KARBOHDRATLAR 2

Yaygn Monosakkaritler Dngsel (Halkasal) Yapya Sahiptir.

Sv zeltilerde aldotetrozlar ve iskeletinde 5 ve daha fazla karbon atomu bulunan tm monosakkaritler genelde HALKA yaps meydana getirirler.

Piranoz ve furanozlar

Monosakkaritlerin sadece hemiasetat ve hemiketal karbon atomlar bakmndan konfigrasyonu farkl olan izomerik formlarna anomer denir. D-glukozun alfa ve beta anomerleri sv zeltilerde mutorotasyon denilen bir ilemle birbirine dnr. Alfa-D-glukoz zeltisi ve beta-D-glukoz zeltisi erge zde optik zelliklere sahip zde denge karm oluturur.

Biyolojide nemli olan Baz Heksoz Trevleri

Monosakkaritler ndirgeyici Ajanlardr

Monosakkaritler, demir veya bakr gibi greceli hafif, oksitleyici ajanlarla oksitlenebilirler. Karbonil karbonu bir karboksil grubuna oksitlenir. Demir ve bakr iyonlarn indirgeyebilen glukoz ve dier ekerlere indirgeyici ekerler ad verilir. Bu zellik, bir indirgen ekerin varln gsteren kalitatif bir test olan Fehling tepkimesinin temelidir.

Glikozidik Ba eren Disakkaritler

Disakkaritler (maltoz, laktoz ve skroz gibi) O-glikozidik bir bala kovalent olarak balanan iki monosakkaritten oluur. Bu ba bir ekerin hidroksil grubu dierinin anomerik karbonuyla tepkimeye girmesiyle meydana gelir.

Bir anomerik karbon bir glikozidik ba katldnda bakr veya demir iyonlaryla OKSTLENEMEZ. Anomerik karbon atomu ieren eker dorusal formda bulunamaz ve indirgeyici bir eker olarak davranamaz. Disakkarit ve polisakkaritlerin tanmnda serbest anomerik karbonlu bir zincirin sonu indirgeyici u olarak bilinir.

Polisakkaritler
Karbohidratlarn ou doada orta ve yksek molekl arlkl polimerler olan polisakkaritler olarak bulunur. Polisakkaritler glikanlar olarak da bilinir. Bunlar birbirinden;

Homopolisakkaritler sadece tek bir monomer ierir. Heteropolisakkaritler iki veya daha fazla eit ierir.

tekrarlayan monosakkarit birimleri, zincirlerinin uzunluu, birimlerin balanma tipleri, balanma derecelerine bal olarak farkllk gsterir.

Baz homopolisakkaritler= monosakkaritlerin depo ekli=niasta ve glikojen Dier homopolisakkaritler (selloz ve kitin) bitki hcre duvarnda ve hayvanlarn d iskeletinde yapsal eleman Heteropolisakkaritler, tm hayvanlar aleminde hcre d destei salar. Bakteri hcre duvar=peptidoglikan=2 monosakkarit biriminden oluur.

Niasta ve Glikojen Depolanm Yaktlardr

Niasta iki tip glukoz polimeri ierir, amiloz ve amilopektin. Birincisi uzun, (alfa1-4) balaryla balanm ve dallanmam D-glukoz zincirinden olumutur. Amilopektin de yksek molekl arlna sahiptir fakat amilozun aksine byk lde dallanmtr.

Niasta granllerinde olduuna inanld ekildeki amiloz ve amilopektin kmelenmesi. Amilopektin iplikleri birbirleriyle veya amiloz iplikleriyle ikili sarmal yapy oluturur. Daha dtaki dallarn indirgen olmayan ucundaki glukozlar, enerji retimi i,in niastann hcre ii mobilizasyonu srasnda, enzimatik olarak her seferinde bir tane olmak zere kopartlr.

Glikojen hayvan hcrelerinin esas depo polisakkaritidir. Amilopektin gibi, glikojen (alfa1-4) balaryla bal glukoz alt birimleri olan ve (alfa1-6) balaryla dallanm bir polimerdir. Glikojen zellikle karacierde daha youndur skelet kasnda da bulunabilir.

