir, ama kurula! yorum erevesi!i a!laml 0ir a!lat ya d+!#tre! de yi!e ya/ t ! ke!disidirC Gs.8=H. @+rle0ile1e,i .i0i, ikili 0ir etkile#im s+$ ko!usuQ a!1ak sorusu!u u!uta! 1eva0 ! ke!disi ke!di ke!di!e i#lemeye 0a#l yor. Bu, yi!e 1eva0 0eklerke! sora! !, "r6a! Boak' ! refleksi7yo!u!da i#lerlik ka$a!maya 0a#l yor. Bu 0ak mda!, soruyu sora! ile 1eva0 0ekleye! ay! ki#i!i! yorumu yi!e ya/ t sayesi!de ke!di ke!di!e 0ir soru71eva/ ili#kisi!i .!deme .etiriyor. "r6a! Boak, 0u !1 0+lmde C/sika!alitik yorumlar ! 6er $ama! de,ilse 0ile o,u $ama! i6mal etti,i 0ir 0a#ka +.e ola!C Gs.8%H ya/ t ! tari6sel4to/lumsal 0a,lamla ili#kisi!i .+sterdi,i!de, yukar da ya$m # oldu,um C0 rak la! 0ir /sika!ali$de!C s+$ ediyor. )it6at [e!'i! ya/ t ! ! to/lumsal ve tari6sel ieri,i!e de,i!irke!, "r6a! Boak, :urda! @r0ilek'i! Titri!de 2a#amak G)etis, %&&3H kita0 !da! faydala! yor Tamame! Fou1ault'1u olarak !itele!dire0ile1e,im 0ir Trkiye a!ali$i ii!de, :. @r0i7lek 0ask ve yasa, ! di,er tarafta 0ulu!du,u!u 6at rlat yor. 2a!i makro7iktidar ! kar# s !da .i0i dura! mikro7iktidar ! Cyasaklay 1 de,il, olu#turu1u, k #k rt 1 , ieri1i 0ir iktidarC 0iimi oldu,u!u .!deme .etiriyor. "r6a! Boak ise, )it6at [e!'i! ya/ t7 lar ! ! to/lumsal 0a,lam ! orada kuruyor. Boak 0u y llara Cd #avurum y llar C Gs.<&H ad ! veriyor.

Ador!o'!u! Ckltr e!dstrisiC ad ! verdi,i %&8=% y llar ! iki!1i yar s !da 0a#laya! GDork76eimer ve Ador!o %&8878< y llar !da! 0a6setmekteydilerH 0ir to/lumsal durumu ortaya koyuyor. Ay! #ekilde soyut D #avu7 rum1ular ! GPollo1k, @orky, :evvma!, @ottlie0 v0.H .eli#ti,i y llarda, :eL 2ork ekol!! Soyut D #avurum1ulu,u ile Dork6e7imer ve Ador!o'!u! 0a6setti,i Ckitle to/lumu!u!, kltr e!dstrisi!i! d #avurum1ulu,u ili#kisi 0u 0a,lamda a k 0ir #ekilde ortaya k yor. Veklam ! 6akimiyeti!i, i!sa!lar ! ko!u#ma ve tketim e!erjisiyle, 0ask s olmaya! 0ir 0iyo7 iktidar ! GFou1aultH 0irlikte i#ledi,i!i s+ylemeye a0a sarfediyor, "r6a! Boak. CVu6u! i d!ya! ! ve 6ayal .1!! istimlak edilerek ye!i 0ir /a$ara d+!#trld, 0ir d+!em olarakC Gs.<&H ortaya ko!ulu7 yor 0u d+!em Trkiye ii!. Bu durum Cko!u#ka! Trkiye'!i!C ka/italist /a$arla ayd !lar ! da 0ulu#turmakta? Veklam1 lar, da! #ma!lar v0. Bu durum +!1 sa!at ii! de ay! fiili durumla ifade edilmekte? CSa!at ! taklit olmakta! kurtulmas ve ke!di 0a,lam !a kar# ele#tirel 0ir u$akl kta yer almas ii! al # yorduC Gs.(%H sa!at . Bu durum, Deleu$e ve @uattari'!i! ya$m # oldu,u dilde! ko!u#ursak, da6a +!1ede! Ckodsu$la#m # ak mlar st7kodlaya! Devlet'i! art k st7kodlamakta! ok, oldu,u .i0i kodsu$la#m # ak mlar ! kesi#meleri!i +r.tledi,i 0ir d+!emi .+stermektedir GDeleu$e7 @uattari, Ba/itali$m ve [i$ofre!i 3, Ba,lam 2ay., %&&5, s.'=H. Burada Cak mlar, yersi$yurdsu$la#7ma ve kodsu$la#ma! ! ka/italist e#i,i!e eri#ti,i!de G /lak emek ve 0a, ms $ sermayeH, dolays $1as !a eko!omik 6ale .ele! elde etmeyi sa,lamak ii! ay! 6ukuka ve siyasi 6akimiyete, Devlet'e i6tiya kalmad , d#!lrC Ga...e., s.'5H. B+yle 0ir d+!emde )it6at [e!'i! resmi!deki

Csusku!lu,u!C ileti#im /atlamas !a kar# 0ir savu!ma ara1 olarak .+rle0ile1e,i!iC iddia ediyor "r6a! Boak. A!1ak, 6eme! arkas !da! #u!u ekliyor. Ba!di!sky'!i! 6atta Blee'!i! resimleriyle ser.i salo!lar ! .e$e! $e!.i!7 0urjuva 6a! mlar ! ! el0iseleri $eri!deki dese!lerle ili#kisi!i! kurula0ilmesi mmk!. So!u!da 1eva/ soruyu sildi. "rtada 0ir#ey kalm yor. Di$i!i! 6er6a!.i 0ir a! !da a/a!s $ 0elirivere! o s r t #, o ke!di!i sile! iro!i, 0ira$ da 0u!u 0ilmesi!de!, ke!di etkisi$li,i!i .+rmesi!de! ve ileti#imsi$lik a0as ! ! 0ile so!u!da 0ir tr ileti#ime d+!#t,! a!lamas !da! m .eliyorRC Gs.(3H. Asl !da, CDe/ 0ir dil varsa, 0u +!1elikle ay! dili ko!u#maya!lar !kidir. Dilyetisi 0u!u! ii! ya/ lm #t r, ileti#im ii! de,il, eviri ii!C diye ya! tlaya0iliri$ 0u!u, Deleu$e ve @uattari'de! yola karak. Ador!o >stetik Buram GParis, Bli!1ksie1k, %&'&H kita0 !da #+yle ya$ yor? C)mk! ola! !, refleksiyo!a ke!disi!i vere!i! so!su$lu,u, d#!1e ve soru! olmaks $ ! ya/ la0ile!i! kay0 ! e!.elleyeme$. Bu mmk!lkleri! .e!i#lemesi 0irok 0oyutta 0ir daralma olarak ortaya ka0ilirC. 2a!i sa!at ! ! ya/mak istedi,i +!1 olarak da ortaya ksa, .!! 0iri!de to/lumsal sistemi! siyasi ve eko!omik de,erleri taraf !da! ka/ lmakla kar# kar# ya .ele0ilir, o $ama! !e ya/mal R 2oksa, asl !da ortada 0o#lukta! 0a#ka 0ir#ey yok muR Ama 0u 0o#lu,u yarata7 1ak a0aya 6er $ama! i6tiya1 m $ var. To/lum ve Bilim Psika!ali$ J$el Say s , %&&( Bas m

B9)7O9B 2APAV Bita/larda e!der olarak tari6, sosyoloji, felsefe ve e!trika i ie .emi#tir demek mmk! de,ildir, ama 0u!u! s k s k ya/ ld , ! s+ylemek de .tr. Bara Bita/ 0a#l 0a# !a 0ir soru!salda! yola km yor ve 0irok soru!sal ! kesi#ti,i 0ir !oktay odakla#tmyor. Bu!lar aras !da tari6i ve to/lumsal 0ir soru! ola! kimlik soru!u!u, '!ereliyi$R; sorusu!u sordurtuyor. Bu!u! a klamas 0urada s+$ ko!usu olama$. Bu 0ir roma!d r. A!1ak roma! oldu,u +lde de, .it.ide sa!at lar ! sosyal 0ilim1ileri! sorduklar sorulara yakla#mas , kita0 ! estetik kay. lar ! ya! !da 'ierik' kay. s ! da ta# d , ! d#!drtyor 0i$e. Sosyal 0ilim1ileri! me#.ul olduklar ala!lar ! .e!i#lemesi, sorduklar sorular ! ii!e estetik soru!sal ! ! da .irmesi ile sa!at lar ! sosyal ko!ular $eri!e e,ilmesi aras !da 0ir ko#utluk olu#maya 0a#l yor. >/i.raflar 0i$e 0u yolu .+steriyor. "r6a! Pamuk kita0 !a 0a#larke! C>/i.raf kulla!may !, !k ya$ ! ! ii!deki esrar +ldrrC GAdliH 1mlesi!i ta! tl k olarak verdi,i!de ye!i 0ir de!emeye .irmekte oldu,u!u .+stermekte ve Trk modemitesi $eri!e '/ostmoder!' 0ir sln/la ko!u!u! 0a#lamakta oldu,u!u 6a0er vermektedir. Bu 0ir 0a#la!. m d rR Voma! ! 0ir 0a#la!. 1 var m d rR Bim da6a +!1e ya$m #t rR Bim kimde! !e alm #t rR Bu!lar iki!1i dere1ede! +!em ta# maya 0a#lay /, a!o!im ve tali 0ir ya$ ortaya kmaya 0a#l yor. Bimdir ya$arR Be!di 1mleleri!i ya$a! m yoksa ta! t7l klarla 0ir tak m fikirleri! 0i$e 6a!.i yolla olursa olsu! .elmesi!i sa,lamas m +!emliR :edir 0uR A!o!imlik? C2ata, ! 0a# !da! u1u!a kadar u$a!a! mavi damal yor.a! ! e!.e0eleri, .+l.eli vadileri ve mavi

yumu#ak te/eleriyle +rtl tatl ve l k kara!l kta Vya y$koyu! u$a!m # uyuyorduC 1mlesiyle 0a#laya! Bara Bita/ kita0 ! ka6rama! ! ! kim oldu,u!u 6eme! mi 0elirtirR Vya 0ir 6ayal midirR Sa!!l 0ir s k !t m R >!.e0eli ve vadileriyle 1o,rafi 0ir ala! ya$ taraf !da! katedilmeye 0a#la! r. 2a$ d r 0urada ilk +$!e. Bireyle#e! 0ir ya$ var m d r diye sora0iliri$ ke!di ke!dimi$e. Bireyle#e! 0ir i!sa! soru!salla#t r r m y $R Asl !da, Vim0aud'!u! da da6a +!1ede! ifade etmi# oldu,u .i0i i!sa! olu#lar 6ali!de vard r, ii!de 6ayva!lar da kayalar da ta# r G)o,ol resmi!i! 6ayva! fi.rleri!i! 0ireyselle#mesi .+$m$! +!!e .elsi!H. 2a$ ke!di ii!de 6em isimler, 6em fikirler, 6em de da6a +!1e s+yle!mi#, kulla! lm # 1mlelerle 0irtak m 0ili!e! s+$1kleri ta# r. Bu!u! kimi! kalemi!de! kimi! a,$ !da! km # oldu,u sorusu tm metafi$i,i! sorusudur. Felsefe 0a#la!. 1 !da ya$ da! +!1eki s+$! +!selli,i!i soru#turur GPlato!'u! tm soru!sal 0u!u! $eri!e oturtulmu#tur diye0iliri$H. )i16el Fou1ault, Folle.e de Fra!1e'da a l # ko!u#mas !da 0i$e #+yle sesle!mekteydi? CBu.! ya/mak $oru!da oldu,um ko!u#mada ve 0urada 0elki de y llar 0oyu!1a ya/mak $oru!da kala1a, m ko!u#malarda, 6i kimseye se$dirmede! eriyi/ .itmeyi dilerdim. S+$e 0a#lamakta!sa, s+$! 0e!i sar / sarmalamas ! ve 0e!i, 6er trl olas 0a#la!. 1 ! ok +teleri!e ta# mas ! isterdim. Bo!u#a1a, m s rada kimli,i 0ulu!maya! 0ir sesi! 0e!de! e/ey +!1e 0a#lam # oldu,u!u fark edivermek !e 6o# olurdu o $ama!, s+$1kleri 0a,lamak, 1mleyi srdrmek, ke!disi!i, sa!ki 0ir a! ii!, ask da tutarak 0a!a i#aret vermi#esi!e yaratt , 0o#luklar ! aras !a, 6i kimse!i! fa$la1a dikkati!i ekmeksi$i! yerle#ivermek yeterdi 0a!a G...H. Be!im arkamda! Gok +!1ede! s+$e 0a#lam # s+yleye1e,im #eyleri +!1ede! s+ylemi#H 0ir sesi! #+yle

