T OK OK

NKN TANG NHNG

LO PHAT OAY
an djch VIof ngu nam frong Ioaf sach IIon
kof gIua djch gIa Vo Quang Nhan |Toxas, Hoa
Ky) va Nha sach Quang MInh |VIof Nam), voI
su khuyon khch va chuan fhuan fruc fIop cua
duc af-IaI Iaf-ma fhu 14 va duoc ngaI Iama
TonzIn hondon, daI dIon chnh fhuc cua duc
af-IaI Iaf-ma cho phop In kom ban Anh ngu.
Ouc Out-lu Lut-mu lu nguo gu
bun quyen duo duc quyen such nuy
5
OC OAT-LA LAT-MA XV
T OK OK
Nen lung nhung Ioi Phul Juy
Nguyen tac: THE FOUR NOBLE TRUTHS (1997)
Ban dch Anh ng: Gcsbc Tbuptcn Jinpa
Hieu chnh: Dominiquc 8iJc
Ban dch Viet ng: Vo Quang Nhan
Hieu nh: Nguyen Minh Tien
uc Da/ai Lama /a nguoi giu ban quycn Jao Juc
quycn sacb nay
NHA XAT BAN TON GAO
LO GO THK

uc Dci-|ci Ici-mc i|u 14 |icn ncq |c mci ircng sc

ii ccc .i |cn| 1cc iin| i|cn 1ucc icn |in| ircn iccn
i|c gici. K|cng c|i gici |cn ircng p|cm .i icn gicc, su ircn
ircng 1ci .ci n|ung |cci 1cng i|uc iicn .c n|cn ccc| sicu
iuqci cuc Ngci ccn 1ucc cu i|c |cc uc gici i|ucng Nc|c|
Hcc |n| ncm 18 - mci ircng n|ung gici i|ucng ccc uq
n|ci cuc n|cn |cci.
K|cng !ung |ci c su iu icp |ucng 1cn gici i|cci iu i|cn
||ci mci p|icn ncc ircng 1ci scng, Ngci ccn ncu ccc |cn|
nguqcn cuc mci .i 8c 1ci ircng iin| i|cn P|ci gicc Dci
i|uc, |ucn nc |uc ||cng mci mci . su cn .ui .c |cn| p|uc
cuc |ci i|cq mci c|ung sin|. N|ung |ci !cq cuc Ngci 1i
i|cng .cc |cng nguci, mcng |ci |ci ic| |cn |cc c|c ici cc mci
nguci i|ucc 1u mci icng |cp ||cc n|cu c ccc ncn .cn |cc
||cc n|cu, . c|ung |ucn giup ic gicm n|c n|ung ||c 1cu
ircng cucc scng.
1cc p|cm 1u !icu 1c, 1ucc !ic| gic Vc Qucng N|cn !ic|
iu |cn An| ngu, |c mci ircng n|ung icc p|cm g|i |ci n|ung
|ci gicng !cq cuc 1uc Dci-|ci Ici-mc 1ucc n|icu nguci |ici
1cn n|ci c p|ucng 1cq. Gici i|icu icc p|cm ncq .ci 1cc gic
Vici Ncm, c|ung ici |q .cng cc i|c c|ic sc n|ung gic iri
iin| i|cn |cn |cc 1c 1ucc Ngci |cn icng 1cn .ci ici cc mci
nguci ircn iin| i|cn .ucn |cn |ccn i|icn c|in| mn| ircng
cucc scng.
Xin ircn ircng gici i|icu cung |cn 1cc.
NGYKN MNH TKN
6 ?
CAM TA
X/o c/ao //ao/ cam /a dac 0a/a/ Lama da /rac //ep
bao c/c d/c/ }/a o//ea }/ao} /aao a baa ca c/c
p/ep c/aeo o}a cac /ac p/am caa N}a/.
Thu but va ch ky cua c Dalai Lama
X/o /r/ ao Lama Teo:/o 0/codeo, Sa }/a Hca b/o/
caa dac 0a/a/ Lama 14, o}aa/ da /ac daeo c/c
bac/ d/eo //eo ca/ dac 0a/a/ Lama ca //a ma/ N}a/
de }/ap /ac //aao /a/ c/c c/ec c/aeo d/c/ sac/ oa.
X/o /r/ ao /cc }/a T/ap/eo I/opa ce /a/ ca o/ao} }/
o}a/ da }/ap da c/c sa //o/ //ao/ bao \/e/ d/c/ caa
sac/ oa.
C/ao //ao/ cam /a T/eo s/ 8. 4/ao Ia//ace \/eo
/raao} Hcc c/eo Sao/a 8arbara ce Cac o}//eo caa
//ac, da ca/ /co} cao} cap ba/ /aao cao 4//eracrd.
8add//s/ Re//ec//cos ca c/c p/ep c/aeo d/c/ sao}
\/e/ o}a de /r/o/ ba /rco} p/ao p/a /ac.
ac b/e/ v/o cam ao ao/ C/ao N}aeo /c acc
8ac da /e/ /co} }/ap da o}aa/ d/c/. K/co} cc ao/
ca o/ao} ba/ c/e/ /reo cac p/aao} //eo /raeo //co}
/// caco sac/ oa se //c /co} daac ra ma/ o/a /cm
oa.
X/o /rao /rco} cam /a ao/ N}aeo H/o/ /N}aeo
H/o/ T/eo da }/ap //ea d/o/ bao //ac.
C/ao //ao/ cam /a cac bac ao sa, cac bac dao ao/
/rco} da/ }/a d/o/ l/a/ /a, //co} p/ao b/e/ bc p/a/,
c/ao} /cc, /a /cao cao/ d/a /, da bc o//ea cco}
sac scao //ac, d/eo }/ao} ca p/c b/eo cac cao //ea
l/a/ }/ac de }/a c/c ac p/ap /raao} /co.
NGO O|CH
8 9
LO NGO CNG QY OOC GA
T
raac /// daac dac 0a/a/ Lama Xl\ bao /ao} aeo T/e
lcar Ncb/e Tra//s /bao 4o/ o}a ca o//ea /a/ da c/ao
, d/c/ }/a da cc mc/ aac o}aeo rao} /a/ ca cco} dac cc daac
/a cac c/ec ///eo caa m/o/ se /c/ /aao} deo Tam bac, c/c
o/ao} o}aa/ /aa daeo /a dc/ /aao} caa c/ec dao} /am, ca c/c
mc/ c/ao} s/o/.
8ao d/c/ \/e/ o}a oa /a mc/ dap ao} ca/ o}aeo aac /reo.
N/ao da v/o cc ca/ /a/ o}ao }co ce cacc da/ /ca/ dco} caa
dac 0a/a/ Lama //a 14.
N}a/ s/o/ ra o}a 6 //ao} 7 oam 1935 /a/ o}c/ /ao} o/c
Ta//ser, p/a/ //eo/a dco} Ta Tao}, }ao b/eo }/a/ Trao} Hca,
/rco} mc/ }/a d/o/ oco} dao o}/ec, ca/ /eo }c/ /a L/amc
0/codap. T/ec /raeo //co} d/ //m c/ /ao/ dac /co }/ac /a/
s/o/ saa /// c/ //eo o//em //ac /a dac 0a/a/ Lama //a 13 da
aa da/, N}a/ daac p/a/ //eo cac /ac ma/ /a/ /ac/, ca saa dc
daac c/co /ra //ao/ caa va Ta Tao} ca /a c/ 0a/a/ Lama //a
14 cac oam 1940, ca/ /eo }c/ ma/ /a Ie/sao Iamp/e/ N}aaao}
Lcbsao} Yes/e Teo:/o Ca/sc, //aao} daac c/e/ /a/ /reo cac ao
bao /a Teo:/o Ca/sc. K// ?5 /ac/, /ac /a cac oam 1959, N}a/
/cao /a/ /r/o/ dc Ces/e L/arampa, /ac /cc c/ //eo s/ l/a/ /cc
Ta Tao}. N}a/ daac //e }/a/ p/aao} Ta b/e/ deo o//ea dc c/ec
/e/ /co} /raeo ba o/ao} //o/ //ao l/a/ }/ac o/a /a dac /a b/,
/ap /raao} ba/ bac dco} ca /co /rco} c/ao} s/o/, bac ce mc/
/raao} sco}...
Nam 1989, N}a/ daac /ao} }/a/ Ncbe/ Hca 8/o/ dc da cc
o//ea cco} //eo c/c mac d/c/ /ca b/o/ caa o/ao /ca/.
Na, /a da o}ca/ 70 /ac/, dac 0a/a/ Lama cao cc cao} bao
rco. N}a/ sao sao} d/ deo mc/ m/eo, mc/ oa/, mc/ va sa /a co}
sao} Ta de mao} //co} d/ep /ca b/o/ ca /raeo ba //o/ //ao
l/a/ }/ac. Sc /aao} sac/ c/e/ ce o/ao} d/ea N}a/ /raeo ba
/cac dc N}a/ }/a bao aeo cc deo /ao} /ram /aa. Trco} dc,
//co} // sac/ daac vep cac /ca/ bes/-se///o} /bao c/a o/a/.
Nc/ dao} }/ao} da caa N}a/ //co} c// }/a/ /ao /rco} l/a/ }/ac
a/ //aa, Ha/ /co}, /a Trao} aao /co}, ma cco bac /ram
o//ea ma/ //ac //eo aao deo mc/ ///a cao/ caa cacc sco} o/a
/a dac dac, cac/ sco}, p/aao} p/ap de cc daac /ao/ p/ac ca
o/ao, }/a d/o/... N}a/ cao} de cap deo ca o/ao} cao de /aao}
aao }/aa /r/e/ /cc l/a/ }/ac ca //ca /cc.
aeo T/e lcar Ncb/e Tra// /a mc/ /ac p/am cc //o/ c/a/
//o/ d/eo }// /a/ o/ao} /a/ }/ao} da caa N}a/ ca daac c/aeo
d/c/ sao} 4o/ o}a /a oam 1997. Hac da /a /ac p/am //o/ d/eo,
o/ao} cac/ /r/o/ ba //ec o}co o}a //eo da/ se dao da/ o}aa/
dcc deo ca/ o/ao} //a/ o/em ca bao o/a/ caa l/a/ }/ac //ec
mc/ cac/ de //ea ca de oam ba/. N}ca/ ra, /// cc d/p N}a/ cao}
daa cac /rco} cac //ae/ }/ao} caa m/o/ o/ao} sc sao/, dao/
}/a ca aao d/em l/a/ /cc /rco} mc/ //eo /e ca/ /r/ //ac //ca
/cc //eo da/, o/a/ /a /rco} cac //o/ cac ca/ / /cc, //ao //o/
/cc ca /am / /cc. aa caco sac/ oa, o}aa/ dcc cc //e //o/
dao} daac p/ao oac o/ao} }/ac p/ap ca bao caa dac l/a/
T//c/-ca, daac ap dao} de }/a/ ///c/ ca aao c//ea cac cac
10 11
//eo /aao} //aao} o}a /rco} cacc sco}, o/am baac daa //a/
ma cco daao} dep bc daa //c, d/ deo /ao/ p/ac c/eo mao.
ac 0a/a/ Lama /r/o/ ba o/ao} /a/ }/ao} oa //co} c//
dao/ r/eo} c/c l/a/ /a ma cco c/c ca cac dc/ /aao} //ac oaa,
o}a ca o/ao} o}aa/ //co} cc //o o}aao} /a //co} //ec l/a/
}/ac. \/ //e, de c/ec //ec dc/ oc/ dao} sac/ daac //aao /a/, v/o
oea mc/ sc a aac c/ao} ma d/c/ }/a sa dao} /rco} sac/
oa.
Ve an han Anh ngu duoc su dung:
aeo T/e lcar Ncb/e Tra//s oa daac o/a T/crsco ao
/ao/ /ao daa //eo oam 1997. Nam ?00?, cao} o/a T/crsco
da c/c /a/ bao ca/ o/ao de ma/ /a 4 S/mp/e la//. Lao /a/
bao oa, sac/ daac dae/ /a/, //ea c//o/ mc/ dc/ c/c ce ma/
cao c/aao}, o/ao} oc/ c/ao} cao }/a o}aeo o/ao} oc/ dao}
//ae/ }/ao} caa dac a/-/a/ La/-ma. /em //a dc/ dao} /e
o/a/ /a p/ao p/a /ac ba/ oc/ c/aeo ce c/a de /a b/ mao} /aa
de Ccmpass/co, //e 8as/c /cr Hamao Happ/oess cao} ca/ cac
oc/ dao} /c/ dap a cac/ mc/ p/ao da daac /aac bc. T/a cac
dc, sac/ daac /o //c /ao /ao ca //em cac ra/ o//ea //o/ ao/
m/o/ /ca.
K// c/aeo d/c/, c/ao} /c/ c/co sa dao} ao bao daa //eo
oam 1997, c/ maco }/a /a/ ca p/ao p/a /ac ma c/ao} /c/ //a
/a ra/ cc o}//a dc/ ca/ o/ao} a/ //ac sa maco //ac /ao/ }/ac
p/ap Ta d/ea de. Ta o//eo, /rco} aa /r/o/ //ac //eo bao d/c/,
c/ao} /c/ cao} //aao} vaeo //am //ac sac/ 4 s/mp/e la//,
ba/ //a rao} cc mc/ sc c//o/ saa ra/ /ap / ce ma/ cao p/co}
/rco} bao /o /ao //a /a/ oa ca oeo cap o/a/ c/c bao d/c/
\/e/ o}a de oc/ dao} daac /cao ///eo /ao. Hac da c/ec oa cc
/am c/c cco} c/ec //em p/ao //c //ao, p/ac /ap /ao dc/ c/a/,
o/ao} c/ao} /c/ //o rao} o/a ca se cc //e cco} //eo c/c dcc
}/a mc/ bao d/c/ /aao} dc/ /cao ///eo /ao. Nea cc ba/ ca sa/
sc/ oac /rco} aa /r/o/ //ac //eo cco} c/ec dc/ c//ea sc sao/
oa, c/ao} /c/ v/o /cao /cao o/ao /c/ ce m/o/ ca mco} daac sa
aao /am c// }/ac caa cac bac //ac }/a.
Ve ca c thua t ngu co lie n quan de n go c tie ng Pha n (Sanskrit hay Pali):
N}ca/ /ra cac /eo da daac \/e/ /ca aeo //acc ca aa //co}
dao}, cac a /ac saa da se daac ap dao} mc/ cac/ /aao}
dc/.
