KENTLEME, SANAYLEME ve KALKINMA ETKLEM

M. Fatih AN
(Mimar & Kentsel Tasarmc) (Uzman)

T.C. FIRAT KALKINMA AJANSI

fatih.can@fka.org.tr

zet Bildiride gemiten gnmze kuramsal balamda kentleme ile kalknma olgularnn, birbirleriyle etkileimi; kentleme ve kalknma ilikisinin zmlenmesi konu edinilecektir. Bildiri ile gnmz artlarnda kalknma ve kentleme olgularnn durumun ortaya karlmas; gemi sreteki deiimleri gz nnde bulundurularak kentleme ve kalknma olgusunun ekonomik, sosyal ve kltrel etkilerini deerlendirme amalanmaktadr. Anahtar Kelimeler: Kentleme, Sanayileme, Kalknma, Planlama, Kent Sosyolojisi.

Abstract In this statement, interaction of the urbanization and development terms in theoretical context from past to present will be taken into consideration and the relation between urbanization and development will be analyzed. The aim of the statement is to uncover the present situation of the development and urbanization terms and evaluate its economical, cultural and social impacts by taking the changes over time into consideration. Keywords: Urbanization, Industrialisation, Development, Planning, Urban Sociology.

GR Dnyada kentleme olgusu hzl bir ekilde gereklemitir. lkemizde bu hzl deiime dhil olmutur. lkemizde kentleme ile ilgili veriler incelendiinde bu durumu gzler nne sermektedir. 1950 ylnda Trkiye nfusunun %15i kentlerde yaarken, %85i krsal alanda yaamaktayd (Es ve Ate, 2004: 216). 2009 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemine gre nfusun %75,5 i kentlerde, %24,5i krsal alanda yaamaktadr (TK,2010). Verilerden de grld gibi Trkiye yaklak 60 yllk bir srede ok hzl bir kentleme olgusunu yaamtr. Kyden kentlere ve kk kentlerden metropollere doru gerekleen i gn varl, kentlemenin daha devam edeceini iaret etmektedir. Sadece bir nfus hareketi olmayan kentleme, toplumun ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel alannda ok byk deiimler meydana getirmektedir. Orann bykl, etkileri ve olas sonularnn ok boyutluluu konunun nemini ortaya karmaktadr. Kentleme, sanayilemeye ve ekonomik gelimeye kout olarak kent saysnn artmasn ve gnmzdeki kentlerin ortaya kmasn salayan toplum yapsnda, artan oranda rgtleme, iblm ve uzmanlama yaratan, insan davran ve ilikilerinde kentlere has deiikliklere neden olan bir nfus birikimi srecidir (Kele, 2002: 21-22). Modernleme ve sanayilemeyle dorudan ilikisi olan kentleme sreci, meydana geldii toplumun ekonomik, sosyal ve kltrel alannda anlaml deiimleri meydana getirmektedir. Kalknma, daha ok ekonomik boyutu ile literatrde yerini almtr. Bir lkede ekonomik kalknmadan sz edilebilmesi iin, kii bana den milli gelirin artmas yannda, genel olarak retim faktrlerinin miktarlarnn ve etkinliklerinin artmas, sanayi kesiminin milli gelir ve ihracat iindeki paynn artmas, gelir dalmndaki adaletsizliin azalmas ve istihdam dzeyinin ykselmesi gibi yapsal deiikliklerin olmas gerekir (Kl, 2001: 1). Ne var ki kalknma olgusu sosyal ve kltrel boyutlarndan bamsz olarak dnlemez. Manisalnn da belirttii gibi Aslnda, ekonomik kalknma ekonomi yannda, sosyal, kltrel ve siyasi baz gelimelerin birlikte olumas ile gerekleir. Kalknma, kabuun atrdamas, ocuun bymesi gibi nitelik ve nicelik bakmndan baz olaylarn birlikte gelierek, ekonomik ve sosyal yapda deiiklikler meydana getirmesi ile ifade olur (1982: 2). Okuma yazma oranndan, ocuk lm oranlarna; yaam sresi uzunluundan kii bana den milli gelir oranna kadar lke insannn gnlk hayatndaki ok nemli noktalar ieren kalknma olgusu, Trkiyede hem zel hem de kamu kurumlarnn ok yakndan

