Professional Documents
Culture Documents
Selüloz : %85,5
Yağlar, vakslar : %0,5
Pektatlar : %5,0
Anorganik tuzlar : %1,0
Nem : %8,0
H OH
O OH C C H
fgf C OH H C
H
H H C O O
CH2OH
II) Selüloza alkali etkisi : soda ( Na2CO3) gibi zayıf ve kostik ( NaOH )
gibi kuvvetli alkalilerle işlem yapıldığında , sonradan nötralize etmek
koşulu ile bir problemle karşılaşılmaz. Bu maddeler işlem sırasında
nötralize edilmezlerse oksiselüloza sebep olup pamuğun yapısının
bozulmasına yol açarlar.
Eğer kostik çözeltisi % 13 konsantrasyona ulaşırsa , merserize
işlemi başlar. % 19 konsantarsyonda merserizasyon sağlanmıştır.
Nötrleme yapılsada bu yeni düzen korunur. Bu işlemle pamuğun amorf
bölgeleri kostikle doldurulmuştur. Bu artık yeni bir yapıdır. Merserize
işlemine uğratılan pamuk boyayı normale göre % 25 civarında daha
koyu gösterir.
III ) Selüloza Isı Etkisi : Kuru pamuk 150 0C civarına kadar ısıtılabilir.
Yaş pamukta bu sıcaklık biraz daha arttırılabilir. Isıtma süresi uzatılırsa
pamukta kahverengileşme gözlenmesi olasıdır.
B) YAĞLAR VE VAKSLAR :
B) VİSKON
a) Reaktif Boyalar :
Bu boyalar elyafla kovalent bağ yaparlar.Boyama koşullarında
selülozla oluşturulan bu kovalent bağ boyamanın yaş haslık değerlerinin
çok yüksek olmasını sağlar. Bu boyaların renk gamları tamdır ve renkler
çok parlaktır. Oysa belli bir süre öncesine selülozik elyaf için bilinen
boyar maddelerle – bazik ve azoik boyar maddeler hariç – parlak renkler
elde etmek mümkün değildi.azoik boyar maddelerin renk gamı sınırlı,
bazik boyar maddelerin de haslıkları çok düşüktür.
İlk yapılan reaktif boyar maddede diklorotriazinil reaktif grubu varken
bu reaktif grupların sayısı giderek arttı. Bütün reaktif boyar
maddelerde ortak özellik hepsinin kromoforu taşıyan renkli bir grup
yanında, bir reaktif, bir de moleküle çözünürlük sağlayan grup
içermesidir. Kromoforu taşıyan moleküller çoğunlukla azo , antrakinon
ve ftalosiyanin türevleridir. Boyama tekniği bakımından reaktif grup
sorumludur. Çünkü boyar maddenin reaksiyon yeteneğini bu grup
tayin eder. Bu boyaların tümü kalevi ortamda selülozun nükleofilik
karakterinin artmasından dolayı, kalevi ortamda kullanılırlar.
C) DİREKT BOYALAR
Selülozu nötral ortamda , tuz yardımı ile kaynama sıcaklığında
boyarlar. Substantiviteleri çok yüksektir.
Bu boyar maddeler, ekonomik oluşları, boyama işlemlerinin çok
kolay oluşu ve de çok kısa sürede boyama işlemi yapılabilmesi nedeni ile
halen önemlerini yitirmemişlerdir. Ayrıca kısa sürede boyama işlemi,
elyafın yıpranmasını önleyici bir sonuç ortaya çıkardığından dolayı , bu
durum da direkt boyalar için bir avantaj teşkil etmektedir.
Direkt boyaların elyaf üzerine bağlanmaları üç basamakta oluşur.
Buna göre örnek olması amacı ile CHEMAZOL YELLOW 4GL ile yapılan
boyama sonucu elde edilen grafikler aşağıda sunulmuştur:
Her iki eğrinin son uçları arasındaki fark atılacak ölü boya
yüzdesini gösterir. Aradaki fark ne kadar az ise az yıkama, ne kadar çok
ise o oranda çok yıkıma yapılacağı anlaşılır.
2) Sıcaklığa Hassaslığı
60 0C
30 dak 60 dak.
Yıkama&durulama
30 0C 15 dak. 30 dak.
Boya soda
+tuz
+kumaş
Reaktif boyalar suda kolay çözünürler. Soğuk veya ılık suda macun haline
getirilip üzerine sıcak su dökülerek eritilirler. Eğer çok miktarda eritilecekse
kaynar derecede eritilir. Yalnız eritme sırasında boya hidrolize olur. Eritme ve
boyama sırasında yumuşak su kullanılır.
Uygulama :
60 0C
60 dak.
30 dk
Soğuk-sıcak durulama
Nötralizasyon
Soğuk durulama
40 0C 15 dk. 15 dk 30 dk.
tuz soda
Boyar
madde&
mamül
• Yine işletmede tuz ev soda suları baştan eksik alınır. Bu nedenle aynı
şekilde tuz ve soda sularının kapladığı hacim kadar su eksik verilmelidir.
Bunun yapılmadığı durumlarda pH değeri düşük değerlerde kalacak ve
verilen boyanın kumaş tarafından tam olarak çektirilmesi
sağlanamayacaktır. Sonuç olarak renk işletmede daha koyu çıkar ve
boyayı sökme gibi ikinci bir işlem yapmak zorunda kalınır.
