Minber M.

Kemalin, yakn arkada Fethi Okyar ile birlikte kartt bir gazete; Gazetede yazlar genellikle imzasz veya takma isimlerle yaymland. M. Kemalin hangi yazy dorudan kaleme ald belli deil. Ama sonuta onun gazetesi. Gazete ttihat liderler iin caniler ifadesini kulland. rnein 6 Kasmda, Kamlar bal ile kan yazda, Kamlar... kimden ve nereye? ... Mahkeme var, kanun var, tarih var ve bunlarn hepsinin fevkinde Allah varken kimden ve nereye kaarlar? Her halde caniler iin kurtulu yoktur... Memleket kbustan kurtuldu, ifadelerine yer verilir. Gazetenin 9 Kasm 1918 tarihli saysnda 1915 konusunda uzun, imzasz bir yaz vardr. Yazda ttihatlardan eteci diye sz edilir ve Ermenilerin yok edilmek, yeryznden kaldrlmak istendiinin alt izilir. Yaplan faciadr ve en byk ve en affedilmez bir davrantr. Ana fikri de, bir millet manevi bir kuvvettir, isterseniz de imha edemezsiniz! Bugnn Trkesi ile ilgili makale:

ERMEN MLL TERBYES sterse bir millet iki kiiden ibaret olsun, bir dili, bir edebiyat, bir toplumsal kiilii ve bir de tarihiyle gelenei varsa o bir millettir ve bir milleti be kiinin, bir masa banda verdikleri karar ile yok etmek imknszdr: ster bakan, ister eteci ve isterse kim olursa olsun, dnyada hi kimsenin bir millet zerinde sz syleme deil hakk, iktidar bile dnlemez. Bu gerek, kesin olduu kadar genel bir nitelie de sahiptir. Bir millet bilinli olduktan sonra ne kadar kk ve ne derecede zayf olursa olsun, onu yok etmek deil kiilerin, dnyann en muazzam topluluklarnn bile elinde deildir. nk milliyet manevi bir kuvvettir ve bylesine bir manev kuvvet herhalde temsilcilerinin azl veya okluu gibi nicel llerle deil, niteliiyle ortaya kar. (...) Dn makamlarn terk ederek giden harbimizin yneticilerinin, kendi tarihine kar en byk ve en affedilemez sorumluluklarndan biri de Ermeni milletine kar davranlarnda ortaya kmt. Ermenilii yeryznden kaldrmak mmkn bile olsayd acaba bundan dolay zarardan baka ele ne geerdi? Birka kiinin zihniyetinden kan bu hata, asrlardan beri ayn vatan stnde kap komu geinmi, toplumsal hayatta, siyasette, iktisatta ksaca her konuda birbirlerini destekleyip tamamlam iki unsurun samimiyetlerini bulandrmaktan baka bir sonu douramazd ve nitekim de yle oldu. Dnyada her milletten arla kaanlar olabilir, phesiz Ermenilikten de bu trden insanlar kmam deildi. Fakat,

acaba bir kk aznla kzp btn bir milleti krmak sevdasna dmek, o aznln arlndan daha fazla hayallere kaplmak demek deil midir? Madd adan da dnecek olursak, meselenin hlihazrdaki ciddiyeti adeta tehlikeli bir renk alr. Harb-i umum facialarnn Ermeni milleti zerindeki tesirlerinden maliyemizin ne kadar zarar grdn acaba bir kere olsun hesap eden deil, hatta hi dnen olmu mudur? Geen sene balarnda maliye uzmanlarmzdan biriyle ekonomik durumumuza dair sohbet ederken, bu zat Ermeni glerinin Osmanl hazinesine srf vergi asndan ylda bilmem ka milyona mal olduundan bahsetmiti! Sava zihniyetinin btn siyasi hesaplarndan daha dzgn olan bu rakam, ticaret ve sanayi kayplar da eklendikten sonra Osmaniye toplumu iin kimbilir ne byk bir yekna ular? teden beri tekrar edilen bir sz var: Ermeni demek, Hristiyan Trk demektir derler... Anadoludaki yaanty bilenler, bu szn memleketimizde ok eskiden beri tekrar etmekte olan bir konuya tercman olduunda tereddt etmezler. Trkler askere ve savaa giderken, kimsesiz braktklar ocaklarn, iftlerini, ubuklarn Ermeni komularna emanet ederler ve yle giderlerdi. Namusla bireysel ve toplumsal onurun karlkl btn uygulamalar bu iki millet arasnda geerli idi. Birbirleri arasnda hibir hainlik hikyesi gememiti. Trk, ziraatla megul olur ve yan bandaki Ermeni de sanat ve ticaretle urar, sonuta her ikisi de sessiz, sedasz alrd. te daha fazla ayrnt gerektirmeyen bu hayat iinde, Ermeninin Trkten yegne fark, cami yerine kiliseye gitmesinden ibaretti. Bu samimiyet o kadar kuvvetliydi ki, hatta aradan dn esen kasrga bile skp gtremedi. Byk bir felaketten sonra, ortak vatann bir anlk zorluklarnda yine her iki unsur ayn etkili bakla olaylarn ald ekle bakyor ve bu hatalar yapanlar azarlayarak dierinde hibir kabahat grmyorlar! Acaba Ermeni milleti, ortak felaket karsnda byle tertemiz soyuna yarar bir sessizlik gsterdiinden dolay, zarar m etmi olacaktr? Bu soruya tereddt etmeden asla! cevabn verebiliriz. Ermeniler, Osmanlnn yasal zemininde btn isteklerine kavuacaklar ve emin olsunlar ki fazla olarak Osmanl tarihinde de daima okunacak bir kran sayfasnda yer alacaklardr.