demesi!i isterdim? CSrdrmek .erek, 0e! srdremiyorum, srdrmek .erek, s+$1kler oldu,u sre1e o!lar s+ylemek .erek...C% Bara Bita/'m 0u soru!salda! 0a#lad , ! s+ylemek mm7 k!dr sa! yorum. >! a$ !da! 0u #ekilde a!lamam $ sa,laya1ak i#aretleri ii!de ta# r. Bir sln/ kay. s var. Be!di dili!i araya! 0ir ya$ar 0irok 1mle ve s+$1kleri 0ir kere da6a kulla! yor ve 0u aray # ii!de de )arI' ! soru!sal ! ters y$ etmi# $ (ichel Foucault, S6yle"in H;zeni, T;rkesiA Turhan -l,az, )il ?ay., $%CF, s.2$ ve (. Foucault, 1'Br*re *u *iscours, !alli"ar*, $%F$, s.F#CT ayrca anoni"a sorunu iin yine Bkz., Foucault, HostluEa Hair, Telos ?ay., @evirenA Ce"al 9ner, 8(askeli FilozoI8 >Christian Helaca"pa,ne ile 0ir s6yle7iD, s. $$#22. oluyor. ki!1i ya/ la! art k farst r demek mmk! olam yor. Bir 1iddiyet ve sln/ kay. s tm kita0 ka/s yor. Bita/ $eri!e ya/ la! 6akl ya da 6aks $ tm ele#tiriler de 0u!u! fark !da. *sln/su$lu,u! sln0u. Bu 0ir aray #t r, yarat 1 l k sre1i ve iste!1idir. Pama! ii! ya/ lm # 0ir yol1uluktur, ama 0u $ama! asla d$i$.isel 0ir $ama! a!lay # de,ildir, 0u 0ir $ama! kua!tu7mudur. B m ldama$l k ii!deki deri!liktir. 2a$ ! ! 0yk /atla7 mas ve kara delikler. Asa!s+r 0o#lu,u 0ir 0ili!d # !da! ok 0ir kara deliktir. Bara delik olmas yla da /sika!ali$i! i!dir.eme1i 0ili!d #m ! 6ari1i!e kmaktad r. Bellek vard r ama a! yoktur. -!k #imdiki $ama! kay. s d r aslola!? 'Wyku!u! 6u$uru!a .+mlm# Vya'! ! ka/ lar ka/al 0a6esi!i! s+,tleri, akasyalar , a#mal .lleri ve .!e#i! alt !da .e$i!mek isterdi #imdi' Gs.&H. Bu 0ir iste!, #imdiki $ama!da ya/a1a, 0ir eylem. >skiye de,il, a! ya .+!derimde 0ulu!maya! 0ir #imdiki $ama! 0elle,idir. Blok 6ali!de .ele! 0ellek. @emi# olay da yersi$7yurdsu$la#t r r. Bodlar ! k rar ve #imdiki $ama! !, ar$u!u! kulla! m !a sokar. Bu, 'ar$u yat r m ' ile ' kar !

li0idi!al yat r m ' aras !daki farkt r. Ar$u, #imdiki $ama! ! iste!1i!i ' kar yat r m !a' sokmada! ortaya koyar. Oi0idi!al 0ir ak m orada! .eer, ar$u!u! .1 taraf !da! ka/ l r. 2a$ ! ! soru!saS ile sosyali! soru!sal 0urada 0ir0irleri!i! ii!e .irerler. erik ile 0iim 0ir ayr # k 0t! olu#turur. Bu kar # mla ya$ ! ! iki!lik /la! GDele7u$eH olu#turulmaya 0a#la! r. 2a$ ke!di ke!di!i ya$maya 0a#lar, kalemi kimi! eli!de tutu,u 0urada a$ +!emse!ir art k. *sln/tur 0u!lar 0irle#tire!? '*sln0umda! olu/ 0ite!leri 0e!im a!latmaya 0a#lad , m a!lam #s ! $d r' Gs.8%(H. Bim7i! a!latt , 0elli olmaya! a!o!im ve kim7liksi$li,i! kimlikle#mesi!i sa,laya! 0ir sln/tur 0u. :ereli oldu,umu$u sor.ulaya! 0ir sln/? CDi0irimi$ ke!dimi$ de,ili$C, dedi @ali/, 0ir s r verir .i0i f s ldayarak, CDi0irimi$ ke!dimi$ olamay $. Derkesi! se!i 0ir 0a#kas olarak .+re0ile1e,i!de! 6i ku#ku! yok mu se!i!R Be!di! oldu,u!da! o kadar emi! misi! se!R >mi!se! ke!di! oldu,u!a emi! oldu,u! o ki#i!i! kim oldu,u!da! emi! misi!RC Gs.5'%H. Bimli,i yersi$yurdsu$la#t ra! 0ir 0ellektir ve de a! d r, 0u!lar 0urada '+$de#le#irler'? CFelYl u$u! 0ir $ama! +!1e !l !.ili$ 6ekim Dr. Fole Vid.e'!i! varl , ! ke#fetti,i, ama ila1 ! 0ulamad , korku! 0ir 6af $a 6astal , !a yakala!m #t C Gs.8%<H. Tm Bara Bita/ 0u 6af $a! ! yoklu,u!u! yol at , kimlik soru!u $eri!de d+!/ dola#makta. Bim 6a!.i kimli,e sa6i/ ola0ilirR A!1ak 6af $as ola! m kim oldu,u!u 0ilirR Bu sorular $eri!de odaklasa! ve odakla#t , a!da da da, la! 0ir sln/ ve ierik aras !daki ileti#im .erek oyu!lar ve 6ayal .1 aras !daki de!.eyi sa,lar. Bu de!.e!i! olu#um sre1i ii!de ekolojik soru! GBo,a$ ! sular ! ! ekilmesiyle yok ola! 0ir 0elle,i! ye!ide! somutas !a ortaya kmas H, +$de#likte! kimli,e do,ru .ide! 0ir 0oyut Gmoder!likte! /ost7moder!li,e

.ei#H, maki!asal 0ir ya$ Gama ya/ sal de,il? 2a/ la! ele#tiriler aras !da roma! ! ii!de! 6er6a!.i 0ir /ara! ! kar lmas durumu!da roma! ieri,i!de! 0ir #ey kay0etmeye1ek de!iliyordu, evet 0u do,ru ama kay0etmemesi ise roma! ! 6YlY i#ledi,i!i .+stermektedir. Bu da maki!asal 0ir i#leyi#tir? )eka!ik, ya/ sal 0ir i#leyi# de,ilH. Siyasi kom/lo kuramlar s+$ ko!usu edilmektedir. Bu #ekilde !es!e!i! tam olarak !e oldu,u!u! 0elirli olmad , Gfi$ikteki 0elirsi$lik ilkesiH ve kur.u!u! ii!de 0irok 6ikYye!i! 'a!lat ' 6ali!de, !ii! 0urada oldu,u 0a$ lar taraf !da! a!la# lmasa 0ile, 0irlikte oldu,u a!lat s vard r. Aralar !daki ili#ki 0ir ayr # kl k 0t!l,dr GT /k Bi!0ir @e1e, veya Dekamero!'da oldu,u .i0iH. Voma! ! ierik ve 0iim ayr m ! ! d # !da, ya!i a!alitik 0ir a!lay # ! /ra.mati$me d+!#trld,3 durumda, ya#am ile se!te$le!mesi s+$ ko!usudur. Bir 0ak ma mi!+r 0ir ede0iyata .iri#tir 0u? J!1elikle ifade edilir, olay o!da! so!ra .+$kmeye, al. la!maya 0a#la! r.5 A!lat m, 0urada, 0iimi /aralara ay r r GBara Bita/ %; 0+lmde! olu#uyor ve 0u 0+lmleri ayr ayr , 0ir0iri!de! 0a, ms $ okumak da mmk!. Pate!, 0u y$de! 6er6alde, 0ir 0+lm! se!aryola#t r lmas ola!akl 6ale .eldi. Jr!e,i! Fellat ve a,laya! y$ 6ikYyesi, veya >srarl resimler ke!di ii!de 0irer 0t! olu#tururlarH. Paralara ayr la! 0iim <char* Scuster"an, 1'art 4 l'4tat viI, la pansee pra,"atiste et l'esthetque po#pulare, 1es 9*ttons *e (nut, $%%$ ' !lles Heleuze, FelS !uattar, :aIka, 1es 9*ttons *e (nut, $%F2, s 2$# 22 sayesi!de de varola! d$e!i! ieri,i!i katedi/Z 0a#ka 0ir ierik ortaya karmak mmk! olur kiZ 0u ikisi!i! ayr # k 0irlikteli,i!i .erektirmektedir. Do,u7Bat kimlik soru!u, kimli,i! +$lmesi GBedii Wsta'! ! >vlYtlar H ierik ve 0iim aras !daki 0t!lkteki 'maki!asal' 0t!l,

.+sterir? )a!ke!1iler /iri 'A0dl6a7mit'i! emri ve $ama! ! #e6$adesi "sma! FelYletti! >fe!di'!i! il.isiyle a la! Ba6riye )$esi!e .ereke! ma!ke!leri 6a$ rlaya! Bedii Wsta'd r. Tm 0+lm ke!di ii!de 0elli 0ir tari6 a!lay # ! , resmi tari6i sor.ularke! kimli,imi$i! !e oldu,u sorusu!u sorar? 'Bitmemi# 0at l la#ma tari6imi$de +r!ekleri!i 0i!ler1e kere .+rd,m$ 0u yasak l k $i6!iyeti' Gs.(=H G...H. 'Fum6uriyetimi$i! ilk y llar !daki o 6eye1a!l Bat 1 l k dal.as ii!de, 0eyfe!7diler 0a#lar !daki fesi kar / Pa!ama #a/kalar ! .iyerke!...' Gs.(=H G...H. 2a/t , ma!ke!ler ve el0iseleri!i! modelleri!i! +,retildi,i Bat l lkeleri! i!sa!lar !a de,il, 0i$im i!sa!lar m $a 0e!$iyorlarm #.' Gs.(=H. 2i!e ay! 0+lmde 0i$im de!ile! i!sa!lar ! 'fark edilmeye! 0ir 6 $la, ke!di 6areketleri!i 0ir ya!a 0 rak /, 0a#ka i!sa!lar ! 6areketleri!i 0e!imsemeye taklit etmeye 0a#lam #lar' Gs.(=H. Bu ierik tam 0ir maki!asall k ii!de 6iyerar7#ik 'ya/ ! !' koru!mas ! 0era0eri!de .etirir? Fi.rler yer de,i#tirir, 0ile#imler olu#ur ve +$lrler. Aktif ve /asif, G.erek FelYl .erekse @ali/ 0a$a! aktif 0a$a! ise /asif rollere 0r!yorlarH +$!e!i! yeri!i yok eder. Ay! l k ve +$de#lik aras !daki ili#ki .it.ide +!em ka$a!maya 0a#lar. Be! ve Jteki. Ay! l k m +$de#lik mi yoksa farkl l k m 0elirlerR Bu soru!salla#t r ld , !da ortaya ka1ak durumu!, 0e! ve +teki aras !da! ok 0ir 'okluk' fikri $eri!e oturtuldu,u dikkat eke1ektir. Bu, kita0 ! ko!usu!u! !e kadar Tek'te!, 0t!de! ve o!u! 0ir ya!s mas ola! +$de#likte! ayr ld , ! 0i$e .+ster7 mektedirQ8 !k kita0 ! ko!usu, a,lar ve olaylar $i!1iri!de! ok 0u!lar ! 0irlikte varolmalar ! s+$ ko!usu eder ve 0+yle1e ikili diyalektik ili#ki!i! 'tek Ta!r '1 ' karakteri!i a#maya al # r. "!1a kom/lo teorisi!i! tari6 ii!de $i!1ir .i0i eklemle!mesi!de! do,mu#tur. D$

i$.isel de,il, eklemle!melidir. Burada, i#7 / B. Pa"uk'un Beyaz :ale'*en, 0en ve 6teki sorunsaln*an, okluk sorunsalna ,etiEini s6yle"ek ";"k;n*;r, sanyoru". te, ierik ve 0iim fark tamame! yok olmaya 0a#larQ !k 'ok ta!r l ' 0ir ya$ , ok olayl tari6 ve ya$ ! ! orjiak karakteri Gorjilere de,.i!H ortaya kar. Bita/ $eri!e ele#tirileri! 0a$ lar 0u orjiak karakteri ele#tirmekte ve 0ir 0t!l,! olmad , ! s+ylemektedir? "laylar, vakalar, ideolojiler, makaleler GFe7lYl'i!kilerH,< ya#a!a! ve ya#a!mas 0ekle!e! 0ir #e6ir 0ir0irleri ii!e .eerek eklemle!irler. Jteki soru!u ve di,eri!i yads mas GdiyalektikH y1eltilir .i0i dururke! GierikteH asl !da G0iimdeH +teki soru!u y1eltilmemi#tir G2a$ sln0uH. Bu kolektifli,i olu#tura! karakterleri! oklu,u!da ya#a!maktad r.( Asl !da ierik +teki soru!u!u +! /la!a kar r .i0i dururke!, 0iim Jteki so7 ru!u!da! ok oklu,u ser.iler GBaotik ve orjiak ya$ d r 0uH. J$ellikle '>srarl Vesimler' 0+lm!de 0u orjiak ya$ ! ! karakterleri!i .+rmek mmk!dr? lk olarak ay!ada +$de#lik de,il, farkl la#malar .+$kmektedir? 'Biri!1i duvardaki sefil ve 6$!l sokak k+/e,i, kar# s !daki ay!ada, 6em 6$!l 6em kur!a$ 0ir k+/e,e d+!#yor tekrar 0iri!1i duvardaki resme d+!ldke, 0u sefer, asl !da, orada da kur!a$l , ! resmedildi,i..4 Gs.5('H. 2a$ ! ! orjiak karakteri ise Gto/lu iki ve seks alemleri e,retilemesiH #u!u .+stermekte? 'Sarayda al #a! ka7 d !lar... 0ir0irleri!e ay! masallar a!latarak /i!ekledikleri karl k # .e1eleri!de, resmi! ve kar# s !daki ay!a! ! si6irli oyu!lar ! ... kulla! rlard G...H. Bu!lar, eli s k , 6esa/l ki#ilerdiQ !e ierke! d!yay u!uta0ilirlerdi, !e de sevi#irke!Q Der #eyi 0ir d$e!e sokma sa/la!t lar ola!lar 0a#ar s $ 0ir dost ve 0a#ar s $ 0ir Y# k ya/ard yal! $1a' Gs.5('75(&H G...H 'esrarda! ve rak da! kafalar 0ula! m#teriler mutsu$lu,u! ve 6$!! 0ulutlar !a