Kantitatif Analizi : Soda tuz olmasına rağmen hidroliz nedeni ile çözeltileri
baz özelliği gösterir. Yani kuvvetli asit ile titre edilebilir. Yalnız indikatör
olarak metiloranj veya metilrot kullanılmalıdır.
Kullanım Alanları
Kullanım Alanları :
Kullanım Alanları :
1. nötrleştirme işlemlerinde
2. asitleme işlemlerinde
3. yünlü mamüllerin karbonizasyon işleminde
4. sülfirik asidin kullanıldığı her alanda.
5. polyester- pamuk karışımı kumaşlarda kumaştaki pamuk oranının
belirlenmesinde ( laboratuarda yapılan pratik uygulama)
Kantitatif Analizi : Zayıf bir asit olduğundan kuvvetli bir bazla titre
edilebilir. Yalnız indikatör olarak fenolftalein kullanılması gerekir.
HASLIK ÖLÇÜMLERİ
Haslık ölçme işlemleri, kısaca kumaş üzerine fikse ettirilen boyanın ışık,
sürtme , ter gibi günlük hayatta sık sık karşımıza çıkan dış etkenlere karşı
direncinin belirlenmesi amacıyla yapılan testlerdir. Bu dış etmenlere karşı
boyanın direncinin belli bir değerin altına düşmemesi boyada aranan bir
özelliktir. Bu testlerin laboratuarda nasıl gerçekleştirildiği özetle aşağıda
anlatılmıştır ;
1.0 AMAÇ:
1.1 Boyanmış ipliğin daha sonraki kullanımında boya akıtıp akıtmayacağını
tespit etmektir.
3.0 PRENSİP:
3.1 Yapılacak işlem sonucu Gri skala ISO 105-AO3’ e göre haslık değeri 4 ve
daha yukarı ise mal onaylanır, daha düşük ise boyalı iplik yıkamaya alınır.
5.0 EMNİYET:
5.1 Herhangi bir emniyet tedbirine gerek yoktur.
6.0 İŞLEM:
6.1 Boyalı ipliğin 4 cm . 10 cm’lik rib trikosu hazırlanır.
6.2 10 . 4 cm boyutlarında çoklu mukayese kumaşı ve boyalı ipliğin rib trikosu
kısa kenarlarından biri boyunca veya tercihen yün tarafından dikilir.
6.3 Her tüpün içine 10 adet 6 mm çaplı paslanmaz çelik bilye atılır. Tüplerin
kapağı kapatılır. Makine 40C’ye ısıtılmak üzere ayarlanıp, çalıştırılır.
6.4 1 gr Sodyum Perborat tartılır.
6.5 4 gr deterjan tartılır.
6.6 40 C sıcaklıkta 1 lt destile suda Sodyum Perborat ve deterjan çözülür.
Çözelti her kullanımdan önce taze hazırlanmış olmalıdır.
6.7 Numune önceden 40 C’ye ısıtılmış ve içine çelik bilyeler bulunan tüp içine
konulur.
6.8 Her bir tüp içine taze hazırlanmış 40 C’de 150 cc deterjan çözeltisi konulur.
6.9 GYROWASH yıkama makinesi 30 dk 40 C koşullarında ayarlanarak
çalıştırma butonuna basılır.
6.10 Makine durduğunda numuneler tüplerden alınarak iki ayrı beher içindeki
100 cc ve 40 C olan suda 1’er dk durulanır.
6.11 Numunelerin kurutulması 60 C’yi aşmayan sıcaklıkta etüv içinde havada
asılı olarak ve çok mukayese kumaş ile boyalı numune birbirine değmeyecek
şekilde gerçekleştirilir.
1.0 AMAÇ:
1.1 Boyanmış ipliğin daha sonraki kullanımda insan vücudundaki ter ve sıcaklık
koşullarında yanındaki renk üzerinde bir lekelenme yapıp yapmadığını
görmektir.
3.0 PRENSİP:
3.1 Yapılacak işlem sonucu boyanmış ipliğin multifibre kumaş üzerinde
meydana getirebileceği kirlenme Gri skala (ISO 105-AO3) ile tespit edilir.
Haslık değeri 4 ve yukarısı ise mal temiz olarak kabul edilir. Aksi halde mal
yıkamaya alınır.
5.0 EMNİYET:
5.1 Kimyasal maddelerin el,yüz ve göze temasından kaçınılmalıdır. Temas
halinde bol soğuk su ile temas bölgesi yıkanır. Göze temas ederse yıkamayı
takiben acilen doktora gidilmelidir.
6.0 İŞLEM:
6.1 4.10 cm boyutlarındaki numune triko yine 4.10 cm boyutlarındaki çoklu
mukayese kumaşı ,çoklu mukayese kumaşının ön yüzü triko yüzü temasta
olacak şekilde her iki parçanın kısa kenarlarından biri boyunca dikilir.
6.2 Tartılıp bir yere yazılır.
1.0 AMAÇ:
1.1 Boyanmış ipliğin daha sonraki kullanımda sürtünme etkisiyle sürtünen
kumaşı lekeleyip lekelemediğini görmektir.
3.0 PRENSİP:
3.1 Yapılan işlem sonucu pamuklu sürtme kumaşı üzerindeki lekelenme değeri
Gri Scala A02’ ye göre 4 ve daha yukarı ise mal temiz olarak kabul edilir. Aşağı
değerde ise mal yıkamaya alınır.
5.0 EMNİYET:
5.1 Herhangi bir emniyet tedbirine gerek yoktur.
6.0 İŞLEM: