EREF BTLS SUKAST

Belgelerle Adnan Akfrat

KAYNAK YAYINLARI: 236

Bu kitabn yayn haklar Analiz Basm Yayn Tasarm Uygulama Ltd. ti.nindir. Birinci Basm: Kasm 1997 Dizgi ve Teknik Hazrlk: Analiz Basm Yayn Bask: Yaylack Matbaas ISBN: 975-343-209-7 ANALZ BASIM YAYIN TASARIM UYGULAMA LTD. T. stiklal Caddesi 184/4 80070 Beyolu-stanbul Tel ve Faks: (0212) 252 21 56-252-21-56 Faks: 249 28 92

NDEKLER
SUNU 11 GR 17 Birinci Blm: Uak Nasl Dt? 24 Uu Ekibini Orgeneral Bitlis Semiti 24 Bitlis, Diyarbakr'a Neden Gidiyordu? 25 Hangar Yaknnda Kukulu niformal 26 Deneyimli Bir Uu Ekibi 26 Ekip ok Neeliydi 28 Orgeneral Bitlis Geliyor 29 Pilottan ki Farkl Mesaj 30 Bor Taksitleri ve Kansas Sigaralar 31 Havada Yand m? 32 Uak Sigortaszd 32 kinci Blm: Genelkurmay Suikast Nasl rtt? 33 Kazadan Bir Saat Sonraki "Kesin" Aklama! 33 Siyasi Otorite, apkasn Ald Gitti 34 Bilimsel nceleme Yaplmadan, Genelkurmay'dan "Buzlanma" Aklamas 36 Buzlanma Senaryosunun Yazar Tugeneral Kulolu 37 Emirle Hazrlanan "Kesin Rapor" 37 Yalann Kayna Rapor'da Yazlanlar 38 Rapor'u Olay Gn Yazdklarn Mahkemede tiraf Ettiler 39 Ses Duyduk, Buzlanma Sandk! 39 Buzlanma ddiasnn Dayana "Keskin Kulaklar" 40 Radar Verileri "Keskin Kulaklar" Yalanlyor 42 Emekli Hava Tmgeneral Aslan ner: "Buzlanma ve Pilotaj Hatas Yok" : 42 Buzlanma Nerede? : 45 Mahinaz Erian: zlanda'da Buzland Dmedi de Esenboa'da Nasl Der? : 46 F-16 Mhendisleri: B-200'lerin Motoru Donmaz : 47 Ua ve Motoru Satan Amerikan irketleri Ne Diyor? : 48 Uutan nce Motorlar Salamd : 49 Amerikan Devleti'nin Konumayn Uyars : 50 lk Ciddi nceleme: Buzlanma Yok : 51 Genelkurmay'n Glgesi Yalana Kant Aratyor : 52 Meteoroloji Raporlarn da arpttlar : 52 22 Uak Kalkt, Yalnzca Biri Dt : 53 Pilotaj Hatas Oranlar da Rapora Gre Deiiyor : 54 Pilotlar Son Derece Tedbirliydiler : 58 Savclnn Soruturmas Eksik ve Usulsz : 59 Sabotaj Aratrmasndaki Ciddiyet! : 60 Emekli Hava Tmgeneral ner: Genelkurmay hmali Neden Soruturmad? : 61 Kayp ve Tahrip Edilen Paralar Soruturulmad : 62 Nbetinin fadesindeki pheli ahs Aratrlmad : 62 Uan Dmesinin Nedeni Motora Yaplan Sabotaj : 63

nc Blm: Bilirkii ncelemesi Suikast Belgeledi : 64 Org. Bitlis Davasnn Bilirkiisi Prof. Dr. Yksel: "Vaktiyle Aydnlk ok Gzel Yazm" : 64 Prof. Dr. Yksel: Yazdklarnza lave Edilecek Bir ey Yok: 65 Buzlanma mknsz : 54 Kayp Paralar Sabotaj Olasln Glendiriyor : 66 Esrarengiz ahs Bilirkii Raporu'nu Kamuoyuna Perinek Aklad : 68 Hkmet, Orgeneral Bitlis'e Sabotaj Dorulad : 70 Drdnc Blm: Yetkili Generalin Aklamas : 72 "Org. Bitlis'in Katilleri imdi iller'in rgtnde" : 72 Beinci Blm: ABD Katletti 78 eki G'ten Orgeneral Bitlis'e Havada Uyar 78 Org Bitlis: eki G Krt Devleti Kuruyor 79 eki G'n Su etelesi 80 eki G Cinayeti 85 Pilotu, eki G Gzlemcisi 86 Perinek Bitlis Suikastnda ABD'nin Roln Aklad 87 Suikastn Bam'Teli: Bitlis-Gre atmas 94 Bitlis'in zal'a Gizli Mektubu 95 Bitlis Suikast'nn Susurluk'a Uzants JTEM 96 JTEM'i CIA Kurdurdu 97 JTEM'in Denetimi in Mcadele Ettiler, Gre Kazand 98 iller'in CIA'dan Arkada Elisabeth Shelton'un Rol 98 Shelton, Apar Topar Kat 99 30 Yldr Trkiye'yi Kartryor 100 Adana Konsolosluu ABD'nin Krt Masas 101 Shelton'dan Krtlere engel 101 Pentagonla zel Haberleme Kanal 102 srail ile Kpr 103 Prof. Gnensay: Shelton, "iller Babakan Olacak" Demiti 103 Org. Bitlis Suikastna likin Genelkurmay Kaynakl ki Bilgi Notu 104 Bilgi Notu'nun Anlam ve Gvenilirlii 107 ABD Bunu Hep Yapyor 108 Gizli Pentagon Ynergesi 109 Org. Bitlis Suikastna Cevaz Veren Madde 110 ili Genelkurmay Bakam Rene Schneider'in Katli ve ABD 110 Uak Kazalarnda len Generaller 113 CIA'nn Hedef artma abas: Kzlordu: "eki G Deil, Biz ldrdk" 114

Altnc Blm: Binba Erserver'in Rol 120 Uan Dt Yere lk Gelen Subay: Binba Ersever 120 Ersever Cinayetinden iller zel rgt'ne 121 Ersever'in Harp Cerideleri Kimde? 122 Ersever: Kallee Harcandm : 123 Ersever, Bitlis iin Kamuoyu nmle Ne Dedi? : 123 "Bitlis Konusunda Konuursam Yer Yerinden Oynar" : 124 Hanefi Avc'nn Gerekle elien Aklamalarnn Nedeni : 124 Ersever lme Byle Gitti: 125 Hanefi Avc Kimdir? 127 Avc, Ersever Cinayetinde : 128 Avcnn ddialar ve Gerekler: 129 Avc, Mustafa Denizi Neden Gizliyor?: 130 PKK'li Ferit, Nasl hsan Hakan Oldu? : 130 Deniz'in Silahn ve Ruhsatn Avc Verdi : 131 Muhsin Yazcolu Takm da Perdeleme abasnda: 131 Ersever'i Tuzaa Dren Mustafa Deniz : 132 Avc, Aydnlk'a Su Atmaya abalad : 133 Avc: iller Ailesini Sulamadm: 134 Yedinci Blm: Cumhuriyet'in Vakur Generali : 136 Bir Sosyalist Partinin Anma Toplants Dzenledii lk Orgeneral : 136 valye Tavrn Srdren Bir Kuvvet Komutan : 136 Hep En Kritik Grevlerde : 138 Krfez Sava'nda zal'a Direndi : 139 zal'n "Bush'a kran Mektubu"nu Basna Szdrd : 140 ABD'nin Hedefi Oldu : 140 lmeseydi Genelkurmay Bakan Olacakt : 141 General Patton'un Akbeti : 142 9 Mart Tmgeneral Celil Grkan Aklad: "Bitlis Kuryemizdi" : 142 Talat Turhan: Ziverbey'de Bitlis Aleyhinde fade stediler : 144 Sekizinci Blm: Olu Babasn Anlatyor : 146 Tark Bitlis: "Babamdan Parayla llmeyecek ok Byk Bir Miras Kald" : 146 Bitlis, Talabani'yi Nasl Yola Getirdi?: 156 Dokuzuncu Blm: Bir Ablann Byk Mcadelesi 158 Bitlis'in 2. Pilotu Yzba Sezginler'in Ablas Saime Sezginler ile GrmeArtk Abla Olarak Deil, Yurtta Olarak Devredeyim! 158

Onuncu Blm: Yarg Yasaklar Deldi 168 Albayn Mahkeme fadesi Resmi Aklamalar Altst Etti 168 Hukuk Plannda Zorlu Mcadele 169 Av. Nusret Senem'le Grme: "Sabotaj Belgeledik, Sra Failleri Bulmada" 170 Ceza Hukukunda Faraziye ile Hkm Verilmez 171 Red Kararlan Yanltr 173 ller Konumaz 175 Kara Kuvvetleri Komutanl Savcs Grevini Yapmad 176 Askeri Savclk Tahrifat Yapt 177 Hangar Nbetisinin Bir fadesi Kayp 178 rtl denekten Usulsz Harcama Belgelendi 178 Yarg Basky tiraf Etti 180 "Devlet Srrdr" Denerek rtlemez 181 On Birinci Blm: Belgeler 182 nemli Belge 182

Belge 1: Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl'nn Takipsizlik Karar 183 Belge 2: Bilirkii Raporu 190
Belge 3: Av. Nusret Senem'in Milli Savunma Bakanl'na
Soruturmann Devam stemiyle Verdii Dileke 203

SUNU SEVNLEMEYEN GAZETECLK BAARISI

Aratrmaya Nasl Baladk?
Orgeneral Eref Bitlis'in ua dtnde, 2. disk kaymas ameliyatnn nekahet dneminin son gnlerini yayordum. Bel ft diye de bilinen hastaln en rahatsz yan, srekli yatay pozisyonda durma zorunluluudur. Bu durum, btn kanallarn televizyon haberlerini daha sk izleme olana yaratyor. Bitlis'in uann dt haberi zerinde en fazla duran, o zamanlar Ahmet zal'n denetimindeki Kanal 6'yd. Kanal 6 iki gn boyunca, sk sk Bitlis'in zal'la birlikte ekilmi grntlerini ekrana getiriyordu. Kanal 6, Genelkurmay'n, uan kaza sonucu dt aklamasna kukuya yaklayordu. Zaten hemen ardndan Cumhurbakan Turgut zal'n kardei, eski bakan Yusuf Bozkurt zal, Bitlis'in suikasta urad aklamasnda bulundu. Sabah gazetesi, Eref Bitlis'in lm konusundaki haberi verdii 18 ubat 1993 tarihli saysnda, bir teknik inceleme yaplmadan, "Sabotaj deil kaza" manetini kullanmas da dikkatimi ekmiti. Bu iki olay ajandama not ettim. Bitlis'in lm konusunda Aydnlklarn ne dedii kamuoyuna olayn hemen ardndan ulamamt. O gnlerde, Aydnlk' gnlk olarak yaymlamak iin, 2000'e Doru dergisinin yaynna ara vermitik. Btn 2000'e Doru ekibi, gnlk gazeteye hazrlanyordu. Ayaa kalknca, youn kouturmann iine ben de katldm. ok kstl olanaklarla, emekilerin birikimine dayanarak bir gnlk gazete karma ura, Bitlis'in lmnn zerine sca scana gitmemizi nledi.

11

Dosyann Kapatld Haberini lk Aydnlk Verdi

Ama olay, Aydnlk'n Haber Aratrma biriminin gndemine girmiti. Bilgi topluyor, Genelkurmay'n yrtt soruturmann verilerini renmeye alyor, Bitlis'in kaybnn sonularm aratryorduk. Aydnlk 1 Mays 1993'te yayna balad. Daha 2. gnde, btn yayn organlarndan nce, Genelkurmay'n, Orgeneral Bitlis'in lmyle ilgili soruturmay rafa kaldrdn duyurduk. Aydnlk'n Ankara stihbarat efi Soner Yaln imzal haberin bal, "Eref Bitlis dosyas kapatld" idi. Olay soruturan Kara Kuvvetleri Askeri Savcl'nn Kovuturmaya Yer Olmad kararnn tarihiyse 5 Mays 1993't. Genelkurmay'n, olayn stn rttnn resmi bir kant olan KKK Askeri Savcl'nn dosyay kapatp, len pilotlar sulayan karar, Aydnlk dnda hibir yerde yaymlanmad. Medya da olayn stn rtmt. Aydnlk'n Yayn izgisi Bitlis Suikastna Gtrd Bitlis'in lmnden iki ay sonra, Cumhurbakan Turgut zal da, btn ynleriyle aydnla kavumam bir ekilde ld. Babakan Sleyman Demirel, Cumhurbakan olmu; Babakanla, bir ABD vatanda, bir CIA grevlisi paratle indirilmiti. Haziran 1993'teki DYP Kongresi'nden, Tansu iller Genel Bakan olarak knca, Genelkurmay Bakan Doan Gre'in grev sresi bir yl uzatld. Gre, her zamankinden daha fazla kamuoyunun nne kyordu. 1993, Krt sorununda ABD'nin srece en fazla etkin olduu yl oldu. ABD inisiyatifiyle bir atekes ilan edildi. PKK Washington'da geni bir bro oluturdu. Faaliyetlerinin nemli bir blmn, "diplomasi"ye hasretmeye balad. Aydnlk, tam da bu kritik dnemde gnlk olarak yaynlanmaya balad. Ve, ABD'nin yalnzca lkemizdeki Cumhuriyet Devrimi kazanmlarn ykma operasyonuna deil, blgemize yeni nizam getirmek iin yrtt kapsaml faaliyetlerine gl bir projektr tuttu. 12

i Partisi'nin belirledii analizle, Trkiye'nin iinden getii dnem net bir ekilde belirlenmi, emeki inisiyatifiyle hayat bulan, emeki davasnn gnlk sesi olma grevini benimseyen Aydnlk, mcadele hedefinin bana ABD emperyalizmini yerletirmiti. Susurluk ve 28 ubat MGK kararlar sonrasnda ok geni kesimlerin takdirini toplayan siyasi izginin pf noktas, bu net antiemperyalizmdir. Cumhuriyet tarihinin en nemli cinayetlerinden birini, Bitlis Suikast'n aydnlatma baarsnn ardnda bu yayn izgisi vardr.

Binba Ersever Yaynnn Arkas Geldi

iller zel rgt tarafndan pheli bir ekilde ldrlen Jandarma stihbarat Binbas Ahmet Cem Ersever'in ilk kez Aydnlkta yaymlanan aklamalaryla, Jandarma Genel Komutanl ve ordu iinde bir mcadele olduu bir kez daha gndemimize girmiti. Bitlis'in lm konusundaki kukular ortadan kaldrmak iin aratrmalarmz younlatrdk. Serbest gazeteci Hseyin elebi'nin nemli destei oldu. Ordu iinde geni evresi bulunan elebi, her gn yeni bir bilgi, kant getiriyordu. Bitlis'in lmnn kaza deil sabotaj olduuna kanaat getirmitik. Ankara Bro efi Hikmet iek'in, Eref Bitlis'in ok yaknndaki bir kurmay subay ile yapt grme, olayn siyasi erevesini iziyordu. Aydnlk'n daha sonra bir dizi halinde srdrd yaynnn ilki, 18 Eyll 1993 gn manetten yaymland: "Kaza deil suikast." 19 Eyll gnyse, Jandarma Genel Komutanl'ndaki kurmay subayn szlerini manetten verdik: "ABD-PKK ilikisini kantlayan Bitlis ldrld."

Saime Sezginler'in Mthi abas

Aydnlk'n yayn geni yank yaratt. Uan ikinci pilotu Kurmay Yzba Turul Sezginler'in ablas Saime Sezginler, hemen bizi arad. Saime Sezginler bir devlet hastanesinde eczacyd. imdi emekli. Uan buzlanma sonucu dtne bir an dahi inanmam. Kendi bana olayn zerine gitmek iin rpnyordu. Saime Hanm, Genelkurmay'n ve Sabah gazetesinin, pilotlar sulamasna ise isyan ediyordu.

13

Sabah'a mahkeme kanalyla tekzip yollam, ama yaymlanmamt. Sayn Sezginler, elindeki btn belge ve bilgileri Aydnlk'a verdi. Birlikte aratrmaya giritik. Emeldi ve muvazzaf pilot subaylarla, hukuku subaylarla, uak mhendisleriyle, retim yeleriyle ok sayda grme yaptk. Emekli Tmgeneral Sayn Arslan ner'in cesur tavr ve derin bilgisi, bize byk g verdi. Sayn ner'in adn vererek yapt deerlendirmeler "buzlanma ve pilotaj" yalann rtt. Aydnlk'n ABD temsilcisi Latif Bolatolu'nun, den ua ve motorlar satan irket yetkilileriyle grmesi, Genelkurmay'n aklamasn kesinlikle yalanlyordu. Arkas orap sk gibi geldi. Bunlarn hepsi elinizdeki kitapta yer alyor. Byk basklara karn Saime Hanm cesaretle zerine gitti. Olay biraz daha kamuoyuna mal oldu. TBMM Faili Mehul Cinayetleri Aratrma Komisyonu, Bitlis ve pilotlarn lmn faili mehul olarak niteleyip aratrma kapsamna ald. Sezginler ailesi, Aydnlk'n nerisiyle Avukat Nusret Senem'e veklet vererek dosyann almasn istedi. Bu olayn stn rtme abasnn stesinden gelmek iin ua satan ABD'li irket aleyhine ve Milli Savunma Bakanl aleyhine tazminat davalar at. Davalar olayn stndeki sis perdesinin biraz daha aydnlanmasn salad.

evket Kazan'n Esenboa'daki Demeci

Bitlis suikastnn, zerinden yl getikten sonra yeniden gncellemesi, RP'li Adalet Bakan evket Kazan'n, Badat'a umak zereyken Esenboa Havaalan'nda yapt aklamayla balad. Kazan, Bitlis'in uann dmesine ilikin davay yeniden aacaklarn aklad.* Hemen ardndan Milliyet gazetesi, Bitlis'in uann dmesini manetine kard. ule izmeci'nin hazrlad haberde, gnlk bir diziyle, davadaki kukular gndeme getirildi. Yeni afak ve dier slamc basn da, konuyu bir kez daha sayfalarna tadlar. 32. Gn program, Bitlis olayn dosya olarak ele ald.
_________

* Aklama iin bkz. "Org. Eref Bitlis'i eki G ldrd", Hrriyet, 11 Austos 1996.

14

Cneyt zdemir'in hazrlad haberde, uan dmesinden bir gn nce, nbette hangar yaknnda pilot niformal bir astsubay grdn syleyen Ordonat Er Tahir Metin ile rportaj yaynland. 32. Gn, Bitlis'in uann dmesiyle Sylemezler etesi iinde yer alan astsubaylar arasnda bir balant kurdu.

i Partisi'nin Tayin Edici abas

Uan dn inceleyen T retim yelerinden oluan Bilirkii Heyeti'nin, sabotaj olaslna vurgu yapan raporuyla Bitlis suikast daha yaygn bir ekilde tartlr hale geldi. Bu sreci hzlandran bir nemli etkense, i Partisi'nin davann takipisi olmasyd. P Genel Bakan Dou Perinek, basn toplantlar dzenleyerek, televizyon programlarna katlarak CIA suikastn, ardndaki amac geni kitlelere duyurdu. Nitekim, Perinek'in bavurusu zerine, TBMM Susurluk Aratrma Komisyonu Raporu'nda da Bitlis Suikast'na bir blm ayrld ve aratrlmas gereken pheli cinayetler arasnda sayld.

Kolektif Emein Gc
Bu kitaptaki bilgiler kolektif almann rn. Aydnlk'n stanbul ve Ankara brosundaki arkadalarmzn, ABD'den Latif Bolatolu'nun emei sonucu giz perdesi aydnlanabildi. Karnca alkanlnn temsilcisi, dizgicimiz sevgili Gnl Abla ve arivin cefakr efi Fahir zer dahil. ok nemli birok geree Aydnlk Ankara Temsilcisi Hikmet iek'in ve P Merkez Komitesi yesi Avukat Nusret Senem'in abalaryla ulalabildi. Aydnlk'n Genel Yayn Ynetmeni Ferit lsever'in cinayeti ortaya karmada gsterdii srar, dirayeti tayin ediciydi. Bu kitap da Yaz leri Mdrmz Feyza Perinek'in aratrma ve yazm srasndaki byk desteiyle ortaya kt.

15

Gazetecilik Baars Bizi Sevindirmiyor

Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis, 17 ubat 1993'te, uana yaplan sabotaj sonucu yaamn yitirmiti. Balangtaki tehis, sabotaj deildi tabii. "Buzlanma sonucu kaza" denmiti. Hem de zamann Genelkurmay Bakan Doan Gre tarafndan. Bitlis'in lmnn zerinden drt yl geti, ii Partisi ve Aydnlk dergisi, uzun aratrmalardan sonra gerei ortaya kard. Artk kimse "kaza" diyemiyor. Refahyol hkmetinin Adalet Bakanl koltuunda oturan eriye Nazr dahil. En Bat yanls yayn organlarnda bile, "ciddi iddia" ifadesi kullanlyor. Kukusuz Aydnlk bir byk gazetecilik baars sergilemitir. Ama bu, bizi sevindirmiyor. Keke gerekten kaza olsayd...

1 Ekim 1997 stanbul Adnan Akfrat

16

GR
Bitlis Cinayetinin Faturas
Trkiye'de imdiye dek belli sayda subay siyasi cinayete kurban gitti. Kukusuz en ok ses getiren, Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in katledilmesiydi. Orgeneral Bitlis, suikasta urayan subaylarn en st rtbelisi. Bir kuvvet komutannn, "mttefikimiz" ABD tarafndan tertiplenen bir suikasta kurban gitmesinin vehameti ortada. Sonular da sarsc oldu. Trk Silahl Kuvvetleri ve Trkiye halkna bu suikastn faturas daha fazla lm, daha fazla bamlk biiminde detildi. Cumhuriyetimiz de bu saldrdan yara ald. Ne yazk ki, Anayasal grevi Trkiye Cumhuriyeti'ni d ve i tehlikelerden korumak olan dnemin Genelkurmay Bakan, bir kuvvet komutannn lmnn zerini rtt.

Subay Cinayetleri
Orgeneral Bitlis'e gelinceye dek, cinayete kurban gidenler emekli subaylard. MT Mstear emekli Koramiral Bahattin zlker, bu subaylardan biri. 12 Eyll'e giden srete bir dnm noktas olan bu cinayet, hl aydnlanamad. 1933'te Deniz Harp Okulu'nu bitiren, 1964'te Donanma Komutan, 1966'da Genelkurmay stihbarat Bakan olan "Arnavut Bahattin", Blent Ecevit Babakan iken MT Mstearlna atand. Koramiral zlker, MT'teki CIA'c ekibi temizleme hazrlklarn tamamlamt ki, 26 Eyll 1974te Samsunda grev gezisi srasnda zehirlenerek ldrld. 17

Emekli Koramiral Bahattin zlker cinayetini perdelemek iin "kalp krizi" yalan kullanld. 12 Eyll darbesinin ardndan, tutuklu bulunduu Mamak Askeri Cezaevi'nde ldrlen, MT'te grevli Hava Albay Turan alar'n katlinde de, ayn ynteme bavuruldu; Kalp krizi. (1)

Dev-Sol'un stlendii General Cinayetleri

1990'dan sonra subay cinayetleri younlat. 29 Temmuz 1992'de evinde saldrya urayan Deniz Kuvvetleri Komutanlndan emekli Oramiral Kemal Kayacan'n, 30 Ocak 1991'de Babakanlk nnde suikasta urayan Jandarma Asayi Kolordu Komutanlndan emekli Korgeneral Hulusi Sayn'n, 23 Mays 1991'de bu grevden istifayla ayrlp emekli olan Korgeneral smail Selen'in ve gemii hakknda konumaya hazrlanan 12 Mart'n nl Kontrgerillacs Emekli Tmgeneral Memduh nltrk'n 7 Nisan 1991'de evinde ldrlmesi, Dev-Sol tarafndan stlenildi. Kamuoyu, Dev-Sol'un aklamalarm kukuyla karlad. En yetkili azlar bile, Dev-Sol'un, bu cinayetlerin ancak taeronu olabileceini kaydettiler. nfaz kararn veren g ise hep karanlkta kald.

Org. Bitlis'in Katliyle Muvazzaf Subay Cinayetleri Balad

Trkiye'nin yakn tarihinde bir karabasan olan 1993 ylyla birlikte, muvazzaf subaylarn siyasi cinayetlere kurban edilmesi dnemi balad. 17 ubat 1993'te yaam sona erdirilen Orgeneral Eref Bitlis'in kurmay heyetinde yer alan bir dizi Jandarma subaynn katli de aratrlmay bekliyor: PKK'nin uzun menzilli suikast silahyla katlettii sylenen Jandarma Tugeneral Bahtiyar Aydn'n (22 Ekim 1993); intihar ettii sylenen Jandarma Albay Kazm illiolu'nun (3 ubat 1994); atmada ld ileri srlen Jandarma Albay Rdvan zden'in (15 Eyll 1995) lm, esrarn koruyor.
___________________

(1) Bkz. Talat Turhan, Doruk Operasyonu, Sorun Yaynlan, stanbul, 1989, s. 41-42. 18

18

Jandarma'da, Orgeneral Bitlis'in yakn ekibi diye adlandrlan subaylarn art arda yaamlarn yitirmeleri ve her birinde kukulu pek ok noktann bulunmas dikkat ekici. Org. Bitlis suikastnn zlmesi, bu cinayetleri de aydnlatacaktr. Bu dnemde, 5 Kasm 1993'te, iki arkadayla birlikte cesedi Ankara knda bulunan istihbarat emekli Jandarma Binba Ahmet Cem Ersever cinayeti de, baka bir muamma. Ersever'in Bitlis suikastndaki konumu, 7. Blm'de irdeleniyor.

"Mttefik"in Ar Suu
Org. Eref Bitlis'in ldrlmesi, Muz Cumhuriyetleri'nde ska grld gibi, devlet iindeki klikler savann bir sonucu mu? Ya da ordunun tepesine kmak iin kran krana sren bir atma m suikasta neden? Dardan bakanlar, Cumhuriyet'in kuruluundan bu yana lkenin siyasi yaamna damgasn vuran bir kuruluun iinde, bu tr hesaplamalar olur diye dnebilir. Ancak burada sz konusu olan, bir makam kapma savann vahice srdrlmesi deil. Kald ki, Trk Silahl Kuvvetleri'nde byle bir gelenek yok. Eref Bitlis cinayeti, bir Yeni Dnya Dzeni suikastdr. Adn net koyalm, "mttefikimiz" Amerika Birleik Devletleri'nin cinayetidir. Bu gerek, Trkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Bakanl tarafndan btn ayrntlaryla saptanmtr. Kitabmzda bunun kantlarn sergiliyoruz.

"kert ve Kullan" Stratejisinin Taktik Adm

Org. Bitlis'in katli, ABD'nin eksen lke olarak belirledii Trkiye'de, ayak ba olacak byk bir engeli temizleme operasyonudur. ABD bu cinayetle, Krt sorununu globalletirme ve Trk Silahl Kuvvetleri'ni kriz blgelerinde taeron olarak kullanma hedefini gerekletirme ansn elde etti. 19

Genelkurmay'da merkezileen ulusalc gleri geici olarak geriletti. Ayn zamanda, iplerini elinde tuttuu zel Sava trmandrd. Krt sorununu kmaza sokma hamlesinde baarya ulamas, ABD'ye byk avantajlar salad. Bu hamle, ABD'nin, Trkiye iin 80'li yllarn ortasndan itibaren belirledii "kert ve Kullan" stratejisinde nemli bir taktik adm oldu.(2)

iller zel rgt'n Besleyen Cinayet

ABD bu yolla, Cumhuriyetin devlet aygtn bertaraf etmek iin rgtlenen iller zel rgt'nn g kazanmasnn da nn at. Bu rgtn, PKK'nin iddet eylemlerini gereke gstererek palazland btn kantlaryla ortaya kt. ABD, bir tala iki ku vuruyordu: zel Sava trmandrarak PKK'yi de iyice kucana ald. PKK'nn rk terr eylemlerini kullanarak, devlet iinde yuvalanm CIA denetimindeki rgtn glendirdi. Bu suikastta lm emrini veren makamn Trkiye dnda olduunu saptadk. Org. Bitlis'in uana sabotajn, dorudan CIA'nn emrindeki bir birim tarafndan yapldn ortaya kardk. Bu toplanty yneten ABD grevlisi Adana Konsolosu Elisabeth Shelton, bu gerek akland halde uzun bir sre diplomat kisvesiyle lkemizde durabildi. Shelton'un lkeyi apar topar terk etmesi, ancak iller'in iktidardan alaa edilmesiyle mmkn oldu. Org. Bitlis'in paralanan cesedi, Gre'in, son yllarn en uzun genelkurmay bakanln garantiye ald.
_________________

(2) kert ve Kullan Stratejisi iin bkz. "Pentagon Raporu'nda Washington'un Trkiye Politikas: kert ve Kullan", Aydnlk, 12 Mart 1994. Raporun orijinali iin bkz. Stepnen J. Blank, Stephen C. Pelletiere, William T. Johnsen, Turkey's Strategic Position at the Crossroads of World Affairs, Strategic Studies Instute U.S. Army War College, Washington D.C., December 3, 1993.

20

Trkiye Snrlarnda Hkmranln Yitirdi

Bu durum, korkun bir gerei de ortaya karyor. Trkiye devletini ynetenler, kendi snrlar iinde hkmranlklarn yitirmilerdir. Bir Orgeneral, CIA tarafndan katledilebilmekte, yneticiler de olayn stn rtmektedir. Tarihin cilvesine bakn, Genelkurmay Bakan'nn, suikast rtbas etmekle memur ettii Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu da, bir yl sonra, iller-Gre ekibince, ABD'nin istei zerine tasfiye edildi. Bitlis'i paralara ayrarak ortadan kaldran ABD, Fisunolu'nu bir omuz darbesiyle kenara att.

"Bitlis Plan"nn Baars

Olay Trkiyemiz iin utan vericidir. nk katledilen, bir orgeneralin can deil, Trkiye'nin bamszl ve gvenliidir. ABD ynetimi, Trkiye'yi denetim altna alma planlarna kar durduu, engeller kard iin hedef almtr Org. Bitlis'i. Bitlis, gelecein Genelkurmay Bakan'yd ve Amerika, kendisi iin tehlikeli gryordu bu durumu. ABD'nin, Org. Bitlis'i paralara ayrarak yok etmeye varan hiddetinin nedeni, son drt yldr yaanan gelimelerle, sonularyla ortaya kyor. Kamuoyunda "Bitlis Plan" olarak bilinen, Krt sorununa blge lkeleriyle birlikte zm bulma politikas, nemli mevziler kazand. 1996 Eyll'nde, Genelkurmay'n destek verdii Saddam Hseyin-Mesut Barzani anlamasyla, eki G'n kara birlikleri ve yedi bin be yz CIA pemergesi, apar topar blgeyi terk etti. Bugn baarya biraz daha yaklalmtr.

zal'n ve Demirel'in Sorumluluu

1992 Sonbahar'nda ran, Suriye ve Trkiye Dileri Bakanlar'nn "l toplants"yla su yzne kan "Blgesel zm" inisiyatifi, Irak'n toprak btnln salayarak, ABD'nin Krt devletii projesini ilemez hale getirmeyi hedefliyordu.

21

Bu politikann en nemli aya, Kuzey Irak Krtlerini Badat ynetimiyle anlatrp eki G'n blgeden uzaklatrlmasyd. Silahl direnii bertaraf ettikten sonra, Krt halkn kazanma adm planlanmt. Org. Bitlis, bir askerden beklenmeyecek inisiyatifle, sivillerini giyip KDP lideri Mesut Barzani, KYB lideri Celal Talabani ile gryor, HEP Genel Bakan Ahmet Trk'le televizyon programlarna kyordu. Ne yazk ki, Sleyman Demire! bakanlndaki DYP-SHP hkmeti, ABD'nin basklarna boyun eerek, Washington'un bu sreci baltalamasna gz yumdu. Nitekim, 1992 Bahar'nda, Org. Bitlis tarafndan icra edilen byk Kuzey Irak harektnda elde edilen askeri baarlar, Cumhurbakan zal ve Babakan Demirel'in mdahaleleriyle buza yazlm yaz haline getirildi. Org. Bitlis, 1993 Bahar'nda, yeni bir harektn hazrlk aamas nedeniyle Diyarbakr'a uarken katledildi. Bu cinayet ncesinde Cumhurbakan zal'n, Org. Bitlis'i, ABD ynetimine ikyet ettii Genelkurmay zabtlarnda bulunuyor.

Tansu iller'in Ortakl

Tansu iller, Org. Bitlis katletildiinde Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakan koltuundayd. Ancak, 1967'den beri CIA grevlisi olarak alan iller'in en yakn mesai arkada Elisabeth Shelton, Trkiye'deki cretkr eylemleri iin sonuna kadar gvenebilecei bir Devlet Bakan'na sahipti.(3) Genelkurmay Karargh ile yakn mesai iindeki yetkili bir general, Org. Bitlis'i katleden zel Harpi subaylarn iller rgt'nde olduunu Aydnlk'a aklad. Bitlis suikast konusunda ordunun tavrn ortaya koyan bu tarihi rportajn tam metni kitabn 4. Blm'nde yer alyor.
_____________________

(3) iller'in CIA ilikisi konusunda bkz. "i Partisi Genel Bakan Dou Perinek Aklad: iller, 1967'den Beri CIA Grevlisi", Aydnlk, 18 Mays 1997.

22

iller, bu cinayetten tam ay sonra, DYP Genel Kongresi'nde, Shelton'larn sayesinde genel bakanlk ve babakanlk makamna karld. ABD'nin planlarn uygulamada artk daha etkili bir konumdayd. iller'in Babakanlndan ksa bir sre sonra da Elisabeth Shelton, ABD'nin Krt Masas olarak grev yapan Adana Konsolosluuna atand. iller-Shelton ikilisi, Genelkurmay-Dileri brokrasisinin, Krt sorununu, Trkiye ve blge lkeleri karna zme admlarnn hepsini baltalamak iin kendilerini bile riske attlar. Ama kaybettiler.

Cinayetin stn rtmek, Smrge Olmay Kabul Etmektir

Bitlis suikast bir Yeni Dnya Dzeni cinayetidir. Failleri ortaya karlp cezalandrlmazsa, Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin egemenliinden sz edilemez. Gelinen aamada cinayetin zerini rtmek, eskilerin deyimiyle "mstemlekelie mstahak olmak"tr. Trkiye'nin bamszlndan yana, ulusal onuru koruma abasndaki btn okurlarmz, Bitlis cinayetini btn boyutlaryla aa karma, faillerini cezalandrma abasna destek vermeye aryoruz.

23

BRNC BLM UAK NASIL DT?

Uu Ekibini Orgeneral Bitlis Semiti
Kurmay Pilot Binba Yaar Erian, sabah saat 06.30'da nbeti astsubay tarafndan uyandrld. Gnlerden 17 ubat 1993, aramba. Darda hafif kar yayor. Kurmay Binba Erian, her zaman olduu gibi neeyle takld astsubaya. O gn, ok sevdii Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'i Diyarbakr'a gtrecekti. Orgeneral Bitlis, onunla umak istemiti. Uu ncesindeki gece, Kara Havaclk Okulu Nbeti Amiri olmasna karn bu istei geri evirmedi. Orgeneral Bitlis, ok gvendii Kurmay Pilot Binba Yaar Erian'n birinci pilot olmasn istemiti. Jandarma Genel Komutan Bitlis, yaamnn tehlikede olduunu bildiinden, temkinliydi. Tam 2 ay nce, 17 Aralk 1992'de Kuzey Irak'a giderken, helikopteri eki G uaklar tarafndan taciz edilmiti. 2. Pilot, Kurmay Yzba Turul Sezginler de, sraya gre o gn uuu olmamasna karn, Genel Komutan'n tercihiyle ekipte yer almt. Kurmay Yzba Turul Sezginler, Genelkurmay Bakanl'nn eki G'teki ilk gzlemci subaylarndand. Kuzey Irak'ta saptadklarn dorudan Orgeneral Eref Bitlis'e rapor etmiti.1 Binba Yaar Erian, saat 23.00'te, nbeti amiri odasnda tek bana istirahate ekildi. Yatmadan nce, ei Mahinaz ile bir telefon grmesi yapt. Kar ya engel olmazsa Diyarbakr'a uacaklarn syledi. Sabah saat 09.30'da nbeti devretti. Bir gn nce, 10011 kuyruk numaral Beechcraft 200 uak ile saat 14.15 ile 15.00 arasnda 45 dakika deneme uuu yapmlard,
____________ (1) Adnan Akfrat, "Pilot, eki G Gzlemcisiydi", Aydnlk, 27 Eyll 1993.

24

Bitlis, Diyarbakr'a Neden Gidiyordu?

Demirel-nn hkmetinin "Krt realitesini tanma" admndan sonra, Krt sorununda bir dnm noktasna gelinmiti. Org. Bitlis, sorunun zm iin, ABD'nin Kuzey Irak'ta yaratt vakumu ortadan kaldrmaya birinci ncelii veriyordu. Bu amala, Irak Krt rgtlerini Saddam Hseyin ile anlamaya zorluyordu. Bu konuda ciddi bir mesafe kaydedilmiti. Irak ynetimi ve Krtlerle anlaarak nihai bir snr tesi operasyona hazrlanlyordu. Orgeneral Bitlis, bu almalar denetlemek iin, birka gnlne Diyarbakr'a gitmeyi planlamt. 16 ubat Sal gn akam, makamndaki ziyarette ileri Bakan smet Sezgin'e, hafta sonuna kadar blgede kalacan, baz grmeler yapacan ve blgeyi gezeceini syleyip vedalamt. Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre, Bitlis'ten, zmir'deki bir askeri seminere katlmasna elik etmesini istedi. Orgeneral Bitlis, "Diyarbakr daha nemli" diyerek zmir'e gitmedi. Jandarma Genel Komutanl, uak tahsisi iin Genelkurmay Bakanl'na bavurmutu. Genelkurmay Bakanl, Kara Kuvvetleri Komutanl'na, Kara Kuvvetleri Komutanl da Kara Havaclk Okulu Komutanl'na, Orgeneral Bitlis'in Diyarbakr'a gitmesi iin uak vermesini emretmiti. 10011 sayl uan tahsis edilmesini, Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu istemiti. 1. Pilot Binba Yaar Erian, 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler ve uu teknisyeni Kdemli Baavu Astsubay Emin ner ile birlikte ua yerde ve havada denemilerdi. Askeri deyimle "VIP uu" ncesi, uu kontrol yaplmas zorunluydu. Uakta herhangi bir arza grlmemiti. Uak, Gvercinlik'teki Ulatrma Grup Komutanl'nn hangarna ekildi. 10011 kuyruk numaral Beechcraft 200 tipi uak, aydnlatmann yetersiz olduu hangarda, ieride ayn cins bir baka uak bulunduu iin kuyruk ksm darda kalacak bir biimde park edilmiti. Yzba Sezginler, Binba Erian'a "Hava karl grnyor, gitmeyiz deil mi?" dedi. Binba Erian'n yant, "Gitmeyiz herhalde, ama sen hazrlkl gel" oldu. 25

Hangar Yaknnda Kukulu niformal

Kara Havaclk Okulu'nda, uaklarn bekletildii hangarda srekli nbet tutuluyor. Hangarn i ve d aydnlatmas son derece yetersiz. Milyarlarca liralk uaklar korumak "Mehmetikler"in dikkatine ve zenine bal. Hangar blgesine girmek iin iaret ve parolay sylemek zorunlu. Hangarn bulunduu alann yaknndan bir yol geiyor. Yolla hangarlar arasndaki duvar, bir insann atlayp geebilecei kadar alak. Duvardan gei ise yasak. Nbet talimatna gre, byle bir durumda alarm dmesine baslacak. Zaten grevliler ve nbeti subay dnda, herhangi bir kiinin blgeye gelmesi de normal deil. 16 ubat akam darda kar yayor, ama kulbelerde erler nbet tutuyor. O gecenin Hava Ulatrma Grup Nbeti Astsubay, 1991-41 sicil numaral Teknisyen Astsubay Ayhan Mutlu, hangarn bitiiindeki 2. Filo odasnda. Her ey normal grnyor. Ama bir anormallik var. Saat 19.00-21.00 nbeti iin 5 numaral kulbeye gelen Ordonat Er Tahir Metin, saat 19.30'da bu garip olaya tank oluyor. Mehmet Emin olu, 1972, Bursa Yeniehir Kzl Ky nfusuna kaytl Ordonat Er Tahir Metin olay yle anlatyor: "Saat 19.30 civarnda, dahili

klk kyafetli ve pilot bereli, astsubay olduunu tahmin ettiim resmi bir ahs, Havaclk Okulu'na doru geiyordu. 'Dur' ihtarnda bulundum. Durdu, parolay ve iareti sordum. Bildi. Geip gitti. Parolay bildii iin ve niformal olduu iin, iimde phe uyanmad. Ben drt aydr bu birlikte grevliyim. Sk sk ayn yerde nbet tutuyorum. Daha nce nbet yerimizden yryerek geen birini grmedim. Burada genellikle, Havaclk Okulu'nun cipli devriyesi dolar. ahsn kolunda ise nbeti kolluu yoktu."

Deneyimli Bir Uu Ekibi

Uu makinisti teknisyen Kdemli Baavu Emin ner, sabah saat 8.30'da hangara gelip uu iin son kontrol ve hazrlklar yapt, l 527 saat toplam uua sahip deneyimli bir makinist olan Astsubay ner, ocuu gibi bakt VIP ua, saat 9.10'da traktrle hangardan kard. 26

Uak, saat 9.20'de, 50 metre ilerideki uu hattna getirilmiti. 1. Pilot Kurmay Binba Yaar Erian ve 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler, uan bana gelerek ynetmelikte zorunlu olan kontrolleri yaptlar. 1. Pilot Kurmay Binba Erian, "Yeil Kart" sahibiydi. Toplam uuu 3 220 saatti. Havaclk terimine gre Yeil Kart sahibi pilot, uua tek bana karar verme yetkisine sahip. Uu retmenlii ve alet kontrol retmenlii kursunu baaryla tamamlayan Binba Erian, B-200 tipi uakla toplam 192 saatlik uu yapmt. Binba Yaar Erian ve 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler, bu uaklar Aralk 1991'de Kansas'tan Trkiye'ye getiren ekipteydiler. zlanda'da tipiye yakalanmlard, ama uaklar buzlanmadan, salimen, 24 Aralk'ta Trkiye'ye getirip Kara Kuvvetleri Komutanl'na teslim etmilerdi. lk kez, kara pilotlar, ABD'den Trkiye'ye kadar uu yapmt. Bu uzun uuu baaryla tamamlam iki pilot, Bitlis'i Diyarbakr'a gtrecekti. Kurmay Pilot Binba Yaar Erian; titiz, disiplinli, bilgili ve usta bir pilot olarak gven unsuruydu. B-200 tipi uaklarn kullanm konusunda ABD'de kurs grm, kurs retmeni tarafndan stn baarsndan dolay dllendirilmiti. Kurmay Binba Yaar Erian, B-200 tipi ua ABD'den Trkiye'ye getirirken, Pilot Kdemli Albay Bedri Deliorman ile birlikte umulard. O dnemde Kara Kuvvetleri Komutanl -Havaclk Okulu Ulatrma Grup Komutan olan Pilot Kdemli Albay Bedri Deliorman, Askeri Savcla verdii ifadesinde, Kurmay Binba Yaar Erian hakknda unlar sylyor: "Yaar binba benimle utuu zaman ikinci pilot olarak samda otururdu. Titiz bir arkada olduu iin buzlanma artlarn tahmin ettii anda benden nce uzanarak pervane buz nleyici dmelerini aarak otomatik sistemi devreye sokard. Buz eritici sistem devreye sokulduktan sonra arzalanrsa manuel sistem ile mdahale edilebilir. Manuel sistem birinci pilot tarafndan komuta edilir. nk birinci pilota yakndr. Bu sistem altrldktan hemen sonra devreye girer. Fonksiyon grmesi iin herhangi bir zaman diliminin gemesi gerekmez. 27

Dmelerin hemen sanda ampermetre vardr. almad zaman ampermetre sfr gsterir. Kald ki, bu durum uutan nce kontrol edilir. Kalkmadan nce kontrol edilmesi gereken ve edilen buz kinci sistemlerde bir anormallik grld takdirde, bunu bilerek hibir pilot havalanmaz. Uu ncesi her trl kontrol ve bakmn yapan teknisyen ve zel pilotlar ua uurmaktadr. Kendi can gvenlikleri ynnden bu konular ihmal etmeleri dnlemez. Kald ki Yaar binba, bir hafta ya da 10 gn kadar nce, zel olarak, havada bir motorun arzalanarak susmas durumunda nasl ini yaplacann eitimini yapmt."
Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler de, B-200 tipi uaklarn uu retmeniydi. B-200 tipi uaklarn el kitabn Trkeye evirmiti. Ksa bir sre sonra kitab yaymlayacakt. Kurmay Yzba Sezginler, 1992 banda, eki G'te gzlemci subay olarak grev almt. ncirlik ve Pirinlik slerinde, ABD'li ve dier yabanc lke pilotlar ile birlikte almt. Bu dnem boyunca tam 34 kez helikopterle Kuzey Irak'a gidip gelmiti. eki G'n e komutan Ycel zsr, 6 aylk grevin sonunda, 30 Haziran 1992'de, Turul Sezginler'e stn vasflan ve disiplini nedeniyle takdir belgesi verdi. Yzba Sezginler, salt bir grev adam deildi, 1 ubat 1992'de rnak Grme kasabasnda ve dier kylerde meydana gelen olaylarna mdahale ve yardm ekibinin koordinesinde hem ncirlik hem de Diyarbakr'da grev almt. Yzba Sezginler, helikopterle bizzat blgelerine gidip yurttalarn kurtarlmas almalarna katlmt. Yardmseverlii iin, Hava Tugeneral Behzat zel tarafndan takdir belgesi verilerek dllendirilmiti.

Ekip ok Neeliydi
Kontrolleri yaplan uak saat 09.45'te altrld. Pilotlar tarafndan hayati kontrol sahasna getirildi. Kurmay Binba Yaar Erian'n denetiminde 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler tarafndan hayati kontroller yapld. S/S haritalar etd edilip, S/S planlar dolduruldu. Uak bir kez daha denetimden geirildikten sonra, pilotlar tarafndan Kara Havaclk Okulu'nun nndeki park alanna getirildi. 28

Uu ekibi kar yana karn neeliydi. Havann giderek sndn saptyorlard. Birbirlerine ve evrelerine esprilerle taklyorlard. Astsubay Emin ner, uua dek uan yanndan ayrlmad. Uan gvde ve kanatlarnn kar tutmamas iin srekli temizlik yapyordu. Pist ve taksi yolu diye anlan hangarla pist arasndaki yollar sabah saat 08.00'den itibaren grayder ve sprge makinesi ile kardan temizlenmeye balanmt. Uan yerde buzlanmasn nlemek iin yrtlen bu faaliyet saat 11.15'te bitirilmiti. Zaten saat 10.30'dan itibaren hava scakl artm, karlar erimeye balamt. Sabah meteorolojiden hava durumu raporu alnd. Kara Havaclk Okulu Meteoroloji Memurluu'nca hazrlanan, 9.15'teki hava durumu raporunu Yzba Turul Sezginler imzalayarak ald. 12.00'deki hava durumu ise pilotlara szl olarak iletildi. Kara Havaclk Okulu doktoru, pilotlar ve uu teknisyeni Astsubay ner'i muayene etti. Uu ekibi zinde ve neeli grnyordu. Uua engel bir durum olmadn yazl olarak rapor etti. Saat 11.30'da uak, VIP park yerine getirildi. Kara Havaclk Okulu Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden nezaretinde, Kara Havaclk Okulu Meydan Hareket Subay Pilot Kdemli Binba Zamir Ahska'nn da katlmyla pist kontrol ve fren testi yapld. Kalk iin gr mesafesinin yeterli olduu belirlendi. Uak yarm saat kadar yerde alt.

Orgeneral Bitlis Geliyor

Uu sabah yaplacakt. Ancak gr mesafesinin snrl olmas nedeniyle ertelendi. Saat 12.00 srasnda, Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu, Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden, Hava Ulatrma Grup Komutan Pilot Albay Bedri Deliorman ve Jandarma Hava Grup Komutan'yla birlikte l. Pilot Binba Yaar Erian ve 2. Pilot Yzba Turul Sezginlerle uu koullarn grt. eref Salonu nnde, 3-4 dakika sren grmede, 1. Pilot Erian, Diyarbakr meydannn meteorolojik koullarnn ok iyi olduunu belirtti. Heyet, uua engel bir durumun olmadna karar verdi. 29

Saat 12.04'te, Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis ve emir subay Albay Fahir Ik geldi. Komutan, Tugeneral Kulolu'nun bandaki heyet tarafndan eref Salonu'na alnd. 1. Pilot Binba Yaar Erian, girite Orgeneral Bitlis'e, ksa bir uu brifingi verdi. Ardndan pilotlar uan yanna gitti. Orgeneral Bitlis, eref Salonu'nda 10 dakika istirahat etti. Saat 12.14'te resmi uurlama yapld. Orgeneral Bitlis ve Albay Fahir Ik uaa bindi. 2. Pilot Turul Sezginler, Gvercinlik Kule'de grevli Uak Teknisyen Kdemli Baavu Nurettin ahintrk'ten motor altrma izni istedi. Saat 12.15'te uan motorlar altrld. 12.17'de, uan kullanaca 2-4 pisti "taksi"ye serbest brakld. 2. Pilot Sezginler, Esen-boa'ya uu kleransini, Kule'ye de kalka hazr olduklarn bildirdi. Kule'nin kalk izniyle, saat 12.19'da uak hareket etti.

Pilottan ki Farkl Mesaj

Gvercinlik Kule, kalktan nce, Orgeneral Bitlis'in uana, bundan sonra Esenboa ile 119.1 frekansndan haberleeceini bildirdi. B-200 tipi uak kalktan sonra, 3 880 feete kp sola dnd, meydann gneyine doru uup 6 200 feet ykseklie ulat. Radar verilerine gre, iki dakika sonra Gvercinlik meydan zerine dnd, 4 100 feete indi. Sonra kuzeye dnp 5 500 feete ktktan sonra, gneye dnerek 5 900 feete ykseldi. Bir daha Gvercinlik zerine dnmedi. 2. Pilot Yzba Turul Sezginler, kalktan drt dakika sonra, saat 12.22.02'de Esenboa'ya, motorlarda bir anormallik olduunu bildirdi. Esenboa Kule ile Zafer 12 ar rumuzlu uak arasnda haberleme zorlukla salanyordu. Trk Hava Yollar'na ait 131 sefer sayl uak haberlemeye yardm etti. 2. Pilot Turul Sezginler, 50 saniye sonra motorlarda sarsnt olduunu bildirdi ve aletli ini talebinde bulundu. Uak bu arada 6 400 feet ykseldie kt. 2. Pilot Sezginler, Esenboa'ya ini iin radarda takip edilmelerini istedi ve saat 12.24.10'da direkt meydana vektr verilmesini istedi. Esenboa, meydana vektr verdi. Yzba Sezginler, saat 12.24.41'de "Grlt var, grltnn derininde... Tamam ekiyorum" dedi. Kaytlara gre, bundan sonra uaktan mesaj alnmad. Radarda, uan saat 12.26.11'de kaybolduu saptand. Uak, Yeni Mahalle Posta leme Merkezi'nin bahesine dt. 30

Bor Taksitleri ve Kansas Sigaralar

Saat 12.26 srasnda Yenimahalle Posta leme Merkezi alanlar, hzla yaklaan bir uan sesiyle irkildiler. Uak, yana yatm bir biimde, Gvenevler ynnden Merkez'e doru hzla alalarak geliyordu. Dumanlar karan uak, binann yanndan geip byk bir hzla baheye dt. Ve annda bir alev topuna dnt. Yerde 60 metreden fazla srnerek beki kulbesine arpt. Kulbede bulunan Ruhi Salay'n her yann alevler sard. Uan ve iindekilerin paralar, PTT leme Merkezi bahesinin drt bir yanna ve yanda bulunan Ziraat Bankas tesislerinin bahesine savruldu. Uakta bulunan Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis, Orgeneral Bitlis'in emir subay Piyade Albay Fahir Ik, 1. Pilot Kurmay Binba Yaar Erian, 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler, Uu teknisyeni Astsubay Kdemli Baavu Emin ner ehit oldular. Bahede bulunan 6 ara eitli derecelerde hasar grd. PTT'nin 06 ND 089 plakal Mercedes marka servis otobsnn nnde, iki adet uak koltuu ve ba ksm bulunmayan ceset paras vard. Ceset paralar bir araya getirilip torbalara kondu. Baheden toplanan subaylara ait eyalar da torbalarda bir araya getirildi. Bulunan eyalar unlard: Bir adet, cepleri bo, 4 yldzl, yakalarnda zeytin dal olan general elbisesi, Cebinde bir cif deri eldiven ve krlm bir gzlk olan albay pardess, Cebinde bir adet 33'lk siyah tesbih, bir ift uu eldiveni, iinde 10 anahtar olan bir deri anahtarlk ve hava durumuyla ilgili pusula bulunan binba uu montu, Cebinde krk bir tkenmez kalem ve bir ift rme yn eldiven olan, baavu rtbesini tayan uu montu, Bej rengi valizde 4 Kansas sigara paketi, iinde krlm Braun marka tra makinesi, trnak makas, trnak eesi ve ak bulunan bir anta, gri eofman, resmi gmlek, i amar, siyah orap ve yanm Jandarma Genel Komutanl armas, Yerde bulunan deri czdandan 250 bin lira kt. Ayrca, teknisyen Astsubay Kdemli Baavu Emin ner'e ait kimlikler. Aban Konfeksiyon taksit deme plan bulunan kart, bir milli piyango bileti!

31

Havada Yand m?
Gazeteler ilk gn, uaktan Esenboa'ya "yangn alarm" verildiini yazdlar. Daha sonraki kaytlarda bu alarmdan sz edilmedi. Sabah gazetesi, Esenboa Havaalan Kontrol Kulesi grevlilerinin u szlerine yer verdi: "Uak havada 4-5 kez dndkten sonra dengesini salayamad. Pilotun son szleri 'Motorlar yanyor, kontrol edemiyorum' oldu." Askeri Savclk'n Hazrlk Soruturmas Dosyas'ndaki raporlarda bu ifadeler yer almyor. PTT Bamdrl'nn hazrlad raporda, uan, "byk bir patlamadan sonra yanarak dt" belirtildi. Bu rapor, olay hakknda "takipsizlik karar" veren Askeri Savclk tarafndan dikkate alnmad. "Motorlar yanyor, kontrol edemiyorum" mesaj, sabotaj olasln gndeme getiriyor. Yangn alarm ve "motorlar yanyor" mesajnn kaytlarda yer almamasnn nedeni de bu. Yzba Sezginler'in Gvercinlik Kule'ye bildirdii, "Uakta arza var, Diyarbakr'a gitmez, ikinci ua Esenboa'ya gtrn" mesaj da yok saylyor. stelik, pilotlara iletilmesi iin Gvercinlik'ten Esenboa'ya ekilen, "kinci ua hazrlyoruz. Esenboa'ya getiriyoruz" faks mesajna karn. kinci uan kim tarafndan kullanlaca da belirlenmi. Albay Bedri Deliorman pilot yaknlarna, "kinci ua hazrlamtk. Yzba Orhan'la ben gidecektik" diyor.

Uak Sigortaszd
st dzey subaylarn tanmas iin 1991 ylnda satn alnan, her trl hava kouluna dayankl ve havada motor durmasna kar planr inii yapabilecek kanat yapl B-200 tipi uak parampara oldu. Astsubay Baavu Emin ner'in cebinden bir milli piyango bileti kmt. Aslnda bir tane de uak iin gerekliydi. 29 milyar liralk uak sigortal deildi! Tugeneral Armaan Kulolu'nun neden sigortasz ua tahsis ettii soruturulmad. Tersine Kulolu, hzla terfi etti. Tmgeneral olunca Milli Savunma Bakanl Teknik lerden Sorumlu Mstear Yardmcl'na atand.

Armaan Kulolu 32

KNC BOLUM GENELKURMAY SUKASTI NASIL RTT?

Kazadan Bir Saat Sonraki "Kesin" Aklama!
Uan Posta leme Merkezi'ne dt haberi hemen Genelkurmay'a ulat. Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre, Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu, kuvvet komutanlar ile dier askeri erkn, enkazn bulunduu yere geldiler. Gvercinlik'ten enkaz toplamak iin gnderilen astsubaylar, erler, gzyalar iinde, drt bir yana salm paralar topluyorlard. Jandarma Genel Komutanl Kurmay Bakan Tmgeneral Yaln Erten, feci grnt karsnda fenalk geirdi. Cumhurbakan Turgut zal, Balkan gezisi erevesinde Makedonya Cumhurbakan'nn konuu olarak skp'teydi. Cumhurbakan Vekili Hsamettin Cindoruk, Babakan Sleyman Demirel, ileri Bakan smet Sezgin ve bakanlar da, "inceleme" iin Yenimahalle'ye geldiler. Haberi duyan, "sabotaj m?" diye sormutu. zal'la birlikte skp'te olan Genelkurmay 2. Bakan Orgeneral Fikret Kpeli, "Bu uak nasl der anlamadm. Ben btn gezilerimde bu ua kullanrdm" demiti. Posta leme Merkezi'ne gelen basn mensuplar, uan d nedenini renmeye alyor, sabotaj ihtimalini soruturuyorlard. Olay yerindeki ilk deerlendirme, uan motordaki arza sonucu dt eklindeydi. Gzyalarn tutamayan ileri Bakan smet Sezgin, Orgeneral Bitlis'in, Sal gn akam saat 17.30'da kendisine, Diyarbakr'a giderek, 3-4 gn sreyle blgede incelemelerde bulunduktan sonra, hafta sonunda Ankara'ya dneceini syleyip vedalatklarn anlatt.

33

ANAP'n Genel Bakan Mesut Ylmaz'n "sabotaj olabilir mi?" sorusuna askerler, "Olamaz, nk bu geziyi kimse bilmiyordu" yantn verdiler. Farkl davranan iki kii vard: Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre ile ua tahsis eden Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu. Org. Gre, Yenimahalle'deki Posta leme Merkezi'nde enkaz grdkten sonra, hemen Gvercinlik'teki Kara Havaclk Okulu'na gitti. Burada Tugeneral Armaan Kulolu ile grt ve ardndan Meydan gazetesi muhabirleri Adnan Gerger ve Olgunay Kse'ye, uan "kesin d nedenini" aklad. Gre, sabotaj olmadn, uan buzlanma ve pilotaj hatas sonucu dtn syledi.(1)

Siyasi Otorite, apkasn Ald Gitti

Trkiye'nin bir kuvvet komutannn lmne neden olan olayla ilgili olarak hkmet, ilk gnden itibaren ikinci plandayd. Babakan Demirel, uan dtn Testa Elektronik Fabrikas'nn aln yaparken rendi. Org. Bitlis'in yaamn yitirdiini bilmiyordu. PTT leme Merkezi nne geldi. "nceleme" yaptktan sonra Elmada'daki Roketsan'a hareket etti. Siteler kavana gelince arabasn durdurdu. Jandarma Genel Komutan'nn ldn nihayet renmiti. Babakanlk'n yeni binasna dnd. Hemen ardndan da Genelkurmay Bakanl'na geti. Genelkurmay Bakan Doan Gre'le yaklak 40 dakika sren bir grme yapt. Grmeye Cumhurbakan Vekili Hsamettin Cindoruk, Devlet Bakanlar Cavit alar ve Ekrem Ceyhun, ileri Bakan smet Sezgin, Sanayi ve Ticaret Bakan Tahir Kse, Ulatrma Bakan Yaar Topu da katld. Basna, Genelkurmay Bakan'nn, uan d konusunda hkmete bilgi verdii sylendi. Demirel, toplant sonrasnda yapt aklamada, "Fevkalade zgnz. Maalesef ok deerli bir komutanmz edebiyete intikal etti" dedi.
__________ (1) Meydan, 18 ubat 1993.

34

lenlere rahmet diledi ve "Henz olay hakknda bundan baka bilgimiz yok. Be kiiler. Beine de Allah'tan rahmet diliyorum. u andaki bilgimiz bu kadar" diyerek konumasn bitirdi. Babakan Demirel ile gazeteciler arasndaki diyalog, 18 ubat 1993 tarihli Cumhuriyet gazetesinde bant zmnden yaymland: "Olayn nasl meydana geldii hakknda bilginiz var m?" Demirel: "Hibir ey yok. Hibir ey bilmiyoruz." "Uak havadayken sorun kt belirtiliyor." Demirel: "Henz bir ey bilmiyoruz." "Sabotaj olasl zerinde duruluyor mu?" Demirel: "Grnrde sanmyorum." "Pilot acil durum alarm vererek, Esenboa'ya ini istemi..."

Demirel: "Biraz bekleyin bakalm. Hepsi aydnlanr."

"Soruturma nasl yrtlecek? zel bir komisyon kurulacak m ? " Demirel: "Her zaman bu eit ilerde ne yapldysa, o yaplr. Devletin iidir onlar. lgili makamlar yapar." "Grev neydi?" Demirel: "Grev, Diyarbakr'a gidiyordu."(2) Demirel'in "Kesin bilgi yok" aklamasnn yaymland gazetelerin hemen yan stunlarnda, Genelkurmay'n "kesin" aklamas da yer alyordu. Anlalan 40 dakika, Demirel'i ikna etmeye yetmemiti. Ancak kamuoyunu imal edebilirdi. Gvercinlik'te onu bekleyen Meydan muhabirlerine yapt "sabotaj deil, buzlanma sonucu dt" aklamasn, Genelkurmay Genel Sekreterlii'ni alet ederek btn medyaya duyurdu. Genelkurmay Genel Sekreteri Tmgeneral Yaar Bykant, Org. Gre'in emriyle, gazetecilerin sorularn, "kesin olarak sabotaj yok" aklamasyla yantlamt. Demirel ise, uan dmesinden iki buuk ay sonra Cumhurbakan oldu, ama bu konuda bir daha hi konumad.
________________ 2 Cumhuriyet, 18 ubat 1993.

35

Yaar Bykant

Doan Gre

Eref Bitlis

Bilimsel nceleme Yaplmadan, Genelkurmay'dan "Buzlanma"Aklamas

Olayn hemen ertesi gn, Genelkurmay Bakanl resmi bir aklama yaymlayarak, uan buzlanma ve pilotaj hatas sonucu dtn bildirdi. 19 ubat 1993 tarihli gazeteler, Genelkurmay Genel Sekreteri Tmgeneral Yaar Bykant'n 18 ubat 1993 tarihli aklamasn yaymladlar. Genelkurmay Genel Sekreterlii antetli aklamada aynen yle deniyordu: "Kalktan bir sre sonra, alnan hava raporuna ramen, o an ve o blgede beklenmedik ekilde ortaya kan youn buzlanma artlan sonucu motorlarda buzlanma ve bu sebeple de ar sarsnt ve takat d meydana gelmi ve pilotlar Esen-boa'ya mecburi ini talep etmilerdir. "Belirlenen baz emarelere gre (motor sesindeki deiiklik) pilotlarn son are olan pervane hatve deiikliini yaptklarn, ancak irtifa azlndan uan kontrolnn salanamam olduu ve kazann bu nedenle meydana geldii sonucuna varlmtr. "Bu sonular, Hava Kuvvetleri Komutanl'nn ikinci bir heyeti tarafndan da aynen teyit edilmitir." Genelkurmay Bakanl'nn hz artcyd. Pilotsuz deneme uaklarnn d konusunda bile, yasa ve ynetmeliklere gre oluan kurullarn resmi inceleme raporlar beklenirken, bir kuvvet komutann, ehit olduu uak dmesinde byle bir yola gidilmesi dikkat ekiciydi. Aklamann yapld gn, uan dtnn ertesi gndr. Hibir bilirkii raporu veya teknik bilgi mevcut deildir. Ortada yalnzca Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu'nun "kanaatinin" yazld bir "rapor" vardr: Aklamann dayand biricik maddi kant, emir komuta altndaki, uzman olmayan 2 subay ile 3 astsubayn hazrlad, 17 ubat 1993 tarihli "Kara Havaclk Okulu (KHO) Teknik Heyet Raporu"dur. 36

Buzlanma Senaryosunun Yazar Tugeneral Kulolu

"Buzlanma ve pilotaj hatas" senaryosunun yazan, o tarihte Kara Havaclk Okulu Komutan olan Tugeneral Armaan Kulolu'ydu. Hazrlk Soruturmas Dosyas'nda bulunan, tarihsiz, Tugeneral Kulolu'na ait "Komutan Kanaati" adl belgede aynen yle deniyor:

"Kazann, meteorolojik nedenlerle uan havada motor ve pervanelerinin buzlanmas neticesi meydana gelen ar titreim, nisbi g deiiklii ve muhtemelen bu hususa pilotlar tarafndan doru tehis konulamam olabilecei veya doru tehis konmu olup, buz nleyici sistemlerden herhangi bir tanesinden birinin zamannda devreye sokulmam olabilecei veya devrede iken arza yapm olabilecei ve btn bunlara baml olarak son safhada ksmi his yanlmasndan olabilecei deerlendirilmitir."

Emirle Hazrlanan "Kesin Rapor"

"KHO Teknik Heyet Raporu"nun yazmyla uan d arasnda yarm saat vardr. Bir baka ifadeyle, uan dt haberi gelmi, rapor da yazlmtr. Org. Bitlis'in uann, "ani buzlanma" nedeniyle dtn ileri sren "KHO Teknik Heyet Raporu"nun altndaki imzalar unlard: Kara Pilot Kdemli Binba Yksel Altnel, Kara Pilot Kdemli Yzba Tayfun Eren, Astsubay Teknisyen Baavu Mehmet Korkmaz, Astsubay Teknisyen Baavu Mustafa ahbaz ve Teknisyen Baavu Mete Mavu. Hibiri, Askeri Mahkemeler Kurulu ve Yarglama Usul Yasas'nn arad koullara sahip kiiler deildi. Bilirkii niteliine hi sahip deillerdi. Tarafsz deil, emir ve komuta altnda grev yapyorlard. Ehil kiiler tarafndan yazlmad, ierik olarak da hemen anlalyordu. Rapor, artc dzeyde elikilerle doluydu ve bilimsel deerlendirmeden uzakt.

37

Rapor, uzun sre kamuoyundan gizlendi. Olay soruturan Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl, ehit yaknlarna dier raporlar verirken, ilk raporun szn bile etmedi. Askeri Savc Hakim Albay Yksel Ferah, ehit yaknlarnn ve avukatlarnn dosyay incelemesini yasalara aykr olarak engelledi. Byle bir raporun varl, olay mahkemeye gidince anlald. Uan 2. Pilotu Kurmay Pilot Yzba Turul Sezginler'in ailesinin, 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde ua satan irket aleyhine at dava sayesinde rapor ortaya kt. Askeri Savclk, 13. Asliye Yargc'nn istei zerine Hazrlk Soruturmas Dosyas'n Mahkeme'ye yollad. Raporun asl, Askeri Savclk dosyasnn 198 numaral srasnda bulunuyor. Askeri Savclk, Sezginler ailesinin avukat Nusret Senem'in, raporun bir rneini alma isteini reddetti. Dosyada var, ancak bir rneinin kamuoyuna aklanmas yasalar inenerek engelleniyor.

Yalann Kayna Rapor'da Yazlanlar

"Kalk mteakip (IFR) alet artlarnda Ankara NDB zerinde trman srasnda muhtemelen pervane ve motor buzlanma sisteminde meydana gelen bir arza nedeniyle buzlanma teekkl ettii, buzlanmann pervane balanslarn bozmas nedeniyle her iki motorda sarsnt meydana geldii, pilotlarn bu pervane bozukluunu gidermek iin emercensi usulleri uyguladklar, ancak sarsntnn giderilmemesi zerine Esenboa ATC'den emercensi deklare edilerek (ILS) aletli ini sistemi talep edildii, iniin verilmesi zerine (ILS)'ye giri hazrlnn yapld, fakat pervanelerdeki buzlanmay atlatamad iin, alak irtifada uan kontroln kaybederek yere vurduu deerlendirilmektedir."
Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre de, olayn buzlanmadan dolay meydana geldiini, bu rapora dayanarak aklad. Dava dosyasnda, Amerikal uzmanlarnki dnda tane rapor bulunuyor. 17 ubat 1993 tarihli "Kara Havaclk Okulu Teknik Heyet Raporu", tarihsiz "Kara Havaclk Okulu Anket Heyeti Raporu" ve 29 Nisan 1993 tarihli "Kara Kuvvetleri Komutanl Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu". 38 Avukat Senem'in tuttuu nota gre, raporun "Olayn Tahlili" blmnde unlar yazl:

ncs, nihai rapor olarak kabul ediliyor ve altnda, dnemin Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu'nun "onay" imzas var. Emir komuta altndaki, uzman olmayan askeri personelin hibir paray incelemeden, plak gzlemle hazrlad "KHO Teknik Heyet Raporu", Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu'nun "Komutan Kanaati"nin ayns. Kara Havaclk Okulu Anket Heyeti Raporu da Kulolu'nun emrindeki kiiler tarafndan hazrlanm ve mahkemece geerlilii olmayan bir rapor. Askeri Savclk, bu rapordaki tezlere dayanarak takipsizlik karar verdi. Milli Savunma Bakanl da soruturmann yenilenmesine direnirken, bu rapora dayanyor.

Rapor'u Olay Gn Yazdklarn Mahkemede tiraf Ettiler

lk raporu hazrlayan subay ve astsubaylar, ua satan Beechcraft-Corporation aleyhine alan davada "tank" olarak dinlendiler. 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde, 14 Mart 1996 gnl celsede, raporu olay gn yazdklarn itiraf ettiler.

Ses Duyduk, Buzlanma Sandk!

Raporu hazrlayan subay ve astsubaylar, hazrlk soruturmasn yrten Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl'na da ifade verdiler. Kaza nceleme Heyeti'nden Kara Pilot Kdemli Binba Yksel Altnel, 17 ubat 1993 gn verdii ifadede olay yle anlatyor:

"Dmenin, motorda oluan ar buzlanma ve buz zc sistemin almamas nedeniyle olduunu rendik. Uak, Gvercinlik zerinde uarken, kalk takiben ani buzlanma olumasyla... ve sistem de devreye sokulmadndan... pilotun gaz alp verdiini bizzat duydum... Pilotlar da tecrbeli ve tedbirli; sistemi altrmam olamazlar, mmkn deil; sistem sonradan arza yapm olabilir. aresi de, pervane hatvesini deitirmek, motora gaz alp vermektir. O halde kaza, buzlanmann tahmin edilenden ok iddetli olmas dolays ile meydana gelmitir."

39

Yine Kaza nceleme Heyeti'nden Kara Pilot Kdemli Yzba Tayfun Eren de unlar sylyor:

"Uak Gvercinlik'ten havalandktan sonra 5 dakika (ifadenin daha aasnda 3-4 dakika diyor-A.A.) gemiti ki... aadan, uan anormal sesler kardn, pilotu tarafndan gaz alp verme ilemi yapldn bizzat duydum. Bunun sebebi buzlanan palalardr... Motordaki yangn da motor buzlanmasndan meydana gelmitir."
Buzlanma ddiasnn Dayana "Keskin Kulaklar" Askeri Savcln takipsizlik kararna gereke olan raporu hazrlayan iki subay ve astsubay, mahkemede verdikleri ifadelerinde, rapordaki sonuca varmalarn, uak havalandktan 4-5 dakika sonra duyduklarn iddia ettikleri "bir sese" baladlar. Hatve deiiklii denen ve pervane alarnn deimesi ilemi olarak adlandrlan bu ses, gaz kesip ykseltme halinde kyor. Raporu yazanlar, bu sesin buzlanmay gsterdiini beyan ediyorlar. Avukat Senem, tanklarn dinlenmesinden sonra mahkemeye sunduu yazl yantnda unlar sylyor:

"Bir kere bu sesi duymalar imknsz ve olayn oluuna aykrdr. nk bu ahslarn hibiri uakla ilgili grevli kiiler deildirler ve uan ne ses karacan izlemekle grevlendirilmemilerdir. Kendi grevlerinin bandadrlar. Kald ki, uan kalktan 4-5 dakika sonra son are olarak byle bir ilemi yapmas sz konusu ise, bu durumda da uan, kilometrelerce uzakta oluu nedeniyle bu sesi duymalar imkn fiziki olarak mmkn deildir. Bu deerlendirmeyi yapan kiilerin hibiri, bilirkiilik yapacak dzeyde uzman kiiler de deildirler. Bir senaryo yazmlardr."
40

41

Radar Verileri "Keskin Kulaklar" Yalanlyor

Radar verileri, emirle verilen bu ifadeleri yalanlyor. Uan, kalktktan sonra meydan zerinde tur atp kuzeye doru ynelerek meydandan uzaklamas, 2-3 dakika iinde olmu. Bu arada motorlarda bir anormallik yok. 2. Pilot Yzba Sezginler, motorda anormallik olduunu 4. dakikada bildiriyor. Radar verilerine gre, uak meydan zerinden bir daha gemiyor. Motorda anormallik olduunun bildirildii srada uak, 5 500 feet ykseklikte ve Gvercinlik'ten kilometrelerce uzaklkta.* KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu ve Askeri Savclk Takipsizlik Karar'nn ekleri arasnda yer alan Radar verileri, "hatve deiiklii sesini duyduk" ifadelerinin yalan olduunu belgeliyor. Hukuki bir deer olarak sunulan ifadelerin dzmecelii, "buzlanma" senaryosunun da yalan olduunu kantlyor. Genelkurmay Bakanl'nn suikast rtmesinin bir aya bylece ortaya kyor.

Emekli Hava Tmgeneral Aslan ner: "Buzlanma ve Pilotaj Hatas Yok"

Genelkurmay'n senaryosuna, konuyu birazck bilen subaylarn hibiri inanmyor. Ancak bunu kamuoyu nnde adn, unvann vererek ilk aklayan, Emekli Hava Tmgeneral Sayn Aslan ner oldu. 33 yl Hava Kuvvetleri Komutanlnda grev yapan, pilot retmen ve Genelkurmay Bakanl Uu Emniyet Dairesi Bakanl grevinden emekli Tmgeneral Aslan ner, bilgisini halkla paylat. 5 Ekim 1993 tarihli Aydnlk'ta, uan buzlanma ve pilotaj hatas nedeniyle dmeyeceini belirterek, sabotaj olasl zerinde durulmasnn gerektiini syledi. Bu aklamas nedeniyle Genelkurmay Bakan Doan Gre tarafndan taciz edilen Aslan ner, tutumunu deitirmedi. Emekli Tmgeneral ner'in deerlendirmesini Aydnlk'tan aktaryoruz:
* Bkz. 41. sayfadaki, radar verilerine gre izilen Uu Yrngesi.

42

"ncelediim mevcut belgeler ve askeri savcln takipsizlik karan bence inandrc deil. yle ki; "1- Kara Kuvvetleri Komutanl Kaza Krm Merkezi'nce hazrlanan raporun, bir uzman bilirkii raporu saylmas, 'kaza' tezine dayanarak yaplmas yeterli deildir. "2- Raporun ilk gze arpan zellii, okul komutan ve st komutanlarn talimat ile hazrlanan, okul komutan ve maiyetinin susuzluunu ispat etmeye ynelik bu gibi konular iin yeterli olabilecek bir rapor olmaddr.

"Pilotluk Bilmeyenlerin Uydurmas

"3- Raporda, yzde 60 pilotaj hatasndan bahis edilmitir. Pilotlarn unutkanl, panie kapld, tedbirli olmaylar gibi gerekelerle mutlak bir ekilde 'kaza'da karar klnmtr. Bu yaklamla suu, lenlere yklemek doru deildir. Bu, benim tecrbem ve bilgime gre inandrc deildir. nk pilot kabininde iki pilot bulunmaktadr. kisinin birden unutkan olmas ve panie kaplmasnda srarla karar klnamaz. Ua kullanan bir pilot, gerekli sradan tedbirleri bilir ve unutmas mmkn deildir. "Kt hava koullarnda her zaman buz zc sistemler altrlr. Zaten hazrlk aamasnda da altrldndan bahsediliyor. Test srasnda tam tekmil alan bir sistem, neden uarken kapatlsn. Sonra da amak iin beklenilsin. Bu ok zayf ihtimali dnmek iin pilotluu bilmemek gerekir. "Belgelerde grld kadaryla her iki pilot da bu konuda yeterlidir. Fazlasyla deneyimli grlmektedirler. Bu kadar deneyimli pilotlara, 'pilotlar unuttu, panie kapld' demek, nyargyla suu onlarn stne ykmak olur. Buna, bu ii bilenler glerler. Bana gre, pilotaj hatas demek pilotlara hakszlk etmek olur. "Kald ki, ben daha kt hava koullarnda uarken denemek maksadyla zellikle buz zcleri ou zaman kapatrdm. Kendi kendime test yapardm. yle, ok ksa bir zamanda motoru arzalandracak ve drecek kadar ani buzlanma olmaz.
43

Buzlanma ncesi donma balaynca atr atr bir ses karr. Ve pilotun nndeki uyar klar krmz sinyal verir. Onu grrsnz. Hemen yannda otomatik alter vardr, ona basarsnz, buz zc rezistanslar alr. Diyelim ki yetersiz kald, yedek alterler vardr, onu da altrrsnz. Diyelim ki motor arza yapt, cereyan gndermiyor, o zaman akmlatr vardr, onu devreye sokarsnz. O sizi inie kadar idare eder. Diyelim ki o da yok, motorlar da almyor, ini iin manevranz yapar, yumuak ekilde inmeyi salarsnz. "Yine bu dosyadaki bilgilerden anladm kadaryla, bu pilotlar, evreyi, araziyi ve ua iyi tanmaktadrlar. Bunlarn bunu bilmemesi mmkn deil. Kald ki, Esenboa'nn her taraf arazi inii yapabilmeleri iin ok uygun. Pilotlarn bunlar bilmemesi mmkn m? Pilotlar iin 'panie kapldlar' veya 'unuttular, ge kaldlar' demek, ciddiye alnacak eyler deil. Ama yle anlamak veya anlatmak isterseniz, geriye akl ve gerek kalr. Bana gre havaclkta bu kadar acemice yaplan bir i yoktur.

"Rapordaki Kadar Acemi Pilot Olmaz

"Ben 33 yl utum. Yzlerce pilot yetitirdim, raporda anlattklar kadar acemi pilotlara rastlamadm. Eer bunlar bu kadar acemi pilotlar idiyse, drt yldzl bir generali gtrmesi iin, hem de bu hava koullarnda niye grev verdiler. Veya bugne kadar bunu niye fark etmeyip de pilotluk yaptrdlar. Bu, affedilecek bir olay mdr? Ayrca ben bu pilotlarn raporda bahsedildii gibi, yle bir hata yapacaklarna inanmyorum. nk inanmam iin hakl bir gereke yok. Ama kurum yle diyorsa, onlarn yaklam artlarna bakmak lazm.

"Hava Koullar ok Kt Deil

"4- Hava artlarna gelince: Dosyalardaki bilgilere gre, hava koullar ok kt deil. Buzlanma iin artlar var ama, tedbirleri de var. Onlar bu tedbirleri de almlar, raporda bu ifade de var. O halde, d sebebini buzlanma gstermek doru deil. nk bu denli kt hava koullarnda bu tedbirler alnr. Bu bellidir. Bu gereke salkl ve gereki deil.
44

"Raporda Biri Beyaz Diyor Biri Siyah

"Rapor olsun istemiler, ancak hi alakas yok. Biri beyaz diyor, dieri siyah. Bunu nasl birbirine tamamlamlar anlayamadm. in adli ksmn bilemem. Ancak uakla ilgili raporlar inandrc ve salkl deil. Bana gre, iin sabotaj tarafn aratrmalar lazmd. Bunu yapmamlar. Veya yapmlarsa bile, dosyadaki belgelerde grnmyor. Sonu olarak, unu vicdanen syleyebilirim: Bu olayda, byle ok ksa bir srede buzlanmann olmasna ve pilotaj hatasndan tr uan dtne inanmyorum. Eer yle diyorlarsa, o zaman ben 33 sene bu ii yapamamm. Zaten anlatld kadaryla, onlarn anlatt biimde yapmam mmkn deil. Siz basn olarak bu ii demeye devam edin. Zaman her eyin dorusunu ortaya koyar. Burada ben kimseyi sulamak istemem. Benim anlatmak istediim, rapordaki kanaat ve bulgular bana hi inandrc gelmedi. nanmam iin yeterli neden yok."3

Buzlanma Nerede?
Org. Bitlis'in uann buzlanma nedeniyle dtn ileri sren iki rapor, birbiriyle eliiyor. Buzlanma nerede oldu? Kanatta m, gvdede mi, pervane ya da motorda m? "Buzlanma" diyenlerin kafasnn kark olduu grlyor. Olaydan hemen sonra hazrlanan KHO Teknik Heyet Raporu'nda, "pervanelerde buzlanma olmutur" denilirken, KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu'nda pervanelerden vazgeiliyor, "motorda buzlanma olmutur" kararna varlyor! Uaklarda buzlanma ksmda oluuyor. Gvdede, kanatlarda ve motorda. Gvde buzlanmas durumunda uak uamyor. Kalkt anda yere aklyor.

3 Hseyin elebi, "Emekli Hava Tmgeneral Aslan ner: Buzlanma ve Pilotaj Hatas Yok". Aydnlk, 5 Ekim 1993.

45

Alkolle silinme ise gvde ve kanat buzlanmasn nlyor. Kanatlardaki buzlanma, uan dmesine neden olmuyor. Hareket eden uan dmesi, motordaki buzlanma durumunda sz konusu edilebiliyor. Oysa, B-200 tipi uaklarda hem "de-ice", hem "anti-ice" sistemleri var. De-ice sistemi buzlanmay zyor, anti-ice sistemi ise buzlanmay nlyor. Bitlis'in ua bir yl nce ABD'den getirilmiti. Buzlanmay nleyici ve zc sistemlerinde hibir arza bulunmuyordu. Nitekim, uan dmesinden bir gn nce, Yarbay Metin Kranl ile Yzba Turul Sezginler 45 dakika deneme uuu yaptlar. Uu gn ise bizzat Binba Yaar Erian, meteorolojik verileri ald. Ellerindeki btn koullara gre dzenlenmi "Check List" kontrol listesini tek tek gzden geirdiler. Binba Erian sordu, Yzba Sezginler iaretledi. Sezginlerin ok dikkatli bir pilot olduu biliniyor, btn kontrolleri her zaman ifter ifter yaptrmasyla nl. Deneme uuu srasnda da Sezginler, btn listeyi ikier kez kontrol etti; Hazrlk Soruturmas evrak iinde bulunan listede, tamam iareti ikier kere konmu.

Mahinaz Erian: zlanda'da Buzland Dmedi de Esenboa'da Nasl Der?

Eref Bitlis'in den uandan TSK'da 11 adet bulunuyor. B-200 tipi uaklar, Milli Savunma Bakanl tarafndan ABD'de Beechcraft Corporation firmasndan szleme ile 12 Nisan 1991'de alnyor. Uaklar, 24 Aralk 1991'de Trkiye'ye getirilerek Kara Kuvvetleri envanterine giriyor. Uaklar ABD'den getiren pilot heyeti iinde Bitlis'in den uann 1. ve 2. pilotlar da var. Amerikal sivil pilotlarla birlikte getirilen uaklarda, Binba Yaar Erian 1. pilot olarak, Yzba Turul Sezginler ise 2. pilot olarak grev yapt. Uaklar, bu seferde yakt almak iin zlanda'ya indiler. Hava koullar ok ktyd. Kar ya vard. Uaklar kalkta buzlanmlard. Binba Erian ve Yzba Sezginler uaklarn bulut tabakasnn stne kartarak buzlanmadan kurtardklarn, dndklerinde yaknlarna anlatmlard. Kt hava koullaryla nl zlanda'da buzlanan, ama dmeyen uak, Ankara'da eksi 2 derecede buzlanmadan der mi?

46

"Bu uak Amerika'dan Atlantik'i aarak getirildi, karlanma buzlanma iinde geldi, hibir ey olmad. Ankara'da m oldu? Kocam iki kez ABD'de kurs grd. Hem uu, hem bakm kursu. Bu uan yabancs da deil. Atlantik'i o ard. Uak da eski deil. Bir yllk uak. Nasl oluyor da kaza deniyor anlamyorum. Ben ocuklu, yalnz bir kadnm. Bu ii artk Allah'a braktm"
dedi.4

Binba Erian'n ei Mahinaz Erian, Aydnlk'a:

F-16 Mhendisleri: B-200'Ierin Motoru Donmaz

F-16 sava ua retimi projesinde grevli uak mhendislerinin motorlardaki buzlanma konusundaki deerlendirmesi 25 Eyll 1993 tarihli Aydnlkla, yaymland. Konunun uzman mhendisler, dava dosyasnda bulunan btn raporlar inceleyerek u noktalarn zerinde durdular:

"Kara Kuvvetleri Komutanl tarafndan hazrlanan raporu isteyenler, anlalyor ki, Temiz Rapor' istemiler. Rapor da bu amala hazrlanm. Bu rapor, bu haliyle, bir ey bulmamak iin hazrlanm bir rapordur. Eer sabotaj aranarak hazrlansayd, sonu ok daha farkl olurdu. Rapor, bu haliyle ok mantkl, ama bu kadar mantkl olmas da kuku yaratyor. "Hibir pilot, bu hava koullarnda buz zc sistemi amadan hareket etmez. Zaten almad zaman sistem ikaz iareti verir. Buzlanma olsa, pilot pervaneyi kontrol edemediini hemen yere bildirir. O saatte Esenboa'dan kalkan ve teknik olarak bu uaktan daha geri olan dier uaklarda neden buzlanma grlmedi? "Uaktakiler dnyann en gvenilir motorlar. Teknik zellikleri itibariyle bu uaklar zaten kt hava koullarnda umak iin dnlm. B-200'lerin motoru donmaz. Motor ve yakt girii srekli stlan bir sisteme sahip. Buzlanmaya kar her trl nlem alnan bir uan 'yzde 40 buzlanma' nedeniyle dmesi akl alacak ey deil.

4 Hikmet iek, "Bitlis'in uann pilotu Binba Erian'n ei Mahinaz Erian: 'Bu uak Atlantik'i amt'", Aydnlk, 24 Eyll 1993.

47

"Buzlanma denen olay da birdenbire olmaz. Uak, rapordan anlaldna gre 6 bin 400 feet'e kadar km. Bu ykseklik uan szlme mesafesi iin yeterli bir yksekliktir. ki motoru durmu olsa dahi, szlerek Esenboa ya da Gvercinlik'e inmeyi denemesi gerekirdi. kisi de olmasa, bir caddeye inmeye alrd. Caddeye inse hasar bu kadar byk olmazd. Demek ki pilotun bunu yapmasna bile olanak vermeyen bir 'kaza' sz konusudur. Bu raporu isteyenler Temiz Rapor' istemiler ve rapor da bu amala hazrlanmtr."5

Ua ve Motoru Satan Amerikan irketleri Ne Diyor?

Milli Savunma Bakanl, B-200 tipi uaklar ve bu uak iin retilen Pratt and Whitney motorlarn Altay irketi araclyla Trkiye'ye ithal etti. nl Lockheed rvet skandalnn lkemizdeki bakahraman olan irket yetkilileri, Genelkurmay'n "buzlanma" aklamas karsnda, "bizim uaklarmz salamdr" deyip sessiz kalmay tercih ettiler. Altay irketinden isminin yazlmasn istemeyen bir yetkili "Genelkurmay bir aklama yapt ve 'buzlanma dedi.

Aksini sylememiz doru olmaz. Ama bu tr kazalarda geri kalan olmaz ki! Mecburen yaplan aklamaya raz olacaksnz" dedi.6

Altay irketi karlar gerei sessiz kalabilirdi. Ancak ua ve motorlar reten Amerikan irketlerinin kar, uan teknik yetersizlik nedeniyle dt aklamas karsnda sessiz kalmamakt. Dahas, ABD'de bu tr uak dmeleri sonucu irketler, alan davalarda lenlerin yaknlarna milyonlarca dolar tazminat demeye mahkm ediliyordu. Aydnlk gazetesi, bu dnceyle Amerikan irketlerine ulat. Uan motorlarn satan Amerikan Pratt and Whitney irketinin Halkla likilerden Sorumlu Genel mdr Yardmcs Francine Osborne'un ilk sorusu da "Konuyla ilgili dava m ald?" oldu.
5 Hikmet iek, "F-I6 Projesinde alan uak mhendisleri: B-200'lerin Motoru Donmaz", Aydnlk, 25 Eyll 1993. 6 "Eref Bitlis'in Ua Buzlanma Sonucu Dmedi. Kaza Deil Suikast" Aydnlk 18 Eyll 1993.

48

motorlarmz meydana gelebilecek en ar hava koullarna gre batan sona testten geiririz. Hava koullar Trkiye'de o kadar ar mdr? Kutuplardan daha m kt? Uan dmesinden hava koullarn ve dolaysyla bizim motorlarmz sorumlu tutmak beni hayrete drr" dedi.7
Pratt And Whitney irketi, Skorsky Helikopterlerini de reten, ABD'deki en byk 10 zel sektr kuruluu arasnda saylan United Technologies (UTC) adl silah trstnn bir kolu. Pratt And Whitney irketi ABD silahl kuvvetlerinin motor ihtiyacnn yzde 60'n karlamakla vnyor. UTC'nin Ynetim Kurulu Bakan Yardmcs, ABD'nin eski Dileri Bakan ve NATO eski Komutan General Alexander Haig. UTC iin alan bir dier nl de "Karanlklar Prensi" olarak adlandrlan ABD eski Savunma Bakan Yardmcs Richard Perle. irketin genel merkezi ABD'nin Kansas eyaletinde, fabrikas ise Kanada'da. Bolatolu, Francis Osborne ile Kanada'dan grt. Osborne, Aydnlk'n, uan dmesiyle ilgili ellerinde bir rapor bulunup bulunmad sorusuna; "Konuyu ayrntlaryla bilmiyorum. Ancak bir rapor varsa da bunu size aklayamam" yantn veriyordu. Osborne, sznde durdu ve konuyu aratrdktan sonra Aydnlk ABD Temsilcisi Bolatolu'nu arayp, uan d nedenlerine ilikin hazrladklar raporu Trkiye Hkmeti'ne verdiklerini syledi.

Osborne, Aydnlk Amerika Temsilcisi Latif Bolatolu'na verdii demete, Genelkurmay'n buzlanma nedeniyle dt iddias iin; "Byle bir iddiaya sadece hayret ederim. Biz

Uutan nce Motorlar Salamd

Haber, 29 Eyll 1993 tarihli Aydnlk'ta yle yer ald: "Pratt and Whitney irketinin Halkla likilerden Sorumlu Genelmdr Yardmcs Francine Osborne, dn Aydnlk ABD Temsilciliini arayarak, irketi adna inceleme yapan kiilerle bir kez daha grtn, hazrlanan raporu gzden geirdiini syledi.
7 Latif Bolatolu, "Pratt And Whitney Mdr Osborne: Sadece Hayret Ederim", Aydnlk, 29 Eyll 1993.

49

Osborne, irketinin hazrlad raporda her iki motorun da uutan nce salam olduunun belirtildiini syledi. Pratt and Whitney'in rettii motorlarn uan dt gndeki havadan ok daha kt koullarda test edildikten sonra piyasaya verildiini belirtti.

"Uan dmesinden sonra yaplan aratrma ve incelemenin yeterli olup olmad konusunda 'bir yorumda bulunamayacaklarn' belirten Osborne, 'Biz konuyla ilgili yapmamz gerekeni yaptk ve sonular Trk Hkmeti'ne verdik. Bizim iimiz orada biter' dedi."8

Amerikan Devleti'nin Konumayn Uyars

Bitlis'in, den Beechcraft Sper King Air B-200 uan satan Beech irketi ise susmay tercih etti. Beech irketinin Halkla likiler Mdr Mike Potts, Latif Bolatolu'nun srarl aramalar zerine telefona karak "Konuyla ilgili aklama yapmaya yetkili deilim. Daha fazla konuamayacam" dedi.9 Aydnlk Temsilcisi Bolatolu, daha fazla bilgi almak iin Trkiye'ye gelip uak enkaz zerinde inceleme yapan mfettilerle de konumaya alt. Pratt and Whitney irketinin "Kara-Hava Gvenlik Mfettii" Thomas Berthe de, Latif Bolatolu'nun sorusunu, "Bu konuda konuamamam" diye yantlad.10 Mfetti Thomas Berthe, 19-20 ubat 1993 tarihlerinde ua satan Beechcraft irketinin mfettii John Ward ve Kara Havaclk Okulu Kurmay Bakan Pilot Kurmay Albay Erdal zden ile birlikte Gvercinlik'te inceleme yapmt. ncelemenin sonunda Kara Kuvvetleri Komutanl'na verilen raporda, buzlanma 5 ayr maddede kesin olarak yaynlanyor, uan motorunun kimi paralarnn kayp olduu saptanyordu. ABD'de basnn, irketlerden ve uzmanlardan bilgi almasn kolaylatracak yasalar var. Amerikan toplumunun gelenekleri de basna bilgi vermeyi kolaylatryor.

8 Latif Bolatolu, "Amerikan irketinin Temsilcisi Osborne: Uutan nce motor salamd", Aydnlk, 1 Ekim 1993. 9 Aydnlk, 28 Eyll 1993. 10 Latif Bolatolu, "Amerikal Mfetti Berthe: Konuamam!", Aydnlk, 29 Eyll 1993.

50

Buna ramen ua satan Beech irketi, yetkililerin grmeden kanmasnn ve yapt aratrmada "gizli" kayd bulunmayan mfetti Berthe'nin "Bu konuda konuamam" demesinin bir nedeni olmal. ABD devleti irketleri "konumayn" diye uyarm olmasn!

lk Ciddi nceleme: Buzlanma Yok

Motorlar zerinde ilk teknik incelemeye, Genelkurmay aklamasndan bir gn sonra, yani 19 ubat 1993 tarihinde balanmtr. ki ABD'li uzman ve Kara Havaclk Okulu Kurmay Bakan Pilot Kurmay Albay Erdal zden, 19 ve 20 ubat gnleri motor paralarn deerlendirip bir n Analiz ve G Kayna Raporu yazdlar. 24 ubat 1993 tarihli sz konusu iki raporda, motor ya da pervanelerde buzlanma olmad saptanyor. Beechcraft B-2DO'n Kaza Teftiine Destek Olarak Trk Kara Kuvvetleri in Dzenlenen G Kayna Raporu'nun 2. sayfasnda aynen yle deniyor:

"Uu esnasndaki buz akmlasyonu ve motor hava giriindeki tkanma ve buz yutma ve kompresre bir yabanc madde ile verilen hasarlar, kompresr verimliliinin azalmasna ve hava akmna sebep olacaktr. Hava akm kayb kompresr dalgalanmasna veya durmasna, bu da zincirleme olarak motor gc kaybna sebep olacaktr. Yanma sahasna daha az soutucu hava geldike ve benzin gnderimi nceden belirlenen kompresr hzn ayarlayan benzin kontrol ile saland iin, scak ksm bileenlerine hasar verecek bir an s durumu ortaya kacaktr. Motorlarn incelenmesi sonucu scak ksm tehlikesine rastlanmad. Dolaysyla, arpma annda motor hava giriinin buzla kaplanmas ve kompresr buz yutma durumu pek muhtemel karlanmamaktadr."
Genelkurmay Bakanl, Kara Kuvvetleri Komutanl Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu ve Askeri Savclk bu raporu hibir ekilde deerlendirmiyor. 51

Genelkurmay'n Glgesi Yalana Kant Aratyor

Motorlarda buzlanma olmad ciddi kantlarla ortaya karld halde, olay yasal olarak soruturan Kara Kuvvetleri Askeri Savcl, "buzlanma" kanaatine vararak dosyay neden kapatyor. Bu sorunun yant ak: Genelkurmay'n glgesi! Genelkurmay Genel Sekreteri'nin imzasn tayan 18 ubat 1993 tarihli, kesin sonulara varan aklamann, olay soruturan makamlar bask altnda brakt anlalyor. Emir komuta zincirine bal makamlar, btn abalarn bu aklamay dorulamaya yneltmiler. Motorlarda buzlanma olduu ileri srlen, birbiriyle elikili rapor var. Olay gn hazrlanan KHO Teknik Heyet Raporu, Kara Havaclk Okulu Anket Heyeti Raporu ve Kara Kuvvetleri Komutanl Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Raporu. Uydurulan senaryo asndan birbirini tekrarlayan, ancak sonular konusunda elien raporlar, soruturmay kapatmann dayana yaplyor. Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl'nn dosyay kapatrken dayand rapor, KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu'nun Mterek Kanaat Raporu'nun tarihi ise 29 Nisan 1993, yani olaydan 2,5 ay sonrann tarihini tayor.

Meteoroloji Raporlarn da arpttlar

Askeri Savclk, bu raporu, "olayn kesin ve teknik nedenlerini aklayan bilirkii raporu" olarak niteliyor. Rapor, Genelkurmay Bakanl'nn "buzlanma" aklamasn dorulamak iin meteoroloji raporlarn arptyor. KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu'nun meteorolojik verileri nasl saptrdna bakalm. Pilotlar, uutan nce, meteorolojiden iki rapor alyorlar. Birisi, Trkiye saatiyle 09.15'in verilerini, dieri 12.00'dekini belirtiyor. 09.15 raporunu 2. Pilot Turul Sezginler imzalayarak alyor. 09.15 raporunda, "yerden itibaren buzlanma ve bulut ii kuvvetli buzlanma" ngrlyor. Bu nedenle de uu, leden sonraya braklyor. 12.00'deki rapor ise buzlanmadan sz etmiyor. 52

Dahas, kapalln uu limitleri iinde olduu belirtiliyor. Kald ki, zaten saat 10'dan itibaren scaklk artyor ve alandaki buzlar ve kar birikintileri eriyor. Uan havaland 12.19 saatinde olumsuz hava koulu olarak yalnzca kar ya var. Ancak bu rapordaki deiiklik kaytlarda yok. nk szl olarak bildiriliyor. Nitekim, Kaza Krm Raporu da, 12.00 ve 12.19 raporlar yerine, buzlanma olduunu syleyen 09.15 raporunu esas alyor. Raporun 6. sayfasnda meteoroloji raporlarnn tahlili ve sonu yle belirtiliyor:

"Meteorolojik raporun tahlilinde buzlanmann yerden itibaren balad, kalktan de kadar utuu irtifalarda en youn olduu tesbit edilmitir... Gerek hava artlarnn buzlanma vermesi ve buzlanmann beklenenden ok daha kuvvetli olmas ve muhtemelen pilotlar, zellikle motor buzlanmasn nleyici ICEVANE' sistemini zamannda altrmad, sarsnty hissettikleri anda ise sarsnt sebebinin ne olduunu aratrrken ok nemli bir iki dakikalk sreyi geirdikleri, daha sonra 'ICE VANE'i asalar dahi kuvvetli buzlanmadan dolay motorda meydana gelen muhtemel buzlanmay zemedikleri kymetlendirilmektedir."
Askeri Savcln "teknik ve kesin" dedii raporun hali budur.

Bylesine vahim bir arptmann bir tek izah vardr: Genelkurmay Bakan Doan Gre'i yalanc karmamak! Nitekim Askeri Savcln Kovuturmaya Yer Olmad Karar'nda da ayn arptma srdrlerek, dosya kapatlyor.

22 Uak Kalkt, Yalnzca Biri Dt

Org. Bitlis'in uann dt gnde Gvercinlik Meydan'ndan tam 22 uak kalkt. 17 ubat 1993 tarihli ve altnda Kara Havaclk Okul Komutan Tugeneral Armaan Kulolu'nun imzas bulunan "Uu Emri"nde; meydandan kalkan uaklar, pilotlar ve gzerghlar, tek tek, en kk ayrntsna kadar belirtiliyor. Gvercinlik'ten havalanan uaklardan, buzlanmaya kar en donanml olan, Org. Bitlis'in VIP ua. Ancak, dier 21 uak normal seferini yapyor, bir tek Org. Bitlis'in ua dyor. Buzlanma iddias doru kabul edilse bile, dier uaklarn neden dmediinin yantnn bulunmas gerekiyor. Yalnzca meteoroloji raporlar deil, dier 21 uak da Genelkurmay'n yalann ortaya karyor! 53

Pilotaj Hatas Oranlar da Rapora Gre Deiiyor

Kara Havaclk Okulu Anket Heyeti'nin hazrlad raporun netice ve karar maddesinde, olayn kaza olduu belirtiliyor. Kazaya neden olan faktrler yle belirleniyor: "Yzde 40 pilotaj (Yzde 15 muhakeme faktr, yzde 25 kullanma teknii faktr); Yzde 60 dier faktr (ar buzlanma)." Kara Kuvvetleri Komutan Org. Fisunolu'nun 29 Nisan 1993'te onaylad Kara Kuvvetleri Komutanl Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu'nun raporunda oranlar, birden tam tersine evriliyor. Bu raporun "netice ve karar", "kaza"nn faktrleri yle sralanyor: "Pilotaj faktr yzde 60 (Muhakeme faktr yzde 30, kullanma teknii faktr yzde 30); dier faktrler yzde 40 (Buzlanmann beklenenden daha kuvvetli olmas)." Ne olmutur da, iki rapor arasnda pilotlarn hatas artrlmtr? Rapor'dan, Kaza Krm Heyeti'nin, bu deiiklie neden olacak hibir ciddi inceleme yapmad anlalyor. Bunun da yant ayn: Genelkurmay glgesi. Genelkurmay Bakanlndan adn vermeyen bir yetkili, buzlanma iddias hakknda kukular oluunca birden uan pilotaj hatas nedeniyle dt senaryosunu piyasaya srd: 13 Mart 1993 tarihli Sabah, "Gizlenen gerek" manetiyle, kazann nedeninin pilotaj hatas olduunu yazd. Sabah, l. Pilot Binba Yaar Erian'n, olaydan bir nceki gece nbeti olduunu belirterek, uykusuz kaldn; 2. Pilot Yzba Turul Sezginler'in de ABD'de grd kursta baarsz olduunu ileri srmt. Sabah'n yaymnda, kazann nedeninin "ihmal ve kusur" olduu saptanyordu! Gya Sabah'n Haber Mdr Ahmet Vardar, Genelkurmay Bakan Doan Gre'e bulduu kantlar gtrm, Gre de kantlara, "olaanst ilgi" gstermiti. 54

Sabah'n yazdna gre Gre, kantlar derhal Kara Kuvvetleri Komutan Muhittin Fisunolu'na gnderip soruturma amasn istemiti. Fisunolu da Sabah'a, "ortada bir kusur varsa mutlaka bulunmal" demi, olay soruturmay bizzat stlenmiti. Bu gelimenin sonunda, pilotlarnn kusuru artvermiti. Sabah'n ihmal ve kusura ilikin bulduu kantlarn tamam imal edilmiti. Ksa bir aratrmayla iddialarn ne kadar rk olduu saptanabilirdi. Pilot Yzba Turul Sezginler hakknda yazlanlar tamamen yaland. nk, Pilot retmen Sezginler, aramba gn olan kazadan kurtulsayd, Pazartesi gn B-200 tr uaklar uuracak pilotlara retmenlik kursu verecekti. Aydnlk, 28 Eyll 1993'te Sabah'n arptma abalarn haber yaparak Saime Sezginler'in aklamasn yaymlad. (11) Sabah ve ibirlii yapt Genelkurmay iindeki evre, gerek ortaya ktktan sonra yaynlarn dzeltmek yoluna da gitmediler. Turul Sezginler'in ailesi adna Saime Sezginler'in hl Sabah'n arivinde duran aklamas bir trl yaymlanmad. Aklamann ekinde Sabah'n yaymn kesin olarak yalanlayan belgeler de bulunuyordu. Sabah gazetesi ve Ahmet Vardar, bu yalan habere yer verdikleri ve dzeltme yaymlamadklar iin, 4 yl sren bir yarglama sonucu cezaya arptrldlar. Sezginler'in Sabah'ta. yaymlanmayan aklamas(12) aynen yle:

"Sayn Ahmet Vardar, "13 Mart 1993 tarihinde yaynlanan, gazetenin ba sayfasndaki 'Gizlenen Gerek1 balkl haberinizi, o sralarda tarifi mmkn olmayacak kadar byk bir ac iinde olduumuzdan, yaknlarmzn bizden saklamas neticesi ancak okuma ve deerlendirme frsat bulabildik. "Evladmz ehit Kurmay Pilot Yzba Turul Sezginler, 17 ubat 1993 gn Sayn Orgeneral Eref Bitlis'i Diyarbakr'a gtrmek zere hareket ettikten ksa bir sre sonra Ankara'da den 'B-200' tipi uan 2. pilotuydu.
11 Adnan Akfrat, "Sabah'n malat Haberi: Pilotaj Hatas", Aydnlk, 28 Eyll 1993. 12 "Kardeimi Kazann Nedeni Gibi Gsterdiniz", Aydnlk, 28 Eyll 1993.

55

"Yzb. Turul Sezginler'le ilgili haberinizde 'baarsz ve tecrbesiz pilot' ifadelerini kullanmakta, kamuoyunda byle bir intiba uyandrmakta ve hi de hak etmedii halde vuku bulan elim kazann nedenlerinden biriymi gibi gstermektesiniz. "Byk acmzn zerine, tam olarak aratrlmadan yazlm olan yukardaki haberiniz ve yaplan yanlln bizler zerinde yaratt manevi huzursuzluk aadaki aklamalar yapmamz zorunlu klmtr. "l- Amerika'da Flight-Safety uu merkezindeki kursa sizin haberinizde bahsettiiniz gibi, ok sayda pilot deil, sadece 8 pilot ve zellikle de seilerek gnderildi. Bu seilen pilotlardan biri de olumuz Yzb. Turul Sezginler'dir. "2- Bu kursun sonunda, sizin iddia ettiinizin aksine 4 pilot eitimini tamamlad ve dier 4 pilot zaman yetersizliinden Emercensi program yetimedii iin bu programn Trkiye'de tamamlanmas kayd ile kursu bitirdiler. Bu hibir zaman baarszlk olarak isimlendirilemez. ayet baarsz olunsayd 'bu tr uaklarda uamaz' eklinde belge verilir, bu ua intibak edememi saylr ve uuu engellenirdi. "3- Belgenin ilk sayfasndaki izelgede yukarda bahsettiimiz gibi Emercensi program hari, dier programlan tamamlad ve bu programa zaman ayrlamad grlmektedir. Zamanszln sebep olduu olay, baarszlk anlamnda deildir."4- Amerika'da grm olduu eitim sonunda, Amerika'daki uu retmeninin kanaat raporundan Yzb. Turul Sezginler'in her halkrda 2. pilot olarak uabilecei, ancak 1. pilot olarak uabilmesi iin ek eitimi tamamlamas, dolaysyla Amerika'dan dnnden itibaren, hibir ilave eitim yapmadan da 2. pilot olarak uabilecei anlalmaktadr. Olumuz elim kazada zaten 2. pilot olarak grev yapmaktayd. "5- Kurs bitiminde kendisine verilen sertifikann altnda 'Birinci pilot olarak umadan nce zaman yetersizliinden eksik kalan Emercensi ve alet eitimlerini, ilave eitimle tamamlamasn neririm' eklindeki ibare nedeniyle, ayn durumdaki dier 3 pilotla birlikte Trkiye'ye dnnde 20 Temmuz 1992 ile 21 Austos 1992 tarihleri arasnda kendisine ek eitim yaptrlm olup, PEKY derece ile kursu bitirmitir. Bylece 1. pilot olarak da grev yapmaya kesin hak kazanmtr.
56

"6- Ek eitimini tamamlamay mteakip, eitli yurtii ve yurtd grevlerini (VIP grevleri de dahil) baaryla yerine getirmi olup Beechcraft Sper King Air B-200 uayla yapm olduu toplam uuu 130 saattir. Olumuzun olay anna kadar yapm olduu uu saati toplam 1554 saattir. "Bir pilota, tecrbeli pilot denilebilmesi iin havaclk kurallarna gre belli bir uu saatini tamamlamas ve yine intibakl olduu uakta da belirli bir sre umu olmas gerekmektedir. Pilotlar l 500 saatlik toplam uutan sonra tecrbeli pilot saylrlar. Hangi adan bakarsak bakalm Yzb. Turul Sezginler'in tecrbeli pilot olduu anlalr. Turul Sezginler kdemli pilot sertifikasna sahiptir ve intibakl olduu dier uaklarda da retmen pilot niteliine sahiptir. "8- Haberinizde iddia ettiiniz gibi baz pilotlarn ordudan ayrlmalar daha tecrbeli olduklarndan deil, mecburi hizmet srelerinin tamamlanmas neticesi, kendi tercih ettikleri bir yol olmas sebebiyledir. O halde, ya ve bu sebepten de rtbesi daha yksek olanlar, mecburi hizmet srelerini daha nce dolduracaklar iin, ncelikle kendi isteklerine bal olarak ordudan ayrlabileceklerdir. Bu normal bir statdr. Dolaysyla olumuzun burada grev yapyor olmas, yaznzda ima etmeye ve hissettirmeye altnz gibi bir eksiklik unsuru deildir. "Bu gereklerden olumuz Turul Sezginler'in tecrbeli ve baarl bir pilot olduu ortaya kmakta, olayn nedenlerinden biriymi gibi gsterilemeyecei aka anlalmaktadr. Olumuzun meslek hayat birok baar ve takdirnamelerle doludur. Bu gereklerin gazeteniz vastasyla kamuoyuna aklanarak, 13 Mart 1993 tarihinde yaynlanm olan haberin neden olduu yanl kannn dzeltilerek, ehidimizin ve bizlerin manevi huzursuzluumuzun giderilmesini, bu aklamamz gazetenizin sayfa ve stununda yaynlamanz talep ediyoruz. "Sezginler ailesi adna Saime Sezginler."
57

"Pilotlar Son Derece Tedbirliydiler"

Den uan bulunduu birliin komutanln yapan Kdemli Pilot Albay Bedri Deliorman, 26 Aralk 1991 gn, ua ABD'den getiren ekibin bandayd. len iki pilotla da umutu. Albay Deliorman, 14 Mart 1997 gn 13. Asliye Mahkemesi'nde verdii ifadede unlar sylyor:

"Son derece tedbirli bir pilot olan Yaar Erian, balangta derhal buz zc sistemi devreye sokard... Uak tamamen paralanm olduu iin buz zc sistemin ak olup olmadn tespit edemedim. Ama byk ihtimalle len pilot, ua havalandrmadan nce buz zc sistemi altrmtr... Buz zc sisteminde arza olmas ok nadir grlen bir olaydr."
Albay Deliorman, ua Amerika'dan drt gnde getirdiklerini, zlanda'da yakt ikmali yaptklarn, hava koullarnn son derece kt ve iddetli kar tipisi olduunu anlatrken, uakta herhangi bir arza ya da anormalliin sz konusu olmadna dikkat ekiyor. Raporu imzalayanlardan Pilot Kdemli Yzba Tayfun Eren ise mahkeme ifadesinde, emirle dikte ettirileni deil de gerei sylyor:

"Ua kullanan pilot son derece tecrbeli olup uzun sre de uu retmenlii yapmtr. Bu nedenle buz zc sistemi altrmay unutmu olmas bence mmkn deildir. Son derece tedbirli davrandn ve bulutlar iine girerken buzlanma olabilecei ihtimalini gz nne alarak daha nceden buz zc sistemi altrdn birlikte uu yapt dier arkadalardan duymutum."

58

Savclnn Soruturmas Eksik ve Usulsz

Uan dmesinin ardndan Yenimahalle Cumhuriyet Savcl ve Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl olaya el koydu. Sivil savclk, uan askeri uak olmas ve ehit olanlarn asker kimlii nedeniyle, soruturmann tamamn askeri savcla devretti. Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl, 17 ubat'tan itibaren olay soruturdu, ifadeler ald. Askeri Savclk, hazrlk soruturmasn 5 Mays 1993 gn sonulandrd. Savc Hakim Albay Yksel Ferah, uan buzlanma nedeniyle dt kanaatine vard ve "Kouturmaya Yer Olmad Karar" verdi. Eklerde yer alan KKK Askeri Savcl'nn Kovuturmaya Yer Olmad Karar'nda, "kesin kanaat" ihtimallere dayandrlyor:

"Genel olarak uak kazalarnda dme nedenlerinin tam ve kesin olarak akla kavuturulmas son derece gtr. Olaymzda pilotaj faktr dnda, saptanan buzlanma faktrnn giderilmesi ile pilot davranlar kukusuz birtakm ihtimallere dayal olarak aklanabilmektedir. Nitekim pilotun motorlarda 'anormallik' olduunu bildirmesi buzlanma ihtimalini dndrmtr."
Savcln,

ya da hukuku olmaya gerek yok. Hazrlk soruturmas evrakn inceleyen herkes, rahatlkla bu kanaate varacaktr. Buzlanma aklamas iin meteoroloji raporlarnn arptld, gn gibi ortadadr. Her iki meteoroloji raporu da Hazrlk evrak iindedir. Kald ki normal olan, Askeri Savcln bu raporlar konusunda, bir meteoroloji uzmanndan deerlendirme almasdr. Bu yaplmamtr. Askeri Savclk, emir komuta zinciri iindeki ve CMUK'ta tanmlanan bilirkii zelliini tamayan subaylarn ihtimallere ve arptmalara dayanan raporunu bilirkii incelemesi kabul etmitir. Hukuki olan, usulne gre hazrlanm bir bilirkii kurulu atayp, onlarn incelemesine gre davranmaktr. 59

"Kovuturmaya Yer Olmad Karar" vererek kapatma yoluna gittiini sylemek iin uzman

soruturmay

derinletirmeden,

dosyay

salkl

olarak

tamamlamadan

Ayrca, daha nemsiz olaylarda bile, bu tip kazalar konusunda deneyimli Trk ve yabanc uzman niversitelere bilirkii olarak bavurulmaktadr. Savclk, o gnk deeriyle 29 milyar lira olan uan neden sigortasz olduunu da aratrmam. Sat artnamesinde -40 derecede uaca belirtilen uan, -4 derecede dmesi karsnda, uak irketi hakknda da dava ama yoluna gitmemi. Savclk, uan dmesinden yaklak ay sonra dosyay tamamlayp, kovuturmaya yer olmad kararn alyor. Bu dnemde yapmas gereken aratrma ve soruturmalar yapmyor. Ynergelere gre yaplmas gereken Kara Kuvvetleri Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu'nun Mterek Kanaat Raporu'nu bekliyor. Kurulun raporunun tarihi, 29 Nisan 1993. Bir hafta sonra da Savclk, kararn yazyor.

Sabotaj Aratrmasndaki Ciddiyet!

Askeri Savclk, "Olaydan hemen sonra balanan soruturmayla, ncelikle her trl sabotaj ihtimali aratrlmtr" diyor. Aratrmay nasl yapt da kararda yle aklanyor:

"Uan olay sabahndan geriye, son 24 saatlik diliminde muhafaza edildii hangarn durumu, kap anahtarlarnn sakland zel cam dolap yerinde incelenerek fotoraf tesbitleri yaplm, uan kap anahtarlarnn ele geirilmesi halinde bile, kap kolu altnda mevcut zel basma butonuna ayn anda baslmas gerektiini bilmeyen bir kimse tarafndan ua girilemeyecei tatbiki olarak grlmtr." bulmak zor, yleyse sabotaj olamaz!"
Uaa sabotaj yaplmadnn kant, ite byle belirtiliyor. "Kapy ama dmesinin yerini

Askeri Savc Hakim Yarbay Yksel Ferah, sabotaj olaslnn aratrlp aratrlmadn soran 2. Pilot'un ablas Saime Sezginler'e, "Cam dolaba bizzat ben baktm. Anahtar almak mmkn

deildi. Ayrca anahtar olsa bile ben ua aamadm. nk kap kolunun altndaki dmeyi bilmiyordum. Bu aratrmam sonucunda sabotaj olmadna inandm" dedi.13
13 Adnan Akfrat, "Askeri Savcln Sabotaj Aratrma Yntemi: Bir Fs Fs iki Tk Tk", Aydnlk. 25 Eyll 1993.

60

Ya sabotaj yapanlar uak konusunda uzmansa? Savcln bu olasla yant yok. Ayrca motorlar uan iinde deil ve kap anahtar ile bir ilgisi yok!

Emekli Hava Tmgeneral ner: Genelkurmay hmali Neden Soruturmad?

"uan dne insan faktr ve meteorolojik artlarn neden olduu" aklamasn yapt.
Aydnlk'n srarl yayn zerine Genelkurmay Genel Sekreteri Hurit Tolon, 12 Kasm 1992'de

Emekli Hava Tmgeneral Aslan ner, Genelkurmay'n aklamasn ikna edici bulmadn syledi ve can alc bir noktann zerinde durdu. Eer uak sabotaj sonucu dmediyse, ihmal sz konusuydu. Genelkurmay neden ihmali soruturmamt?