Bakteri Hcre Duvarlar Pepdidoglikanlar ierir

Bakteri hcre duvarnn sertliini salayan bileeni, (beta1-4) balaryla birer atlayarak balanan N-asetilglukozamin ve N-asetilmuramik asitten olumu bir heteropolimerdir. Dorusal polimerler hcre duvarnda yan yana uzanrlar ve kesin yaps bakteri trne gre deien ksa peptidlerle apraz olarak balanrlar.

Peptid apraz balar, polisakkarit zincirini, hcreyi saran ve suyun ozmotik girii nedeniyle hcrenin ime ve paralanmasndan koruyan gl hcre klfna skca birletirilir. Lizozim enzimi N-asetilglukozamin ve Nasetilmuramik asit arasndaki (Beta1-4) ban hidrolizleyerek bakteriyi ldrr. Lizozim zellikle gz yanda bulunur. Penisilin ve benzer antibiyotikler bakteriyi, apraz balarn sentezini nleyip hcre duvarnn osmotik paralanmaya kar zayflatarak ldrrler.

Glikozaminoglikanlar Ekstraselller Matriksin Bileenleridir.

ok hcreli hayvanlarn dokularnda hcre d alanlar hcreleri bir arada tutan ve onlara oksijen ve besin difzyonu iin gzenekli yol salayan jel yapsnda bir maddeyle= ekstraselller matriks, temel maddesi, doludurlar. Ekstraselller matriks=

heteropolisakkaritlerin ve kollajen, elastin, fibrinojen, fibronektin ve laminin gibi fibrz proteinlerin a eklinde kilitlenmesiyle olumutur.

Glikozaminoglikanlar denen hetero-polisakkaritler, tekrarlayan disakkarit birimlerinden oluan dorusal bir polimer ailesidir.

ki monosakkaritten biri her zaman ya asetilglukozamin ya da N-asetilgalaktozamindir. Dieri ounlukla bir uronik asittir
Genellikle D-glukuronik veya L-iduronik asittir.

N-

Baz glikozaminoglikanlarda amino ekerlerin bir veya daha fazla hidroksil grubu slfatla esterleir. Uronik asidin karboksilat ve slfat gruplarnn kombinasyonu glikozaminoglikanlara yksek younlukta negatif yk verir. Glikozaminoglikanlarda slfatlanm ve slfatlanmam ekerlerin kendine has dzenleri bu molekllere elektrostatik olarak balanan, eitli protein ligantlar tarafndan zel olarak tanmalarn salar.

Glikozaminoglikanlar ekstraselller proteinlere balanarak proteoglikanlar oluturur. Hyaluronik asit (fizyolojik pH da hyaluronattr)= bir glikozaminoglikandr ve birer atlayarak bulunan D-glukuronik asit ve Nasetilglukozaminleri ierir.

effaf, yksek lde viskoz zeltiler oluturarak eklemlerin sinovial svsnda lubrikantlar olarak ilev yapar Omurgal gznn vitrz svsnda jel kvam verir. Hyluronat ayn zamanda kkrdak ve tendonlarn ekstrasellar matrikslerinin temel bileenidir.

Dier glikozaminoglikanlar iki konuda hyaluronattan farkldr;

Daha kk polimerlerdir ve zgl proteinlere kovalent olarak balanrlar.

Kondroitin slfatlar kkrdan, tendonlarn ve ligamentlerin ve aortun duvarnn salamlna katkda bulunur. Dermatan slfat derinin esneklik ve yumuaklna katkda bulunur
Ayn zamanda kan damarlarnda ve kalp kapakklarnda da bulunur.

Keratan slfatlar uronik asit iermezler ve slfat ierikleri deikendir.

Kornea, kkrdak, kemik ve l hcreler oluturan boynuzsu yaplar olan, boynuz, sa, toynaklar ve penelerde bulunurlar.