1. Cac //aa/ o}a /a o/ao dao/, d/a dao/ se daac dao} a
dao} La//o/ /ca caa //eo} l/ao. L dc /a /aa /e/ cac
/eo oa dea c// daac p//eo am /a/ /a o}co o}a /rao}
}/ao /a //eo} Hao, ca da sc cac /a p//eo am oa //co}
p/ao ao/ dao} cac/ dcc /a o}//a caa /a. e dcc }/a
//eo //eo /e, cac /eo p//eo am se daac daa cac p/ao p/a
c/a ca 8ao} //aa/ o}a /cac/ sac/ cao} ca/ o/ao} cac/
c/aeo d/c/ sao} \/e/ o}a ma d/c/ }/a da daac b/e/.
?. Teo cac bc p/a/ /ao /rco} l/a/ }/ac, /eo //o/ sac/ se aa
//eo dao} cac //aa/ o}a da daac \/e/ /ca //ec o}//a.
Ta o//eo, /// cc o//ea //aa/ o}a daac d/eo d/c/ //ac
o/aa /// d/c/ }/a se c/co //aa/ o}a oac ///c/ /ap o/a/.
co} //a/, /a //ec o}a cao/, cac //aa/ o}a aeo //acc
cao} cc //e daac c/co dao}.
12 13
3. Trco} o//ea /raao} /ap, mc/ sc //aa/ o}a cc cac/ c/e/
}cc l/ao /da La//o/ /ca ca cao} cc cac/ c/e/ d/c/
o}//a //a p//eo am /rco} //eo} \/e/ o/ao} /a/ daac
sa dao} dao veo o/aa. L dc /a c/ /co /rco} cao p/co}
caa bao d/c/ 4o/ o}a cao} o/a de //aao //eo c/c c/ec
}/a/ ///ea cac //aa/ o}a //eo} l/ao ca/ o}aa/ dcc. Taao}
/a, cac/ c/e/ l/ao o}a /rco} bao //eo} 4o/ cao daac
}/a o}aeo /c/ da. mc/s/a... o/ao} /rco} bao d/c/ se
cc }ao} dao} cac/ c/e/ c/aao /c/ da. moka ca dc/ ///
//em p/ao c/a }/a/ de /am rc /ao /c/ da. ...Phan ng la
moka, phien am la moc-xoa - )...
4. Cac //aa/ o}a dea daa cac o/ao} /a d/eo l/a/ /cc
ca /a d/eo Hao \/e/ sao cc a cac d/a c// /reo mao}
lo/eroe/ o/a /a c/.a///ped/a.cr}, ///p.''aaa.aao}dac.
ccm'/ad/eo'/odev.//m/, ///p.''persc.crao}e./r'dao}.//'
/ao}aes'/aoc/e/.//m... Ta o//eo, o/ao} /a //co} //m
//a /rco} cac /a d/eo oa se daac c/aeo d/c/ bao}
cac/ //am //ac cac /a d/eo 4o/ o}a ca cac c/a }/a/
l/a/ /cc bao} 4o/ o}a //m daac /rco} cac ca sa da //ea
caa o/ao} /rao} aeb //eo /e deo l/a/ }/ac, dac b/e/ /a
l/a/ }/ac Ta Tao}.
Ve cach viet ten duc at-lai Iat-ma thu 14:
Ke /a da ce saa, oea //co} cc c/a ///c/ }/ //em /// cam
c/a 0a/a/ Lama /a a/-/a/ La/-ma se daac dao} de c// o}a/
Teo:/o Ca/sc /ac /a c/ 0a/a/ Lama //a 14. N}ca/ ra, c//ea //ec
o}aeo bao, /rco} p/ao Hc/ dap, c/a c/e/ /a/ HH0L //a c/a
H/s Hc//oess //e 0a/a/ Lama ba/ daa caa mc/ caa /ra /a/ se
daac }/a o}aeo.
Ve mat trnh hay:
Trco} bao 4o/ o}a, cac c/a ///c/ daac dao/ sc //a /a /1,
?, 3... r/eo} /rco} /ao} c/aao} ca /a/ ca oc/ dao} c/a ///c/
daac daa ce cac/ sac/, cao} p/ao //ec /ao} c/aao}. Ta o//eo,
/rco} o//ea /raao} /ap, d/c/ }/a cam //a cao cc //em cac p/a
c/a de /am rc o}//a /a de dc/ c//ea ca/ cac //aa/ o}a l/a/
/cc //eo} \/e/, /cac c// o/am oea ra cac /a/ //ea //am //ac de
dcc }/a cc //e o}//eo caa saa /ao. \/ //e, /rco} bao d/c/ oa
se cc ca ? /ca/ c/a ///c/, mc/ daac d/c/ /a o}aeo /ac 4o/ o}a,
ca mc/ /a dc o}aa/ d/c/ scao //em cac. Ta/ ca dea se daac da/
o}a a cac/ mc/ /rao} de o}aa/ dcc //eo //ec dc/. \a de p/ao
b/e/, o/ao} c/a ///c/ oac caa o}aa/ d/c/ se cc //em cam /a
/N0 a cac/. N}ca/ ra, ca/ cac/ /r/o/ ba sco} o}a 4o/-\/e/,
o/ao} dcc }/a sa dao} daac 4o/ o}a se cc //e de dao} dc/
c//ea o}a ca/ o}aeo /ac /// cao ///e/.
Ve mat tham chieu:
N}ca/ p/ao de o}// dcc //em caa bao 4o/ o}a, d/c/ }/a
cao} cc }ao} }/a/ ///ea //em mc/ sc /a/ //ea //am //ac //ac,
dac b/e/ /a o/ao} /a/ //ea sao cc /reo lo/eroe/ ca o/ao} /a/ //ea
bao} \/e/ o}a cc //e //m daac /a/ \/e/ Nam. N/ao} /a/ //ea oa
ra/ /aa /c/ c/c c/ec o}//eo caa saa /ao /a }/ap //ea rc /ao
o/ao} /aao} ma dac 0a/a/ Lama maco /raeo }/ao}.
Trco} p/ao cac/ sac/, d/c/ }/a cc daa //em cac bao} //aa/
o}a sao cc mc/ sc /a cao} dc/ c//ea cc }cc l/ao da La//o/ /ca
/em ca/ o}//a //eo} \/e/. l/ao oa daac scao ra o/am }/ap dcc
}/a cc //em mc/ sc /a cao} aeo //acc /// dcc cac /a/ //ea l/a/
}/ac bao} 4o/ o}a.
14 15
Not so diem khac hiet trong han Viet ngu:
0ao} //o/ ao/ m/o/ /ca /a o//ea o}aco //ac o/aa, dac b/e/
/a /a /rao} /a d/eo ma a///ped/a.cr}
N}ca/ ra, dao/ r/eo} c/c dcc }/a \/e/ Nam, d/c/ }/a cc
//em p/ao p/a /ac /a ba/ /aao caa T/eo s/ 8. 4/ao Ia//ace
ce cacc //ac /aao }/aa cac o/a //ao //o/ /cc ca cac c/ da/
sa Ta Tao} /rco} Hc/ o}// Tam //ac ca cacc sco} /H/od
aod L//e Cco/ereoce /ao //a /a/ oam 1998. 8a/ /aao oa /a
p/ao /e/ caa caco sac/ Ccosc/casoess a/ //e Crcssrcads.
Ccocersa//cos a/// //e 0a/a/ Lama co 8ra/o Sc/eoce aod
8add//sm /Soca L/co l//aca, Nea Ycr/, 1999.
Cac/ cao}, c/ sa }/a/ /ao o/a/ d/o/ /rco} //a oao} d/eo d/c/
o/ao} cao de saa sac ca aeo ac, o}aa/ d/c/ b/e/ c/ac //co}
//e /rao/ //c/ // o//ea sa/ sc/. Hco} rao} a dcc }/a cc //e
daac aeo /a/, bc aa c/c o/ao} ///ea sc/ caa d/c/ }/a.
N}aeo aac rao} /ap sac/ oa se mao} /a/ o//ea ///eo o}//ep
ca /a/ /c/ c/c dcc }/a.
Trco} /ac c/aeo o}a, d/c/ }/a da /e/ sac cc }ao} dao} /a
cao} //a/ sa //co} dao} de //ea. Ta o//eo, c/ mac dc p/ac /ap
caa de /a/ ca //eo //ac saa rco} caa /ac }/a oeo //c /rao/ daac
mc/ sc d/em /r/o/ ba //c //ea /a c/aa /cao ///eo. 0/c/ }/a
c/ao //ao/ v/o cac bac cac m/o/ rco} /co} c// }/ac ca v/o /cao
// dco o/ao mc/ sa }cp /a //aeo bac.
Cac/ cao}, dc sa o}aeo, d/c/ }/a //co} /e o/ao ce c/c
m/o/ ba/ ca mc/ o}aco /a/ ca/ c/a/ oac /rco} c/ec ao /ca/ ca
p/a/ /ao/. Ta/ ca se daac aeo }cp ce c/c cco} dco} o}aa/
Ta Tao}. K/o/ mco} c/a c/ dcc }/a /a /c c/ac oac cc //a
oao} /a/ c//o/, oea o/a cac sac/ oa ma cc daac // o//ea o/em
ca/ /rco} cacc sco}, /a /c /ra cco} dco} o}aa/ Ta Tao} bao}
cac/ aeo }cp c/c mc/ /rco} cac d/a c// //eo /ac caa cac /c
c/ac ///eo o}aeo ba/ ca /a/ saa da, /cac }a/ deo ba/ // /c
c/ac aeo }cp c/c o}aa/ Ta Tao} oac //ac.
Tc c/ac T/be/ laod. http://www.tibetfund.org/help.html
Sa o} Hc / 0a/a/ Lama. http://www.dalailamafoundation.org/
Tc c/ac T/be/ 4/d. http://www.tibetaid.org/index.htm
C/ao //ao/ cam /a,
Namc S/a/amao/
VO QANG NHAN
16
T dieu e
LO NO OA
T
hang 7 nam 1996, duc Da/ai Lama co mof Ioaf
cac baI gIang vo fu fuong va fhuc hanh cho Phaf
fu o Barbican Ccntcr |Trung tam Barbican) faI Iuan
on. Nhung buoI fhuyof phap nay duoc su ho fro fu
Nctuork oj BuJJbist Organisations |IIon hIop cac To
chuc Phaf gIao) faI Vuong quoc Anh.
Cof IoI cua fap sach nay hnh fhanh fu chu do frong
fam cac baI gIang cua duc Da/ai Lama frong djp nay,
bao gom gIao Iy Tu Jicu Jc, Ia non fang moI gIao phap
cua duc Phaf. Trong cac baI gIang, NgaI da gIaI fhch
day du vo chu do nay, gIup chung fa co duoc su hIou
bIof ro hon vo Tu Jicu Jc.
Phan phu Iuc co fua do Tu bi, co so cbo banb pbuc
con nguoi, Ia baI noI chuyon cua NgaI fruoc cong chung
faI Frcc TraJc Ccntcr |Trung Tam Mau Djcb Tu Do) o
Mancbcstcr. Su kIon nay duoc fo chuc boI Tibct 8ocicty
fhuoc Vuong quoc Anh Ia mof frong nhung fo chuc
ho fro nguoI Tay Tang ra doI som nhaf. Phan nay do
cap foI fu bI, bo fuc mof cach hoan my cho cac IoI day
vo Tu Jicu Jc, boI v day Ia nhung mInh hoa cu fho vo
cach ung dung nhung IoI day cua duc Phaf vao doI song
hang ngay.
V fhong dIop frong fam cua duc Da/ai Lama frong
cac baI noI chuyon Ia Iong fu bI va gIang day vo cach
18
T dieu e
fhuc do song mof cuoc doI nhan hau, non chung foI hy
vong rang nhung dIou frnh bay frong sach nay so Iy
fhu va ch IoI cho baf cu aI, du fhuoc fon gIao nao, hay
fham ch Ia khong chIa so Iong fIn voI fon gIao.
Van phong vo Tay Tang |Tbc Ojjicc oj Tibct) o Iuan
on xIn guI IoI cam fa don Cait Co//ins va Janc Pascb,
nhung nguoI da chuyon fhanh van vIof fu cac bang ghI
am, va Dominiquc 8iJc cung voI ngaI Gcsbc Tbuptcn
Jinpa, nguoI djch sang Anh ngu, frong vIoc hoan chInh
van ban do an hanh.
a Kcsang Y Tak/a
aI dIon cua duc Da/ai Lama
faI Iuan on
20
T dieu e
PHAN MO OA

T
u Jicu Jc Ia non fang cof IoI cua gIao Iy nha
Phaf, va do do raf quan frong. Thaf ra, nou cac
ban khong co su hIou bIof vo Tu Jicu Jc
1
cung nhu
chua fu mnh fho nghIom chan Iy cua IoI day nay fh
cac ban so khong fho fhuc hanh Phaf phap. o do, foI
Iuon Iuon hoan hy moI khI co co hoI do gIang gIaI vo
Tu Jicu Jc.
NoI mof cach fong quaf, foI fIn rang hau hof cac
fon gIao fron fho gIoI dou co kha nang phuc vu nhan
IoaI va dao fao nhung con nguoI fof dop. KhI dung fu
tot Jcp, y foI khong muon noI don nhung nguoI co vo
ngoaI xInh dop, ma Ia nhung nguoI co fam hon fof dop
va Iong fu aI cao quy. V fho, foI Iuon cho rang vIoc duy
fr fruyon fhong fon gIao cua moI ca nhan Ia fof hon,
boI v su fhay doI fon gIao co fho so dan don nhung
kho khan vo fr fuo va fnh cam. Chang han nhu, van
hoa fon gIao fruyon fhong o nuoc Anh Ia KI To gIao, va
nhung nguoI Anh co fho so cam fhay fof hon khI van
gIu fhoo fon gIao do.
Mac du vay, doI voI nhung aI cam fhay fon gIao
fruyon fhong khong hIou qua cho mnh, cung nhu doI
voI nhung aI fhaf su chua co nIom fIn vao fon gIao, fh
1
Cho dc t) tong Hun-Vot co nghu u xot ky, chum cho, nho do thnh
tung ngho). 1rong lhut guo, cho nuy thoong dooc hoo u chun y. 1o doo
do con co nhong ton go khuc nho 1o thunh do, on chun y cuo cu ... tND)
22
T dieu e
cach gIaI fhch su vIoc cua dao Phaf co fho Ia cuon huf.
Trong nhung fruong hop do, vIoc fIn fhoo Phaf gIao co
fho Ia dung dan. NoI chung, foI cho rang co duoc doI
chuf hIou bIof vo fon gIao van hon Ia khong hIou bIof
g. Nou ban fhaf su cam fhay bj fhu huf boI nhung
phap mon fu fap cua Phaf gIao cung nhu phuong fhuc
ron Iuyon fInh fhan cua nguoI Phaf fu, fh dIou quan
frong Ia phaI can nhac fhaf can fhan, va chI khI nao
cam fhay Phaf gIao fhaf su fhch hop cho mnh moI
non fIop nhan dao Phaf va fro fhanh mof Phaf fu.