kt klar ..4 Gs.5;=H. Bili!di,i .i0i orji ta!r s ve 0u!u! #ara/la kar #t , ki#i Diyo!isos idi. "!u! okluk ve sefa6at ii!deki 'sorumsu$lu,u' :iet$s16e'yi o!a +$e!dire! karakteriydi. Bu!u! 0iimde ya$ ya ya!s mas ise oklu,u! De7.el'1i 0t!l, ve sistemi yok etti,i a! 0elirler. Bu 0+lmde, #a!. rdaya! 1am 2 Bu ara*a, Cel4l ile Cell4#t arasn*aki yaknlEa *a *ikkat eke0iliriz. Cel4l 'yanl7' *ar0elere ,6n;l ver"i7, siyasi kopukluklar kovala"7ken cell4t 'yanl7' kaIay kopar"7 ve aEla"alarla l,na *6n";7t;r. Bu konu ;zerine Bkz., (ichel (aIIesoli, 1'B"0re *e Hyonisos >Contri0ution 4 une sociolo,ie *e l'or,ieD, 1i0rairie *es (eri*iens, :lineksieck et Cie, $%C2, s.2$C. ay!a /ara /ara k r ld , !da, i#te, iki ay!a! !, iki kita0 ! ay! l , ! ! /ara /ara edili#i .+$lerimi$i! +!!e koyulurQ !k /ara /arad r ya$ . >klemle!melerle, 'i$lerle' GDerridaH yolu!u al r, 0iimi yersi$yurdsu$la#t r r. A!1ak 0u /ara /ara edile! 0t!l,! ii!deki 0irlik Cemeklili,i! e#i,i!deki komisere faili 0ili!meye!, 1i!ayeti ve s rr C e0ediye! ka rt r. -!k faili a!o!imdir. C-!k +!emli ola! 6ikYyedir, 6ikaye1i de,il. A!lat la1ak 0ir 6ikYyemi$ var #imdi' Gs.5'%H. -!k 6i0irimi$ 'ke!dimi$ de,ili$'dir Gs.5'%H. '[e6$a7de'!i! DikYyesi' 0+lm o!u! ii! so!lardad r. -!k art k ya$ar, a!lat 1 ya$ma$lar. Bim7lik ya$ar. A!lata! kYti0i!e verir kalemi. A, $da! a, $a, kita/ta! kita0a do,ru u$a!a! 0ir a!lat , 0ir 6ikYye kal r .eriye? '@! 0oyu!1a kulaklar ! ! ii!de i#itti,i 0a#kalar ! ! sesleri!i!, kasr ! ! odalar !da a#a, yukar yrrke! akl !a tak la! 0a#kalar ! ! 6ikYyeleri!i! yksek duvarlarla evrili 0a6esi!de .e$i!irke! 0ir trl etkisi!de! kurtulamad , 0a#kalar ! ! d#!1eleri!i! 6akk !da! a!1ak BYti0i!e ya$d r rke! .ele0ilirdi. !sa! ! ke!disi ola0ilmesi ii!, ii!de yal! $1a ke!di sesi!i, ke!di 6ikYyeleri!i, ke!di d#!1esi!i 0ula0ilmesi .erekir derdi [e6$ade ve BYti/ ya$ard ' Gs.5';H. Deleu$e ve @u7

attari'de! 0ir al !t yla !oktalamak istiyorum? yA!ti7 "idi/us'u iki ki#i ya$d k GDer ikimi$ de o,ul oldu,umu$da! .iderek 6ayli kala0al kla#t k. Burada 0i$i 0ir0irimi$e yak !la#t ra! 6er#eyi, e! yak ! ve e! u$ak 6er#eyi kulla!d k. Wy.u! takma adlar da, tt k Goraya 0urayaH ta! !ma$ k l !mak ii!. :ii! koruduk adlar m 7 $ R Al #ka!l kla, yal! $1a al #ka!l kla. Bu ke$ de ke!dimi$i ta! !ma$ k lmak ii!. Be!dimi$i de,il, 0i$i davra!maya, s !amaya ya da d#!meye ite! #eyi fark edilme$ k lmak ii! G...H. Art k 0e! demedi,imi$ !oktaya de,il, 0e! deme!i! ya da dememe!i! 6i0ir +!emi olmad , 0ir !oktaya ula#mak G...H. 2ard m ald k, esi!le!dik, o,ulla#t k.H; C>srar ! )es!evi'de! ald m.C Bim7lik ya$d . +;khet 9sen, :ara :itap \zerine ?azlar, Can ?ay., $%%2 F !illes Heleuze, FeliS !uattari, (ille PlateauS, 1es 9*itions *e (inuit, $%C., s.%.

AVABA BAPAOAV:: "T">V"TP) Sa!ayi to/lumu!u! e! +!emli .+ster.eleri!de! 0iri ola! retim ve tketim aralar ! ! t /k otomo0iller .i0i 6 $ ya/mas , ti1ari yollar ve uluslararas ti1areti 0yk tek!o7 lojik at l mlar sayesi!de .eli#tirmi#ti. Aralar ! yol almalar ! ! tre! yollar !da! ara0a oto0a!lar !a d+!#mesi!de! iti0are! 0a#ka 0ir fa!ta$ma 0elir.i! 6ale .eldi. Sosyolojik olarak to/lu ta# ma! ! yeri!i ala! 0ireysel aralar, otomo0iller, 0ireyi! to/lumu! ii!de yal! $ kalma sre1i!i de 6 $la!d ra1akt . ABD'de 0a#laya! 0u sre Bat to/lumlar ! ! ka/italistle#e! d!yas ! ! tketim fakt+r! +!e karm # ve otomo0ili ke!di ke!disi!i /a$arlaya!, sat l ,a karta! 0ir !es!e ko!umu!a sokmu#tur. )arI' ! Cmeta feti#i$mi!i!C e! yksek de,erleri!i 0ula0ile1e,imi$ otomo0il im.esi tasar m d!yas ! ! #a6eserleri ve 6 $ $eri!e kurulu tek!oloji sayesi!de CotoerotikC 0ir sa/la!t ya d+!#meye 0a#laya1akt . "toeroti$mi!, erotik ola! ! tasar m ! ! 6a$7 $ ! !, 0eyi!sel 0ir yakla# mda, maddele#tirdi,i a!da ortaya ka! 0ir ol.u oldu,u!u ileri sre0iliri$. Ak l sayesi!de 6a$$a ula#ma, tek!oloji!i! fa!ta$malar m $a verdi,i $evk sayesi!de .ere,e d+!#e0ile1ektir? Ballard' ! -ar/ #ma kita0 !da G-evire!? :ur.l Deve1i, Ayr !t 2ay !lar , %&&;H, a!lat 1 , Ballard, kar s Fat6eri!e'i!, sevi#irke! Cke!disi!i 0a#ka 0ir kad !la

ili#kisi varm # .i0i 6issetmemi isterdiC diyor? Oe$0iye! fa!ta$m GCFat76eri!e'i! akl !da! y ld r m 6 $ yla il.i! 0ir le$0iye! ili#ki d#!1esi .emi# olmal yd C Gs.3&H. Bu fa!ta$ma! ! tikelli,i, 0era0eri!de, otoeroti$mi! maddiyata d+!#mesi!i otomo0illeri! !e$areti!de 0i$lere su!maktad r. Ta/ ! la1ak !es!e 0ireyi! ke!disi!i tatmi! yollar !da! 0iri!i olu#turmu#Q tketim ara1 olarak da $or ula# la! ve 6 $ sayesi!de ke!di tasar m ! ele vere! otomo0ile d+!#m#tr. Ara0a #of+r Cdireksiyo! tam 0ir itaat ara1 , !ereye evirse! oraya .idiyorC diye! 0ir des/ot 6ali!e .elmi#tir. >roti$mi! +$!eler7aras l , ke!di ke!di!i !es!e!i! e.eme!li,i!de yok etmekteQ 0urada +$!eyi !es!e kar# s !da 0a, ml 0ir sre1e itmekteQ 0u 0a, ml l kta! ise sa/k ! 0ir 1i!sel 6a$ meyda!a .elmektedir ki, Ballard moder! veya /ostmoder! to/lumlar m $da 0u 1i!selli,i tek!oloji ile .!1elle#tiriyor. Veklamlar ! esiri ola! 0ir siyaseti! mste61e!li,i kadar, otomo0il im.esi!i kad ! ! .$elli,i ile 0ulu#tura! ka/italist $evk, Cat7avrat7sila6C ara0a ve 1i!selli,e d+!#tryor. Seksi! maddi s ! rlar ! $orlama yolu olarak kulla! yor Ballard otomo0il im.esi!i. Te otomo0ili! i mekY! ise )arki de Sade' ! 6ikYyesi!i! .eti,i %3= @!'! ya#a!d , #atoya teka0l ediyor. Voma! ! ka6rama!lar ise, Bataille' ! kur0a! $eri!e ya$d klar ! a! msat r1as !a tek!olojik kur0a!lar olarak kar# m $a k yor. Bad !lar veya erkekler ara0a ka$alar ! ! +$!e oldu,u ya#amda sade1e 0irer kur0a! kuklalar olu#turuyorQ ko!u ma!ke!leri sa!ki /arala!a! 1i!sel u$uvlar, ka! ! .!e# # , yla kar #mas , ka! ve # k akl ! es .eti,i yerde akl , +$ellikle de tek!olojik, arasalla#m # moder! akl ve i!sa!lar aras 0a, temsil ediyor. A!lat 1 .eirdi,i ka$ada! so!ra kar s Fat6eri!e'i! v1udu!u ve 1i!selli,i!i 6ayal ederke! 6em da6a evvelki

sevi#meleri!i 6em de sevi#irke! kurduklar 6ayalleri d#!yor ve ara0a veya uak .i0i 6 $ ay. tlar ! ! olu#umu!u sa,laya! tek!oloji sayesi!de kar s yla ili#kileri!i! /eki#ti,i!i ta6mi! ediyor? CBi$i 0ir0irimi$e tek!olojideki ye!i 0irtak m +,eler 0a,l yorduC diyor Gs.3'H. Der .! ya#ad , m $ ka$alar !, filmlerde a0art l 0ir #ekilde verile! sa6!eleri! .erekli,i!i yitire! ya! lsama $eri!e kurulu olu#u!u 0i$e 6at rlat rke!, Ballard, 0ilim adamlar ! ! art k d!yam $da .erekle#e1ek ka$alar $eri!e de 0ir dal olu#turduklar ! Q t /k tek!olojik .eli#imi! +!1elikle askeri ala!da kulla! ld , .i0i, sivil d!yam $da da ka$a tek!olojisi!i! 0ede! tek!olojisi $eri!de 6akim oldu,u!u ifade ediyor. Fou1ault'!u! mo7 der! iktidarlar ! ve e! arkaik iktidar 0iimleri!i! 0ede! $eri!e kurdu,u ta6akkm .+stermi# oldu,u .i0i, Ballard da 0ede!i! 6 $ ile ili#kisi!de, a, r ve 6 $l l k ili#kileri!de, otomo0ili! yeri!i! !e de!li +!emli oldu,u!u vur.uluyor. )oder! sa/k !l k 0iimleri!i! ara0a ii!de !e #ekilde #iddet dolu 0ir #ekilde olu#a0ile7 1e,i!i GCP6revi 6astal klar kli!i,i!de! d+!e! !evraste!ik ev kad !lar ! ! ya/t , sama ka$alar , 0u kad !lar ! #e6ri! d # !daki a!a 1addelerde /ark edilmi# ara0alara ar/t klar ! d#!yorum. Tek y+!l sokaklarda ama# r kamyo!lar yla 0uru! 0uru!a ar/ #a! 6eye1a!l #i$ofre!leri, oto0a!a .iri# yollar !da .ereksi$ yere W d+!# ya/arke! ka$a .eire! ma!ik de/resif7leri, kma$ sokak oldu,u!u 0ile 0ile yolu! so!u!daki tu,lada! duvara so! 6 $la vura! #a!ss $ /ara!oyaklar karma# k altl stl kav#aklarda ya/t klar ka$alarda 0a#lar ko/a! sadist 6em#ireleri, orta ya#l meta!etli itfaiye1ileri! .+$leri +!!de k1k ara0alar !da! ka! alevleri! ii!de ya!arak +le! le$0iye! s7/ermarket y+!eti1ileri!i, $i!1irleme ka$alarda e$ile! otistik o7

1uklar yol ke!ar !daki sa!ayi ka!allar !da! 0iri!de kaderleri!e 0oyu! e,erek 0o,ulmaya ra$ ola! $i6i! +$rlleri!i d#!yorum Gs.%<HH, .iyoti!e .iderke! 0eli .ele! ma6knm +ls!de veriyor 0i$lere. 2ukar da .+rle0ile1e,i .i0i, ka/italist to/lumlar m $ ! tek!olojisi sayesi!de 0ede!lerimi$ ve $i6i!lerimi$ aras !daki ayr #ma! ! .it.ide 0yd,! 6issetmede! ya#aya! i!sa!lar ! /si#ik ko!umlar ka$alar ! e! +!emli +,eleri!de! 0iri 6ali!e .iriyor. To/lumsal .eli#meye .+re ye!i ye!i 0ilimsel isimlerle kar# m $a ka! sa/k !l k e#itleri ka$alar ! ald , #ekillerle +rt#yor sa!ki Ballard' ! a!lat m !da. "to0a!larda 6 $ ya/arke! mastr0asyo! ya/a!lar, 0ir elleriyle direksiyo! kul7 la!ma! ! $evki!i tadarke!, ya! !da otura! kad ! ! vaji!as !da di,er eli!i kulla!arak, kad ! ! tatmi! etmeye al #a! mao ti/leri su!uyor 0i$lere 0u roma! !da? Bilim kur.u!u! +teki d!yalarda de,il iimi$de oldu,u!u .+stermeye al #a! Ballard ile mikro fa#i$mimi$i 6issederek kuramsalla#t ra! Deleu$e ve @uat7 tari aras !daki i$.i, 0ilimsel ile a!lat #aX ola! ! aras !da s k # / kal yor. Belki ok kk 0ir farkla? Deleu$e ve @uattari ii! fa!7ta$malar de,il retile!, ar$ula!a! maki!eler s+$ ko!usudur. Ballard, -ar/ #ma'da Cara0ay yal! $ 1i!sel 0ir im.e olarak de,il, ki#i!i! 0u.!k to/lumda yeri!i .+stere! 0t!lkl 0ir e,retileme olarakC kulla!d , ! 0elirtiyor, y llar so!ra kita0 !a %&&<'de ya$d , +!s+$!de Gs.;H. Voma! ! 1i!selli,i!i!, asl !da, /olitik 0ir a!lam ifade etti,i!i ya$ yor? Bu 0ira$ da Pasoli7!i'!i! C%3= @!C! 6at rlat yor 0i$lereQ !k orada da fa#i$m ile #iddet ve sa/k !l k /aralel olarak ele al !m #t . Sade'da! ayr la! Pasoli!i Sade' ! sadi$mi!i /olitik 0ir +lde ele almaya al #m # ve 0u!u 0a#arm #t Ballard da Cka/italist ve kreselC ya#am 0iimlerimi$i! Ce! sa/k !C ya!lar yla 0i$i

ke!dimi$e ve i!sa!l , m $a ya0a!1 la#t rd , ! , 1i!sel e,retilemelerle 0etimliyor, a ,a kar yor. Fi!selli,i! ve tek!oloji!i! C0i$i !as l s+mrd,!C ifade ediyor. CTek!olojik 6arikalar !C iimi$deki drtleri !as l uya!d rd , ! ve 0u #ekilde de, 1i!sel !es!e 6ali!e .ele! ar$ular m $ t /k /olitik !es!e 6ali!e .ele! ve sry taki/ etmekte! +teye .idemeye! ru6lar m $ medyaya ka/t ra! $i6i!lerimi$i .+$ler +!!e seriyor. Politika, 0irey ve 1i!sellik aras !da kurula! iktidar ili#ikleri!i to/lumlardaki e! yal ! i!sa! ili#kileri!de .+steriyor. CD!ya! ! .ere,i!iC a!latma! ! ise kur.uda! .eti,i!i 0elirtiyor. !sa! ili#kileri!i!, aile!i! ve to/lumsal ya#am ! a6lYk kurallar ! ! s ! rlar ! 0i$e $orlata! tek!oloji!i! sa!ayi to/lumlar !da do,ay da !as l kirletti,i!i 0i$lere d#!drtyor. J$!e!i! :es!elle#mesi Voma! ! ka6rama! a!lat 1 Ballard, ka$alar ! fa!ta$mas yla ya#aya! ve kar s yla ili#kisi!de o!u! 6er trl fa!ta$masm .erekle#tirmeye al #a! ve 0u +lde de 6er#eye ra,me!, kar s !a ola! a#k ! ila! ede! 0iri. Di,er karakter, Sames Ballard' ! ke!di 0a# !da! .eti,i!i s+yledi,i 6ikYye!i! 0a# ka6rama! , 0a#ka 0ir deyi#le +$!esi Tau.6a!, ka$alarla il.ili, 0a# !da! o!lar1a ke$ ka$a .emi#, 0u ka$alarla tatmi! ola0ile!, /as ii!deki ara0as GOi!1ol!H ii!de sevi#e! ve etraf !dakileri Cko!u ma!ke!iC .i0i kulla!a!, fa6i#elerle oldu,u kadar arkada#lar ! ! ka!lar yla da sevi#e! marji!al ve tek!oloji kur0a! , sa/k ! 0ir ti/. J$!e olarak Tau.6a! etraf !daki i!sa!lar , 0elki Ballard 6ari, 0ir !es!e olarak ele al yorQ t /k ka$alarda du0l+r olarak kulla! la! arkada# Sea.rave .i0i. J!emli ola! ka$a! !, so! ka$a! ! .er7 ekle#tirile0ilmesi. Tau.6a!, >li$a0et6 Taylor'u! ara0as !a GOi7mu$i!H ar/ /Q 0yk fi!al ya# yor. Ballard, +$!esi!i! kar# s !da !es!elle#me 6ali!i ko!u olarak ele

alarakQ 0ir efsa!e!i! k+lesi olmaya 0a#laya! a!lat 1 ! ! 6er #eyiyle, sev.ilileri veya kar s Fat6eri!e ile Tau.6a!' ! itaati!e, eki1ili,i!e ka/ larak, !es!elle#me sre1i!de! !as l ka1a, ! a!latmaktad rQ +yle ki, kar s Fat6eri!e'i! Tau.6a! ile sevi#mesi s ras !da ara0a! ! #of+rl,! ya/mas !a ve d #ar !da! sevi#me!i! .+$kmemesi ii! otomatik ara0a y kay 1 s ! ! sulu k+/kleri taraf !da! ara0a! ! ii!i! .+rlmesi!i e!.ellemesi!e vara! 0ir l. !l , ! .irda0 !a 0 rak yor ke!di!i. Datta ke!disi!i e#1i!selli,e do,ru srkledi,i Tau.6a!' ! yara dolu v1udu!u! adaleleri 0ile 0u !es!elle#me sre1i!i! +,eleri aras !da say la0ilir. Tek!olojik d!ya ii!de Deide..er'i! tek!i,i! 6akimiyeti alt !da i!sa! ! u!utuldu,u!u 6at rlatmas .i0i, Ballard da sa!ki 0u i!sa!l , ! u!utulu# sre1i!i roma! 0oyu!1a vermeye al # yor. :e $ama! ki, Tau.6a!' ! +lm, su y$!e km #t r G$ate! kita/ Tau.6a!' ! +lm!! a!lat ld , sayfalarla 0a#lamaktad rH o $ama!, i#te, !es!elle#e! di,er ki#ilikler ke!di +$!ellikleri!e kavu#a0ilmektedirler. Ballard kar s ! ! 0eli!e sar larak C/armaklar ! kar ! kaslar !a 0at r r. Dr. Dele!a Vemi!.to! ise, 6er !e kadar a/k ! .+$ Ballard' ! kar s Fat6eri!e'i! $eri!de olsa 0ile, @a0rielle da sev.iyi 0ula1akt r. Pasoli!i'!i! Teorem'i!deki .i0i, 0ir melek veya #eyta! ola! Tau.6a!, 6erkese ayr ayr 1i!sel 0ir doku!u#ta! so!ra o i!sa!lar ra6at 0 rak / C#eyta!lar di7 yar !aC .+ ede1ektir. -ar/ #ma ka/itali$mi!, 0era0eri!de .eli#e! reklam sekt+r!! ve tek!oloji!i! at0a# .itti,i 0ir d!ya! ! a1 mas $ tasviridir. 2eteri!1e #iddetli, yeteri!1e /or!o.rafik. :es!elle#me sre1i!de esrime 6alleri!de! ke!di!i 0ulma 6alleri!e do,ru k la! 0ir yol1uluk roma! olarak ele al !a0ile1ek ola! -ar/ #ma $ama! da soru! etmiyor? A!lat 1 kita0 ! 0a# !da Co!u iki aya +!1e 0ulmu#tumC Gs.%=H derke!, kita0 okumakta

ilerledike, asl !da C0ir y lda! fa$lad rC ta! #t klar Gs.;(H ortaya k veriyor. :es!ellikte! +$!ele#meye .ee! 0ir sre 0+yle soru!lar ! alt !da! kolayl kla kalkmaya muktedir ola1akt r. D$ -i$.iselli,i B ra! A!lat m Ballard, d$ i$.isel 0ir a!lat mda! ka !arak, roma!daki olay ! kur.usu!u la0ire!tik 0ir ya/ ya oturtmaya al # yor? C2a$ar 6YlY a!lat m d$, olaylar ! tari6 s ras !a .+re akt , , .e!i# 0ir $ama! ve u$am dilimi ii!de a, rl kl role sa6i/ seki! karakterleri ola! .ele!eksel %&. y$y l roma! !a +$. tek!iklerde! ve 0ak # a lar !da! Cyararla! /C yararla!amaya1a, ! soru! ediyor ke!disi!e. Bu #ekilde 0asit 0ir olay merak edile! 0ir 6atta sokuyor. Fiiller aras !da mtasyo!lar olu#turuyor? CFat6e7ri!e'i! uu# dersi!e .itmesi!i 0eklerke!, ara0am oto0a! y+!!de srmeye 0a#lad mC Gs.&=H. @+rle0ile1e,i .i0i, 0ekleme eylemi ile ara0ay srme eylemi s ras !da ay! 1mle 0ir mtas7yo! olu#turuyor ki, 0u iki ayr # k eylem ay! tm1e!i! +!ermesi!i tamamlaya0iliyor. Beklerke! eyleme .irme veya eylem s ras !da 0ekleme. Parme!ides'i! Ce0edi 6areketsi$li,iC .i0i 0ir #ey. Bili!di,i .i0i Cay! derede iki defa y ka! lma$C +!ermesiyle ortaya ka! diyalektiki DerakleitosZa kar# ka! >leal filo$of Par7me!ides, Bir'i diyalektik y+!teme .+re +!1elerke! Cvarl , ! e0edi oldu,u!uC d#!mekteydiQ !k varl k tek oldu,u ka7 dar C6areketsi$dirC de. 2a!i 6arekette! 0ir 6areketsi$lik ortaya kararak, ayr # k iki 6areketi 0ir +!erme!i! ii!e koya0ile! sln/ Ballard' ! sln0u!a 0e!$iyor. Bir +!erme!i! ii!de /arala!a!, diyalektik oldu,u 0ile s+yle!e0ile! iki ayr eylemi! s ras $7l , yukar daki mtasyo! fikri!i 0i$e d#!drtmektedir. Bu!a 0e!$er ya$ de!eyleri Ballard' ! roma! !a 0ilme1emsi 0ir 6ava vermektedir.

Ballard, .!e#i! # klar ! ! /arala!arak ara0alar ! 1amlar !da! /lak 0ede!lerdeki yara i$leri!e do,ru kayarak, i$leri! ayd !latmas im.esi!i s kl kla kulla!mas !a ra,me!, !es!ellikle +$!ellik aras !da otoeroti$m de!eyi!i ya#am ! ! verdi,i te6like ve 6a$ aras !daki ili#kileri .!deme .etire! kita0 !da s7 rkleyi1ili,i!i so!u!a kadar srdrmeyi 0a#armaktad r. 2i!elemeler da6il olmak $ere roma! kolay1a oku!makta, u$u! 1mleleri Trke'de ra6atl kla ara0alar ! oto0a!larda yol almas .i0i kaymaktad r. Fum6uriyet Bita/,......

FW)A, >T:"@VAFB BV V")A: )i16el Tour!ier'!i! Fuma ya da Pasifik Araf adl roma! De.el'i! B+le ve >fe!di diyalekti,i ad alt !da ele ald , ko!u GTi!i! @+r!.0ilimiH ii!de oku!a0ile1e,i .i0i, so!s+$de @illes Deleu$e'! a klad , #ekilde de ele al !a0ile1ek 0ir felsefi ve et!o.rafik roma!. Ay! $ama!da da, Tour!ier'i! felsefe e,itimi alm # olmas !da! kay!akla!a! ve de @illes Deleu$e ile 0irlikte +,re!1ilik y llar .eirmesi!i! verdi,i 0ir do,all kla, Deleu$e'! felsefesi!e da6a yak ! 0ir roma!1 . Be!disi!i! de 0elirt7 mi# oldu,u .i0i felsefe a..re.atio!'u!u alamay /, ya!i felsefe s !av ! da 0a#ar l olamay !1a filo$ofi kariyeri ya/makta! va$.eerek, roma!1 l , semi#. Der6alde ok da iyi ya/m #, !k o!u! .erek Fuma kita0 olsu! .erek )eteorlar olsu! 6e/ iki$ler temas ile i#leye! fikirsel d$eyde ve felsefede olduka +!emli 0ir yer tuta! ikilikler ve 6atta a!droji! temas ki, 0u da Plato!'u! [+le! kita0 !da! 0eri ele ald , ve da6a so!ra Pro7ust'u! Sadome ve @omore'de ele ald , ko!udur, s+$ ko!usu edilmektedir. kilik ve iki ki#i aras !daki veya iki .ru/, iki 1emaat, iki to/lum, iki Devlet aras !daki at #ma Bi$ ve Jtekiler $eri!e kurulmu#tur. Bu!u! kar# t olarak at #mada! ok u$la#may ele ala! Tev6id'i yakla# mlarda ise CBi$ #uuruC +! /la!a kar lm #t r. Bu!a .+re to/lum 0i$ #uuru $eri!e kurulmal d r ki, ortak 0ar # mmk! ola0ilsi!. Bu roma! !da )i16el Tour!ier ve so!s+$de @illes Deleu$e'! ya$ s 0i$ ve o!lar veya 0e! ve +teki soru!sal !a +!emli ola! farkl 0ir 0ak # a s .etiriyorlar. Bir 0ak ma Oei07!i$'i! )mk! D!yalar Buram diye0ile1e,imi$ 0ir yakla# m yla il.ili 0ir soru!sal

0u? Be! ve +teki ay! $ama! 0irimi ii!de varola0ilirler mi yoksa o!lar ! $ama!la! m ayr d rR Ve!e Pa$$o'!u! Oes jumeauI, le 1ou/le et la /erso!!e Gki$ler, ift ve ki#iH kita0 ! okuya! Tour!ier'!i! )eteorlar'da ele alm # oldu,u ko!uyu, Fuma'da da .+rr$? A!a kar! !da oldu,u .i0i Gveya ada kar! !daH 0ir0irleriyle d,mle!mi# iki$ler temas Fuma'da kar# t iki$lere d+!#mektedir. ki$ temas , ay! $ama!da, Bat to/lumlar !daki :u!`uam duo GAsla iki ki#i olama$H temas !a, ya!i yat l okullardaki ve 61re sistemleri!deki 0ireyle#tiri1i, kolektif kimlikleri! 0ir ki#ide to/la!mas ! e!.elleyi1i, di!i semi!erleri! ki#ile#tiri1i yat l okullar ! ! sistemi!e kar# kmaktad r. ki ki#i!i! 0ir0iri!e duydu,u 6issi!, ili#ki!i! doku!ma! ! sade1e i!dir.e!eme$ ve ilksel .d olmas !da! ok, 0elki de, da6a ilkel 0ir temas .ds oldu,u!a de,i!mekte ve 0u #ekilde de Freud'! li0idosu!da!, a#ka do,ru y+!ele! 1i!sel .ds!de! 0a6setmekte! ok, 1i!sellikte! de +te, k+ke!7sel 0ir a#k ili#kisi Gya0a! a#k H, .ve!li,i ve s rr /ayla#a! a#k 0a,lar ! 0elirlemektedir. Vo0i!so! ile Fuma'!m a#k Q ikisi!i! ada! ! d$e!i $eri!de 0a,l l klar ve at #malar . Fuma'!m, Oevi Strauss'da!, De.el'e, SartreZa, S/i!o$a'ya u$a!a! felsefi 0ir roma! olmas do,ru GS/i!o$a'! ! >tika kita0 !da 0etimledi,i evrimi! a#amas ? 0iri!1i durumdaki 0il.i duyu ve 6islerde! .eer ve +$!ellikle karakteri$e olur. ki!1i durumda ise 0ilim ve tek!ik a,r # rlarQ 0u rasyo!el ama y$eysel 0ir 0il.idir. *!1 durumda ise t+$! se$.isi!de mutlakl k ortaya kar? To/rakE6ava k .!e#Q ya!i d!yal Vo0i!so! E Fuma k .!e#sel 0ir Vo0i!so!. Fuma'da ada! ! ilk 6ali, kirlili,i ve d$e!si$li,i, y+!etile! durumu, .!e#sel ve1d durumu >tika kita0 !daki 0il.i durumu!a teka0l etmektedir, ya!i? %H /asif $evkler, alkol, uyu#turu1uQ 3H emek sosyallikQ 5H sa!atsal tema#aH.% A!1ak, 0urada Tour!ier'!i! e!

0e,e!di,i kita/larda! 0iri!i! ya$ar ! u!utmu# oluyoru$? Oe7i0!i$ ve )o!adoloji G%;%8H. Barok d#!r Oei0!i$'i! sistemi ve 6atta Deleu$e' de ok etkileye! di$ileri? mo!adoloju ' ! # ts $, srt#mesi$, 6atta ili#kisi$ 0ir evre!i! mo1D'!i j u ik7tedir. Bu d!yalarda uyum ve 0irlikte ak #malar vard r? CTa!r 6esa/lar, d!ya ke!di ke!disi!i olu#tururC. T /k 0ir 0il.isayar maki!as /ro.ram .i0i, /ro.ramla meti!leri!i$i Gke!di d!7 yalar ! $ H olu#tura0ilirsi!i$. ki ki#i 0ir0iriyle .irdi,i ili#kide, $ Tou"er, 1e vent Parcelet, !all"ar*, $%FF, s 22% 0ir0irleriyle ak #t klar !da, 0iri!1isi iki!1isi!e 6 $ verdi,i!de, dururQ iki!1isi ise 0iri!1ide! ald , 6areketle 6 $la! r. Asl !da, 0u!lar 0ir0irleri!e de,memi#lerdir 0ile GDe.el'i! k+le ve efe!disi!i! tam tersidirH ve 6atta 0iri!1isi iki!1isi ile kar# la#t , !da durmam #t r, durur .i0i ya/m #t r. Dareketi sade1e so!7su$1as !a a$alm #t r. ki!1isi ise 0iri!1i!i! 6areketi ile 6 $ ka$a!mam #t rQ o da $ate! so!su$1as !a 6areketi!i! e! a$ ! i#leme koymu#tur. Vo0i!so!, 0u a!lamda Bat l , yal! $l ,a ma6kum olmu# i!sa! ! roma! d r. To/lumdaki .+reli yal! $l , ! .erek do,al mekY!da ya#ama de!eyimidir 0u. Vo0i!so! l. !l , !, uyu#turu1u!u!, i!ti6ar ! i!sa! d r. Der 0iri yal! $l k 6issi!i do,ura!d r. To/lumda ya#aya!lar da ra6atl kta ve refa6ta varolurlarke!, 0u durumda yal! $l , kald ramaya!lar ! kar# s !a ka! yal! $l k duvar ! ! at , yaralar uyu#turu1u veya i!ti6arla ka/atmaya al #a! 0ireydir, roma! !, 0ir 0ak ma ka6rama! . Vo0i!so! sade1e yal! $l , ! kur0a! de,il, ay! $ama!da li0erali$mi! 6omo e1o!omi1us'!! ka6rama! d r da. To/lumu! 0u!alta!, ya! lsata!, 0o,a!, koka! /isli,i!de! kurtulmaya al #a! ! ryas ss $ 0ir ada de,il midirR Sa1`ues Brel, 0u de!eyi ya#amay ar$ulamad m R Ba/a!mak. Oei0!i$'i! mo!adlar .i0i, ka/ s $ ve

/e!1eresi$ olmak. 2al! $l k Fuma'!m ortaya kmas yla 0o$ula1akt r. A!1ak Tour!i7er'!i! Fama's yla, Da!iel Defoe'!i! Fuma's farkl d r. Tour!i7er, Flaude Oevi7Strauss so!ras 0ir d#!r ve ya$ard r. Da!iel Defoe ii! Fuma 0ir 6ayva!d rQ tam 0ir s+mr.e1i $i6!iyeti 6akimdirQ Vo0i!so!'da! i!sa!l , +,re!e1ek 0ir yerlidir. Vo0i!so! ise Bat '! ! 0il.ili te1r0eli, tari6li to/lumu!u! 0il.e7 sidir. 2asa koyu1udur. Tir.i!e .emisiyle, ss $ adaya d$e! ve adalet .+tre!dirQ evre!sel i!sa!d r. Toumier'!i! )usee de %'Domme'da, A!tro/oloji )$esi'!de +,re!mi# oldu,u 0il.i sayesi!de, kltrler aras !da 6iyerar#i!i! de,il, .+relili,i!, farkl l , ! oldu,u!u! fark !dad r. lkelleri! de,il, ama 0a#ka farkl uy.arl klar ! i!sa!lar ! ! varl , ! 0ilmektedir. Sea!7 Sa1`ues Vousseau'!u! Ciyi yerliC mitolojisi!i! ye!ide! .!1elle#mesi!i!, somutla#t r lmas d r 0u. Fuma roma! , 0u amamda, .erZ 0ir et!o.rafik roma!d r. ki ayr uy.arl , ! ss $ 0ir adada kar# kar# ya .elmesiyle .eli#e! $e!.i!, d#!dr1, felsefi ve to/lumsal 0ir a!ali$i! roma! d r. Birikim

>VB>B F:S>OON @!m$! e! ok soru!salla#t r la! ko!ular !da! 0iri ola! kad ! ! 1i!selli,i ve +$.rlk aray #lar ! a!laya0il7 mek ii!, erke,i! 1i!selli,i!i a!lamam $ .ereke1ek. Bu a da! 6er d+!emi! 0elli 0ir # k rejimi ve s+yle!e!i oldu,u .i0i, 1i!selli,i! de de,i#ik al. lama d+!emleri oldu,u!u ortaya koya! CsosyalliklerdeC erkek, kad ! ! kar# s !da 0ir +$!e durumu!da! 0ir !es!e durumu!a .ide! yolu! s ! rlar !da dola#mas soru!u, olduka +!emli .i0i .+$kmektedir. @ittike 6eterosekselli,i! maolukla 0irle#tirildi,i Bat to/lumlar !daki kad ! ve erkek aras !da 0a# .+stere! 1i!sellik ve dostluk ili#kileri, .it.ide ayr 7# kla#maya 0a#laya! 0ir 1i!selli,i! ye!ide! 0a,da# k 0ir ko!uma .irmesi ola!a, ! ortaya kara1ak mR Tari6 0oyu!1a 1i!selli,i! a!a 0ir soru! olu#turdu,u .+rlmemektedir. Jr!e,i!, >ski 2u!a! to/lumlar !da 1i!sellik olduka ola,a! 0ir eylemi iermekteydi. -ile1iler, ki!ikler de,i#ik yeme, ime ve 1i!sel ili#ki te$leri!i .eli#tirmekte, ve 0u ala!larda 1i!sellik soru!sal olarak ko!ulmaktayd . A!droje! miti Pla7to!'da! 0eri sre.ele! 0ir s+yle!1e olarak %&. y$y l ya$arlar aras !da!, Fra!s $ ede0iyat !da +!emli 0ir yere sa6i/ Proust taraf !da!, 2itik Pama! Pe#i!de kita0 !da CSodom ve @omoreC de ko!u edile1ekti. Baro! de F6arlus'! 6omoseksel ili#kileri kad ! ve erkek aras !daki ili#kileri! ye!ide! ele al !mas ! .erektire1ek 0ir ede0iyat olu#turdu. >ski 2u!a!'a .eri d+!ersek ki Proust'a .+!derme ya/mam $ 0u a!droje! s+yle!1esi!i! sreklili,i!e de,i!mek ii!di,

ki!ik Dio.e!e'i! yemek yemek ve sevi#mek veya mastr0asyo! aras !daki 0asit ili#kiyi 0elirlemek ii! meyda!da Cotu$0ir ekmesi!iC a! msata0iliri$. Burada, Di7o.e!e yemek yemek kadar 0asit 0ir#ey olarak .+rd, mastr0asyo!u meyda!da ya/t , !da, ke!disi!i #u #ekilde savu!maktayd . Bir ki!ik olarak Cyemek yemek !as l i!sa!lar ! ii!de ya/ l yorsa, ay! #ekilde ke!di 1i!selli,imi$i de 0u saydaml kla yeri!e .etirmeliyi$C. Bi!i,i! +$elli,i, e! a k 0ir #ekilde, kimsede! 0ir#ey saklamada!, 6erkesi! +!!de, 1i!sel /rati,i! .erekle#7 tirilmesi #ekli!de yorumla!a0ilir. Bu #ekilde, 1i!sel ili#kileri! de 6ayva!larda oldu,u .i0i a k 0ir #ekilde, ma6rem mekY!lar ii!e ka/a!mada! ya/ lmas s+$ ko!usu edilmektedir. 2i!e >ski 2u!a! to/lumlar !da 0a6setmi# oldu,umu$ a!droje! s+yle!1esi!i! so!rada! 1i!slere ayr la! erkek ve di#i #ekli!de ayr #t r la! iki! 1i!slili,i ortaya kard , s+yle!ir. Ama +!1elikle, +$ellikle Desiodos'i! #ler ve @!ler kita0 !da kad ! ! varl , so!rada! .elmektedir. Baosta! ko$mos'a .ei#i sim.eleye! T6e.o7!ia kita0 !da! 0a#ka Desiodos'u! 0u 0iri!1i kita/ta i!sa!lar d+!em d+!em ay rm #t r ve ilk d+!emlerde kad !a 6i yer verilmemi#tir. >rkek ke!di 1i!selli,i!i ke!di 1i!siyle ya#amakta ve 0elki de ke!di 1i!selli,i ii!de aseksel 0ir i!sa! s+$ ko!usu edilmektedir. lk d+!emleri!de Alt ! ve @m# devri i!sa!lar vard r. Bu!lar ke!dileri!i metallerle 6issetmektedirler. Burada s+$ ko!usu ola! ili#ki ise adillikte! +ls$l,e .ei#i! 6ikYyesi!i! soru!salla#t r lmas d rQ !k adil ola! alt ! devri i!sa!la7 r !a kar# .m# devri i!sa!lar adil olmakta! km # ve ta!r lar !a kar# ve +$ellikle Peus'a kar# +ls$ davra!maya 0a#lam #lard r. Bu y$de! Desiodos +ls$lk d+!emi!e do,ru .ide! 0ir durumu ve 0u!da! so!raki d+!emi a!lat r? Burada ise iki d+!em da6a