ilgilendikleri konular oluturmaktadr. Bu olgularn hemen hepsi kentleme sreci ile dorudan veya dolayl etkileim halindedir. KENTLEMENN TARHES ve SANAY DEVRM Avrupa Kentsel artnda, etimolojik olarak kent, citta cite ve ciudad (latince kk civitas) szc, iki temel kavram ierir. Yapsal, arkeolojik, topografik ve kent planlama asndan insan topluluklarnn bulutuu bir mekn; Tereccani Italien Ansiklopedisine gre ise, toplum hayatnn temel ekirdei ve karakteristiini oluturan tarihi ve yasal bir oluum (Avrupa Kentsel art, 1996: 6) olarak tanmlanmtr. Kentler retim biimindeki deiimle domu ve retim glerindeki gelime ile deimektedir (Erkan, 2010: 40). lk olarak M.. 6000 yllarnda beliren, M.. 400 dolaylarnda da tam olarak kendilerini gstermeye balayan ilk kentler doal olarak kk lekli ve yerleik ky ve kasabalardan ok az farkllk gsteren yaplard. Bu kentlerin boyutlarnn kk olmasnn grnr nedeni, tarmn veriminin dk, uzun mesafeli ulamn maliyetinin de yksek olmasyd. Tarmda verimlilik artnn daha ok nfusun bir arada toplanmasna olanak tanmas, demir alanndaki metalrjik bulularn, tarmsal makine teknolojisinin ve bu alandaki gelimelere baml olan ulatrma teknolojisinin ilerlemesini gerekli klmtr (Hatt ve Reiss, 2002: 29). Bu durum daha ok Mezopotamya ve Nil havzas bata olma zere douda grlrken, ege civarnda tarma elverili arazilerin yokluu nedeniyle maden karma, karlan madenlerden eitli aletlerin retimi, denizcilik ve ticaret daha ok kentlerin yapsn etkileyen etmenler olmulardr. zellikle Yunan ehirleri, deniz ar ticaret yolu ile giderek zenginliini artrm ve blge olanaklarnn nfus kapasitesinin drt kat daha fazla bir nfusu barndrma kapasitesine ulamlardr. rnein Atinada gelitirilen ve d dnyaya satlan rnleri oluturan bir sanayi, ehrin yiyecek gereksinimlerini karlamakla kalmam ehrin zenginlemesine de katkda bulunmutur (Childe, 1983: 233). Grld gibi kentlerin douda ve batda farkl biimlerde ortaya k retim biimleri ile dorudan ilintilidir. Bu durum kentlerin sadece ortaya k dnemlerin de deil gelime ve deime dnemlerinde de etkisini gstermitir. Ortaan ilk dnemlerinde feodal toplum yaps nedeniyle kentler zayflamtr. retim biimi igc olarak topraa bal bulunan serfler nedeniyle toplumsal yap, krsal alanda rgtlenmitir. 10. Yzyldan itibaren zanaat ve ticaretin nem kazanmas ile kentler hem Avrupada hem de slam dnyasnda yeniden bymeye balamlardr. Ne var ki kentlerin tarihsel sreci incelendiinde,
3