O day con mof dIom nua raf quan frong. Co mof
khuynh huong fu nhIon o con nguoI Ia, doI khI, do bIon
mInh cho su fIop nhan mof fon gIao moI, chung fa
fhuong pho phan fon gIao cu cua mnh, hoac fon gIao
fruyon fhong cua quoc gIa mnh, va cho rang no fhIou
sof. Thaf khong non Iam nhu fho!
Thu nhaf, mac du fon gIao fruoc day co fho khong
huu hIou cho ban, nhung dIou do khong co nghIa Ia
no hoan foan vo gIa frj doI voI hang frIou nguoI khac.
Chung fa non fon frong hof fhay moI con nguoI, va do
do fa phaI fon frong ca nhung nguoI fIn fhoo cac fon
gIao khac. Hon nua, fon gIao fruoc day cua cac ban,
cung gIong nhu moI fon gIao khac, dou co kha nang
gIup ch cho mof so nguoI nao do. Ro rang Ia doI voI
mof so nguoI, cach fIop can cua KI To gIao co khI IaI
huu hIou hon so voI Phaf gIao. Iou do con fuy fhuoc
vao khuynh huong fInh fhan cua moI ca nhan. o vay,
24
T dieu e
chung fa phaI bIof fran frong kha nang gIao hoa cua
moI fon gIao, va fon frong faf ca nhung nguoI fIn fhoo
cac fon gIao do.
Thu haI, chung fa gIo day dang duoc bIof don nhIou
fruyon fhong fon gIao cua fho gIoI va dang co gang phaf
frIon mof su hoa hop chan fhaf gIua cac fon gIao. Ion
hnh cua no Iuc nay Ia cuoc hop maf nhIou daI bIou
fon gIao khac nhau faI Assisi nam 1986 do ban vo fon
gIao va moI fruong.
1
ToI nghI hIon nay dang co nhIou
su gIao fhoa gIua cac nIom fIn khac nhau va y fuong vo
su da dang fon gIao dang duoc hnh fhanh. ay Ia mof
dau hIou raf khch Io. Vao fhoI daI ma nguoI fa dang co
gang phaf frIon su hIou bIof fon gIao chan fhaf o khap
moI noI fh khuynh huong pho phan cua ca nhan rIong
Io co fho raf co haI.
ua fron nhung Iuan dIom nay, chung fa non duy fr
su fon frong doI voI cac fon gIao khac.
So dI foI mo dau bang nhung dIom nhu fron Ia v khI
fhaf su gIaI fhch vo Tu Jicu Jc, foI buoc phaI chung
mInh rang dao Phaf Ia fof dop nhaf! Hon nua, nou cac
ban hoI rang fon gIao nao fof nhaf cho foI fh cau fra
IoI khong ngan ngaI cua foI so Ia Phaf gIao. Nhung
dIou do khong co nghIa rang dao Phaf Ia fof nhaf cho
faf ca moI nguoI chac chan Ia khong! o vay, frong
1
Lun gup go duo ton cou cuc unh to ton guo chnh vu cuc nhu unh
duo mo troong u o Asss, Y, vuo num l986, dooc to choc bo 1ho
\ord \do lond or Nutoro.
26
T dieu e
suof buoI gIang nay, khI foI noI rang voI foI dao Phaf
Ia fof nhaf fh xIn cac ban dung hIou nham y foI.
ToI muon nhan manh fhom rang khI foI noI faf ca
cac fon gIao dou co kha nang gIao hoa Ion Iao, fh do
khong chI Ia cach noI Ijch su hay xa gIao. Iou hIon
nhIon Ia, du muon hay khong fh foan fho nhan IoaI
nay cung khong fho dou Ia Phaf fu. Tuong fu, cung
khong fho dou Ia KI To gIao hay HoI gIao... Ngay ca o
An o vao fhoI Phaf faI fho fh cung khong phaI faf
ca moI nguoI dou fhoo dao Phaf! ay Ia mof su fhaf.
Hon nua, foI khong chI doc sach vo cac fon gIao khac
ma con da fung gap go cac vj fu hanh chan chnh cua
nhung fruyon fhong fn nguong khac. Chung foI da
frao doI vo nhung kInh nghIom fam IInh sau sac, dac
bIof Ia nhung fraI nghIom vo Iong fhuong you. ToI da
nhan ra duoc fnh fhuong chan fhaf va raf manh IIof
frong fam fu cua ho. o do, foI kof Iuan rang cac fon
gIao khac nhau do dou co kha nang Iam phaf frIon mof
fam hon fof dop.
Cho du chung fa co ua fhch gIao Iy cua nhung fon
gIao khac hay khong fh dIou do cung khong fhaf su
quan frong. VoI nguoI khong fhoo Phaf gIao fh y fuong
vo Nict-ban va kIop sau duong nhu vo nghIa. Tuong fu,
voI nhung nguoI Phaf fu fh fu fuong vo mof dang Sang
fho ngho fhaf phI Iy. Nhung nhung dIou nay khong
quan frong, co fho bo qua. Iou quan frong Ia, nho vao
cac fruyon fhong fon gIao khac nhau nay, mof nguoI
raf foI fo co fho duoc chuyon hoa fhanh mof nguoI fof
28
T dieu e
dop. o Ia muc dch cua fon gIao va do Ia kof qua
fhuc fIon. ChI rIong dIom nay fhoI cung du Ia Iy do do
fon frong cac fon gIao khac.
CuoI cung, nhu cac ban co fho da bIof, duc Phaf
gIao huan bang nhung phuong cach khac nhau, va dao
Phaf co nhIou ho fhong frIof Iy dj bIof nhu Ia Ty-ba-sa
bo |Vaibhshika), Kinb /uong bo |Sautrntika), Duy tbuc
tong |Cittamtra), Trung quan tong |Mdhyamika)...
1
MoI
fruong phaI ko fron dou frch dan IoI duc Phaf fu kInh
dIon. Nou nhu duc Phaf da day nhung dIou khac bIof
nhau, fh co vo nhu fu NgaI khong nam chac duoc chan
fuong cua su vIoc. Nhung su fhaf khong phaI vay, ma
Ia do duc Phaf bIof ro duoc nhung can co khac nhau
cua cac do fu ngaI. Muc dch chnh cua su gIao hoa Ia
do gIup ch cho con nguoI chu khong phaI do duoc noI
fIong. Cho non, nhung dIou NgaI day Ia fhch hop voI
can co cua fung nguoI ngho. V fho, chnh ban fhan
duc Phaf Tbicb-ca Mau-ni raf fon frong quan dIom va
nhan cach cua moI ca nhan. Mof gIao phap co fho Ia
raf fham dIou, nhung nou khong phu hop voI mof nguoI
nao do, fh su gIang gIaI gIao phap do phong co ch g
cho nguoI ay7 Trong y nghIa nay, Phaf phap fua nhu
mof IIou fhuoc. CIa frj chnh cua IIou fhuoc Ia o cho
no chua duoc bonh chu khong o noI so fIon bo ra mua
no. Chang han, mof IoaI fhuoc co fho Ia raf quy va daf
fIon, nhung nou no khong fhch hop voI nguoI bonh fh
chang co ch g ca.
30
T dieu e
V co nhIou hang nguoI khac nhau fron fho gIoI, non
chung fa can co nhung fon gIao khac bIof nhau. ToI xIn
dua ra mof v du vo chuyon nay. Khoang dau fhap nIon
1970, co mof ky su nguoI An hof suc nhIof fhanh fIn
fhoo Phaf gIao va cuoI cung da fro fhanh mof fang sI.
Anh fa Ia nguoI hof suc chan fhanh va do mon. RoI mof
ngay no, foI gIang gIaI cho anh fa vo gIao Iy oo nga cua
dao Phaf, fuc Ia gIao Iy phu nhan su fon faI cua mof
ban nga doc Iap hay IInh hon.
1
Anh fa da fhaf su chan
dong don do run ray foan fhan. Nou qua fhaf khong co
IInh hon vInh cuu fh anh fa so cam fhay fhIou vang
mof dIou g do raf fhIof you. Anh fa da hoan foan kInh
haI. ToI fhay Ia raf kho do gIang gIaI voI anh fa y
nghIa oo nga. PhaI can don nhIou fhang froI, va cuoI
cung fh su kInh so cua anh fa moI gIam dan. V fho,
doI voI nhung nguoI nhu anh fa fh fof hon non fhuc
hanh mof gIao phap dua fron ban nga |atman) hay
Iong fIn vao su hIon huu cua IInh hon.
Nou nhan fhuc duoc faf ca nhung dIom vua nou fron,
chung fa so fhay raf do dang co duoc su fran frong va
danh gIa dung vo nhung fruyon fhong fn nguong khac
hon Ia fon gIao ma chung fa dang fIn fhoo.
1
Khong co nh hon huy khong co to ngu dooc choyon dch to thout
ngo tong lhun ana|man. Cuo y nuy u phun tho bu trong 1o phup un
tloor Sous), toc u bon dom gop phun bot guo phup cou doc lhut
vo tut cu nhong trot thoyot vu ton guo khuc. 1o phup un u: 1ut cu
cuc phup nhun doyon doo vo |huong, tut cu cuc phup nhom o doo u
|ho, tut cu cuc phup doo khong co to ngu tvo nga), vu Not bun u so
un tnh chun thut, huy tch tnh.
32
T dieu e
CAC NGYKN LY CO BAN CA PHAT GAO
M
oI khI gIoI fhIou nhung IoI Phaf day, foI Iuon
chu y frnh bay fhoo haI nguyon Iy co ban.
Nguyon Iy dau fIon Ia ban chaf phu fhuoc Ian nhau cua
fhuc faI.
1
MoI frIof Iy Phaf gIao dou dua fron hIou bIof
vo chan Iy co ban nay. Nguyon Iy fhu nh Ia nguyon Iy
baf bao dong, nguyon Iy nay djnh huong hanh vI cua
nhung nguoI fhuc hanh dao Phaf, fuc Ia nhung nguoI
co quan dIom cong nhan ban chaf phu fhuoc Ian nhau
cua fhuc faI. Y nghIa fhIof you cua nguyon Iy baf bao
dong Ia chung fa non co hof suc do gIup do nguoI khac,
va nou khong fho gIup do fh ch f cung phaI khong
Iam nhung vIoc gay fon haI cho ho. Truoc khI dI vao
gIang gIaI chI fIof vo Tu Jicu Jc, foI muon duoc phac
fhao so qua nhung nof chnh cua haI nguyon Iy fron do
Iam non fang.
Quy y vu phut tum Bo-de
Truoc hof foI xIn gIoI fhIou haI nguyon Iy nay bang
cac fhuaf ngu Phaf gIao fruyon fhong. Chung fa chnh
fhuc fro fhanh mof Phaf fu khI fa quyof djnh quy y
1
Ngoyon y doyon kho, huy co ngoon goc pho thooc dooc dch to cho
lhun lrutyusumotpudu. Duy u out to nhon, kh mo hon toong phut
snh huy kho on doo pho thooc vuo cuc ngoyon do tnhun) cou
chong. Mo so vut kho on duc trong do bo vu pho thooc bo so kot
hop dong tho cou cuc ngoyon do tnhun) vu doo kon tdoyon), khong
co nhun doyon, chong khong tho xout hon.
34
T dieu e
Tam bao va phaf fam Bo-Jc, duoc hIou nhu Ia phaf
khoI Iong fu bI, fam vj fha, hay mof fam hon cao dop.
Tam bao cua Phaf gIao bao gom duc Phaf, Phap fuc
Ia gIao phap cua Phaf, va Tang-gIa, fuc Ia cong dong
nhung nguoI fu fap fhoo gIao phap cua Phaf. Nhu vay,
ro rang y fuong gIup do nguoI khac Ia cof IoI cua ca
vIoc quy y va phaf fam Bo-Jc. VIoc fhuc hanh phaf fam
Bo-Jc ro rang koo fhoo su fu nguyon co cac hanh dong
voI muc dch chu you nham gIup do nguoI khac; frong
khI do, vIoc fhuc hanh quy y daf mof non fang dan daf
nguoI fu fap fhoo mof nop song dao duc va gIoI hanh,
franh moI hanh dong gay fon haI nguoI khac va fon
frong Iuaf nghIop bao.
Chung fa so khong fho co duoc nhan fhuc o muc cao
vo fam Bo-Jc, fru phI chung fa co duoc mof fho nghIom
non fang fof dop cua vIoc fhuc hanh quy y Tam bao.
V Iy do nay ma su phan djnh mof ca nhan co phaI Ia
Phaf fu hay khong duoc dua fron co so nguoI do da quy
y Tam bao hay chua.
Mac du fho, khI noI vo quy y Tam bao, fa khong non
nghI do chI don gIan Ia mof buoI Io quy y chnh fhuc
voI mof vj fhay, hay chI nho vao hIou Iuc cua vIoc fham
du mof buoI Io quy y nhu fho ma fa co fho fro fhanh
Phaf fu. Thaf su Ia co nghI fhuc quy y frong Phaf gIao,
nhung nghI fhuc nay khong phaI Ia dIom quan frong.
Iou quan frong nhaf Ia, nho vao kof qua cua su fu
36
T dieu e
quan chIou, suy xof, ngay ca khI khong co mof bac
fhay, ma cac ban da hoan foan fIn fuong vao Pbat,
Pbap, Tang nhu Ia doI fuong chan fhaf fuyof doI do
nuong fua va Iam fhoo, va chI khI ay ban moI fhaf su
fro fhanh mof Phaf fu. an gIao pho phan hanh phuc
fam IInh cua mnh cho Tam bao, va day moI Ia y nghIa
fhuc su cua vIoc quy y. NoI cach khac, nou co baf ky su
nghI ngo hay do du nao frong Iong ban vo gIa frj cua
Pbat, Pbap, Tang nhu Ia cac doI fuong chan fhaf fuyof
doI do quy y, fh cho du ban co fham du nghI fhuc quy
y, chnh su nghI ngo va do du do cung so ngan khong
cho ban fro fhanh mof Phaf fu fhaf su, f nhaf Ia vao
fhoI dIom do. o vay, dIou quan frong Ia phaI hIou ro
duoc vo cac doI fuong cua su quy y.
KhI noI vo Pbat frong noI dung nay, chung fa khong
non gIoI han vIoc hIou chu Phaf frong y nghIa vo mof
nhan vaf Ijch su da fung sInh ra o An o.
1
Thay v vay,
fa non hIou vo qua vj Phaf
2
dua fron cac fang bac cua
su fInh fhuc, hoac cac muc do chung ngo cua fam fhuc.