mev1uttur. Bro!$ devri i!sa!lar +ls$drler ve 0u!lar ! devri!de art k saj4a# 0a#lam #t r. Alt ! ve @m# devri i!sa!lar +ldkleri!de Dades'e .itme$lerdi, ama 0u sefer 0ro!$ devri i!sa!lar !a 1e$a vere! Peus, o!lar +ller diyar Dades'e yollar ve orada ads $ 0ir #ekilde kal rlard . Desiodos, 0ir so!raki d+!emde dike'!i!, ya!i adilli,i! ye!ide! ortaya kt , ! ya$ar ve 0u devir ii! Ba6rama!lar devri ad ! verirQ 0uradaki ka6rama!lar ta!r lara kar# +ls$ davra!ma$lar ve 0u !ede!le de Dades'e .itme$ler. -!k Peus o!lar +lms$ k lar, ya!i o!lar ! +ll ya#amlar #airleri! ko!usu olur ve #airler o!lar ! ka6rama!l k 6ikYyeleri!i so!su$a dek a!7 lat rdururlar. Bt! 0u devirlerde +!emli ola! 6e/ erkekleri! s+$ ko!usu edilmesi ve kad.!m 0u devirlerde olmamas.d.r 2a!i !sels $k 6akimdir, ya da erkekler arasmda 6omoseksel illki ter a#k .W#k ler, mev1uttur. Tm 0u a#k ili#kileri ise, ye!ide! 0r !esil yaratmak ii! de,ilQ sade1e a#k olsu! d iyedir !k do,um direk to/rakta! f #k rmaktad.r. +r!e,i! ejder6a! ! di#ti yere, to/ra,a f,rlat l,r f reat,lma$, ortaya 1e!.averler .kar ve 6e/si!i! sila6lar, do,u#ta!d.r. Aralarmda 1e!k etmeye 0a#lay verirler Fi!sellik so! d+!em i!sa!lar !a aittir. Bu devir iseW7 Ta!! ;. 6 T J'-*S*P'*k deT!dra Dekada!s devridir. WSV0W '!Safra pTe k $ar ki, o!lara yiye1ek vermekte! mPdTr ! 6 T' -aC[malari' t"/ra,' ekmeleri .erek7 mekted r Da6a +!1e 6er #eyi! to/rakta! +yle1esi!e 0itti,i yerlerde art k al #mada! yiye1ek ve ie1ek 0ulmak olduka $orla#7m #t,r. Bu d+!em +yleyse, retke!lik d+!emidir. Dike'ye GAdili,eH say., to/ra,a kar#, sev.idir ve ya#amda tar m sevilmelidir >!s ise Goluy ka rmaH sava# ve kav.ay k+rklemek demektir Peu#Q i!sa!lara

+yle k $ar ki, o!lara ate#i verme$. "!lar ! al #a7rak 0u ate#e kavu#malarm, .erekli k lar? ui!sa! +ls! a#ma7 mal. .oru#u 6ak.md rC.' Ay!, #ekilde to/rakta! do,ma yeri!e ffkrR -aCf '_ dJCeme rc'*!* de 0 rak r ve i!_Clara GerkeklereH 1e$a olsu! diye o!lar ! 0asma Pa!dora'y. sarar d+!emi C eQkjk'r 6(m t"Pra,' (kmek 6em de _m !Q 0a !T 6 xT larC At([ -a'a! Pro_et6eus i!sa!lar ! 0a# !a 0u 0elay, sarar, ula/etoso,lu, sivri ak ll 0ir ki#i,4 Sevi!iyorsu! ate#, ald !, 0e!i aldatt ! diye,4 Ama 0il ki dert at ! ke!di 0a# !a da?4 -ald ,.! ate#e kar# l k 0ir 0elY,4 +yle 0ir 0elY du 0e'lYyT3 544 SeTmey(' ckgamaya d cyamava1aklar Bad.! ! 0ir 0elY olmas s+yle!1esi!i 0ir ya!a 0.rak.rsak >ski 2u!a! mede!iyeti!de erke,i! a#k, kad !a de,il, ye!iyetme 0ir .e!1e kar# d r. Burada ay! 1i!ste! ola! ki#iler aras !daki ili#ki d #la!mamakta tersi!e, >ski 2u!a!'da 0u ili#kiler, erkeklerle er7keklerm 6#k ler ! ! k+rkle!mesidir Su!ousia, 6olilia, /lesias7 ] T^i^=:Stl_T 2Sl0ahattn 9yu0oElu# P89rhat Turk Tarh 2 )esio*os 9seri ve :aynaklan, s 2C mos, miIis, o16eia terimleri 0u ili#kileri 0elirtir5. Ama as l kulla! la! s+$1k? Ta a/6rodisia'd r. 2a!i a#k 6a$lar , C1i!sel ili#kilerC, Cte! eylemleriC, C#e6vetC. Bu s+$1,! moder! a!lamda evrilmesi!e imkY! olmad , s+yle!iyor.8 -!k 1i!selli,i! de,i#imi ile s+$1kleri! ykl oldu,u a!lamlar da farkl la# yor. Dekimler ve filo$oflar ! tavsiyeleri de yi!e ay! #ekilde d+!emlere .+re farkl l klar ortaya karmaktad r. Jr!e,i! mastr0asyo! de!ile! ve erkek 1i!selli,i!i olduka yak !da! il.ile!dire! #eyf %&. y$y lda! evvel k+t .+$le 0ak la! ve ya/ lmamas 6ekimler taraf !da! sal k verile!

0ir #ey, 0ir eylem de,ildi. Tersi!e, ak #ka!l , ! sa,la!mas 0ak m !da!, 0lokajlar ! +!le!mesi ii! sal k 0ile verilirdi. :e $ama! %&. y$y l ii!de reme ve ye!i sa,l kl !esiller 0 rakma e!di#esi .+rld, o $ama! 0u d+lleri! 6ar1a!ma7y /, sa,l kl evlilikle o1uk ya/ lmas fikri!i do,urdu ve 0u e!erji!i! .e!likte 6ar1a!mamas ii! de 6ekimler .e! erkek o1uklarda! mastr0asyo! ya/mamalar ! istediler GFou1ault'!u! 0iyo7/olitikas H. >ski 2u!a!'da 6a$lar ! kulla! m temas ii!de erkek 1i!selli,i!i! erkekler aras !da olmas 0ir rastla!t de,ildir. Askeri kurumdaki reform $ate! 0u tema! ! .eli#tirilmesi!de! 0a#ka 0ir7#ey de,ildir. >skide! at ! ! st!de sava#a! ve at7i!sa! 0ile#7kesi!deki i!sa!, Do/litik reformuyla i!sa! ve i!sa! aras !daki 6omoseksel 0irlikteli,e d+!#m#tr. Burada art k kalka!lar ! ! aras !da sakl 0ede!leri! 0ir0iri!e yak ! oldu,u 0ir ordu d$e!i mev1uttur. Te 0u d$e!leme ii!de, erkekler aras 0ir ili#ki s+$ ko!usudur. Fakat >ski 2u!a! d#!1esi 6a$lar ! o,la!larla ili#kisi!de! 0ir soru!sal ortaya karm #t r.< -!k erkek 1i!selli,i!i! 0ir o,la!a kar# olmas ! 6em 6o# .+rm# 6em de 0urada 0ir iktidar soru!u!u ortaya karm #t r? Be!di ke!di!i y+!etmek fikri. Bu soru!sal erkek 1i!selli,i!i! Site'!i! y+!etimi ile ola! yak ! 0a, ! ! ortaya ko!uldu,u yerdedir. Bu 0ak mda! da siyasi 0ir +!em ta# maktad r. -!k Cke!di ke!di!i y+!etmekte! a1i$ i!sa! ! 0a#kalar ! y+!ete0ilmesi $ordurC, ' (ichel Foucault, CinselliEin Tarihi, @ev.T );lya TuIan, Ia ?ay., $%CC, s./'. / (ichel Foucault, a.,.e , s //. 2 (ichel Foucault, a.,.e., s.2.$. de!ildi,i!de ortaya ka! durum #udur? A!1ak 0a#kas ile .iri#ti,i a#ka dair ili#kide ke!di!i de!etleye0ile! ki#i!i! 0a#kalar ! y+!etmeye ka0il ola0ilmesi? C>ut6ydem, s+yle

0a!a, +$.rl,!, ki#i ii! de Devlet ii! de, soylu ve 6arikulade 0ir varl k oldu,u!a i!a! yor musu!R 7"la0ile1ek varl klar ! e! .$elidir, diye ya! tlar >ut6ydem.7 Peki, 0ede! 6a$lar ! ! ta6akkm alt !a .ire!, so!ra da iyilik ya/amaya1ak durumda ola! , +$.r 0ir adam olarak ka0ul eder misi!R 7Besi!likle 6ay r, derC.( JyleyseQ Aristo'!u! Politika eseri!de de 0elirtmi# oldu,u .i0i, CBir site, y+!etimi!e kat la! yurtta#lar ! 0i$$at erdemli olmalar +ls!de erdemlidirC. 2a!iQ 6a$lar o,la!lar ve a#k ve y+!etim aras !da direk 0ir .ei#lilik ili#kisi s+$ ko!usudur. Duyular 6a$7lar taraf !da! k+lele#tirile! erkek art k erkekli,i!i ve y+!eti1i ru6u!u kay0etmi# say lmaktad r. Burada! Ck+leleri! e! k+ts 6a!.isidirRC sorusu soruldu,u!da, al !a! ya! t? CB+leleri! e! k+ts i!sa! ! e! k+t efe!diye sa6i/ oldu,u durumdurC. Jyleyse, >ski 2u!a!'da erkek ii! e! erdemli durum 1i!sellikte ke!di ke!di!i de!etlemede 0ulu!mas d r. >rkekler aras 1i!sel ili#kiler erkek 1i!selli,i!i $edelememelidirQ !k erkek 1i!selli,i ile Siteyi y+!ete1ektir. B !a!a! erkekle erkek aras !daki C6omoseksel a#kC ili#kisi de,il, 0u ili#kideki +ls$lktr. CBi#i!i! !efsiyle srdrd, sava#ka! yar # ve istekleri!i e.eme! olmak ii! yrtt, m1adelede y+!le!mesi .ereke! !okta, erkek ve ki#i!i! ke!disiyle ola! ili#kisi!i! Cser0est erkekC olarak, ke!di alt !dakiler $eri!de kurma iddias !da 0ulu!du,u 6akimiyet, 6iyerar#i ve otorite ili#kisiyle e#0iimli ola1a, !oktad r. Te, i!sa! C1i!sel erkeksilikCi! uy.ula!mas !a uy.u! d#e! +ly a!1ak 0ir Cto/lumsal erkeksilikC modeli!e .+re, 0u Ca6laksal erkeksilikC ko#uluyla vere0ile1ektir. To/lumsal rolde erkek olu!du,u .i0i, erkek 6a$lar ! ! kulla! lmas !da da !efse kar# erkeksi olu!mal d r. Sofuluk, s+$1,! e! kesi! a!lam yla 0ir erkek

erdemidirC.; 2u!a!l lar erke,i! 0a#ka 0ir erke,i sevmesi ii! o!u! 0a#ka 0ir Cdo,ada!C olmas ! 6ayal etmi7 & (ichel Foucault, 1'Ksa,e *es plaisirs, !alli"ar* $%C/, s.%$. CinselliEin Tarihi, @ev.T );lya TuIan, Ia ?ay., $%CC, s.CF'*en aktarlan Zenophon, (e"ora0les, M3, 2, 2#'. F (ichel Foucault, a.,.e., s.%'. yorlard . J!emli ola!, 0u iki erkek aras !daki ili#kide kad ! sevmekte! 0a#ka ola! 0ir erdemi .erekli k lmakt . Bad !lar ! 2u!a! to/lumu!daki Ca#a, C rolleri!i .+$+!!de tutarsak, as l +!emli ola! ! karma kar# de,il, erke,e kar# erdem ta# ya! 0ir a#k ! $oru!lulu,u ve .ereklili,idir. -!k .!! 0iri!de y+!etime .ele1ek ola! 0ir erkektir ve o!u! .e!lik d+!emi!de a#a, l k 0ir ko!umda olmamas .erekmektedir ki, iktidar sa6i0i 0iri oldu,u!da, ay! 6iyerar#ik, Ci#ke!1e1iC, a#a, lay 1 ko!uma 0a#kalar ! sokmas !. -!k, 0u ili#kileri! a#a, l k ili#kiler 6ali!de sre.elmesi demek, to/lumum tm erdem ve a6lYk ! ! 0elli 0ir dekada!s ray !a oturmas , ve y+!etimi! .it.ide . duruma .elmesi demektir. Bu da, ye!i tira!lar ! iktidar ele .eirmeleriy7 le e#a!laml ola1akt r. Ba ! lmas .ereke! erkek 1i!selli,i!i! erdemi ii!de ta# mas d r. >rdem de, 0ir erkeklik or.a! kadar erk7sidir. Burada! da a!la# la0ile1e,i .i0i, +!emli ola! +ly, ya!i erkeksili,i korumak Ckad !s , efemi!eC .+$kmemektedir. 2u!a!l ii!, etke!lik veya edil.e!lik soru!sal te#kil etmektedir. >rkek ke!di C!efsi $eri!de ve 1i!sel ili#kide a6laksal de!etimde 6akim olmak kayd ylaG...H kimse taraf !da! kad !s l kla sula!maks $ ! erkeklerle a#k ili#kileri!i ter1i6 ede0ile1e,iC a!la# lmaktad r.' CBu!a kar# !, 6a$larm yeteri!1e de!etleyeme7ye! 0ir erkek7 1i!sel !es!e ter1i6i !e olursa olsu!7 Ckad !s C olarak .+rlr. >rkeksi 0ir erkek ile kad !s 0ir erkek aras !da 0elli 0ir davra! # ve tutum fark ortaya kar l r. Bu da