"nsan faktr ve meteorolojik koullardan dolay d kantlayan herhangi bir veri bulunmuyor. nk, her iki konu da usulne uygun olarak soruturulmam. O derecede de buzlanma olur, bunu belirleyen hava basnc ve nem orannn yksekliidir. O gnk meteorolojik veriler incelendiinde ok buzlanmaya neden olacak bir koul bulunmad anlalyor. Eer, kaytlara gemeyen kt hava koullar var idiyse, Meydan Harekat Subayl Meteoroloji Ksm sorumlusunun 'uu koullar yoktur' diye rapor vermesi gerekir. Bunu vermemise meteoroloji sorumlusu hakknda soruturma almas gerekirdi. Ayn ekilde, uu izni veren Ulatrma Grup Komutan ve onun komutanlar olarak, Kara Kuvvetleri Komutanl Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu, Havaclk Okulu Komutanl Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden hakknda soruturma almam. Bir erin kazayla lm konusunda dahi, kural olarak btn sorumlular hakknda soruturma alr. Oysa bir orgeneral gizli ve ok nemli bir greve giderken, insan faktr ve meteorolojik koullar gibi dzeltilmesi elde olan faktrler neden oldu deniyorsa, en azndan sorumlularn ihmali vardr."14
14 "Hava Tmgeneral Aslan ner Soruyor: Genelkurmay, hmali Neden Soruturmad?" Aydnlk, 13 Kasm 1993.

Tmgeneral Aslan ner, 13 Kasm 1993 tarihli Aydnlk'ta yle diyor:

61

Kayp ve Tahrip Edilen Paralar Soruturulmad

stelik Savcln elinde sabotaj olasln ciddiye almasn gerektirecek bir rapor vardr. Hazrlk evrak iinde bulunan, Amerikal uzmanlarla, Kara Havaclk Okulu Kurmay Bakan Albay zden'in uak enkaz zerinde iki gn inceleme yaptktan sonra yazdklar raporda, motorlarn ok nemli baz paralarnn "kayp olduu" ve bazlarnnsa "tahrip edildii" belirtilmektedir. Bu raporun tarihi 24 ubat 1993'tr. Kazadan bir hafta sonra! Uan motorlarn reten Pratt and Whitney irketinin iddias, bir dme annda motorlarnn d eperinin kesinlikle paralanmayacadr. Bu adan, ok pahal olmasna karn, nemli kiileri tayan uaklarda bu tr motorlar tercih edilmektedir. Oysa buzlanma sonucu dt belirtilen uan her iki motorunun da ok nemli paralan kayptr veya tahrip edilmitir. Normal olan nedir? Tahrip edilen ve kaybolan paralarn sabotaj asndan ne ifade ettiini, uan dmesine neden olabilecek nitelikte olup olmadklarn, uzman ve tarafsz bilirkiilere sormaktr. Oysa Askeri Savclk, sabotaj ihtimalini akla kavuturacak bu noktay grmezden gelmitir. Sormamtr. Kaybolan paralarn bulunmasn istememitir. Kaybolma nedenlerini aratrmamtr. 62

Nbetinin fadesindeki pheli ahs Aratrlmad

Kovuturmaya Yer Olmad Karar'n veren KKK Askeri Savcs Yksel Ferah'n, uan dmesinden bir gn sonra ald ifadelerden birisi ok dikkat ekici. 16 ubat gn uan bulunduu hangarn nbetilerinden Ordonat Er Tahir Metin, ifadesinde, saat 19'30'da, astsubay olduunu tahmin ettii bir kiinin hangardan havaclk okuluna doru gittiini grdn ve bunu ok garip bulduunu belirtiyor. Soruturma evraknda Askeri Savcln, bu "garip" olay aratrdna ilikin bir bulgu yok. Kovuturmaya Yer Olmad Karar'nda da Genelkurmay'n glgesini izliyoruz. Askeri Savcln, yasann tanmlad koullara uyan bilirkii incelemesine bavurmadan, Kara Kuvvetleri Komutanl'nn nne koyduu bilgi ve belgeleri tartmasz kabul ettii anlalyor. Bir kuvvet komutan orgeneral ile 4 subayn yaamn yitirdii bir olayn bu ekilde soruturulmasnn, Trk Silahl Kuvvetleri'nin geleneklerine aykr olduu biliniyor.

Uan Dmesinin Nedeni Motora Yaplan Sabotaj

Genelkurmay Bakanl'nn, yasalar ve askeri ynergeleri inemesinin, Trk Silahl Kuvvetleri'nin geleneklerine aykr davranmasnn bir nedeni olmal. Bir soruturmada bu kadar ok hata olmaz. Hele bir kuvvet komutann ehit edilmesine neden olan bir uan dmesiyle ilgili bir soruturmada, bu kadar usulszlk ve batan savmaclk olmaz. Olgular btn kantlaryla unlar ortaya koyuyor:

Uak, motorlardaki buzlanma sonucu dmemitir, Pilotlar kusurlu deildir, Motorlarda ve uakta yapm hatas yoktur.

Bir tek neden var: Orgeneral Eref Bitlis'in ua sabotaj sonucu drlmtr. Sabotaj motora yaplmtr. 63

NC BLM BLRK NCELEMES SUKASTI BELGELED

Org. Bitlis Davasnn Bilirkiisi Prof. Dr. Yksel: "Vaktiyle Aydnlk ok Gzel Yazm"
Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in uann dmesiyle ilgili olarak Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi tarafndan bilirkii tayin edilen stanbul Teknik niversitesi Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yeleri; Prof. Dr. Ahmet Nuri Yksel, Prof. Dr. Ouz Borat ve Do. Dr. Zahit Mecitolu, 4 Kasm 1996'da incelemelerini tamamlayp raporlarn yazdlar ve resmi kanalla mahkeme'ye yolladlar.* Org. Bitlis'in uann d hakknda ilk kez bir bilirkii incelemesi yaplyordu. Uan 2. Pilotu Yzba Turul Sezginler'in ailesi tarafndan, ua satan Amerikan Beechcraft irketi aleyhine alan tazminat davas sayesinde dosya bilirkiiye gitmiti. Bilirkii incelemesi, uan buzlanma ve pilotaj hatas sonucu dt yalann bilimsel kantlarla rtyor, sabotaj zerinde duruyordu. Org. Bitlis'in bir kaza sonucu deil suikasta uradn belgeleyen bu rapor, mahkeme kaytlarnda yer alyor. Bilirkii Raporu'nun sonu blmnde aynen yle deniyor:

"NETCE "Bu hususlar muvacehesinde "l- Motor arzas ve sonu olarak uan dmesinde buzlanmann etkili olduunu gsteren yeterli ve tatminkar delil yoktur.

* Bilirkii Raporu'nun tam metni iin bkz. 11. Blm, s. 182.

64

"2- Motor arzas ve dme olaynda pilotaj ve bakm hata ve kusuru bulunduuna dair deliller mevcut deildir. Dolaysyla davaclar murisi 2. pilot Turul Sezginler ile kaptan pilot Yaar Erian'n kusurlar yoktur. "3- Uan dmesine yol aan motor arzasnda daval firmann dizayn ve yapm hatas bulunduuna dair delil mevcut deildir. "4- Kaza gn ncesindeki gece, hangar civarndaki -bir nbeti tarafndan bildirilen- kimlii bilinmeyen kii ile yukarda isimleri zikredilen motor i aksamnn enkaz mahallinde bulunamamas ve salam ve mukavim, olan motor zarfnn paralanmam ve hatta fazla, deforme olmam grnts karsnda sabotaj ihtimali gzden rak tutulmamaldr. "Keyfiyet sayg ile arzolunur. (4.11.1996.)"

Prof. Dr. Yksel: Yazdklarnza lave Edilecek Bir ey Yok

Bilirkii heyetinin bakan stanbul Teknik niversitesi Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Ahmet Nuri Yksel, 19 Ocak tarihli Aydnlk dergisine .yapt aklamada, "Bu olayda sizin yazdklarnza ilave edecek bir ey yok. Vaktiyle ok gzel

yazmsnz" diyor. Uan dt 17 ubat 1993 gn yaplan aklamalar hatrlatan Prof. Dr. Yksel, unlar sylyor: "Aka syleyeyim, ben bu hadiseyi duyar duymaz, hadi canm ordan demitim. nk, dnyann en gelimi ua, buzlanma nedeniyle iki motoru birden arzalanarak dyor. Olmaz yle ey. ok abuk verdiler karar. Tabii hibir bulgu yokken byle dnmtm."'

Buzlanma mknsz
Prof. Dr. Yksel, Prof. Dr. Ouz Borat ve Do. Dr. Zahit Mecitolu'dan oluan bilirkii heyeti, dosyalar nlerine geldiinde uzun aratrmalar yaptlar. Prof. Yksel, bu dnemi Aydnlk'a. yle anlatt:
1 Aydnlk muhabiri Sinan Onu'un Prof. Yksel'Ie rportaj, Aydnlk, 19 Ocak 1997.

65

"Kazann oluunun sebeplerini ortaya koymak mmkn m, deil mi diye dndk. Buzlanma var m, yok mu diye baktk. Sonra heyetin raporlarn okuduk. Baz hesaplar yaptk. Hesaplar raporumuza koymadk. Koymamz da gerekmiyordu. Hesaplarmza gre, farz edelim ki kalk srasnda meydanda scaklk eksi 2 derece. Uak, kalkta en ok 6 bin 900 feet kabilir. Bu ykseklikte scaklk olsa olsa eksi 14 olur. Bu uaa eksi 14 bir ey yapmaz. Ayrca bir sr sinyal sistemleri, otomatik buz nleyici sistemleri var. Kald ki, kalk srasnda scaklk eksi 2 deil. O gn saat 10.00'da hava yumuam, karlar erimeye balam. Bu bulgular var. Pilotun yerle yapt konumada iki tarafn da azndan buzlanma kelimesi dahi kmyor. "Uak irketinin elemanlarnn hazrladklar raporlarda buzlanmaya delalet eden hibir bulgu yok. Bunu bizim subaylarmz da imzalamlar. Bunlar inceledik, tarttk. Kesin kararmz bu olayn buzlanmadan dolay meydana gelmedii ynnde oldu."2
Prof. Yksel, kalktan hemen sonra, pilotlarn motordaki grlt ve sarsnty haber verdiklerini anmsatarak, sarsntnn 1-2 dakika sonra, yerini grltye braktn sylyor. Uan Gvercinlik'ten 12.19'da kalktn, 12.26'da dtn belirten Yksel, "Buzlanma

olsa bile uak o artlarda havada en az 29 dakika daha uabilirdi. Uak dmeden nce tur atarken, 'grltden buzlanma olduunu anladk' diyorlar. Byle anlalr m? Buna kargalar bile gler. Tamam, gizlenmesi gerekiyor olabilir. Bunu hakl da bulurum. Ancak biraz 'yakkl' gereke bulunmas gerekiyor. Buzlanma 'yakkl' bir gereke deil" diyor.3

Kayp Paralar Sabotaj Olasln Glendiriyor

Kaza sonrasnda sol motorda kompresr santrifj ark ve muhafazas, byk ve kk k borular, 16 tribn palas ve pervanesi ile yanma haznesi silindir gbei, hi hasar grmeyen motor haznesinde bulunamamt. Sa motorda da drc vites kutusuna bal aksesuarlar, drc vites kutusu ve birka para daha d sonrasnda bulunamamt. Prof. Dr. Ahmet Nuri Yksel, motordaki anormallik ve sarsntnn nedenini, bu bulunamayan paralarda aramak gerektiini sylyor.

2 Ayn kaynak. 3 Ayn kaynak.

66

"Pilotaj hatas yok. malat hatas yok. letmede bir hata yok. nemli bulgu var. Biri motorlarn dili kutusuna ait baz paralarnn ortada olmamas. Motoru eviren mukavim zarf krlmam. ki, tribn ya da kompresrde dardaki pervane palalarna benzeyen daha kk palalar var. Bunlardan 16 tanesi yok. Bunlar motorun eperinden krlp dar kt desek, yle bir ey de yok. nc bir bulgu da, tribnden sonra egzoza alan kanalda gaz kanalize eden plakalar var. O madeni plakalar zerinde derin srtnme izlerine rastladk. Demek ki, ok daha sert paralar oradan srtnerek km. Bu sebeplerden sabotaj gz ard etmemek lazm."4

Prof. Yksel'in saptamalar unlar:

Esrarengiz ahs
Prof. Dr. Yksel, Aydnlk'n srarla zerinde durduu, hangarda olaydan bir gn nce grlen esrarengiz kiiye de dikkat ekiyor: "Geceyars grlen bir kii var. Rtbeli, pilot elbiseli, pilot

bereli. areti biliyor, parolay biliyor. Ben istihbarat mensubu olsam burada sabotaj ararm."
Prof. Dr. Yksel'in bir de kendi tezi var:

"Uan motoruna yerletirilecek kk bir patlayc uzaktan kumandayla patlatlabilir. Krlacak bir pervane palas dierlerini de hzla paralayacaktr. Yalnz dikkat edin, infilak deil. yle olursa motor patlar. Kimse de bir ey bulamaz. Kck bir patlama yeterli. Kim yapt ben bilemem. Onu da siz bulacaksnz. Zaten olayn zerine gidiyorsunuz."5
4 Ayn kaynak. 5 Ayn kaynak.

67

Bilirkii Raporu'nu Kamuoyuna Perinek Aklad

Uan dyle ilgili ilk bilimsel incelemenin sonucu da, olayn zerine gidenlerce aklanmt, stanbul 10. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne 4 Kasm'da teslim edilen Bilirkii Raporu, 20 gn sonra, yarglamann yrd Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne varmt. i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, 25 Kasm 1996 gn Parti Genel Merkezi'nde yapt basn toplantsnda, T Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yelerinin Bilirkii Raporu'nu aklad ve Raporun fotokopisini basna datt. Perinek'in basn toplantsndaki deerlendirmeler zetle yle:

"Bilirkii Raporu, i Partisi'nin Yldr Aklad Bilgileri Aynen Doruluyor

"Rapor, zamann Genelkurmay Bakan Doan Gre tarafndan yaplan aklamalar bir bir rtmektedir. Uzman retim yelerinin hazrlad rapor, i Partisi ve Aydnlk'n yldr, 18 Eyll 1993'ten bu yana, olayn kaza deil suikast olduunu belirten kantlarn aynen tekrarlamaktadr.

"Orgeneral Bitlis'in uann dmesinden sonra, i Partisi konunun takipisi oldu. Jandarma Genel Komutan'nn eki G'e kar olduu iin katledildii konusunda kamuoyunu bilgilendirdik. Olay uzmanlarla birlikte alarak btn boyutlaryla aydnlattk. Bugn Bilirkii Raporu'nda yazlan her eyi, altn iziyorum her eyi, yldan beri btn teknik ayrntsyla saptadk ve akladk.

"Doan Gre'in Ar Sorumluluu

"Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in ua dtnde dnemin Genelkurmay Bakan Doan Gre, aceleyle 'Sabotaj deil kaza' diye beyanat vermiti. Olay daha aratrlmadan, hemen ertesi gn uan 'ani buzlanma' sonucu dt aklamas yaplm, pilotlar sorumlu tutulmutu. 68

Bu dorultuda raporlar hazrlatlm, Kara Kuvvetleri Askeri Savcl ciddi bir soruturma yapmadan 'takipsizlik karar' vermiti. Takipsizlik kararna ve 'ani buzlanma ve pilotaj hatas sonucu dt' aklamalarna dayanak olan raporlar hazrlayanlar, bilirkii zelliklerine sahip olmayan emir komuta altndaki subaylard. Bu sahte raporlarn hazrlanmasndan Doan Gre sorumludur. Bilindii gibi o dnemde iller ve Doan Gre, ABD yar resmi yayn organlarna yansyacak llerde sk iliki iindeydiler. Gre, iller iin, Tak diye emrediyor, ak diye yapyorum' diyordu. Gre'in bugn de eriatlarla hkmet ortaklndan yana olmas, bu su ortakl nedeniyledir.

"CIA iller zel rgt'n Kirli lerde Kullanyor

"Bilindii gibi, zamann Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlis, eki G'n marifetleri konusunda defalarca rapor hazrlamt. Bitlis, bu raporlarnda, Irak hkmeti ile Irak Krt rgtleri arasnda bir anlama salanmas ve eki G'n blgeden uzaklatrlmas gerektiini saptyordu. Irak'ta Saddam Hseyin hkmeti ile Barzani'nin ittifak sonucu ABD varlnn ar darbe yemesi, Trkiye'nin de Org. Bitlis'in grleri ynnde bir tavr almasyla gerekleti. Ama Bitlis'in dediklerine yl sonra gelindi ve bu arada ABD, Bitlis'i sabotajla katlettirdi. "Sabotajn ihalesi, iller evresindeki CIA ile ilikili zel Harpi subaylara verildi. i Partisi olarak, Binba Cem Ersever'in bu sabotajda zel bir rol oynadn saptam ve kamuoyuna aklamtk. Cem Ersever, ok ey bildii iin, Abdullah atl ekibi tarafndan Babakanlk Poligonu'nda ikenceyle sorgulanp ldrlmt.

"Trkiye'ye i Partisi Sahip kyor

"Jandarma Genel Komutan bir CIA tertibiyle katlediliyor. Zamann Genelkurmay Bakan Doan Gre, bu sabotajn zerini rterek sua ortak oluyor. i Partisi ise, olay aratrarak, Eref Bitlis'in katillerinin izini sryor.
69

"Trkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kez olan bir olaydr bu: Kuvvet komutanna suikast, o zamanki Genelkurmay Bakan tarafndan perdelenmitir. nk Doan Gre, ABD dayatmasna teslim olarak, Trkiye'nin kriz blgelerine mdahale gc olmasn' benimsemiti. Dahas, bu ynde uygulamalara girimiti. Bu politika, ancak Eref Bitlis engeli temizlenerek yrtlebilirdi ve yle yapld. "Eref Bitlis suikastnn zerine yrmek, yalnz bir komutana kar ilenen bu suu,ortaya karmann ok tesinde, Trkiye iin bir gvenlik ve bamszlk sorunudur. i Partisi, ite bamszla sahip kt iin bu olay aydnlatmtr.

"Doan Gre'in Dokunulmazl Kaldrlmal

"imdi sanklara bir yenisi daha eklenmektedir. iller, Aar ve Sedat Bucak'tan sonra, Meclisteki sanklar arasnda, DYP Kilis Milletvekili Doan Gre'in de zel bir yeri vardr. "Gre'in dokunulmazl kaldrlmal ve suikast aydnlatlmaldr. Sorumlular cezalandrlmaldr. Aksi halde Trkiye'nin gvenlii ve savunmasndan sorumlu her komutan, tehdit altnda grev yapacaktr."

70

Hkmet, Orgeneral Bitlis'e Sabotaj Dorulad

Bilirkii raporu, Bitlis suikast konusundaki rtme abalarn bertaraf etti. Refahyol hkmetinin Adalet Bakan evket Kazan, eski Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlis suikastyla ilgili olarak i Partisi ve Aydnlk'n yldr sylediklerini dorulad. Kazan, 20 Ocak 1997 gn yapt aklamada Org. Bitlis'in lmnn suikast olduunu syledi. Kazan, "Eref Bitlis Paa'nn bir sabotaj .nedeniyle hayatn kaybetmi olduu kesinlik kazand" dedi. Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin T Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yeleri arasndan grevlendirdii bilirkiilerin verdii raporun bunu aka gsterdiini belirten Kazan, szlerini yle srdrd: "Eref Bitlis Paamzn 17 Aralk 1992 tarihinde Kuzey Irak'a

giderken maruz kald tecavz de dikkate alnacak olursa, bu uak dmesi olaynn kendiliinden ya da kaza neticesi dm olabilecei ihtimali mmkn olmayacak hale geldi."6
6 Sabah, 21 0cak 1997.

71

DRDNC BLM YETKL GENERALN AIKLAMASI

"Org. Bitlis'in Katilleri imdi iller'in rgtnde"
Bitlis suikastn sorutururken, subaylarn bu konuda olduka fazla bilgi sahibi olduuna tank oluyorduk. Genelkurmay Bakan Gre'in zerini rtt bu lme, subaylar da byk fke duyuyorlard. Genelkurmay stihbarat'nn, suikastn nitelii ve failleri konusunda btn ayrntlara sahip olduunu saptamtk. Ancak bu durum kamuoyuna aklanmyordu. Ordunun Bitlis suikast konusundaki ilk ak deerlendirmesi, 25 Austos 1996 tarihli Aydnlkla, yaymland. Org. Bitlis ile uzun sre alm, Org. Eref Bitlis hakknda geni bilgiye sahip, konuyu yakndan incelemi ve halen Ordu'da nemli bir grevde olan General; bir askeri birlikte, niformal iki kurmay albayn da hazr bulunduu bir deerlendirmede, yazl olarak yneltilen sorulan yantlamt. Generalin aklamalar tarihi neme sahiptir. General, bu deerlendirmeleri, bir garnizonda, iki albayn nnde yapyor. Yani, kiisel gr deildir aklanan. Nitekim, Generalin saptamalarnn nemli bir blm, rportajn yaymlanmasnn ardndan ksa sre sonra ngr olmaktan kp, herkesin grd gerek haline geldi. Generalle grmeden bir ay sonra Bitlis plann yeniden uygulamaya sokan Genelkurmay, ABD'ye kar ok nemli bir baar kazand. Trkiye'nin tevikiyle, Saddam Hseyin ile Mesut Barzani kuvvetlerinin anlamas, eki G'n kara birliinin, pilisini prtsn toplayarak Kuzey Irak'tan kamasna neden oldu. CIA'nn, "Savaan Bayrak 90" diye adlandrlan plan erevesinde oluturulan 10 bine yakn CIA pemergesi de, Guam adasna tand. 72

Aydnlk'n Generalle yapt grme yaymlandnda, Susurluk olay meydana gelmemi, iller zel rgt gzler nne serilmemi, Tansu iller'in CIA ajan olduu ortaya karlmamt. zer iller'in ve zel rgt'n uluslararas silah kaaklysa rportajn yaymlanmasndan ancak bir yl sonra, 1997 sonbaharnda kantlaryla gndeme geldi. Aydnlk dergisinde kapak haberi olarak yaymlanan grmede General unlar sylemiti:

"Org. Bitlis, eki G'n Trkiye aleyhindeki ve yasad faaliyetleri konusunda rapor hazrlatt m ?" General: "Evet, Eref Paa byle bir rapor hazrlatp Genelkurmay'a vermiti." "JUSMMAT Komutan ABD'li Tmgeneral, Mart 1992'de, Org. Bitlis'i eki G hakknda bilgi toplad iin Genelkurmay Bakanl'na ikyet etti mi?" General: "Evet etti. Yalnzca JUSMMAT Komutan deil, eki G'teki subaylar da Eref Paa'y Washington'a iki kez ikyet ettiler."

"Eref Paa, ABD'li zel Harpileri Komutanlktan Att"

"Jandarma Genel Komutanl'nda zel Harp uzman ABD'li subaylar var myd? Org. Bitlis'in bunlar Komutanlk'tan att doru mu?" General: "Doru. Eref Paa yalnzca Jandarma Genel Komutanl'ndakileri deil, Kuzey Irak ve Gneydou'da faaliyet yrten yardm kurulularndaki CIA'c ve zel Harpileri de engelledi. Bunlarn yapt her ey denetim altna alnd. Bunlarn Kuzey Irak'a Silopi'den giri klarn engelledi. "Gda yardm ad altnda konteynrlarla Barzani ve Talabani'ye verilen silahlar ilk yakalatan da Eref Paa'dr. O silahlar daha sonra Gneydou'daki PKK'llarda kt. lk dnemde eki G'te grevli Ermeniler vard. Eref Paa bunlarn gnderilmesini istedi.
73

"Eref Paa bu konuda zal'a rapor verdi. Doan Gre'te de raporlar var. Hatta eski Cumhurbakan Kenan Evren'e bile rahatszln iletmiti."

"Org. Bitlis Genelkurmay Bakanl'na Adayd"

"Org. Bitlis yaasayd Genelkurmay Bakanl'na aday olacak myd ? " General: "Eref Paa, Genelkurmay Bakanl'na aday olabilirdi. Ancak Muhittin Fisunolu Paa gibi ekarte edilirdi. Eref Paa kesin olarak ABD'ye karyd. Genelkurmay Bakan Doan Gre ise Amerikan yanlsyd. Gre, imdi de iyice bu izgide. "Cumhurbakan Turgut zal, Fransa ile flrte balaynca, Eref Paa, zal'dan medet umdu. Eref Paa, Genelkurmayla ve Milli Gvenlik Kurulu'ndaki yetkililerle derin gr ayrlna dt. Gre'le Eref Paa kavga ederdi. Eref Paa'nn zal'a, Gre'le atmalar konusunda yazd mektubu Aydnlk yaymlamt. Bu olay doru. Mektup daha geni."

"Bitlis'in Krt zmn ABD Engelledi"

"Org. Bitlis'in Krt sorununda zm, Badat'la anlamak ve Trkiye'deki Krt halkm kazanma izgisi miydi? Bu politikann baar kazanmasndan Genelkurmay'da kim rahatsz oldu?" General: "Org. Bitlis'in zmnde Irak-ran-Suriye ile birlikte davranmak vard. Irak'n toprak btnln savunuyordu. Ancak Suriye, ABD'nin gdmne girince bu politika kmaza girdi. ABD, Suriye'yi gizli bir ekonomik paketle destekledi. Eref Paa, ngiltere, Fransa, Almanya ile grt, ardndan ran ve Irak'la, daha sonra da Irak'taki Krtlerle grt. Ama Amerika, ngiltere, Fransa veya Almanya'nn deil, kendisinin sz sahibi olmasn istiyordu. Bunun iin Org. Bitlis'in Krt politikasn bulandrd.
74

"ABD imdi Saddam' ykma politikasn deitirdi. Saddam'la anlamaya gidiyorlar. Blgede ran ve Suriye, Trkiye'den gl. ABD bunu anlad. Trkiye'nin Irak'la grmesi ABD'den onayl. Ancak ABD'nin Krt sorunundaki politikas hl yetersiz. Kimseye gven vermiyor. Krt kartn ellerinden brakmak istemiyorlar. Krt politikalarn bize aklamyorlar."

"Devlet imdi Bitlis'in zmne Geliyor"

"Trkiye, Kuzey Irak konusunda ABD'yi ve eki G' dlayan bir manevraya m hazrlanyor? Irak Krtlerini Badat'la anlatrma politikas yeniden g m kazanyor?" General: "Krt sorununda tek zm Irak'n toprak btnlnn salanmas. Devlet imdi bizim dediimize geliyor. Bunun iin Saddam'n yklmas deil, ayakta kalmas lazm. Krtlerle Badat'n arasndaki sorun 1970 zerklik Anlamas'yla zlsn. PKK, Kuzey Irak'ta Barzani ve Talabani'den de gl hale geldi. PKK'y da Saddam halletsin. Ancak Saddam halleder. lk 6 ay snrda tampon blge kurulsun. Snr Saddam'n askerleri korusun. Bizimkiler snr koruma iini Barzani'nin pemergelerine verdiler. Gecekondu karakollar yapld. Bu pemergeler sonra PKK'l kt. Trkiye Irak'la ilikilerini ambargoya ramen srdrd. ran ile Irak'n subaylarn Trkiye bir araya getirdi. ran zerinden petrol satmalarna imkn saladk. Ka kere Saddam'n subaylarna jest yaptk." "Org. Bitlis'in uann dmesi soruturmasn rtbas eden, dnemin Kara Havaclk Okulu Komutan Armaan Kulolu kime dayanyor? Kulolu bu olaydan sonra terfi alp Milli Savunma Bakanl Mstear Yardmcs yapld. ABD'lilerle ilikisi nasldr?" General: "Kulolu'nu ok yakndan tanrm. ABD ile ilikisi ok eskiye dayanr. Kbrs'ta bile ABD'yi destekliyor."1
1 Yetkili General'in ABD ile yakn bana dikkat ektii Tmgeneral Armaan Kulolu, zerinde durulmas gereken bir isim. 25 Austos 1997 tarihli Aydnlkta Tmgeneral Kulolu hakknda u biyografik bilgiler yaymland: "1947 ylnda Bursa'da doan Tmg. Kulolu, 1965 ylnda Kara Harp Okulu'ndan topu subay olarak mezun oldu. 1970'de pilot oldu. 1973'e kadar kara birliklerinde pilotluk, 3 yl Kara Havaclk Okulu'nda helikopter uu retmenlii yapt. 1974'te Kbrs Sava'na katld, bronz liyakat madalyas ald. 1978'de Kara Harp Akademisi'ni bitirip Kurmay Yzba oldu. Erken terfiyle 1979'da binba yapld. 1982-1985 yllan arasnda Washington'da Kara Askeri Ataelii yapt. Bundan sonra hep kilit noktalarda grev ald. Ordudaki brokrasinin belirlenmesinde etkin yerlerde bulundu. 1991'de Tugeneral oldu. 1992'de Kara Havaclk Okulu Komutanl'na atand. 3 yl bu grevde kaldktan sonra I995'te Tmgeneral yapld. Tmg. Armaan Kulou, imdi ABD ile ilikiler asndan ok nemli bir yer olan Milli Savunma Bakanl Mstear Ekonomik ve Teknik ler Yardmcl grevinde."

75

"O Zamanki Genelkurmay Hem ldrd Hem Susuyor"

"Org. Bitlis'in lmyle iller'in zel rgt'nn bir balants var m?" General: "Bu soruya dorudan cevap veremem. Eref Paa Amerika'ya ok karyd. Avrupa'ya yaknd. lm ABD'nin ii. Bizimkilerin parma var. O zamanki Genelkurmay hem ldrd, hem susuyor. Genelkurmay emretmeseydi soruturma kapatlmazd."

"zel rgt imdi Silah Kaakl Yapyor"

"1994 Aralk'nda Bolu'da bir Amerikal zel Harpi Yarbay ve olu kayboldu denilerek bir gizli operasyon yapld. Tansu iller, iki zel Harpi yzbaya, 'yarbay ve olunu bulmada grev yapt' gerekesiyle Babakanlk Konutu'nda ilt verdi. Burada yaplan operasyon neydi? iller zel rgt'nn yesi olduunu saptadmz Yzba Hseyin Pepekal ve Yzba Suat Bege'e neden ilt verdi?" General: "Biz Bolu'da kaybolan Yarbay'n ve iller'in dolabn, iltini, plaketini, hepsini biliriz. iller'in zel rgt diye Aydnlk'n yaymlad ema doru, kurduu denklem mkemmel. Eskiden zal byle bir ey yapmt. eitli kurumlardan kendine bal adamlar devirdi. iller de ayn eyi yapt. "iller'in rgt denen ey ne? Rantiye, rvet, yalan, dolan... "rgt; zer'in Pakistan'da Benazir Butto'nun kocasyla ileri; Lbnan Babakan Hariri'yle ileri; Yalm Erez'in Van zerinden eroini. rgtn ileri bu. "Bu rgtn adamlar da zer ve ekibi.
76

"imdi silah tccarl yapyorlar. El altndan srail'den silah alm balad. Bunu kim ayarlyor: rgt ve zer. "Eref Paa'nn lmnde rol oynayan zel Harpi subaylar imdi illerle beraber. Jandarma Genel Komutanl'ndaki zel Harpi subaylar da iller'in adamlar."
77

BENC BLM ABD KATLETT

eki G'ten Orgeneral Bitlis'e Havada Uyar
Gnlerden 17 Aralk 1992. Sabahn erken saatlerinde ncirlik'teki eki G kararghndan kalkan Awacs erken uyar ua, gnlk seferini balatr. Krfez Sava sonrasnda Irak'n toprak btnln hedef alan keif grevi iin 36. paralelin kuzeyini gzetlemektedir. eki G bu alana "Roz-1" adn vermitir. Irak'a ait uak ve helikopterlerin bu alanda uu yapmas, hatta fzelerin eki G uak ve helikopterlerine kitlenmesi saldr nedenidir. Awacs erken uyar ua, Adana'dan Kuzey Irak gklerine ksa srede varr. Hemen ardndan ekranda uan bir cisim belirir. Radar ilemcisi eki G'e bal uaklarn uu koordinatlarn bilmektedir. Radardaki cismin Trkiye'ye ait olabilecei dncesiyle eki G'teki Gzlemci, Trk subaynn bilgisine bavurur. Trk subay, Mardin radarndan gerei renir. Awacs'n saptad, Trkiye'ye ait bir helikopterdir. ok nemli bir yetkiliyi Irak'n Selahattin kentine gtrmektedir. Durum, eki G'e bal uaklara hzla bildirilir. Trkiye taraf, st dzey bir yneticisini tayan helikopterin taciz edilmemesi uyarsn defalarca yapar. Ancak uyarlar dikkate alnmaz. ABD'ye ait uaklar, Selahattin kenti yaknlarnda, Trk helikopterine, uu gvenliini tehlikeye sokacak kadar yaklar. Helikopterimizi alenen taciz ederler. eki G'e bal uaklar, blgedeki uularn, ara verme ihtiyac hissetmeksizin gn boyu srdrrler. 78

Taciz edilen helikopterdeki "VlP-ok nemli personel" diye tantlan kii, tam iki ay sonra, 17 ubat 1993'te ua sabotajla drlen Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'tir. Orgeneral Bitlis, Kuzey Irakl Krt liderlerle grmeye, onlar ABD'nin gdmnden karmaya abalamaktadr. Hatta bu noktada byk mesafe kaydetmitir. Genelkurmay Bakanl bu olay, "zamannda koordine yaplmamasna" balayarak kapatr. Bitlis'in helikopterine taciz, 14 Nisan 1994'te olduu gibi 2 helikopteri drp, iindeki 3' Trkiyeli 26 subayn lmyle sonulanmaz, ancak gelecein habercisidir. Org. Bitlis'e kuvvetli bir uyar yaplmtr. Jandarma Genel Komutan, ABD'nin altndan topra eken politikadan bir milim gerilemeyince, 2 ay sonra Esen-boa'dan havalandktan sonra katledilir.

Org Bitlis: eki G Krt Devleti Kuruyor

Genelkurmay Bakanl'nca farkl zamanlarda hazrlanan raporlarda, eki G'n Trkiye'nin egemenlik haklarn hie sayd belgeleniyor. Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis tarafndan hazrlanp Genelkurmay'a verilen raporlardan biri, Genelkurmay'n raporu olarak 28 Ekim 1995 tarihli Aksiyon dergisinde kamuoyuna yansd. Raporda "eki G Kuzey Irak'ta bir Krt devleti kuruyor" saptamas net olarak yer alyor.1 Genelkurmay stihbarat tarafndan bir rnei braklmadan, not alnmak zere Aksiyon dergisi yetkililerine verilen raporda u ifadeler yer alyor:

"Her ne kadar CTF'nin (okuluslu G) kurulu amac Kuzey Irak'taki mlteci olayn nlemek ve insani yardmn gvenlik ierisinde yaplmasn salamak ise de, vuku bulan olaylarn nitelii bu amalardan sapldn kantlayacak niteliktedir. "CTF'nin kurulu amacnda yer alan Irak'n toprak btnl konusu uygulama ile elikilidir. Uygulama, bir devletin altyapsn oluturma gayretleri ile zdetir. Ordunun kurulmas, kitlelerin eitimi iin organizasyonlar kurulmas, kendilerine yeterli gda maddesi salayacak ekilde halkn tarma teviki, ortak dman kavramnn (Saddam) oluturulmas, muhabere, ulatrma ve enerji altyaplarnn tamamlanma gayretleri rnek olarak gsterilebilir."
1 Arda Sualp, "Genelkurmay Raporlarnda Genie Yer Verilen Ac Gerek: eki G Krt Devleti Kuruyor", Aksiyon, 28 Ekim 1995.

79

Raporda, zellikle iki ABD'li subayn ad sklkla geiyor: eki G'n Kuzey Irak'taki birimi olan Askeri Koordinasyon Komitesi (MCC) Bakan Albay Naab ve onun grevini devralan Albay Wilson. Her ikisi de Kuzey Irak'ta yrtlen CIA operasyonunun bakahramanlarndan. Orgeneral Bitlis'e suikastta da ayn isimlerle karlayoruz.

eki G'n Su etelesi

Orgeneral Bitlis'in hazrlatt raporda hem eki G kararghnn sular, hem de Kuzey Irak kanad Askeri Koordinasyon Komitesi'nin sular liste haline getiriliyor. Rapordan aktaryoruz:

"BRLEK GREV KUVVET (COMBINED TASK FORCE-CTF) UNSURLARINCA YAPILAN KURAL DII DAVRANILAR:
"1) Birleik Grev Kuvveti'nin ABD'li komutan kendi st makamlar ile yapt yazmalarda, Trk Krdistan, Irak Krdistan gibi Trk grlerine ve hakikatlere aykr ifadeler kullanyor. "2) ABD av nleme uaklar, Trk hava sahas ierisinde, Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti'nce izin verilen baka lke uaklarn (Cezayir C-130 Ua Olay-9 Ocak 1992) yetkisi olmadan nledi. "3) Awacs uaklar zaman zaman kendisine tahsis edilen devriye blgesinin dnda uular yapt, Irak hava sahasna girdi ve muayyen zamanlarda da Trk yer radarlarna iz aktarma grevlerini yerine getirmediler.
80

"4) PC kapsamndaki iki A-10 ua; Irak'tan grev dnnde, Trk Hava Kuvvetleri uaklar rnak zerinde i gvenlik harekat icra ederken, 11 dakika sreyle blgede kastl olarak kalmak suretiyle harekat gzetlediler, (1 Eyll 1992.) "5) ncirlik Birleik Grev Kuvveti Komutanl, Genel Kurmay Bakanlndan izin alnmadan, yurtdndan gelen sivil ve askeri personelce ziyaret edildi. (7 Austos 1992.) "6) ngiliz Jaguar uaklar kendilerine verilen irtifa ve rota dna karak Trk uaklarnn bulunduu blgeye girdiler, hem uu emniyetini ihlal ettiler, hem de kurallara aykr davrandlar. (12 Temmuz 1992.) "7) ncirlik civarnda eitim yapan bir ABD Sar helikopteri, iindeki Trk gzlemcinin ikaz etmesine ramen, etkili araziye indi ve ahs malna zarar verdi. (12 Mays 1992.) "8) Diyarbakr'a inen bir ABD ua uu kulesinin talimatlarna riayet etmedi, pisti terk etmemekte direnerek mevcut kurallara kar geldi, ssn uu faaliyetlerinde byk emniyet ihlali yapt. (24 Ocak 1992.) "9) Erkilet-Gaziantep uuu yapan sivil Trk Hava Kurumu uaklar PC muharip uaklarnca taciz edildi. (15 Ocak 1992.) "10) PC kapsamnda ABD EF-111 ua Mardin radarna elektronik kartrma uygulad. (15 Ocak 1992.) "11) ki Fransz Mirage ua kendilerine msaade edilen rotann dna karak, Kayseri'de parat atma sahasna girmek suretiyle, emniyetsiz bir durum ortay a kard. (31 Temmuz 1991.) "12) 20 Ocak 1993 tarihinde, deklare edilen eitim programlarnda yer almayan "Weapon Firing" grevinin program dnda uyguland, Trk gzlemci subaylar tarafndan tespit edildi.

81

"13) 21 Ocak 1993 gn Akdeniz'in uluslararas sularndaki uak gemisinden bir ABD helikopteri Trk hava sahasnn kullanm esaslarn dikkate almadan ve yetkili makamlardan izin almadan ncirlik meydanna indi. "14) 5 ubat 1993 tarihinde PC kapsamnda uu yapan 2 F-15 ua uygulama esaslar belgesinde yer alan dn rota ve irtifalarna riayet etmeyerek blgede AGL 500'de utu. "15) 5 ubat 1993 tarihinde yaplan PC uularnda, Awacs uann blgede bulunan Mardin/Erzurum/arkla radarlar ile jtids kuramamasna karlk, baz PC uaklar Kuzey Irak'ta uularna devam ettiler. kaz edilmesine ramen ayn durum 3 Mart 1993 ve 12 Mart 1993 tarihlerinde tekerrr etti. "16) SEIA kapsamnda Trkiye'ye gelen F-16 uaklar 6 ubat 1993 tarihinde yaplan uularda PC kapsamnda uuruldu. "17) Uaklara ATO'da belirtilmeyen mhimmat yerletirdiler. "18) Ocak 1993 krizinde, Awacs operatr tarafndan pilota gerekli ikazn yaplmasna ramen srf angaje oldum gerekesi ile 36'nc paralel gneyine geri dn yapan ve bu hattn gneyinde bulunan bir Irak uana ate ald ve uak dt. "19) Awacs'larda grevli Trk temsilcisine grev dosyalarn ve grev sonu raporlarn zellikle Ocak 1993'te yaanan krize tekabl eden gnlerde vermediler."
82

"ASKER KOORDNASYON KOMTES (MCC)'NCE YAPILAN KURAL DII DAVRANILAR:

"1) MCC'nin bakan Alb. Naab ve daha sonra onu deitiren Alb. Wilson Krt liderlerle yaptklar grmelerde insani yardm faaliyetlerinin dna taarak, BM'nin 688 sayl karar tesinde ilave giriimlerde bulunmak suretiyle, Krt liderleri Saddam ynetimi ile otonomi grmelerinden vazgeirdiler. "2) Alb. Naab K. Irak'ta Krtler'in kendi iradeleri ile kendilerini idare etmelerini teminen blgede seim yaplmasn tevik ve yardm ettiler. (Semen ktklerinin oluturulmas ve silinmeyen mrekkep temini vs.) "3) Okul yapm, kitap, dokman temin edildi, Krtler'in kendi radyo ve televizyon yaynlarn yapabilmeleri iin malzeme, tehizat yardm yapld. "4) Trk makamlarna haber vermeden MCC helikopteri ile Irak tarafna yksek takatli telsiz gtrld. (Temmuz 1991.) "5) MCC helikopterleri kendilerine verilen irtifann altnda ve rota dnda uu yaptlar, (l Ekim 1991.) "6) MCC helikopterleri ile Irak iinde yardm malzemesi datlrken Trkiye tarafna geilerek malzeme brakld. (10 Ocak 1992.) "7) Krt blgesinde mevcut yeralt zenginliklerinin ve ekonomik deerlerin tesbiti iin SiteSurvey'ler yapld. "8) Alb. Wilson, Trk temsilcisinin Kuzey Irakl liderler ve ileri gelenleri ile dorudan grme yapmamasn istedi. "9) Alb. Naab ve Wilson, Kuzey Irak'ta bir gvenlik sisteminin kurulmas ve dzenli ordunun tekili iin gayret sarf ettiler. "10) Alb. Young, Kuzey Irakl liderlerin kurulan ordunun eitimi iin ABD destei taleplerine olumlu yaklatlar. "11) Trk tarafnn tasvibi alnmadan MCC helikopteri ile Irak'tan baka lkelere mensup sivil personel nakledildi. (6 ubat 1992.) "12) MCC Bakan Alb. Naab, Irak'ta yapt muhtelif grmelerde Trk subaylarn yannda bulunmasn istemedi, tek bana baz Krt liderlerle grmeler yapt, srarl tutumumuz zerine tavrnda dzelme oldu. Daha sonra grevi devralan Alb. Wilson da, yannda ABD Dileri Bakanl'ndan sivil grevliler de olduu halde, Krt ileri gelenleri ile yapaca grmeye Trk temsilciyi almamak iin direni gsterdi, Trk subaynn srarl tutumu karsnda istemeyerek refakatna raz oldu.
83

"13) MCC Bakan, Trk otoritelerinden teyit etme gerei duymadan, Krt ihbarclardan ald bilgilerle, ABD st makamlarna, Trk Hava Kuvvetleri'nin Krt yerleim blgelerini bombaladna dair mesajlar ekti. "14) Alb. Wilson Diyanah'taki Bakanlar Kurulu ile yaplan sohbet toplantsnda Talabani'nin yardmcs Hseyin Sincari'nin 'Federasyon olarak T.C. ile birleme' konusundaki grn SITREP'e dahil etmedi. PC harekatnn uzatlmamasnn sadece Trkiye'nin kararna bal olduunu Krt temsilcilere syleyerek T.C.'yi zorunlu duruma drme gayreti gsterdi, (l Austos 1992.) "15) Krdistan Demokratik Partisi (KDP) karargahndan geceleyin telefonla bildirilen Trkiye ile ilgili haberi Trk temsilcisine aktarmakta gnlsz davrand. (9 Eyll 1992.) "16) Alb. Young, PKK'ya kar Pemergeler'in balatm olduu harekata souk bakarak 'Kardein kardei vurmasna zlyorum' eklinde beyanda bulundu. (5 Ekim 1992.) "17) Alb. Young, KDP liderlerinden Fadl Merani'ye hitaben Trk uaklarnn Kuzey Irak'taki PKK kamplarna kar yapt bombardman Pemergeler'e zarar verebilir, bu bombardman Trk topraklarnda yaplmaldr' dedi. (8 Ekim 1992.)"2

2 Arda Sualp, "Genelkurmay Raporlarnda Genie Yer Verilen Ac Gerek: eki G Krt Devleti Kuruyor", Aksiyon, 28 Ekim 1995

84

eki G Cinayeti
Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in eki G tarafndan katledildii, ilk kez 19 Eyll 1993 tarihli Aydnlk gazetesinde kamuoyu nnde aka ifade edildi.3 Aydnlk'taki haber yle:

"Orgeneral Eref Bitlis'in ok yaknndaki bir kurmay subay, 'Eref Paa, Amerika'nn PKK'ye direkt yardmn kefetti. Bunu kantlad ve ldrld' dedi." Kurmay subay, geen yl banda, ncirlik'ten kalkan eki G'e ait helikopterlerin PKK'ye yardm malzemesi att haberlerini anmsatarak unlar syledi: "Jandarma istihbarat bu olay dorulad. Genelkurmay'a bal Foto Film Merkezi tarafndan ekilmi fotoraflar Eref Paa'nn eline ulatrld. Bu fotoraflarda yardm malzemesinin atld saptanmt. Jandarma istihbaratnn raporu da bu yndeydi. Rapor Bitlis'in nne geldi. Ancak, o dnemde Genelkurmay'la elikiye dmemek iin bu rapor deitirildi. Genelkurmay da yardm haberini yalanlad. "Orgeneral Bitlis'in yakn grev arkada olan kurmay subay, Genelkurmay iinde Bitlis'le atan Amerikanc bir ekip olduunu da belirtti. Bitlis'in Amerika-PKK balantsn yksek sesle sylemeye balamasnn Hkmet ve Genelkurmay ile Jandarma Genel Komutan'nn arasndaki ilikileri gerginletirdiini ne srd.

3 Bu gerek daha sonra eitli yetkililerce ifade edildi. Ancak en arpc olan, 28 ubat 1997 tarihli MGK kararlan sonrasnda tamamen ABD'ye yanaan Refah Partisi Genel Bakam Necmettin Erbakan'n demeci. Mersin'de partisinin il bakanlar toplantsnda konuan Erbakan "Eref Bitlis'in Uan eki G Drd" dedi. Anadolu Ajans'nn getii Erbakan'n konumas, bugn geldikleri nokta asndan bir ibret belgesi: "eki G, Trkiye'nin tepesinde ne aryor. eki G bir igal kuvvetidir. Trkiye'nin blnmesi iin bu g getirilmitir. Trkiye'nin gneyinde bir Hristiyan Krdistan kurmaya alyor. Bu gcn bir tek ad vardr. O da ikinci Sevr kuvvetidir. ABD, 70 yl nce birinci Sevr'i tatbik etmeye alt. imdi ikincisini. Btn Ortadou'yu birbirine drecek, kontrol eline alacak. Takliti partiler de bu eki G'e selam duruyorlar. Bu eki G, Bitlis Paa'nn uan drd. Generalleri ustaca ldryor. Bunlara selam duruluyor. Neden? ABD'nin emrinden kamazlar ki." "Erbakan: Eref Bitlis'in Uan eki G Drd", Aydnlk, 27 Aralk 1993.

85

st dzey subay, 'Bitlis, dncelerini dnemin Babakan Demirel'e de aktard.. Ancak Demirci bundan holanmad' dedi. Orgeneral Bitlis'in blgeyi yakndan tanyan ve olaya hkim olan bir komutan olduunu syleyen kurmay subay, Bitlis'in kafasndaki 'Krt plan' ile Amerika'nn Krt plannn srekli attn da iddia ederek, 'Blgede eki G'n denetimsiz oluundan yaknrd. ABD'nin Krt politikasna karyd. Amerikallar da Bitlis'ten holanmazd. Amerika'nn holanmad adamlar ortadan kaldrma yntemlerini iyi bilirdi' dedi."4

Pilotu, eki G Gzlemcisi

Orgeneral Eref Bitlis'in den uan kullanan 2. Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler'in de bir zellii var: O gn uu grevi olmamasna karn Eref Bitlis'in istei zerine helikopteri kullanan Yzba Sezginler, eki G' gzlemlemekle grevlendirilen ilk Trk subaylardand. Sabah gazetesi yazar Muammer Yaar Bostanc, 10 Ocak 1992'de eki G'e ait bir helikopterin rnak yaknlarndaki Bisi yaylasna 27 uval yardm malzemesi attn, bizzat Orgeneral Eref Bitlis'ten ald bilgiyle yazd. eki G'n faaliyetleri kamuoyunda gnlerce tartld. Genelkurmay'a arlan Amerikal yetkililere, "Trk subay olmadan helikopter uurtmayz" denildi. Genelkurmay, eki G uaklarnda gzlemci olarak 2 subay grevlendirdi. Grevlendirilen subaylardan birisi Pilot Kurmay Yzba Turul Sezginler'di. ABD'de Flight Safety Uu Eitim Merkezi'ndeki B-200 kursunu 1991 ylnn Aralk aynda tamamlayp Trkiye'ye dnen Sezginler, Ocak 1992'de Diyarbakr Pirinlik ssnde grevlendirildi. Arkadalar arasnda da "ok ketum" olarak tannan Pilot Kurmay Yzba Sezginler, bu srede zmirli bir pilot binbayla birlikte, eki G uaklarnn Kuzey Irak'a yapt seferlerin hepsine katld. 6 ay boyunca Kuzey Irak'a yzlerce kez gitti geldi.
4 Hikmet iek, "Jandarma eski Komutan'nn Yaknndaki Kurmay: ABD-PKK ilikisini Kantlamt;. Bitlis ldrld", Aydnlk, 19 Eyll 1993.

86

"Tmgeneral, Yzba Turul Sezginler'in, eki G'n Kuzey Irak'ta ve Trkiye'deki faaliyetleri hakknda toplad kantlar Eref Bitlis'e bizzat ilettiini ileri srd. Tmgeneral, Kuvvet Komutanlar arasnda eki G'n faaliyetlerinden en fazla rahatsz olan kiinin Eref Bitlis olduunun, silahl kuvvetler mensuplar tarafndan bilindiini belirtti."5

27 Eyll 1993 tarihli Aydnlkta Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii'nde grevli bir tmgeneralin verdii bilgiler yer ald:

Perinek Bitlis Suikastnda ABD'nin Roln Aklad

i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, 29 Kasm 1996 gn, partisinin stanbul il merkezinde yapt basn toplantsnda, Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlis'in lmnde Amerika Birleik Devletleri'nin ve Adana Konsolosu Elisabeth Shelton'un sorumluluuna ilikin somut bilgiler verdi. P Genel Bakan basn toplantsnda Bitlis suikast aratrmasnda gelinen noktay zetledikten sonra unlar syledi:

"Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis, eki G'n Trkiye aleyhindeki ve yasad faaliyetlerini somut olarak saptamt. Bu konuda birden fazla rapor hazrlayp Genelkurmay Bakanl'na verdi. Bu nedenle JUSMMAT Komutan ABD'li Tmgeneral, Mart 1992'de, Org. Bitlis'i eki G hakknda bilgi toplad iin Genelkurmay Bakanl'na ikyet etti. Bu ikyet metni, Genelkurmay kaytlarnda bulunuyor. ABD'lilerin bu giriimi Bitlis'i snrlayamaynca, JUSMMAT Komutan ve eki G'teki subaylar, Jandarma Genel Komutan'n Washington'a iki kez ikyet ettiler.
5 Adnan Akfrat, "Bitlis'in Pilotu eki G Gzlemcisi", Aydnlk, 27 Eyll 1993.

"Suikast eki G Karargh'ndan Ynetildi

87

"Amerikal subaylar ile Org. Bitlis arasndaki atma iddetlendi. Eref Bitlis, Jandarma Genel Komutanl'nda, iinde grev yapan zel Harp uzman ABD'li subaylar komutanlktan att. Bununla kalmad, Kuzey Irak ve Gneydou'da faaliyet yrten yardm kurulularndaki CIA'c ve zel Harpileri de engelledi. stihbarat kurulular denetiminde faaliyet yrten NGO'larn faaliyeti Bitlis dneminde denetim altna alnmt. Org. Bitlis, CIA'clarn Kuzey Irak'a Silopi'den giri klarn yasaklad. Gda yardm grntsyle Kuzey Irak'a sokulan silahlan yakalatan da Orgeneral Bitlis oldu. eki G'n verdii bu silahlar daha sonra Gneydou'da PKK'lilerde yakalanmt.

"Bitlis, Krfez Sava'nda Irak'a kinci Cephe Almasn Engelledi

"Org. Bitlis, 1991 yl banda ABD'nin Trkiye'yi Irak'a kar kara harektna srme yolundaki basklarna kar koyanlarn bandayd. Bitlis, ABD'nin 90-1002 numaral gizli plann saptayp Genelkurmay'a raporla bildirdi. Bu gizli plan, daha Jimmy Carter zamannda ABD'nin Ortadou'ya asker karmay hedeflediini saptyordu. Org. Bitlis'in o tarihte Kara Kuvvetleri Komutan olan Doan Gre ile atmas o zaman balad. nk Gre, Bitlis'in raporlarnn fiili bir neminin bulunmadn ileri sryordu, ABD'nin bu planlarn 'aktiviteye geirmeyeceini' sylyordu.

"Bitlis, ABD'nin bu planlarn Cumhurbakan zal'a da bildirmiti. zal, Bitlis'in raporlarn Bush'a ve ABD Savunma Bakan Cheney'e bildirmeye o zamandan balad. Bush, bu davran nedeniyle Camp David'den zal' arayp tebrik etti. "ABD Genelkurmay Bakan Collin Powell ve evik Kuvvet (Central Command) Komutan Schwarzkopf daha o zamandan Eref Bitlis'e kafay taktlar.
88

"zal, Org. Bitlis'i ABD Yetkililerine hbar Etti

"Orgeneral Eref Bitlis, o zamanki Genelkurmay Bakan Gre'le ve Milli Gvenlik Kurulu'ndaki yetkililerle derin gr ayrlna dmt. Gre'le Bitlis'in kavga ettii basna da yansmt. Orgeneral Bitlis'in, Cumhurbakan zal'a, Gre'le atmalar konusunda bir mektup yazd, gnlk Aydnlk gazetesince ortaya karlmt.(6) "22 Mart 1992 tarihli mektup, Doan Gre'in, Org. Bitlis'i zal'a ikyet etmesi zerine yazlmt. zal'a elden iletilen mektupta, eki G'n PKK ile birlikte hareket ettii ve zel Kuvvetler Komutanl'nn blgede 'yanl tasarruflarda' bulunduu belirtiliyordu. "Muvazzaf bir general, Aydnlk'a. verdii demele bu atmay ve Bitlis'in zal'a mektubunu dorulad.(7)

"CIA'nn 'Sava Bayra 90' Tatbikat'nn Hedefi Trkiye

"1992 Temmuz'unda CIA, Kuzey Irak'ta 'Sava Bayra 90' ad verilen bir tatbikat yapt. Bu tatbikat, dorudan Trkiye'yi hedef alyordu. Org. Bitlis, CIA'nn bu gizli plann zal'a raporla iletti. "Btn bu gelimeler srasnda, Genelkurmay Bakan ile atan Org. Bitlis, zal'a dorudan raporlar vermeye devam etti. Ancak zal da, Org. Bitlis'i Bush'a ihbar etmeyi srdrd. zal, Bitlis'in eki G'e kar olduunu telefonda bildirdi. Bu konuma, Genelkurmay zabtlarnda bulunuyor. "zal, Org. Bitlis'in eki G ve ABD'nin Krt politikas aleyhindeki raporlarn, ABD'nin Ankara Bykelisi Morton Abramowitz'e de verdi. Bu da Genelkurmay tarafndan saptanm durumda. Abramowitz, diplomattan ok operasyonlar yrten bir istihbarat. Trkiye'ye gelmeden nce ABD Dileri Bakanl'nn, CIA ile birlikte alan stihbarat ve Analizler Brosu'nu ynetiyordu. CIA'nn yurtdndaki gizli operasyonlar Abramowitz'in bilgi ve onayyla yaplyordu.

6 "Bitlis'in zal'a Gizli Mektubu", Aydnlk, 20 Eyll 1993 7 Aydnlk, 25 Austos 1996, say 479.

89

Bilindii gibi Abramowitz, zal'n mutfak arkadayd. Trkiye'nin en ciddi konularnn, zal ile Abramowitz'in mutfak bulumalarnda konuulduu 2000'e Doru tarafndan ortaya karlmt. zal da, Mehmet Barlas'a yazdrd anlarnda Abramowitz ile kkn mutfanda bulutuklarn dorulad. zal'n geceyars bulumalarndaki sandvi arkada Abramowitz, imdi, Clinton'un yeni kabinesinin Dileri Bakan adaylar arasnda.

"Bitlis Suikastna Karar Veren ABD Heyetinin yeleri

"Orgeneral Bitlis engelinin kaldrlmasna dorudan ABD'li bir grup komutan karar verdi. Genelkurmay stihbarat'nca saptanan 4 kiilik heyette, eki G'n Kuzey Irak'taki ABD'li komutan Albay Naab ve Albay Wilson bulunuyor. Bu heyet, nce Adana'da bir araya geldi. Buradaki toplantdan sonra ikinci toplant Ankara'da yapld. Heyet yeniden Adana'ya dnd. eki G'te grevli iki albay Kuzey Irak'a getiler.

"Suikast Ekibi zel Harpi Trk Subaylardan Oluturuldu

"ABD'li askeri heyetin suikast kararn icra edecek ekip Trk subaylardan oluturuldu. zel Kuvvetler Komutanl bnyesinde faaliyet yrten zel Harpi subaylar seildi. JTEM Grup Komutan Binba Ahmet Cem Ersever'in banda olduu ekip, Org. Bitlis'in uana sabotaj dzenledi. Binba Ersever, Orgeneral Bitlis'e ok yakn bir isimdi. Bitlis'in btn almalarn birinci elden izliyordu.

"Binba Ersever, Bitlis'e Suikast Sonucu Aklanma Sz Almt

"JTEM Grup Komutan Binba Ersever, evresine toplad itiraflarla birok kirli, yasad ilere kart iin skmt. Genelkurmay stihbarat'nn saptadna gre, Ersever, Suriye istihbarat ile uyuturucu ii yapyordu, Irak istihbaratyla ilikide kiisel servet edinme yoluna girmiti. Ersever, 'nefsi iin rgt iinde cinayetler ilemiti'. Ekibi iindeki itiraflarla da atmaya girmiti. Bir subay ise ldrmt.