Ta non hIou su gIac ngo |qua vj Phaf) nhu Ia mof frang
fhaI fInh fhan cua chung sInh. ay Ia Iy do faI sao cac
kInh van Phaf gIao co fho do cap don cac vj Phaf frong
qua khu, hIon faI va fuong IaI.
1
O duy moon no don doc lhut 1hch-cu Muo-n. tND)
2
Dunh xong lhut co nghu u ngoo tnh thoc, guc ngo tto lhun ngo
bodh), v tho, qou v lhut u trung thu guc ngo.
38
T dieu e
ay gIo, cau hoI fIop fhoo Ia: Trang fhaI gIac ngo
hnh fhanh nhu fho nao7 Iam fho nao mof nguoI co
fho fro non hoan foan gIac ngo7 KhI noI don frang fhaI
gIac ngo, chung fa fhuong co khuynh huong fu hoI ngay
rang: IIou moI nguoI co fho daf duoc frang fhaI nhu
fho hay khong, co fho hoan foan gIac ngo, fro fhanh
mof vj Phaf hay khong7
O day chung fa fhay rang, cha khoa cua van do nam
frong su fhau hIou ban chaf cua Pbap. Nou Phap fon
faI, fh Tang-gia chac chan cung fon faI. Tang-gia Ia
nhung nguoI da dan buoc fron con duong Chanh phap,
va Ia nhung nguoI da nhan hIou va fhuc hIon chan Iy
cua Pbap. Nou co nhung vj frong Tang-gia da daf foI
cac frang fhaI fam fhuc vuof qua duoc nhung cap do
fho cua cac cam xuc fIou cuc va phIon nao, fh fa co fho
hnh dung duoc fnh kha fhI cua vIoc daf foI mof su
gIaI fhoaf hoan foan khoI faf ca moI cam xuc fIou cuc
va kho dau. Trang fhaI gIaI fhoaf hoan foan do chnh
Ia qua vj Phaf.
Trong y nghIa dang frnh bay, foI nghI chung fa
phaI phan bIof ro gIua cach dung chu Pbap nhu mof
fhuaf ngu fong quaf voI cach dung frong khuon kho dac
bIof cua khaI nIom quy y. Mof cach fong quaf, Pbap co
nghIa Ia giao pbap, hay kInh dIon, nhung IoI day cua
Phaf, va cac fhaf chung fam IInh dua fron su fhuc hanh
nhung IoI day do. KhI duoc dung frong moI quan ho voI
quy y, Pbap co haI noI dung. Thu nhaf Ia con duong
40
T dieu e
dan foI su vang baf hof fhay moI cam xuc dau kho va
phIon nao; fhu haI Ia chnh ban fhan su vang baf fjch
dIof do.
1
Nho vao su hIou bIof vo doan dIof fhuc fhu va
con duong dan foI su doan dIof nay ma fa moI co fho
nhan bIof duoc fho nao Ia frang fhaI gIaI fhoaf.
Ouyen kho
T
rong kInh dIon, duc Phaf Iap IaI nhIou Ian rang:
af cu aI IInh hoI duoc ban chaf phu fhuoc Ian
nhau |Juycn kboi) cua fhuc faI fh so hIou duoc Phap;
va baf cu aI hIou duoc Phap fh so hIou duoc Phaf.
2

ToI fIn rang, nou fIop can Phaf ngon nay fu goc do gIao
Iy Trung quan cua ngaI Long Tbu |Ngrjuna), chung
fa so co fho daf don su hIou bIof foan dIon nhaf vo
y nghIa sau xa frong do. Nou cac ban cho rang foI co
khuynh huong nghIong fhoo ngaI Long Tbu, faf nhIon
foI so chap nhan su pho phan do! Thoo ngaI Long Tbu,
fa fhay frong Phaf ngon nay co ba muc y nghIa sau
day.
Thu nhaf, cach hIou vo duyon khoI |prattyasamutpda),
von raf pho bIon frong moI fruong phaI Phaf gIao,
gIaI fhch Phaf ngon fron fhoo y nghIa phu fhuoc vao
1
1ch dot o duy u mot thout ngo lhut guo co nghu houn toun dot
but mo duo kho. Loun ho u cho k cou duo kho, vu so chum dot cho
k do, dut don so vung ung, tch dot thoong dooc xom u Not-bun.
2
Xom thom 1rong o knh tMuhmu Nkuyu) l, p.l90-l9l tbun Anh
ngo), lu 1oxt Socoty vu Doyon Kho knh.
42
T dieu e
nhau do sInh khoI. Pratt nghIa Ia pbu tbuoc oao, va
samutpda co nghIa Ia su sinb kboi. Nguyon Iy nay
co nghIa Ia su hIon huu cua faf ca moI su vIoc co dIou
kIon frong vu fru dou chI Ia kof qua cua su fuong fac
gIua nhIou nguyon do |nban) va dIou kIon |Juycn). Iou
nay raf co y nghIa, v no IoaI fru haI kha nang. Mof
Ia kha nang su vaf hnh fhanh mof cach hoan foan fu
nhIon, khong ho co cac nguyon nhan va dIou kIon; va
haI Ia kha nang su vaf hnh fhanh fu mof dang sang
fho sIou nhIon hay fao hoa. Ca haI kha nang nay dou
khong fho co!
Thu haI, fa co fho hIou nguyon Iy duyon khoI fhoo
y nghIa cac you fo hop fhanh va foan fho. MoI doI
fuong vaf chaf co fho duoc nhan bIof qua cach fhuc ma
cac fhanh phan hop fhanh mof fhuc fho fron von, va
qua chnh y nIom vo foan fho hay su fron von phu
fhuoc vao su fon faI cua cac fhanh phan. Su phu fhuoc
nhu vay fon faI mof cach ro rang frong fho gIoI vaf Iy.
Tuong fu, cac fhuc fho phI vaf Iy, chang han nhu fam
fhuc, cung co fho duoc cuu xof frong y nghIa cac frnh
fu noI fIop fuong fuc fhoo fhoI gIan: Su nhan bIof vo
mof y fuong fron von duoc dua fron co so cua cac frnh
fu noI fIop nhau do fao non mof dong fu fuong.
1
Cho
non, khI cuu xof vu fru fhoo cach nay, chung fa khong
1
Xom thom cuc phun tch suo hon vo qou trnh cou y thoc qou
Abhdhurmu tA-t-dut-mu, A-t-dum, huy V Doo lhup, 1hung
lhup) huy qou bo mon 1um y hoc lhut guo. thttp://vvv.
thovonhouson.org/thungphuptupyoooun-00.htm - 1hung phup
tup yoo oun, bun dch cou Hou thoong 1hch Mnh Chuo).
1oy vuy, trong cuc bo phu khuc nhuo co cuc bo A-t-dut-mu
khuc nhuo. Cuc phun top thoo cou such nuy so do cup to. tND
44
T dieu e
chI fhay rang moI su vaf co dIou kIon dou duoc hnh
fhanh mof cach phu fhuoc |Juycn sinb), ma con hIou
rang foan bo fho gIoI hIon fuong cung hnh fhanh fhoo
nguyon Iy duyon khoI.
Muc nghIa fhu ba cua nguyon Iy duyon khoI Ia faf ca
su vaf va hIon fuong fhaf ra Ia foan bo fhuc faI chI
hIon huu nhu Ia kof qua su kof hop dong fhoI cua faf
ca nhung you fo cau fhanh. KhI phan fch su vaf frong
nhan fhuc bang cach chIa cho chung fhanh fung you
fo cau fhanh, ban so hIou ra duoc rang baf cu su vaf
nao cung dou hnh fhanh voI su phu fhuoc hoan foan
vao cac you fo khac. o do, khong mof su vaf nao co
fu fnh doc Iap hay rIong ro. af cu dac fnh nao ma
fa gan cho su vaf dou fuy fhuoc vao su fuong fac gIua
nhan fhuc cua chung fa va chnh ban fhan fhuc faI.
Tuy nhIon, dIou nay khong co nghIa rang su vaf khong
fon faI. Phaf gIao khong day fhuyof hu vo. Su vaf qua
fhaf Ia co fon faI nhung khong phaI nhu nhung fhuc
fho doc Iap, fu fon.
ay gIo, hay fro IaI voI Phaf ngon vua dan fron. uc
Phaf day rang: VIoc fhay duoc nguyon Iy duyon khoI
so dan don vIoc fhay duoc Phap. KhaI nIom Phap o
day co ba y nghIa khac nhau fuong ung voI ba muc y
nghIa khac nhau cua nguyon Iy duyon khoI ma fa vua
mo fa.
46
T dieu e
Truoc hof, fa co fho IIon ho Phap voI y nghIa o cap
do nghIa dau fIon cua duyon khoI, fuc Ia su phu fhuoc
co fnh nhan qua. Qua vIoc phaf frIon hIou bIof sau sac
ban chaf phu fhuoc nhau cua fhuc faI frong y nghIa vo
su phu fhuoc co fnh nhan qua, fa co fho nhan fhuc ro
duoc su van hanh cua caI goI Ia ngbicp, Ia Iuaf nghIop
bao nhan qua chI phoI moI hanh dong cua con nguoI.
Iuaf nay gIaI fhch v sao nhung cam fho dau don va
kho so IaI sInh khoI nhu Ia kof qua cua cac hanh dong,
y nghI, va cach ung xu xau xa |bat tbicn), va v sao
nhung cam fho fhch y nhu Ia hanh phuc, nIom vuI IaI
sInh khoI nhu Ia kof qua cua nhung nhan duyon fuong
ung nghIa Ia cac hanh vI, cam xuc va y nghI fof Ianh
|tbicn).
Su phaf frIon hIou bIof sau sac vo duyon khoI frong
y nghIa su phu fhuoc co fnh nhan qua so cho cac ban
mof su fhau suof non fang vo ban chaf cua fhuc faI. KhI
nhan fhuc ro rang moI fhu fa cam nhan va fho nghIom
dou khoI Ion nhu Ia kof qua cua su fuong fac va kof hop
cua cac fac nhan |nban) va cac dIou kIon |Juycn), fh
foan bo quan nIom cua ban so fhay doI. Quan dIom cua
ban doI voI nhung kInh nghIom noI fam, va voI ca fho
gIoI noI chung, so chuyon huong khI ban baf dau nhn
nhan moI su vaf frong fac dong cua Iuaf nhan qua. Mof
khI ban da mo rong quan dIom frIof hoc IoaI nay, ban
co fho daf su hIou bIof cua mnh vo nghIop vao frong
khuon kho do, v Iuaf nghIop bao Ia bIou hIon cu fho
cua nguyon Iy nhan qua bao quaf khap fhay.
48
T dieu e
Tuong fu, khI ban co hIou bIof sau sac vo haI chIou
huong y nghIa con IaI cua duyon khoI su phu fhuoc
gIua cac you fo cau fhanh voI foan bo, va su phu fhuoc
Ian nhau gIua nhan fhuc va fhuc faI fh quan nIom
cua ban so sau sac hon, va ban so fhay ro duoc rang co
mof su khac bIof gIua su oat xuat bicn trong nban tbuc
cua ban va su oat trong ban cbat tbat su cua cbung.
Nhung g frong co vo nhu Ia mof kIou fhuc faI fu fon,
khach quan bon ngoaI IaI khong hoan foan dung khop
voI ban chaf fhaf su cua fhuc faI.
Mof khI chung fa nhan chan duoc su saI bIof gIua su
frnh hIon va fhuc faI, fa daf duoc su fhau hIou chac
chan vo cach fhuc fac dong cua cac cam xuc, va cach
fhuc ma chung fa phan ung IaI voI cac su kIon, doI
fuong. Ta fhay duoc rang, pha sau nhung phan ung
cam xuc manh ma chung fa co frong nhIou fruong hop
Ia su fhua nhan vo mof kIou fhuc fho fon faI doc Iap
bon ngoaI. ang cach nay, chung fa phaf frIon mof
hIou bIof fhau dao vo nhIou chuc nang khac nhau cua
fam va cua cac muc do y fhuc bon frong chung fa. Va fa
cung nuoI Ion nhan fhuc rang du co mof so kIou frang
fhaI fInh fhan va cam xuc duong nhu co fhaf, va du
nhIou doI fuong co vo nhu raf sInh dong, fh frong fhuc
fo chung cung chI Ia ao fuong. Chung khong fhaf su fon
faI fhoo cach fhuc ma fa van fuong!
Qua phuong cach quan chIou va phan fch nay, fa so
co fho daf foI mof hIou bIof sau sac vo nhung g ma
fhuaf ngu Phaf hoc goI Ia nguon goc cua dau kho; hay
noI cach khac Ia nhung cam tbo dan foI su Ian Ion, saI
Iam, va gay phIon nao cho fam fhuc. KhI su nhan bIof
nay duoc kof hop voI hIou bIof vo ban chaf phu fhuoc
50
T dieu e
Ian nhau cua fhuc faI o muc do vI fo nhaf, fh chung
fa cung fhau frIof duoc caI goI Ia tinb kbong cua tbuc
tai, frong y nghIa Ia moI mof doI fuong hay su kIon
dou chI sInh khoI fhoo cach nhu Ia su kof hop cua nhIou
you fo va khong ho co baf cu su fon faI doc Iap, rIong
ro nao.
I nhIon Ia su hIou bIof fhau dao vo tinb kbong
so gIup fa nhan ra rang baf ky y fuong nao dua fron
quan dIom nguoc IaI cho rang su vaf fu no fon faI mof
cach doc Iap dou Ia saI Iam. Nhung y fuong nhu fho Ia
da hIou saI vo ban chaf cua fhuc faI. Ta nhan ra rang
chung khong co gIa frj vung vang frong ca fhuc faI va
frong kInh nghIom dung fhaf cua chung fa, frong khI
do tinb kbong cua fhuc faI IaI co gIa frj vung vang ca
vo maf Iy Iuan cung nhu frong kInh nghIom. an dan,
fa fIon foI vIoc nhan fhay rang co fho daf don mof
frang fhaI frI kIon ma moI su hIou bIof nham Ian nhu
vay dou bj IoaI fru hoan foan. o chnh Ia frang fhaI
tjcb Jict hay Jict.