gnmzdeki anlamyla modern kentin ortaya knn sanayi devrimi sonrasnda olduu grlr. Dahas literatrde Kentleme kavramnn Sanayi Devrimi ncesi Kentleme ve Sanayi Sonras Kentleme olarak ikiye ayrlmas da sanayi devriminin bu srete bir dnm noktas olduu gstermektedir. Nitekim sanayi devrimi ve sonraki dnemde kentlerin yapsal ve ilevsel olarak ok hzl bir ekilde dnmesi de bu olguyu desteklemektedir. Ylmazn da ifade ettii gibi: Kentler, ilk ortaya klarndan sanayi devrimine kadar ounlukla bir aznlk deneyimi olarak kalm, sanayilemeye kadar ilevsel ve yap asndan ok az bir dnm geirmilerdir. Sanayileme ise, kentlerin hzla bymesine ve bir olgu olarak kentlemenin ortaya kmasna neden olmutur. Yani ada manada kentleme, nfus hareketleri ile birlikte ortaya kmtr (2004: 252). Bu nfus hareketlerinin temelinde de sanayileme ile ortaya kan yeni retim faktrleri, bunlarn etkinliinin artmas ve dolays ile igcne duyulan ihtiyacn artmas yatmaktadr. Bununla birlikte kentlerde ortaya kan farkl i kollar da krsal alanda yaayan bireyler iin cazip hale gelmitir. Yaln anlam ile Sanayi Devrimi, kk zanaat, tezgh ve atlye retimlerinin yerine yeni teknik bulu ve makinelerde yeni enerji kayna buhar gcnn harekete geirdii, buharl gemilerin ve makinenin insan, rzgr, su, hayvan enerjisinin yerini almasdr (Talas, 1981: 29). Bu teknik ve toplumsal deimelerin sonucu olarak ii snf ortaya km ve ynsal retimin oluturduu iblm ve uzmanlama daha fazla iiye ihtiyac ortaya karmtr. Bunun sonucu olarak ta kentlerin nfusu hzl bir ekilde artmtr. almak iin kente gelen nfusun barnma ihtiyacn karlayacak alanlar yetersiz kalnca kent dnda yeni yerleme alanlar ii mahalleleri olumutur. Fabrikalarn hemen yannda ina edilen isiz konutlar yan yana ve kt malzeme ile yaplmtr. Konut sunum mekanizmalar artan istei karlayamaynca konut birimleri blnerek kiralanmaya (her aileye bir oda) balam, bu da ar younlukla birlikte salksz yaam koullarn beraberinde getirmitir (Uurlu, 2010: 60-61). Sanayi kenti ile sanayi ncesi kentler kyaslandnda; sanayi ncesi kentlerde kapal bir snf olgusuna, sosyal bir mobiliteye ve cinsiyete dayal kapal bir iblmne rastlanlmaktadr. Bu kentlerdeki insanlarn statleri de edinilmi bir statdr. Eitim ise ancak elit bir zmreye aittir. Her bireyin istedii eitimi alabilmesi sz konusu deildir. Buna karlk sanayi kentlerinde resmi eitim hibir snf ve zenginlik fark gzetmeksizin herkese aktr. Bireylerin almalar ve baarlar lsnde ykselmeleri ve dllendirilmeleri doaldr. Bu ynleriyle sanayi kentleri, sanayi ncesi kentlere kyasla farkl bir dnyay yanstr (Erkan, 2010: 54-55). Grld zere sanayi devrimi ve kent yaamndaki
4

deiimler sadece ekonomik alan deil, sosyal, siyasi ve kltrel deiimleri de ierisinde barndrmaktadr. Sosyo-ekonomik adan gelimi olmak, o lkenin sanayilemi olmas ile zdelemektedir. Sanayileme her eyden nce ulusal gelirin nemli bir ksmnn sanayi rnlerinden olumas demektir. Gelimi lkelerde sanayi gelirinin ulusal gelir iindeki pay ok nemli bir yer tutmaktadr. Tarmsal gelirin ulusal gelir iindeki pay ise dktr. D ticaret ilikileri bakmndan ise, gelimi lkelerin d satmlar byk oranda sanayi mallarndan oluur. D almlar ise az gelimi lkelerden satn alnan tarmsal rnler ve hammaddelerden oluur (Erkan, 2010: 56). Dolays ile az gelimi lkeler veya gelimekte olan lkelerin kalknarak gelimi lkeler seviyesine ulamas iin sanayilemesi ngrlmektedir. GELM ve GELMEKTE OLAN LKELERDE KENTLEME ve KALKINMA Ttengil, gelimi ile az gelimi lkeler arasndaki farklln zelliklerinin belirlenmesinde u noktalara dikkat ekmektedir (Ttengil, 1984: 2-3): Yeni deyimlerle anlatlmasna ramen zerinde durulan olay yzylmza has yeni bir olay olmayp, eski bir olaydr. Yeni bir biim altnda olduka eski bir sorun sz konusudur. Az gelimi lkeleri ifade etmek iin kullanlan kavramlar gelimi lkelerin durumunu bir veri olarak ele alnmas ve bunlara gre az, geri kalm, gelime halinde, kalknmam vb. gibi kavramlar gelitirilmitir. Gelimeye bir snr izilemeyeceine gre hibir lkenin gelimenin sonuna vard sylenemez. stelik kaynaklarn yeterince kullanlp kullanlmamas bakmndan da, gelimi lkeler ile az gelimi lkeler arasnda bir ayrm yapmak mmkn deildir. Bir kyaslamadan douyor grnse de, gerekte azgelimilik bu lkelerin sosyal ve ekonomik yapsndan hayatlarnn her alannda etkileri grlen i elikilerden domaktadr. eitli lkeler iin ayn deyimlerin kullanl, bu lkeler arasnda birtakm derece farklarnn bulunmad ve hepsinin ayn dzeyde yer ald anlamna gelmez. Gelimi lkeler arasnda olduu gibi, azgelimi lkeler arasnda da dikkate deer farklar vardr.