6eteroseks7ellik ile 6omoseksellik aras !daki kar# tl ,a /aralel ola! 0ir kar# tl kt r.& )alakia de!ile! ve k+t .+$le .+rle! 1i!sellik tem0ellik, kay ts $l k, ss ve kokulara kar# duyula! $evk, .ev#eklik de!ile! #eydir. Bad !s l k, efemi!elik erkeklere 6as 0ir#ey say lmayarak, 0u ti/ eylemlerde 0ulu!a! ve 0u #ekilde 6areket ede! erkeklere Cters ili#kide 0ulu!maC de!ilir. tidal sa6i0i 0ir i!sa! a!1ak lo.osu!a 6akim ola! erkektir ve #e6veti! kara!l k duy.ular !a ke!di!i ka/t rmada! 1i!selli,i!i erkek olarak ya#aya0ile! ki#i, 0il.i!i! .e!el erdemi!e sa6i/ olmaktad r. C (chel Foucault, a.,.e., s.%2. % M0i*,s%2. >ski 2u!a!'da ya#l erkekler ii! de a#k ya/ma d+!emleri 0elirle!mi#tir. B # aylar ! ! so,uk ve !emli olmas dolay s yla ya#l erkekler idma! ya/mal ve 0ede!leri so,umaya 0a#lad , !da da da6a s k 1i!sel ili#ki sal k verilmektedir. T /k k $arm # et yeme!i! k # aylar !da faydal ola1a, ! ! sal k verilmesi .i0i? Clk0a6arda daZ 6a#la!m # et ye!ilmeli, 1i!sel ili#ki a$alt lmal ve fa$la kusulmamal d r. Buru 6avalarda ve ya$ s 1aklar !da 1i!sel ili#kiyi e! a$a i!dirmelidir.C @+$kt, .i0i yemek yemek, iki imek veya 1i!sel ili#kide 0ulu!mak, t /k ki!ikleri! s+yledikleri .i0i, 6eme! 6eme! ay! #ey demektir. Bi!ikler, ra6atl kla, 0u ko!ular $eri!e fikir yrtmektedirler. Fi!sellik ile 0esle!me veya reme aras !daki ili#ki!i! a k 0ir #ekilde ortak +,eler ta# mas a#ikYrd r. Burada, erkek 1i!selli,i!de 6ar1ama ve tutum7 luluk ko!ular +! /la!a kmaktad r. Dio.e!eZi! Pisa.or'da! aktard , !a .+re, a#k ii! 6a!.i $ama! ! seilmesi .erekir sorusu!a kar# verdi,i ya! t? CPay f d#mek istedi,i!i$ $ama!d r.%= Bu /er6i$ G/6ormako!H meselesi!i! de .+stere1e,i .i0i, >ski 2u!a!'da soru!sal 1i!sellikte! ok /er6i$ ya/ma .i0i .+$kmektedir.

A/6rodisia de!ile! #eyQ ya!i, 1i!sellik ile 6er $ama! ay! dere1ede il.ili olmak te6likeler ta# ya0ilir? CA/6ro7 d4s4a'larla, ya$ ! de,il k # !, so!0a6ar ve ilk0a6arda ise, /ek a$ il.ile!mek .erekir? Dem 0u $ate! 6er mevsimde yoru1u ve sa,l k a s !da! k+t 0ir #eydir.C%% T /k Desiodos'u! dike'de! 6u0ris'e .ei#te a!latt , , ya!i adillikte! +lll,e .idi#atta oldu,u .i0i, >ski 2u!a!'da erkek 1i!selli,i!de +!emli ola! soru! CitidalCdir. ).J. 9T ve ).S. 99. y$y l 0a# !daki meti!ler, Fou1ault'!u! 0elirtmi# oldu,u .i0i erkek 1i!selli,i!de itidal .ereklili,i temas ! .eli#tirmi#tir. Bse!o/76o!'u! ktisat *st!e kita0 !da .eli#tirmi# oldu,u tema, erkek ve kad ! ! 1i!sellikleri!de, .!delik 1i!sel ili#kileri!de Cifte 1i!sel tekelC ilkesi!e de,i!mektedir? T /k kar s .i0i erkek de 6a$$ ! kar s d # !daki kad !larda aramamakla ykml ya da e! a$ !da! 0+yle olmas .ereke! 0ir ki#i olarak 0elirir. So!u olarak da 0elli 0ir simetri ve evlili,i a6laksal a da! ka0ul edile0ilir $. Foucault, M0i* , $2%'*an Hio,ene 1aerce, 3ie *es philosophes 3MMM, M, %. $$ (ichel Foucault, a.,.e , s.$2%. 1i!sel ili#ki!i! yal! $1a ayr 1al kl de,il ay! $ama!da tek yeri olarak ta! mlama e,ilimi!i! .ereklili,i ortaya kar.C%3 B+yle1e, erkek 1i!sel ili#kileri!de, erkekler aras !daki ili#kiler, erkek ve kad ! aras !daki 1i!sel ili#kileri! art r ld , ve me#rula#t r ld , 0ir d+!eme do,ru ilk ad mlar at lmaya 0a#la! r. Bu da, Vo7maZda ve D ristiya!l ktaki tek e#li erkek 1i!selli,i!e do,ru .idi#i sim.elemektedir. Ctidal meselesiC adil kral ve +ls$l,!! kur0a! ola! !efsi!e 6akim olamaya! tira! ko!umu!a da a kl k .etirmektedir? C"toriteyi 0a#kalar ! ! $eri!e oldu,u kadar, ke!di $eri!eC de kulla!a! ve 0ir kral ! Ce! +v.ye de,er tutumu!u! 6i0ir 6a$$ ! tutsa, olmama ve istekleri!i yurtta#lar !

oldu,u!da! da6a fa$la y+!ete0ilme oldu,u!u dikkate alC diye ya$ar sokrates.%5 ktidar sa6i0i ola! kral ! erkekli,i!i o1uklar ! ve 0a#kalar ! ! kar lar $eri!de kulla!mas , o!lara $orla sa6i/ olmas siyasal 0u!al m devreleri!de ok rastla!a! durumlar aras !dad r. >rkekli,i! sim.esi, 0urada, !efsi!e 6akim olmakta! ve 0a#kalar !a $orla sa6i/ olmamakta! .emesi, y+!etme ve 1i!sellik aras !daki 0a, vur.ulamaktad r. Voma d+!emi, >ski 2u!a!'da! 0irok #eyi miras edi!irke!, evlilik kurumu!u +! /la!a karmakla ye!i 0ir d+!emi! erkek 1i!selli,i!i vur.ulamaktayd , !k art k erkeklerle erkekler aras !daki ili#kiler ve ya#l 0il.elerle .e! o,la!lar aras !daki +lllk veya +ls$lk s+$ ko!usu edilmekte! ok erke,i! tek kar l l , +! /la!a kar lmakta ve 0urada! 0ir a6lYk soru!u elde edilmekteydi. Bu tutum da6a so!ra D ristiya!l kta ye!ide! ele al !a1ak ve d$e!le!e1ektir. A!la# la1a, .i0i, >ski 2u!a! erkek 1i!selli,i ile Voma aras !daki ko/u#, /a.a!, ok ta!r l Voma'! ! D ristiya! a6lak yla ola! fark !da! da6a fa$lad r. Tm 0ir 1i!sel ya#am kad !lara kar# tutumlar !da farkl 0ir ko!uma .irmi#tir. Dolay s yla, 6a$lara kar# 0ir ku#ku d+!emi ortaya kar ve 0urada! da di,erleri $eri!de uy.ula!a1ak 0ir iktidar soru!salla#t r l rke!, erkek o1uklar kadar tek e#lilik de il.i ala! 6ali!e .irmektedir. >vlilik kurumu!a ola! de,er artmak7 $2 (ichel Foucault, a.,.e., s. $F%. $' (ichel Foucault, a.,.e., s. $C'. tad r? Sora!us'da! >fesli Vufus'e kadar 6ekimlere ve filo$oflara ilk iki y$y l 0oyu!1a 0ir 1iddiyet 6akim olmu#tur.%8 J!emli ola! #eyZ 0urada art k ke!di !efsi!e 6akim olmak ve 6a$larda! al !a! duy.usall klar sade1e evlilik ve o1uk ya/ma ii! kulla!ma! ! tavsiye edilmesidir. Bu

da, erkek 1i!selli,i!i! C6ar1ama ve $evkC temalar !da Cya/ salC 0ir de,i#ikli,i! ortaya kt , ! .+sterir. Dele!istik d!yada! Voma d!yas !a .eerke! ok da6a C+$elC .+r!mlere da6a fa$la yer vere! 0ir 0ireyselli,i! +!em ka$a!d , .+$kr. @alie!%< ile 0irlikte +lm ve 0ir eser 0 rakma G0ir o1ukH so7ru!salla#t r lmaya 0a#la! r. Jlm ile ya#am aras !da, Bataille' ! Ckk +lmC dedi,i s/erm israf s+$ ko!usudur art k. Bo#u 0o#u!a s/ermi! israf edilmesi, 6ar1amada 0ir eser ortaya kartmak? D+lleme yolu ile 0ir kad ! 6amile 0 rakmak ve 0u kad ! ! da ke!di e#i olmas !a dikkat etmek. @alie! demiur.os'u +r!ek .+sterir, 2arat 1 s . Fi!sellikte! ta!r sal 0ir !es!e olu#turmak GBu da6a so!ra Freud'! 6astas Ba#ka! S16re0er'i! de ryas ola1akt r. Freud'! de a!ali$ etti,i .i0i 0u 0yk /siko$lu ke!disi!i ta!r ! ! .+!derdi,i 0ir 6a0er1i say yor ve a!s!de! ko!u#mak ve a,$ !da! da CTa!r sal # , C ii!e almay +$lemektedirH.%( @alie! 0u eseri!de, st!e stlk kad ! ve erke,i e#it 1i!sellikler olarak ortaya koydu,u!da, art k, kad ! ! to/lumdaki sosyalle#e! 0ir varl k oldu,u!u i$lemek mmk! ola1akt r. >rkek 1i!selli,i, 0u!da! 0+yle, kad ! 1i!selli,i!e kar# 0ir +l ara1 olmakta ve D ristiya!l kla 0irlikte Ta!r ! ! i!sa!lara verdi,i 0ir CveriC olarak, /e!is7 d+lleme i#levi!i .+re1ektir. "rtaa,a .eli!di,i!de ise, yi!e erkek 1i!selli,i!i +!1elikle 0elirleye! kad !lar ola1aklard r. Saraylarda d$e!le!e! C!a$ik a#kC ili#kileri ile kad !lar 6em +,reti1i 6em de al 1 rol! stle!e1eklerdir. J$ellikle %3. y$y l Fra!sa's !da asilleri! erkek o1uklar asil 0ir kad !la evle!dirildikte! so!ra di,er kk erkek o1uklar 0irer ma1era d#k! .i0i at s rt !da k l sallaya1aklar ve ke!dileri7 $/ (ichel Foucault, 1e souci *e soi >+eIsin 9n*i7esiD, !alli"ar*, Paris $%C/, s.2' Turkesi Ia ?ay., @ev.T );lya TuIan.