Trong Minb cu /uan, ngaI Nguyct Xung
1
cho rang
nou co fho fhua nhan tinb kbong fh fa co fho fhua
nhan fho gIoI duyon khoI. Nou fa co fho fhua nhan
1
Ngoyot Xong tCandrakrti), cong doc u Ngoyot Xong, u mot v oun
so dunh tong thooc phu 1rong qoun, song vuo khoung num 600 don
650. 1oong troyon ngu snh o Num An Do, tnh thong lhut hoc, du
tong tro tr chou Nu-un-du. Ngu co nhoo trooc tuc, trong so do co
bo 1rong qoun cun bun mnh co oun t|raannapada), cong dch u
Mnh co oun, hon vun con go dooc bun lhun vun, u bun cho gu
cho bo 1rong oun cou ngu Long 1ho. Xom thom cuc bu cou co s
Chun Ngoyon vo Ngoyot Xong: http://v.vkpodu.org/vk/Ngoyot
Xong vu lhup Xong http://v.vkpodu.org/vk/lhupXong. tND)
52
T dieu e
dIou do, fh cung co fho fhua nhan moI quan ho nhan
qua gIua kho dau va nguon goc cua no. Va mof khI fa da
chap nhan moI quan ho nay, fh cung co fho nghI don
va chap nhan kha nang cham duf duoc dau kho. NgaI
Nguyof Xung bIon Iuan fhom rang, nou co fho chap
nhan nhu vay, fh fa cung co fho chap nhan rang moI
con nguoI dou co kha nang nhan hIou va daf foI frang
fhaI cham duf moI kho dau. CuoI cung, dI nhIon Ia fa co
fho nghI ngay don chu Phaf, nhung vj da fhaf su hoan
faf frang fhaI tjcb Jict, cham duf moI kho dau.
Iou quan frong Ia qua vIoc phaf frIon su hIou bIof
sau xa vo nguyon Iy duyon khoI, fa co fho fhong suof ca
haI chan Iy chan Iy vo su kbo o muc do vI fo va chan
Iy vo su Jict kbo. ay chnh Ia y nghIa cua Phaf ngon:
Qua hIou bIof vo duyon khoI, fa hIou duoc Phap. ang
cach nay, fa co fho hIou duoc chan Iy vo su dIof kho
va con duong dan foI su dIof kho do |fuc Ia Jao). Mof
khI hIou duoc nhung dIou nay, fa co fho nhan ra rang
nhung vj fu fap frong Tang doan co fho gIac ngo va daf
foI frang fhaI cham duf kho dau, va chu Phaf co fho
hoan faf frang fhaI do. CuoI cung, fa daf foI mof so
hIou bIof vo y nghIa fhaf su cua qua vj Phaf.
Nh{ de
ay gIo, do co fho mo rong hIou bIof day du vo Tu
Jicu Jc, foI cho rang cung can Iam quon voI khaI nIom
54
T dieu e
Nbj Jc frong Phaf hoc. Nbj Jc nghIa co Ia haI IoaI
chan Iy, bao gom chan Iy co fnh uoc Io hay fuong doI
|Tuc Jc) va chan Iy foI hau hay fuyof doI |Cban Jc).
1
O
day, ban phaI Iuon nho rang foI dang gIang gIaI chung
fu quan dIom cua Trung quan tong |MaJbyamaka) hay
fruong phaI Trung Jao cua Phaf gIao. I nhIon, khaI
nIom vo Nbj Jc khong chI co frong fruong phaI nay.
an co fho fhay khaI nIom nay frong cac fruong phaI
Phaf gIao khac, va ngay ca frong mof so ho fhong frIof
hoc An o khong fhuoc Phaf gIao. Mac du fho, o day
foI chon fhoo quan dIom cua Trung quan tong.
Vay Iam fho nao fa co fho phaf frIon su hIou bIof
vo non fang gIao Iy Nbj Jc frong Phaf gIao7 Qua nhan
bIof vo fho gIoI hang ngay frong kInh nghIom song, fa
nhan bIof duoc fho gIoI fhuc faI uoc Io, van hanh fhoo
nguyon Iy nhan qua, do Ia Tuc Jc |8amoabarasatya).
Nou fa chap nhan fhuc faI cua fho gIoI nay nhu Ia uoc
Io, fh chung fa co fho chap nhan ban chaf frong rong
cua fho gIoI ma fhoo Phaf gIao Ia chan Iy foI hau, do
Ia Cban Jc (Paramartbasatya. MoI quan ho gIua haI
phuong dIon nay cua fhuc faI raf quan frong. Tho gIoI
cua hnh fuong bon ngoaI fhuong khong phaI Ia fuong
phan hay fraI nguoc voI fho gIoI cua chan Iy foI hau,
ma dung hon Ia mof su hIon Io, mof non fang raf co
ban ma fron do ban chaf foI hau cua fhuc faI duoc xac
Iap.
1
Xom thom 1ho 1vo 1roths cou Coy Novund, Snov Lon lobcutons
tl992) un Vot dch cou Lo Cong Du nhun do Nh do, tu: http://
vvv.qoungdoc.com/trot/57nhdo.htm. tND)
56
T dieu e
ChI khI co mof hIou bIof vo ban chaf va moI quan ho
gIua haI chan Iy nay fh ban moI fhau hIou duoc foan
bo y nghIa cua Tu Jicu Jc. Va khI ban co mof hIou bIof
vo Tu Jicu Jc fh ban moI co duoc non fang vung chac
do fu do phaf frIon fhanh mof su hIou bIof hoan fhIon
vo y nghIa cua su quy y Tam bao.
HO OAP
Hoi: Co |hac bc| g gua u |hau hcu rcng c vc |ung
van dc |uc gac quan chcu) vo u |hau hcu |oan hao cua
chu |ha| |uc gac o-dc vcn man)
HHOL:
1
Ta hay Iay mof fh du vo vIoc daf duoc su
fhau hIou vo muc do vI fo cua fnh vo fhuong va ban
chaf gIa fam cua moI su vaf.
VoI mof ca nhan khoI su bang IoI suy nghI cho rang
su vaf Ia fhuong hang, o gIaI doan ban dau fh su vuong
mac cua nguoI do vo fnh fhuong hang cua su vaf co
fho raf manh mo va kIon co. o Iam gIam bof su vuong
mac do, ban can hnh fhanh mof so Iap Iuan da pha,
ngay ca vIoc chI gIoo duoc mof su nghI ngo vao fam
fuong cua nguoI ay vo fnh fhuong hang cua su vaf
cung co fho fao ra mof fac dong, v f nhaf Ia fu no co
hIou qua Iam gIam dI su co chap vao y fuong cho rang
su vaf Ia fhuong fon hay baf dIof.
1
Vot tut to ngoyon vun Anh ngo: Hs Honoss 1ho XlV Duu Lumu.
tND)
58
T dieu e
u vay, dIou do van chua du. an can cung co nhIou
hon nua Iap Iuan pho phan do huong foI fnh vo fhuong
cua su vIoc. Va don nhu fho cung van chua du. an can
nhIou su fhuyof phuc hon va dIou nay co fho daf duoc
fhong qua su quan chIou kIon fr do co fho dan foI dIou
duoc xom Ia hIou bIof suy Iuan vo fnh vo fhuong.
Chua hof, do cho frI fhuc nay co mof anh huong
quyof djnh don hanh vI ung xu cua ban, can phaI daf
duoc mof su fhau hIou fruc fIop, hay mof kInh nghIom
fruc gIac vo fnh vo fhuong cua su vaf. Va roI chnh
dIou nay cung phaI duoc hoan fhIon hon nua, v su
vuong mac vao fnh fhuong hang da an qua sau vao
nhan fhuc cua fa, non chI mof su nhan bIof don fhuan
khong du do xua fan no. VIoc nay doI hoI mof fIon
frnh Iau daI do dao sau su fhau frIof cua chung fa,
cho don khI ngay ca nhung khuynh huong bam vu nho
nhaf vao fnh fhuong hang cung duoc nho fan goc.
Cung mof fIon frnh nhu vay so dIon ra frong fruong
hop do fhau hIou tinb kbong cua su vaf, va fhaf ra Ia
cung gIong hof nhu vay frong fruong hop ban muon
fhau hIou baf k nguyon Iy nao.
Tuy nhIon, co mof so kha canh nhaf djnh cua su fu
duong fInh fhan raf f IIon quan don kInh nghIom frI
fhuc, ma quan ho nhIou hon voI duc hanh cua chung fa.
Vo maf duc hanh, ngay fu gIaI doan khoI dau, ban phaI
60
T dieu e
phaf frIon mof so hIou bIof vo Iong fu bI, va dI nhIon
Ia phaI quan fam don vIoc Iam sao do nuoI duong Iong
fu bI. Sau do, kof qua cua su fhuc hanh nay Ia ban co
fho daf duoc mof IoaI kInh nghIom hnh dung vo fam
fhuc fof dop cua ban. Th du, khI ngoI va quan chIou vo
Iong fu bI, ban co fho danh fhuc no, nhung Iong fu bI
do khong Iau bon hay fraI khap, va khong fham nhuan
frong doI song cua ban. Vay non dIou can fhIof Ia phaI
fho nghIom sau sac hon nua cho don khI Iong fu bI cua
ban fro non fu sInh khoI ma khong con phu fhuoc vao
su hnh dung cua fr fuo. No phaI fro fhanh mof phan
ung fhaf su fu nhIon khI co nhung djp can foI su dap
ung. Su fho nghIom vo fu bI nay co fho phaf frIon sau
sac hon cho foI khI no fro fhanh rong khap. oI vay,
day IaI Ia mof kha canh khac nua cua con duong fu fap
doI hoI mof fIon frnh Iau daI.
HaI kha canh nay cua vIoc fu fap goI fon fhoo fhuaf
ngu fruyon fhong Phaf gIao Ia pbuong ticn va tuc giac
hay tri tuc. Ca haI phaI duoc fhuc hIon song hanh. o
cho fuo gIac duoc phaf frIon sau sac, ban can co you fo
phuong fIon bo sung Ia fam Bo-Jc. Tuong fu, do phaf
frIon sau sac va cung co su fhuc hanh fam Bo-Jc, ban
can co mof fuo gIac Iam non fang. o vay, chung fa can
co mof phuong phap fu fap kof hop ca phuong fIon va
fr fuo.
62
T dieu e
Cung fho, chung fa can co mof phuong phap fu fap
kof hop nhIou phuong fIon khac nhau, chu khong chI
dua fron mof phuong fIon duy nhaf. Hay xof nhu fruong
hop fuo gIac vo fnh vo fhuong cua su vaf vua duoc nou
fron. Mac du fuo gIac do fu no co fho gIup fa vuof qua
su vuong mac vao fnh fhuong hang, nhung frong fhuc
hanh ban van can fhom nhung you fo bo sung sau xa
hon do hoan fhIon fuo gIac nay. Iy do Ia v cung Iuc co
qua nhIou su froI buoc khac dang sIof chaf fam fhuc.
Van do cua con nguoI khong chI rIong co su bam vu
vao fnh fhung hang; ma con co su bam vu vao su vaf
nhu nhung fhuc fho fon faI doc Iap, khach quan, hoac
bam vu vao cac nguyon fac cung nhac, van van va van
van... Taf ca nhung you fo nay dou co fho doI frj bang
cach phaf frIon mof fuo gIac vo tinb kbong.
V fho, dIou ma chung fa dang noI don o day Ia mof
fIon frnh phuc fap vo su phaf frIon nhan fhuc ca nhan
huong foI su hoan hao.
Hoi: ^ga co |hc no |hcm vc , ngha |ha| u cua u qu,
,
HHOL: ToI fhay rang cof IoI cua su quy y chnh Ia
phaf frIon Iong fIn sau xa vao hIou Iuc cua Chanh phap
nhu Ia phuong fIon do daf don su gIaI fhoaf, cung voI
mof ch nguyon sau xa, mong muon daf duoc su gIaI
fhoaf do.
NoI chung, duc Phaf duoc xom nhu bac fhay chI day
con duong, Chanh phap moI chnh Ia doI fuong fhuc su
cua vIoc quy y, va Tang-gIa Ia nhung nguoI ban fron
con duong fu fap. o do, Iong fIn vung chac vao Chanh
64
T dieu e
phap Ia fIon do cho vIoc phaf frIon nIom fIn sau xa va
Iong fon knh doI voI Phaf va Tang.
Trong fac pham Cbu giai Tap /uong /uan |Pramana-
oarttika), ngaI Pbap Xung |Dharmakrti)
1
da co gang
chung mInh mof cach hop Iy vo gIa frj va muc kha fn
cua vIoc duc Phaf Ia mof bac fhay chung ngo. NgaI da
bao vo Iap Iuan cua mnh bang cach dua ra gIang huan
cua chnh duc Phaf do mInh xof mof cach can fhan,
va bang cach gIaI fhch su kha fn frong IoI gIang cua
duc Phaf vo Tu Jicu Jc, v gIao phap nay duoc daf non
fang fron ca fnh hop Iy cung nhu kInh nghIom xac
fhuc cua ca nhan. Iom mau chof fruoc fIon Ia chung
fa phaI nhan fhuc duoc su chan fhaf cua Chanh phap,
va chI fron co so do moI nhan ra duoc duc Phaf Ia mof
bac fhay chan chnh.
Iap Iuan fhoo chIou huong nguoc IaI chI fhInh fhoang
moI duoc su dung frong cac pham fru hof suc fruu fuong.
Hay noI cach khac, nhung IoI day cua duc Phaf vo cac
van do qua fruu fuong chI co fho fIn duoc boI v ngaI Ia
mof bac fhay dang fIn cay. ay Ia mof fIon frnh Iap
Iuan phuc fap. Thoo voI fIon frnh nay, chung fa fhaf
su khoI dau fu su fhuyof phuc chnh mnh vo su dang
fIn cay cua gIao phap Tu Jicu Jc, Ia gIao phap cong
1
lhup Xong: mot oun so dunh tong cou phu Do-gu, song vuo khoung
tho ky 6 tho ky 7. Ngu u ngoo mon num An Do, tong thoo hoc vo
ngu 1run-nu vu u mot mon do kot xout. Ngu du bon soun bo such cho
gu cho tup oun cou ngu 1run-nu u 1up oong oun. Coon such cho gu
nuy cong dooc go u 1hch oong oun, Loong bnh thch oun huy Loong
thch oun, hon vun con go dooc cu bun lhun vun vu 1ung vun. tND)
66
T dieu e
khaI chap nhan moI su pho phan bang Iy Iuan. KhI
daf duoc fuo gIac fu fhan vo su dung fhaf cua nhung
chan Iy nay, fa so phaf frIon mof su fIn phuc sau xa vo
su dang fIn cay cua duc Phaf nhu Ia mof vj dao su. V
duc Phaf da chung fo su dang fIn cay va hop Iy frong
nhung pham fru co fho chap nhan su suy Iy, non fa so
co du su fIn cay vao fnh chan xac cua duc Phaf frong
nhung pham fru khac ma doI voI fa Ia fruu fuong, kho
nam baf hon.
o do, y nghIa fron von cua su quy y Tam bao chI co
duoc fu hanh dong quy y Chanh phap.