Arln i veya d faktrlere baka lkelerle ilikilere verilmesine gre olayn adlandrlmas deiebilmektedir. Yeryzndeki lkelerin iktisadi, sosyal ve kltrel bakmlardan ikili ya da l bir ayrma tabi tutulmasna da snr izme gl vardr. Bu bakmdan her zaman ortak grlere varlmas mmkn olamamaktadr.

19. ve 20. Yzylda meydana gelen kentleme gelimi ve azgelimi lkelerde farkl biimlerde ortaya kmtr. Gelimi lkelerdeki kentleme; retimdeki, ticaretteki ve hizmetlerdeki srekli bymeyi gerekletiren teknolojik yeniliklere paralel olarak ortaya km ve sanayi devrimi ile birlikte tarmda balayan yapsal deiim ve retim art halkn kentlere de toplanmasna yol amtr. Az gelimi ya da gelimekte olan lkelerde kentleme demografik, ekonomik ve toplumsal ynlerden farkl zelliklere sahiptir. Bu lkelerdeki kentleme, sanayilemeden daha hzl bir tempo ile ilerlemektedir. Bunun yan sra retim sanayisinden ok hizmet sektrne dayal bir ekonomik yapya sahiptir. Gelimi lkelerde tarm ekonomisi ve sanayi ekonomisi glendikten sonra hizmet sektr de gelimeye balamtr. Gelimekte olan lkelerde ise ncelikle hizmet sektr gelimekte ve kentler yalnz nfus bakmndan kentleme tanmna uygun dmektedir. Gelimi lkelerde kentleme ile e anlaml olarak kullanlan kalknmann gelimekte olan lkelerde kentleme olayn aklamakta yetersiz kald sylenebilir. (Erkan, 2010: 68). Bu durum zellikle de gelimekte olan lkelerdeki kentleme deneyiminin, arpk kentleme, kente g edenlerin adaptasyon sorunu, kent iinde hem yapsal hem de sosyal olarak kent ile uyumsuz blgelerin ortaya kmas gibi sorunlarla yaanmasna yol amaktadr. te yandan zellikle sanayileme ile etkisini artran kentlemenin yol at evre sorunlar da neredeyse tm lkelerde yaanmaktadr ve son yllarda dnyann zmesi gereken temel problemlerinden biri haline gelmitir. Kentleme srecinin salkl bir ekilde ynlendirilmesi, ortaya kan sorunlarn zm ve kalknmaya olan olumlu etkisinden azami dzeyde faydalanma gibi ihtiyalar planlamann ve kent planlamasnn nemini ortaya koymutur. KENT PLANLAMASI Tarihsel srete kentlerin oluumundan gnmze kadar kentleri dzenleyen birtakm uygulamalar yaplmtr. Asl anlamda kent planlamasnn ortaya k ise piyasa mekanizmasnn iinde ve liberal mlkiyet anlayna uygun olarak gerekleen