Glikokonjugatlar; Proteoglikanlar, Glikoproteinler ve Glikolipitler

Polisakkaritler;
Depo yakt ve yapsal eleman Bilgi tayclardr Baz proteinler iin var etiketi gibi grev yaparlar ve hcrehcre ve hcre-ekstraselller matriks arasndaki etkileimlerde medyatr grevi yaparlar.

Bilgi ieren karbohidratn bir proteine veya lipide kovalent olarak baplanmasyla biyolojik olarak aktif bir molekl olan Glikokonjugat oluturulur.

Proteoglikanlar
Hcre yzeyinin veya ekstraseller matriksin makromolekldr, yaplarnda zar proteinine veya salnan proteine kovalent olarak balanan bir veya birden fazla glikozaminoglikan zinciri vardr. Genellikle biyolojik etkinliin esas yeridir. Proteglikanlar kkrdak gibi ba dokularnn esas bileenleridir. Dokuya salamlk ve esneklik salar.

Glikozaminoglikanlar+ekirdek proteini (kovalent olarak balanm) Balanma noktas genelde serindir Trisakkarit kprsyle balanr Serin amino asidi genellikle=-Ser-Gly-X-Gly- dizisinde yer alr. Bu diziyi ieren her proteinde bal glikozaminoglikan BULUNMAZ

Birok glikozaminoglikan ekstraseller matrikse salnr, bazs integral zar proteinidir. Sindekan ekirdek proteini
Tek bir transmembran zinciri heparin slfat zinciri ki kondroitin slfat zinciri

tayan bir ekstraseller zincir ierir ve bunlarn her biri bir serin amino asidine balanmtr. Heparin slfat ksmlar eitli ekstraseller ligantlara balanr
ve bylece ligantn hcre yzeyindeki zgl reseptrleriyle etkileimini dzenler

Proteoglikan kmeleri Tek bir hyaluronat moleklne bal olan bir ok ekirdek proteinin oluturduu supramolekler yaplardr. ekirdek molekl= ok ynl kondrotin slfat + keratan slfat zinciri Bir trisakkarit balaycs ile ekirdekteki serin amino asidine balanr.

Kollajen, elastin, fibronektin gibi fibrz proteinleri=proteoglikan lar Fibronektin=fibrin+hep arin slfat+kollajen ve hcre ii ve ekstraseller matriks arasndaki sinyallere araclk eden ve integrinler denen bir grup plazma zar proteinlerin baland farkl zincirleri ierir.

Glikoproteinler
Proteine kovalent olarak balanmas deiken karmaklkta olan bir veya birka oligasakkarit ierir. Plazma zarnn d yzeyinde, ekstraselller matrikste ve kanda bulunurlar. Hcre iinde ise Golgi aygtnda, salg granllerinde ve lizozomlar gibi zel organellerde bulunurlar.

Glikoproteinlerin oligosakkarit ksmlar proteoglikanlarn glikozaminoglikan zincirinden daha tekdzedir Bilgi asndan zengindirler Dier proteinler tarafndan yksek ilgiyle balanma ve tanma iin yksek zgllkte yer salarlar.

Glikolipitler
Hidrofilik ba gruplar oligasakkaritler olan zar lipitleridir. Oligasakkarit ksmlar glikoproteinlerde olduu gibi, karbohidrat-balanan proteinler tarafndan zgl balanma yerleri olarak davranrlar. Gangliositler, eukaryotik hcrelerde zar lipitleridir, zarn d yzeyini oluturan lipidin paras olan polar ba ksm sialik asit ve dier monosakkaritleri ieren kompleks bir oligosakkarittir.

LPTLER

Yalar birok organizmada balca depo enerji eklidir. Fosfolipidler ve steroller biyolojik zarlarn temel yap elemanlardr. Dier lipitler olduka kk miktarlarda bulunmamasna ramen,

enzim kofaktrleri, elektron tayclar, k absorblayc pigmentler, hidrofobik tutucular, emlsiyon oluturan ajanlar, hormonlar ve hcre ii haberciler olarak nemli rol oynamaktadrlar.