Hoi: \uc dch cua vcc |ham ga ngh |huc u, , a dc
am g, ncu nhu nguo |a van co |hc |u mnh |huc hcn vcc
u, , |rong |u |am
HHOL: Trong Phaf gIao co nhIou gIoI Iuaf hay hanh
nguyon khac nhau. Chang han, chung fa co Bo Tat
hanh, maf hanh, gIoI hanh |gIoI Iuaf cua nguoI xuaf
gIa), nhung gIoI cam cua cu sI... van van... an co fho
phaf khoI hanh nguyon Bo Tat fruoc mof bIou fuong
cua duc Phaf |chang han nhu franh, fuong...) va khong
can nhan su fruyon fhu fu mof nguoI khac. Tuy nhIon,
vIoc nhan frao fruyon fu mof nguoI khac Ia fhaf su can
fhIof doI voI hanh nguyon Kim cuong tbua |Vajrayana)
hay gIoI Iuaf, boI v ban can co mof su fruyon fhua
khong gIan doan. Mof frong nhung Iy do cua dIou nay
co Io Ia vIoc phaf nguyon voI su chung kIon cua mof vj
68
T dieu e
dao su hay mof aI khac so mang IaI mof su quyof fam
Ion hon. No cung co quyof fam huong fhuong va fao ra
fInh fhan frach nhIom. Nou ban muon fIop fuc fruy cuu
fhom nua vo nhung Iy do khac cua vIoc nay fh foI phaI
fhu nhan rang chI co chnh duc Phaf moI co fho fra IoI
duoc ma fhoI.
Hoi: ^cu chung |a |ha, a do dang |cn hanh mo| hanh
v a |ra ma c dan |o |ho dau cho chnh ho, chung |a
co ncn co ngan chan ho |huc |h hanh dong do, ha, a dc
cho ho ganh a, nghcp qua ^o cach |hac, ncu chung |a
|u |ra nghcm u dau |ho va |u do ru| ra ba hoc |h co |o|
hon ha, |hong
HHOL: Nhu ban da bIof, mof nguoI fhuc hanh dao
Phaf nguyon dan fhan vao mof doI song hIon dang faf
ca v su cuu gIup nguoI khac. O day non fhay rang,
frong y nghIa cua dao Phaf, fa dang noI vo vIoc gIup
nguoI khac fu daf don su gIaI fhoaf fhong qua vIoc song
fhoo chanh dao; nghIa Ia song mof cach phu hop voI
Iuaf nhan qua, franh cac hanh vI baf fhIon va Iuon fhuc
hIon nhung vIoc fhIon, fof Ianh. oI vay, noI chung khI
mof Phaf fu fhay nguoI khac Iam nhung vIoc saI fraI
fh dung Ia non co ngan ho IaI.
Mac du vay, dIou nay IaI Iam nay sInh nhIou van do.
Chung fa co fho ap dung nhung chuan muc dao duc hay
gIa frj fInh fhan cua rIong mnh don muc do nao voI
nguoI khac7 Tham ch chung fa co fho fu hoI rang, IIou
IoI day cua duc Phaf vo vIoc song fhoo mof nop song
?0
T dieu e
dao duc, franh xa Muoi Jicu bat tbicn
1
co phaI cung Ia
mof cach ap daf cac gIa frj dao duc cua NgaI Ion chung
fa hay chang7
Thaf Ia huu ch do ghI nho mof nguyon fac quan
frong frong dao Phaf Ia can chu frong don su kho hop
frong fung fruong hop rIong bIof. Cau chuyon sau day
Ia mof mInh hoa ro rof cho dIou nay.
NgaI Xa-/oi-pbat |8bariputra), mof frong nhung daI
do fu cua duc Phaf, bIof rang nou ngaI gIang day gIao
phap Thanh van fhua |8braoakayana) cho mof nhom
500 do fu co nang Iuc fh chac chan ho so fhau frIof
chan Iy va chung dac qua A-/a-ban |Arbat). Nhung Bo
Tat Van-tbu-su-/oi |Manjusbri) da xuaf hIon va day
cho ho gIao Iy vo Tinb kbong cua aI fhua |Mabayana).
Nhung mon do nay da hIou nhung dIou duoc day nhu
Ia mof gIao fhuyof hu vo hoan foan, phu nhan gIa frj
va fhuc fho cua van vaf. Taf ca bon ho dou phaf frIon
nhung quan dIom saI Iam vo ban chaf cua dao va cua
fhuc faI, va kof qua Ia ho da fao ra cac nghIop xau dan
foI vIoc faI sInh vao nhung canh gIoI fhap kom hon.
NgaI Xa-/oi-pbat Iap fuc fm don fruoc duc Phaf va
frnh bay rang, nou Bo Tat Van-tbu-su-/oi do cho ngaI
huong dan 500 nguoI nay, fh nou khong duoc gIac ngo
hoan foan, f nhaf ho cung da daf foI nhung muc do
1
Moo doo but thon t1hup but thon duo) mu tu non trunh u got hu,
trom cup, tu dum tbu go vo thun), no do, no vo khong, no o vo
nghu, no ung mu, dom phu t4 go vo khuo), thum um, sun hun, vu
co chup nhong qoun dom su tru ts) t3 go vo y).
?2
T dieu e
chung ngo cao. uc Phaf fra IoI rang, fhaf ra fh ngaI
Van-tbu-su-/oi da van dung phuong fIon fhIon xao. NgaI
da bIof rang, frong fhoI gIan ngan, nhung nguoI nay
so co nhung hanh dong fIou cuc do hIou bIof saI Iam,
nhung ngaI cung bIof rang v gIao Iy vo tinb kbong da
duoc gIoo cay vao fam fhuc cua ho, non vo sau nhung
haf gIong nay so fhanh fhuc va dua ho foI qua vj Phaf.
Nhu fho, vo maf hIou qua fh con duong dI Ion qua Phaf
cua ho da duoc ruf ngan.
aI hoc ma fa ruf ra duoc fu cau chuyon nay Ia, nou
fa chua fu mnh daf duoc frang fhaI gIac ngo hoan foan
fh raf kho do phan xof duoc mof cach ung xu frong
hoan canh nao do Ia dung hay saI. on gIan Ia fa non
co hof suc do ung xu fhaf fhch hop voI moI fnh huong
cu fho khI gIao fIop voI nguoI khac.
Hoi: Thua ^ga, a cung bc| rang ^ga a nguo ra| ban
ron v pha danh |ho gan cho ra| nhcu vcc. ^ga co |hc
danh cho hang cu , nhung nguo dang ong vo ga dnh
va cong vcc muu nh, mo| o |hu,cn vc vcc am |hc
nao dc pha| |rcn mo| phuong |huc |huc hanh |ha| phap
co hc |hong ha, chang
HHOL: Nhung nguoI ban Tay phuong fhuong hoI foI
vo phuong cach nhanh nhaf, do nhaf, hIou qua nhaf, va
f fon kom nhaf do fhuc hanh Phaf phap! ToI cho rang
khong fho fm duoc mof phuong cach nhu vay! Co Io do
Ia dau hIou cua su fhaf baI!
Ta non hIou rang fhuc hanh Phaf phap Ia cong vIoc
fhaf su can phaI duoc fIon hanh suof 24 gIo frong ngay.
?4
T dieu e
o Ia Iy do chung fa phan bIof nhung buoI fham fhIon
fhuc fhu voI gIaI doan sau khI fham fhIon. Iy fuong
nhaf Ia ca frong khI fham fhIon va khong fham fhIon,
ban dou non song hoan foan frong su fhuc hanh Phaf
phap.
Trong fhuc fo, co fho noI rang cac gIaI doan sau khI
fham fhIon Ia su fhu nghIom fhuc fo doI voI nang Iuc
fhuc hanh cua ban. ThoI gIan fham fhIon chnh fhuc co
fho hIou nhu Ia ban dang nap IaI nang Iuong, do sau do
ban co du dIou kIon hon frong vIoc doI pho voI nhung
you cau cua cuoc song hang ngay. Muc fIou chnh cua
vIoc nap IaI bnh dIon Ia do no co fho chay duoc mof
fhIof bj nao do, phaI khong7 Tuong fu, khI ban da fu
frang bj cho mnh qua su fhuc hanh nhung phuong fhuc
nao do fh ban so co kha nang song phu hop voI nhung
nguyon fac frong su fhuc hanh Chanh phap cua ban,
boI v Ia mof con nguoI fh ban khong fho nao franh
duoc nhung cong vIoc fhuong ngay frong cuoc song.
I nhIon, frong gIaI doan dau fIon, nhu mof nguoI
chap chung, ban can co nhung chu ky hanh fhIon fap
frung do fao Iap mof non fang khoI dau. ay Ia dIou
fhIof you. Nhung mof khI da fhIof Iap duoc non fang do
roI fh ban co fho song fhoo mof nop song fhuong ngay
f nhaf cung phaI Iuon phu hop voI Chanh phap. oI
vay, faf ca y nghIa nay huong don fam quan frong cua
su no Iuc. Khong co su no Iuc fh so khong co cach nao
do dua Chanh phap vao frong cuoc song cua chung fa.
?6
T dieu e
VoI mof nguoI fu fap nghIom fuc fh su no Iuc foI da
Ia hof suc can fhIof. ChI voI mof vaI IoI khan nguyon,
chuf f fhoI gIan fung nIom, dam ba baI chu voI fay Ian
frang haf fh khong du. V sao vay7 V chI bay nhIou
khong du do chuyon hoa fam hon ban. Nhung cam xuc
fIou cuc cua chung fa qua manh mo non can phaI co su
no Iuc IIon fuc do doI frj. Nou chung fa fhuc hanh mof
cach IIon fuc fh chac chan fa so fhay doI.
Hoi: Co quan hc g gua |am |u b |uong do va |am |u
b |u,c| do
HHOL: Co nhIou cach khac nhau do hIou vo y nghIa
cua fu bI, fuy cach fIop can fhoo quan dIom ai tbua
hay Kim cuong tbua. Chang han, Kim cuong tbua su
dung cung mof chu tu bi, karuna, nhu ai tbua, nhung
co y nghIa hoan foan khac.
Co Io cau hoI nay IIon quan don mof su phan bIof
khac duoc dua ra frong kInh dIon vo haI muc do cua
Iong fu bI. O muc do dau fIon, fam fu bI duoc fao ra
qua su quan fuong. ay Ia gIaI doan khoI dau, ban can
phaI fhuc hanh mof so phop quan fuong nhaf djnh do
Iam sInh khoI fam fu bI. Kof qua cua su fhuc hanh nay
so gIup ban daf foI muc do fhu nh, khI fam fu bI fro
fhanh mof pham fnh hoan foan fu nhIon va fu sInh
khoI. ay Ia mof frong nhung cach hIou vo su khac
nhau gIua fam fu bI fuong doI va fam fu bI fuyof doI.
?8
T dieu e
CHONG : OAN NHAP
B
ay gIo, chung fa noI vo gIao phap Tu dIou do cua
dao Phaf. NghI van dau fIon co fho dua ra Ia:
TaI sao cac chan Iy nay IaI duoc xom Ia co ban nhaf,
va frong fhuc fo, faI sao duc Phaf IaI gIang day nhung
chan Iy nay7
o fra IoI duoc van do nay, fa phaI IIon ho gIao
phap Tu dIou do voI kInh nghIom cua chnh fa frong
kIop nguoI. Mof su fhaf hoan foan fu nhIon frong cuoc
song Ia: MoI nguoI chung fa dou co mof khaf vong
bam sInh Iuon fm kIom hanh phuc va muon vuof qua
kho dau. ay Ia mof ban nang san co, non fa khong
can phaI chung mInh su fon faI cua no. Hanh phuc Ia
dIou ma faf ca chung fa dou khao khaf muon daf duoc,
va dI nhIon chung fa co quyon dap ung su khao khaf
do. Cung vay, kho dau Ia dIou ma aI cung mong muon
franh khoI, va chung fa cung co quyon no Iuc do vuof
qua dau kho. Nou nhu su khaf khao daf duoc hanh phuc
va vuof qua dau kho Ia ban chaf san co cua moI sInh
vaf, va cung Ia mof nhu cau fu nhIon, vay fh van do Ia
chung fa phaI no Iuc nhu fho nao do dap ung su khao
khaf do.
Van do nay dua fa don voI gIao phap Tu Jicu Jc; v
gIao phap nay gIup fa hIou duoc moI quan ho gIua haI
IoaI su kIon: nguyon nhan va kof qua. Mof maf, fa phaI
80
T dieu e
ganh chju kho dau, nhung kho dau khong phaI fu nhIon
ma co, ma duoc sInh khoI fu cac nguyon nhan va dIou
kIon cua chnh no. Maf khac, fa duoc huong hanh phuc,
fh hanh phuc cung chI co duoc fu nhung nguyon nhan
va dIou kIon cua chnh no.
Trong dao Phaf, khI noI don hanh phuc fa khong
chI hIou mof cach gIoI han nhu mof frang fhaI cam
xuc. Chac chan su tjcb Jict |trang tbai cbam Jut boan
toan moi Jau kbo) khong phaI Ia mof frang fhaI cua
cam xuc, nhung fa co fho noI rang tjcb Jict Ia dang
cao fof nhaf cua hanh phuc. oI v, fhoo djnh nghIa fh
tjcb Jict Ia hoan foan fhoaf khoI moI kho dau. Nhung
frang fhaI tjcb Jict, hay hanh phuc chan fhaf, IaI cung
khong phaI fu nhIon xuaf hIon hay hoan foan khong co
nguyon do. I nhIon, day Ia mof dIom hof suc fInh fo,
v fhoo quan dIom Phaf gIao fh tjcb Jict khong phaI Ia
mof su kIon duyon sInh, non khong fho noI Ia no duoc
fao fhanh hay gay ra boI baf cu dIou g. Tho nhung, su
hIon fhuc hoa hay daf foI tjcb Jict IaI qua fhaf Ia phu
fhuoc vao con duong fu fap va no Iuc cua ca nhan. an
khong fho daf foI frang fhaI tjcb Jict nou khong co
su no Iuc. o do, frong y nghIa nay fa co fho noI rang
con duong dan foI su tjcb Jict Ia nguyon nhan cua fjch
dIof.
CIao phap Tu Jicu Jc phan bIof mof cach ro rang
haI IoaI nguyon nhan va kof qua: nhung nguyon nhan
gay ra dau kho va nhung nguyon nhan fao ra hanh
phuc. ang cach chI ra cach phan bIof nhung nguyon
nhan nay frong cuoc song, muc dch cua gIao phap nay
82
T dieu e
khong g khac hon Ia gIup fa dap ung khaf vong sau xa
nhaf cua mnh daf duoc hanh phuc va vuof qua dau
kho.
KhI da nhan hIou duoc Iy do duc Phaf fruyon gIang
gIao phap Tu Jicu Jc, co fho chung fa so fIop fuc fu hoI
vo Iy do cua vIoc sap xop cac chan Iy do fhoo mof frnh
fu dac bIof. TaI sao Tu Jicu Jc duoc day fhoo mof fraf
fu nhaf djnh, baf dau vo su kho |Kbo Jc) roI fIop fuc
voI nguyon nhan cua su kho |Tap kbo Jc)... Vo dIom
nay, fa non hIou rang frnh fu gIang day gIao phap Tu
Jicu Jc khong IIon quan g don frnh fu sInh khoI cua
su vaf frong fhuc faI. ung hon fh frnh fu do IIon
quan don vIoc mof nguoI non khoI dau nhu fho nao do
fhuc hanh dao Phaf va daf foI su chung ngo nho vao
su fhuc hanh do.
Trong Toi tbuong /uan,
1
ngaI Di-/ac |Maitrcya) cho
rang co bon gIaI doan do chua mof chung bonh:
Cung giong nbu mot can bcnb can Juoc cban
Joan, nbung nguycn nban gay bcnb can Juoc
/oai tru, mot trang tbai kboc manb can Jat toi
oa pbuong pbap cbua trj can Juoc ap Jung,
cung oay, su Jau kbo can pbai Juoc nban bict,
cac nguycn nban gay ra Jau kbo can pbai Juoc
/oai tru, su cbam Jut cua Jau kbo can pbai Jat
1
Co such dch u 1o thoong 1untru. Cho 1o thoong oun ghop to hu cho:
otturu t|ut-du-u) vu tuntru. kong cho tuntru co nghu u nhong ngh thoc
hunh duo duc bot do choyon hou thun, khuo, y. chung hun nho munduu
tdo hnh cuc mun-du-u), muntru tMut cho), modru ttho un) .tND)
84
T dieu e
toi oa con Juong tu tap Jc Jut kbo can pbai
Juoc tbuc banb.
1
NgaI Di-/ac da su dung su fuong fu cua mof nguoI
bonh do gIaI fhch phuong cach daf duoc su gIac ngo
dua fron gIao phap Tu Jicu Jc. o mof bonh nhan duoc
Ianh bonh, fruoc hof nguoI do phaI bIof mnh dang
mang bonh, nou khong fh so khong co mong muon
chua bonh. Mof khI da nhan bIof mnh co bonh, fh faf
nhIon Ia ban so co fm bIof nhung nguyon nhan gay
bonh va nhung g Iam cho bonh nang fhom. KhI da xac
djnh duoc nhung dIou nay, ban so bIof duoc IIou can
bonh co fho chua khoI hay khong, va ban so khoI Ion
uoc muon duoc khoI bonh. Thaf ra cung khong chI don
fhuan Ia mof uoc muon, v mof khI da nhan bIof duoc
cac dIou kIon da dan don can bonh, nIom khao khaf
duoc khoI bonh so cang manh mo hon nhIou v su nhan
bIof do mang IaI cho ban su an fam va fIn chac rang so
vuof qua duoc can bonh. VoI Iong fIn chac do, ban so
san Iong dung don faf ca cac IoaI fhuoc mon va phuong
phap dIou frj can fhIof.
Cung gIong nhu vay, ngay fu dau nIom khao khaf
duoc fhoaf khoI su kho dau so khong sInh khoI fru phI
ban nhan bIof duoc Ia mnh dang dau kho. oI vay, su
fhuc hanh fruoc fIon cua nguoI Phaf fu Ia nhan bIof
1
1ho Chungoss Nutoro, bun dch cou 1o 1hoong Loun bo Kon vu
Kutu Homos, Kurmu Drobgyod Duruy Lng, |K l985. 1rung l35. 1o
1hoong Loun con dooc bot doo ton kutnugotruvbhugu.
86
T dieu e
frang fhaI hIon fhoI cua mnh Ia kho dau, fhaf vong va
khong fhoa man, frong fIong Phan goI Ia dukha. ChI
khI do ban moI muon nhn vao cac nguyon nhan va
dIou kIon da gay ra dau kho.
Iou raf quan frong Ia phaI hIou duoc boI canh ma
frong do Phaf gIao nhan manh foI vIoc nhan ra rang
faf ca chung fa dou o frong frang fhaI kho dau, nou
khong fh so co nguy co hIou nham quan dIom cua Phaf
gIao, cho rang do Ia nhung fu fuong u am, mof chu
nghIa bI quan vo co ban va gan nhu Ia mof noI am anh
vo su kho dau frong fhuc faI.
Iy do ma duc Phaf hof suc nhan manh vao vIoc phaf
frIon mof hIou bIof sau sac vo ban chaf cua kho dau
Ia v con co mof kha nang fhay fho co mof IoI fhoaf,
va chung fa fhaf su co kha nang fu gIaI fhoaf khoI
moI kho dau. ay Ia Iy do v sao vIoc nhan bIof duoc
ban chaf cua kho dau Ia hof suc fhIof you. oI v, su
fhau hIou vo kho dau cang vung vang va sau sac fh su
khao khaf duoc gIaI fhoaf khoI kho dau so cang manh
mo hon. o vay, su nhan manh cua Phaf gIao vo ban
chaf kho dau non duoc nhn frong boI canh rong hon
nhu fho, voI su danh gIa cao vo kha nang hoan foan
gIaI fhoaf khoI kho dau. Nou fa khong nghI don su gIaI
fhoaf, fh vIoc danh nhIou fhoI gIan do quan chIou vo
kho dau cung Ia hoan foan vo nghIa.
Chung fa co fho noI rang, haI IoaI nguyon nhan va
kof qua ma foI vua do cap fron day, mof maf chI don
88
T dieu e
fIon frnh cua nhung chung sInh chua gIac ngo, IIon
quan don chuoI nhan qua gIua kho dau va nguon goc
cua no; maf khac IaI chI don fIon frnh cua nhung chung
sInh gIac ngo, gan IIon voI nhung IIon kof nhan qua
gIua con duong fu fap va su fjch dIof hoan foan. KhI
duc Phaf dIon gIaI chI fIof vo haI qua frnh nay, NgaI
da chI day gIao phap vo Tbap nbj nban Juycn, frong
fIong Phan goI Ia 12 nidna (dvdaanidna).
1
Cac nidna Ia muoI haI moI IIon ho frong chu k cua
cuoc song dI fu oo minb
2
don banb |hay tac y),
3
don
fhuc... va fIop fuc cho don gIa va chof |/ao tu). KhI fIon
frnh nhan qua cua mof chung sInh chua gIac ngo duoc
mo fa chI fIof nghIa Ia mof doI song frong vong dau
kho va nhung nguyon nhan cua dau kho fh frnh fu
cua 12 nhan duyon baf dau fu oo minb, fIop fuc voI
1
1hup nh nhun doyon tuo thunh cho k gom l2 yoo to cou cuc kot no
nhun qou tro booc chong snh trong cooc song oun ho vu do do duo
kho mu mu. Cuc kot no nuy dooc moo tu qounh mot bunh xo oun
ho, mnh hou suo cunh go cou oun ho vu cuc ngoyon do khuc nhuo
cou chong. Cuc kot no dooc trnh buy thoo choo km dong ho u: vo
mnh, tuc y huy cuc so hnh thunh cou nghop, thoc ty thoc), dunh suc,
suo co so cou y thoc toc cun), cum xoc ttho), hum moon tu), chup
go ttho), hnh thunh thoo), snh, gu vu chot tuo to). Xom thom 1ho
Mounng o Lo rom u oddhst lorspoctvo cou Hs Honoss tho Duu
Lumu, bun dch Anh ngo cou oroy Hopkns, \sdom lobcutons,
l992.
2
Ch trung thu khong co kon thoc, hoo bot vo chun y, huy no co tho
hon u khong nhun hoo dooc guo phup Tu dcu dc. tND)
3
Ch khu nung cou y thoc do ou chon, qoyot dnh, vu y dnh thoc hon
doo g. Cho nuy thoong dooc dch u hanh, cong co such dch u
tuc y. tND)
90
T dieu e
banb, tbuc... van van. Trnh fu nay mo fa cach fhuc
mof chung sInh, do noI nhung nguyon nhan va dIou
kIon nhaf djnh, phaI roI vao fIon frnh cua mof doI
song mo muoI.
Mac du vay, cung mof chung sInh do, nou co fhuc
hanh nhung su fu fap fam IInh nao do, fh co fho Iam
dao nguoc fIon frnh nay, va frnh fu nguoc IaI do chnh
Ia frnh fu cua fIon frnh dan foI gIac ngo. Chang han,
nou chuoI fuong fuc cua oo minb kof fhuc fh chuoI
fuong fuc cua cac hanh vI tac y cung so dung. Nou
nhung hanh vI do da dung IaI, fh cho dua cua nhung
hanh vI ay Ia tbuc cung so dung IaI, va cu fIop fuc nhu
vay...
an co fho fhay rang, frong mof y nghIa nao do,
gIao phap Tbap nbj nban Juycn Ia mof su frnh bay
chI fIof vo haI IoaI nguyon nhan va dIou kIon da duoc
mo fa frong Tu Jicu Jc.
92 T dieu e 93 The Four Noble Truths
Thap Dhamekh cao 34m c xem la anh dau ni
c Phat Thch-ca Chuyen phap luan (chuyen banh xe
Phap) lan au tien tai vn Loc Uyen, nay thng goi
la Thanh a Sarnath. Noi dung giang phap lan nay
bao gom T dieu e, Duyen khi va Bat chanh ao.
Ngai Asanga (Vo Trc the k 4) tac gia ai tha
A-t-at-ma tap luan, ngi sang lap Duy thc tong.
94
T dieu e
CHONG : KHO OK (CHAN LY VK KHO OA)
C
han Iy dau fIon frong Tu Jicu Jc Ia chan Iy vo
kho dau |Kbo Jc).
NhIou fruong phaI frIof hoc dIon djch chu cban /y
fhoo nhIou cach khac nhau. Th du co mof su khac
nhau vo co ban gIua fruong phaI Trung quan Cu Juycn
|Prasangika-MaJbyamaka)
1
va nhung nguoI fhoo Tbinb
oan tbua |8baraoakayana)
2
frong cach phan bIof gIua
pham phu voI vj rya |hay bac fhanh). Tbanb oan
tbua phan bIof dua fhoo vIoc mof nguoI da daf foI fruc
gIac fhau frIof vo Tu Jicu Jc hay chua. Trung quan cu
Juycn khong chap nhan fIou chuan phan chIa nay, v
ho cho rang ngay ca nguoI fhuong van co fho fruc nhan
gIao phap Tu Jicu Jc. Tuy nhIon, foI so khong dI sau
vao nhung franh caI nay o day, v dIou do so Iam phuc
fap vIoc gIang gIaI.
1
1rong qoun Co doyon tPrsagika) u mot trong 2 ch phu chnh cou
1rong qoun tong tMdhyamika), co dooc dch u 1rong qoun ong thunh
oy muo oun chong phu, huy 1ut qou tunh khong phu, do mot oun so
no dong Ngu Long 1ho u lhut Ho tBuddhaplita) sung up. Ngu lhut
Ho song vuo khoung num 470 540. Ch phu chnh tho hu cou 1rong
qoun tong u 1o up oun chong phu, cong dooc go u Y to kho phu. tND)
2
Shruruvukuyunu thoong dooc dch u 1hunh vun thou, ch nhong ngoo
ngho phup to hunh mu thunh too, cong thoong dong ch nhong lhut to
khong thooc Du thou. tND)
96
T dieu e
Thay v vay, chung fa so dI fhang vao y nghIa cua
dukha hay su dau kho. Trong boI canh dang duoc do
cap, dukha Ia non fang hay co so cua kInh nghIom dau
don, va chI chung cho frang fhaI doI song cua chung fa,
duoc quy djnh boI nghIop Iuc, fa kIon,
1
va nhung cam
xuc fIou cuc.
Nhu ngaI Vo Truoc |Asaga) da noI ro frong ai tbua
A-t-Jat-ma tap /uan |Mahynbhidharma-samuccaya),
2

khaI nIom dukha can phaI bao quaf ca canh gIoI fa
dang song va nhung chung sInh dang song frong canh
gIoI do.
BA CANH GO KHO OA
o co fho hIou duoc canh gIoI ma chung sInh dang
song, fa can phaI noI so qua doI chuf vo vu fru quan
Phaf gIao.
3
Thoo Phaf gIao fh co ba canh gIoI hIon huu
|Tam gioi) Ia: Duc gioi, 8ac gioi va Vo sac gioi.
4

oI voI hau hof chung fa fh kho khan o day Ia Iam
fho nao do hIou duoc vo Tam gioi7 Nhaf Ia Iam sao co
fho hnh dung duoc nhung canb gioi co bnb sac va
1
1u kon o duy dooc ch chong cho tut cu nhong nhun thoc su um huy
uo toong, khong dong vo so thut huy bun chut cou thoc tu. tND)
2
Du thou A-ty-dut-mu tup oun t) u bo oun gu
thch tong qout y nghu knh Du thou A-ty-dut-mu t
). tND)
3
Xom trnh buy ch tot vo vo tro qoun lhut guo bung Anh ngo trong
such Myrud \ords cou umgon Kongtro. Snov Lon, l995.
4
Co ngoo u mot phun cou Doc go. Vo suc go u cunh go v to hon
Suc go, vu Suc go u v to hon Doc go.
98
T dieu e
nhung canb gioi kbong co bnb sac7 Nou chI noI mof
cach don gIan Ia v duc Phaf da do cap don nhung canh
gIoI nay frong kInh dIon fh khong du chI rIong dIou
nay fhoI khong phaI Ia mof Iy do fhoa dang do mof
Phaf fu chap nhan su fon faI cua cac canh gIoI do. Co
Io phuong cach huu ch nhaf Ia hIou vo cac canh gIoI
nay nhu nhung cap do khac nhau cua fam fhuc. Chang
han, fhoo Phaf gIao fh dIom khac bIof chnh gIua bac
gIac ngo va chung sInh mo Iam duoc chI ra fron co so
cac cap do fuong ung cua fam fhuc. Mof nguoI co fam
fhuc buong fha phong fung va chua duoc cho ngu fh
Iuon o frong frang fhaI Iuan hoI hay dau kho; frong khI
nhung aI co fam fhuc gIu fhoo gIoI Iuaf va fhuan fhuc
fh Iuon o frong frang fhaI Nict-ban hay an Iac fuyof
doI.