sanayilemenin ortaya kard kentin sorunlarna bir tepki olarak gelimitir (Erkan, 2010: 220-221). Modernizmin kent planlamas anlay, kentlerin sadece kiilerin karlar dorultusunda biimlenmesinin salksz bir gelime ortaya kard, bu nedenle kamu yarar asndan bu srece mdahale edilmesi gereinden yola kmaktadr. Kentler salkl zgr bireylerin yaad yerler olacaktr. Bu nedenle de insani lek esas alnacaktr. Bu planlama anlaynda kent ve blgesi, sosyal, ekonomik ve politik bir btnle sahip olarak grlmektedir. Bu organik btnln planlamas ise blge leinden balayacaktr. Kent mekn planlanrken oturma, alma, dinlenme ve dolam meknlar ayrlarak planlanmaldr. Bu ilevler kent meknnda blgeleme kararlaryla birbirinden ayrlmaldr. Bu ayrmn temel amac kentte yaayanlara sakin oturma meknlar salayabilmektir. Bu planlamada merkeze alnan, en ok nem verilen ilev ise konut alanlardr. Kentin salk koullar bakmndan en uygun alanlarnda, dk younluklu olarak, yeterli sosyal donatya sahip olarak, komuluk birimleri halinde tasarlanacaktr. Kent iinde iyerleri, i merkezi, kk sanatlar ve organize sanayi, kent morfolojisine (yani bilime) uygun olarak, ileri oturma yerleri arasndaki uzaklklar ksaltacak biimde yerletirilmelidir. Kent iinde yaayanlarn bo vakitlerini deerlendirme alanlar ayrlmaldr. Kent iinde kademelenmi bir yol sistemiyle motorlu ara dolam rasyonalize edilmelidir. Yaya dolam olabildiince motorlu ara trafiinden ayrlabilmelidir. Kent planlamas tarihi eserlerin tahribine neden olmamaldr. Genel olarak kentin yirmi yllk gelimesinin tahmin edilebilecei ve buna gre yerleme biiminin tasarlanabilecei, kent ynetimlerinin bir yandan yatrmlarn programlayarak, te yandan yap srelerini denetleyerek bu planlarn uygulanabilecei varsaylmaktadr. (Tekeli, 2001: 18-19) Kent planlamas ile sanayileme ve kentlemenin getirdii sorunlarn almas, sre esnasnda kabilecek sorunlar iin nlemler alnmas ve insanlarn bir yerleim biriminde nasl daha mutlu ve doa ile uyumlu yaabileceklerini bilimsel yntemlerle planlayan ve projelendiren bir uralar btndr. KALKINMA PLANLARINDA TRKYEDE KENTLEME POLTKALARI Trkiyede kentleme politikalar zellikle 1960dan sonra kalknma planlarnda yerini almtr. Birinci 5 Yllk Kalknma Plannda (1963-1967) 1923den 1963e kadar geen 40 ylda nfusun 2 katna kmas ve bunun sonucu olarak sreklilik arz eden hzl kentleme
7

eilimine ramen nfusun %70inin hala krsal alanda yaamas nedeniyle ekonominin asl olarak tarma dayandna dikkat ekilmitir (DPT Birinci 5 Yllk Kalknma Plan). kinci 5 yllk kalknma plannda (1968-1972) ise kentleme eiliminin gelecek yllarda gemie gre daha hzl gerekleecei ngrlmtr. 1972 dneminde kentleme hznn %6 veya %7 civarlarnda olaca tahmin edilmitir. Bu planda kentlemenin sanayinin taleplerine gre desteklenecei belirtilmi, byk kentlerin daha da bymesi ekonomik ve toplumsal gelime iin olumlu bir eilim saylmtr. Ayrca blgeler aras dengesizlii gidermek ve dengeli kalknma amacna dikkat ekilmitir. Kentlere olan gn stanbul, Ankara, zmir ve Adana gibi merkezlerde toplanmamas iin yeni gelimi merkezlerin oluturulmas ngrlmtr (DPT kinci 5 Yllk Kalknma Plan). nc 5 yllk kalknma plannda (1973-1977) stanbul, zmir ve Ankarada yaayan nfusun toplam kent nfusunun %31,1ine tekabl etmesinin, dengeli ve aamal bir kentlemeden ok byk kent olgusunu yanstt belirtilmitir. Bu planda byk kentlerde lks tketim alkanlklarnn yaylarak tketimi hzlandrd buna karn yatrm mallar ve ara mallar sanayiye dnk yatrmlar kstlayc etkisi olduu bu nedenle hzl kentlemenin kontrol altna alnmas gerektii belirtilmektedir (DPT nc 5 Yllk Kalknma Plan). Drdnc 5 yllk kalknma plannda (1979-1983) kentleme olgusunun toplumsal deiimi vurgulayan bir sre olduu belirtilmitir. Bu dnemde devam eden kentsel nfus art, giderek artan bir konut ihtiyac dourmutur. Mevcut konut stoku bu talebi karlayamayacak hale gelmi ve kamu kesimi de konut yapmnda yetersiz kalnca byk kentlerin evresi gecekondu kuaklaryla sarlmaya balamtr. Byk kentlerde nfusun %50inden fazlas gecekondularda yaamaktadr. Bu tip bir kentleme hizmet ve altyap ihtiyalarn artrmakta ve kentsel altyap yatrmlarna aktarlabilen kamu kaynaklarnn yetersizlii bu ihtiyalarn karlanmasna imkn vermemektedir. (DPT Drdnc 5 Yllk Kalknma Plan). Beinci 5 yllk kalknma plannda (1985-1989) dnem ierisinde kent ve kr nfus orannn eitlenmesi ve dnem sonunda nfusun yardan fazlasnn 200.000 den fazla nfusa sahip kentlerde yayor olmas ngrlmektedir. Ekonomik faaliyetler ve sanayileme iin yer seiminin nemi vurgulanmaktadr. Kentleme ve kalknmann doal ve kanlmaz sonucu olan kentleme boyutunun mmkn olan en olumlu ekilde ynlendirilmesi ve gerek sosyal yap, gerekse ekonomik gelimeye katksnn artrlmas amacyla ehirlerde hizmet standardn ykseltecek yatrm ve politikalara daha fazla arlk verilmesinin nemi vurgulanmtr. ehirlerin meknda dengeli dalmn salamak amacyla ekonomik potansiyele sahip orta byklkteki ehirlere ekonomik faaliyetlerin ynlendirilmesi
8

desteklenmesi, bunu temin iin, mali ve fiziki tevik tedbirleri nfusu 50.000- 500.000 arasnda bulunan ehirlere yneltilerek buralarn ekonomik faaliyetler asndan canlandrlmasnn salanmas planlanmtr (DPT Beinci 5 Yllk Kalknma Plan). Altnc 5 yllk kalknma plannda (1990-1994) yerleme kademelemesinin lke apnda dengeli dalm iin orta byklkteki ehirlerin gelimesinin desteklenmesi esas olduu belirtilmitir. Byk kentlerin ve metropollerin nfuslarnn artaca, ekonomik ve sosyal etkilerinin genileyecei ngrlmektedir. Bu yerlerde, fiziki plan, arsa, altyap, ulam, istihdam, konut, eitim, salk gibi alanlarda arlaaca anlalan sorunlarn hafifletilmesi hedeflenmitir. Ky blgelerinde de yap younlamasn nleyecek yeni bir yasal dzenleme iin gerekli almalarn yaplmas amalanmtr. (DPT Altnc 5 Yllk Kalknma Plan). Yedinci 5 yllk kalknma plannda (1996-2000) kent planlamasnn fiziki ve saysal bilgi baznn gelitirilmesi, organizasyon eksiklerinin tamamlanmas ve planlamada yeni yaklam ve teknolojilerin kullanm hedeflenmitir. Kente g eden nfusun kentlileme sorunlar zerinde dikkatle durularak eitim kurumlar, gnll kurulular, sivil rgtler ve kitle iletiim aralaryla eitsel uyum programlar hazrlanmas ve uygulamas amalanmtr (DPT Yedinci 5 Yllk Kalknma Plan). Sekizinci 5 yllk kalknma plannda (2001-2005) kentlemeyle beraber ortaya kan uyum sorunlarna dikkat ekilmitir. Hzl kentleme ve sosyal deimenin yaanmaya devam edecei, kltrel yozlamaya ve deer yarglarndaki anmaya frsat verilmemesi amacyla milli kltrn temel belirleyicilii erevesinde kent ve kentlilik kltrnn oluturulmasna dnk almalar yaplaca vurgulanmaktadr (DPT Sekizinci 5 Yllk Kalknma Plan). Dokuzuncu kalknma plannda (2007-2013) youn g ve arpk kentlemenin oluturduu uyum sorunlarnn, terr ve asayi bata olmak zere toplumsal btnl ve uyumu zedeleyici ortamlar hazrlad belirtilmitir. Bu kapsamda, ulusal ve yerel dzeyde, topluma entegrasyon ve aidiyet duygusunu gelitirici nlemlerin alnmas gerektii vurgulanmtr. Tarmdaki yapsal deiim sonucu kente g eden vasfsz ve yoksul insanlarn isizlik riskini azaltmak iin aktif istihdam politikalarnn gelitirilmesi hedeflenmitir. Btncl bir gelime stratejisi erevesinde, metropolleri kresel rekabette ne karacak i ve yaam ortamnn salanmas amalanmtr (DPT Dokuzuncu Kalknma Plan).