90

"Bu koullarda Ersever, kendisine yaplan antaja teslim olarak Bitlis'e suikast stlendi. Bunun karlnda aklanma sz almt. Ersever ve ekibi suikast gerekletirdi. Sabotaj motora yapld. Binba Ersever, uan dmesinden hemen sonra olay mahalline gitti. Sivil giysili olarak Yenimahalle Posta leme Merkezi'ne gelen Ersever, PTT gvenlik grevlilerinin phesi zerine askeri kimliini gsterdi. Bitlis suikast kapatld. Ancak Ersever'e verilen sz tutulmad. Ordudan atlacak iken istifa etti. Genelkurmay' hedef alan aklamalar yapt. Bylece Ersever de, suikast bilgisi nedeniyle antaja balad.

"Ersever, atl Tarafndan Babakanlk Poligonu'nda Sorgulanp ldrld, Sorgu Videoya ekildi
"Ersever, konuma tehditi zerine Abdullah atl ekibince ortadan kaldrld. iller zel rgt nemli bir su ortan temizledi. Ersever, 24 Ekim 1993'te, Jandarma Askeri Savcl'nca alan davann ilk durumasndan iki gn nce ortadan kayboldu. Ersever en ok gvendii arkada PKK itirafs Mustafa Deniz tarafndan tuzaa drld. atl ekibi nce Mustafa Deniz'i yakalamt. Ersever'in Babakanlk Poligonu'ndaki sorgusu videoya ekildi. Bitlis suikastn btn boyutlaryla ortaya karan bu kasetler Genelkurmay stihbarat kasalarnda bulunuyor. 29 Ekim 1993 akam Sabah gazetesine edilen telefonda 'Bitlis Paa'nn katili Ersever infaz edildi' denildi. atl ekibi, itiraf ve korucu Babatlar' tetiki olarak kullanarak Bitlis suikastn gerekletiren ekibin tamamn temizledi. Ersever'in JTEM iindeki 30 kiilik ekibi de atl kanalyla yurtdna karld. Bunlarn 14'nn Kbrs zerinden yurtdna kt Genelkurmay stihbarat'nca saptanm. yi yetimi istihbarat ve milliyeti kiiler' diye tanmlanan bu 30 kiinin nerede olduu devlet tarafndan bulunamyor.
91

"atl Ekibi zel Kuvvetler Komutanl'ndaki CIA'clarla Birlikte

"atl ekibinin infaz yeri Babakanlk Poligonu'dur. Ersever'in yan sra Behet Cantrk de Babakanlk Poligonu'nda sorgulanmtr. Babakanlk Poligonu, zel Kuvvetler Komutanl'nn sorumluluundadr. Bu iliki aslnda atl ekibinin CIA ile balantlarn da ortaya karyor. Bilindii gibi zel Harp Dairesi CIA tarafndan kurulmutur. zel Harp Dairesi uzun sre ABD Askeri Yardm Kuruluu JUSMMAT ile ayn binada faaliyet yrtmtr. "DSP Genel Bakan Blent Ecevit, 1974'teki babakanl srasnda HD'nin giderlerinin ABD tarafndan karlandn rendiini aklamt. HD, ilk adyla Seferberlik Tetkik Kurulu resmen 27 Eyll 1952'de kuruldu. Ancak NATO'nun 1949'daki szlemesinin gizli maddesinde, pakta ye olmak iin 'Komnizme kar mcadele edecek, yeraltnda sivil kadrolar da bulunan bir rgt kurma' zorunluluu bulunuyordu. NATO eski Genel Sekreteri ngiliz politikac Lord Carrington, 21 Nisan 1986 tarihli Newsweek dergisindeki rportajnda bunu itiraf etti. Bu gizli devlet rgtlerinin kurulmasn CIA salad. talya ve Almanya'da Hitler ve Mussollini artklar kullanld. Trkiye'de de Nazi ibirlikileri.

"iller'in 'erefli' Dedii atl'nn CIA Balantlar Saptanyor

"Fransz gazeteci Jean Marie Storkel, Abdullah atl ve Mehmet Ali Aca'nn CIA ile balarna ilikin somut bilgiler veriyor. atl'Iarn CIA balants talyan gizli servisi SSM'nin ABD'deki ajan Fransesco Paizenza'nn savcla verdii ifadeyle saptanyor. talya'da 80 kiinin yaamn yitirdii Bologna katliam sanklarndan, talyan Kontrgerillas Gladio'nun efi Pazianze u an cezaevinde. Papa davas tutanaklar arasnda bulunan ifade, Babakan Yardmcs iller'in 'erefli vatansever' ilan ettii atl ile CIA'nn balann ortaya seriyor. atl, kendi adna dzenlenmi pasaportla 9 Eyll 1982'de ABD'nin kaklk cenneti Miami'ye giri yapt.
92

Yannda Gladio'nun eflerinden cinayet ve uyuturucu san Stefano Delle Chiaie var. ABD Gmrk grevlileri kaak olarak yurtdna kan atl'ya gz yumuyorlar. atl'nn zerinde bulunan Mehmet zbay kimlii de 1994'te Trkiye'nin Chicago Konsolosluundan verildi.

"Fethullah Haluk Krc, Nahvan'da zel Kuvvetler Komutanl Hizmetinde

"atl'nn lmnden sonra onun yerine geen Haluk Krc imdi Nahvan'da bulunuyor. Krc, Nahvan'dan televizyon programlarna katlyor. Nahvan'da, ABD'li zel Harpilerin denetledii bir ste grev yapyor. Krc, Orta Asya ve Kafkaslar'da CIA adna grevlendirilen kiilere eitim veriyor. Nahvan'daki zel Kuvvetler Komutanl ss, CIA adna yrtlen operasyonlarda kullanlyor. CIA gdmnde, 'in Halk Cumhuriyeti'nde kargaa karmak amacyla gnderilen 4 JTEM subay da Nahvan'daki sten gittiler. "Haluk Krc 21 Kasm 1996 gnl Hrriyet gazetesine Fethullah olduunu aklad. Bu da ekibin CIA ile balantlarnn bir dier itiraf. Fethullahlar, ABD'nin NGO diye tantt Ulusal Demokrasi Vakf'nn Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya'daki taeronu. 'Fethullah Hoca mparatorluu'nun ardndaki g CIA. ABD, Ilml slam' Fethullah Hoca eliyle blgeye sokuyor.

"Gre Dneminde Ordudaki Fethullahlar Korundu

"Doan Gre'in Genelkurmay Bakanl dneminde ordudaki Fethullahlar korundu. Gre'in emekli edilmesinden sonra ok sayda Fethullah subay-astsubayn orduyla iliii kesildi. Fethullah subaylarn ordudan atlmamas iin bizzat iller ricac oldu. Bu istek sert bir ekilde geri evrildi. Fethullah Glen de ordudaki ekibinin tasfiyesini nlemek iin laiklik yanls generalleri 'darbeci' diye sulad.

93

"Doan Gre, Ar Sorumluluklar Nedeniyle Bugn Mafya-eriat Sulular Ortakln Destekliyor

"Btn bu bilgiler, Doan Gre'in bugnk tutumunu aklamaktadr. Gre, Bitlis suikastnn zerini rtt iin, bugn iller-Erbakan ortakl ile kader birliine mecbur kalmtr. Gre, Trk Silahl Kuvvetleri'nin geleneklerini hie sayarak bugn aka Mafya-eriat ortaklndan yana tavrda srar etmektedir. nk bu hkmet, sularn zerini rtme temelinde kurulmutur.

"Amerikanc Unsurlar, zel Kuvvetler Komutanl'ndan Temizlenmeli ve Yarglanmaldr

"ABD ve CIA'nn devlet iinde rgtlenmesi, Jandarma Genel Komutan'n katledecek ve suun zerini rtecek dzeydedir. Bu, vahim bir durumdur. Bir savunma ve bamszlk sorunuyla kar karyayz. te yandan Bitlis suikastn ortaya karmak, Trkiye iin bir onur sorunudur."

Suikastn Bam Teli: Bitlis-Gre atmas

Orgeneral Bitlis'in uann drlmesinin dnemin Genelkurmay Bakan Doan Gre tarafndan nasl rtbas edildii ayrntlaryla belirlendi. Sorun, Genelkurmay Bakan'nn grevi suiistimali deil. Bu olayn evveliyat var. Bitlis ile Gre arasnda byk bir atma var. Bitlis suikastn aydnlatmak iin Genelkurmay iindeki atmann net bir ekilde saptanmas gerekiyor. Bu srete ok nemli kantlardan biri, Orgeneral Bitlis'in, dnemin Cumhurbakan Turgut zal'a yollad mektup. Mektup, zellikle askeri mahfillerde ska dile getiriliyordu. 20 Eyll 1993 tarihli Aydnlk, Orgeneral Bitlis'in mektubunu manete tad. 94

Bitlis'in zal'a Gizli Mektubu:

"Suikast sonucu len Jandarma eski Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in, len Cumhurbakan Turgut zal'a, Gneydou'da Genelkurmay'n izledii politikalar eletiren gizli bir mektup yollad ortaya kt. Eref Bitlis'in, 22 Mart 1992 tarihli mektubu, Genelkurmay Bakan Doan Gre'in, Jandarma Genel Komutan'n zal'a ikyet etmesi zerine yazd renildi. Bildirildiine gre, zal, Bitlis'i telefonla arayp, Gre'le aralarndaki ekimenin ne olduunu sordu. Bitlis, telefonda sorunu zal'a yazl olarak bildireceini belirtti. Bir sre sonra da iki sayfadan ibaret mektubu elden Turgut zal'a teslim etti. Birinci sayfada n yaz yer alyor. kinci sayfada ise Bitlis'in deerlendirme ve nerileri belirtiliyor. "Orgeneral Eref Bitlis, Turgut zal'a yazd 22 Mart 1992 tarihli mektubun n yazsnda 'Zat alinizin telefonla ahsma verdiiniz emir gerei, bahsini ettiiniz konuya aklk getirmek iin, Gneydou Anadolu blgesindeki terr olaylarna k tutacana inandm grlerimi aada iletiyorum1 deniyor. "Bitlis'in Turgut zal'a mektubu, 'Yreye ynelik operasyonlarda, hava saldrlarnda, sivil yerleim blgelerinde masum vatandalarmzn can kaybnn olacana inanmaktaym' deerlendirmesiyle balyor. Daha sonra, zorunlu olduu ifade edilen hava saldrlarnn devam halinde, yre halknn g etmek zorunda kalaca belirtilerek, byle bir durumun eki G'n iine yarayaca saptamas yaplyor. Ayrca, boaltlm blgelerin Trkiye'yi uluslararas alanda zor durumda brakaca da vurgulanyor. "Bitlis, mektubunda 'eki G'n zaman zaman PKK ile birlikte hareket ettii konusunda istihbari bilgilerin bulunduunu' da belirtiyor. Jandarma eski Genel Komutan, bu durumda blge halkn ge zorlamann 'fazla gereki olmadn' da ekliyor.
95 Aydnlk'n haberi yle:

"Blgedeki zel Kuvvetler Komutanl faaliyetlerini 'yanl tasarruf olarak niteleyen Eref Bitlis, konunun Milli Gvenlik Kurulu'nda ele alnmasn istiyor ve bu konuda ABD ile istiarede bulunulmas gerektiini belirtiyor. "Bitlis'in zal'a mektubunun son blmnde 'Son Kuzey Irak ziyaretimde, Talabani, PKK konusunda kendilerinin sorumlu tutulmamasn dile getirdi' deniliyor. Talabani'nin bu konu ile ilgili grmeler yapmak zere yaknda Ankara'ya geleceini de yazan Eref Bitlis, blgede halen Amerikal askeri uzmann bulunduu bilgisini de mektubuna ekledi. "Jandarma eski Genel Komutan Eref Bitlis, mektubunu, lk brifingde konu ile ilgili belgeler sunacam' szleriyle bitiriyor." (8)

Bitlis Suikast'nn Susurluk'a Uzants JTEM

Orgeneral Bitlis suikastnn en ok Susurluk'ta Mercedes'in iinde sust yakalanan Gladyo rgtlenmesinin ortaya kmas zerine tartlmas tesadf deil. Aydnlk'm 28 Eyll 1993 tarihli "Bitlis-Gre atmas Aydnlanyor" balkl haberi, Susurluk ile Bitlis suikast arasndaki balanty saptyor: JTEM. Bugn de gizini srdren JTEM, eski Jandarma Genel Komutan Orgeneral Teoman Koman'n TBMM Susurluk Komisyonu'na yollad yazda belirtildii gibi resmi bir rgtlenme deil. JTEM, Perinek'in szn ettii, CIA'nn Trkiye Cumhuriyeti Devleti iindeki rgtlenmesinin bir arac. ABD'nin nc Dnya lkelerinin silahl kuvvetlerine szmasnn zel Sava eitimi yardmlaryla olduu biliniyor.9 25 Austos 1996 tarihli Aydnlk'ta demeci yaymlanan yetkili General'in "Bitlis'in katili zel Harpi subaylar imdi iller'in rgt'nde" sz de bu geree k tutuyor.
8 "Mektup, zal'n 'Gre Paa'yla Aranzdaki ekime Nedir?' Sorusu zerine Yazld: Bitlis'in zal'a Gizli Mektubu", Aydnlk, 20 Eyll 1993. 9 Bkz. Adnan Akfrat, Pentagon ve CIA 'nn Belgeleriyle zel Sava, Kaynak Yaynlar, Ocak 1997, s. 76-77.

96

JTEM'i CIA Kurdurdu

28 Eyll 1993 tarihli Aydnlk'taki haber bu tarihi gerei bir Jandarma generalinin azndan ortaya kard: "Krt sorununun zmnn arlkl olarak Jandarma Genel Komutanl'na verilmesinden sonra, Jandarma Genel Komutanl'ndan bir ksm subay aralklarla, Genelkurmay Bakanl'nn nerisi zerine Ankara'daki JUSMMAT (Amerikan Askeri Yardm Heyeti) araclyla ABD'de kurs grmeye yollandlar. stemen ile binba rtbeleri arasndaki subaylarn yabanc dil snav JUSMMAT tarafndan yapld. Bu subaylarn bir ksm Gneydou'da grev yaparken ABD'nin nerisiyle, Jandarma stihbarat Terrle Mcadele'nin ksaltlmas amacyla JTEM adnda Jandarma'nn istihbarat rgtn kurdular. Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis, ABD'de zel harp eitimi grm subaylarn zel Kuvvetler Komutanl'na bal olarak yrtt almalardan rahatsz oldu. Kadrosu Jandarma Genel Komutanl'nda bulunan bu subaylar, Jandarma iinde baka grevlere atad. Aydnlk'a. bilgi veren Jandarma Generali, JUSMMAT Koordinatr Amerikal Tugeneral'in, Bitlis'in eki G konusunda bilgi toplamasn ve zel eitim grm subaylar aktif grevlerden ektirmesini, Genelkurmay Bakan Doan Gre'e ikyet ettiini syledi.

"Tipik bir zel sava rgt olarak dnlen JTEM'in faaliyetlerinden Eref Bitlis'in rahatsz olmas, zel sava kursundan gemi Jandarma subaylarnn JTEM'den alnmas zerine Mays 1992'den sonra JTEM'in etkisi kalmad."10
Bitlis suikastndan sonra JTEM yeniden dzenlendi. Genelkurmay'da ABD'ye mesafeli kanadn hkim olmasndan sonra JTEM stndeki ABD denetimi ksmen krld.
10 "JTEM'in Kontrol in Mcadele Ettiler: Bitlis-Gre atmas Aydnlanyor" Aydnlk, 28 Eyll 1993.

97

JTEM'in Denetimi in Mcadele Ettiler, Gre Kazand

Aydnlk'a bilgi veren Jandarma Generali, JTEM konusunda Bitlis ile Gre arasndaki mcadeleyi yle anlatyor:

"Bitlis paa srekli olarak JTEM'den blgedeki ABD faaliyetleri hakknda bilgi toplatyordu. Bitlis, JTEM'i kontrol altna alarak ABD'lilerin faaliyetlerini denetlemek istedi. Gre ise JTEM'in, Genelkurmay'n bnyesine alnmasn istedi. Sonunda Genelkurmay'n dedii oldu. Bunun zerine Bitlis, JTEM'de grevli jandarma subaylarn Jandarma tekilatnn deiik birimlerine atad. JTEM'den alnan subaylarn bir ksm istifa etti. Bitlis, istifalar durdurmak istedi, ancak baarl olamad. Mays 1992'den sonra JTEM'in faaliyetleri etkisizletirildi. Genelkurmay istifa eden ve grev yeri deitirilen personelin bir ksmn zel Kuvvetler Komutanl'nda grevlendirdi." (1)

iller'in CIA'dan Arkada Elisabeth Shelton'un Rol

i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, 24 Aralk 1996 tarihinde TBMM Susurluk Komisyonu'na bilgi verirken, ABD Adana Konsolosu Elisabeth Shelton'n Jandarma eski Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis suikastnda barolde olduunu aklamt. Shelton, 1994'te, Tansu iller'in babakan olmasnn hemen ertesinde, ABD'nin Adana Konsolosluuma atand. 1987-1990 yllar arasnda da Trkiye'de grevli olan Shelton, Washington'da Dileri Bakanl'nda Trkiye Masas'n ynetirken de sk sk Trkiye'ye geliyordu. Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'e suikast ynlendiren ABD heyetine o bakanlk etti. ncirlik ss'nde eki G kararghnda, 10 ubat 1993'te yaplan toplantda, Orgeneral Bitlis'in ortadan kaldrlmasna karar verildi. Bu toplantya Shelton dnda; Adana Konsolosluumun Politik-Ekonomik Blm sorumlusu olarak grnen Joseph S. Pennington, eki G'n ABD'li komutan Albay Naab, Ankara'dan bir Amerikan askeri yetkilisi ve zmir TUSLOG'da grevli bir yzba katld.
11 Ayn yerde.

98

iller'in yakn arkada Sheltonn, Bitlis cinayetinde barolde olmas grevi gereiydi. nk, ABD'nin Krt devletii kurmak iin Kuzey Irak'ta yrtt Savaan Bayrak 90 adndaki operasyonunun sorumlularndand. ABD'nin, bu plan erevesinde, Kuzey Irak'ta 7 bin 500 CIA pemergesini eitip istihdam ettii, 1996 Eyll'nde ortaya kt. Bu pemergeler, Saddam Hseyin ile KDP lideri Mesut Barzani'nin ortak eylemi sonucu apar topar karld. CIA pemergelerinin tanmas ilemine Shelton nezaret etti. Bunlar eiten ABD zel Sava timleri ise Shelton'n gayreti ve iller'in devreye girmesiyle sessiz sedasz Irak'tan karld. ABD'nin rambolar, iller sayesinde Trkiye zerinden ABD'ye gidebildiler. iller'e Krt sorununda Bask zm nerisi yaptran da Shelton'd.

Shelton, Apar Topar Kat

Genelkurmay Askeri Savcl'nn, Tansu iller'in CIA grevlisi olmas nedeniyle "milli mdafaaya hyanet suu"ndan soruturma balatmas gndeme gelince, ABD Bykelilii darmadan oldu. iller'in hayatndaki nemli Amerikaldan biri olan, ABD'nin Adana Konsolosluunun bandaki Elisabeth Shelton, i Partisi Genel Bakan Dou Perinek'in aklamalarndan sonra lkesine kat. Perinek, 16 Mays'ta, Tansu iller'in 1967'den beri CIA grevlisi olduunu aklayan bir basn toplants yapt. P Genel Bakan, iller'in CIA ile banda Shelton'n kilit konumda olduunu kantlaryla ortaya koymutu. iller'in CIA grevlisi olduuna ilikin bilgileri Cumhurbakan Sleyman Demirel'e de ileten Perinek, 19 Haziran'da, Yargtay Cumhuriyet Basavclna su duyurusunda bulundu, 1 Temmuz 1997'de yeni hkmet atand. Ertesi gn, Elizabeth Shelton'n da rol ald iller zel rgt'nn CIA gdmndeki casusluk faaliyeti kamuoyuna yansd. i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, 3 Temmuz'da bir basn toplants yaparak, Genelkurmay'n telefonlarn CIA'nn dinlediini, bilgilerin iller'in CIA'c danmanlar ve Elisabeth Shelton'n koordinatrl araclyla ABD'ye iletildiini aklamt. Shelton'n, bu aklamalarn yapld gnn ertesinde lkesine dnmesi anlaml bulundu. 99

Kanal D, 5 Temmuz Cumartesi akam, Shelton'n lkesine apar topar gittiini duyurdu. ABD Adana Konsolosluu, Elisabeth Shelton'n grevden ayrlmas nedeniyle 3 Temmuz'da bir resepsiyon dzenledi. ABD Bykelilii, Shelton'n, hakkndaki iddialar nedeniyle deil, grev sresi dolduu iin lkesine gittiini aklad. Oysa Shelton'n, yeni konsolos geldikten sonra ayrlmas bekleniyordu. Kendisi de, iki ay sonra gideceini belirtmiti. Dileri Bakanl'ndan gelen bilgiye gre Shelton, Genelkurmay'n, zel rgt elemanlar tarafndan dinlenmesi olaynn basna aklanmas zerine panie kapld. Genelkurmay1! hedef alan siyasi ve askeri amal casusluk soruturmasnn sonunda kendisine ulaacan anlad, bu yzden kat. Shelton'n, ABD'de Ulusal Gvenlik Konseyi kadrosunda yer alaca ve bir War College'da (Harp Okulu) grevlendirilecei belirtiliyor.

30 Yldr Trkiye'yi Kartryor

Elisabeth Shelton, kendi anlatmna gre 13 yanda diplomat olmaya karar verdi. niversitede tarih ve iletme okudu. Son snftayken dileri snavn kazand. 1963'te, Tayland'daki ilk greviyle mesleine balad. Yasa gerei evli kadnlar diplomatlk yapamyordu. ABD Dileri Bakanl Yakndou ve Kuzey Afrika Masas'nda almaya balad. 1981'de, evli kadnlara d grev yasann kalkmasndan sonra srasyla Malezya, Nijerya, stanbul'da grev yapt. Ardndan Washington'a, Bakanla dnd. Uzak kald yllarda Trkiye'den ilgisini hi kesmedi. Shelton, Adana Konsolosu olmadan nce, Trkiye'de misyon efi olarak grev yapyordu. Daha nce 1987-1990 yllar arasnda Bykelilik'te Ekonomiden Sorumlu Mstear'd. stanbul'da grev yapt. Trkeyi ok iyi konuan Shelton, 1994 ylnda Adana Konsolosu olarak yeniden Trkiye'ye geldi.

100

Adana Konsolosluu ABD'nin Krt Masas

Adana Konsolosluu, ABD'nin Trkiye'deki nemli siyasi kararghlarndan biri. Ortadou'ya ynelik istihbaratn merkezlerinden. Ayn zamanda ABD'nin Krt masas olarak ilev gryor. Adana, ABD Dileri Bakanl asndan kritik bir staj yeri. Dileri ve CIA'da ykselecek personel burada grevlendiriliyor. Adana Konsolosluu, Gneydou, Kuzey Irak, Kbrs ve Suriye'ye ynelik istihbaratn birleme noktas. eki G'n merkezi olan ncirlik ss de Konsolosluun sorumluluk alannda. Adana'nn bir dier zellii; CIA, MOSSAD ve MiT'in faaliyetlerinin kesitii bir merkez olmas. CIA, Konsoloslua byk nem veriyor. Konsolos yardmclarnn, iki dnemdir CIA grevlisi olduu, Almanya'da yaymlanan Geheim dergisi tarafndan kamuoyuna duyuruldu. 1995 ylnda Konsolos Yardmcs olan Olof North Otto'nun da, imdiki Konsolos Yardmcs Joseph S. Pennigton'un da, CIA ajan olduu kaytlardan saptanyor.12 MOSSAD'n Trkiye'de en etkili olduu blgenin kavanda Adana bulunuyor. ABD Adana Konsolosluu, MOSSAD iin de bir s ilevi gryor.

Shelton'dan Krtlere engel

ABD'nin Adana Konsolosluu, Krtlere, HD'ye ve Refah Partisi'ne youn ilgisiyle tannyor. Shelton ve dier konsolosluk grevlileri; HADEP, RP, HD ve THV'yi sk sk ziyaret ediyorlar. Krfez Sava'ndan sonra bu ilginin younlat saptanyor. ABD savunma bakanlar, dileri bakanlar, CIA bakanlar ve yetkilileri, Ankara ziyaretlerine mutlaka Adana'y da ekliyorlar. nc eik de, Diyarbakr. CIA 've Pentagon yetkililerinin RP, HEP ve HD ziyaretleri savatan sonra giderek artt. Austos 1995'te Adana Konsolosluu grevlileri, PKK'li tutuklu yaknlarn ziyaret ettiler. 9 Austos 1995 tarihli gazeteler, Shelton'n, "Bakan Clinton'un mcadelenize destek vermesini salamak iin alacam. ABD'nin Trkiye'ye silah ambargosu uygulamas gerekir" dediini yazdlar.
12 "Trkiye'deki CIA'c 'Diplomatlar'", Aydnlk, Austos 1997, say 527.

101

i Partisi Genel Bakan Yardmcs Hasan Yaln, bu haberler zerine 18 Austos 1995 tarihinde yapt basn aklamasnda, Shelton'n, "istenmeyen kii" ilan edilmesi arsnda bulunmutu. Shelton'n ofr ve korumas Hasan, Kuzey Irak'tan ABD'ye gtrlp eitilen bir Krt. Sevgilisi olduu da iddia ediliyor. Hasan, ok iyi ngilizce biliyor. Krtlerle ilikilerde rol var. ofr, konsolosluk kanileryasnda (elilik konutu) kalyor.

Pentagon'la zel Haberleme Kanal

Shelton, Dileri Bakanl grevlisi, ancak Pentagon'la birlikte alyor. ncirlik ss, bunu gerektiriyor. s, Pentagon'a bal. Adana Konsolosluu'nun, bykelilik hiyerarisinde de bu nedenle ayr bir yeri var. ABD adna Trkiye'de askeri ve stratejik istihbarat toplayan merkez, ODC (Office of Defence Cooperation-Savunma birlii Ofisi). Eski adyla JUSMMAT. ODC'nin bandaki Tmgeneral John Welde, zel Sava uzman. Shelton ile ok yakn mesai iindeki Tmgeneral Welde, Amerikan Askeri stihbarat rgt CIA'nn Trkiye sorumlusu.13 CIA'nn, Adana Konsolosluu'nda, ABD'yle zel bir haberleme kanal bulunuyor. ncirlik ss'nden, skenderun Tuslog tesisleri ve 6. Filo'nun bir gemisi kanalyla, dorudan Pentagon'la haberleiliyor. Orgeneral Eref Bitlis, bu haberleme kanaln saptad. Genelkurmay stihbarat bu kanala girdi ve CIA'nn Kuzey Irak iin hazrlad "Savaa Bayrak 90" adl plann ele geirdi. ABD, Trkiye'nin bu haberleme kanalna girmesine byk tepki gsterdi.
13 Ayn yerde.

102

srail ile Kpr

Shelton, GAP blgesine olan ilgisiyle de tannyor. Trk Amerikan adamlar Dernei (TABA) kanalndan, GAP blgesinde yatrmlarda araclk yapyor. Ancak, Shelton'n bu blgeye ilgisinin kaynanda da istihbarat grevi ne kyor. Shelton, srail ile Bucak aireti arasndaki ilikiyi kuran kii olarak biliniyor. Grevi, srail adna, Bucaklar tarafndan GAP blgesinde kapatlan arazilerle ilgili ileri denetlemek.

Prof. Gnensay: Shelton, "iller Babakan Olacak" Demiti

Shelton, iller'in hayatnda ok nemli bir isim. likileri 1971'de, ABD Dileri Bakanl'nda arl personel statsnde grev yapt yllara dayanyor. 1987-1990 arasnda Trkiye'de grev yapan Shelton, bu tarihte iller'in yal komusuydu. Tanyanlar, ikisi arasndaki ilikiyi, "itikleri su ayr gitmez" diye tarif ediyorlar. Shelton, o zaman ABD Bykelilii'nde Ekonomi Maviriydi. iller, maa karlnda hazrlad raporlar Shelton'a iletiyordu. Shelton'n, birinci grev dneminde Trkiye'den Washington'a getii kriptolardaki bilgilerin nemli bir blmn iller'den elde ettii, gazetelere haber oldu. iller'in CIA'dan yllk creti bu dnemde iki katna karak, 200 bin dolar oldu. Shelton, Trkiye'deki ilk dneminde, yakn arkada iller'in aktif siyasal yaama gemesine destek oldu. 1993'teyse ABD Dileri Bakan Warren Christopher'n da katld kulis faaliyetiyle DYP Genel Bakan ve Babakan oldu. Dnemin Babakan Vekili Erdal nn, 29 Haziran 1993'te Robert Kolej Mezunlar'nn lokali Bizim Tepe'deki konumasnda, bir soru zerine bu ilikiyi dorulad. Boazii niversitesi Ekonomi Blm Bakanl'ndan selefi Prof. Emre Gnensay, illerShelton ilikisinin yaknlna tanklk ediyor. iller kabinesinde Dileri Bakanl da yapan Prof. Gnensay, yakndan tand Shelton'n, ok nceden kendisine, "Bu iller babakan olacak" dediini aktaryor. 103

iller Babakan olur olmaz, Shelton Trkiye'de grevlendirildi. Shel-ton ile iller srekli balant iinde. Akam gazetesi yazar Nazl Ilcak, 4 Temmuz 1997 tarihli kesinde, iller'in Genelkurmay'dan elde ettii gizli bilgileri, Shelton araclyla ABD'ye ulatrdn yazd. Haberlemede kurye ve zel telefon kullanyorlar. Shelton'n ABD'den getirdii cep telefonuyla, uydu zerinden haberletikleri belirtiliyor. Genelkurmay'a ynelik casuslukta Shelton-iller ba saptannca Bayan Konsolos kat.

Org. Bitlis Suikastna likin Genelkurmay Kaynakl ki Bilgi Notu

i Partisi Genel Bakan Dou Perinek, Org. Bitlis suikastndaki ABD'nin rolne ilikin somut bilgileri aklad basn toplantsn 29 Kasm gn yapt. Perinek, bu bilgilerin kaynann Genelkurmay stihbarat olduunu da basn toplantsnda aka syledi. Perinek'in basn toplantsna, televizyon kanallar ana haber bltenlerinde geni yer verdi. Gazetelerin hemen hepsi konumay yaymlad. Aydnlk dergisi ayn bilgileri kapak olarak iledi.(14) Ne hkmetten, ne Genelkurmay'dan ne de ABD Bykeliliinden herhangi bir yalanlama geldi. Kasm sonunda, Genelkurmay stihbaratndan Aydnlk'a, Org. Bitlis suikastn konu alan tarihsiz iki "rapor" ulat. Orgeneral Bitlis suikastnda ABD'nin roln belgeleyen iki "bilgi notu"nu, imla ve Trke yanllarna dokunmadan aynen okurun deerlendirmesine sunuyoruz:
14 Aydnlk, 30 Kasm 1997.

104

Birinci Bilgi Notu:

Genelkurmay Bakanl'na ANKARA

Say: 800 Konu: Bilgi Hazrlayan : Jandarma stihbarat Tekilat Daire Bakanl (Mhr ve incelendi kaesi) (GZL ZEL VE AHSA MAHSUS) Jandarma stihbarat Tekilat'nn ilgi S II 337924 no: 01 tarihli yazsnda ve stihbarat Koordonisyon Dairesi'nin 294 no: 23 tarihli yazsnda belirtilen bilgileri gren yabanc askeri ataeleri gzetleme kalc dairesi unlar bildiriyor: Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in 10 ubat 1993 gn hazrlanan bir sabotaj plan ile ldrld belgelendi. 10 ubat 1993 gn Krfez lkelerini deerlendiren Amerikan Askeri Operasyon Tekilat'nn bir ka kez toplantlar yapt belirlendi. 6,7,8,9 gnleri Zaho'da grevli olan Amerikan Askeri Gc eki G grevlileri ve Amerikan gda yardm rgt grevlilerinin, Kuzey Irak'dan Silopi'ye gei yapmadklar belirlendi. Zaho, Erbil arasndaki "TM" Trk stihbarat Merkezi subaylar, bu 3 kiiyi takibe almlardr. Bunlarn Sleymaniye kentinde Celal Talabani ile grtkleri bildirildi. Krt liderlerle grmelere, Trk istihbarat grevlilerine bildirmeden ve Trk subay refakat etmeden gitmeleri snr tesi anlamalara aykrdr. Bu grmelerin olduu scak gnlerde eki G Zaho merkezinden Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis hakknda Mac-Dill ssne BLG GELD renildi. O gnlerde Mac Dille ssnde ve Pentagon'da dev bilgisayarlar 24 saat Trkiye Askeri stihbaratnn almalar hakknda yeni veriler toplad renildi. EMNYET YARBAYI W/MME/469-3 (Mhr)
105

kinci Bilgi Notu:

Genelkurmay Bakanl'na ANKARA

Say: 800, 4 Konu: Bilgi Hazrlayan : Jandarma stihbarat Tekilat Daire Bakanl (GZL ZEL VE AHSA MAHSUS) W/MME/469, 3,,,, (Mhr ve incelendi kaesi) A) Kod ad TPFD, Time Phase Force Deployment olan dev bir iletiim plan hazrlanmaktayd. B) Carter ynetimi tarafndan Krfeze askeri mdahale iin hazrlanm olan, gizli "900, 1002" plannn Jandarma stihbarat Dairesi "ncirlik zerinden Zaho'ya modemlerken ele geirildi. C) "SAVA BAYRAI 90" ad verilen bir tatbikat organize edilmiti. Amerikal yetkililer blge lkelerinden ok gizli tuttuklar bu plan uygulad. W/MME/469-3
-Bu raporlar Eref Bitlis paann raporlarndaki ana temalardr. Yaplan aratrmalarda 4 kiilik ekip Amerikal st dzey yetkilisi, Pentagon efi Richard Cheney'in bilgisi dahilinde Ankara, Adana, Zaho'da toplant yaptlar. Bu toplant hakknda Dileri bakanl istihbaratna bilgi verilmedii renildi. ABD Adana Konsolosu Bayan Elisabeth bakanlnda yaplan toplantya eki G albay Wilson ve Albay Naab da katlmlard. 106

Adana-zmir, Ankara ve Zaho'dan katlan 4 kiilik ekip hakknda Dileri Bakanl'ndan bilgi talebi istenmitir. Bu ok hareketli 15 gn sonra 17 ubat 1993 gn len vakti Gvercinlik'ten kalk yapan Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis ve ekibinin bulunduu 200 ift motorlu 10 dakika sonras dmtr. Bu toplant hakknda geni bilgi iin, Jandarma stihbarat Yarbay W/MME4 dosyasna bavurunuz.

Bilgi Notu'nun Anlam ve Gvenilirlii

Aydnlk, bu raporlar kamuoyuna aklamadan uzmanlara gsterdi, iindeki bilgileri aratrd. Genelkurmay'a yakn kiiler, bilgilerin doru olduunu, ancak belgelerin Genelkurmay yazma standartlarnda olmadn, mhrn okunamadm belirttiler. "Rapor"da, ABD Adana Konsolosu Elisabeth Shelton iin, "ABD Adana konsolosu Bayan Elizabeth" ifadesi yer alyordu. Shelton, Org. Bitlis'in uann drld tarihte Adana Konsolosu deildi. Dick Cheney de, ubat 1993'te, resmen ABD Savunma Bakan, yani Pentagon'un efi deildi. Genelkurmay stihbarat grevlileri, "raporlar" hakkndaki bu deerlendirmelere kar u aklamada bulundular:

"ki Rapor, Orijinal Belge Deil, Bilgi Notu

"Org. Bitlis suikastnn nasl gerekletiini belirten ve size iletilen iki rapor orijinal deil. Sizin iin yeniden hazrlanm. tiraznza karn u belirtildi: 'Mahkemeye bavurulduunda delil olmamas iin dosyalardan zet karyoruz. Hibir yayn organ bizim antetli raporlarmz yaymlayamaz. Bunlar bilgi notlar. Hizmete zel olarak dzenleniyor. Ancak hangi dosyadan alnd ve yazar kodlu olarak koyuyoruz. Bu durum, yalnzca Aydnlk iin deil, genel bir kural. Btn basna byle veriliyor. Kald ki brifinglerde datlan hizmete zel notlarda bile raporun orijinali verilmez. Gerekiyorsa yalnzca gsterilir. 107

'Mhr tabii ki okunmaz. Normal stampa mrekkebi deil, ini mrekkebi. ini mrekkebi levhay karmaz, istenilen balistik incelemeye yollansn, mhr okunmaz.(1)

"Belgeler Orijinal Deil, Ama Bilgiler Kesin

"Rapor orijinal deil ama bilgiler kesin. Shelton o tarihte Adana Konsolosu deildi. ABD Dileri Bakanl'nn Trkiye'ye bakan masasnda sorumluydu. "Ama Pentagon'un efi Cheney'di. Clinton ynetimi gelmi ve yeni Savunma Bakan'nn Les Aspin olaca aklanmt, ancak yeni kabine henz grevi devralmamt. "Shelton, ABD'de olduu dnemde de 3-5 ay aralklarla Trkiye'ye gelip gidiyordu. Eref Paa olayndaki toplantya katld kesin."

ABD Bunu Hep Yapyor

ABD ynetimi, mttefiki olan bir lkenin Genelkurmay Bakan ya da nemli bir askeri yetkilisine kar suikast dzenler mi? Bu soruya resmi ricalin ve olaylara Amerikan gzlyle bakanlarn verecei yant "hayr"dr. CIA'nn, eitli lke yneticilerine kar suikast giriimlerinde bulunduu, ok sayda devlet bakan veya devrimci nderi katlettii biliniyor. Ancak bunlar, Kba lideri Fidel Castro, Libya Devlet Bakan Kaddafi gibi sol ve muhalif liderlere kar olanlard. ABD Senatosu da CIA'nn bu giriimlerini saptad, grntde Bakan'a suikast yasa getiren kaytlar koydu. Reagan dneminde, bu snrlamalarn hepsinin yerinde yeller esiyordu. CIA eski Bakanlndan ABD Bakanl'na gelen George Bush dnemiyse, ABD'nin uluslararas ekyalnn dorua kt dnemdi. Nasl olur da ABD, eittii, silah ve tehizat yardmnda bulunduu bir ordunun komuta kademesine kar suikast dzenlerdi? Ama tarihi gerekler bu sav rtyor. Amerikan hkim snf, yksek menfaati sz konusu olunca, ne mttefik dinliyor ne de dostluk. 108

Gizli Pentagon Ynergesi

Dost bir lkenin komutanlarna kar operasyon yapma yetkisi, yalnzca Bakanlarn inisiyatifine braklan konulardan deil. Pentagon, istihbarat birimlerine, mttefik lke silahl kuvvetleri iinde istihbarat operasyonlar yapma yetkisini resmen veriyor. ABD ynetiminin resmen hibir zaman stlenmedii "FM-30-31 'e EK: B, Kararllk Operasyonlar/stihbaratzel Ajanlar" isimli "ok gizli" askeri ynergesi, 18 Mart 1970 tarihinden bu yana yrrlkte. Savunma Bakan'nn emriyle ABD Genelkurmay Bakan adna General, W.C. Westmoreland ve ABD Kara Kuvvetleri'nden Tugeneral Kenneth C. Wickham'n imzasyla yaymlanan ynerge, Orgeneral Eref Bitlis gibi yurtsever subaylarn katline izin veriyor. lk kez Ankara'da, Bar gazetesi tarafndan kamuoyuna duyurulan bu ynergenin tam metni, Emekli Kurmay Yarbay Talat Turhan'n Doruk Operasyonu adl kitabnda yaymland. Talat Turhan, Covert Action dergisinin Ocak 1979 tarihli 2. saysnda yaymlanan metni tercme ettirmiti.15 Pentagon, ynergesinde, TSK'nn, ABD'nin istihbarat hedefi iinde yer aldn aynen yle ifade ediyor: "FM 30-31 B, Evsahibi lke (E) rgtlerini de ABD istihbarat hedef olarak deerlendirir. Evsahibi lke rgtleri terimi bu balant iinde ylece anlalmaldr: a. E'nn i gvenlik rgt b. E'nn silahl kuvvetleri, c. E'nn silahl kuvvetleri, polis rgt, sivil savunma rgtleri ulusal ve yerel ynetim organlar, propaganda rgtlerinin dnda kalan dier tm rgtleri."16
15 "The Mysterious Supplement B: Sticking it to 'Hot Country"1 (Esrarengiz Ek B: "Dost lkeyi Kartrmak"), Covert Action, Ocak 1979, s.11-18. Bu belge iin bkz. Talat Turhan, Doruk Operasyonu, s. 155-156.

109

Org. Bitlis Suikastna Cevaz Veren Madde

Ynergenin, "ABD'nin Ordu stihbarat Harekt" balkl 6. blmndeyse u satrlar yer alyor: "ABD ordu istihbarat, zaafiyet belirtileri grlp de uzun sre devam ederek somut bir zarar ortaya kabilmesi durumunda uygun ilemler nerecek durumda olmaldr. Bu tr harektlar, kiiler veya daha genel olarak gruplar zerinde bask yaratabilecek nlemler olabilir. Bunun da tesinde E rgtleri ve en son olarak da hkmet zerinde yaratlabilecek basklardan sz edilebilir. "Harekt, E rgtlerinin, hatta hkmetinin etkilenmesi ya da bask altna alnmas biiminde ABD karlar tehlikeye girdiinde gndeme gelebilir. Alnacak nlemler resmi olabildii gibi gayri resmi de olabilir. "Resmi nlemler bu belgede tartlan hibir durumda gndeme gelmez. Gayri resmi giriimler ise ABD ordu istihbarat ve dier ABD rgtlerinin ortak sorumluluk sahasna girmektedir."17

ili Genelkurmay Bakan Rene Schneider'in Katli ve ABD

ili Genelkurmay Bakan'nn katli bir baka rnek. ABD Senatosu'nun resmi aratrma komitesinin kaytlarndan aktaryoruz:

"ili Genelkurmay Bakan Rene Schneider, 22 Ekim 1970'de ldrld. General Schneider, ili'de bir askeri darbenin nn amak iin CIA'nn tezghlad bir operasyonla katledildi. Genelkurmay Bakan'nn ldrlmesi iin gerekli para ve silahlar, ABD'nin, ili ordusuna yardm ve askeri ibirlii iin grevlendirdii askeri atae Albay Paul Wimmert bizzat verdi. "4 Eyll 1970'de ili genel seimlerinde Halk Birlik'in sosyalist aday Dr. Salvadore Ailende, oylarn yzde 37'sini alarak birincilii kazand. Ancak bu oran bakan seilmek iin yeterli deildi.
17 Age., s. 163.

110

ili Anayasasna gre bakan, Kongre seecekti. ABD, 24 Ekim'deki Kongre oylamas ncesinde btn aralarn devreye soktu. Allende'nin bakan seilmesini nlemeye alt. ABD Bakan Richard Nixon, 15 Eyll'de CIA Bakan Richard Helms'e kesin talimat verdi: 'ansmz onda bir ama ili'yi korumak zorundayz. ABD eliliini aktan katmayn ama risk stlenmekten de ekinmeyin. Hemen 10 milyon dolar verebiliriz, ihtiya olursa daha fazlasn da... ekonomisini feryat ettirin.' Nixon'un bu emri, 1973 ylnda, ABD Senatosu'nun, CIA'nn siyasi suikastlarn aratrmak zere setii alt komitesince saptanp zabtlara geirildi."18 Allende'nin Kongre'de bakan seilmesini nlemek iin yrtlen operasyonun kod ad Track I'di. Baarya ulamaynca Track II devreye sokuldu. Track II, ili'de bir askeri darbeyle Allende'yi devirmenin kod adyd. CIA ve Pentagon'un ili'deki grevlileri, bir askeri darbenin koullan bulunmadn srarla rapor ediyorlard. Seimlerden nce yaplan aratrmada, Genelkurmay Bakan Schneider'in varlnn, darbe iin byk bir engel olduu saptanmt. ABD'nin Santiago'daki Bykelisi Edward Korry, 12 Eyll 1970 tarihli gizli yazsnda, "Schneider'in Anayasa'y korumak konusundaki kararlln gereke gstererek, bir askeri darbe ihtimali bulunmadn ve yakn bir gelecekte de bir askeri darbe imkn olmayacan" bildirmiti.19 Buna karn, Nixon ve ABD Dileri Bakan Henry Kissinger'in bastrmas sonucu, Track II yrrle sokuldu. ABD'nin btn birimleri ve "karde" istihbarat rgtleri eliyle, darbe ortam yaratlmas iin youn bir faaliyet balatld. Dorudan Kissinger'in ve yardmcs Alexander Haig'in ynettii operasyonda, sol gruplar adna sahte iddet eylemleri dzenlendi. Sol gruplar tahrik edici eylem ve propaganda faaliyetleri yrtld. Sabotajlar ve ekonomik kargaa trmandrld. Darbe hazrl konusunda yalan haberler yayld.
18 Gregorv F. Treverton, Covert Action-The CIA and American Intervention in the Post-war World (rtl Eylem-CIA ve ABD'nin Sava Sonras Mdahaleleri), Londra, I. B. Tauris&Co Ltd Publishers, 1988, s. 23. 19 Nathaniel Davis, The Last Two Years of Salvador Ailende (Allende'nin Son iki Yl), Londra, I. B. Tauris&Oo Ltd Publishers, 1986, s. 311.

111

Orduyu harekete gemeye zorlamak iin her trl ynteme bavuruldu. CIA ve DIA grevlileri, ili ordusu iinde birbiriyle balantlar olan iki ayr ekiple ilikiye girdiler. Tugeneral Roberto Viaux ve Tmgeneral Camilo Walenzula liderliindeki cuntalara, darbe ncesi ve sonrasnda, ABD'nin aktif desteini bildirdiler. CIA'nn ilikiye girdii her iki darbeci grubun, ynetime el koyma plannn birinci adm, Genelkurmay Bakan Rene Schneider'i bertaraf etmekti. Genelkurmay Bakan Schneider'in devre dna karlmas iin, ABD'nin Santiago'daki Askeri Ataesi Albay Paul Wimmert araclyla, bu ekiplere silah, gz yaartc bomba ve 70 bin dolar aktarld. Eylem birlikte hazrland. Genelkurmay Bakan'na kar eylemi, sol bir rgtn zerine ykma planland. ABD ynetimi, Kongre'nin, byk olaslkla Allende'yi bakan seeceini istihbar etmiti. Ailende greve balamadan darbenin yaplmasn istiyordu. Ancak, evdeki hesap arya uymad. Genelkurmay Bakan'nn programndaki deiiklikler nedeniyle eylem 22 Ekim gnne kald. Ailende, 24 Ekim gn greve balayacakt. 22 Ekim gn sabah 8'de, Genelkurmay Bakan Schneider'in kulland arabann yolu kesildi. General Schneider, kendini korumak iin silahn ekti. Alan atele yaraland, ancak saldrganlar kard. Genelkurmay Bakan'na suikast dzenleyen Santiago Garnizon Komutan General Camilo Walenzula skynetim ilan etti. Ancak Genelkurmay Bakan'nn yayor olmas darbeyi nledi, nk btn ordu, bu saldr zerine, Anayasay koruma bayrann arkasna gemiti. 24 Ekim gn, Ailende, resmen ili Devlet Bakan oldu. General Schneider ertesi gn ld. ABD'nin ibirlii yapt her iki darbeci ekibin liderleri olan generaller yakaland. Kendisine bal faist rgt de bulunan Tugeneral Roberto Viaux 25 yla; General Camilo Walenzula, 3 yl hapse mahkm edilip, ekipleriyle birlikte ordudan atldlar. 1970'deki darbe giriimi baarya ulamad, ancak ABD ynetimi, ili ordusu iinde darbe iin ok geni bir alma yapm, baka general ve amirallerle de balantya gemiti. Allende'yi devirmek iin yrtlen ok youn faaliyet sonrasnda, 11 Eyll 1973'te, General Pinochet ABD desteiyle ynetime el koydu. Track II plan 3 yl gecikmeyle uyguland. Devlet Bakan Ailende ldrld. 42 yldr Anayasa iinde kalmaya zen gsteren ili ordusu da, Amerikanc darbe akmna katlmt. 112

Uak Kazalarnda len Generaller...

Uruguayl gazeteci, tarih aratrmacs ve edebiyat Eduardo Galeano, Latin Amerika zerine yapt aratrmalaryla tm dnyada tannd. ABD emperyalizminin Latin Amerika politikalarn tehir etti. Galeano'nun, Trkede alt kitab yaymland: Akn ve Savan Gndz ve Geceleri, Latin Amerika'nn Kesik Damarlar, Yaratl, Yzler ve Maskeler, Rzgrn Yzyl ve Kucaklamann Kitab. Galeano, Rzgrn Yzyl adl kitabnda, tpk Eref Bitlis suikastna benzeyen "uak kazalarn"n yle anlatr:

"Mays sonunda bir uak dyor ve Ekvator Bakan Jaime Roldos'un yaam bylece noktalanyor. Yredeki birka campesiano patlamay duyuyor, uan dmezden nce alev aldn gryorlar. "Doktorlarn cesedi muayene etmesine izin verilmiyor. Otopsi de yaplmyor. Kara kutu ortaya kmyor; uan kara kutusu yoktu deniliyor. Kaza yerinde traktrler topra dzeltiyor. Quito, Guayaquil ve Loja kontrol kulelerinin kayt bantlar siliniyor. eitli tanklar kazalara kurban gidiyor. Hava Kuvvetlerinin raporu herhangi bir cinayet olasln pein pein reddediyor.

"Talihsizlik, insan hatas, kt hava koullan. Ne var ki, Bakan Roldos, Ekvator'un itah kabartan benzinini savunmaktayd; yasakl Kba ile ilikileri yeniden kurmutu ve Nikaragua, El Salvador, Filistin gibi yerlerdeki lanetlenmi bakaldrlar destekliyordu. "ki ay sonra bir uak daha dyor, bu kez Panama'da. Talihsizlik, insan hatas, kt hava koullan. Uan havada patladn duyan iki campesiano ortadan yitiyor. General Omar Torrijos, yzyln balarnda Birleik Devletlerce alnan Kanal Havzasn geri almak istiyor yalnzca. Panama Kanaln kurtarmaktan sulu olan Omar Torrijos ihtiyarlayp yatanda eceliyle lmeyeceini zaten biliyordu.
113

"Hemen hemen ayn zamanda Peru'da bir helikopter dyor. Talihsizlik, insan hatas, kt hava koullar. Bu kezki kazann kurban General Rafael Hoyos Rubio'dur. Standart Qil irketinin ve daha baka 'iyiliksever' okuluslu irketlerin eski bir dman."

CIA'nn Hedef artma abas: Kzlordu: "eki G Deil, Biz ldrdk"

CIA, mttefik lkelerdeki operasyonlarnn aa kmasn nlemek iin byk aba harcyor. Sularn gizlemek iin paravan rgtler kurduu gibi, szd eitli sol gruplar da kullanyor. Orgeneral Bitlis suikastnda da, ABD'nin suunu stlenen bir "sol grup" kt. Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in, eki G'n faaliyetlerine kar olduunu saptayan Aydnlk, "Eref Bitlis Suikast" adn verdii yaymn bir kampanya olarak yrtt. Yaym etkili oldu. Aydnlk'n kampanyasnn banda, 23 Eyll 1993 gn leden sonra, "Kzlordu" adna aradn belirten bir kii, "Eref Bitlis'in, eki G'e kar kt iin deil, Krt halkna katliamlar yapt iin Kzlordu tarafndan cezalandrld "n syledi. Ayn kii, daha fazla bilgi vermek iin biraz sonra tekrar arayacan belirtmiti. Yarm saat sonra, ayn ince sesli gen arad. Kzlordu adna aradn syleyen kiinin, Aydnlk gazetesi Haber Merkezi Mdr Adnan Akfrat'la konumasnn bant zm yle:

"Kzlordu adna aryorum. Eref Bitlis'in uann bizim tarafmzdan drldn bildirmek iin aryorum. Olayn geliimi sizin gazetede daha farkl yansd. Yani baya farkl yansd. imdi eylemi gerekletirme ekli yle. Yani bizim arkadalarmz tarafndan yapld bu olay." "Nasl yapld?" "17 ubat tarihinde olmutu. Hatta o gn ey olay vard... Yemein Diyarbakr'da yenmesi konusunda veya orda yenmesi konusunda bir konuma gemiti daha nceden.... Biz daha nce bu yntemle zmirli bir iadam vard, Bursa'dan kalkmt uak ve ayn uakta, ayn suikast dzenlendi ve ayn ekilde yok edildi.
114

Yntemi, detayn aklamayaym nk bize lazm o yntem. Fakat motor ssyla, yani motorun almasna bal olarak harekete geirilen bir sistem, yani yle pek detayl mekanik yapya sahip deil, yani kimyasal maddeyle yaplan bir i fakat u olay var. Eref Bitlis'in nitelii o Genelkurmay iindeki durum bu konuda biz pek detayl bilgiye sahip deiliz ama insanlar tek tek kii nasldr ne deildir fakat yle bir durum var ben bizim bu eylemi gerekletirme nedenimiz udur: O blgede askeri olarak yer alan bir arkadamz yani byle bir satlma olduunu belirtmiti bize o frsat deerlendirilmitir ve bu eylem yaplmtr." "Uzaktan kumandal bir bomba m yani?" "Hayr motorun ssna bal gelien bir olay yani motor belli bir hareket aldktan sonra belli bir seviyeye eritikten sonra o s meydana gelen bir kimyasal eyle yani motorlarn yanmas tutumas eklinde balayan bir olay yani daha nce de yapld birok defa kullanld. Yani srf Eref Bitlis'in ua olmad. Yani bu dikkat ederseniz. Motor tutumas sonucu sadece Eref Bitlis'in ua dmedi." "Kim bu zmirli iadam? Mehur biri mi?" "Evet. u anda ben ismini tam hatrlayamyorum. Greme stnde falan olmas lazm olayn uan dme eyi..." "Nerenin zerinde?" "Greme zerine dm olmas lazm, u anda ben yle hatrlyorum. imdi yle onu tasarladmz iin yapan eyler de bu konuda bize kaytldr, gemitir de. u an ben de detayn syleyemiyorum. zmirli bir iadam, isminde hatta eyler de vard. Alman mhendisleri falan vard kendi adamlar alanlar 4 kii falan sanrm zel uakt ayn yntem orda da uygulanmt. Bunun haricinde sormak istediiniz bir ey var m?" "Bu aklamay neden imdi yapyorsunuz?" "O zaman Hrriyet ve Milliyet gazeteleri aranm. Fakat yle yani bizim... Aydnlk... Bugn biliyorsunuz basnda kesinti var. Yani belli birinin bulunmad iin o dnem iinde zaten birok gelime oldu aslnda bizim grmek istediimiz o olayd. Bizim yaptmz eylemlere kar yani bir kpein kemiin stn rtt gibi bir rtme olay gndeme geldi. 90 ylndan beri yle..."
115

"Peki nedir Kzlordu anlatr msnz?" ."imdi yle; Biz kendimizi... Uluslararas i Dernei 1864'te Marx ve Engels tarfndan kurulan, biz onu yani rgtsel model olarak aldk. Yani her lkenin iinde o lkenin yapsna zg bir partinin olumas fakat bu art deerin de sonuta bir yere balanmas, yani ortak hareket etmesi eklinde gelien bir rgtlenme sistemi... Yani her lkede kendi i durumuna gre yntemler belirlenebilir, yntem ekilleri belirlenebilir sonuta bunlarn hepsi bir ortak infaznda birleir." "Sylediiniz gibi enternasyonel birlikteliiniz var m sizin?" "u an var, fakat ey olay yok balayc karar olarak her yerdeki gelime ayn deildir. Yani u an diyelim ki biz kendi gelimemizle megulz, farkl bir yerdeki eyi rgtlemiyoruz. Fakat u anda diyelim ki biz kendi Trkiye ve Krdistan snrlar iinde kendi gelimemizle ilgileniyoruz. O insanlar da kendi gelimeleriyle ilgileniyor. u anda yle birbirini balayc, kesin net olarak 'biz u anda u tarihte yaptmz da siz de unu yapacaksnz' diye bir olay yok. Yani biz de yeni gelime halinde. "Peki Eref Bitlis'in uann o gn gideceini nasl rendiniz?" "Bunu eer haber yapmazsanz syliyebilirim, ordaki bir er arkadamzdan rendik. Yer personelinde grevli bir arkadatan aldk o bilgiyi zaten o konuda da o kendisi yardmc oldu bize." "Onun hakknda herhangi bir soruturma almad m sonra?" "yle bir olay var, ahs olarak bilmedii iin u olay da var tabii, o gnden sonra Gvercinlik'te birok asker falan, orda yer personelinden birok kii gzaltna alnd sorguland yani..." "Ama hibirisi hakknda bir ilem yaplmad." "lem yaptnda da zaten o olay kabullenmi olacakt. Yani yapldn kabullenmi olacaklard."
116

"Yok, dediiniz gibi olsayd, sizin tarafnzdan drlseydi, mutlaka birilerini cezalandrrlard. O arkadanz bulamasalar dahi sabotaj olduunu saptaynca en azndan onun bln cezalandrrlard... ?" "Ama olay siz de kesin bilemezsiniz belki olmutur, belki olmamtr. Fakat bizim arkadaa bir ey olmad. Terhis oldu, geldi." "Peki o arkadanzla grebilir miyiz? Bize olay anlatr m? Olayn olu eklini?" "imdi o olayn olu eklini benden daha farkl, kesin, net ekilde anlatmaz. Yani zannetmiyorum." "Yok yok, teknik olarak nasl yaptn deifre etmek diye derdimiz yok. Olay aydnla karalm. Adn, rtbesini vermeyen-birinin aklamas seklinde yaymlarz. " "Ben bunu iletirim. Zannediyorum grrm ve pazartesi, sal gn aratrm ben sizi..." "Tamam. Ancak yle phe ekici bir nokta var: Gazetede yaymlamtk, okumusunuz sanrm, savcln soruturmasnda bu olay rtbas ediliyor. Eer siz yapsanz Askeri savclk neden rtbas etsin?" "imdi rtbas etme olay yle; Eer bunu aratrrsanz detayl ekilde, bizim yaptmz eylemlerin birou rtbas edildi. Ya farkl hareketler adna kt. Ne bileyim yani, Caalolu'nda basn arivini inceleyin, birok eyde eliki var. Yani kesin kmtr. stlenmeler konusunda Menzir'e sorular sorulmutur. Byle bir hareket yoktur denmitir. Yani birok ey incelerseniz eliki zaten mevcut. Yani srekli rtme teknii... rterek bizim propagandamz engellemek ve sonuta yani rmeye yok etmeye terk etmek... Yani 'byle bir hareketin propagandas yaplmasa herhalde yava yava ker'... Onlarn mant bu." "Kzlordu'nun bu tr suikastlar dnda herhangi bir eylemi var m?" "Nasl bir ey?"
117

"Ne yapyor Kzlordu?" "u anda ey olay vardr. Yani bizler legal derneklerde dergilerde bulunmayz. Fakat tek tek insanlarla ilikide bulunduumuz insanlarla iliki ierisindeyiz insanlarla gidip grrz o ekilde bir balant yntemimiz var." "Nedir gr, silahl propaganday m savunuyor?" "Tabii mutlaka -eyiniz o- yani yle silahl propaganda deil teorik ve pratik mcadele... Yani teorik mcadelenin, teorik gelimenin balantsnda onun nda bir silahl mcadele..." "Trkiye'ye ilikin tezleriniz neler?" "Onlar biz size o zaman yazl olarak aktaralm, detayl olarak. nk daha nce Gndem gazetesine vermitik, Cumhuriyete vermitik. Cumhuriyetten alabilirsiniz, alamazsanz biz size yollayalm." "Onlar kullandlar m peki?" "Yok kullanmadlar, sanrm kullanmadlar." "Bize yollar msnz?"' "Biz size yollarz." "Faksla da yollayabilirsiniz-" "Biz o zaman yle yaparz, belli bir yere brakrz ordan siz alabilirsiniz." "Tamam olur." "O arkadaa da ben sylerim. Arkadalarn takdirinde, onlardan izin alarak sylerim, sal gn biz ararz." "Madem bu olay biz gerekletirdik diyorsunuz, gerei ortaya kartalm. Peki bu olayn zerine niye gitmediniz daha sonra?" "Biz olayn stne gitsek... ey kald yani... Tamamen her trl kapy... Set ekilmi gibi bir olay. nne tamamen bir duvar rlm, artk zorlanmyor yani daha ileriye gitmiyor."