$2 !alien, He l'utilite *es parties >:s"larn Fay*as KzerineD'n Foucault, 1e Souci *e soi, $%C/, s. $2C. $&Heleuze#!uattari,J ntI#Be*Jpe, (inuit, $%F2. !e servetli 0ir kad ! araya1aklard r. [+valyeleri! 0u aray #lar kad ! ! erke,i! servet ka$a!masmdaki yeri!i .+stermektedir? Du0y'!i! de a!latm # oldu,u .i0i C.e!leri! 0a!a evi!de! d #la!arak uy.u!su$ i#leri! /e#i!de! ko#a!, .e$.i!1i ma1era 6ayatlar ! ! molalar !da, o!lara doku!a1ak 0akireler 0ulma! ! d#! kura!G...H ve o!lar da6a so!ra 0ir se!ior 6ali!e d+!#tre1ek 0ir kurulu#u!, o!lara 6s! ka0ul .+stere1ek iyi 0ir miras k $ !C oldu,u ve o!lar ! ailesi!e damat ola0ile1ekleri 0ir evi! C/e#i!de ola! 0ekYr #+valyeleri!C d+!emi ortaya km #t r.%; Saraylardaki C!a$ik a#kC #+valyeleri! evli 6a! mlara ya/t klar kurlar ierir. J!emli ola! erke,i! kad ! s+$ ve !e$aketle tavlamas d r. Burada, art k, 1i!sellik 0ir eylem olmakta! ok s+$e d+!#r. J!emli ola! #+valye!i! evli kad ! ! 1a$i0esi!i ke!disi $eri!e ekmesidir. :a$ik a#%a evlilik $eri!e kurulu 0ir "rtaa, 1i!sellik ittifak ! ! d # !da 0ir .eli#me .+stermektedir. -o1uk do,urma $eri!e kurulu ola! 0u 1i!sellik ru6a!\ C!a$ik, i!1e 0ir a#kC ili#kisi ile /eri!le!ir. Burada /re!sleri! evleri!de iktidar ! da, l m 0ak m !da! 1i!sellik olduka +! /la!dad r? >rkeklik ve o!u! e.eme!li,i $eri!e kurulu ili#kilerde kad ! ! iki rol vard r? Biri!1isi .e! erkekler aras !da 0ir Ck yas !es!esiC olmak, ya!i o!u tavlamak ii! erkekler 0ir0irleriyle yar #mak $oru!da kal rlar. "lay ve s+$! 1i!selli,i o kad ! ! etraf !daki e#it mesafeleri! etraf !da d+!er. ki!1isi ise, kad ! ! .e! erkekleri e,itme fo!ksiyo!udur. Fi!selli,i ye!i ye!i ta! maya 0a#laya! .e!, "rtaa, ii!deki ya#amda, ilk a#k dersleri!i saray ii!deki .eki! kad !larda! almaya 0a#larlar? CBad ! 0u oyu!da ya/ay

0ir yemde! i0arettir G...H. Saf a#k uy.arla#t rmaktad r. Pre!s saray ! ! ala! ! olu#turdu,u /eda.ojik sistemi! esas arklar !da! 0iri!i meyda!a .etirmektedir. @e!li,i! .erekli 0ir idma! d r, 0ir okuldur. Bu okulda kad ! +,retme!i! yeri!i tutmaktad r. Ar$uyu !e kadar artt r rsa o kadar iyi +,retmektedir. Demek ki, ke!di!i vermeyi reddetmesi ve +$ellikle de yasaklam # olmas uy.u!dur.C%' $F !eor,es Hu0y, 9rkek BrtaaE, 7ka Hair ve HiEer Hene"eler, @ev.T (eh"et li :l0ay, yrnt ?ay., 9yl;l $%%$, s.'&. $C !. Hu0y, a.,.e., s.2'#2/, Hu0y, (4le (oyen `,e, Cha"ps Fla""arion, Paris, $%CC,s./F. Bu #ekilde, erkekler aras !da 0ir m0adele !es!esi ola! kad !, "rtaa, ii!de uy.arla#t r 1 0ir rol oy!amakta, Bilise ise kad ! ve erke,i! 1i!selli,i!e kar #arak, 0u evlilik ili#kileri!de! 0ir 0ireysellik sre1i karmaya al # r. Bad ! erke,i!e 0a,l oldu,u a!da 0ile, 0a0a erki!i! 6akimiyeti!de! km # 0iridir. *st!e stlk, ko1as o!u! $eri!de, yatakta, evlilik va$ifesi!i ya/arke!, kad ! o!da! da 0a, ms $ olarak CTa!r ve o!u! o,lu saCy d#!d,!de, ru6a!i 0ir #ekilde, ko1as ! ! erki!i! d 7 # !da Ta!r '! ! soyut o,lu sa'! ! erki ii!e .irmi#tir, fakat 0u sefer sa ile 0a#0a#a 0ir yatak sa6!esi!de kad ! olmaya! 0ir sa im.esiyle kafas !da ta# d , o im.e ile 0irlikte oldu,u!da, asl !da, ke!di ke!disiyle yal! $ kalm # demektir ve ke!di 0ireyselli,i!i ru6a!i 0ir #ekilde de olsa, tamame! ya# yordur. D ristiya!l , ! etkisi +$ellikle seki! aristokrat s ! flar etkisi alt !a alm # ve evlilik meka!i$mas +$ellikle 0u 6akim s ! fta +!emli 0ir yere sa6i/ olmu#tur. Bu!u! ya! !da tari6ileri! .+sterdikleri 6alk d$eyi!de 1i!selli,i! olduka ser0est oldu,udur. >rkek de kad ! da +$.r 0ir 1i!sellik ya#amaktad r. %'. y$y la .eli!di,i!de Oi0erte!ler 6alkta! erkek ve kad !lar suistimal et7

tikleri!de art k, Bilise!i! a6lYk\ etki!li,i!i! yok oldu,u!u ve 6atta /a/a$lar !, /isko/oslar ! 6alkta! kad !lar suist\mal ede!ler aras !da olduklar ! )arki de Sade, tertemi$ CerdemC koka! kita/lar !da, 0etimlemi#tir. Sade' ! yasaka#a! 1i!sel ya#amlar $eri!e ya$d klar , asl !da erdemi! !e kadar olmaya! 0ir#ey ol7 du,u!u .+stermesi 0ak m !da! +!emlidir. Susti!e ve Suliette ti/leri iki k $ karde#i! 6ayatlar ! ko!u eder ve Susti!e ad !da! da a!la# la1a, .i0i adalet ve erdem $eri!e 0ir ya#am kurmak ister ve a!1ak 0irtak m felYketlere maru$ kalarak ya#am ! srdrr. Te1av$e u,rar, soka,a at l r, /aras ! ald r r v0.%& Di,er ya!da!, Suliette a6lYks $l k sayesi!de 0aka!lar ve di,er aristokrat 0eyler taraf !da! +dlle!dirilir ve say. !, $e!.i! 0ir kad ! ko!umu!a .irer. Sade, ke!disi!i Susti!e ile +$de#tirir. Bili!di,i .i0i ya#am ! ! 0yk 0ir k sm ! ya/t , ska!dallar y$!de! $% (arki *e Sa*e, 9r*e"le :r0alanan :a*n, @ev.T ?a7ar -lkyava7, Bil,i ?aynevi, $%F/. (arquis *e Sa*e, 1es inIortunes *e la vertu, !alli"ar*, $%F.. 6a/isa!elerde .eire! Sade, ii!de 0ulu!du,u Fra!s $ yksek s ! f ! ! a6lYks $l , ! ya$d , !da affedilmemi#tir. Sade' ! meti!leri!de erkek 1i!selli,i kad !lar ! ve erkekleri! 0irlikte kura1aklar 0ir CFemiyetC ii!de mmk!lesi! CSuu! Dostlar FemiyetiC 0urada 0elli ko#ullarda ye seili!mektedir? CFemiyete ka0ul edile1ek 0irey 6er trl di!i reddetmek $oru!dad r, 6a!.i 1i!ste! olursa olsu! G...H Buraya .irmek ii! ateist7lik ka! tlar .erekli k l !a1akt r. G...H Femiyet evlilik 0a,lar ! k rar ve ka! 0a,lar ! 0ir0iri!e kar #t r r G...H. )ekY!larda kom#u7 su!u! kar s !da! t /k ke!di kar s !da! oldu,u .i0i, di,erleri! erkek karde#leri!de!, k $ karde#leri!de!, o1uklar !da!, ye,e!leri!de! oldu,u .i0i ke!disi!i!kilerde! de kay ts $ #arts $ $evk almak

$oru!lulu,u vard r G...H. Bir ko1a kar s ! su!mak $oru!dad rQ 0ir 0a0a erkek veya k $ o1uklar ! , 0ir erkek karde# k $ karde#i!i, 0ir am1a erkek veya k $ ye,e!i!i v0. su!mak $oru!dad r.C3= )arki de Sade' ! +lm ve 6ar1ama $eri!e kurulu 1i!sellik temas @eor.es Bataille' ! >roti$mi ile de +$de#likler ta# maktad r. Bataille de s/erm 0o#altma ile Ckk +lmC aras !da 0ir 0e!$erlik kurar. Der 0o#alma 0i$i +lme yakla#t ra! 0ir eylemdir. !sa! ke!di 6ayva!l , ! ortaya koydu,u!da do,a durumu!a do,ru d+!meye 0a#laya0ilir GVous7 seau'!u! da temas ve 1i!sellik $eri!e ya$d klar H. Bu da ko!ula! yasaklar a#makla mmk! ola1akt r. Sade' ! i!sa! ! ii!de oldu,u .+sterdi,i .ari/ duy.ular ! ortaya kmas , su, yasa ve yasaka#ma aras !daki ili#ki'eri! 0a,lam !da 6ar1ama Geko!omik ve li0idi!alH temas .!m$! eko!omik sistemi!i! de ko!usu olmakta! +teye .itmemekte. Tketim to/lumu ii!de 1i!selli,i tkete! erkek de ke!di 1i!selli,i!i! ser0est /a$arda metala#mas ! me#rula#t rm # .i0i duruyor. >! a$ !da! 0a$ olaylar 0u!u s+ylememi$i do,rulaya0iliyor? ABD'de e! /a6al /or!o filmler aras !da, a!1ak yksek seki!ler s ! f ! ! +deye0ile1e,i fiyatlarda elde edile0ilme! kasetlerde, 0a# akt+r! 0a# aktristi .erekte! +ldrd, 0ir 1i!sellikte! 0a6sede7 2. Sa*e'n *6ne"inin cinselliEinin a0artl 7eklini sun*uEu"uz*a, *6ne"in*eki erkek cinselliEinin li0ertin ,6ster,elerini 0ul"ak ";"k;n hale ,eliyor. Bkz., Sa*e, )istoire *eLulitte ou les prosperites *u vice K.!.9., %F&, s. $C#$%. 0iliyoru$. @erek TLi! PeaksZ .erek CBu$ular ! Sessi$li,i'!deki Da!!i0al Oe1ter'i! i!sa! yiye! 0ir /sikiyatr olmas 1i!selli,i! ka!i0ali$m ve +lm ile ili!tisi!i! .!m$ erkek 1i!selli,i!deki soru!sal ! ortaya koymaktad r. Bimi! !e oldu,u!u! 0elli olmad , 0ir ko!umda Cya/ salC 0ir 1i!sellikte! 0a6setmek de

$orla#m #t r. Aile!i! ve kad !lar ! 0ireysellikleri ii!de erkek 1i!selli,i!i! yeri !erededir sorusu soruldu,u!da tm 0u .emi#i iere! soru!u! .!m$de ye!i 0ir Ce/istemeC ii!e .irmekte oldu,u .+$lemle!e0ilir. >rke,i! kad ! kar# s !daki rol!! to/lum ii!deki yeri!i! farkl la#makta oldu,u!u s+ylemek ok a0art l olmaya1akt r. Ay! ti/ i#leri ya/a0ile! kad ! ve erkek aras !daki fark 1i!sellikte! .ee0ile1ek miR 2oksa /rote$ .odomi#eler kulla!a! kad !lar, st! tek!oloji sayesi!de 0u rol de mi so!u!a kadar Gs 1ak st kulla! m H kulla!a1aklar. 2e!ide! retim soru!u kalkt , !da erkek 1i!selli,i!i! +!emli +lde .eri /la!a d#t,! s+yleye0ilirdik. Ama Bat 'daki !fus .erilemesi, s/erme i6tiya duya! a!!e olmak isteye! kad !lar ! artmas ye!ide! retim 0a$ !da erkek 1i!selli,i!i! 6e/ sre1e,i!i ortaya koyar .i0i durmaktad r. J$ellikle /ost7femi!i$m ad alt !da kad !s l , ! erkekte! farkl l , ii!de 0ir sosyallik ii!de kad ! ve erkek 1i!sellikleri!i! ayr # k 0ir durumda da olsa 0irlikte srdkleri!i, aile ti/leri ve ii!de ya#aya!lar ! i#levleri de,i#se 0ile, +!e srmek ya!l # olmaya1ak. Bataille' ! d#!1esi!i ye!ide! .!1elle#mi# olarak ortaya kar rsak erkek 1i!selli,i ve eroti$mi! ayr #eyler oldu,u!u s+yleye0iliri$.3% -!k erkek 1i!selli,i 0elirli yasaklarla s ! rl d r, 6al0uki eroti$m yasaka#ma eylemi!i +!.+rr >roti$mi! ar$usu yasakta! $afere ula#a! 0ir ar$udur.33 Bu yasaka#ma eylemi de ay! $ama!da C0ir dilyetisi!e sa6i/ ola! kimseC taraf !da! .er7 ekle#tirile0ilir. @!m$de yasaka#ma ve yasak aras !daki s ! rlar olduka flula#m #t r. Art k kimse!i! 1i!sel ya#am eskide! oldu,u kadar di,erleri!i! tu6af !a .itmiyor. Filmlerde! TT. di7 2$ !eor,es Bataille, 1'9rotis"e, (inut ?ay , $%2F, s 2C'. 22 Bataille, a.,.e , s.2C'.

$ileri!e kadar, /sika!ali$i! de to/lumu! ii!deki arta! rol! de .+$+!!de 0ulu!durursak, ortaya ka! ma!$arada 1i!selli,i!, erke,i!ki!i! kad ! ve di,er erkeklerle ola! klasik soru!lar ! ! 6YlY srd,! s+yleye0iliri$. De,i#e! sade1e d+!emleri! ke!di ii!deki 0elirli Cya/ lar d rC.

http://genclikcephesi.blogspot.com