SONU Kentleme olgusu tarihsel srete zellikle sanayi devriminden sonra hem nitelik hem de nicelik olarak belirgin hale gelmitir. ok kesin tarihlerle belirlenememekle beraber kentleme ve sanayileme srecinin ayn dnemlerde birbirlerinden etkilenerek ve birbirlerini etkileyerek tarih sahnesinde yerini almtr. nsanlarn kentte toplanmasnn temel amac bireysel olarak yaplmas imknsz olan faaliyetleri bir araya gelerek ve belirli bir iblm halinde uzmanlaarak zmesi kentin ileyii ve kentleme ile sanayileme srelerinin ayn dneme denk gelmesini aklamada temel bir sebep olarak ne srlebilir. Bu durumu biraz daha aarsak, kent kavramnn ortaya k, kentleme ve sanayileme, insanlarn bir arada daha iyi yaam kalitesine ulama amacyla ortaya kan olgulardr. Dahas sanayileme ve kentleme srelerinin ekonomik, sosyal, kltrel, siyasi ve dier birok alana etki ettii dnldnde toplumun yaam kalitesi zerinde dorudan etkisi olduu grlmektedir. Bahsedilen daha iyi yaam kalitesine ulama abasnda kentleme ve sanayileme olgularnn nasl ekillenecei veya bu srete ortaya kan istenmeyen sorunlarn giderilmesi ise kalknma kavram ile ilintilidir. Bu alma iinde deinilen balklar incelendiinde kentleme ve sanayilemenin ynlendirilmesi, ortaya karan sorunlarn giderilmesi ksaca bu srelerin insanlarn daha iyi bir yaam kalitesine sahip olmas iin bavurulacak temel aracn planlama olduu grlmektedir. Sreci ynlendirecek planlar ne kadar doru ve zm odakl olursa olsun bu planlarn uygulanabilir olmas ve hayata geirilebilmesi de bir o kadar nem arzetmektedir.

10

KAYNAKA
Avrupa Kentsel art (1996) , s.6 Childe, G. (1983) Tarihte Neler Oldu, Alan Yaynclk, stanbul, s. 223 Es, Muharrem ve Ate, Hamza. (2004) Kent Ynetimi, Kentlileme ve G: Sorunlar ve zm nerileri. Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi, Say: 48, s. 206-248. Erkan, Rstem (2010) Kentleme ve Sosyal Deime, Bilimadam Yaynlar, Ankara, s.40,56,68 Hatt, Paul K. Ve Reiss, Albert J. (2002) Kentsel Yerlemelerin Tarihi, 20. Yzyl Kenti, Der. Ve ev. Blent Duru - Ayten Alkan, mge Kitabevi Yaynlar, Ankara, s. 29 Kele, Ruen (2002) Kentleme Politikas, mge Kitabevi Yaynlar , Ankara, s. 21-22 Kl, Selim (2001) Hazine Tanmaz Mallarnn lkenin Ekonomik Kalknmas Ynnde Deerlendirilmesi, Milli Emlak Mdrl, zmir, s.1-6 Manisal, Erol (1982) Gelime Ekonomisi, stanbul, s.2 T.C. Babakanlk Trkiye statistik Kurumu (2010) www.tuik.gov.tr T.C. Bayndrlk ve skn Bakanl (2007). Kentleme Alannda Srdrlebilirlik zmlemesi: Yaklamlar, Modeller, Temel Alanlar, Gstergeler, Uygulama rnekleri. Srdrlebilir Kalknmann Sektrel Politikalara Entegrasyonu Projesi, Kentleme Tematik Grubu 2. Raporu, Ankara. Talas, Cahit. (1981) Toplumsal Politikaya Giri, S Yaynlar, Ankara, s. 29 Tekeli, lhan (2001) Modernite Alrken Kent Planlamas, mge Kitabevi, Ankara, s. 18-19. Ttengil, C. Orhan (1984) Azgelimenin Sosyolojisi, Belge Yaynlar, stanbul, s. 2-3. Uurlu, rgen (2010) Kentlerin Tarihsel Geliimi, (Ed. . Uurlu, N.. Pnarcolu, A. Kanbak, M. iriner), Trkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi almalar, rgn Yaynevi, stanbul, s. 60-61. Ylmaz, Nail. (2004) Farkllatran ve Ayrtran Bir Mekanizma Olarak Kentleme. Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi, Say: 48, s. 250-267. 1. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 2. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 3. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 4. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 5. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 6. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 7. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 8. Be Yllk Kalknma Plan, DPT, Ankara. 9. Kalknma Plan, DPT, Ankara.

11