118

"Mesela bildiri databilirdiniz, basn kurulularna faks ekebilirdiniz?" "imdi ey olay var, bunun zerine... Biz sadece ok geni bir kitleye tabana sahip olmadmz iin, yani her yere gidip teker teker datmamz ulamamz mmkn deil. Belli bir snrl sayda kalyor, yani' hi rgtsz deil... Yani sonuta Trkiye..."
(Telefon kapand.)

119

ALTINCI BLM BNBAI ERSEVER'N ROL

Uan Dt Yere lk Gelen Subay: Binba Ersever
Orgeneral Eref Bitlis'in uann enkazndan dumanlar kyordu. Yenimahalle Posta leme Merkezi'nde byk bir kaos vard. Panik halinde insanlar kouuyordu. leme Merkezi'nin btn personeli baheye km, ne olduunu anlamaya alyordu. Henz polis, olay yerine gelmemiti. Ankara Emniyeti Haber Merkezi'ne, Posta leme Merkezi'nde yangn olduu haberi saat 12.30'da iletilmiti. Komiser Recep Elbir'in amirliindeki 8229 kod numaral polis ekibi, bundan sonra Akemsettin Caddesi'ndeki binaya geldi. Polisler vardnda, 4 itfaiye arac, garajdaki yangn sndrmeye alyordu. nsanlar bir yandan baryor, bir yandan yaral var m diye bakyorlard. Bu arada, zerine alev srayan Posta leme Merkezi'nin gvenlik grevlisi Ruhi Salay' sndrp hastaneye yollamlard. Bu srada bir kii, enkazn evresinde dolayor, oraya buraya salm paralan kontrol ediyordu. Posta leme Merkezi'nden bir yetkilinin dikkatini ekti. PTT Genel Mdrl yetkilisi, bu yabancya kim olduunu, ne yaptn sordu. Yabanc, ok sakin bir ekilde cebinden askeri kimliini karp gsterdi. "Ben binbaym, uakta st rtbeli bir komutan vard" dedi. PTT yetkilisi bunda bir tuhaflk grmedi. Uak, askeri bir uakt. Elbette olay mahalline rtbeli personel gelecekti. 120

Tuhaf olan, binba olduunu syleyen kiinin, uan dmesinden hemen sonra gelmesiydi. Yannda baka kimse yoktu. Uan dt yer, 2. Askeri nzibat Blge Komutanl'nn sorumluluk alanndayd. 2. Askeri nzibat Blge Komutanl'na, askeri uan dt saat 13.15'te bildirilmiti. 2. Blge Komutan Topu Albay Alaattin ngeldi bakanlnda 3 subay ve ok sayda personel, saat 13.30'da Posta leme Merkezi'ne ulamt. Ancak bu saatten sonra olay yeri, askeri inzibat tarafndan emniyet altna alnd. Dou Anadolu kkenli PTT yetkilisinin bu da dikkatini ekmemiti. Ta ki, 6 Kasm 1993 tarihli Milliyet gazetesini okuyuncaya dek. Milliyetin birinci sayfasnda, kocaman harflerle, "ok ey bilen subay ldrld" yazyordu. Jandarma stihbarat Grup Komutanl'ndan emekli Binba Ahmet Cem Ersever'in cesedi Ankara Elmada ilesi kndaki kire ocaklarnda bulunmutu. Haberin yannda, bir de fotoraf vard Binba'nn. PTT yetkilisi, hemen tand. "Tamam, uak dtkten sonra gelen kiiydi" dedi. Orgeneral Eref Bitlis'in uann dmesinden hemen sonra olay yerinde aratrma yapan sivil giysili subayn kimlii, 9 ay sonra ortaya kmt. Ad bizde sakl PTT yetkilisi, bu bilgiden ekindi, ancak ok yakn evresine aktard.

Ersever Cinayetinden iller zel rgt'ne

Binba Ahmet Cem Ersever'in Org. Bitlis suikastnda rol aldn kamuoyuna, ilk i Partisi Genel Bakan Dou Perinek duyurdu. Perinek, 4 Aralk 1996'da TBMM Susurluk Komisyonu'na bilgi verdikten sonra, Ersever Cinayeti'ni soruturan Ankara DGM Savcl'na da ayn bilgileri aktard. P Genel Bakan, 29 Kasm 1996 gn stanbul'da dzenledii basn toplantsnda, Binba Ersever'in suikasttaki rol konusunda unlarn altn izdi: Suikast icra edecek ekip, zel Harpi subaylardan oluturuldu. Ekibin banda, Orgeneral Bitlis'e ok yakn bir isim olan ve Bitlis'in btn almalarn birinci elden izleyen JTEM Grup Komutan Binba Ahmet Cem Ersever vard. Binba Ersever, evresine toplad itiraflarla, birok kirli, yasad ilere kart iin skmt. Bitlis'e suikast sonucu aklanma sz almt. 121

 Ancak Ersever'e verilen sz tutulmad. Ordudan atlacak iken istifa etti. Genelkurmay' hedef alan aklamalar yapt. Ersever de, suikast bilgisi nedeniyle antaja balad. Ersever, konuma tehdidi zerine, iller zel rgt'nn emriyle Abdullah atl ekibince ortadan kaldrld. Ersever, en ok gvendii arkada, PKK itirafs Mustafa Deniz tarafndan tuzaa drld. atl ekibi nce Mustafa Deniz'i yakalamt. Ersever'in Babakanlk Poligonu'ndaki sorgusu videoya ekildi. Bitlis suikastn btn boyutlaryla ortaya karan bu kasetler, Genelkurmay stihbarat kasalarnda bulunuyor. 29 Ekim 1993 akam Sabah gazetesine edilen telefonda "Bitlis Paa'nn katili Ersever infaz edildi" denildi. atl ekibi, itiraf ve korucu Babatlar' tetiki olarak kullanarak, Bitlis suikastn gerekletiren ekibin tamamn temizledi.

Ersever'in Harp Cerideleri Kimde?

Olgular, Perinek'in verdii bilgilerle tam rtyor. Her iki cinayet de, dnemin iktidarnca karanlkta brakld. Jandarma stihbarat Grup Komutan emekli Binba Ahmet Cem Ersever'in tuttuu "Harp Cerideleri", cinayetin zerinden 4 yl gemesine karn, halen kayp. 12 yl Gneydou'da ve Kuzey Irak'ta grev yapan Binba Ersever'in, karargh dndayken tutmakla zorunlu olduu Harp Cerideleri bulunamyor. Ersever'e yakn bir kaynak, Harp Cerideleri'nde, JUSMMAT ve eki G'le ilgili ok nemli bilgiler bulunduunu ve belgelere ABD ajanlarnca el konulduunu ileri srd. Notlarda, MT, HD, CIA ve Genelkurmay'n Krt sorununa ilikin faaliyet ve tasarlarna ilikin gizli bilgilerin bulunduu belirtildi. Harp Cerideleri'nin, Ersever'i ldren zel Harpiler'de olduu belirtiliyor. (1)
1 "Ersever'in Harp Cerideleri Kayp", Aydnlk, 8 Kasm 1993.

122

Ersever: Kallee Harcandm

Ersever ve arkadalarnn ordudan ayrldktan sonra kurduklar Mezopotamya Basn Yayn irketi'nde birlikte olduklar iki zel Harpi emekli subay ile aralar Ocak 1993'ten sonra bozulmutu. Ersever, bu tarihten sonra, srarla, devlet tarafndan "kallee harcandn" her yerde sylemeye balad. Eyll ayndan sonra, Ersever'in umutlar iyice krlmt. Bu arada Trkiye'den ayrlmak iin giriimlerde bulunmutu.

Ersever, Bitlis in Kamuoyu nnde Ne Dedi?

ki cinayet arasnda ba olduunu, katillerin ayn ekipten olduunu Aydnlk, Ersever'in lmnn hemen ardndan saptamt.(2) O gn ulalan bilgiler, ancak iki lmn ayn gler tarafndan yapldn saptayacak kadard. Aydnlk, Ersever-Bitlis ilikisini aratrmay srdrd. Ersever, 1993 ylnn ubat aynda Jandarma Genel Komutanl'na istifa dilekesini verdi. 5 Mart'ta emekli oldu. 15 Nisan 1993'te TSK ile iliii resmen kesildi. Orgeneral Bitlis, nceleri Ersever'e deer veriyor ve blgedeki generallere de bunu sylyordu. Ersever'i, rtbesiyle orantl olmayan bir konuma getirenin de bu zel ilgi olduu vurgulanyor. Ersever, balangta yalnzca Org. Bitlis'ten emir alyor ve yalnzca ona rapor veriyordu. Ersever de diyordu. Orgeneral Bitlis, Binba Ersever'in kart kirli ileri saptaynca, kendinden uzak tutmutu. Ersever'in Bitlis suikast konusundaki ar suskunluu batan beri dikkatimizi ekmiti.

"Blgeye ilikin raporlarm, Eref Paam araclyla Milli Savunma Kurulu'nun nne giderdi"

2 Adnan Akfrat/Hikmet iek, "Bitlis Suikast ve Ersever Cinayeti Ayn Gler Tarafndan Gerekletirildi", Aydnlk, 12 Kasm 1993.

123

"Komutanlarmn kiiliini asla tartmam. Bitlis Paam lmtr, komutanmd. Bir ey sylemek istemiyorum." Emekli Binba Cem Ersever, Aydnlk'a bir dizi aklama yaparken, Orgeneral Eref Bitlis hakknda konumak istemediini yukardaki szleriyle ifade etmiti. Ersever, Aydnlk'n srarl sorular zerine kaamak yantlar vermiti: "Milyonda bir olabilecek bir kaza Eref Paa'y bulmutur. Bu konuda herhangi bir yorumda bulunmak istemiyorum. u an bana gre hibir soru iareti bulunmuyor."(3)

"Bitlis Konusunda Konuursam Yer Yerinden Oynar"

Aydnlk'a yapt aklama, topluma grlerini aklamann yan sra, kar tarafa da bir mesaj olarak ilev gryordu. Bitlis suikastndaki rol, Ersever iin bir yanyla can sigortas, bir yandan da ldrlmesini elzem klan nedendi. Aydnlk'a., Genelkurmay Bakan Gre'in szlerini yinelerken, kar tarafysa Bitlis suikastn aklamakla tehdit edip, kendini korumaya alyordu. Ersever'in ok yakn bir arkada, Aydnlk gazetesine cinayetten sonra u bilgileri vermiti: "Binba son 20 gndr ok tedirgindi. Hatta panik iindeydi." Ersever'in kendisine "Beni yok etmek istiyorlar, ben de elimden geleni yapacam" dediini syleyen emekli subay, Ersever'in ok sktrlmaktan yaknarak, "Onlar Ankara'da rahat oturuyorlar. Ama Eref Bitlis konusunda konuursam yer yerinden oynar" diye konuarak mesaj yolladn belirtti. Bu mesajn kar taraf ok rahatsz ettiini ifade eden emekli subay, Genelkurmay'dan gelen bir kiinin, kendisine, Ersever'in aklamalarn yalanlamas iin bask yaptn aktard.

Hanefi Avc'nn Gerekle elien Aklamalarnn Nedeni

P Genel Bakan Perinek'in, Org. Bitlis suikastna ilikin aklamalar, "ok ey bilen subay" Ersever cinayetinin de giz perdesini kaldryordu. iller zel rgt'n aa karmada bir ilmek daha zlm oluyordu. orap sk gibi ard geliyordu. Medya bu ok nemli bilgileri atlad. Ta ki Emniyet Genel Mdrl eski stihbarat Daire Bakan Yardmcs Hanefi Avc'nn, iller zel rgt'n savunmak iin yapt kar aklamalara dek. iller zel rgt'nn polis iindeki kilit isimlerinden Hanefi Avc, Genelkurmay'a ynelik casusluk faaliyeti zerine panie kapld. CIA'c akl hocalarnn ynlendirmesiyle, Genelkurmay' sktrmak iin Ersever cinayetini kullanma yoluna gitti. Ancak Aydnlk, 13 Temmuz 1997 tarihli saysnda, Avc'nn Ersever cinayetindeki roln ortaya kard, dahas tanklara dayandrarak yalanlarn tek tek rtt.
3 "Cem Ersever, Eref Bitlis iin Ne demiti?", Aydnlk, 11 Kasm 1993.

124

Avc, 4 ubat 1997'de Susurluk Komisyonu'nda yapt gibi, 7 Temmuz'da "32. Gn" programnda da, kamuoyunun dikkatini "ete"den uzaklatrp, askerin zerine evirmeye alt. M. Ali Birand'n hararetli desteini alan Avc, zellikle eski JTEM (Jandarma stihbarat ve Terrle Mcadele) stihbarat Grup Komutan Binba Ahmet Cem Ersever'in ldrlmesi konusundaki gerekleri deitirmeye gayret etti. Avc, Ersever olayn, yapanlar bilindii halde, faili mehul olarak gsterilen cinayetlere rnek veriyor. Bylece faili mehul cinayetlerin sorumluluunu Genelkurmay'a ykmak istiyor. Hanefi Avc, 7 Temmuz'da katld Show TV'deki "32. Gn" programnda, Ersever'in ldrlmesi hakknda unlar syledi:

"JTEM eleman Ahmet Cem Ersever'in lm de faili mehul deil. Kimin ldrdn herkes ok iyi biliyor. Kimse kp da 'kimin ldrdn biz bilmiyoruz' diyemez. Bu olay faili mehul olsa aratrlr, soruturulurdu, oysa kimseye sorulmuyor, kaytlarda da faili mehul olarak gemiyor."

Ersever lme Byle Gitti

Binba Ahmet Cem Ersever, JTEM'in kurucularndand. zel harp uzman olan, uzun yllar Gneydou'da grev yapan Ersever, Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis'in en gvendii subaylar arasndayd. Ancak daha sonra, Bitlis'in Krt politikasna ters dt. Bitlis, Ersever ve arkadalarn nce grevlerinden ald, sonra emekli olmaya zorlad. 125

Ersever, 17 ubat 1993'te, Orgeneral Bitlis'in uana sabotajda rol ald. 5 Mart 1993'te emekli olan Ersever, 1993 Haziran'nda Aydnlk'a. gelerek konutu ve arkasndan eitli yayn organlarna aklamalar yapmaya balad. Emekli maann tamamn, Ankara'da oturan ve ayr yaadklar ei Yldzla kzlarna vermeye balayan Ersever, nce hsan Hakan takma adn kullanan eski PKK itirafs Mustafa Deniz'le birlikte, Mezopotamya Film Video Basn Yayn Sanayi ve Ticaret Limited irketi'ni kurdu. 17 Mart 1993 gn kurulan irket, Ankara Ticaret Odas'na 33/971 numarayla kaytl. Hisselerin yzde 45'i, hsan Hakan adna dzenlenmi nfus kdn tayan Mustafa Deniz'e aitti. Ancak ileri iyi gitmedi. ddia edildiine gre, para sknts ekmeye balad. Sonunda sevgilisi Neval Boz'la birlikte stanbul'a yerleti. Bir iadamyla birlikte gvenlik hizmetleri iine gireceklerdi. Bu arada, Aydnlk'a aklamalar nedeniyle hakknda, Jandarma Genel Komutanl Askeri Mahkemesi'nde dava ald. Ersever bundan ok tedirgin oldu. Susturulmak ve cezalandrlmak istendii endiesine kapld. Grme yapt Aydnlk muhabirleri Hikmet iek ve Soner Yaln'dan, mahkemede kendi lehine tanklk yapmalarn istedi. Aydnlk muhabirleri, gerei anlatacaklarn, bunun da Ersever iin yeterli olacan sylediler. Ersever, hem 26 Ekim 1993'teki durumaya katlmak, hem de baz dokmanlar almak iin 25 Ekim gn, iadam Alparslan Ertu'un tahsis ettii ofrl bir minibsle stanbul'dan Ankara'ya gitti. O gece, rnak'tan tand, bir dnem Habur Gmrk Mdrl yapm Ali Balkan Metel'in ofr ve "ubuklu Kemal" olarak bilinen Astsubay Kemal Uzuner'in evinde kald. Polis efi Hanefi Avc'ya gre, ubuklu Kemal, JTEM iin alyordu. Evde Ersever'e ait dokmanlar vard. Ersever, ertesi gn, minibs ofryle saat 12.00'de Kzlay'daki randevusuna gelmedi. Ersever'in zel durumu nedeniyle uyarlm olan ofr, durumu hemen stanbul'daki firmasnn sahibi iadam Alparslan Ertu'a bildirdi. Ayn gn Aydnlk muhabiri Soner Yaln'la olan bulumasna da gelmedi Ersever. Durumasna da gitmedi. Bylece Binba'nn kaybolduu kesinleti. 126

5 Kasm 1993'te, Ankara'nn Elmada knda bir kire oca arazisinde cesedi bulundu. Otopsi raporuna gre, elleri arkadan bal olan Ersever, 1 Kasm' 2 Kasm'a balayan gece, kafasna bir kurun sklarak ldrlmt. Bir kurun da omzunu syrmt. 1 Kasm'da Mustafa Deniz adl eski PKK itirafsnn cesedi, Ankara'nn Polatl knda, Avclar ky yaknnda bulundu. Soruturmay yrten bir askeri yetkili, "iki lm arasnda gn fark yok, saat fark olabilir" dedi. Ersever'in sevgilisi Neval Boz'un cesedi ise 31. Ekim 1993'te, Ankara'nn bu kez stanbul knda, amldere'de bulundu. Her de ayn ekilde ldrlmt. Mustafa Deniz elleri arkadan balanarak, akandan yedii tek kurunla yaamn yitirmiti. Neval Boz ise sol kulann arkasndan yedii sert bir darbeyle lmt. JTEM'in eski eleman, byk bir ihtimalle ayn gn ldrlm, cesetleri, birilerine mesaj verircesine Ankara'nn kna, bir gen tekil edecek ekilde braklmt.

Hanef Avc Kimdir?

1956'da Kahramanmara'ta dodu. Polis Akademisi'ni bitirdikten sonra, nce Mersin'de greve balad. 1980'lerin banda, aralarnda dnemin Babakan Yardmcs Turgut zal'n adnn da getii "Altn Kaakl" dosyasn hazrlad. 1985 yl banda tayin edildii Diyarbakr'da, stihbarat ube Mdr olarak 1992 Nisan'na kadar 7 yl grev yapt. Bu dnemde koruculuk uygulamasnn balamasnda baroldeydi. Hakkri'deki Jirki airetinin devletle anlap silah almasna araclk etti. Diyarbakr'daki grevi srasnda PKK itiraflarnn koordinatryd. 1985'in bandan 1992'nin ortasna kadar, 7 yl, Diyarbakr'da bulundu. Susurluk Komisyonu'nda inkr etmesine karn, blgedeki zengin kiilerden hara almalar ve aydnlara ynelik "faili mehul" cinayetler, tam da Hanefi Avc Diyarbakr'da stihbarat ube Mdr iken balad ve giderek trmand. 1992 Nisan'ndan sonra, stanbul'da stihbarat ube Mdr olarak grev yapt. Abdullah atl'nn, svire'de cezaevinden karlmasnn ardndan Trkiye'ye girmesine yardm etti. atl'nn Trkiye'deki faaliyetlerinin hepsinden haberdard. 127

stanbul'daki sokak infazlar ve byk provokasyonlardan biri olarak kabul edilen 12 Mart 1995'teki Gazi Olaylar'nda stanbul'da grevdeydi. zer iller'in su tan Manukyan'n ofr Mehmet Urhan'n ldrld srada da, zgr Gndem'in bombaland srada da stanbul'dayd. Avc, 1996'da, Emniyet Genel Mdrl stihbarat Daire Bakan Yardmcl'na tayin edildi. Emniyet stihbarat Daire Bakanl'nn Genelkurmay'a ynelik ABD hesabna casusluk yaptnn saptanmasnn ardndan, Ana-Sol hkmetinin ileri Bakan Murat Baesgiolu tarafndan grevinden alnd ve Ana Komuta Kontrol Merkezi Dairesi Bakan Yardmcl'na verildi. Avc, iki imeyen, gece hayat olmayan, bir BBP'li (Byk Birlik Partisi) gibi, Trk-slam milliyetisi olarak biliniyor. Yakndan tanyanlara gre, Avc, yle pek dikkat ekmeyen bir kiilie sahip. En byk tutkusu, kulandan hi karmad kulaklkla telefon dinlemek.

Avc, Ersever Cinayetinde

Eski polis efi Avc'ya gre, emekli Binba Ersever'i JTEM ldrd. Ve polisin, zellikle iller zel rgt'nn, Ersever'in ldrlmesiyle hibir balants yok. Oysa, gerek tam tersi. Binba Ersever, iller zel rgt tarafndan, konuamasn diye ldrld. Ersever cinayetinde Hanefi Avc, birinci dereceden iin iinde. Ersever'i tuzaa dren kii olan JTEM eski eleman PKK itirafs Mustafa Deniz, son dnemde Hanefi Avc'nn himayesinde, Emniyet Genel Mdrl'nde uzman olarak alyordu. Ersever'in ldrlmesiyle ilgili dosyadaki verilere ve uzun aratrmalardan sonra elde ettiimiz bilgilere gre, Avc'nn iddialar ve gerekler yle: 128

Avc'nn ddialar ve Gerekler

"Ben stanbul'da grev yaparken bir gn Alparslan Ertu diye bir kii arad... 'Ersever binba emekli olduktan sonra benim yanma gelmiti. Burada bir irket falan kurmutuk. Bana laf arasnda demiti ki, herhangi bir ey olursa en gvenecein, drst insan Hanefi diye birinin ismini vermiti. Ben seni onun iin aryorum dedi." (Susurluk Komisyonu ifadesi.)
Gerek: adam Alparslan Ertu'un DGM'deki ifadesine ve dostlarna anlattklarna gre, Hanefi Avc'y arad doru. Ancak Ersever, "En gvendiim kii Hanefi Avc'dr" dememiti. Avc'nn iddias:

Ersever, Ertu'a, "Avc ile Diyarbakr'da birlikte grev yaptk. Ayn haltlar kartrdk. Bir iin derse, adm vererek bavurabilirsin" demiti.
Avc'nn iddias:

"Kemal (Uzuner) diyor ki, bana geldi. 12.00'de ben emanetlerin hepsini kendisine verdim. Kendisinin yannda bir iki tane daha adam vard -Soner'leri tarif eder gibi- onlarla beraber gitti. Soner'ler aranyor. Onlar 'gelmedi, gitmedik' diyorlar." (Susurluk Komisyonu ifadesi.)
Burada kastedilen, o zamanki Aydnlk muhabiri Soner Yaln. Gerek: "Ertu'a ve dosyadaki dier bilgilere gre, Ersever minibsle ve ofryle 25 Ekim gn saat 22.00 dolaynda Kemal Uzuner'in Ankara'daki evine geliyor. Gece orada kalyor. Uzuner, gvendii biri. Sabah Ersever'le Uzuner, evden birlikte ayrlyorlar. Ankara dndaki bir eve gidiyorlar. Belgeleri alyorlar. Krmz Peugoet arabal birisiyle buluuyorlar. Bu adam, Kemal Uzuner'in Alparslan Ertu'a aktardna gre, 1.70 boylarnda, 65-70 kilo, kumral, 35 yalarnda, salarnn tepesi hafif dklm, bykl biridir. Belgeleri alp gidiyorlar. Yani, Ersever'in bulutuu kiinin, o dnem Aydnlk muhabiri olan Soner Yaln'la herhangi bir benzerlii yok. Soner Yaln kvrck, gr saldr. Kald ki, Aydnlk, Soner Yaln'n orada bulunmadn biliyor. 129

Ersever'in bulutuu bu ahs kimdir? Bu sorunun cevabn net olarak vermek, Ersever'i ldren(ler)i bulmamza yardm edecek. Tanmlanan ahs, Ersever'in lmeden nce birlikte grld son insandr.

Avc, Mustafa Deniz'i Neden Gizliyor?

Hanefi Avc bunu ok iyi bildii iin, Soner Yaln'n adn kartrarak, soruturmay yanl insann zerine yneltmektedir. Oysa, Ersever'in DGM dosyasndaki bir resmi yazs, emeldi JTEM'cinin bulutuu kiinin adresini aka gstermektedir. Ersever'in yardmcs Mustafa Deniz'in lm dosyasnda, Ankara/Polatl Cumhuriyet Savcl'nn resmi yazsnda aynen u satrlar yer almaktadr:

"1.11.1993 tarihinde, gzleri ve elleri nden balanmak suretiyle kafasna kurun sklarak ldrlen kimlii mehul bir ceset bulunmutur. Ceset, 35-40 yalarnda, 1.70 boylarnda, 65 kilo arlnda, siyah bykl, koyu kumral sal (tepe ksm hafif seyrek), esmer tenli, 1-2 gnlk sakall, koyu kahverengi gzldr. zerinden fme renkli ceket ve pantolonu olan yeil karml V yakal yn kaza, kareli yeil uzun kollu gmlei, lacivert orab ve makosen ayakkabs karlmtr."

PKK'li Ferit, Nasl hsan Hakan Oldu

Mustafa Deniz aslen Arl. 1984 ylnda PKK'ye katlyor. Kendi beyanlarna gre, Bekaa kampnda ve Yunanistan'da eitim grdkten sonra, Trkiye'de eitli eylemlerde aktif olarak rol alyor. "Ferit" kod adm kullanan Deniz, 15 Ekim 1989'da, Van'n atak ilesi Bykaa Jandarma Karakolu'na teslim oluyor. tiraf olan Deniz, gvenlik, glerince baarl bulunuyor. Diyarbakr 2 Nolu DGM'de 1989/348 hazrlk, 1989/526 esas sayl davada TCK 125/40 maddesine gre salveriliyor. nce Emniyet stihbarat, sonra JTEM bnyesinde faaliyet yrtyor. JTEM Grup Komutan Binba Ahmet Cem Ersever'in yardmclna kadar ykseliyor. Jandarma Genel Komutanl'nda szlemeli personel olarak alyor. 130

Daha sonra Ersever ekibi iinde ayrlk kyor. tiraflar; "San Adil" kod adl Adil Timurta ve "Mete" kod adl brahim Babat, Deniz ve Ersever'in raporu zerine rgtten atlyor. Her iki itiraf da, Hanefi Avc'ya snyor ve Emniyet stihbarat iin ldrme, karma ve uyuturucu kaakl faaliyetlerini srdryor. Mustafa Deniz ise, Mart 1993'te Ersever'in emekliliini istemesiyle birlikte ordudaki grevinden ayrlyor. hsan Hakan adna karlm nfus kadyla Ankara'da Mezopotamya irketi'nin orta oluyor. lerin ktye gitmesi, verilen szlerin yerine getirilmemesi zerine Deniz, tekrar Avc'nn yanna geiyor. Hanefi Avc, bu tarihte stanbul stihbarat ube Mdr Vekili. Ancak yurt apnda itiraflarn koordinatrl grevini srdrmekte.

Deniz'in Silahn ve Ruhsatn Avc Verdi

Avc'nn Mustafa Deniz'i gizleme abasn aydnlatacak nemli bir nokta daha var: Mustafa Deniz'in bugn bile nerede olduu bilinemeyen silah; L-27507 seri no.lu Browning marka tabancay PKK itirafs Mustafa Deniz'e veren, dnemin Diyarbakr stihbarat ube Mdr Vekili Hanefi Avc'dr. Ateli Silahlar Yasas'na aykr bir ekilde dzenlenen Mustafa Deniz'in silah tama belgesinin altnda, Avc'nn mhr ve imzas vardr. Avc ile Mustafa Deniz arasndaki iliki bununla snrl deil. ANAP Manisa Milletvekili Tevfik Diker'in belirttiine gre, Mustafa Deniz, Ersever'le bulutuu dnemde, Emniyet Genel Mdrl stihbarat Daire Bakanl'nda uzman olarak almaktayd. Deniz, Avc'nn himayesi altndaki PKK itiraflarndan biriydi.

Muhsin Yazcolu Takm da Perdeleme abasnda

Ersever'in, belgeleri eski PKK itirafs Mustafa Deniz'e verdii ve onunla birlikte gittii gereinin ortaya kmasn istemeyen birileri daha var: Abdullah atl'larn eski efi Muhsin Yazcolu'nun kurduu Byk Birlik Partisi (BBP). 131

Hanefi Avc'nn da yaknlk duyduu BBP, CIA'nn ynlendirmesiyle kuruldu. Bu partinin genlik rgt Nizam lem Ocaklar militanlar, iller zel rgt'nn zellikle yurtd provokasyonlarnda grev yapyor. Erbakan-iller liderliindeki Refahyol'un en byk destekisi olan BBP'nin o zamanki yayn organ Yeni Hafta, 22 Kasm 1993 tarihli saysnda aynen unlar yazd:

"Ersever tarafndan zmir Emniyet Mdrl'ne Krte mtercim olarak, part-time almak zere yerletirilen Mustafa Deniz, 31 Ekim gn arand. Kendisine Ersever'in bir sredir kayp olduu ve bu konudan haberdar olup olmad soruldu. Mustafa Deniz ise bir sredir kendisinin de Ersever'den haber alamadn belirtti. Ersever'in kaybndan endie eden yaknlar, Mustafa Deniz'e kendisini iyi korumasn ve dikkat etmesini tavsiye ettiler."
BBP, delil yaratmak ister gibidir. Mustafa Deniz'in, 31 Ekim'de Ankara'da deil, zmir'de olduunu kaydetmeye zel aba harcamaktadr. Ersever'in sevgilisi Neval Boz'un cesedi 31 Ekim'de, Mustafa Deniz'in cesedi l Kasm'da, Ersever'inki ise 5 Kasm'da bulundu. Otopsi raporu, Ersever'in l Kasm gecesi ldrldn sylyor. BBP haberine gre, Mustafa Deniz, Neval Boz ldrldnde zmir'dedir. Ersever'den ise en az yarm ya da bir gn nce ldrlmtr. Yani, Mustafa Deniz'in her iki lm olaynda da rol yoktur! Bugn iller zel rgt'n korumakta birleen Muhsin Yazcolu'nun BBP'si ile Polis efi Hanefi Avc, dikkatlerin Mustafa Deniz zerinde deil de, Kemal Uzuner'de toplanmasna alyorlar.

Ersever'i Tuzaa Dren Mustafa Deniz

Neden? nk, Ersever'i lme gtren tuza kuran kii, Mustafa Deniz'dir. Bir sredir takip edildiini ve lm tehlikesiyle yz yze olduunu yaknlarna syleyen Ersever'in yakalanmas iin, son derece gvendii biri kullanlmalyd. Deniz, daha nce de defalarca Ersever'le Polis zel Harekt Daire Bakanvekili brahim ahin'in grmesinde araclk etmiti. 132

Mustafa Deniz, son dnemde polis zel timiyle, Kemal Uzuner ise jandarma ile almaktayd. Mustafa Deniz, tuzaa drd eski komutan Cem Ersever'i, dorudan brahim ahin ve Abdullah atllara gtrr. Ersever, iller'in Babakanl dneminde, Babakanlk poligonu diye bilinen yerde, atl ekibi tarafndan ikenceyle sorguland. Sorgu srasnda, iller'in polis eflerinden brahim ahin, tabancasnn kabzasyla Ersever'in yzne vurdu. Mustafa Deniz ve Neval Boz da, ayn yerde sorguya ekildi. Sorgular videoya kaydedildi. Daha sonra ldrldler. Cesetleri Ankara'nn knda bulundu. Btn bu operasyonu gerekletirenler, Hanefi Avc'nn ekip ve kader arkadalar.

Avc, Aydnlk'a Su Atmaya abalad

Gerek Susurluk Komisyonu'na verdii ifadede, gerek "32. Gn" programnda, Ersever cinayeti bata olmak zere faili mehullerin ortaya kmasndan yana bir polis efi gibi konuan Hanefi Avc, iki gerei daha gizledi. Birincisi, Ersever'in kaybolduunun anlalmas zerine kendisini arayan iadam Alparslan Ertu'a kar ald tutum. Hanefi Avc, bata, Ersever'in kaybolmasn normal gstermeye alr. Sonra olayla ilgilenir gzkr. Ancak dikkatleri Aydnlk gazetesine ekmeye alr. Ersever'in ortadan kaybolmasnda Aydnlklarn rol olduu phesini yayarak, aratrmay yanl yne sevk eder. Cinayeti ileyen eteye yardm eder. Ersever'in sorgusu srerken, Aydnlk gazetesinin telefonlarn dinletir, binann evresine adamlar yerletirir. Ertu'a, Ankara'da Polis efi Abdurrahman Toygar'n ismini verir. "Size yardmc olacak" der. Ertu ile Avc ve Toygar arasndaki grmeler, telefonlamalar iki gn srer. Ancak 30 Ekim gn, hem Avc'nn hem de Abdurrahman Toygar'n tavr birden deiir. Ertu telefonla Avc'y arar. "Hanefi Bey yurtdna gitti" yantn alr. Ankara'dan Toygar' arar. Sekreteri, onun da "yllk izne" ktn syler. Ancak bir devlet kurumundan arannca, Toygar'n yerinde olduu anlalr. Belki tam da Ersever, Mustafa Deniz ve Boz'un ldrld gn, iki polis efi, kaplarn Cem Ersever'in yaknlarna kapatrlar.

133

kincisi, Ersever'in lmne kadar kulland ara telefonuyla ilgili. Ersever, Ankara'ya giderken telefonunu Neval Boz'a brakmt. Hanefi Avc bu telefonun, "Yeil" diye bilinen Mahmut Yldrm'da kaldn sylyor. Dikkatleri cinayetin faili olarak "Yeil"in zerine yneltiyor. Devletin yeraltndaki glerinin ayrmasnda askerlerin safnda kalan Yeil'i zanl gstererek, Ersever cinayetinin failinin TSK olduu kansn yayyor. Ancak, Avc'nn telefon kant da gerekd. Ersever'in telefonu diye verdii numara, Kemal Uzuner'in telefonu. Uzuner'in telefonunun daha sonra Ahmet Demir'e devredildii doru. Ancak 0522-216 74 57 numaral telefon, Ersever'in ara telefonu deil. Aydnlk, Ersever'in telefonunun kimde kaldn henz saptayamad. Ama Hanefi Avc, uzun yllar Emniyet Genel Mdrl stihbarat Dairesi Teknik ube'den sorumlu Bakan Yardmcl grevini yapt iin, bu telefonun kim(ler)de kaldn, nerelerle konuulduunu en iyi bilebilecek kii konumundayd. Grevi zaten telefonlar dinlemekti. Kamuoyunun karsna, "her gerei aklayan kii" kimliiyle kan Avc'nn bu konuda tek kelime konumamas ilgiyle karland.

Avc: iller Ailesini Sula inadn

Susurluk Komisyonu'na 4 ubat 1997 gn verdii ifadenin hemen ardndan, kamuoyunda, "Susurluk etesiyle ilgili en kapsaml ve en doru ifadeyi Hanefi Avc verdi" ynnde bir izlenim oluturulmak istendi. "32. Gn" programnn ardndan da, bugn olduu gibi, Bat gdml ke yazarlar, Hanefi Avc'ya vgler dizmeye baladlar. "Avc'nn verdii bilgiler sayesinde etenin fotoraf biraz daha netlemiti!" Ancak, "akszl polis efi" imaj iyiydi de, amac zel rgt' aa karmak deildi. Hanefi Avc buna katlanamazd. 6 ubat 1997 tarihinde bir aklama yapt. 7 ubat gnl gazetelerde yer alan aklamasnda, asl korumak istedii yeri yle aklad: 134

"Basnda, baz kiiler hakknda benim anlatmlarm aan manalarn yer ald grlyor. Susurluk Komisyonu'na verdiim ifadede, Dileri Bakan ve Babakan Yardmcs Tansu iller ile ei zer iller hakknda herhangi bir sulamada bulunmadm."
Avc bu tutumunu, iller iktidardan dtkten sonra da deitirmedi. "32. Gn"deki aklamalarnda, "iller'e ait bir istihbarat birimi bulunmadn" savundu. te Avc'nn aklamalarnn pf noktas burada. Polis efinin, nemli bir paras olduu rgt ele vermesi mmkn deildi. Bu gerek bizi, Orgeneral Bitlis suikastnda da, Binba Ersever cinayetinde de, iller zel rgt'ne gtryor.

135

YEDNC BLM CUMHURYETN VAKUR GENERAL

Bir Sosyalist Partinin Anma Toplants Dzenledii lk Orgeneral
Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlis'in uann kaza deil, sabotaj sonucu dtn kantlaryla ortaya karan i Partisi, 4. lm yldnmnde Org. Bitlis'i anma toplants dzenledi. Org. Bitlis ehit edildii gn, 17 ubat 1997 Pazartesi, saat 18.00'de Ankara Harb Salonu'ndaki toplantda anld. Org. Bitlis'i tantan bir sinevizyon gsterisinin ardndan i Partisi Genel Bakan Dou Perinek'in yan sra, olu Tark Bitlis ve uan 2. pilotu Yzba Turul Sezginler'in* ablas Saime Sezginler de birer konuma yapt. Trkiye tarihinde ilk kez bir sosyalist parti, bir orgeneral iin anma toplants dzenledi. nk ilk kez, Trkiye'nin bir orgenerali, CIA tertibiyle ehit edilmiti.

valye Tavrn Srdren Bir Kuvvet Komutan *

Trk Silahl Kuvvetleri'nde artk iki tr subaydan sz ediliyor: Kta subaylar ve salon subaylar. Hizmet srelerinin ounu kararghlar ve d grevlerde geiren subaylara salon subay deniyor. En zahmetli grevleri stlenip elini tan altna koyan subaylar da, kta subay olarak anlyor.
* NATO yelii ve ABD'ye klece bamll getiren ikili antlamalara karn, TSK'de Cumhuriyet Devrimi'nin derin izlerinin bulunduu, Kuzey Irak'ta CIA pemergeleriyle eki G kararghn tasfiye eden operasyon ve 28 ubat tarihli MGK kararlaryla kantland. Trk Silahl Kuvvetleri'nin, emperyalizme kar mcadelenin atei ve Cumhuriyet Devrimi'nin byk atlm iinde olumasnn getirdii yap, btn anmalara ramen yok edilemiyor. NATO kurslarndan, CIA snavlarndan gese bile, Cumhuriyet'in ilkelerine bal subaylarn komuta konseyinin tepelerine kabilecei, Amerikan gzlyle bakldnda anlalmayacak bir olgudur. Neoliberal 2. Cumhuriyetilerin TSK'ya "demokrat ve antimilitarist" hcumunun arkasndaki gcn. Yeni Dnya Dzeni'nin patronlar olduu biliniyor. Bir ksm aydnmzn da bu kervana katlmas, teorilerinin dzgn olmamasndan ve lkeye yabanclam olmalarndan kaynaklanyor. Bu "artc" tablo, Trkiye'nin, yzyln banda gerekletirdii Mustafa Kemal Atatrk nderliindeki byk dnmn ve Trkiye'nin, tarihin hibir dneminde smrge olmad gereinin bir sonucudur. Tabii ki tayin edici olan, Trkiye halknn srtn bu kaleye dayanarak yrtt mcadeledir. Hesaplar deitiren, 1989 Bahar eylemleriyle balayan, ii snfnn ban ektii halk hareketidir. Bugn, aydnlanma devrimini ve Cumhuriyet'in ekonomik kazanmlarn korumak iin di die verilen milyonlarn mcadelesi, o "paa"y halkn safna eken itici gtr. Tarihin, corafyann haysiyeti, yolundan sapmlar bile geri evirmektedir. "Tak-ak paa" Gre'lerin, "NATO'ye girdik Hava Kuvvetleri'ne ihtiyacmz yok" diyen Menderes'in, Genelkurmay Bakan Rt Erdelhunlar'n, CIA efi Paul Henze'nin "Our boys" dedii 12 Eyll'n beibiryerdesinin yannda Eref Bitlis'ler de var. valye tavrn kuvvet komutanlnda srdrmede Org. Bitlis'in bir istisna olmad, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Gven Erkaya rneiyle de perinlendi. Erkaya'nn Cumhuriyeti kiiliinin arpc iki boyutu, bir gn arayla gazete sayfalarna tand. Milliyet'ten Yavuz Donat, 21 Eyll gn, Deniz Harb Okulu'nda Oramiral Erkaya'nn balatt renci inisiyatifini yazd. 22 Eyll tarihli Sabah'ta ise M. Ali Birand, Erkaya'nn kacak yasay beklemesi nerilerini elinin tersiyle itip, yazln satarak tedavi parasn saladn yazd.

136

Orduda daha ok sevilenler, kukusuz yaamlarn astlaryla birlikte geiren kta subaylar. Ne yazk ki, terfilerde tercih edilenler, NATO kalplarna sk skya uyan salon subaylar oluyor. NATO'ya girip, Amerikan ordusunun kurallarn benimsemenin getirdii bir durum bu. Bir de TSK'nn daha eskilerden sren bir gelenei var: valye tipi subay. Bu, ilkelerini mevki ve makamn stnde tutan subaylar iin kullanlan bir niteleme. Kta subayln tercih edenlerin ou, bu zellii tayanlar. Ta, Osmanl Devleti'nin son dneminden, Mustafa Kemal'in askeri okul rencisi olduu dnemden srp gelen bir gelenek. Gen Trkiye Cumhuriyeti'nin askeri okullarnda da, subaylara bu nitelii kazandrmaya ncelik veriliyor. 27 Mays sonrasnda ilk byk trpan yiyen bu gelenek, 12 Mart ve 12 Eyll'n darbeleriyle iyice tahrip edilmi durumda. Bugn subaylar, harp okullarndan gen bir temen olarak ktklarnda, bu zellii edinmi olsalar bile, ancak taviz vererek ykselebiliyorlar. te Orgeneral Eref Bitlis, valye subay tipini, kuvvet komutanlna kadar tam zel bir rnek. Olu Tank Bitlis'in, bir sonraki blmde anlatt gibi, ulusal onuru her koulda koruyan, vakur, aydn bir cumhuriyet generali.

137

Hep En Kritik Grevlerde

Eref Bitlis, 1933 Malatya doumlu. Ana baba terzilik yapan yoksul bir ailenin ocuu. En byk ans, salam bir Cumhuriyet eitimi almas. Malatya Lisesi'nden arkadalarnn byk ounluu, yksek eitimini srdrp mesleinde baarl olmu kiiler. Gen Eref Bitlis, lise eitimini tamamlayncaya kadar blgenin dna kmamtr. Deniz grmemesine karn, amac deniz subay olmaktr. Ama bir arkada, gidip kaydn Kara Harp Okulu'na yaptrr. Eref Bitlis, 1952 ylnda Kara Harp Okulu'ndan mezun olup temen rtbesini alr. Dnemin gzde snflarndan topuluu tercih eder. 1954 ylnda Topu Okulu'nu bitirir. Elaz ve Erzurum'da eitli topu birliklerinde komutanlk yapar. 27 Mays 1960' Trakya'da Uzunkpr'de stemen olarak karlar. Ktalarda gze giren Bitlis, kurmayl tercih eder. 1966 ylnda Kara Harp Akademisi'ni bitirir. Hemen ardndan yabanc dil bursu kazanp Almanya'ya gider. Goethe Enstitis'n bitirdii 1967 ylnda, iddiasn bilgiyle glendirme tavrna hz verir. 1969'da Silahl Kuvvetler Akademisi mezunu kurmay binbadr. Amasya'da Tugay Harekt ve Eitim ube Mdrl ve Kurmay Bakanl grevlerinde bulunur. Ardndan Kara Harp Akademisi retim yelii yapar. Adalet Partisi'nin, Cumhuriyet'in kazanmlarn ortadan kaldrma tavrna kar rgtlenen subay hareketin iinde yer alr. "9 Martlar" diye anlan Sol-Kemalist subay rgtlenmesinin merkezindedir. Amerikanc darbecilerin 12 Mart 1971'de ynetime el koymasnn ardndan Trkiye'den uzaklatrlr. 1973 ylnda Alman Kara Harp Akademisi'nden de diploma alarak Trkiye'ye dner. Bir yl Kara Harp Akademisi'nde baretmen olarak grev yapar. 1. ve 2. Kbrs Harektlar'nda grev yapan sayl alay komutanlar arasndadr. Ardndan yine kritik bir greve atanr. 138

1978 ylna kadar Konya'daki Yurtii Blge Komutanl Kurmay Bakandr. 1978'de Tugenerallie terfi eder etmez, Bolu Komando Tugay Komutanl'na atanr. Trkiye'nin en sekin birliklerini eitip barndran bu tugayda tam drt yl grev yapar. 12 Eyll darbesinde Bolu'da grevlidir. 1982'de Tmgeneral olur. Ve yine olaand bir tayinle en seme subaylarn yolland Kbrs'taki 28. Tmen Komutanl'na atanr. ki yl Kbrs'ta grev yaptktan sonra, 3. Ordu Kurmay Bakanl'na atanr. Korgeneral olduu 1986 ylna kadar Erzurum'daki 3. Ordu Karargh'ndadr. Buradan Korgeneral rtbesiyle Gelibolu'ya atanr. En nemli kolordulardan saylan 2. Kolordu Komutanl'nda 2 yl kalr. 1988'de Kbrs Trk Bar Kuvvetleri Komutanl'na atanr. 1990'da Orgeneral olur ve olaand bir tayinle Jandarma Genel Komutanl'na getirilir. Org. Bitlis, "Kbrs Harekt Madalyas" ve "Trk Silahl Kuvvetleri stn Hizmet Madalyas" almaya hak kazanm az sayda subaydan biridir.

Krfez Sava'nda zal'a Direndi

TSK'de, kuvvet komutanlklarna atanmadan nce ordu komutanl yapm olma gelenei vardr. Orgeneral Bitlis, bu engele taklmadan, en skk dnemde bu makama oturdu. Krfez Sava'nda Trkiye'yi cepheye srmeye alan ABD'nin ve zal'n oldubittilerine direnen "paalarn" bandayd. Krfez Sava'nn ardndan "globalleen" Krt sorunuyla ba etme ykn omuzlad. Sorunun zm iin belirledii Irak Krtlerini Badat'la anlatrma politikasnn baars, lmnden yl sonra kendini gsterdi. Bandan beri eki G'e kar kt. Jandarma Genel Komutanl sresince eki G'n sularnn etelesini tuttu. Bunlar rapor edip, Genelkurmay Bakan'na, Babakan'a ve Cumhurbakan'na verdi. Bununla da yetinmedi, eki G'n yasad ve Trkiye kart faaliyetlerini kamuoyuna duyurmak iin basna yardmc oldu. 139

zal'n "Bush'a kran Mektubu"nu Basna Szdrd

Basnda en ok sevdii yazar Uur Mumcu'ydu. zellikle Krfez Sava'ndan sonra Turgut zal'a ak tavr ald. Amerika'nn Krt planlarnn karsna dikildi. Trk Silahl Kuvvetleri iinde eki G'e eletiriler onun dneminde yksek sesle dile getirilmeye baland. zal ile Orgeneral Bitlis'in banda olduu Trk Silahl Kuvvetleri iinde Amerika'ya mesafeli kesim arasndaki ilikilerin en gergin olduu dnemde, "kran Mektubu", basnda bir bomba gibi patlad. Gazeteci Muammer Yaar Bostanc, Cumhurbakan zal'n, Amerikan Bakan George Bush'a yazd "kran Mektubu"nu, Sabah gazetesinde tam metin olarak yaymlad. Haber, zal' ok kzdrd. Mektup, Bostanc'nn eline nasl gemiti? Orgeneral Bitlis, Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan'nn, Amerikan Devlet Bakan'na "kran duygular" iinde yazd mektuba tahamml edememiti. Trkiye kamuoyunun da, bu mektuptan haberdar olmas gerektiini dnyordu. Mektubun Bostanc'ya bizzat Bitlis tarafndan iletildii sylendi.

ABD'nin Hedefi Oldu

Org. Bitlis, yalnzca eki G' karsna almyordu. ABD'nin Kuzey Irak'ta, kendine bal bir Krt devletii kurma planlarn da boa karmada byk baar gsterdi. Bu nedenle defalarca ABD Bykelilii ve JUSMMAT Komutanl tartndan ikyet edildi. 17 Aralk 1992'de, Kuzey Irak'a giderken, eki G uaklarnca helikopteri taciz edildi. ABD'li subaylar, eki G gzlemcisi Trkiyeli meslektalarna, "Amerika'nn menfaatleri, bir Trk orgeneralinden daha deersiz deildir" diyorlard. ABD Savunma Bakan Dick Cheney'in onayyla, 10 Ocak 1993'te, Adana'da ncirlik ss'nde, ABD Dileri Bakanl Kuzey Afrika ve Yakndou Masas sorumlusu Elizabeth Shelton'un bakanlnda dzenlenen toplantda cinayet karar verildi. 140

eki G ve JUSMMAT'ta grevli Amerikal subaylarn da katld toplantda, suikast; zel Harpi Trk subaylara havale edildi. 17 Ocak 1993'te Gvercinlik'ten Diyarbakr'a hareket eden uak, 7 dakika sonra dp paraland.

lmeseydi Genelkurmay Bakan Olacakt

Orgeneral Eref Bitlis'in kanlara bulanm niformasnn salam kalan blmlerinden birinde apoleti sallanyordu. Yani orgenerallik armasyla 4 yldz. Bunlar, bir kurmay subayn varabilecei en st 5 makamdan birinin simgesiydi. Bundan sonraki aama, Harbiye'ye giren her gencin mesleki olarak varabilecei en st makam olan Genelkurmay Bakanl'yd. Bitlis lmeseydi, o yln Austos'unda, Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu'ndan sonraki dnemin Genelkurmay Bakan olacakt. Dnemin Genelkurmay Bakan Doan Gre'in grev sresi dolmutu. Fisunolu'ndan boalan Kara Kuvvetleri Komutanlnn en gl aday Orgeneralliinde 3. yln bir kuvvet komutam olarak tamamlayan Bitlis'ti. Bu makama talip olan 1. Ordu Komutan personel snfndan Orgeneral olan smail Hakk Karaday'ya kar, muharip grevlerde bulunmas nedeniyle avantajlyd. Orgeneral Fisunolu'nun, ktye giden durumu dzeltmek iin Orgeneral Bitlis'i tercih etmesi en makul olanyd. Ancak Orgeneral Bitlis, ua drlerek ekarte edildi, Genelkurmay Bakanl'na neredeyse kesin gzyle baklan Orgeneral Fisunolu'nun aya da, olaand bir tutumla emekliye sevk edilerek kaydrld. 12 Eyll sonrasnn en Amerikanc Genelkurmay Bakan Orgeneral Doan Gre'in grev sresi bir yl uzatld. CIA grevlisi Tansu iller, o yln Haziran'nda, Trkiye Cumhuriyeti'nin Babakan oldu. iller-Gre ikilisi, ABD'nin bir dediinin iki edilmedii bir dnemi birlikte yrttler. Gre, bu durumu, "iller ak diye sylyor ben tak diye yapyorum" diye veciz bir ekilde ifade etmiti. Gre, hizmetinin ve sularnn karlnda, iller'in kontenjanndan DYP milletvekili yaplarak dllendirildi. 24 Aralk 1995 seimlerinde Kilis milletvekili yapld. Bylelikle, bu dnemde ar sular ileyen iller zel rgt'nn efleriyle birlikte o da, dokunulmazlk zrhna kavuturulmutu. 141

Ama Cumhuriyet ykcl faaliyetinde en aktif konumlarda bulunup, Refahyol koalisyonunu son ana kadar terk etmeyen Doan Gre'e TSK'nin tepkisi sert oldu. Kahramanmara'ta Genelkurmay Bakanl srasnda ina edilen bir klaya verilen ad, kla duvarndan silindi.

General Palton'un Akbeti

Org. Bitlis, silah arkadalarnca, kinci Dnya Sava'nn nl komutanlarndan General Patton'a benzetiliyor. ABD'li General George Pat-ton, Kuzey Afrika'da, Hitler'in nl panzerlerini le gmmesiyle n kazanm, ABD'nin en sekin generallerinden. Sicilya'nn kurtarlmasnn ardndan, Bat Avrupa'nn Nazi igalinden kurtarlmas harektnn komutanln yapt. Askeri okullarda, atakl, yerinde verdii kararlan ve ileriye ynelik planlarnn isabetiyle rnek gsterilir. General Patton'a n kazandran bir dier zelliiyse, doruluuna kanaat getirdii kararlar kimseye bakmadan, cesaretle uygulamasyd. Orgeneral Bitlis'e de "TSK'nin General Patton'u" unvan en ok bu zellik nedeniyle taklmt. Ne yazk ki, akbetleri de ayn oldu. Orgeneral Bitlis'in, bir CIA tertibiyle katledildii kantlaryla ortaya kt. ABD ynetimi, General Patton engelinden de kaza ss verilen bir suikastla kurtuldu. General Patton, kinci Dnya Sava sonrasnda Bavaria Askeri Eyalet Bakan iken, ABD ynetimiyle ters dmt. Tavrn aka ilan etmesinin bedelini yaamyla dedi. 9 Aralk 1945'te, Heidelberg'de bir Amerikan avuunun kulland aracn arpmas sonucu boynu krlarak ld. General Patton'u ortadan kaldran bu "kaza"nn stndeki rt kalkmad. 9 Mart Tmgeneral Celil Grkan Aklad: "Bitlis Kuryemizdi" Aydnlk gazetesi Ankara Temsilcisi Hikmet iek, Eref Bitlis'in kiiliini tanmak asndan nemli bir nokta olan 9 Mart kimliini aydnlatt: 142

12 Mart 1971 askeri darbesinden nce yaanan srecin en kritik tarihi 9 Mart. 12 Mart bir bakma, 9 Mart'ta yaplmas dnlen askeri harekta kar yapld. 9 Martlar, Trk Silahl Kuvvetleri iinde ttihat ve Terakki'den beri sregelen Jakoben gelenein temsilcileriydi. "Hrriyet" istei ile daa kan Resneli Niyazi'lerin, 31 Mart gerici ayaklanmasn bastrmak iin Harekt Ordusu kuranlarn, Ulusal Kurtulu Sava ve Cumhuriyet Devrimleri ile Trkiye tarihinin en byk zaferini kazanan Kemalistlerin, Kuvay Milliyecilerin ve nihayet 27 Mays 1960 askeri harekt ile Bayar-Menderes diktatrln deviren Jakoben gelenein bir devamyd. Kara, Hava ve Deniz kuvvetlerinde, zellikle gen subaylar arasnda ekillenen rgtlenmeler, zamann Kara Kuvvetleri Komutan Faruk Grler (9 Martlarn arasndaki kod adyla Selim Bey) ile Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhsin Batur'un (kod ad Yavuz Bey) ahsnda liderlerini buldular. 9 Mart'ta kartlar ortaya dkld. Ordu iindeki br klik galip geldi. 9 Mart, bu harekete katlanlarn deyiiyle, Grler-Batur ikilisi tarafndan "satld". ki kuvvet komutan, Cumhurbakan Cevdet Sunay ve Genelkurmay Bakam Memduh Tama ile uzlat. Drt komutann, muhtray vermelerinden drt gn sonra, 16 Mart gn, 5 general/amiral ile 8 albay, tepeden inme bir kararname ile emekliye sevk edildi. Kara Kuvvetleri Komutanl Plan Prensipler Bakan Tmgeneral Celil Grkan, Genelkurmay Merkez Daire Bakan Tmgeneral kr Kseolu, Hava Kuvvetleri Komutanl Harekt Daire Bakan Hava Tugeneral mer okgr, Milli Savunma Bakanl Tefti Daire Bakan Tugeneral M. Ali Akar, Deniz Kuvvetleri Komutanl Teknik Daire Bakan Tuamiral Vedii Bilget, Kurmay Albay Nedim Arat, Kurmay Albay Bahattin Taner, P. Albay Kadir Tandoan, P. Albay mer aml, Kara Pilot Albay Hidayet Ilgar, Muhabere Albay Mehmet Naml, Tank Albay Kadir Ok ve Tank Albay Cavit Bayer'den oluan 13 subayn askerlik yaam, o gn, Genelkurmay'dan kendilerine iletilen birer "sar zarf" ile sona erdi. 143

Ardndan operasyonlar balad. Ordudan tasfiyeler, skynetim ilan, sabotajlar, provokasyonlar, aydnlara ynelik basklar... Ziverbey Zihni Paa Kk'nde ikenceli sorgular... Trkiye'nin, gelecek yllarda faili mehul ok sayda cinayete ve olaya damgasn vuracak olan kontrgerilla ile tanmas da ayn gnlerde yaand.

Talat Turhan: Ziverbey'de Bitlis Aleyhinde ifade istediler

O dnemde Harp Akademileri Komutanl'nda bir binba, retmen olarak grev yapyordu. O retmen, gelecein Jandarma Genel Komutan Eref Bitlis'ti. Binba Eref Bitlis, yalnzca retim grevlisi deildi. Silahl Kuvvetler iindeki rgtlenmelerden o da etkilenmiti. 27 Mays'n temeni, 9 Martlarn stanbul kanadna dahildi. 9 Martlarn etkin isimlerinden Emekli Kurmay Yarbay, yazar Talat Turhan, Bitlis iin, "Birlikte ihtilal planladmz bir subayd" diyor. Talat Turhan, "Orgeneral Bitlis'i kim ldrm olabilir?" sorusuna, "Bizleri, Ziverbey'de ikenceli sorgulardan kim geirdiyse onlar" yantn veriyor. 12 Mart dneminin en uydurma davalarndan biri olan, "Bomba Davas"nn bir numaral san Talat Turhan, Ziverbey sorgucularnn kendisinden, Binba Eref Bitlis aleyhine ifade almak istediklerini sylyor. Emekli Tmgeneral Celil Grkan ise, "Bitlis kuryemizdi" diyor!

"Eref Bitlis'le temasmz oldu. Binba idi o zamanlar. stanbul'dan zel bir misyonla geldi. Kara Kuvvetleri Plan Prensipler Bakan olarak benimle konutu. stanbul'dan gelip benimle konumak iin randevu ald ve bizlerin arasndaki parolay syleyerek kendini tantt. Rtbesi icab, 'kurye' grevini gryordu. Rtbesi gerei st kademe toplantlarna katlmazd tabii. Karar verici konumda deildi ama bizim arkadamzd. "Ben emekli olduktan ok sonra, Muharip Gaziler Dernei Genel Bakan olarak Bolu'ya gittim. Orduevi'nde kalyordum.
144

Grkan, Eref Bitlis'i yle anlatyor:

Eref Bitlis de Bolu Jandarma Tugay Komutan idi. Orduevlerine emekli de olsa st rtbeli bir kii geldiinde, orduevi mdrleri, garnizon komutanna haber verirler. Benim geldiimi de Bitlis'e haber vermiler. Hemen telefonla arad. 'Paam, neden geliinizi haber vermediniz, size gcendim. Yarn akam yemeini beraber yiyelim' dedi. Dneceimi sylediysem de brakmad. Akam, bahede bize gzel bir yemek verdi. Tatl tatl sohbet ettik. Eski anlarna 'hafife' temas etti. Tabii ben de kendisini mkl durumda brakamazdm. Allah rahmet eylesin, iyi bir asker, iyi bir komutand." 145

SEKZNC BLM OLU BABASINI ANLATIYOR

Tark Bitlis: "Babamdan Parayla llmeyecek ok Byk Bir Miras Kald"
Tark Bitlis, Orgeneral Eref Bitlis'in olu. Ailenin byk ocuu. Bir de kz kardei var. Orgeneral Bitlis 23 yandayken domu. Memur ocuklarnn kaderidir, btn Trkiye'yi dolarlar. Subay ocuklar bir adm teye geer, babalaryla birlikte askerlik yaparlar. Tark Bitlis'le babas arasnda srad bir iliki var. Gazeteciler ona imdiye dek, hep babasnn uann dmesine ilikin sorular sordular. Tark Bitlis hakl olarak, bu sorunun birinci derecede muhatabnn Genelkurmay Bakanl olduunu syledi. Olayla ilgili kanaatlerinin bir yurttan deerlendirmesi olduunu belirtti. Tark Bitlis'le evinde saatlik bir grme yaptk. Bilinmeyen ynleriyle Orgeneral Eref Bitlis'i anlatt.

"Orgeneral Bitlis nasl bir babayd ?"

Tark Bitlis: "Yaamm etkileyen birka olay anlataym. Lise l'inci snftaydm sanrm. O zaman, okula gitmediniz mi veliden imza isterlerdi. Babama gtrdm kd. 'Bu ne?' dedi. Ben de, 'te gitmedik okula, imza edecekmisin' falan dedim. 'Bundan sonra beni bu tr ilerle uratrmayacaksn' diyerek kda bir imza att ve 'Bu benim imzamn ksa eklidir. Okula gitmediin zaman kendin bu imzay atarsn. Bir daha bana byle lzumsuz eyler getirme!' dedi. Yan sra bir de uyar yapt: 'Bizim zamanmzda devamszln bir limiti vard. Sanrm imdi de vardr. 30 gn m 20 gn m, onu ren, imzay ona gre at. Snr aarsan benden zm bekleme' dedi. 146

Ondan sonra ben ok nadir okula gitmemezlik ettim. nk, okula gitmememin bir anlam kalmad. kinci olay yle: niversite yllarm ok olaylyd. renci olaylar falan oldu, ben okul deitirdim. Yam 20 faland. Teknik niversite'den ayrldm. Yeniden imtihanlara gireceim. Kaos iindeyim. Bir akam, 'benim askere gitmem lazm, askere gideyim' diye tutturdum."

"Evde Maa Demokratik Bir ekilde Bllrd"

"Yl ka?"
Bitlis: "Bolu'daydk, 82 ya da 81. Sigarasn dudak tiryakileri gibi ierdi. O akam ikisini de yudumluyordu. ok sakin bir sesle, 'Benim maam belli, biliyorsunuz ki bu maa yllardr demokratik bir ekilde blyoruz. te annenin harl, kz kardeinin harl, senin harln. Sen 19 yana da gelsen, 24 yana da gelsen bir ey retmediin srece byle devam edecek. Bir kere botaym diye, maddi adan babama zarar veriyorum diye dnme. Dier taraftan paray almayaym diye valyelie girme. Bu paray almazsan, benim iin 2 ie daha fazla rak paras olur ya da bir ceket daha fazla alrz. Yani byk bir para da deil. Almayarak bana bir katkn da olmaz. Ben sana baba olarak u garantiyi veririm: ster al, ister oku. Ne yaparsan yap beni ilgilendirmez. stersen evlen. mr billah, ben yaadm srece, bu parann bu kadar sana aittir. Ha azdr oktur dersen, o da maala ilgili. ikyet de etmemen lazm. nk ne art olursa ayn art sana yansr dedi. Ve 'Buna ramen hl askere gitmek istiyorsan' diyerek hemen zile bast. Bir asker geldi. 'u Bolu Askerlik ubesi'ni balayn bana' dedi. Telefonu baladlar. Gece vakti oluyor bu. Dedi ki, 'Bizim olan askere gitmek istiyormu, sabah gelecek ilemleri ne ise, ne evrak lazmsa hazrlayn. Bir an evvel gitsin, skntya dmesin' dedi, kapatt telefonu. Ben o akam oturdum dndm, askere gideyim mi gitmeyeyim mi? Tabii askere gidemedim. Ama ben emindim, eer gideceim diye srdrseydim, ertesi gn askerdim. Kesinlikle, verdii karan geri almazd. Normalde ne beklenir, babann, 'askere gidip de ne yapacaksn olum, otur, yapma, etme, eyleme filan demesi, sonra oku adam ol' demesi deil mi? Yani byle bir tavr bekliyorsunuz, ama bunlarn hibirisi gelmiyor. Son derece gereki bir tablo iziyor. Bo konumamay rettii gibi, bir genci nasl ynlendirmenin de rnei. Bu beni ok etkiledi yaamda." 147

"Evde paralar demokratik bir ekilde paylalyor dediniz. Ka yandan itibaren?"

Bitlis: "Ben kendimi bildim bileli yledir. Zaten maalar belli. Herkesin yama, ihtiyacna gre belirlenir. Bizim hibir zaman byk bir birikimimiz de olmad zaten. Yani oraya yatralm buraya yatralm gibi tutkularmz olmad. Bildim bileli hep byle kstl bir parayla geindik. Yaz tatiline klacaksa herhalde Oyak'tan falan para ekiyordu. Mesela giyim kuam almnda da ayn yntem uygulanrd. Diyelim ka giriyoruz, ailece oturulur, kimin neye ihtiyac var, konuulurdu. Derdik ki, ne kadar, u kadar. Adam ba paylalr. Herkes gitsin kln karlasn denirdi."

"Gidip kendiniz mi alyordunuz?"

Bitlis: "Ben bir k paltosuz gezdim ve dondum. Byle bir leimde paray aldm. O srada Hacettepe'de okuyorum. Gidip st ba alacam. Adamcaz ona gre bir ey vermiti. Ceket, ayakkab falan alacam. Hi unutmam, gittim izme aldm. Beendiim izme biraz pahalyd, onu aldm. Palto almadk, paray da yedik. rencilik hali. O k devaml ceketle dolayorum. Hatta bir kere, 'ne oldu, paray yedin herhalde' diye sordu. Yok, bir aksilik oldu dedim. Gld geti. Byle durumlarda bir ey de sylemezdi. Yani bir ey yaplacaksa onu batan sylemiyorsa sonra da karmazd. Peine dp taciz etmezdi. 'Aldn m, almadn m? Bak bir daha vermem' demezdi. Ama ondan sonra ben, tabii hemen ikinci mevsim param ihtiyacma gre dzenledim. Ondan aldm dersler unlar: Bir; insan doruyu sylemeli; yanl oldu mu grmeli, ikincisi; snrlarn herkes kendisi izmeli. Ancak, hep vurgulad uydu: 'Olaylarda snrlarn iz, ama bu snrlarn da yalnz senin snrlarn deil, toplumun iinde de bir snrlar olduunu bil ve ona uyuma da ok dikkat et." 148

"Senin Adna Gidip Kz stemem"

"Sorumluluk sizde yani?"
Bitlis: "Hep bendeydi, yaam boyu hep sorumluluk bende oldu. Mesela evlenirken ok ho bir tavr ald. Normal srece girdik, ite, gidilecek kz istenecek falan. Babam, 'Ben senin adna gidip hibir yerden kz mz istemem diye diretti. Nasl olur deyince, yle aklad: 'stemem derken unu kastediyorum: Ben gideceim kzn babasna, 'oluma sizin kznz istiyorum' diyeceim. Eh ondan sonra diyelim ki bir terslik kt, anlaamadnz, uzlaamadnz, benim szm dinleyecek misiniz o zaman? Hayr! kiniz de hakl olarak, 'biz anlaamadk' diyeceksiniz. E... adama sz ben verdim ne olacak? Byle sama ey olmaz.' "Ne yapabileceini de anlatt: 'Ben giderim sizin bu anlamanza, anne baba olarak kar olmadmz, bundan mutluluk duyacamz sylerim.' Bu kadar da inceydi yani."

"Cumhuriyet Eitiminin Birikimi"

"Bu yaam tarzn, bu ilkeleri nasl edinmi?"
Bitlis: "Tabii genliini bilemiyorum. Ama yaad evreyi biliyorum. Bize hep, 'sizler anslsnz, ben futbol malar haricinde lise bitene kadar Malatya dna kmadm' derdi. Lise takmnda futbol oynarm, takm bir yere giderse, Elaz'a falan, oralara gidermi. Malatya'dan k lise sonras. Anlattna gre denizci olmak istermi, gemici. Malatya'da nerde gemi grmse! te olamam o zaman, herhalde imtihan mimtihan da yokmu, arkadalarndan birisi gelmi kaydettirmi, yle subayla gemi. Harp Okulu eitiminden ok ey alm mutlaka. Annem 'baban yurtdna gittikten sonra daha deiti' der. Bu noktay o da nemserdi. Bir subayn, daha dorusu bir insann dnyay grmesinin neleri deitirebileceini annem ok net ifade eder. 'Almanya sonras baban daha bir ey oldu' der." 149

"Sizin ailede baka subay var m?"

Bitlis: "Yo, dedem terzi, babannem terzi, amcam yksek mimar. Baka subay yok, subaylkla hibir alakamz yok." "Amcanzn m etkisi olmu okumasnda?" Bitlis: "Yo amcam ufak, daha kk, zannedersem sadan soldan, memleketten gelen parayla okumu." "Bu ilkeleri edinmesinde ailesinin ya da retmenlerinin n etkisi olmu?" Bitlis: "Bakn u ok ilgin. Malatya'da ald lise eitimi, ok kaliteli bir eilimmi. Kendi yatlar, okul arkadalarnn ou, o liseden kp yksekokullarda doent, profesr falan olmu kiiler. Cumhuriyet sonras verilen eitimin en alevli zaman. Dnebiliyor musunuz, o senelerde Malatya lisesinde alnan Franszcay, siz 1970'lerde yurtdnda gidip kullanabiliyorsanz. Bu byk baar. Babam 1933 doumlu, 15 sene koyun, ite 4850'lerdeki lise eitimi insan byle yetitiriyor."

"Hem de Malatya 'da! "

Bitlis: "Ben babamn birikimini Cumhuriyet eitimine balyorum. Yalnz babam da deil, amcam Gzel Sanatlar Akademisi mezunu, yksek mimar. Sonra btn arkadalar, yksek okul' bitirmiler. Cumhuriyetin yetitirdii kuak. Harp Okulu'nda belirli bir eitim alm, sonra subay olarak Elaz'a gitmi. Trkiye'nin ok deiik yerlerinde grev yapm. Benim onu tanmamla da ilgili tabii, ama 68-70 yllarndan sonra daha bir oturma var kiiliinde veya dnya grnde daha bir genileme var. Tabii o gnn toplumsal koullar da bu deiimi salyor. "Rahmetlinin en ok kulland cmle, 'Allah devlete millete zeval vermesin'di. Bunu itenlikle sylerdi. Nedeni de u: 'Benim sanatm yok, benim param yok, benim babadan kalma mirasm yok. Ama ben yle veya byle, bu devletin ya da ite bu Cumhuriyet'in olanaklarndan yararlandm. Malatya'dan Harp Okulu'na geldim, burda.okudum, imdi orgeneralim. 150

Ha, burda benim abam olmutur, ama neyimiz varsa u anda, her eyi bize bir yerde devlet verdi, millet verdi' derdi. Devletin, milletin verdiini yalnz maddiyatla lmezdi. 'Sen imdi devletin bana verdiini nasl hesap ediyorsun? Bordrodan u kadar diye hesap etme' derdi. 'Bir de bu meslein toplumda yeri var. Mesela, ben bir yere gittiim zaman parayla alnmayacak bir itibar grrm' derdi. Bunu paa olduktan sonra deil, hep sylerdi. Almanya'da tank olduu u rnei verirdi: 'Elimde bavul grdler mi, iiler kouyordu, aman bizim subay bavul tamasn diye. Sorun bavulu tamak tamamak deil. Ama 8 tane yabanc subay bir istasyona iniyorlar, benim elimde bavul var, halk kouyor, elimden alyor. 'Aman biz Trk subayna burda bavul tatmayz' deyince, br lkelerin subaylar anlamyorlar bile bunun deerini. Yani br adam da para verip itibar alyor, rnein gidiyor otele veriyor parasn, bir itibar gryor. E bize de bir itibar var.' "Babam ldkten sonra bunun farkna daha net vardm. Yaam iinde aldnz verdiiniz eylerin maddi boyutu ok nemli gibi gzkse de asl olan i dnyanza ilikin deer yarglar. "Babamdan bana kalan, ok byk bir miras. Bir kere, byle bir insanla yaamz. kincisi, o, devletin verdii eyleri iyi yne kullanm ki, rnein sizinle iletiime giriyoruz, sizinle tanyoruz. Bunun tek nedeni var; onun yaps, baka sebebi yok. Annemin ok ilgin gzlemleri vardr. O ok gezer, byle sknt bast m gider. Yannda ofr var. Konuma esnasnda kim derlerse ofr sylyor: te Eref Paa'nn hanm ... Bunu syledii anda kftecisinden tutun, benzincisine, bakkalna kadar insanlar para almyorlar. Taksiye binse taksici para almyor. nsanlarn samimi olduunu anlyorsunuz. kar iin yapmyorlar. Ne karlar olacak ki. Hem de bir kere iki kere falan deil, nereye gitse ayn tutumla karlayor."

"nemli deil ama kkende Krtlk var m?"

Bitlis: "Valla, bir zamanlar peder deil ama bizim tandklar, yedi gbek ilerisini kapsayan bir aratrma yaptlar. urdan burdan geliyoruz falan diye. 151

Hatta bir ceylan derisine yazlm eceremiz. Bana gemiti ama maalesef onu kaybettim. Sylentiye gre Bitlis yrelerinden srp gelen bir kk var. Bunun sonunda Krtlk de olabilir, ama ne Krte bilirdi, ne de Krtle bir ilgisi. Krtm Trkm, o tr eyleri yoktu. Bu tr kstlamal dnya gr yoktu yani."

"Hemehrilik duygusu var myd?"

Bitlis: "Hi yle kavramlar yoktu. Denizlili neyse, Malatyal da oydu, der."

"rnein biri gelip 'Komutanm ben Malatyalym, sizin yakn kylnzm. Benim yle bir derdim var' dediinde, daha zel bir ilgi gstermez miydi?"
Bitlis: "Onu krmadan Malatyal olarak deil de, ite yani bir Antakyal bile gelse ayn ekilde davranr gibi davranrd. Baz insanlarda hemehrilerini nde grme tutumu vardr, ama onda yre tutkunluu yoktu. Saf, drst olan insanlar ok severdi, onlara zel davranrd. Safln sonunda hi beklenmedik davranlar olur bu insanlarn, bu da toplum tarafndan yadrganr. Ancak babam o tr yarglan hi kaale almazd. O, Anadolu insannda var olan safl ok severdi. Bu tr kiileri hep el stnde tutard."

"Sorun Yoksa Birbirimizi Aramayalm"

"Arkadalaryla nasl bir ilikisi vard?"
Bitlis: "Malatya Lisesi'nden birka arkada vard. Onlarla hep ilikideydi. Onun dnda pek arkada yoktu. ok yer deitirdi. Sanrm bir neden bu. kincisi, lzumsuz konumazd hi. Evde havadan sudan konumalar olmazd. Her ilikinin, her konumann bir ilevi olmalyd. Bazen kendime bakyorum, 'ya ben ne kadar ok konuuyorum' diyorum. nk pederi dnyorum, bu tr eyler olmazd hi. Ancak bir sorun varsa konuulurdu. Sorun yoksa konuulmazd. Genelde felsefesi byleydi. Bana, 'birbirimizi bir sorun yoksa aramayalm, sorun varsa arayalm' demiti. Aramzda byle bir iletiim vard. 152

"Yaamda birtakm eylere ok yukardan bakard, onu da hissettirirdi. Mesela ben bunalmm, niversiteyi brakmm, buraya m gireceim, oraya m gireceim diye skntdaym. O her eye ok yaln yaklard. 'Nedir olay?' derdi. niversiteye hazrlanyorum deyince 'inallah girersin' yantn verdi. Bu kadar basit! Yani, aman olum ite yle yap byle yap, hi olmad. Ankara Hacettepe niversitesi'ni kazandm. Hemen 'Ankara'da unlar ayarlaman lazm' diyerek yapabileceklerimi sralad. Ancak ihtiya olunca hemen devreye girerdi. Bunu bence kastl yapard. ok kaytsz grnmesine karn, ok detay dnrd. Benim karar vermem gereken konularla, hangi niversiteye gideceim, ilerde ne olacam gibi konularla uramazken, niversite imtihann kazandktan sonra, 'sen muhakkak arkadalarnla kutlama yaparsn' derdi. Arkadalarla gidip iki duble ieceimiz yere korkun ykleme yapard. Bir bakarsnz meyveler gelmi, kolalar, ikiler. Beni onore ederdi. Milletin gizli sakl itii ortamda, bakarsnz kutlamamza bir kasa bira yollam. O tr eyleri hayatta unutmazd. "Her konuda, her zaman, her aamada, 'batan yapaydn' zihniyeti vard. Eylem annda eletiri olmaz ilkesi vardr ya. Bu ilkeyi yaamnn her alannda ok net bir ekilde uygulard. Ne ektiysen onu biersin ilkesini hayatna geirirdi."

"Misketleri Nasl Kurtard?"

"ocukluunuzda ilikiniz sk myd?"
Bitlis: "Kz kardeimi ok severdi. ocukluumdan hi unutmadm bir baka an; birinci snftaydm, Uzunkpr'deydik. Darda misket oynuyorum. Birden babam yukardan, 'abuk eve gel' diye bard. Pencereden bar mahalledeki ocuklar korkuttu. Ben de ok ardm. Hi kzmazd. Hayatta hi byle bir ey duymadm. Hemen topladk misketleri, ktm. Kapda, yznde muzip bir glmsemeyle 'krda msn zararda msn' diye sordu. Ben ne oldu baba, beni neden ardn deyince, 'Bak olum, imdi sen krda olsan, ben gel desem, seni brakrlar m? te byle bardk da 'babam aryor' diye frttn. Eer zarardaysan git oyna, yok krdaysan gel' dedi. 153

"ocuklar, genleri hi skmazd. Safl ok severdi. Mesela torunuyla da ayn detaya inebildi. Torunuyla da ayn bizimle ilgilendii gibi ok sabrla ilgilenirdi. ocuklarna sevgi ve gven verdi. Ve sorumluk. Herkes kendi iini yapacak. Sorun oldu mu gel dn geriye, sana yardma hazr. Byk zgrlk verdi ve korkun gvendi. Bazen dnyorum, btn insanlar onun tavrn benimsese dnya ok deiik olurdu diyorum."

"Hapse Girdim, 'Ne Yaptn' Diye Sormad"

"Siyasal grnzn olumasndaki tavr nasld, engeli oldu mu ?"
Bitlis: "O konuda tavr ok daha abartldr. Benim rencilik zaman, 78'ler. Trkiye'nin o yllarndan herkes nasibini nasl aldysa biz de aldk. Okurken baz ansszlklar oldu, ben renci olaylarndan ieri girdim. O zaman albayd. Biz Gayrettepe'de gzaltndayz. Anneler gnym. Benden haber alamaynca annem ikillenmi. Olana kesin bir eyler oldu demi. 15 gn sonra rendiler gzaltnda olduumu. Babam beni ziyarete gelmi. O srada hcredeyiz. karttlar yukarya. Albay gelmi ya, beni Emniyet Mdr'nn odasna aldlar. Babam gemi olsun dedi, sarld pt. 'Sen ay imemisindir. Bir ay getirin' dedi. ay itikten ve biraz ho beten sonra, 'imdi buradan Adliyeye gidecekmisiniz, ordan ya brakrlar ya da cezaevine yollarlar' diye ksa bir aklamada bulundu. Sormad bile ne yaptn, ne ettin diye. Nitekim Adliyeye gittik, orada tutuklandk. Topta Cezaevi'ne gnderildik. Topta Cezaevi'nde o resmi elbisesiyle ziyaretime gelirdi, sigara getirirdi, tebih getirirdi. O kadar detay dnrd. Cezaevine girdim diye bir gn ters bir laf duymadm babamdan. 'Beni yle zor durumda braktn, ben askerim de falan' demedi. Bu konulara hi girmedi, isnat edilen su doru mu, yle bir ey var m yok mu diye sordu. Yok dediysen yoktur deyip bitirdi. Bir daha da sormad." 154

"Ona Yakr Bir lm"

"Orgeneral Bitlis'in subayla baladndan beri dikine bir trman var. Hep en kritik grevlerde. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz?"
Bitlis: "Evet, eli hep tan altnda. Bolu Komando Tugay Komutanl'nda 4 sene. Bu ok dikkat ekici, iki Kbrs Bar Harekt'nda var. Kbrs'ta hep zor grevlerde. Daha nemlisi, orgeneral olur olmaz kuvvet komutanlna atanmas. Kuvvet komutanlklarna gelirken bir kdem sras vardr. imdi siz buraya yeni terfi eden orgenerali oturtuyorsunuz. Bu olaanst bir atama. Bundan evvel de fi tarihinde bir kez daha olmutu belki. Devaml ularda grevlendirilmi. Yaants da yle geti. Ben bu nedenle, lmnn de felsefi adan kendine yakr bir ekilde olduuna inanyorum. Bir insan dnn, hayatn mesleine adam. Meslei eletirebilirsiniz askerdir, o ayr bir felsefi konu. Ama mesleinde istedii eyleri yapm, mutlu olmu, askerlik gibi o kadar komplike bir meslekte en u noktaya gelmi biri, grev banda lmek isterdi. Bir mimar izerken lmek ister deil mi? Doal deil midir bu? Bir doktor lmne dek, sonuna kadar grev yapmak ister. Byle bir adan baktnzda, babam sonuna kadar bu grevi gtrmtr. Felsefi boyutta baktnzda, bence gzel bir lm."

"Aalar ayakta lr!"

Bitlis: "Evet. Kendisi de bu tr eyleri ok severdi. Yani efsanevi deil de sonsuz. br zor bir olay. Baka trl de ok ac olurdu. Diyeceksiniz ki, btn insanlar emekli olur. Olabilir ama bu kadar zirveye trmanan bir insan iin zor olurdu. Tabii emekli olmazd demiyorum. Ama bence emeklilik onu daha ok etkilerdi. Oturup sonradan yorum yapmazd. Yaps yle deil."

"Benim Cendermem yidir"

"Zor grevler stlenmi olmasnn, hep sorumluluk almasnn getirdii bir stnlk duygusu var myd? Biz bu iin ok mihnetini ektik filan der miydi?"
155

Bitlis: "Hayr. Byle kriterlere hi rastlamadm. Peder, jandarma deildi biliyorsunuz. Topu. Jandarma Genel Komutanl'na geldiinde, nerden kt bu Jandarma diyebilirdi. Oysa tavr tam tersiydi. Ben kayglandm, ne olacak falan dedim. ' ay sonra grrz' dedi. Hep 'Benim cendermem iyidir' derdi. Severek sarlrd her grevine. Art niyetsiz, hibir baka dnce olmadan keyifle yapyordu yaptn. "Sanrm bu tavrnda, her eye yukardan bakn etkisi var. Atatrk'n, evresindekilere 'ocuk' diye hitap etmesinden ok etkilenmiti. Bana hep sylerdi bunu. ok aklnda kalm nedense. Bak derdi, ka yanda olursa olsun herkese ocuk dermi. Atatrk'n, 'Bak ocuk sen yle yapmsn ama bu iin asl byle' dediini, onun mimiklerini taklit ederek naklederdi. 'Demek ki kendini nerde hissediyormu' derdi. "Cumhuriyet konusuna ok nem verirdi. 'Biz Cumhuriyet ocuuyuz' derdi. lerici nesillerin temelinin salam atlmasna vurgu yapard. 'Afyon muharebesinde askeri konularda eitli alternatifler getirebilirsin, politikada da getirebilirsin, o sorun deil, ama bir halkn nasl ekilleneceini, milletin ruhunun nasl ekilleneceini, bu ekillenmedeki detaylar -bilmek biraz dehala kayor' derdi. Atatrk'n bu ynn ok hayranlkla anlatrd. Atatrk'n ilikilerini ok beenirdi. Elilere davrann, arlk koyduu yerleri sylerdi hep. Atatrk d geziye fazla gitmezmi. Bunun bir nedeni de, ite onlar benim ayama gelsin felsefesi derdi. Bunu ben kkken hep anlatrd."

"Trkiye'nin onurunu savunma tavr..."

Bitlis: "Tabii tabii. Ama tesi var. Onurunu savunurken, onlar kendi politikasna alet etme hesapll da var. Bo bir efelik deil. Bir tavr koyarken o tavrn yansmas da baka yerlerden kyor. ok detayl ince hesaplar, hani byle tilki hesab. Babam byle davranmay ok severdi." 156

Bitlis, Talabani'yi Nasl Yola Getirdi?

Tark Bitlis, babasn yitirdikten sonra, silah arkadalarnn naklettii bir olay anlatt. ABD'nin Org. Bitlis'i neden hedef aldn bu anekdot ok iyi anlatyor: Kuzey Irak'ta Talabani ile grmeye gitmi. Bir konuda Talabani ayak sryor. Org. Bitlis srar ediyor. Talabani, zal'la o konunun grldn ve Org. Bitlis'ten farkl dndn ihsas ettiriyor. Org. Bitlis tnmyor, tavrnda srar ediyor. Talabani bunun zerine grmeyi kesip Ankara ile greceini sylyor. Org. Bitlis yine ok sakin bir ekilde, "Bakn Bay Talabani, siz teknolojinin en son imknn kullansanz da, kararghnza 15 dakikada varrsnz. Diyelim ki, hemen Ankara'y buldunuz, sylediniz. Size cevap vermek iin bir mtalaa yaplmak zorunda. Bunun iin en kestirmeden 20 dakika gerek. Sizi tekrar bulacak. Karar bildirecek... Geti mi biraz daha zaman. Bu da yetmez. Beni bulup bildirecekler. Bana, burada ancak ben istediim zaman ulaabilirler. Nereden baksanz birka saat geecek. Bu srede ben buray dmdz ederim. Sonra da Ankara'nn telefonuna kp 'Pardon' derim. Ama sizin iin i iten gemi olur" diyor. Talabani yerine oturuyor ve karar kabul ediyor. 157

DOKUZUNCU BLM BR ABLANIN BYK MCADELES

Bitlis'in 2. Pilotu Yzba Sezginlerin Ablas Saime Sezginler ile Grme: Artk Abla Olarak Deil, Yurtta Olarak Devredeyim!
Org. Bitlis'e suikastn, Trkiye iin ciddi bir bamszlk ve gvenlik sorunu olduu bugn toplumun ortak kans. Dahas, Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref Bitlis'in uann sabotajla dt kantland. Drt yl nce st rtlen, Aydnlk ve i Partisi dnda kimsenin azna almad bu dosyann almasnda belirleyici rol olanlarn banda, uan 2. pilotu Yzba Turul Sezginler'in ablas Saime Sezginler geliyor. Saime Sezginler, avukat Nusret Senem ile birlikte drt yldr giz perdesini aralamak iin mcadele ediyor. Para almak iin deil, uaa sabotaj yapldn ortaya karmak iin uak irketi aleyhine, Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde dava atlar. Bu dava sayesinde dosya bilirkiiye gidebildi. T Uak ve Uzay Mhendislii Fakltesi retim yelerinin hazrlad bilirkii raporu suikast belgeledi. Soruturmann yenilenmesi iin Milli Savunma Bakanl'na ikinci kez bavurdular. Bakan Turhan Dayan, Sezginler ile avukat Nusret Senem'i makamnda bir buuk saat dinledi. Saime Sezginler 68 kuandan. 1948 doumlu. Subay ocuu. Anadolu'yu gezerek okumu. Ankara Eczaclk Fakltesi'nden 1972 ylnda mezun olmu. Kardei Turul Sezginler ehit olduunda stanbul'da bir devlet hastanesinde alyordu. Mcadele edebilmek iin emekli oldu. imdi serbest alyor. Lise son snfta bir olu var. Saime Sezginler ehit kardeiyle arasndaki ilikiyi yle anlatyor: 158

"Ailede herkes onu ok severdi, ama benim iin daha zel bir yeri vard. Aramzda 12 ya fark var. Annesi gibiydim. Mamasn ben verdim, altm ben baladm. ocuumu kaybetmi gibi oldum." Saime Sezginler ile 4 yllk mcadelesinin seyrini, bu sre iinde nasl deitiini konutuk, kitap iin sorularmz yantlad:

"Turul Harp Okulu'na Kaydolduunda Babam Kbrs Harekt'ndayd"

"Mcadelenizden kardeinize ok bal olduunuz anlald, ilikileriniz nasld?"
Sezginler: "O, bizim en kk kardeimizdi. Biz drt kardetik. 6 kiilik bir aile, benim olumu da sayarsak yedi kiilik bir aile. En ok o kardeimizi severdik. Belki de evden kk yata ayrld diye. Ama bunda Turul'un kiiliinin de bir etkisi var sanyorum. Davranlar bizden daha farklyd, daha arbal, ok gl, ok gururlu, yani tam bir askerdi. Mesafeli, kendini ezdirmeyen bir insand. "O kk yata evden ayrld, ortaokulu bitirdii yl evden ayrld, yatl olarak askeri liseye gitti. O yl, hepimiz bir tarafa daldk. Ben Yozgat'a almaya gittim. Bir kardeim Norve'e gitti. "Annesinin dizinin dibinde bizim kadar uzun seneler kalmad diye, btn kardelerde Turul'a kar bir koruma duygusu vard."

"Asker olmas kimin karar?"

Sezginler: "Kendi karar. Babam subayd. Subay ocuklarnda ok grdm, babaya zeniyorlar. Bir sre sonra bizim ki de subay olacam diye tutturdu. Hatta o yl Kbrs harekt olmutu. Babam albayd, Kara Kuvvetleri'nde grevliydi. Eve gelmedi, babamz aradk, zmir'e gitti dediler, halbuki Kbrs'a gitmi. Babamn bir arkada bunu elinden tuttu Kuleli Lisesi'nin snavlarna soktu. 159

Btn yaz boyunca herkes ayaktayd, kazand m, kazanmad m diye. Sonra kyamet koptu, kazanmt. O gn ok sevindik, imdi zlyorum."

"Kardeinizin ikinci pilot olduu uan, kaza deil de sabotaj sonucu dt dncesi sizde ne zaman olutu?"
Sezginler: "Benim iin bu gn artk olay kaza deil kesin olarak suikast. lk bata tabii ki bunu syleyemezdim. Biz Ankara'dayz. Farknda olmadan ben eve gelen herkesi izlemeye baladm. O andan itibaren byk bir ilgi ile karlatk. te Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu, Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu da dahil, yksek rtbeli subaylar, askerler taziyeye geliyorlar. Bir kere, iki kere deil, hemen her gn geliyorlar. Bakanlar... Yurtdndan, yurtiinden arkadalar geliyor. Ev hep insan kaynyor..."

"Doan Gre Taziyeye Gelmedi"

"Zamann Genelkurmay Bakan Doan Gre de geldi mi?"
Sezginler: "Bir tek Doan Gre gelmedi. Ei geldi. Bir ara 'Doan Gre niye gelmedi' diye sordum. Kardeimin arkadalar yle bir ey anlattlar: Birisi ehit olmu, nerede ne zaman tam hatrlayamyorum. Doan Gre evi ziyarete gitmi. ehitin ablas ayandaki terlii karp Doan Gre'in kafasna atm. Acaba ondan m korktu da gelmedi gibi bir eyler sylendi. "Ertesi gnden itibaren de gazetelere manet oldu. Sorular kt; ld m ldrld m, suikast m diye... Sonra uak nasl dt diye sormaya baladm. Hemen ertesi gn resmi aklama yapp, buzlanma sonucu dt dediler. E nasl anladnz buzlandn diye soruyoruz. Bir ey syleyemiyorlar.

"Fisunolu akn ve Bilgisizdi"

"Sonra bir ey ok dikkatimi ekti: Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Muhittin Fisunolu oturuyor evde, Kolordu Komutan oturuyor, Tmen Komutan bir yanda, Kara Havaclk Okulu Komutan Tugeneral Armaan Kulolu da var. Uan neden dt konuuluyor. Sorumluluk sralamasnda bir numarada olan Fisunolu, ylece oturuyor. Sokaktan geen bir hamal oraya koysanz, o da onun kadar fikir sahibi gibi. Bana 'Bir eyler yazyor bu gazeteler, ama ne olacak. Ee aratrsak ne kacak? Gidenler geri gelmeyecek ki. Hadi aratralm, ama geri dn yok ki bunun' gibi sama eyler sylyordu. Annem 'Birinci Pilot nbetten km, uykusuzdu deniyor. Pilotlarn uykusuz uaa binmemeleri gerekmiyor mu?' dedi. Bir yerde bu idareyi sulamak gibi bir ey. Fisunolu aknca, yardm ister gibi etrafna baknd. Hemen Armaan Kulolu frlad: 'Pilotun emri Allah'n emridir. Pilot istemese gitmez, biz ona 'git' diyemeyiz' dedi. Sonra da dnd Fisunolu'na, eliyle gstererek 'Komutanm pilotlar ie vane'i amay unutmular' dedi. Yani pilotlarn nndeki buz nleyici sistemin dmesine basmamlarm. Bir ey diyemedim. nk fazla bilgim yok o konuda. Pilotlar vard, onlar da bu sz zerine donup kaldlar."

"Pilotlar dediiniz arkadalar m?"

Sezginler: "Evet, gen pilotlar. O zaman yzba, stemen, temenler vard. Komutanlar kalkp gitti. Turul'un bir pilot arkada, 'Allah kahretsin. 'Pilotlar ie vane'i amay unuttular' diyor. Utanmadan bir de eliyle gsteriyor. Zaten artlanm' dedi. Ardndan ekledi, 'imdi Orgeneral Fisunolu'nu da artlyor!' "Ben ok sinirlendim. Neden sinirlendim. Hangi nedenle uan dtn o an bilmem mmkn deil ama, o szde kardeime bir sulama hissettim. Kardeim hayatta olsa bunun mdafaasna geerdi. Farknda olmadan, kendimi onun yerine koydum, onun yerine ben isyan ettim. "O sralarda da pilot arkadalar geliyor, kalemdir, brvedir alyorlar; 'Hatra diye saklyacam' diyorlar. eriki odaya getim, kaln bir kitap grdm, onu alp yataklarn altna sakladm. Sanki o kitabn bir gn bana lazm olacan hissettim. 161

Sonra olumu ardm. O srada Robert Lisesi'ne yeni girmi, at pat ngilizce biliyor. Kitap, Beechcraft 200 uaklarnn uu el kitab. 'Yavrum buzlanmay gster' falan dedim. Kitab okuyama altm. Bir sre sonra onlarn evirilerini buldum ama para para. Turul, ders notu olarak evirmi. Asllar okuldaym, onlar okur gibi oldum. Baktm, biraz anlyorum. 'Allah Allah bu uak buzlanmaz' demeye baladm. Sonra rastladm herkese rendiklerimi sormaya baladm. O ara pilotlar oluk oluk evimize geliyorlar. Yzlerce soru... Kendimi Turul'un yerine koyup, yantlar aryorum. Turul kurtulsayd o da aratracakt.

"Meteoroloji Uzman: Buzlanma ddiasna nanmayn

"Kaza mahalline gittim. Orda oturdum, saatlerce aladm. Kazay gren var m diye sordum. Birka kii bir eyler anlattlar. Bir hafta iinde de Meteoroloji Mdrl'ne gittim. Gidi sebebim de, yle: 'Buzlanma da acaba meteorolojinin bir hatas olabilir mi? Yani meteoroloji yanl rapor vermi olabilir mi?' Aklma byle sama eyler geldi. Oraya gittim, yollarda alyorum, korkun vaziyetteyim. Beni karladlar, ok ilgi gsterdiler. Raporlar verdiler. Oradan ktm. Giderken orta yal bir memur arkamdan geldi. 'Uak dt gnden beri, buzlanma diye aklama yapyorlar. Bu aklamann yalan olduunu meteorolojiden birazck anlayan herkes bilir. O gn Ankara'dan birok uak kalkt, bir tek bu uak dt. Oysa bu uak ok daha kt hava koullan iin hazrlanm. Buzlanmadan falan dm olamaz. Bunun altnda baka eyler arayn' dedi. Bylece kulam bkm oldu. Artk benim iin aibeli bir olayd. Henz suikast diye dnmyorum. Ondan sonra ilerletmeye baladm. Bu arada Hava Kuvvetleri'nden, sivil hava yollarndan pilotlarn fikrini alyorum. Uak dt zaman ne yaplr, heyet nasl toplanr, olay savcla nasl intikal ettirilir reniyorum. Zaman iinde belge toplamay hedef edindim kendime. Tabii belge toplamak iin belgelerin ortaya kmas gerek. Haziran'da Kovuturmaya Yer Olmad-Karar bize tebli edilinceye kadar grnte bekliyor gibiyim ama, srekli koturuyorum. Bir ipucu bulur muyum diye her eyi didik didik ediyorum. Haziran'da belgeleri elde edince artk tahkikatn doru yaplmad konusunda kesin bir kanaate varmtm. Bir eylerin gizlendiine emin olmutum." 162

Sezginler: "Bugn hl merak ediyorum, bana bu belgeler nasl gnderildi. Askeri Savcln 'Kovuturmaya Yer Olmad Karar' taraflara gnderilmesi gerekiyor. ehit ailesi olarak bize tebligat yaplmas gerekiyordu. Ama bana gelen belgeler normal olarak gnderilmemeliydi." Sezginler: "Hayr, Askeri Savclk'tan deil, Kara Kuvvetleri Komutanl'ndan postalanmt. Gnderdiim dilekeye babamn adn yazdm. 'ehitin babasym. Olumla olan her trl tahkikat merak ediyorum. Bana gnderebilir misiniz' diye, byle mektupla dileke aras duygusal bir eyler yazdm. Hi de beklemiyordum. Baktm geldi. stelik de fotoraflar falan istememitim. nk bilmiyordum. Fotoraflar, Amerikal uzmanlarn G Kayna Analizi ve dierleri geldi.

"Belgelere nasl ulatnz?"

"Askeri savclktan geldi deil mi?"

"Askeri Savc Yksel Ferah Ne Demiti, Ne Oldu?

"Bir buuk iki ay sonra gittim, Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcs Albay Yksel Ferah'la grtm. Tahkikat doru yapmanz bekliyorum. Bakn basnda eitli eyler duyuyoruz, suikast, udur budur. Size gvenebilir miyim?' diye aka syledim. 'Siz ok anslsnz, byle iyi bir hakime dt soruturma' dediler. Yksel Ferah da 'Neredeyse yata yorgan oraya tadm. Hi merak etmeyin' dedi. Ancak, Kara Havaclk Okulu'na gidip 'ifade vermek isteyen varsa gelsin' demi. E, kim gider oraya ifade vermeye? Hi kimse gitmez. Aratrma srasnda uan satlmasna arac olan Altay irketine gittiimde 'ua alkollemiler mi veya alkollenmeyle ilgili bir cihaz sattnz m' diye sormutum. 'Biz satmak istemitik, ama almadlar' dediler. Bu bilgiyi Askeri Savc'ya syledim. 'Uak alkollenmemi, belki alkollenseydi dmezdi' dedim. 'Hayret ben yle bir ey duymadm. 163

lk defa duyuyorum. Bana bu konuda bilgi getirir misiniz?' dedi. 'Ben size bir fotorafn getireyim. Bu yle kk bir cihaz deil, kamyon gibi itfaiye arac gibi byk bir cihaz' dedim. Neyse, alkolleme cihaznn fotorafn buldum. Bir zarfn iine koydum, 2-3 gn sonra gtrdm. 'Bu konuda u bilgileri topladm, haberiniz olsun' dedim. Tamam' dedi. Sonra unu syledi: 'Artk benim iim bitti. Sadece Kaza Krm Heyeti'nin Mterek Kanaat Raporu'nu bekliyorum. O rapor gelsin. Ben kararm ona gre vereceim.' "Askeri Savcln Kovuturmaya Yer Olmad Karar'nda beni en ok oke eden alkolleme ile ilgili paragraf oldu. O paragraf okuduktan sonra kesinlikle, yzde l 500 ihtimalle bu tahkikatn doru yaplmadna inandm. nk Askeri Savc Yksel Ferah, 'Buzlanmay nlemek iin alkolle silme gerektii konusunda bana bir ey sylemediler' demiti. Ben anlatmtm. Oysa kararda, 'Pilotlar el pulvizatryle uan gvdesini alkollediler' diye yazyordu. Beni isyan ettiren bu cmle oldu. O zaman dedim ki bu Askeri Savcla kesinlikle gvenilemez. nk Askeri Savc gzmn iine baka baka yalan sylemiti. Ondan sonra ite belgeler geldi, resimler geldi. Okuyorum, elimde belgelerle kalakaldm. Bana yardm edecek kimse yok. Nereye bavuracam bilmiyorum. Daha dorusu ne yapabilirim diye dnyordum.

"Dier Askeri Savc: Soruturma Doru Yaplmad

"O ara bir numara ile baka bir askeri savcy buldum. 'Benim elimde bu tahkikatn doru yaplmadna ilikin belgeler var ama ne yapacam bilemiyorum. Bana yol gsterir misiniz?' dedim. Yani pat diye ieri girdim, beni grnce ard. 'Belki aklnzdan geiriyorsunuzdur' dedim. 'Evet, yalnzca aklmdan geilmiyorum. Size de sylyorum: tahkikat doru yaplmad' yantn verdi. 'Peki, bana yol gsterebilir misiniz?' diye sordum. 'Evet' dedi. Bana nce bir avukat tutmam salk verdi. 'u anda yasal itiraz sresi gemi bulunuyor. Bir tek Milli Savunma Bakan istedii taktirde bu tahkikat yeniden atrabilir' dedi. "Sonra Aydnlk'a geldim ite. Ondan sonra her ey deiti." 164

Sezginler: "Kardeim bana telefon at. 'Abla, Aydnlk' okudun mu? Bitlis'in ua suikastla drld. Buzlanma yalan yazyor' dedi. Kotum Aydnlk gazetesi aldm. O gn Hikmet iek imzal bir haber vard. Hikmet Bey'i aradm. 'stanbul'dasnz, Haber Merkezi Mdr Adnan Akfrat ile grn' dedi. Sizinle tantk. Bu kadar ok ilgi gstermenizi beklemiyordum. Soranlara anlatyordum: 'Getirdiim btn belgelerin fotokopilerini ald. Bir yandan sorular soruyor, br yandan boyuna fotokopi ektiriyordu' diye. 'Gazetecilik kaygsyla m ilgi gsteriyorsunuz, yani ilgin bir haber olsun diye mi urayorsunuz?' soruma, 'Hayr. Bu bir yurtseverlik sorunu. Trkiye'nin bamszl sz konusu' demeniz beni ok etkiledi. Mcadeleyi bu noktaya getiren avukatm Nusret Senem'i de siz nerdiniz."

"Aydnlk'la nasl bulutunuz?"

"lk Defa Bakaldran Oldu da..."

"Ortaya ktnz, zeri rtlmek istenen bir konuda kahramanca mcadele ettiniz. Balangta size tepki oldu deil mi?"
Sezginler: "Sanyorum ki balangta beni ok ciddiye almadlar. Bir yerde gariban bir ablaym. Bu noktaya gelebileceimi dnmediler. Bunu en son Milli Savunma Bakan Turhan Tayan'n makamndaki grmede de gzledim. Bakanln Adalet Dairesi Bakan Tugeneral, bana 'Bu gne kadar da benzer olaylar oldu, kazalar oldu. Yani Genelkurmay hepsini doru soruturdu da bir tek bunda m yanl yapt' dedi. Ben yle yantladm: 'ok yanlyorsunuz. lk defa bakaldran oldu da gerekler ortaya kt.'"

"Milli Savunma Bakan'nn, avukatnzla sizi makamnda kabul edip, dinlemesi de kprnn altndan ok su aktn gsteriyor."
Sezginler: "Srekli, 'bir ey elde edemezsin' tavryla karlatm. Bugne kadar kim byle bir mcadeleyi kazanm ki, ne yapabilirsin, nereye kadar gidebilirsin. Olan olmu. Mcadele edemezsin, vazge, urama diyenler ok oldu. Ama bugn anlyorum ki artk bu i Trkiye, hatta dnya apnda bir olay. Bu iin suikast olduu artk kesinleti. Genelkurmay iin bata kesindi de bunu telaffuz etmiyorlard. Artk onlar da konuuyorlar. 165

imdi her televizyon yaynndan sonra destek telefonlar alyorum. Destek davranlar gryorum. te, general elerinden, subaylardan ve sivillerden destek gryorum. Vatandalar, 118'den telefonumu bulup kutluyorlar."

"1997 Yl Anma Treni Daha Grkemliydi"

"Her yl 17 ubat'ta bir anma treni dzenleniyor. 1997 yl treninde bir farkllk gzlediniz mi?" Sezginler: "Bu yl geen yllardan daha grkemli oldu." "Nasl?" Sezginler: "Daha kalabalk, daha canl. Jandarma Genel Komutan'nn nem verdii anlalyor. Bu yl daha fazla general vard. Daha byk iekler yaplmt. nsanlar daha heyecanlyd. Orda olmak nemli bir eydi."

"Trkiye in Bamszlk ve Gvenlik Sorunu"

"Siz bir televizyon konumasnda, olayn suikast olduunu belirtip, 'Bu Trkiye iin bir bamszlk ve gvenlik sorunudur. Faili de bellidir. eki G'tr' dediniz. Kardeinizin hakkn aramak kaygsyla yola ktnz, bugn vatan ve ulus iin mcadele eder noktaya geldiniz."
Sezginler: "Benim iin birinci aama olayn ne olduunu bulmakt. Bu suikast olduuna gre, Orgeneral Eref Bitlis'i kim yok etmek isteyebilir? Eref Bitlis'in ortadan kaldrlmasnda kimin menfaati var? Bu Gneydou sorunuyla ilgili olduuna gre karmza bir devlet kyor: Amerika Birleik Devletleri. Bir devlet, haliyle gizli rgtleriyle dzenler bu suikast. Szn ettiimiz devlet, dost grnd zaman da dmandr, dman grnd zaman da dmandr. Bizim bamszlmz bu vesileyle ayaklar altna alnm oluyor. Ben balangta kardeim iin mcadele ettim, ama geldiim bu noktada artk Trk vatanda olarak devreye giriyorum. Grdklerime isyan eder hale geldim. "Beni isyana tevik eden bir baka husus daha var: Suikast dzenleyen bir yabanc devlettir. Buna isyan ediyorum, bir. Ama ikinci noktaya; o yabanc devletin kar iin, bir Trk vatandann bu suikasta katlmasna ok byk bir ekilde isyan ediyorum. 166

Hele hele Trk subaynn katlm olmasna veya subay olmas art deil, zerinde niforma olan bir Trk askerinin veya ekibinin karmasna mthi fke duyuyorum. unun gibi: Siz benim annemi ldrebilirsiniz, bu ok byk bir sutur. Ama annemi ldrmek iin beni kullanrsanz, benim amdan bu ok daha byk sutur."

"Silahl Kuvvetlerin ou da Benim Gibi Dnyor"

Sezginler: "Ben kesinlikle toptan Genelkurmay Bakanl'n sulamyorum. indeki belirli insanlar suluyorum. Kimler grevlerini doru yapmamtr. Kimler bu ii rtbas etmitir. Benim hedefim bu. nk ben zaten Silahl Kuvvetler'in iindeyim. Zaten grdm, Silahl Kuvvetler'in neredeyse tamam benim gibi dnyor. Subaylarn, astsubaylarn da ortak kans, bu bir suikast. Onlarla her temas geite yeniden buna tank oluyorum. Hatta faillerin kimler olduunu tartyorlar. Doan Gre'i, Havaclk Okulu Komutan Armaan Kulolu'nu suluyorum. Gre emekli ama Kulolu imdi Milli Savunma Bakanl Mstear Yardmcs. Askeri Savcln bunlar tarafndan ynlendirildiini dnyorum."

"Bir subay ocuu olarak Genelkurmay Bakan'na kar mcadele etmek nasl bir duygu?"

"Mcadele inde Ben de Deitim"

"Dnp baktnzda mcadeleyle geen 4 yl iinde kendinizde ne gibi deiiklikler gryorsunuz?"

Sezginler: "Ben bu kadar mcadeleci bir yapda olduumu bilmiyordum. nsan baz eyleri yaad zaman grebiliyor. Birtakm eylerden korkmayacam bu derece bilmiyordum. Bu mcadeleden artk beni hi kimse eviremez. Her eyi gze aldm. Kapal kaplar ardndan alp bu noktaya getirdik. Daha da gitmesi gereken yere kadar gtreceim. Kendime kar byk gven duyuyorum. zgrletiimi hissediyorum."

"Teekkr ederim."
167

ONUNCU BLM YARGI YASAKLARI DELD

Albay'n Mahkeme fadesi Resmi Aklamalar Altst Etti
"Taraf vekilleri geldiler. Ak durumaya baland. Davac tan Erdal zben'in geldii grld. Dinlenmesine geildi. Davac tan Erdal zben, Salih olu 1942 doumlu. Taraflar tanr, mani hali yok, ihtirat yapld soruldu. "Dava konusu olayla ilgili olarak yabanc uzmanlar da geldikten sonra oluturulan bir heyetle nce uan dt yerde bir inceleme yaptk. Bu inceleme srasnda uan tm paralarn inceledik. Ancak orada kesin bir sonuca yaramaynca bu paralan toplayp Havaclk Okulu'na gtrdk. Orada paralar mmkn olabildiince yan yana getirerek adeta ua yeniden monte haline soktuk ve o ekilde incelemelerimize devam ettik. Bu incelemeler srasnda her iki motoru ap ayr ekilde tetkik ettik ve sonuta bir rapor dzenledik. Szn ettiim bu raporun ierii dorudur aynen tekrar ederim burada. "Ksa ve z ekilde belirtecek olursak motorlarn hava giriini salayan sistemin tamamen buzla kapal olduuna ve bu yzden ieriye hava giremediine ilikin herhangi bir bulguya ve bu yzden oluan herhangi bir teknik arzaya rastlayamadk bu ekilde raporumuzu dzenledik"
dedi. Beyan okundu. Yemini yaptrld. mzas alnd. 168

18 Haziran 1996 gn saat 09.30'da, Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde yukardaki ifadeyi veren, Kara Kuvvetleri Komutanl Kara Havaclk Okulu Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden'den bakas deildi. Mahkeme tutanaklarna soyad zben olarak geen Albay zden'in ifadesi, Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlis'in lmne ilikin devletin resmi aklamalarn tmyle geersiz kld. Uan enkaz zerinde yaplan incelemede, "buzlanma" gerekesini doru klacak bir bulguya ya da bir "teknik arza" belirtisine rastlanmad, mahkeme tutanaklarna byle geti. Emir komuta zinciriyle rtlen gerek, yarg kanalyla su yzne kyordu. Uan dn aratran tek uzman subay olan Albay zden'in resmiyet kazanan ifadesiyle, Orgeneral Eref Bitlis suikastn aa karmada nemli bir kilometre ta dnlm oldu.

Hukuk Plannda Zorlu Mcadele

Eref Bitlis suikastn ortaya karmak iin, sivil kesimde iki ayr kanaldan mcadele yrtld. Biri, basn yoluyla kamuoyunu harekete geirme abasyd. Bu yntem nemli basanlar kazand. kincisiyse yarg kanaln zorlamakt. Zorlamak szcn bilinli seiyoruz. Genelkurmay'n soruturmay rtbas etme kararyla birlikte askeri yargnn da n tkanm durumda. Kara Kuvvetleri Askeri Savcl'nn hukuka aykr takipsizlik kararnn bu emir komuta zincirinin paras olduunu, 3. Blm'de ayrntlaryla akladk. Takipsizlik karan karsnda hukuk plannda yaplacak iki giriim vard. Bir st mahkemeye itiraz ve soruturmann yenilenmesi iin Milli Savunma Bakanl'na bavuru. Her ikisi de yapld. Emir komuta zincirinin duvarna arpld. Muhasara ne kadar muhkem olsa da azmettikten sonra bir k noktas bulunabiliyor. Bulundu da: Ua satan Amerikan irketi aleyhine tazminat davas ald. Resmi aklamalar tuz buz eden Kara Havaclk Okulu Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden'in ifadesi de, bu dava sayesinde alnabildi. 169

2. Pilot Yzba Turul Sezginlerin ailesi tarafndan, ua satan Beechcraft irketi aleyhine Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde alan dava, Bitlis'in uann kaza deil, sabotaj sonucu dtn kantlamada ok nemli bir ilev grd. Bu zorlu mcadelenin nasl baladn, uan 2. Pilotu Yzba Turul Sezginler'in ablas Saime Sezginlerin azndan 9. Blm'de aktardk. Emir komuta engelini amada hukuk mcadelesinin bakahramanysa Avukat Nusret Senem. 22 yllk hukuku Senem ile kitap iin yaptmz grme yle:

Av. Nusret Senem'le Grme: "Sabotaj Belgeledik, Sra Failleri Bulmada"

Soru: Ka yllk hukukusunuz. Bu sre iinde siyasi sonular asndan bu kadar etrefil olan baka bir davada bulundunuz mu? Bir tabunun kapan ama giriimi olan bu davay neden stlendiniz?
Senem: Bizde hukuku, herhangi bir hukuk fakltesini bitirdiiniz zaman edindiiniz bir sfattr. Bu anlamda bakarsak 22 ylm doldurmu saylabiliriz. Ancak savunma mesleini, avukatl hukukuluumuzun balangc olarak kabul edersek 19 ylmz doldurmak zereyiz. Bu meslee fiilen balamam Kahramanmara Katliam davasyladr. Siyasi sonular bakmndan her biri bence ok farkl, ancak, birbirinden nemli ok sayda davada savunmanlk yaptm. Mdahil vekillii grevinde bulundum. rnein Kahramanmara Davas'nda lenlerin, yaralananlarn vekiliydim. MHP hakknda 1980'de alan, Trke ve arkadalarnn yargland davada mdahil vekili ve itiraf sanklarn savunmanydm. TKP davasnda Dou Perinek ve arkadalarnn vekili olarak grev yaptm. Sosyalist Parti kurulur kurulmaz, Anayasa Mahkemesi'ne alan kapatma davasnda vekillerdendim. En son Sivas'ta eriat kalkma sonucu katledilen 35 aydn ve sanatmzn yaknlarnn vekili olarak bu davay izliyorum. 170

Hi phesiz Eref Bitlis'in ve dier drt subayn yaamn yitirmesi ile sonulanan olay da, sonular bakmndan bir hukuku iin ideal bir davadr. Bu davay 4 yldan bu yana savunman olarak yrtyorum. Bu dava, sorunuzda da belirtildii gibi, bir tabunun kapann almas abas olarak da nitelenebilir. Neden stlendiime gelince; her eyden nce avukatm. Bana gelmi bir davay meslek ahlakna, Cumhuriyetle kazandmz temel deerlere, lkemizin bamszlna zarar vermemesi kaydyla ve hukuk bilgimin de elvermesi halinde reddetmem. Bunlar haricinde hibir olumsuz etken kararmda etkin olamaz. Bu davada da, geree ulamamzn karsnda ok nemli engellerin bulunduunun bilincindeyim. Olayda ok nemli kukularn olduu inancna varmamz, stlenmek iin yeterli oldu. Mvekkillerim bana bavurduunda, ceza soruturmas, KKK Askeri Savcl tarafndan Takipsizlik Karar verilmesi suretiyle sonulandrlmt. Uzun yllar skynetim mahkemelerinde ve dier askeri mahkemelerde savunma grevi yaptm iin, zorluklarn iyi bildiim bir sorun karsnda olmama ramen, konu bir tabuya dokunmak olsa da stlenmemeyi doru bulmadm. Benim iin nemli olan, mvekkillerimin ii sonuna kadar gtrmekteki kararlldr. Bu da onlarda fazlasyla mevcuttu. ok deer verdikleri bir yaknlarn kaybetmi olmakla beraber aradklar, sadece gerekti. Gerein peinde komak kadar mutluluk verici bir ey tanmyorum. Bu, her zorlua deer.

Ceza Hukukunda Faraziye ile Hkm Verilmez

Soru: Eref Bitlis'in uann kaza sonucu dmediini hukuk plannda aa karmak iin ne gibi giriimleriniz oldu?

Senem: Bavurular sralamadan nce bir noktann aklanmasnda yarar var. Mvekkillerim bana, takipsizlik kararn ve uan buzlanmadan dmesi iddialarn deerlendiren elikili iki adet rapor getirdi. 171

Raporlardan birinde uan motorlarnda kalktan itibaren ani buzlanma meydana geldii belirtilerek, dme nedeni ar buzlanmaya balanyordu. Ancak bu raporu yazanlarn vard sonu, tamamen akl yrtme yoluyla faraziyeler retilerek varlm bir sonutu. Oysa Ceza Hukuku'nda faraziyenin yeri yoktur. Maddi, objektif kantlar aranr. Raporu yazanlar, CMUK'un bilirkii olarak rapor vermeye yetkili kiilerde arad artlar, yasann arad zellikleri tamyorlard. Emir komuta ilikileri iinde grevlendirilmi kiilerdi. En nemlisi, bu kiiler, uan kalk saatindeki meteorolojik verilere deil, kalktan 2 saat nceki bulut iinde buzlanma verileri ieren raporu, faraziyelerinin temel argman olarak kabul ediyorlard. Ak bir usulszlk yapmlard. Olayn kapatlmak istendii yolunda nemli bir kukunun bir kant karsndaydk. kinci rapor ise, iki yabanc uzman ve KKK Kara Havaclk Okulu Erkan Bakan Pilot Albay Erdal zden imzasn tayor ve uak paralar zerinde yaplm teknik bir incelemeyi ieriyordu. Varlan sonu ise, "motorlarda buzlanmann pek muhtemel karlanmad'yd." Askeri Savclk, Takipsizlik Karar'nda bu rapordan tek satrla sz etmemiti. Dosyann kapatlmak istenmesi kukusunu yaratan nemli etkenlerden ikincisi de buydu. Bu belgeler ve uak dt gnden itibaren basnda yaymlanan haberleri birlikte ele alarak davay kabul ettik. Hazrlklar yaptk. O gne kadar ulaabildiimiz btn belgeleri toparladk. Baz pilotlarla konutuk. Uan uu el kitabnn buzlanmayla ilgili blmlerini tercme ettirip inceledik. "Dme nedeni buzlanmadr" denerek varlan sonucu ok kukulu bulduk. Bu kanaate vardktan sonra, eer hukuku iseniz iiniz kolaydr. Mvekkillerimi dinledike, birok yol olduu ortaya kt. Olayn stne gidebilirdik. Takipsizlik Karar'na itiraz ettik. Baz mvekkillerime karar tebli edilmemiti, bazlarnn ise sreyi karm olmas karsnda, karar almayanlar asndan KKK Askeri Savcl'na itiraz dilekesi verebilirdik. yle de yaptk. 172

Ayn anda dier bir usul hakkmz olan yol da, MSB'nin bizzat soruturmay yenileme yetkisini kullanmasn talep etmekti. Oraya bavurarak soruturmay yenilemesini istedik. Takipsizlik Karar'na itirazmz, Jandarma Genel Komutanl Askeri Mahkemesi tarafndan reddedildi. Zamann Milli Savunma Bakan olan DYP'li Mehmet Glhan, soruturmann yeterli olduunu ve soruturmay yenilemeyeceini bildirdi. T Uzay ve Havaclk Bilimleri Fakltesi retim yelerinden oluan heyetin hazrlad bilirkii raporundan sonra, Refahyol koalisyonu dneminde MSB'ye bavurumuzu yeniledik. Dnemin Milli Savunma Bakan Turhan Tayan ile mvekkilem Saime Sezginler'le birlikte bir buuk saatlik bir grme yaptk. Bu bavurumuza, aradan 9 ay gemesine ramen henz bir yant almadk.

Red Kararlar Yanltr

Soru: Soruturmann devam iin yaptnz bavurulara verilen red yantlar iin deerlendirmeniz nedir?

Senem: Her iki red karar da bizi ikna etmemitir. Dosyada mevcut olduunu sonradan grdmz belgeler karsnda bu kararlar kesin olarak yanltr. Bu grmzn sebebi udur: Bizim taleplerimiz zerine her iki yetkili makam, phesiz Askeri Savcln Hazrlk Soruturmas dosyasn celbederek incelemilerdir. Fakat hazrlk dosyasn, Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde ua satan Beechraft irketi aleyhine atmz dava dosyasna celbettirerek inceledikten sonra, red kararlarnn yanlln daha iyi grdk. Hakllmz konusundaki inancmz pekiti. Uan dt gn hazrlanm teknik astsubay ve iki subaydan oluan bir heyetin hazrlad raporun varln grdk. Uan buzlanmadan dtn ileri sryorlard. Genelkurmay'n olay gn "buzlanmadan dt" aklamalarnn kayna bu. Bu raporu dzenleyen kiiler, 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde talebimiz zerine, 7 Mays 1996 tarihinde tank olarak dinlendiler. 173

Bu kanaate, uan dmeden nce havadayken son are olarak yapt "hatve" deiiklii nedeniyle kardn ileri srdkleri bir sese dayanarak varmlard. Buzlanmann hibir maddi bulgusunu tespit etmemilerdi. Zaten byle bir bulgu da yoktu. Uan kard ileri srlen sesi tespit etmeleri ve uak kalktktan 5-6 dakika sonrasna kadar hangi sesi karacan beklemeleri mantki deildi. Enkaz incelemesine kadar uakla ilgili bir grevleri de olmamt. Red kararlarnda bu rapora dayanlyordu. Oysa bu rapor tamamen gerekd bir "ses" duyumuna dayalyd. Uan Ankara zerinde 6 400 fitte uarken kard bir sesi, 8-10 kilometre uzakta Gvercinlik'teki kararghta bina iinde grevli olanlarn duymas, fiziken olanakszd. Bu kiilerden bakas ses duymamt. Bu durum da ilginti. Ayrca red kararlar, dosyada, "uan motorlarnda" buzlanma olmadna ilikin bir teknik raporu hi nazara almyordu. Anlalan devlet, bu konuda hangi delil karsa ksn bir sonuca varmt ve asla bundan dnmek niyetinde deildi. Emir komuta zinciri iinde bir gr srarla korunuyordu; "uak buzlanma nedeniyle dmtr". Uan dt gn bir iki saat iinde bu sonuca varmak, ancak o gnk Genelkurmay'n baarabilecei bir iti! Buzlanma nedenini ileri sren ve Askeri Savcln itibar ettii belge ise bilirkii raporu deildi. Meteorolojik verileri saptrarak, buzlanma ihtimaline dayal akl yrtme yntemiyle hazrlanmt. Bu olgular kukumuzun temel nedenidir. Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde alan dava, drt yla yakn bir sredir devam ediyor. Dava, uan yapmcs Amerikal irket hakknda alan bir tazminat davas olmakla beraber, uan dme nedenini, kusur durumunu tespit asndan nemlidir. Bizim iin de tazminat deil, uan dme nedenini belirleyebilmek en nemli ara amatr. Byk lde amacmza ulatmz syleyebilirim. Bu dava sayesinde Askeri Savcln, olayla ilgili soruturmaya ilikin belgelerine ulaabildik. imdi savcln yapmad eyi yapma noktasna geldik. 174

Mahkeme, geen yl, dava dosyasn incelemek iin uzman bilirkiilerin tayin edilmesi kararn verdi. Bu karar nda, T Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi'nin banda Prof. Dr. Nuri Yksel'in bulunduu retim yeleri konuyu incelediler. Verdikleri rapor kamuoyunda byk yank yapt. Vardklar sonu, uan pilotaj hatasndan dmedii, buzlanma iddiasnn gerekd olduu, uak motorlarnda yapm hatas bulunmad, sabotaj ihtimalinin ciddi olduu eklindeydi. Drt yln sonunda sabrla yrnerek varlan nokta son derece arpcdr. Sabotaj iddias iddia olmaktan km, nemli delillerle kantlanmtr. Failleri bulma aamasna varm bulunuyoruz. Ancak ceza soruturmasn amak zorunda olan makamlarn, yaplan bavurularmza ramen suskunluunu hl srdryor oluu hukuk adna esef vericidir. Biz nnde sonunda ceza soruturmasnn almak zorunda olduunu biliyoruz. Bu noktaya varacaz.

"ller Konumaz"
Soru: Davay stlenme kararnzdan bu yana, Milli Savunma Bakanl, Jandarma Genel Komutanl, Kara Kuvvetleri Komutanl ile ya dorudan ya da mahkeme araclyla iliki iine girdiniz. Ad geen kurumlarn bu davada gerein ortaya kmas iin stlerine deni yapt kansnda msnz?

Senem: Hayr. zellikle Milli Savunma Bakanl'na soruturmay yenilemeleri konusunda dileke verdiimiz zaman st rtbeli bir Kurmay Subay'dan dinlediklerimiz tylerimizi diken diken edecek nitelikteydi. Hatrladm kadaryla syledikleri yleydi: "Bu bavurulardan bir sonu kmaz. Uak kazalarnda genellikle pilotlar sulanarak olay kapanr. Soruturmay grevde olanlar aleyhine devam ettirirseniz birok insan grevden aldracaksnz, terfileriyle oynayacaksnz, skntlar yaanacak. Ben bu olay iyi biliyorum. Bu olay da byle kapatld." Bunun zerine yanmzda bulunan mvekkilem Saime Sezginler tepki gstererek, "ller konumaz deil mi?" dedi. Subay'n cevab "evetti. Milli Savunma Bakanl son bavurumuzu, soruturmay ama emri vererek kabul etmek zorundadr. Yasal sorumluluu bunu gerektirmektedir. Ancak sessizliini hl bozmamaktadr. 175

Kara Kuvvetleri Komutanl Savcs Grevini Yapmad

Kara Kuvvetleri Komutanl ile dorudan temasmz olmad. Ancak Mahkeme'ye yeterince yardmc oldular. Belgeleri gnderdiler. Fakat, KKK Askeri Savcl, soruturma dosyasnn tam bir rneini mahkemeye nce gndermedi. Kritik birok belgeyi dosyadan kararak eksik fotokopiler gnderdi. Bunu kabul etmeyip ikinci kez Mahkeme kanal ile tamamn gndermesi talebimiz kabul edilince de, dosyann fotokopisinin taraflara verilmemesi kaydyla tamamn gnderdi. Oysa iinde gizli belge yoktu. Ayrca yasalarmz, byle bir istein hukuka aykr olduunu sylemektedir. Neyin gizlenmesi peinde olduklar kanmca yeterince akt. Yapmas gerekenleri yeterli yapmad aa kyordu. Bu olayda soruturmay yrtmekle yetkili olan, KKK Askeri Savcl'dr. Ancak grevini yeterince yerine getirdii sylenemez. Her eyden nce uan dme nedenini belirlemek iin Askeri Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun kendisine verdii grevleri yerine getirmemitir. Btn gl phelere ramen, eliik raporlara, faraziyelere itibar etmi, dosyay ehil bilirkiilere gndermemi, grevini en hafif deyimiyle ihmal etmitir. nemli bir tann sylediklerini grmezden gelmi, basnda kan haberlere ramen, olay gecesi olay yerinden geen pilot kyafetli bir astsubayn kim olduunu aratrmamtr. Hazrlk soruturmas dosyas ve takipsizlik kararn okuyanlarn kolaylkla tespit edebilecei gibi, esas gayreti, olay bir an nce kapatmaktan ibarettir. Genelkurmay Bakanl ve KKK'l ise olay gnnden itibaren buzlanmadan dt eklindeki aklamalar ile dosyay incelemekle grevli olan makamlara adeta talimat vermiler, soruturmayla dorudan ilgili makam olmamalarna ramen, soruturmay bitmi farzederek ynlendirmilerdir. Bu iki makam dosyann kapatlmasnn dorudan sorumlusudurlar. Onlarn aklamalarnn aksine soruturmay derinletirecek, baka ynlerini ortaya karacak Askeri Savc ya da Askeri Kurul, lkemiz gereklerini eer biraz biliyorsak, yoktur. 176

Askeri Savclk Tahrifat Yapt

Soru: Askeri Savclk, davay kapatma kararnn ekinde yer alan uak irketi ve motorlar satan irketin uzmanlaryla Kara Havaclk Okulu Erkan Bakan Albay Erdal zden'in imzasnn olduu ortak raporu neden paralama gerei duymu? Askeri Savc'nn ABD'li uzmanlarn buzlanmay yalanlayan deerlendirmelerine, yetkili bir Trkiyeli subayn ortak olmasnn stn m rtmek istiyor?
Senem: Deerlendirmeniz dorudur. Ancak baka bir yn daha vardr. Biz KKK Havaclk Dairesi'nden uan dmesiyle ilgili raporlarn, Trke metinlerini ve ngilizce asllarn isteyinceye ve bunlar Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne ulancaya kadar, ua ve motorlar satan irketlerin yetkililerinin enkaz zerinde yapt incelemeyi ayr bir rapor olarak biliyorduk. Oysa belgeler gelince grdk ki, bu belgenin bir de n analiz blm var. Bu blm de dieriyle birlikte hazrlanmtr. Altndaki KKK Havaclk Okulu Erkan Bakan Albay Erdal zden imzas yalnz deil. Bu deerlendirmenin altnda iki teknik yabanc uzmann da imzas mevcuttur. Bizce bu raporun blnmesi ve Askeri Savclk dosyasnda, bu blnm halinin fotokopisinin bulunmas ilgintir. Bu tahrifat Askeri Savc'nn yaptn sanmyorum. Baka bir su oda tarafndan yaplm olmaldr. Yaplan tahrifatla, raporu Askeri Savc'nn da nemsememesi amalanm olabilir. nk bu n analiz blmnde, "motorlarn incelenmesi sonucu scak ksm tehlikesine rastlanmad, fakat arpma sonucu yksek g gzlemlendi. Dolaysyla arpma annda motor hava giriinin buzla kaplanmas ve kompresr buz yutma durumu pek muhtemel karlanmamaktadr" eklindeki deerlendirmenin nemsiz hale getirilmesi amalanmtr. Oysa bu raporu hazrlayan heyet, olay yerinde ve enkaz zerinde ciddi diyebileceimiz tek incelemeyi yapan heyettir. Bu yntemlerle hazrladklar rapor gzlerden karlm oluyor.

177

Hangar Nbetisinin Bir fadesi Kayp

Soru: Kovuturmaya Yer Olmad Karan'n veren KKK Askeri Savcs Yksel Ferah'n uan dmesinden bir gn sonra ald ifadelerden birisi ok dikkat ekici. 16 ubat gn uan bulunduu hangarn nbetilerinden Ordonat er Tahir Metin, ifadesinde 19.30'da astsubay olduunu tahmin ettii bir kiinin hangardan havaclk okuluna doru gittiini grdn ve bunu ok garip bulduunu belirtiyor. Soruturma evraknda Askeri Savcln sz konusu olaand olay aratrdna ilikin bir bulgu yok. Bu olayn aydnla kavuturulmas gerekmiyor mu? Siz bu konuda herhangi bir giriimde bulundunuz mu?
Senem: Biz ceza soruturmas esnasnda neler olduunu anlayabilmek iin hazrlk dosyasna ulamay, dava stratejimizin nemli bir unsuru olarak iin banda belirledik. Takipsizlik karan ile sonulanan dosyaya KKK Askeri Savcl'nda ulamamz, soruturmann gizli olmas nedeniyle mmkn deildi. Bunu salamak iin Amerikan irketi aleyhine tazminat davas atk ve mahkeme kanalyla yukarda izah ettiim ekilde hazrlk dosyasn elde ettik. Ancak bu safhada, tann varlndan haberdar olabildik. Askeri Savclk, bu tann ifadesinde ileri srd ok nemli bulduumuz konuda bir aratrma yapmamtr. Geenlerde Show TV'de bu tank aklamalar yapt. Yetkililer iki kez ifadesine bavurmular. Ancak dosyada tek ifadesi var. Olayn kapatlmas abasnn bir gerek olduunun dikkate deer bir kant da budur. Bu tank, tazminat davamz asndan deil de ceza soruturmasnn yenilenmesi asndan nemlidir. Uan buzlanmadan dmediini yetkili bilirkiiler saptadktan sonra bu noktaya geldik. Gerekli giriimlerde bulunduk. Sonu alacamz da kuvvetle umuyorum.

rtl denekten Usulsz Harcama Belgelendi

Soru: ehit Kara Pilot Yzba Turul Sezginler'in yaknlarnn Babakanln ev bandan mahrum edilmesini neye yoruyorsunuz? Bu ayrmcl ortadan kaldrmak iin giriimlerinizin sonucu ne oldu? 178

Senem: Babakanlk, olaydan hemen sonra cenazeler defnedilirken btn ehit yaknlarna rtl denekten bedelleri karlanarak birer ev verilmesini kararlatrmtr. Bu ilem yrtlrken, Pilot Yzba Turul Sezginler'in yaknlar ayr tutularak, dier drt aileye birer ev satn alnarak verilmitir. Eitsiz ilem yaplmas karsnda, olayn maddi yan ile hibir ekilde ilgilenmeyen mvekkillerimi, bu olayn zerine gitmeye ikna ettim. Bu eitsiz ilemin askeri makamlardan, yani ceza soruturmasyla ilgili bulunan makamlardan kaynaklandn saptadk. stne gittik. Husumet makam Babakanlk olduu iin, Dantay'da, ilemin iptalini istedik. Dantay 10. Dairesi, bu eitsiz ilemi iptal etti. rtl denein kullanlmas asndan da baz objektif kstaslar bulunduunu aklad. 1930'lu yllarda yrrle konan Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun gnmz modern devletinde krallara bile tannmayan harcama yetkisini savunmak abestir. Nitekim, rtl denein nasl ama d ete faaliyetlerinde, komu lkelere darbe tezghlarnda kullanldn, faili mehul cinayetlerde kullanlan silah almlarnda harcandn babakanlar sylyor. Byle bir harcama yetkisi kesinlikle kaldrlmaldr. Davamz bu gerekleri ortaya karmtr. rtl denek'in "gnl hazinesi" olmadn kantlamtr. rtl denein Parsadan gibi kiilere usulsz olarak aktarlmas iddialar ynnden de nem tayan bu karar, son derece nemlidir. Babakanlk bu karar temyiz etmiti. Dosya temyiz incelemesi de getiimiz aylarda sonuland. Dantay dari Dava Daireleri Genel Kurulu, Dantay 10. Dairesi'nin kararn onad. Onanan bu kararn uygulanmas ve eitsizliin giderilmesi ynnde yaptmz bavuruya Babakanlk cevap vermedi. Bunun zerine Orgeneral Eref Bitlis'in yaknlarna verilen evin deerini tespit ederek tazminat davas atk. Bu dava ise Dantay'da yrmektedir. Sonu aamasndadr. Sz konusu davay da kazanarak, Babakanl eit ilem yapmaya mecbur klacak bir sonu alacamz umuyorum. 179

Yarg Basky tiraf Etti

Soru: 13. Asliye Mahkemesi'nde sren davann 15 Mays 1997 tarihli durumasnda reddi hakim talebinde bulunmanzn nedeni neydi?
Senem: Ankara 13. Asliye Hukuk Hakimlii, taraflarn karar verilmesi isteinin aksine ve gerekesini de belirtmeden, dosyann yeniden baka bir heyete, bilirkii incelemesi yapmas iin gnderilmesine karar vermitir. Bu karar, Hakimliin yeterli inceleme yapmadn, dosyadaki bilgi ve belgelere gre ara karar oluturmadn ortaya karmtr. Ara kararda belirtilen ODT "Havaclk Blm" ve "Uak Motor Makinesi Blm" mevcut deildir. Hakimliin, ODT'de mevcut olmayan iki afaki blme dosyamz gndermeye karar vermesi, davamz gereksiz yere uzatacaktr. Dosyadaki belgeye ramen, bu maddi hatann yaplmamas gerekirdi. ODT'den bilirkii ismi bildirilip bildirilmediini sordum.. Sayn Hakim cevaben isim bildirilmediini, zira buna gerek de bulunmadn, stanbul'da zel bir uak irketinde alan iyi tand bir pilotu, nc bilirkii olarak heyete dahil edeceini ifade etti. Yeniden, bunu kabul etmediimizi, dava zerinde etkileme abalan bulunduunu, verilen ara karara uyulmas gereini kendilerine syledik. Sayn Hakim bunun zerine, Avukat Mehmet Cengiz'in de tank olduu u cmleleri dile getirdiler: "zerimde ar bask var. Bilirkii raporu hatal, benim kanaatimce bu uak pilotaj hatasndan dmtr. Pilotlar planr uuu ile inebilirlerdi, bunu yapmamlardr. Gvendiim bir pilot arkadamla konutum, byle sylyor, bilirkii olarak bir pilot art." Bu szleri karsnda artk bu davaya bakmas mmkn deildir. Kendi ifadelerinden de anlalaca gibi, baz karanlk gler tarafndan kendisine bask yapld ortaya kmtr. Dosya ikinci defa bilirkiiye gidiyor. Son bilirkii heyetine, Anadolu niversitesi'nden mahkeme yargcnn "zel tand" olduu kendisince ifade edilen Prof. Dr. Hidayet Budayc, usule aykr ekilde dahil edildi. Bu noktaya itirazmzla birlikte bilirkii cretini yatrdk, dosya bilirkiiye gitti. 180

Davamzda her aamada hukuk d etkilerle karlatk. Bu etkileme abalarn bylesi byk bir olayda olaan karlamak gerekir. nemli olan, sayn bilirkii heyetinin byle etkilere pirim vermemesidir. Byle olacana da inanmak istiyorum.

"Devlet Srrdr" Denerek rtlemez

Soru: Eklemek istediiniz bir baka nokta var m ?
Senem: Erbakan 27 Aralk 1993'te, bu olayn eki G tarafndan tertiplendiini aklamt. Bu aklamalarnn kayna olarak MT' gstermilerdi. Demek ki, devletin istihbarat arivlerinde bu sabotajn bilgileri mevcuttur. i Partisi Genel Bakan Dou Perinek de, Erbakan'n ifade ettii gibi, olayn eki G ve CIA'ya mensup kiilerce kararlatrlp baz zel Harpi kiilerce gerekletirildiini isimler vererek aklam, Genelkurmay Arivi'nde faillere ilikin sorgulama band bulunduundan sz etmi ve belgelerini TBMM Susurluk Komisyonu'na vermiti. Artk belgelenmi kabul ettiimiz sabotaj olaynn faillerinin bulunmas ve cezalandrlmas, lkemiz zerinde oynanan oyunlarn aa karlmas, def edilmesi noktasndayz. Bunu da baaracamza inanyoruz. Ola ki, btn Trkiye'nin bildii belgelerden, bilirkii raporundan, ceza soruturmasnn yenilenmesi beklentisinden, sorumlularn ortaya kmas talebinden, yetkili makamlarn henz haberi yoktur. Biz resmi talepte bulanarak haberleri olmasn salyoruz. Bu talebimiz ile lkemizin bamszl ve gvenlii bakmndan son derece nemli olan bir sabotaj olaynn aydnlanmasn istiyoruz. Bu olayn st "devlet srrdr" denerek rtlemez. Son gnlerde ortaya kan kimi gerekler, bu olayn da devlet iindeki CIA ile balantl eteler kullanlarak gerekletirildiini gsteriyor. Olayn stndeki perdeyi aralamak iin bir hukuku olarak aba sarf ediyorum. Kamuoyunda, bu konuda ok youn speklasyonlar, iddialar, itiraflar var. Sanrm olayn/aydnlanmasnda, gerein ortaya kmasnda byk siyasi yararlar var. Bu abaya katkda bulunan herkese teekkr ederiz. zellikle Aydnlk gazetesinin ve sizin abanz takdire deer. 181

ON BRNC BLM BELGELER

nemli Belge
Bu blmde Orgeneral Eref Bitlis suikastn ortaya koyan belgeye yer veriyoruz. Birinci belge, Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savcl'nn 5 Mays 1993 tarihli Takipsizlik Karar, Genelkurmay'n olay rtbas etmek iin bavurduu abalarnn tmnn bir zeti. kinci belge, stanbul Teknik niversitesi Uzay ve Uak Bilimleri Fakltesi retim yelerince hazrlanan 4 Kasm 1996 tarihli Bilirkii Raporu. Rapor, Genelkurmay'n tezlerini teker teker rtyor. Tarihi neme sahip. nc belge, Orgeneral Bitlis'in uann 2. pilotu ehit Kurmay Yzba Turul Sezginler'in ailesi adna Avukat Nusret Senem'in Milli Savunma Bakanl'na, soruturmann srdrlmesi istemiyle verdii "22 Ocak 1997" tarihli dileke. Avukat Senem'in kapsaml aratrmas sonucu hazrlad dileke, tm gelimeleri zetliyor ve hkmetin sorumluluunu belirliyor.

182

Belge 1: Kara Kuvvetleri Komutanl Askeri Savclnn Takipsizlik Karar T.C. KARA KUVVETLER KOMUTANLII ASKER SAVCILII ANKARA

5 Mays 1993 Evrak No: 1993/291 Esas no: 1993/273 Karar no: 1993/239 KOVUTURMAYA YER OLMADII KARARI OLAY: Kara Kuvvetlerine ait 10011 numaral BEECHCRAFT SPER KING AIR B 200 uan ANKARA/Yenimahalle Posta letme Merkezine dmesi sonucu Jandarma Genel Komutan Orgeneral'in, subay'n, bir Astsubay'n ve bir sivilin ehit olmalar. OLAY TARH: 17 UBAT 1993 HAZNE ZARARI: 29.562.764.000 TL (Yirmidokuzmilyarbeyzaltmikimilyonyediyzaltmdrtbin) Uan olay tarihindeki fatura bedeli. Olayla ilgili olarak res'en yaplan hazrlk soruturmas sonucunda; EHTLERN KML: 1. Eref Turgut BTLS, M. Kemal/Seher olu, 1933 ma-latya doumlu, Orgeneral (Top. 952/54) Jandarma Genel Komutan, VIP yolcu. 183

2. Fahir IIK, Nacittin/kran olu, 1947 Krkaa doumlu P. Albay (1967/212) Emir Subay, yolcu. 3.Yaar ERAN, Zekeriya/Hayriye olu, 1956 skdar doumlu, Kr.Plt. Binba (976.Tnk./14) l nci pilot. 4. Turul SEZGNLER, Hasan /Kbra olu, 1960 Akale doumlu, Kr.Plt. Yzba (981 .Top./46) 2 nci pilot. 5. Emin NER, Mustafa/Zekiye olu, 1954 Sivrihisar doumlu, Tek.Kd. Baavu (974/67) Uu Makinisti. 6. Ruhi S ALA Y, Hseyin/Kezban olu, 1955 Ankara doumlu, PTT Ankara/Yenimahalle Posta ileme Merkezi gvenlik grevlisi. Olay tarihinde Jandarma Genel Komutan Orgeneral Eref BTLS ile emir subay P. Alb. Fahir IIK' Diyarbakr'a gtrmek zere GVERCNLK meydanndan saat: 12.19 B'de havalanan l nci pilot Yaar ERAN, 2 nci pilot Turul SEZGNLER, uu makinisti Emin NER'den oluan -ekibin idaresindeki Kara Havaclk Okuluna ait 10011 kuyruk numaral BEECHCRAFT SPER KING AIR B 200 Askeri uan saat 12.22 B'de Esenboa "Yaklama" ile temas ederek motorlarnda anormallik olduunu bildirdii, aletli alalma ve ini (ILS) talebinde bulunduu, mteakiben "direk meydana vektr (Yn) verin" arsndan sonra telsiz temasnn kesildii ve saat 12.26 B'de uan radar ekranndan kaybolduu, ayn dakikalarda Yenimahalle Posta iletme Merkezinin bahesine dt, yolcular ile uu ekibinin olay yerinde, beki kulbesindeki gvenlik grevlisinin vcudunun %75'nde meydana gelen ikinci ve nc derecede yanklarn etkisiyle 24 UBAT 1993 tarihinde ldkleri, uan klli hasara urad tesbit edilmitir. Sz konusu uak M.S. Bakanlnca BEECHCRAFT CORPORATION firmasndan 12 NSAN 1991 tarihli szleme ile satn alnmtr. 24 ARALIK 1991 tarihinde Kara Kuvvetleri envanterine giren ve stn teknolojik donanml olduu kabul edilen bir uaktr, l pilot Albay, 2 pilot Binba ve l yabanc uyruklu sivil pilottan oluan uu ekibi tarafndan uurularak Kansas'dan Trkiye'ye getirilmi, 20 ARALIK 1991 tarihinde 901 nci Hava Arac Ana Depo ve Fabrika Komutanl tarafndan kabul muayenesi yaplmak suretiyle Kara Havaclk Okulu Komutanlna teslim edilmitir. 184

Bu olaya kadar uan gvde ve motor toplam uuu 215.00 saattir, ilk 150 saatlik bakm 22 AUSTOS 1992 tarihinde, en son gnlk bakm bu VIP uuundan bir gn nce 16 UBAT 1993 tarihinde son uuu yapan ekip tarafndan yaplmtr. Uak sigortal deildir. Son gece ayn tip bir baka uakla birlikte, hangar kapasitesi nedeniyle nden 4/5'i ierde kalacak ekilde ve ikinci uak olarak kapal hangarda muhafaza edildii tesbit edilmitir. Bu nedenle olay sabah uan dnn el pulvarizatr veya zel bir aparatla alkollenmesine gerek grlmedii gibi, kalktan nce pilotlar tarafndan da byle bir gereksinme duyulmamtr. Uan havaland alanda aletli yaklama ve ini iin gerekli sistemler bulunmad iin, civardaki ETiMESGUT, MRTED ve ESENBOA meydanlarndan istifade edilmektedir. l nci pilot Yaar ERAN'n toplam uuu 3220 saat, bu tip hava arac ile uuu 192 saattir. Uu ve alet kontrol retmenlii kurslar ile B 200 tipi uaa ait intibak ve test pilotluu eitimlerini grm yeil karta sahip bir pilottur. 2 nci pilot Turul SEZGlNLER'in toplam uuu. 1554 saat, bu tip hava arac ile uuu 128 saattir. Uu retmeni statsndedir. B 200 tipi uaa ait intibak eitimini grd Flight-Safety Uu Merkezindeki kurs sonunda "lave eitim tavsiye edilir" kayd nedeniyle yeniden intibak eitimine gnderilmi ve eitimini 21 AUSTOS 1992 tarihinde basan ile tamamlamtr. Uu Makinisti Emin NER'in toplam uuu 1527 saattir. B 200 bakm kursu grm, ayn tip iki uan 150 saatlik bakmnda bizzat almtr. Uu ekibi personelinin salk ya da moral anlamda uua engel tekil edebilecek bir sorunlarnn bulunmad uu tabibi tarafndan belgelenmitir. Olaydan hemen sonra balanan soruturmayla ncelikle her trl sabotaj ihtimali aratrlmtr. Uan olay sabahndan geriye son 24 saatlik dilimde muhafaza edildii hangarn durumu, kap anahtarlarnn sakland zel cam dolap yerinde incelenerek fotoraf tesbitleri yaplm, uan kap anahtarnn ele geirilmesi halinde bile, kap kolu altnda mevcut zel basma butonuna ayn anda baslmas gerektiini bilmeyen bir kimse tarafndan uaa girilemiyecei tatbiki olarak grlmtr. Uu hatt hangar nbetileri ile komu birlik 901 nci Uak Ana Depo Komutanlnn hangara en yakn nbet yerlerinde nbet tutan toplam otuz kii ayr ayr dinlenmi, uan ne zaman yakt ikmali yapt ve ikmal yaplan tankerin tesbitiyle yaktn kimyasal analizi yaptrlmtr. 185

Bir gn nce ayn yaktla VIP uu kontrol ve olay sabah yaklak 30 dakika yer altrmas yaplm olduu da gznne alndnda sabotaj ihtimalinin bulunmad akla kavumutur. l nci pilot Yaar ERAN'n olaydan nceki akam Kara Havaclk Okulu nbeti amiri olduu, bu nbetin uykusuz kalmay dolaysyla ertesi gn istirahati gerektiren nbetlerden olmad, kendisinin yaklak saat 23.00 ile sabah 06.30 arasnda nbeti amiri odasnda tek bana istiharata ekildii ve anlan sabah saatinde nbeti Astsubay tarafndan uyandrld tesbit edilmitir. Ayrca uu saatine kadar kimseye uykusuzluktan yaknmad, tersine neeli olduu, moral ve fiziki grnmnn iyi olduu, Okul Komutanndan veya Grup Komutanndan herhangi bir nedenle izin talebinde bulunmad saptanm, nbet tutmu olmasalar da, pilotlarn en kk bir mazeret beyan etmeleri halinde uua zorlanmadklar, yeter sayda yetimi VIP pilotunun mevcut olduu anlalmtr. Olayn teknik ve kesin nedenlerini aklayan bilirkii raporu MKR'nn (K.K.K.'l kaza krm ve uu emniyet kurulu MTEREK KANAAT RAPORU) Kaza Krm Ynergesi hkmlerine uygun olarak dzenlendii grlmtr. Raporda olayn nedenleri "a. Dorudan neden: Meteoroloji raporunda belirtilen buzlanmann uan seyrettii irtifalarda beklenenden daha kuvvetli olmas ile, uakta mevcut buz nleyici sistemlerin pilotlarca zamannda devreye sokulmamas en kuvvetli ihtimal olmakla birlikte, devreye sokulmu olmas halinde ise arza yapm olabilecei, arzann tehisi ile manuel sistemin devreye sokulmas iin yeterli zamann bulunmad veya devreye sokulan sistemlerin yetersiz kalmas nedeniyle uakta meydana gelen buzlanma, b. Dolayl neden: 1 nci ve 2 nci pilotlarn uu ncesi ve uuun balangcnda kendilerini meteorolojik verilere ve IFR uua tam olarak oryante edememi olmalar, c. Katkda bulunan neden: Pilotlarn eitimlerine, tecrbelerine ve uan teknik donanmna ar gvenerek yeterince aktif davranmam olmalar" eklinde aklanmaktadr. Netice ve karar blmnde ise kazann % 30 muhakeme faktr ve % 30 Kullanma teknii faktr olmak zere toplam % 60 orannda pilotaj faktrnden, % 40 dier faktrden (Buzlanmann beklenenden ok daha kuvvetli olmas) meydana geldii belirtilmitir. 186

Sz konusu raporun mahiyeti ve netice blmnde belirtilen kanaat savclmzca yaplan detayl soruturma esnasnda elde edilen bilgi ve belgelere, tesbitlere uygundur. retici firmann uzmannca hazrlanan teknik raporla; uan burnunun stne dik olarak yere akld, ini takmnn kapal (ieri ekilmi) pozisyonda olduu, kabin kapsnn arpma esnasnda kapal ve kilitli olduu her iki motorun arpma esnasnda yksek g rettii tesbit edilmitir. Uak tahsisi ile ilgili J. Genel K.'l mesaj Gnkur. Bakanlna iletilmi, Gnkur. Bakanlnca Kuvvet Komutanlna, Kuvvet Komutanlnca Kara Havaclk Okul Komutanlna mesaj gnderilerek istenilen tahsisin gerekletirilmesi emredilmitir. Okul Komutan Hava Ulatrma Grup Komutanna emir vererek sz konusu uan hazrlanmasn salamtr. Uu ekibine kadar ulaan hizmete ilikin bu emir normal ve rutin bir grevlendirmedir. Ancak belirtilen gn ve saatte ekibin mutlaka umasn salamaya ynelik bir emir deildir. ncelikle meteoroloji ve dier uu artlan elverdii takdirde greve klacaktr. Bu deerlendirmeyi yaparak uua karar verecek personel 1nci pilottur. Olay gn Yeil kart sahibi, yani aletli kalk yapma ve aletli kalka msaade etme yetkisi olan l nci pilot kalk ve ini meydanlarnn, yedek meydanlarn uygun minimalardaki meteorolojik raporlarn ilgili grevlilerden ve meydan hareket subayndan bizzat alarak, ilk amiri Hv. Ul. Grup Komutan, Okul Erkan Bakan ve dier pilot ile birlikte saat 12.00 civarnda verilen uu ncesi birifinginde VIP yolcu J. Gn. Komutanna olumlu ekilde aktarmtr, l nci pilot Yaar ERAN'n 1984 ylndan beri Gvercinlik'den her trl hava artlarnda kalk/ini yapan, isabetli ekilde "bulut tavan" tahmininde bulunabilen, son derece tecrbeli ve yetenekli bir pilot olduu ifade edilmektedir. Bu tesbitlere ve tamamen olumlu grnen artlara ramen Okul Komutan, Erkan Bakan veya Ulatrma Grup Komutannn uua izin vermemesi ya da uua engel olmas iin ortada nemli bir neden bulunmas gereklidir. 187

Pist temizlii ile frenleme ve hayati kontrollerin yaplmasn da salayan bu grevlilerce pilotlarn emirle umaya zorlandklarm gsterir hibir belirti, bilgi ya da delil bulunmadna gre, uua izin verilmesi ile uan dmesi olay arasnda ceza hukuku bakmndan illiyet ba kurulamyacandan anlan grevlilere idari kusur ve sorumluluk yneltilmesinin mmkn olamyaca anlalmtr. Uan motor, gvde pervane ile kanat ve kuyruk blmlerine ynelik buz nleyici (Anti-ice) sistemin devreye sokulduktan sonra alt ve 90 saniyelik periyotlarla saa/sola s ilettii, tam motor gcyle kalk yapmak isteyen pilotlarn motor torkunu nemli lde etkileyip azaltt iin genelde bu sistemin motorla ilgili blmn kalk tamamladktan hemen sonra devreye soktuklar, sisteme l nci pilot tarafndan komuta edildii, devreye sokulduktan sonra fonksiyon grmesi iin bir zaman diliminin gemesinin gerekmedii, devreye girip girmediinin ayn anda ampermetreden grlecei, girmemesi halinde ya da pervane balanslarnn bozulmas durumunda manuel olarak devreye sokulabilecei, uutan nce btn sistemin pilotlarca kendi can gvenlikleri ynnden mutlaka kontrol edilmesi gerektii, bu tip uaklarda kaza nedenlerini akla kavuturacak "kara kutu" veya benzeri bir cihazn bulunmad hususlar ayn tip dier bir uakta ve bu uaklarla ilgili pilot eitim kitabnda yaplan incelemeler sonucunda tarafmzdan yerinde tesbit edilmitir. Genel olarak uak kazalarnda dme nedenlerinin tam ve kesin olarak akla kavuturulmas son derecede gtr. Olaymzda pilotaj faktr dnda, saptanan buzlanma faktrnn giderilmesi ile ilgili pilot davranlar kukusuz birtakm ihtimallere dayal olarak aklanabilmektedir. Nitekim pilotun motorlarda "anormallik" olduunu bildirmesi buzlanma ihtimalini dndrmtr. Bu nedenle stn teknolojik donanml olduu kabul edilen bu uan buz nleyici sisteminin kolay kolay arza yapamyaca varsaymna dayal olarak da tarafmzdan deerlendirme yaplmtr. Bu ihtimalin kabul halinde pilotaj faktr orannn nemli lde ykselecei, ancak o gnk olumsuz meteorolojik koullarn da tamamen yok saylamyaca dnlerek bu karara varlmtr. 188

Aklanan ve deerlendirilen nedenlere dayanlarak; sz konusu uan dmesine, VIP yolcu ile emir subaynn ve PTT grevlisinin lmne, ncelikle yksek oranda pilotaj faktr ve bunu tamamlayan meteoroloji faktrnn etkileri ile sebebiyet veren pilotlar ile uu makinisti lm bulunduundan, meydana gelen hazine zararnn, PTT leme Merkez Mdrl binasnda ve aralarnda, ayrca baz zel aralarda meydana gelen hasar bedellerinin takip ve tahsil hakk sakl kalmak kaydyla olay hakknda 353 sayl yasann 105 ve 107 nci maddeleri uyarnca KOVUTURMAYA YER OLMADIINA KARAR verildi. 5 MAYIS 1993. Yksel FERAH Hakim Yarbay K.K.K. Askeri Savcs 189

Belge 2: Bilirkii Raporu

4 Kasm 1996 10. Asliye Hukuk Mahkemesi Bilirkii Raporudur. Dosya No: 996/181 Talimat Davaclar: Hasan Sezginler Kbra Sezginler Saime Sezginler Nami Sezginler Turgut Sezginler Daval: Beechcraft Corporation

BLRK HEYETNN TEKL

Ankara 13. Asliye Hukuk Hakimlii'nin 22.08.1996 tarih ve 1994/ 151 dosya sayl yazsna istinaden stanbul Teknik niversitesi (T). Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi'nin 30.4.1995 tarih ve 21/602 sayl yazlarnda bilirkii teklif listesindeki Prof. Dr. A. Nuri Yksel ve Prof. Dr. Ouz Borat dorudan; Prof Dr. M. Fevzi nal yurt dnda, Prof. Dr. Sleyman Tolun yllk izinde ve Prof. Dr. Veysel Atl da T'den ayrlm olduklarndan sradaki Do. Dr. Zahit Mecitolu'dan mteekkil kiilik bilirkii heyeti tekil olunmutur.

OLAY
17.02.1993 gn mahalli saatle 12:19'da Ankara-Gvercinlikten kalk yapan, iinde zamann Jandarma Genel Komutan Korgeneral Eref Bitlis'in de bulunduu Beech Sper King Air BE 200 ift motorlu turbo-prop (executive) ua kalktan 7 dakika sonra dmtr, ibu hadise ile ilgili olarak alan tazminat davasnn grlmesi srasnda kusur tesbiti iin bilirkii incelemesine ve yukarda ad geenlerin bilirkii seilmesinden sonra dosya ve ekleri tetkik edildi ve neticede aada belirtilen mtalaa ve kanaate varld. 190

TESBTLER
Uaa Ait Bilgiler: (Janes All The World's Aircraft: 1991-1992. Sh.350, 351) Beechcraft Sper King Air B200 ua iki trboprop motorlu i uadr. Bu uaklar, imalatna 1972'de balanan Beechcraft Sper King Air 200 uaklarnn ileri bir versiyonudur. B200 uaklarnn ilk uular 1980'de gerekletirilmitir. Bu uaklarn FAR Pt 23'e ilaveten FAR Pt 25'de belirtilen buzlanma gereklerini salad 13 ubat 1973'de FAA tarafndan sertifikalandrlmtr. Mart 1981'de sata arzedilen bu uaklardan l Ocak 1992 tarihi itibariyle 1504 ticari Ve zel ve 282 askeri amalarla olmak zere toplam olarak 1786 adet satlmtr. Alclar arasnda ABD silahl kuvvetleri, Fransa, Msr, Taiwan ve Malezya Hkmetleri, sve Hava Kuvvetleri ve Trk Kara Kuvvetleri Komutanl bulunmaktadr. Buz nleyici Sistemler: (Sper King Air, Model 200/B200, Pilot Training Manual, 10-1, June 1982) Uan iki adet Pratt & Whitney Canada PT6A-42 trboprop motoru bulunmaktadr (Bkz. Ek l ve 2). Bu motorlarn hava giri azlarna (hava alklarna), motor iine belirli bykln zerindeki yabanc maddelerin (FOD) giriini nleyici filtreler konulmutur. Uaklarda buz, yamur ve sis bir uuu olumsuz olarak etkileyebilir. Uak yaplarndaki buz teekkln nlemek veya krmak iin eit enerji kayna kullanlr: Motordan alnan hava (pnmatik), elektrik kayna ve motor egzozu. Kanat ve yatay kuyruk hcum kenar yzeyleri (iebilen botlarla) ve frenler motordan alnan hava ile buzdan korunur. 191

Pervaneler, pilot tpleri, stol ikaz kanat, n siper camlar, yakt borular elektrik enerjisi ile, her iki motorun hava girileri motor egzozundan alnan scak gazlarla buzdan korunmaktadr. Bunlardan kanatlar ve kuyruk yzeyleri zerindeki iebilen botlar ile pervanelerdeki stclar buz zclerdir. Yani bu sistemler olumu buzlanmay yok eden sistemlerdir. Yukarda ifade edilen dier sistemler ise buz teekkln nlerler. Ayrca kompresr hava al filtresinde biriken buzu gidermek iin atalet kanat ayrma sistemi tesis edilmitir. ien botlar devreye girmezse bunlar manuel olarak devreye sokma imkn bulunmaktadr. Bu botlar zerlerinde teekkl eden l ,25-2,5 cm kalnlndaki buzlar krabilirler. Motorun kompresr giri dudaklar egzos gazlan ile otomatik olarak stlrlar. Bu sistem iin pilot kumandasna ihtiya yoktur. Kompresr hava giri azndaki filtreyi buz birikiminden korumak iin ise atalet prensibiyle alan bir kanatk ayrma sistemi tesis edilmitir. Bu sistem venturi etkisinden yararlanlarak buzlarn yksek ataletleri dolaysyla baypas kaplarndan dar atlmalarn salamaktadr. Bu sisteme pilot tarafndan kumanda edildikten sonra buz kanatklar ve baypas kaplar istenilen pozisyona 15 saniyede gelmezse, sol ve sa motorlar iin konulan iki sar ikaz yanar. Byle bir durumda kanatklar mekanik olarak alaltp ykseltecek bir yedek sistem mevcut bulunmaktadr. Bu buz giderme sisteminin, grlr bir nem iinde +5 ve daha souk artlarda uu yaplmas durumunda altrlmas gerekmektedir. Pervane palalar zerine yerletirilen botlarn stlmasyla ve pervanenin dnmesinden kaynaklanan merkezka kuvvetler ve havann iddetli arpmas ile buz paracklar krlarak atlr. Bu sistem devreye sokulduktan sonra srekli olarak alr. Sistemin alp almad bir ampermetreden grlebilmektedir. Olavla ilgili Dosya Bilgileri: Uak K.K.K.'lnda 24.12.1991 tarihinde hizmete girmi. Dt tarihe kadarki hizmet sresi 24-25 aydr. Uu sresi 215 saattir. 150 saatlik bakm Austos 1992'de yaplmtr. Son VIP bakm 16.2.1993 tarihinde yaplmtr. Kazadan nce uakta olaan d hibir bakm ikyeti yoktur. (John Ward'n raporu.) 192

 Dosyada Devlet Meteoroloji ilerinin mahalli saatle 9:30'da hazrlanm hava durum raporu bulunmaktadr. Bu rapordu bulut ii kuvvetli buzlanma bildirilmektedir. Ancak Devlet Meteoroloji leri Mdrlnn uan kalk saati civarna ait bir raporu dosyada bulunmamaktadr. Yalnzca Erkan Bakan Kr.Plt.Kd.Alb. Erdal zden imzal ve mahalli saat 12:00'a ait bir rapor bulunmaktadr. Bu rapora gre Gvercinlikte hava sakin ve kar yal, meydan scakl -2 C olarak bildirilmektedir. Ancak kaza krmn mterek raporunda mahalli saatle 10:30'dan itibaren scaklk artmaya balad iin karlarn erimeye balad ve bu nedenle uan yerde buzlanma artlar altnda olmad kymetlendirilmitir. 17.2.1993 tarihli Askeri Savcln Soruturma Tutanana gre den uak ile 16.2.1993 gn saat 14:15 ile 15:00 aras deneme uuu yaplm ve hangara kuyruk blm darda kalacak ekilde ikinci uak olarak konulmutur. Ertesi gn sabah 9:15 civarnda hangardan karlan uak uu ncesi hayati kontrol ilemlerini yapmak zere uu ekibince 20-25 dakika altrlm, bilahare greve gidecek personeli beklemek zere okulun nndeki park yerine getirilmitir. Burada bir saat kadar beklenildikten sonra Orgeneral Eref Bitlis'in geliinden yarm saat nce VIP park yerine altrlarak alnmtr. Uak mahalli saatle 12:19'da havalanm, 12:22:02'de pilotlar motorlarda anormallik olduunu, 12:22:52'de motorlarda sarsnt olduunu bildirmiler ve ESENBOA'ya ILS LOC (Aletli ni Sistemi) yaklamas ile ini talebinde bulunmulardr. 12:24:41'de son temas kurulmu ve motorlarda grlt olduu pilotlarca bildirilmitir. Uakla ATC temas 12:26:1 l'de kesilerek uak radar ekranndan kaybolmutur. Bundan sonra uak saat 12:26'da Ankara Yenimahalle PTT letme Mdrlnn bahesine dmtr. Tank ifadeleri uan dt mahalle sola yatk olarak alaldn, havada iken yanma veya infilak olmadn, yere dikine akldktan sonra alevler kp infilak ettiini gstermektedir. Pilotlar motorlarda arza var ifadesini kullanmamlar; buzlanmay nleyici sistemlerin almadna dair herhangi bir ikyette bulunmamlardr. 193

Pilotlarla lgili Bilgiler: Pilotlar B200 eitimini basan ile tamamlayp sertifika almlardr. Birinci Pilot Bnb. Yaar Erian'n 3220 saatlik ve 2. Pilot Yzb. Turul Sezginlerin 1554 saatlik uu tecrbeleri vardr. Yaar Erian 1984 ylndan beri Gvercinlik'ten her trl hava artlarnda kalk/ini yapan, isabetli ekilde "bulut tavan" tahmininde bulunabilen son derece tecrbeli ve yetenekli bir pilottur (Askeri Savclk Raporun'dan). Turul Sezginler de 1987'den beri aralksz ve yine her trl hava artlarnda Gvercinlik'ten kalk/ini yapmtr. Pilotlarn zellikle buzlanmay nleyici sistemleri altrma hususundaki hassasiyetleri alma arkadalar tarafndan ifade edilmitir. Pilotlarn olay gn yaplan doktor muayenesine ve arkadalarnn ifadelerine gre salk durumlar ve psikolojileri gayet iyi idi. Meydan Nbet Mahallindeki ahitler: Nbet mahalli, hangara 125 metre mesafede bulunan 5 numaral kulbe ve evresidir. Etrafta 70 cm yksekliinde duvar ve zerinde 30-40 cm ykseklikli demir paravan bulunmaktadr. Bu duvarla hangarn aras 15-20 metre olup duvarn bir yanndan br tarafna geilebilme imkn vardr. Er Tahir Metin (16.2.1993 tarihinde 19:00-20:00 arasnda bu mahalde nbeti): "19:30 civarnda, dahili klk kyafetli, pilot bereli, astsubay olduunu tahmin ettiim, resmi bir ahs Havaclk Okuluna doru geiyordu. Dur ihtar ettim, durdu. Parola ve iaretini sordum, bildi. niformas da olduu iin phe uyanmad. 4 aydr burada nbet tutarm; yryerek giden birini grmedim. Elinde paket vb. bir ey yoktu. Kolunda nbeti band yoktu." Ayn mahalde nbet tutanlardan v. Ayhan Mutlu hangar iinde, tavanda zayf bir k bulunduunu ve civarda aydnlatmann olmadn ifade etmitir. Savc tutanana gre ise uan anahtarlar kilitli dolapta; dolabn anahtar uu ekibinde ve bakm teknisyeninde bulunmaktadr. 194

Dier ahitler Pilot Yksel Altner (Kaza nceleme Heyetinden): Dmenin, motorda oluan an buzlanma ve buz zc sistemin almamas nedeniyle olduunu rendik. Uak Gvercinlik zerinde uarken, kalk takiben ani buzlanma olumasyla... ve sistem de devreye sokulmadndan... pilotun gaz alp verdiini bizzat duydum... Pilotlar da tecrbeli ve tedbirli; sistemi altrmam olamazlar, mmkn deil; sistem sonradan arza yapm olabilir. aresi de, pervane hatvesini deitirmek, motora gaz alp vermektir. O halde kaza, buzlanmann tahmin edilenden ok iddetli olmas dolays ile meydana gelmitir. Tayfun Eren (Kaza .inceleme Heyetinden): Uak Gvercinlik'ten havalandktan sonra 5 dk (ifadenin daha aasnda 3-4 dk) gemiti ki... aadan, uan anormal sesler kardn, pilotu tarafndan gaz alp verme ilemi yapldn bizzat duydum. Bunun sebebi buzlanan palalardr... Motordaki yangn da motor buzlanmasndan meydana gelmitir... Not: inceleme heyetinden dier ahitlerin beyanlar da aa yukar ayndr. Alb. Erdal zden: Motor hava giriinin buzla kapl olduuna dair bir emareye rastlanmamtr.... Bnb. Pilot Kd. Alb. Kara Havaclk Okulu Ok.Hv.Ul.Gr.Komutan Bedri Deliorman: Ayn tip ua, ekip halinde, zlanda yolu ile, Aralk 1991'de ABD'den getirdik. zlanda'da, yakt ikmali iin bir gece kalnd. -30, -40 C scaklkta kar tipisinde akta bir gece bekledi... sabah, alkolle silme gibi zel bir tedbir almadan motorlar altrlp kld ve Trkiye'ye gelindi... Pilot Bnb. Yaar benimle birlikte utuu zaman ikinci pilot olarak samda otururdu ve titiz bir arkada olduu iin buzlanma artlarn tahmin ettii anda benden nce uzanarak pervane buz nleyici dmelerini aarak otomatik sistemi devreye sokard... Kazadan nce motorlardan birinin arzalanarak susmu olabilecei ihtimalini akla getirecek en kk bir emare yoktu. Bunu firmasndan gelen teknisyenler de ifade ettiler. Uutan nceki gnlerde de, personel ve bakmla ilgili, kazaya yol aabilecek bir ihtimal yok. 195

John Ward'n Raporu (Beech Aircraft Corporation eleman, Uak Kazas Teftiisi) Uan hizmet grd 2 sene 2 ay zarfnda periyodik bakmlar yaplm ve olaand bir bakm ikyeti yoktur. Uak burun st dik aklmtr. arpmadan nce hibir yangn ve infilak emaresi grlmemitir. arpma srasnda her iki motorun yksek g rettii anlalmtr... Erdal zden. John Ward ve Thomas A. Berhe'in (Pratt and Whitney eleman. Hava Gvenlik Teftiisi) Mterek Raporu: Motor elemanlarnn hibirisinde arpma ncesi anormallik veya alma tehlikesi belirtisi grlmemitir. Yanma haznesi silindir gmlei ve kompresr trbin klavuz (istikamet) kanatnn durumu, motorun normal sda altn gstermektedir. arpma ncesi normal motor almasn engelleyecek herhangi bir fonksiyonel almamaya delalet eden bir ey yoktu. Ayrca Mterek raporda bir TARTIMA (GRME) notu dlmtr: Buna gre: Uu esnasndaki buz akmlasyonu ve motor hava giriindeki tkanma veya buz yutma ve kompresre yabanc madde ile verilen hasarlar kompresr verimliliinde ve hava akmnda kayba neden olacaktr. Hava akmndaki bu kayp kompresrde dalgalanmalara veya stol olaylarna sebep olacak ve btn bunlarn sonucunda motor g kaybna urayacaktr. Yanma sahasna daha az soutucu hava geldike ve yakt gnderimi nceden belirlenen kompresr hzn elde edecek ekilde yaktn kontrol edilmesiyle ayarland iin, scak blgelerdeki aksama hasar verecek bir ar s durumu ortaya kacaktr. Motorlarn incelenmesi sonucu scak ksm tehlikesine rastlanlmad. Fakat arpma sonucu ortaya kan yksek g gzlemlendi, dolaysyla arpma annda motor hava giriinin buzla kapanmas ve kompresr buz yutma durumu pek muhtemel grlmedi. Bulunamayan Motor Paralar Sol motorda bulunamayan paralar: Kompresr santrifj ark ve muhafazas, yanma haznesi silindir gbei byk ve kk k borular, 16 adet trbin palas, pervane gbei. Sa motorda bulunamayan paralar: Drc vites kutusuna bal aksesuarlar, drc vites kutusu Z.kademe vites sistemi, pervane mili, pervane gbei ile l ve 2 no.lu pervane kanat ular. 196

MTAALA VE KANAAT
Yukarda yaplan tesbitlerin nda aadaki mtaalalar yaplmtr: 1- Olay gn hava artlar uu srasnda bir buzlanmaya yol amaya msait olmakla birlikte a) leri teknoloji rn olan B200 uaklarnn en az FAR 23 ve ilaveten FAR 25'deki buzlanma ile ilgili artlar salad FAA tarafndan belgelendirilmi olduu, b) Uan motorlarnda ve pervanelerinde meydana gelebilecek buzlanmalar nleyecek ve zecek donanmlarn bulunduu, bu donanmlardan bazlarnn pilot kontrolne ihtiya olmakszn devreye girdii, pilot tarafndan devreye sokulanlarda bir arza olmas halinde ikaz sistemlerinin mevcut olduu, c) Uan periyodik bakmlarnn yapld ve herhangi bir bakm ikyetinin bulunmad, d) Pilotlarn eitimli ve tecrbeli olduklar, buzlanma artlarna kar titiz olduklar birlikte uu yaptklar amirlerince ifade edilmesine ramen, buzlanma ile ilgili meteorolojik artlarn bariz olduu bir gnde yaplan bir uuta pilotlarn buzlanma giderici sistemleri altrmadklarnn tahmin edilmesinin mantkl bir yaklam olamayaca, e) Konunun uzman olan Bay zden, Mr. Ward ve Mr. Berthe'nin raporlarnda motorlardaki sya maruz paralarn incelenmesi sonucunda buzlanma neticesinde ortaya kmas gereken herhangi bir s ykselmesi tehlikesine maruz kalm paraya rastlanmad, veya motorlarda arpma ncesi fonksiyonel bozuklua delalet edecek bir iaretle karlaamad; aksine motorlarn arpma srasnda yksek g rettiklerinin tesbit edildii eklinde zetlenebilecek deliller gstermektedir ki motorlarda sarsnt eklinde kendini gsteren problemin Kara Havaclk Okulu Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporunda ve KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporunda buzlanmadan kaynakland yolunda tahminler mesnetsiz kalmaktadr. 197

2- Pervanelerdeki buzlanma nleyici sistemin devreye sokulmad veya devreye sokulup arzaland kabul edilse bile 3-4 dakika ierisinde problem oluturacak miktarda buz teekkl etmesi beklenemez. Ayrca pervane palalarnda oluacak buzlanma aa yukar simetrik olacandan motorlarda meydana gelen ve uan dmesi ile sonulanan bir sarsntnn sebebi olamaz. 3- Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporunda ifade edilen radar verilerine gre uan uu yrngesi bir fikir vermek zere Ek 3'te izilmitir. Buna gre uan kalktktan sonra meydan zerinde tur atp kuzeye doru ynelerek meydandan uzaklamas 2-3 dakika ierisinde olmutur. Bu srada motorlarda bariz bir anormallik yoktur (pilotlarn anormallii bildirmeleri 4. dakikada olmutur). Radar verilerine gre uak daha sonra meydan zerinden bir daha gememitir. Bu da Kaza Krm Heyetinden baz ahitlerin uak meydan zerinden geerken (3.-4. veya 5. dakika) pilotlarn pervane hatvesini deitirdiklerini iittikleri yolundaki ifadeleri ile elimektedir. 4- Bu olayda pilotlarn kusurlu olduunu gsterir herhangi bir delile rastlanmamtr. KKK Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporunda ve Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporunda ifade edilen senaryolar tahminlere istinat ettirilmekte olduundan bunlar pilotlarn kusurlu saylmas iin birer delil olarak kabul edilemez. 5- Nbetilerden birisinin nbet srasnda karlat parolay ve iareti bilen pilot bereli ahs phe arzetmesine ramen dosyada soruturmann bu dorultuda derinletirildiine dair bir belge bulunamamtr. 6- Motor santrifj ark gibi baz paralarn bulunamamas dikkat ekmektedir. 7- Motorlardaki sarsntnn eitli sebepleri olabilir. Ancak kaza sonras yaplan inceleme sonularndan dosyada bulunan bilgilerle bir kanaate varma imkn bulunmamaktadr. Anormallik ve sarsnt eklindeki net bilginin sebeplerini arzal ve bulunamayan paralarda aramak gerekir. Mesela birinci kademe g trbininin 16 palasnn bulunamayna firmann uzman bir aklama getirmemitir. 198

Motorun arpma sonras ekilen fotoraflarndan bu trbinin evresindeki muhafazann paralanp dalmadn gstermektedir. Bu durum kayp palalarn uu srasnda mteakip kademelerdeki palalar krp paralayarak motor egzozundan dar km olabileceklerini dndrmektedir. Ekteki motor resimlerinden egzozlarn byle bir ka msait olduklar grlmektedir. Dolaysyla olayda sabotaj ihtimalini tamamen gzard etmek salkl bir yaklam olamaz.

NETCE
Bu hususlar muvacehesinde 1- Motor arzas ve sonu olarak uan dmesinde buzlanmann etkili olduunu gsteren yeterli ve tatminkr delil yoktur. 2- Motor arzas ve dme olaynda pilotaj ve bakm hata ve kusuru bulunduuna dair deliller mevcut deildir. Dolaysyle davaclar murisi 2. pilot Turul Sezginler ile kaptan pilot Yaar Erian'n kusurlar yoktur. 3- Uan dmesine yol aan motor arzasnda daval firmann dizavn ve yapm hatas bulunduuna dair delil mevcut deildir. 4- Kaza gn ncesindeki gece, hangar civarndaki -bir nbeti tarafndan bildirilen- kimlii bilinmeyen kii ile yukarda isimleri zikredilen motor i aksamnn enkaz mahallinde bulunamamas ve salam ve mukavim olan motor zarfnn paralanmam ve hatta fazla deforme olmam grnts karsnda sabotaj ihtimali gzden rak tutulmamaldr. Keyfiyet sayg ile arzolunur. (4.11.1996) Bilir Kii Bilir Kii Prof.Dr. A. Nuri Yksel Prof.Dr. Ouz Borat Bilir Kii Do. Dr. Zahit Mecitolu

199

200

201

202

Belge 3: Av. Nusret Senem'in Milli Savunma Hakanl'na Soruturmann Devam stemiyle Verdii Dileke

MLL SAVUNMA BAKANLIINA ANKARA SORUTURMAYA DEVAM EDLMESN STEYEN: 1) Hasan SEZGNLER, ehit Gnen Sok. 30/2 Maltepe/ANKARA 2) Kbra SEZGNLER, ayn adreste. 3) Saime SEZGNLER, ayn adreste. VEKLLER : Av. Nusret SENEM, Karanfil Sokak 3/34 Kzlay/ANKARA

DEVAM EDLMES STENEN SORUTURMA : K.K.K.As.Savcl'nn 05.05.1993 gn ve 1993/273 E 1993/239 K.sayl Kovuturmaya Yer Olmad Kararna konu olan Orgeneral Eref BTLS, dier subay ve astsubay personelin yaamn yitirdii uak dmesi soruturmas. ZANLILAR : Soruturma sonunda ortaya karlacak sabotaj sanklar ve grevini ktye kullanan azmettiren sabotaj eylemine itirak eden dier zanllar. KONUSU : 353 sayl kanunun 111. maddesi uyarnca tesbit edilecek zanllar aleyhinde soruturmann devamna karar verilmesi isteidir. 203

Aklamalar: 17 ubat 1993 tarihinde Jandarma Genel Komutan r. Eref Bitlis ve Emir Subay P. Alb. Fahir Ik', Diyarbakr'a gtrmek zere Gvercinlik Hava Meydan'ndan saat 12.19'da havalanan VIP ua, yaklak 7 dakika sonra Ankara Posta leme Merkezi bahesine dm, Or.Gen. Eref Bitlis, Alb. Fahir Ik, 1. Plot Bnb. Yaar Erian, 2. Pilot Yzb. Turul Sezginler ve uak makinisti Asb. Bv. Emin ner yaamlarn yitirmilerdir. Bu olay nedeniyle K.K.K. As. Savclnca soruturma yaplm, 5 Mays 1993 gn, 1993/273 Esas 1993/239 Karar sayl Kovuturmaya Yer Olmad Karar verilmitir. (EK: l.) Bu karardan sonra ortaya kan baz deliller, As. Savclk hazrlk soruturmasnn stnkr yapldn, Kovuturmaya Yer Olmad Kararndaki gerekenin aksine uan dmesi deil, sabotaj neticesinde drldnden sz edilmesi gerektii ortaya kmtr. Kovuturmaya Yer Olmad Karar 16.08.1993 gn birksm mvekkillerime tebli edilmi olmakla beraber mvekkillerimi, bu karara sresinde itiraz etmemilerdir. Birksm ynnden sresinde vekilleri olarak tarafmdan yaplan itiraz (EK: 2) ise, Jandarma Genel Komutanl Askeri Mahkemesi tarafndan incelenmi "Soruturmann usulne uygun olarak ve eksiksiz yaplm, uan sabotaj sonucu dt'ne dair dosyada herhangi bir delil ve emarenin mevcut olmad, verilen kovuturmaya yer olmad kararnn dosya kapsamna uygun olduu'na" denerek red edildi. (EK: 3.) Kovuturmaya Yer Olmad Karar'na itiraz sresini geirerek, bu hakkn kullanamayan mvekkillerim ynnden Milli Savunma Bakanl'na, 27 Ocak 1994 tarihli dileke (EK: 4) ile bavurarak, o gne kadar ulaabildiimiz bilgi ve snrl saydaki belgeleri eklemek suretiyle soruturmaya devam edilmesine 353 sayl yasann 111. maddesi uyarnca "emir verilmesini" talep etmitik. Bizce o gn elde ettiimiz bilgi ve belgeler dahi soruturmann devamna karar verilmesini gerekli klmaktayd. Ancak o zamanki bavurumuza bizi ve mvekkillerimi hibir zaman ikna etmeyen Savunma Bakam Mehmet GLHAN imzal, 4 Mart 1994 tarihli bir yant verilmitir. (EK: 5.) 204

Bu yantta Askeri Savclk soruturma dosyasnn Milli Savunma Bakanl'nca incelendii belirtildikten sonra; "6. Olay gn dzenlenen Teknik Heyet Raporunda Trman srasnda oluan buzlarn pervane balanslarn bozduu ve her iki motorda da sarsnt olutuu, uan alak irtifada bulunmas nedeniyle kontrolnn kaybedilerek yere vurduu deerlendirilmi, Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporunda ayn deerlendirmeye itirak edildii grlmtr. "7. retici Firma temsilcilerinin raporu, uak enkaz zerinde, hasarn imkn verdii lde elde edilebilen paralarn incelenmesine ilikin olup; kaza hakknda herhangi bir deerlendirmeyi iermemektedir. "8. Belirtilen nedenlerle; soruturmann eksik ve usulsz yapldna, uan sabotaj sonucu dtne ilikin dosyada herhangi bir bilgi ve belge bulunmad gibi, soruturmann noksansz olarak yrtld ve verilen kararn dosya ieriine uygun olduu anlaldndan, soruturmaya devam edilmesi istemimiz kabule deer grlmemitir" deniyordu. Bu deerlendirmenin dosyada bulunan gereklerle badamadn bilmemize ramen yeni bir bavuruda bulunmay yakn zamana kadar yararsz grdk. Fakat gerein aydnlanmas iin inandmz dorultuda almalara devam ettik. 1996 ylnn son gnlerine kadar yaptmz almann neticesinde son derece nemli sonular ve deliller ortaya kmtr. Bu sonular ve belgelerini sunuyoruz. Milli Savunma Bakanlnn artk soruturmay yenilemesi bir zorunluktur. Bizim almalarmz haricinde, ortaya kan ifade ve iddialar da bunu gerekli klmaktadr. Bugn geldiimiz noktada Milli Savunma Bakan'nn, bundan kanmaya kalkmas dnlemez. Bu olay aydnlanmal ve sorumlular ortaya karlarak kamuoyu tatmin edilmelidir. Bu olay, lkemizin bamszl ve gvenlii ile dorudan ilgili bir sorundur. Aada deineceimiz ekilde soruturmaya saptrma abalar ve dosyay yeterli soruturma yapmadan kapama abalan artk kamuoyunca da bilinmekte ve tepki ile karlanmaktadr. 205

A- YEN DELLLER ORTAYA IKMITIR:

l- stanbul Teknik niversitesi (T) Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yelerinden Oluan Bilirkii Heyetinin Raporu Uaa Sabotaj Yapldnn Yeni Delilidir: Uan buzlanma nedeniyle dtn ifade eden raporlar 17.02.1993 gn dzenlenen Teknik Rapor, K.K.K. Kaza Krm He-yeti'nin Mterek Kanaat Raporu, Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporudur. Bu raporlar ve onlarn ierdii baz faraziyeler zerine bina edilen buzlanma savna dayanarak, Takipsizlik Karar veren ve dosyay kapatan As. Savcln karar hukuka, geree aykrdr. Bunun kant Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesinde ua, Trk K.K.Komutanlna satan BEEC CORPARATION aleyhine atmz davann stanbul'a gnderilmesi zerine seilen stanbul Teknik niversitesi Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yelerinden Prof. Dr. A. Nuri YKSEL, Prof. Dr. Ouz BORAT, Do. Dr. Zahit MECTOLU'dan oluan Bilirkii Heyeti'nin stanbul 10. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne sunduklar 4 Kasm 1996 tarihli 1996/181 Talimat numaral BLRK RAPORU'dur. (EK: 6.) Dosyada bulunan ve bugne kadar dikkate alnmayan, tarafmzdan gsterildii halde grlmek istemeyen, maddi kantlar bu bilirkii heyeti grm ve deerlendirmitir. ok arpc sonular ortaya kmtr. 4 Kasm 1996 tarihli Bilirkii Raporunun Netice blmn aynen aaya alyorum. Bu blm uan yaplan bir sabotaj sonucunda dm olduunu, bir bilirkii raporunda belirtilebilecei aklkta belirlemektedir. Daha ilerisini syleyecek makam Yargdr. "Bu hususlar muvacehesinde 1- Motor arzas ve sonu olarak uan dmesinde buzlanmann etkili olduunu gsteren yeterli ve tatminkr delil yoktur. 2- Motor arzas ve dme olaynda pilotaj ve bakm hata ve kusuru bulunduuna dair delil/ler mevcut deildir. Dolaysyla davaclar murisi 2. pilot Turul Sezginler ile kaptan pilot Yaar Erian'n kusurlar yoktur. 206

3- Uan dmesine yol aan motor arzasnda daval firmann dizayn ve yapm hatas bulunduuna dair delil mevcut deildir. 4- Kaza gn ncesindeki gece, hangar civarndaki -bir nbeti tarafndan bildirilen- kimlii bilinmeyen kii ile yukarda isimleri zikredilen motor i aksamnn enkaz mahallinde bulunmamas ve salam ve mukavim olan motor zarfnn paralanmam ve hatta fazla deforme olmam grnts karsnda sabotaj ihtimali gzden rak tutulmamaldr." Bu sonulara bir ilave yapmaya gerek yoktur. Ceza soruturmasn kapatanlarn dayandklar btn raporlarn uydurma olduunu ortaya karmtr. 17 ubat 1993 tarihinden bu yana ilk defa ceza veya hukuk usul yasalarmza gre grev verilen bir bilirkii heyeti Eref Bitlis'in uann dmesi konusunda inceleme yapm olmaktadr. Varlan sonu sarscdr. Yllar nce Takipsizlik Kararna itiraz ederken ve Milli Savunma Bakanndan soruturmann devamna karar vermesini talep ederken dosyann tarafsz bilirkiilere gnderilmesini srarla vurgulamtk. Bu taleplerimizin ne kadar hakl ve yerinde olduu ve bunu red edenlerin ise ne kadar hukuka aykr davranm olduu anlalmtr. Gerei aratrmaktan kananlarn imdi, ortaya kan deliller karsnda olaydaki sorumluluklarnn hesabn vermek zorunda kalacaklarn umuyoruz. MSB'l, ilk talebimizi red ederken ileri srlen ve temel dayanak olarak gsterilen, olay gn dzenlenen "teknik rapor" konusunda T Bilirkii Heyetinin gr yledir:

"Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporunda ifade edilen radar verilerine gre uan uu yrngesi bir fikir vermek zere Ek: 3'de izilmitir. Buna gre uan kalktktan sonra meydan zerinde bir tur atp kuzeye doru ynelerek meydandan uzaklamas 2-3 ierisinde olmutur. Bu srada motorlarda bariz bir anormallik yoktur. (Pilotlarn anormallii bildirmeleri 4. dakikada olmutur.) Radar verilerine gre uak daha sonra meydan zerinden bir daha gememitir. Bu da Kaza Krm Heyetinden baz ahitlerin uak meydan zerinden geerken (3-4-5. dakika) pilotlarn pervane hatvesini deitirdiklerini iittikleri yolundaki ifadeleri ile elimektedir."
207

Asker kiilerin motorlarda sarsnt olmasnn tek sebebinin "muhtemelen" buzlanma olduu ynndeki faraziyeleri, T Bilirkii Heyeti Raporunun 6. sayfasnda kesin olarak gerek d bulmaktadr.

"Motorlardaki sarsntnn eitli sebepleri olabilir. Ancak kaza sonras yaplan inceleme sonularndan dosyada bulunan bilgilerle bir kanaate varma imkn bulunmamaktadr. Anormallik ve sarsnt eklindeki net bilginin sebeplerini arzal ve bulunamayan paralarda aramak gerekir. Mesela birinci kademe g trbininin 16 palasnn bulunamayna firmann uzman bir aklama getirmemitir. Motorun arpma sonras ekilen fotoraflarndan bu trbinin evresindeki muhafazann paralanp datmadn gstermektedir. Bu durum kayp palalarn uu srasnda mteakip kademelerdeki palalar krp paralayarak motor egzozundan dar km olabileceklerini dndrmektedir. Ekteki motor resimlerinden egzozlarn byle bir ka msait olduklar grlmektedir. Dolaysyla olayda sabotaj ihtimalini tamamen gzard etmek salkl bir yaklam olamaz."
Btn bulgular olayn sabotaj olduunu kantlamaktadr. Artk bu sabotajn faillerinin tesbit edilmesi sorunu karsndayz. Bunu kim tesbit edecektir. Elbetteki buna yetkisi olan makamlar bu ile grevli olan makamlardr. Eer bu safhadan sonra daha nce olduu gibi btn bulgular bir yana braklr soruturma almaz ve olay kapatlmak istenirse o zaman buna yol aanlarn suu ve tarih nndeki sorumluluu byk olur. Nitekim Bilirkii Heyetinden olan Sayn Prof. A. Nuri Yksel, olayn nemi ve basnmzn ve medyann zerinde durmas nedeniyle, olay hakknda, getiimiz gnlerde aklamalarda bulunarak "imdi kalkp uak buzlanma yznden dt dersen kargalar gler. Tamam devlet bunun nasl olduunu gizlemek lzumunu hissedebilir. Buna hrmet ederim. Ama gsterilen kantlar ok aklszca" diyerek dosyay kapatma ve sabotaj gizleme davrann eletirmektedir. 208

Sayn Prof. A. Nuri Yksel "Buzlanma olsa ve buzlanmay engelleyen sistemler altrlmasa bile uan -60 derecede 29 dakika uabildiini" belirterek buzlanma iddiasnn ne kadar acemice ileri srlm bo bir iddia olduunu ifade etmektedir. (EK: 7-8; 16 Ocak 1997, Radikal, 19 Ocak 1997, Aydnlk.) Bu deerlendirmeye uak mhendislii yapan btn ilgililer de daha nce katlmlardr. 2- Sabotajn Tan Nbeti Askerin fadesi: K.K.K. As. Savclk hazrlk dosyasnda dizi 70'de ifadesi bulunan olay tan Tahir Metin'in Askeri Savcya verdii 18.02.1993 tarihli ifadesinde; "16 ubat gn saat 19.00-21.00 arasnda 5 no'lu kulbe nbetisi idim. Saat 19.30 civarnda dahili klk kyafetli, pilot bereli astsubay olduunu tahmin ettiim resmi bir ahs havaclk okuluna doru geiyordu. Dur ihtar ettim. Durdu parolay ve iaretini sordum bildi. Parolay bildii iin ve niformal olduu iin iimde phe uyanmad. "Soruldu: Ben drt aydr bu birlikte grevliyim, sk sk ayn yerde nbet tutuyorum. Daha nce nbet yerimizden yryerek geen birini grmedim... ahsn kolunda nbeti kolluu yoktu" denilmektedir. (EK: 9.) As. Savclk hazrlk dosyasna bakyoruz. Bu nemli tank beyan dorultusunda bir soruturma veya aratrma yok. Bu ifade alnm ve ylece kalm. Tank Eyll 1996 aynda SHOW TV'de M. Ali Birand'n yapp sunduu 32. Gn isimli programda aklamalarda bulundu. Grd kiinin bir astsubay olduunu olay komutanlarna iki kez anlattn aklad. Bilindii gibi kamuoyunda sylemezler etesi denen grup iinde yer alan ve halen tutuklu bulunan iki astsubay Gvercinlik hava alannda grevli kiilerdir. Olayn bu kiilerle ilgili boyutu var mdr? Bu tann szn ettiimiz beyannn SHOW TV'den istenmesini diliyoruz. 209

Bu olguda sabotaj sanna ulamak asndan nemle zerinde durulmay gerektirmektedir. Elbette ki bir nyarg ile sadece uan dmesi nedeniyle doan hazine zararn aratran bir savcln bu gibi son derece deerli kantlara dayanarak olay aydnlatmasn beklemek hayalcilik olurdu. Ancak bu safhadan sonra soruturma yaplmak zorundadr. 3- CHP Milletvekili Heyetinin Raporu: CHP stanbul Milletvekili Ercan Karaka, Sivas Milletvekili Mahmut Ik, Erzincan Milletvekili Mustafa Yldz'n hazrladklar ve CHP Grup Bakanlna sunduklar, kamuoyuna akladklar bu rapor 7.3.1996-10.3.1996 tarihleri arasnda Van ve Hakkri llerinde yaptklar incelemenin sonularn iermektedir. Rapor nedeniyle Genelkurmay bakanl tarafndan bu kiiler hakknda su duyurusunda bulunulmutur. Szkonusu raporun 10. sayfasnda Havargot kod Kahraman Bilgi isimli kii'nin "... biz kimleri ldrmedik ki; Eref Bitlis, Tu. Gen. Bahtiyar Aydn' bile biz ldrdk" dedii aklanmaktadr. (EK: 10.) Bu rapor kamuoyuna aklandktan bir mddet sonra raporu hazrlayan milletvekili aleyhinde Genelkurmay Bakanl tarafndan su duyurusu yapld. Fakat aradan birka ay gemeden raporda anlatlanlarn gerek olduu ortaya kt. Havargot kod adl kiinin, bir ksm zel tim mensubu ile birlikte, resmi bir devlet kuruluunda, kardklar bir kiinin yaknlarndan fidye isterken su st yakaland, dier su ortaklarnn da yakaland kamuoyuna akland. Bu kiilerin, Abdullah Canan isimli ahs ldrmekten ve eroin kaakl yapmaktan, dier baz fiillerden dolay tutuklandklar bilinmektedir. Sanklar ile ilgili soruturma halen Diyarbakr Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavcl ve Van Cumhuriyet Basavcl tarafndan yrtlmektedir. Ancak basnda yakn zaman nce kan haberlere gre bu sanklar ve yakalanmayan dier resmi ete elemanlar, tanklar tehdit etmekte, delilleri yok etme abasn byk bir pervaszlkla srdrmektedirler. (EK: 11-19.01.1997, Cumhuriyet.) 210

Bu dosyada Eref Bitlis'in uann drlmesi ile ilgili bilgi veya belgelerin bulunduu anlalmaktadr. Dosyann iindeki belge ve bilgilerin incelenmesi, bilgisi olan kiilerin bilgisine bavurulmas gerekmektedir. Bu nedenle soruturmann yeniden devamna karar verilmesi faillerin tesbiti bakmndan gereklidir. 4- Basn ve Televizyonlar Olayn Sabotaj Olduu Konusunda ok Ciddi ddialara Yer Vermektedir: Gnlk Aydnlk gazetesi yllar nce bu olayn sabotaj olduunu belirten, eitli yetkili kiilerin beyanlarna ve belgelere yer vermitir. Bu belge ve beyanlar ekli olarak kuprler halinde bilginize sunulmaktadr. (EK: 12 Aydnlk Gazetesine ait eitli tarihlerde yaynlanm 40 adet gazete kuprn ieren dosya.) Aydnlk Dergisi'nin 479. says 25 Austos 1996 tarihli Kapak Haberi halen grev yapan bir general, askeri birlikteki makamnda iki albayn nnde, kendisine yneltilen soru zerine sabotaj dzenleyenlerin adresini verdiini aklamaktadr. "Bitlis suikastnda rol alan subaylar zel Harp Dairesi'nden. Eref Paann lmnde rol oynayan zel Harpi subaylar imdi iller'le beraber. lm ABD'nin ii. O zamanki Genelkurmay yapt, imdi susuyor." (EK: 13.) i Partisi Genel Bakan sayn Dou Perinek'in, TBMM Devlet indeki eteleri ve Susurluk'la Ortaya kan Mafya, Polis, Siyaseti likisini Aratrma Komisyonuna sunduu belgeler iinde bu konunun dile getirildii bilinmektedir. Bu belgelerin iinde sabotaj yapan kiilerden biri'nin daha nce Jitem'i kuran Jandarma Bnb. Cem Ersever olduu, onun ise konuaca korkusu ile Susurluk kazasnda ortaya kan Abdullah atl tarafndan Babakanlk Poligonunda sorgulanarak ldrld belirtilmekte ve sorgulama bantnn Genelkurmay stihbarat'nn arivinde bulunduu ifade edilmektedir. Daha da nemlisi bu sabotaja CIA ajanlar ile birlikte baz eki G ve ABD yetkililerinin karar verdii belirtilmektedir. ddialar son derece arpc ve nemlidir. (EK: 14, iller zel rgt, sh.363-380.) 211

Yllar nce bir aklamasnda sayn Babakan Necmettin Er-bakan'da "Eref Paann Katili eki G" eklinde bir deme vererek olaydaki Amerika Birleik Devletleri'nin rolne parmak basmt. (27 Aralk 1993, Milliyet-27 Aralk 1993, Aydnlk.) (EK:15-16.) Ulusal apta haber yayn yapan NTV isimli medya organnn 16 Ocak 1997 gnl 20.30 saatinde yaynlanan haber iinden programnda sayn Profesr Nuri Yksel sabotaj yapld grn daha ayrntl olarak grntl ekilde aklamaktadr. Bu haber programda ayrca sabotaja katldklar belirlenen baz ahslar hakknda son olaylarla balantl artc iddialara yer verilmektedir. 16 ubat 1997 gn saat 20.30 civarnda NTV akam ana haber blteninde yaynlanan Eref Bitlis Suikast haberinin RTK'den getirtilerek incelenmesini talep ediyoruz. Bu iddialar ve aklamalar son derece ciddidir. Soruturmann devamna karar verilerek aratrlmaldr. Btn bulgular uaa sabotaj yapldn gstermektedir. Failler hakkndaki aklamalar ciddi ve youndur. Bu iddialarn soruturulmamas kukular yaratmakta ve devlete olan gveni, silahl kuvvetlerin 5 kuvvet komutanndan birisinin ldrlmesi karsnda duyarszlk iine girmesi gibi alglanarak ona olan gvenini sarsabilir. 5- Yeni Delil Ortaya kmas Halinde Soruturmann Devamna Karar Vermek Yasa Gereidir: Ceza Muhakemeleri Usul Kanunun 167. maddesi, Askeri Mahkemeler Kuruluu ve Yarglama Yasas'nn 109-111. maddeleri uyarnca, yeni deliller ortaya kmas halinde savclk Kovuturmaya Yer Olmad Kararn geri alnabilir. Ya da itiraz sonucu kesinlemi bir takipsizlik karar, szkonusu ise, yeni delil ortaya kmas durumunda yeni bir soruturma balatabilirler. (Prof. Erdener Yurtcan Ceza Yarglama Hukuku, sh. 432). Askeri yargtay'n bir karar da ayn sonucu paylamaktadr. 212

"Savclka yaplan kouturma zerine verilen takipsizlik kararlarnn kesin hkm kuvveti yoktur. Savclar bu konuda hataya dtklerini anladklarnda, yeni bir kouturmaya balayabilirler. Ancak savclka verilen takipsizlik kararna kar itiraz yoluna bavurulmu ve bu karar kesinlemi ise, o halde ancak yeni delil ve olayn varl halinde yeni bir kouturma yaplmas imkn vardr. Aksi halde nceki karar kesin hkm kuvvetine sahiptir." (As. yargtay Drl.K. 3.12.1971 gn ve E.92-K.91.) Bu yasal dzenleme uyarnca K.K.K. As. Savcl kendiliinden yeni bir soruturma balatabilir. Ancak olay tarihinden sonra yapt ve nyarglar ile soruturmay takipsizlikle sona erdirdii iin onun byle bir soruturmaya kendiliinden balayacana ihtimal vermiyoruz. Bu nedenle imdilik kendilerine bavurmadk. Sorunun boyutlarnn olaanst bymesi karsnda siyasi bir makam olan Milli Savunma Bakanlnn soruturmann devamna karar vermesini talep etmeyi uygun bulduk. Milli Savunma Bakan da talep olmadan soruturmann devamna karar verebilir. Nitekim Babakanlk Tefti Kurulu'nun Susurlukla balayan soruturma sonucunda dzenledii raporda ortaya kan delilleri deerlendirmesi iin Milli Savunma Bakanl'na bildirilmesine karar verdiini basndan reniyoruz. Bu ekilde btn deliller bir makam tarafndan deerlendirilmi olacaktr. Bu deerlendirme ve Milli Savunma Bakanl'na intikal eden dier bilgi belgeler talebimiz vesilesiyle birlikte ele alnmaldr. nceki talebimiz doru drst incelenmeden red edilmitir. Bu talebimiz incelenerek sonulandrlmaldr.

B- ASKER SAVCILIIN HAZIRLIK SORUTURMASI, GERE ORTAYA IKARMAK AMACIYLA YAPILMAMITIR:

l- Hazrlk Soruturmas Zamann Genel Kurmay Bakan'nn Buzlanma Aklamasnn Glgesi Altnda Yaplmtr: 19 ubat 1993 tarihli gnlk gazeteler Genel Kurmay Genel Sekreteri Tmgeneral Yaar BYKANIT'n 18.02.1993 tarihli aklamasn yaynladlar. Bu aklamann zamann Genel Kurmay Bakan, halen DYP Milletvekili Doan GRE'in isteini ierdii aktr. Bu aklama ile ilgili 19 ubat 1993 tarihli Sabah Gazetesinde (EK: 17) yle deniyor. 213

"Kalktan bir sre sonra, alnan hava raporuna ramen, o an ve o blgede beklenmedik ekilde ortaya kan youn buzlanma artlar sonucu motorlarda buzlanma ve bu sebeple, de ar sarsnt ve takat d meydana gelmi ve pilotlar Esenboa'ya mecburi ini talep etmilerdir. "Belirlenen baz emarelere gre (Motor sesindeki deiiklik) pilotlarn son are olan pervane hatve deiikliini yaptklarn, ancak irtifa azlndan uan kontrolnn salanamam olduu ve kazann bu nedenle meydana geldii sonucuna varlmtr. "Bu sonular, hava kuvvetleri komutanlnn ikinci bir heyeti tarafndan da aynen teyit edilmitir." Uak 17 ubat 1993 gn dmtr. Aklama ise 18 ubat 1993 gn yani bir gn sonrasndadr. 19 ubat gnl gazetelerde yukardaki alnt aynen yaynlanmtr. Olaydan bir gn sonra bu sonucun aklanmas, aklama yapanlar asndan kuku yaratan bir durumdur. Bu kukuya sebep sadece bir gn sonra aklama yaplm olmas deildir. Yukarda, son are olarak "hatve deiiklii" yapld ve "motor sesi deiiklii" iddiasnn gerek d olduunu anlattk. Bu grmzn T Bilirkii Heyeti tarafndan da bilimsel veriler gsterilerek dorulandn belirttik. Dosyada iki adet meteoroloji raporu mevcuttur. Her ikisi de uak havalanmadan nceki saatlere aittir. "Kalktan bir sre sonra, alnan hava raporuna ramen, o an ve o blgede beklenmedik ekilde ortaya kan youn buzlanma artlan" verilerini ieren bir nc meteoroloji raporu bu olayn soruturma dosyasnda yoktur. Genelkurmayn bu alntda ifade edilen aklamasn dorulayacak tek bir belgeye biz, K.K.K. As. Savclnn hazrlk dosyasn sayfa sayfa incelemi biri olarak rastlamadk. 214

Bu aklama ile gndeme gelmi olmasna ramen Hava Kuvvetlerinin ayn verileri dorulayan drdnc meteoroloji raporu da yoktur. Her ikisi de gerek d uydurma bilgilerdir. Eer uan dmesi sonrasna ilikin "ayn anda ve ayn blgede" iddetli buzlanma verileri ieren meteoroloji raporlar mevcut ise neden dosyaya konmamtr. Hava kuvvetlerinin iddetli buzlanmay teyit eden raporu nerededir? Eref Bitlis olaynn sabotaj olduunun gizlenmesinde meteoroloji raporlarnn ve bilgilerinin saptrlmas zerinde ciddiyetle durulmaldr. Aada ayrntl olarak bu durum aklanmtr. Soruturmaya Genelkurmay aklamasnn glgesi dmtr. Yetkisi olmad halde soruturmay ynlendirmilerdir. 2- Olay Gn Dzenlenen Teknik Heyet Raporunun Altnda mzas Olan Kiilerin Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesindeki fadeleri Bu Teknik Raporun Akld Gerekelerine tibar Edilemeyeceini Ortaya Koymutur: 353 sayl Askeri Mahkemeler Kurulu ve Yarglama Usul Yasasnn 111. maddesi uyarnca, soruturmann devamna karar vermesi iin yaptmz bavuru, Milli Savunma Bakan Mehmet Glhan tarafndan red edilirken dayanlan en nemli gereke, olay gn yani 17 ubat 1993 gn dzenlenen rapordaki gerekedir. Dier raporlarn ise bu raporu teyit ettii ifade edilmektedir. Milli Savunma Bakanlna soruturmann devam iin yaptmz nceki bavurumuzda bu raporun varlndan bilgi sahibi deildik, verilen red cevab ile byle bir belgeden haberdar olduk. Bu belgeyi Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde am bulunduumuz 1994/151 E. sayl dava dosyasna As. Savclk Hazrlk dosyasnn eksiksiz asl celbedildikten sonra grme ve okuma olana bulduk. Ancak fotokopisini almamz As. Savclk tarafndan taraflara belgelerin fotokopisinin verilmemesi eklindeki taleple gnderildii ve 13. Asliye Hukuk Mahkemesinin de bizce hukuka aykr bu istee uymas nedeniyle mmkn olmad. 215

K.K.K. Askeri Savclnn 1993/273 E. sayl Hazrlk soruturmas dosyasnn 198. dizisinde yer alan bu raporda imzas bulunan kiiler unlardr. K.P.Kd.Bnb. Yksel Altnel, Teknik Heyet Bakan K.P.Kd.Yzb. Tayfun Eren, Teknik ye Teknik Bv. Mehmet Korkmaz, Teknik ye Teknik Bv. Mustafa ahbaz, Teknik ye Teknik Kd.Bv. Tayfun Eren, Teknik ye Bu kiileri kmsemek iin sylemiyoruz. Ancak hibiri bylesi nemli bir olay inceleyecek Bilirkii hviyetine hukuki ve fiili durumlar sebebiyle sahip deildirler. Nitekim srarl abamz ile ortaya kan gerekler bu kiilerin ynlendirilmi olduunu, uan teknik zelliklerini dahi bilmediklerini ve enkaz zerinde bir inceleme yapmadklarn kantlamtr. 353 sayl yasa'nn 62-65. maddeleri arasnda yer alan hkmleri, CMUK'nun 655-77. maddeleri arasndaki hkmleri hazrlk soruturmas srasna Bilirkiinin Savc ya da Askeri Savc tarafndan, alm bir kamu davas varsa, hakim veya Askeri Hakim tarafndan bir kararla atanacan, grev ve niteliklerini dzenlemitir. Bu kiilerin ise bir anlamda bilirkii deil, olsa olsa amiri durumundaki komutanlarna bilgi vermek iin rapor dzenlediklerinden sz edebiliriz. Raporu hazrlayan kiiler 17 ubat 1993 gn olay meydana geldikten sonra Kara Havaclk Okulu Komutan o zamanki rtbesi ile Tugeneral Armaan Kulolu tarafndan grevlendirilmiler ve yarm saat sonra olay yerine gelmilerdir. Raporlarnda bu hususun ayrntlar belirtilmitir. Dzenledikleri rapor teknik bir rapor-deildir. Enkaz zerinde bir inceleme yapm deildirler. Zira raporlar uan dt gnn tarihini tamakta, birka saatlik plak gzle yaplm gzleme dayanmaktadr. nceledikleri tek bir teknik para yoktur. Tamamen tahmine dayal ve byle bir olayda nazara alnmas dnlemeyecek, sbjektif grlerini aklamlardr. 216

"Kalk mteakip (FR) alet artlarnda Ankara NDB zerinde trman srasnda muhtemelen pervane ve motor buzlanma sisteminde meydana gelen bir arza nedeniyle buzlanma teekkl ettii, buzlanmann pervane balanslarn bozmas nedeniyle her iki motorda sarsnt meydana geldii, pilotlarn bu pervane balans bozukluunu gidermek iin emercensi usulleri uyguladklar, ancak sarsntnn giderilememesi zerine Esenboa ATC'den emercensi deklere edilerek (ILS) aletli ini sistemi talep edildii, iniin verilmesi zerine (ILS)'ye giri hazrlnn yapld, fakat pervanelerdeki buzlanmay atlatamad iin alak irtifada uan kontroln kaybederek yere vurduu deerlendirilmektedir."
Milli Savunma Bakan sayn Mehmet Glhan tarafndan bize gnderilen yantndaki gerekesi yukardaki alntnn ayndr. Bu kiiler, muhtemelen diyerek buzlanma sonucuna hangi "somut" delile dayanarak varm olduklarn, biz ancak Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesinde atmz davada bu kiileri tank olarak dinletince renebildik. (EK: 18 Drt sayfa Duruma Tutana.) Bu ses duyulmas iddiasndan ibarettir. Btn tahminlerini, ileri srdkleri "Hatve deiiklii" denen sesi esas alarak yazmlardr. T Bilirkii Heyetinin Raporuna gre; "Hatve Deiiklii" ilemine, son are olarak bavurulur. Uak, Gvercinlik'ten havalandktan sonra bir daha alan zerinden gememitir. Bu nedenle tanklarn ses duyduk demeleri fiziken ve mantken mmkn deildir. T Raporu'na ekli ve radar verilerine gre izilen uu yrngesini gsteren grafik bunun ak delilidir. Uan dt yer ile ses duyduklarn syleyenlerin arasndaki mesafe 7-8 km'dir. Bu mesafeden ses duyulmas fizik bilimine terstir. Szkonusu kiilerin hibiri, uak havalanmadan veya havalandktan sonra bu uula grevlendirilmi kiiler deildir. Uan ne ses karacan izlemeleri szkonusu olamaz. Tanklarn hibirinin uan teknik performans hakknda yeterli eitimi ve bilgisi yoktur. Raporu hazrlayanlardan ve onaylayan tank Bnb. Yksel Altnel ekli olarak sunduumuz 13. Asliye Hukuk Mahkemesindeki ifadesinde "... benim kanaatime gre uan dme nedeni

Bunu aynen yle ifade ediyorlar:

tahmin edilenden daha fazla buzlanmadr. iddetli buzlanma halinde buz zc sistemin yetersiz kalp kalamayaca konusunda bir bilgim yoktur. (Duruma tutana.)
217

Oysa bu uak alm ile ilgili teknik artnamesinde, prospektsnde, garanti belgesinde, K.K.K. Kara Havaclk Daire Bakanlnda bulunan btn belgelerinde son teknoloji ile hatasz retildii garanti edilen uak, "VFR, IFR ve her trl buzlanma artlarnda tahditsiz olarak uabilecektir." "Pervane, motor, gvde ve buzlanma meydana gelebilecek btn yzeylerde buzlanmaya mani olucu ve buz krc sistemler en az FAR 23 artlarn karlayacaktr." Uan kalk saatindeki hava koullan "performansna uygundur". K.K.K. As Savclk soruturma dosyasnda Anket Heyeti Mterek Kanaat Raporuna gre; (EK: 19) "Takriben 10.30'dan itibaren dardaki hava scaklnn artmasndan dolay karlar erimeye balamtr. Bu nedenle uan yerde buzlanma artlan altnda olmad kymetlendirilmitir" denilmektedir. Grld gibi 17.02.1993 tarihli raporu hazrlayan kiiler uan performansn ve hava artlarn yeterince bilmeden kafadan, biraz da sorumluluk duygusundan uzak ekilde buzlanma mtealasnda bulunmulardr. Maddi hibir delile dayanmayan bu rapora itibar edilerek uan buzlanmadan dtn ileri srmek mmkn deildir.

218

3- Meteorolojik Deerler Saptrlmtr: Yukarda uu ncesi saatlerde alnan iki adet meteorolojik rapordan sz ettik. Bu raporlarn verileri yledir: "f. Meteorolojik Durum: (1) Pilotlarca doldurulan uu planna ek olarak Kr.Hvc. Okulu Meteoroloji memurluunca hazrlanan ve Kr.Plt.Yzb Turul SEZGNLER tarafndan imzalanarak alnan 09.15 B (GMT 07.15) saatini gsteren rapora gre; Rzgar Gr Hadise buzlanma. Kapallk Is ba Basn : Sakin : 500 M-3 Km. (Raporun bir blmnde 600 M.) : Kar ve sis, yerden itibaren buzlanma, mutadil trblans ve bulut ii kuvvetli : 4-6/8 St 400', 5-6 Sc 3000', 7-8/8 A AS 8000' : -3 C : -5 C : 1016 Mb.

(2) Pilotlara ifahi olarak tebli edildii belirtilen 12.00 B (GMT 10.00) durumuna gre ise; Rzgar : Sakin Gr : 1200 M. Hadise : Kar ya Kapallk : 4 St 800', 5 Sc 3000', 8 AC 8000' Is : -2 C ba : -4 C Basn : 1015 Mb.'dir. (Ek: 20 K.K.K. Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu.) Grld gibi meteoroloji raporlarndan birincisi mahalli saatle sabah saat 09.15'e, dieri ise uan havalanmasndan 19 dakika ncesi olan mahalli saatle len 12.00'ye aittir. Uak 12.19 B'de havalanmtr. Bu saatte K.K.K. Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulunun Mterek Kanaat Raporuna gre; "... takriben saat 10.30'dan itibaren dardaki hava scaklnn artmasndan dolay uak zerinde bulunan karlarn tamamen erimi olduu tesbit edilmitir." (sh.4.) Kesin olarak havada buzlanma emaresi yoktur. Nitekim saat 12.00'deki verilere gre hadise, kar yandan ibarettir. Oysa Mterek Kanaat Raporu'nun 6. sayfasnda gerek saptrlarak saat 09.15'deki meteorolojik raporun verilerine dayanarak uan motorlarndaki buzlanmadan dt kanaat olarak belirlenmekte yle denmektedir: 219

"Meteorolojik raporun tahlilinde buzlanmann yerden itibaren balad ve uan kalktan dne kadar utuu irtifalarda en youn olduu tesbit edilmitir... Buna gre, gerek hava artlarnn buzlanma vermesi ve buzlanmann beklenenden ok daha kuvvetli olmas, muhtemelen pilotlarn zellikle motor buzlanmasn nleyici 'ICE VANE' sistemini zamannda altrmad, sarsnty hissettikleri anda ise sarsnt sebebinin ne olduunu aratrrken ok nemli 1-2 dakikalk sreyi geirdikleri, daha sonra 'ICE VANE'i asalar dahi kuvvetli buzlanmadan dolay motorda meydana gelen muhtemel buzlanmay zemedikleri kymetlendirilmektedir." Uan havaland saat'in meteorolojik verilerinde, "buzlanmann yerden itibaren balad, uan kalktan dne kadar utuu btn irtifalarda en youn olduu" yazmamaktadr. Tam tersine uan kalkndan 2 saat nceki meteorolojik verilerde benzer ifadeler vardr. Meteorolojik raporda saat 12.19'da bu veriler mevcut deildir. Hava 10.30'dan itibaren snmtr. Karlar erimektedir. Saat 12.00'deki rapora gre hadise sadece kar yandan ibarettir. O halde gerek d bilgiler rapora nasl girmitir. Mterek Kanaat Raporunun altnda K.K.K. Org. Muhittin Fsunolu'nun Onay vardr. Onun onarken gznden katn veya yanltlm olabileceini dnelim! Raporu hazrlayan Tugeneral Alptekin Yapak K.K.Kz.Kr. ve U. Emn.Krl.Bk. - Kr.Plt.Alb. Erol Polat Hvcl.Ok.U.Emn.Krl.Bk. Kr.Plt.Alb. smet Ik K.K.Hvcl.D.Pl..Md. Kr.Plt.Alb.K.K.Hvcl.D. Kaza Krm U.Emn..Md.'nden ibaret drt kiidir. Bunlarn da yanlm olabileceklerini dnmek saflk olur. Hele tamamen tahmine dayal muhtemelen buzlanma denilerek "% 60 pilotaj hatas" olduu sonucuna varmalar "bilgisizlik"ten te grevi ktye kullanmaktr. Meteoroloji raporlarn saptrmlardr. Kt niyetlidirler. K.K.K.As. Savcl'nn tutumu da bundan farkl deildir. Bu rapora dayanarak, hatta dosyay bilirkii gndermesi gerekirken mterek kanaat raporuna "kesin rapor" diyerek Takipsizlik Karar vermitir. Bu kararda yle deniyor. 220

"Olayn teknik ve kesin nedenlerini aklayan bilirkii raporu MRK'nn (K.K.K.'l Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu) Kaza Krm Ynergesi Hkmlerine uygun olarak dzenlendii grlmtr. Raporda olayn nedenleri a) Dorudan neden: Meteoroloji raporunda buzlanmann uan seyrettii irtifalarda beklenenden daha kuvvetli olmas ile uakta mevcut buz nleyici sistemlerin pilotlarca zamannda devreye sokulmamas en kuvvetli ihtimal olmakla birlikte devreye sokulmu olmas halinde ise arza yapm olabilecei, arzann tehisi ile manuel sistemin devreye sokulmas iin yeterli zamann bulunmad veya devreye sokulan temlerin yetersiz kalmas nedeniyle uakta meydana gelen buzlanma." (EK: 21 Takipsizlik Karar.) Takipsizlik Kararn esas alnan Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu Askeri Savcln nitelemesinin aksine ne teknik, ne kesin ve ne de bilirkii raporu deildir. Uan dmesinden bir gn sonra Genelkurmay Bakannn yapt buzlanma aklamasn dorulamak iin, gereklerin bile arptlmasndan ekinilmeyen imal edilmi, tahminlere dayal bir ibret belgesidir. Grevi ktye kullanmann da bir delili olarak grlmelidir. 4- Buzlanma Yoktur Diyen Teknik Rapor Yok Farzedilmi, Tahrif Edilmitir: K.K.K.As. Savcl'nn 1993/273 E. 1993/239 K. sayl Hazrlk soruturmas dosyasnda ve K.K.K. Kaza Krm ve Uu Emniyeti Kurulu'nun dosyasnda, uan dmesi sonrasnda, enkaz paralar dahi kaldrlmadan olay yerinde paralar zerinde ve daha sonra paralar toplanarak gtrlp Gvercinlik tesislerinde, 19-20 ubat 1993 gnleri yaplan inceleme sonucu 24 ubat 1993 gn hazrlanan teknik "Kaza Teftiine Destek Olarak Trk Kara Kuvvetleri in Dzenlenen G ncelemesi" mevcuttur. (Ek: 22-23 Trke ve ngilizce metinleri ve ekleri.) Hazrlayanlar Pilot Albay Erdal ZDEN Trk Kara Kuvvetleri Havaclk Okulu Erkan Bakan, Bay John WARD Beech Uak Anonim irketi Uak Kazas Teftiisi, Bay Thomas A. BERTHE Partt ve Whitney Kanada Hava Gvenlik teftiisi'dir. 221

Yllar sonra 22 Mays 1995 gn ve 1995 sayl K.K. Komutanl yazsnn (Ek: 24) ekinde talebimiz zerine Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 1994/151 Esas sayl dosyasna gnderdikleri orjinal Trke ve ngilizce metinlerden, ikiye ayrlm ve Askeri Savcya da ikiye blnerek gnderilen raporun, tek rapor olduu, buzlanma yoktur dedii ve uzman kiiye ait olduu anlalmtr. Bu rapor uan dme nedenini enkaz paralar zerinde inceleyen tek teknik belgedir. K.K.K. Kaza Krm ve Uu Emniyet Kuruluna verilmitir. Gerek ngilizce ve gerekse Trke metinleri ve ekindeki fotoraf ve dier belgeler Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu'nun dosyasnn iindedir. Ancak bu kurul szkonusu raporun varlndan adeta habersizmi gibi rapor yazabilmitir. Hata bu kurul yada bal olduu K.K.K. Havaclk Dairesi Bakanl, K.K.K. As. Savclna bu raporu tahrif ederek gndermitir. Raporu ikiye paralam olarak bir fotokopisi As. Savclk Hazrlk dosyasnn iindedir. Ancak hazrlayan kiiden Alb. Erdal ZDEN'in imzas ile ilk blm baka bir rapormu ve tek kiinin deerlendirmesini ieriyormu gibi ayrlmtr. Ayrlan bu blmde u deerlendirme vardr: (EK: 25) "TARTIMA GRME" "Uu esnasndaki buz akmlasyonu ve motor hava giriindeki tkanma veya buz yutma ve kompresre bir yabanc madde ile verilen hasarlar kompresr verimliliinin azalmasna ve hava akmna sebep olacaktr. Hava akm kayb, kompresr dalgalanmasna veya durmasna bu da zincirleme olarak motor gc kaybna sebep olacaktr. Yanma sahasna daha az soutucu hava geldike ve benzin gnderimi nceden belirlenen kompresr hzn ayarlayan benzin kontrol ile saland iin, scak ksm bileenlerine hasar verecek, bir ar s durumu ortaya kacaktr." "Motorlarn incelenmesi sonucu scak ksm tehlikesine rastlanmad, fakat arpma sonucu ortaya kan yksek g gzlemlendi. Dolaysyla arpma annda motor hava giriinin buzla kapanmas ve kompresr buz yutma durumu pek muhtemel karlanmamaktadr." 222

Bu deerlendirmenin ak anlam udur. Motorlarda buzlanma olmam ve uak buzlanma nedeniyle dmemitir. Belgenin paralanmasnn sebebi bu deerlendirmenin tek bir kiiye aitmi gibi gsterilmesi midir? Savcla paralanarak fotokopisinin gnderilmesi savcnn bu belgeyi kiilik bir heyetin gr olarak nazara alabilecei ihtimalinden ekinilmesi midir? Bu paralamay yapan kii kimdir. Altnda el yazs ile Albay Erdal ZDEN yazl yaz kime aittir? Bu sorular nemlidir. Aratrlmas gerekir. ki yabancnn imzas ile ayrlm, ayr bir belge gibi sunulan ikinci blm ise tamamen teknik bilgilerin verildii, kaybolan paralarn, tahrip edilen ve bulunamayan paralarn dkm ile enkazn tamamnn olay anndaki durumlarn, fotoraflarn ve olay yerinin durumunu ieren son derece kymetli bilgileri iermektedir. Ancak bu belge de, idari soruturmay yapan ve dosyay kapatanlar tarafndan yok farzedilmitir. Blnerek, bu yolla Askeri Savcla nemsiz gibi sunulmas yetmezmi gibi, grmezden gelinmi adeta varl gizletilmitir. Ayrlm bu ikinci blm ekli olarak sunuyorum.. (Ek: 26.) Blnm hali deerlendirmelerde ele alnmamasna yol am, paralayan kiilerin istedii ama hasl olmutur. Bu grmzn belgesi Milli Savunma Bakanl 4 Mart 1994 tarihinde Av. Nusret SENEM'e gnderdii ve "soruturmaya devam edilmesi konusundaki isteminiz kabule deer grlmemitir" dedii yaznn 2. sayfasnn l. paragrafnda ak olarak grlmektedir. "7. retici firma temsilcilerinin raporu uak enkaz zerinde, hasarn imkn verdii lde elde edilebilen paralarn incelenmesine ilikin olup; kaza hakknda herhangi bir deerlendirmeyi iermemektedir." Bu alntnn yer ald belgeyi, Bakan Mehmet Glhan imzal bu deerlendirmeyi ieren belgeyi yukarda ek: 5'de sunduk. Soruturmann devamna karar verilmesi istemimiz red edilirken yaplan incelemenin ciddiyetten uzak oluunu bu deerlendirme de kantlamaktadr. Bu teknik belge T Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi Bilirkii heyeti tarafndan inceleme ve deerlendirmelerindeki temel verilerin kayna olmutur. Yllardr dikkat ektiimiz pheli noktalarn aslnda ne kadar nemli eyler olduunu biz de hayretle renmi bulunuyoruz. Bilim namusu olan insanlarn vard sonu, gerein aydnlanmas dnda hibir beklentisi olmayan mvekkillerimi mutlu etmitir. 223

5- Askeri Savclk Sabotaj Deil, Uan Dmesinden Kaynaklanan Hazine Zararn Soruturmular: Hazrlk soruturmas dosyasnn kapanda sank olarak gsterilen kiiler Orgeneral Eref Bitlis, Alb. Fahir Ik, Plt.Bnb. Yaar Erian, Plt.Yzb. Turul Sezginler, Assubay Bv. Emin ner'dir. (EK: 27.) Uak dmesi neticesi len bu kiiler aleyhinde soruturma yaplm olmas gereini Askeri savclk yle ifade etmektedir:

"Aklanan ve deerlendirilen nedenlere dayanlarak; szkonusu uan dmesine, VIP yolcu ile emir subaynn ve PTT grevlisinin lmne, ncelikle yksek oranda pilotaj faktr ve bunu tamamlayan meteoroloji faktrnn etkileri ile sebebiyet veren pilotlar ile uu makinisti lm bulunduundan, meydana gelen hazine zararnn, PTT ileme merkez mdrl binasnda ve aralarnda, ayrca baz zel aralarda meydana gelen hasar bedellerinin takip ve tahsil hakk sakl kalmak kayd ile olay hakknda 353 sayl yasann 105 ve 107 nci maddeleri uyarnca KOVUTURMAYA YER OLMADIINA KARAR verildi." (5 Mays 1993 tarihli Kovuturmaya Yer Olmad Karar.) Soruturma dosyasnda hazinenin, lenlerin miraslarndan, meydana gelen zarar talep etmeyeceini gsteren bir belge mevcuttur. lenlerin yaknlar, den uan ve dier maddi hasarlarn bedellerini demekten bu ekilde kurtulmulardr. Askeri Savcln pilotaj faktrnn uan dmesine neden olduu biiminde bir nyarg ile sabotajn delillerini aratrmad, lenlerin konumayacandan hareketle onlar sulamay dosyay kapamak bakmndan daha kestirme bir yol olarak benimsedii grlyor. "Buzlanma faktrnn giderilmesi ile ilgili pilot davranlar kukusuz bir takm ihtimallere gre aklanabilmektedir. Nitekim pilotun motorlarda 'anormallik' olduunu bildirmesi buzlanma ihtimalini dndrmtr"
diyerek btn dayanann akl yrtmekten ibaret olduunu itiraf etmitir. 224

Bir hukuk adamnn, buradan hareketle varaca sonu asla lenleri sulamak olamaz. Hukuk adam somut, objektif, pheye yer brakmayan delil arar. Oysa As. Savc faraziyelerden hareket ederek iddiada bulunabilmitir. Byle bir soruturmann varaca sonu Askeri savcnn 5 Mays 1993 tarihindeki Takipsizlik Karar ile Genelkurmay Bakan'nn olaydan bir gn sonra aklad buzlanmadan dt deerlendirmesini teyit etmekten ibaret olabilirdi. yle de olmutur. Bu soruturma gayri ciddidir. Yeniden geree ulamak zere soruturma yaplmaldr. 6- Sorun Trkiye'nin Bamszlk ve Gvenlii Sorunudur: imdi lkemizin bamszl ve gvenlii asndan, faillerin tesbiti ve cezalandrlmas grevini yerine getirmek noktasndayz. Bu grevi yerine getirecek olanlar en bata yetkili yarg makamlar ve sabotajla ldrlen Jandarma Genel Komutan ile dier subaylarn, silah arkadalardr. Bunu mvekkillerim ve btn toplum silah arkadalarndan beklemektedir. Milli Kurtulu Mcadelesi ile beraber halkmz silah arkadaln mr boyu her eyden deerli bilir. imdi sabotajla ldrlenlerin silah arkadalarndan bunun gereini ve gerein aydnlatlmasn bekliyoruz. Bir ay sonra drdnc yl dolacak olan sabotaj olaynn aydnlanmas ve faillerinin bulunmas isteinde olan ordumuzun tamamdr. Bunun, temas etme durumunda olduumuz btn askeri birimlerde ak olarak dile getirildiine tank olduk. Bu olayn aydnlanmasn lkemizin bamszlm ve gvenliini dnen btn insanlarmz istemektedir. Anlamak isteyenlerin basn ve medyann gsterdii ilgiden bunu tesbit etmesi mmkn. 225

Olaydan hemen sonra buzlanmadan dt aklamas yaparak, suikast glgeleyen zamann Genel Kurmay Bakan DYP Kilis Milletvekili Doan Gre'dir. Getiimiz gnlerde olay hakknda aklamalarn izlediimiz sayn Gre, bu kadar belge ve bulguya ramen sabotaj gereini aydnlatmaya deil rtlmesine ynelik aklamalarna devam ediyor. Olayn aydnlanmasna deil de, kapatlmasna aba sarfetmesini hayretle karlyoruz. Sayn Gre TBMM'sinin bir yesi olarak Anayasa'nn 138. maddesini ihlal ediyor. Susurluk soruturmasnda, Babakanlk Tefti Kurulu'nun raporu dorultusunda alm bir soruturma bile olmadan konunun yargya intikal ettiinden sz edip, herkesin azna, fermuar vurmasn isteyenlerin, yargnn elinde olan bir konuda Gre'in ak olarak etkileme abasna girmesine ses karmamas da dikkatten kamyor. DYP Kilis Milletvekili Doan Gre, Uak dt zaman da soruturmay yapan Askeri Savcln grevine giren ve el koyduu bir konuda, buzlanmadr diyerek soruturmay ynlendirmiti. Kendi aklamas dorultusunda Kovuturmaya Yer Olmad Karar verilmesini salamt. Kamuoyu bunu deerlendirmektedir. Sayn Gre'in olayn aydnlanmas halinde ekindii bir ey mi vardr? Soruturmann devamna karar verilirse bu soru da aydnlanabilecektir. Bu olayn meydana gelmesinde ve dosyann kapatlmasnda zamann Kara Havaclk Okul Komutan Tugeneral Armaan Kulolu'da sorumludur. Bu kiilerin olaydaki rolleri aa karlmal, haklarnda soruturma almaldr. SONU VE STEK: zah edilen nedenlerle; 1) 353 sayl yasann 111. maddesi uyarnca soruturmann devamna karar verilmesini, 2) Yukardan getirtilerek incelenmesini talep ettiimiz belgelerin istenmesini, 3) Devamna karar verilecek soruturma sonucunda ortaya kacak sabotaj sanklarnn ve olayn kapatlmasna yol aan yetkili kiilerin cezalandrlmas iin kamu davas almasnn salanmasn sayglarmla dilerim. 22.01.1997

Av. Nusret SENEM

226

EKLER:
1) 5 Mays 1993 tarihli Kovuturmaya Yer Olmad Karan. 2) Kovuturmaya Yer Olmad Karar'na 4 ubat 1994 tarihli itiraz dilekemiz. 3) Jandarma Genel Komutanl Askeri Mahkemesi'nin 19 Nisan 1994 gn ve 1994/33-D sayl, 1994/3 MUT. Karar numaral red karar. 4) Milli Savunma Bakanl'na verilen 27 Ocak 1994 tarihli dilekemiz. 5) Milli Savunma Bakan imzal, 4 Mart 1994 tarihli yaz. 6) T Uak ve Uzay Bilimleri Fakltesi retim yelerinden oluan kiilik, 4 Kasm 1996 gn ve 1996/181 talimat numaral BLRK RAPORU. . 7) 16 Ocak 1997 gnl Radikal Gazetesi kupr. 8) 19 Ocak 1997 gnl Aydnlk Dergisi kupr. 9) Tank Tahir Metin'in, As. Savclka alnan 18 ubat 1993 tarihli ifadesi. 10) CHP Milletvekillerinin Hakkri-Van illerindeki nceleme Raporu. 11) 19 Ocak 1997 Cumhuriyet Gazetesi kupr. 12) Gnlk Aydnlk Gazetesi'ne ait 41 adet gazete kuprn ieren dosya. 13) Aydnlk Dergisi 25 Austos 1996 tarihli says kapak haberi. 14) iller zel rgt isimli kitap, sh. 363-380, -Dosya-. 15) 27 Aralk 1993 Milliyet Gazetesi kupr. 16) 27 Aralk 1993 Aydnlk Gazetesi kupr. 17) 19 ubat 1993 Sabah Gazetesi. 18) Ankara 13. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 1994/151 E. sayl dosyasnda dinlenen tanklara ait Duruma Tutanaklar, 4 sayfa. 19) K.K.K. As. Savcl soruturma dosyasnda bulunan anket heyeti Mterek Kanaat Raporu. 20) K.K.K. Kaza Krm ve Uu Emniyet Kurulu Mterek Kanaat Raporu. 21) K.K.K. As. Savcl'nn Kovuturmaya Yer Olmad Karar. 22) 24 ubat 1993 gn hazrlanan Kaza Teftiine Destek Olarak Trk Kara Kuvvetleri in Dzenlenen G Kayna ncelemesi (Trke Metin ve Ekleri). 23) 24 ubat 1993 tarihli G Kayna ncelemesi (ngilizce Metin). 24) K.K.K. Havaclk Dairesi'nin 22 Mays 1995 gn ve 995 sayl yazs. 25) Albay Erdal zden imzal "n Analiz". 26) Bu n Analiz'in iki yabanc uzmann imzasn tayan ikinci ksm. 27) K.K.K. As. Savclk Hazrlk Soruturmas Dosya Kapa. 28) Vekletname.

227-228