Depo Lipitleri
Depo edilmi biimi olarak kullanlan yalar= ya asitleri trevleridir. Ya asitleri= 4ten 36 ya kadar uzunlukta karbon ieren hidrokarbon zincirli karboksilik asitlerdir. Baz ya asitlerinde, bu zincir tamamen doymutur ve dallanmamtr Bazlarnda zincir bir veya daha fazla sayda ift ba ierir. ok az bir ksm karbonlu halkalar, hidroksil gruplar veya metil gruplu dallar ierir. ift balar genelde belli yerlerde bulunur; tek bir ift ba ieren ya asitlerinde, ift ba genellikle C-9 ve C-10 arasndadr.

Fiziksel zellikleri; hidrokarbon zincirlerinin uzunluklar ve doymamlk dereceleriyle belirlenir. Apolar hidrokarbon zincirleridir. Ya aili zinciri uzadka ve ift ba says azaldka, sudaki znrlk de azalr. Karboksilik asit grubu polardr Ksa zincirli ya asitlerinin az da olsa suda znmesini salar.

Erime noktalar da hidrokarbon zincirlerinin uzunluu ve doymamlk derecesiyle yakndan ilgilidir. 12:0dan 24:0 a kadar olan doymu ya asitleri oda scaklnda kat bir younlua sahipken, ayn uzukluktaki doymam ya asitleri ise sv yalardr. Tam doymu bileiklerde, her bir karbon-karbon bann kendi etrafnda serbest olarak dnmesi, hidrokarbon zincirine byk bir esneklik salar.

Komu atomlarn sterik engellenmesinin en dk durumda olduu tamamen geniletilmi ekil, en kararl konformasyondur.

Doymam ya asitlerinde cis ift ba, hidrokarbon zincirlerinde bir kvrma neden olur. Bu eit bir veya birka kvrma sahip olan ya asitleri, tamamen doymu ya asitleri kadar sk bir etkileime girmez, bundan dolay molekller arasndaki etkileim daha zayftr. Omurgallarda serbest ya asitleri kanda bir tayc proteine, serum albumin, kovalent olmadan balanarak dolar. Ya asitleri kan plazmasnda genelde esterler veya amidler gibi karboksilik asit trevleri halinde bulunur.

Triailgliseroller Gliseroln Ya Asidi Esterleridir

Ya asitlerinden oluan en basit lipitler;

Trigliseritler, Yalar, Ntroal yalar olarak da bilinen tiriailgliserollerdir.

Triailgliseroller=gliserole ester ba ile balanm 3 ya asidinden oluur. konumda da ayn tip ya asidi ieren triailgliserollere basit triailgliserol denir. Bunlar ierdikleri ya asidinin adlaryla sylenir.

Triailgliseroller Depolanm Enerji ve Yaltm Salar

karyotik hcrelerin ounda, triailgliseroller metabolik yakt depolar olarak kullanlan ve sulu sitozolde ya damlacklar eklinde bulunan, ayn mikroskobik fazlar oluturur. Omurgallarda, adipozitler veya ya hcreleri ad verilen zellemi hcreler, ya damlacklar eklinde neredeyse tm hcreyi dolduracak kadar ok ya depo eder.

Triailgliseroidler, ayn zamanda enerji kayna ve biyosentetik haberciler olarak imlenme esnasnda grev yapmak zere, ya olarak birok bitkinin tohumlarnda depolanmtr. imlenmekte olan tohumlarda= lipaz enimiyle katalizlenerek depo triailgliseoidler hidrolizlenir ve ya asitlerinin yakt gereksinen hcrelere gitmelerini salar.

Depo yakt olarak triailleri kullanmann avantajlar

1. ya asitlerinin karbon atomlar, ekerlerinkinden daha indirgenmi olduu iin triailgliserollerin oksidasyonu, ayn ktledeki karbohidratlarn oksidasyonuna gre iki kattan daha fazla enerji aa karr. 2. triailgliseroller hidrofobik ve bu yzden susuz olduklar iin yalar yakt olarak tayan organizmann depo polisakkaritlerde olduu gibi hidrasyon iin ekstra arlkta su tamas gerekmez.

Teekkrler