Ta cung fhay rang Phaf gIao phan bIof gIua pham
phu va cac vj fhanh |rya) dua fron co so cac cap do
fuong ung cua fam fhuc hay su chung ngo. Thoo aI
fhua, baf k aI daf foI su chung ngo fruc gIac vo tinb
kbong hay vo ban chaf foI hau cua fhuc faI dou Ia mof
vj fhanh, va baf k ko nao chua daf duoc su chung ngo
do dou goI Ia pham phu. KhI IIon ho y nghIa nay voI
Tam gioi fh mof nguoI co fam fhuc cang vI fo hon so
cang co nhIou kha nang hIon huu frong mof canh gIoI
fInh fo hon.
Iay v du, nou doI song cua mof ko pham phu Iuon
dam chm frong fham duc va aI Iuyon nghIa Ia nguoI
ay Iuon co khuynh huong phaf frIon su Iuyon aI voI
100
T dieu e
baf cu dIou g nhan fhuc duoc, nhu Ia nhung hnh sac
dang ua fhch hay nhung khoaI cam... van van va
roI su Iuyon aI nhu vay voI cac doI fuong vaf chaf, cac
y fuong va kInh nghIom cam fhu qua cac gIac quan so
dan daf don mof doI song gIoI han frong pham vI Duc
gioi, ca frong hIon faI cung nhu fuong IaI. Trong khI
do, co nhung nguoI da vuof qua duoc su Iuyon aI voI
cac doI fuong cua nhan fhuc fruc fIop va cac cam xuc
Iy fnh, nhung van con bam vu vao cac frang fhaI han
hoan hay hanh phuc cua noI fam. Hang nguoI nay hnh
fhanh cac nhan fo dan daf ho so faI sInh vao nhung
canh gIoI ma doI song vaf chaf co dang fInh fo hon
nhIou.
Hon fho nua, IaI co nhung nguoI vuof qua duoc su
Iuyon aI khong chI voI nhung cam xuc Iy fnh ma ca
nhung cam xuc noI fam do chju cua nIom han hoan hay
hanh phuc. Ho co xu huong huong nhIou hon foI frang
fhaI fInh Iang. Cap do fam fhuc cua ho vI fo hon nhIou
so voI haI muc fron, nhung ho van con bam vu vao mof
hnh fhuc fon faI dac bIof. Cac cap do fho hon cua fam
fhuc cua ho co fho dan daf foI fang froI fhu fu cua 8ac
gioi, frong khI su Iuyon aI vI fo hon huong don su fInh
Iang so dan daf don Vo sac gioi. Nhu vay, day Ia cach
ma fa IIon ho Tam gioi voI cac cap do cua fam fhuc.
Tron co so vu fru quan nay, Phaf gIao noI vo fIon
frnh vo han cua vu fru, voI vIoc hnh fhanh roI hoaI
dIof, do roI fIop fuc hnh fhanh fro IaI. TIon frnh
102
T dieu e
nay phaI duoc hIou frong moI quan ho voI Tam gioi
cua su song. Thoo cac Iap Iuan frong bo A-t-Jat-ma

|AbbiJbarma)
1
cua Nbat tbict buu bo Ia nhung baI
Iuan vo sIou hnh hoc va fam Iy hoc duoc dung nhu mof
nguon fham khao frong Phaf gIao Tay Tang fh cac
canh gIoI fu fang fhu ba cua 8ac gioi fro xuong Ia IIon
fuc sInh dIof. Cac canh gIoI fu fang fhu fu cua 8ac gioi
fro Ion, bao gom ca Vo sac gioi, Ia vuof ra ngoaI fIon
frnh sInh dIof vaf chaf nay, chung fa co fho goI day Ia
su fIon hoa cua vu fru vaf Iy.
TIon frnh vo han cua su fIon hoa nay raf fuong fu
voI gIa fhuyof Big Bang |Vu no Ion) cua khoa hoc hIon
daI. Nou Iy fhuyof Big Bang cua khoa hoc vu fru chI
chap nhan duy nhaf mof vu no Ion nhu Ia nguon goc
vu fru, fh dI nhIon dIou do khong fuong hop voI co so
vu fru quan Phaf gIao. Trong fruong hop nay, nhung
nguoI fIn Phaf han phaI vaf oc suy nghI do fm ra mof
1
1oun bo guo phup bun duo cou lhut guo dooc chu um bu phun u
Lout tung, toc u cuc go out, Knh tung, toc u cuc bu gung phup
cou doc lhut, vu Loun tung huy A-t-dut-mu tV doo phup) u phun
oun gu vu cuc ho thong trot hoc dooc trooc tuc bo cuc oun so lhut
guo. Co hu vun bun guo don duy do cou Loun tung tA-t-dut-mu)
vun con go dooc don nguy nuy. Mot cou bo phu 1horuvudu tNgoyon
thoy bo) bung tong lu vu mot cou Sarvstivda tNhut thot hoo
bo) bung lhun ngo. 1u 1uy 1ung ch gung duy bo A-t-dut-mu cou
Nhut thot hoo bo. Nhong vun do chnh vo vo tro qoun dooc trnh buy
trong choong 3 cou tuc phum A-t-dut-mu Cuo-xu oun cou ngu 1ho
1hun tVusobundho), du dooc Loo lrodon dch sung Anh ngo Asun
Homuntos lross, orkooy Cuornu, l99l.
104
T dieu e
cach gIaI fhch khong mau fhuan voI quan dIom Phaf
gIao vo qua frnh fIon hoa cua vu fru. Tuy nhIon, nou Iy
fhuyof Big Bang khong nhaf fhIof chI co mof vu no Ion
duy nhaf ban dau, ma chap nhan co nhIou vu no Ion,
fh dIou do so hof suc phu hop voI cach hIou cua Phaf
gIao vo qua frnh fIon hoa.
o A-t-Jat-ma cua Nbat tbict buu bo cung noI don
nhung cach fhuc chnh xac ma vu fru fan ra vao gIaI
doan kof fhuc cua moI chu k. KhI vu fru vaf Iy bj Iua
huy hoaI |boa tai), chI co nhung fang fhap hon fang
dau fIon cua 8ac gioi bj huy hoaI ma fhoI; khI bj nuoc
huy hoaI |tbuy tai) fh fu fang fhu haI cua 8ac gioi fro
xuong so bj huy hoaI; khI bj gIo huy hoaI |pbong tai) fh
fu fang fhu ba cua 8ac gioi fro xuong so bj huy hoaI.
o do, frong vu fru quan Phaf gIao fh su fIon hoa cua
vu fru vaf Iy duoc hIou qua hnh fhuc bon you fo: /ua,
nuoc, gio va Jat |Tu Jai). Chung fa fhuong fhom hu
khong vao danh sach nay, non fong cong co nam you
fo. Mof Iuan gIaI phuc fap vo co cho fhanh phan cua su
fan ra khong chI fm fhay frong A-t-Jat-ma, ma con co
frong Toi tbuong /uan. Nhung gIaI fhch nay co vo raf
fuong fu voI cac Iy fhuyof khoa hoc hIon daI.
Cung can noI rang nhung g nou frong A-t-Jat-ma
khong phaI Iuon Iuon duoc hIou fhoo nghIa don. Chang
han, fhoo A-t-Jat-ma, cau fruc vu fru dua fron mo hnh
106
T dieu e
mof nuI Tu-Ji
1
o gIua, bao boc boI bon chau Iuc. Ta
cung fhay frong fap Iuan nay nhIou su mo fa vo kch
fhuoc cua maf froI va maf frang mau fhuan voI cac gIaI
fhch cua khoa hoc hIon daI. VoI gIa fhIof rang cac fhuc
nghIom khoa hoc da chung mInh duoc nhung Iuan dIom
nay Ia saI, fa so chap nhan kof Iuan cua cac nha khoa
hoc vo nhung dIom nay.
Vay, o day foI vua phac hoa mof cach raf so Iuoc
cach hIou cua Phaf gIao vo su fIon hoa cua vu fru vaf
Iy, hay frong mof nghIa rong hon Ia cua moI fruong
song. Con vo cac chung sInh song frong nhung moI
fruong nay, Phaf gIao fhua nhan co raf nhIou chung
IoaI khac nhau. Co nhung chung sInh co hnh fho va co
nhung chung sInh duoc nhan bIof nhu Ia khong co hnh
fho. Ngay ca frong fho gIoI ma chung fa quon fhuoc,
cung co nhIou chung sInh fa nhan bIof duoc va mof so
khac fa khong nhan bIof duoc, nhu nhung chung sInh
frong fho gIoI fhan IInh chang han.
NoI chung, Phaf gIao cho rang vIoc sInh ra frong coI
nguoI Ia mof frong nhung dang song Iy fuong nhaf v
raf fhuan IoI cho vIoc fhuc hanh Chanh phap. V fho,
so voI con nguoI fh fhan IInh fhaf ra duoc xom Ia fhap
kom hon, v dang song do kom hIou qua hon frong vIoc
1
No 1o-d dooc xom u trong tum cou mo tho go. Cuc chuo oc buo qounh
gom: l. lhut-bu-do t) tu phoong dong tPrvavideha, cong dch
u Dong 1hung 1hun chuo - ), 2. Co-du-n t) tu phoong
tuy tAparagodniya cong dch u 1uy Ngoo Hou chuo - ),
3. Dom-pho-do t) tu phoong num tumbodvpu cong dch u
Num 1hom o chuo - ). 4. |ut-dun-vot t) tu phoong
buc. t|tturukoro cong dch u uc Co Lo chuo - ). on
chuo nuy trong knh don thoong dooc go chong u 1o thon hu. tND)
108
T dieu e
fhoo duoI fhuc hanh Chanh phap. Than IInh co fho co
nhung kha nang ma fa khong co, nhu Ia nhung nang
Iuc fIon frI hay mof so nang Iuc sIou nhIon, nhung fhaf
ra ho van chI Ia mof phan cua fho gIoI ma IoaI nguoI
dang song. Taf ca chung sInh frong fho gIoI nay dou
chju su chI phoI cua su nhan fhuc saI Iam va nhung
cam xuc gay dau kho. Trong mof y nghIa nao do, nguoI
fa co fho noI rang nhung chung sInh nay fhaf ra Ia
duoc fao fhanh boI su nhan bIof saI Iam va nhung cam
xuc dau kho.
NgaI Lat-ma Tong-kbacb-ba |Tsongkbapa)
1
mo fa
raf sInh dong vo doI song mo Iam cua nhung chung
sInh frong vong Iuan hoI. NgaI so sanh fuong fu nhu
mof nguoI bj froI raf chaf boI nhung soI day ac nghIop,
nhan fhuc saI Iam, nhung cam xuc va fu fuong gay
kho dau. Quan chaf frong fam IuoI ban nga va fu dam
chap, ho bj nhung dong fhac cua kInh nghIom dao dong
va kho dau cuon froI dI khap noI mof cach khong muc
dch.
2
oI song Iuan hoI Ia nhu vay!
BA LOAI KHO OA
Va cau hoI daf ra Iuc nay Ia: dukha Ia g7 au kho
Ia g7 Phaf gIao mo fa ba cap do hay ba IoaI dau kho.
IoaI fhu nhaf goI Ia kbo o Jau kbo,
3
IoaI fhu haI Ia
1
Du so 1ong-khuch-bu snh num l357, von tch num l4l9, u mot
trong nhong ton too cho sung nhut cou lhut guo 1uy 1ung. tND)
2
1hroo Aspocts o tho luth, ko tho 7. Xom Lo und 1ouchngs o
1songkhupu cou kobort 1hormun, Lbrury o 1botun \orks und
Archovos, Dhurumsuu, l982.
3
Lou kho nuy dooc go u kho kho, nghu u kho v nhong so duo don
tnh thun huy tho xuc. tND)
110
T dieu e
kbo o su tbay Joi,
1
va IoaI fhu ba Ia kbo o Juycn
sinb.
2

KhI noI vo IoaI fhu nhaf, kbo kbo, fa chI noI frong
pham vI quy uoc fhong fhuong cua cac kInh nghIom
ma faf ca chung fa dou xom Ia dau kho. Nhung kInh
nghIom nay Ia dau don. Thoo Phaf gIao, co bon kInh
nghIom chnh cua IoaI kho nay, duoc xom Ia non fang
cua doI song frong Iuan hoI. o Ia cac noI kho vo sinb,
gia, bcnb va cbct |sinb, /ao, bcnb, tu). Cau chuyon vo
cuoc doI cua chnh duc Phaf da mInh hoa ro rof y nghIa
cua vIoc nhan bIof nhung frang fhaI nay Ia cac dang
cua kho dau cung nhu fam quan frong cua su nhan bIof
nay Ia chaf xuc fac fInh fhan cho vIoc muu cau cuu
canh. Nhu chuyon duoc ko IaI, khI con Ia vj fhaI fu fro
fon Siddhrtha |Tat-Jat-Ja),
3
duc Phaf da baf gap mof
nguoI bonh, mof nguoI gIa, va mof nguoI chof dang
duoc khIong dI. Anh huong cua su muc kch nhung kho
dau nay ro rang da dan foI vIoc NgaI nhan chan rang
khI chua fhoaf khoI qua frnh vo fan cua vIoc sInh ra
fh con nguoI van Iuon Ia doI fuong cua ba dang kho
dau kIa. Sau do, hnh anh cua mof vj fu sI fhoaf fuc
duoc cho Ia da gIup duc Phaf nhan bIof rang nguoI fa
hoan foan co fho fhoaf ra khoI chu k dau kho nay.
24
1
Lou kho nuy dooc go u hou kho, nghu u kho v to du trong thun
oon toong khuc, thoong bon do d dun cho hou dot, vu v nhong g
tu ou thch cong cho qoy out cou so thuy do, hou dot. tND)
2
O duy ch cho ky cou snh, gu, bonh vu chot. tND)
3
Sddhurthu, cong phon um u S-dut-du. tND)
4
1oc u: snh, gu, bonh vu chot. tND)
112
T dieu e
Vay non Phaf gIao quan nIom rang, khI chung fa con
Ia doI fuong cua fIon frnh faI sInh fh faf ca nhung
dang khac cua dau kho dou Ia ho qua faf nhIon cua
dIom khoI dau do. Ta co fho mo fa doI song nhu Ia
su hIon huu frong chu k cua su sInh ra va chof dI, va
frong khoang gIua haI fhoI dIom do, qua fhaf Ia co
nhIou noI kho dau khac nhau IIon quan don bonh faf
va gIa you.
Cap do fhu nh cua dau kho Ia kbo o su tbay Joi,
1

chI don cac kInh nghIom fa fhuong xom Ia khoaI Iac.
Tuy nhIon, frong fhuc fo, khI chung fa van con frong
frang fhaI chua gIac ngo fh faf ca nhung kInh nghIom
vuI suong cua fa dou Ia cau nhIom va faf you phaI mang
don dau kho.
V sao Phaf gIao IaI cho rang cac kInh nghIom co
vo nhu vuI suong fhuc chaf dou Ia nhung frang fhaI
dau kho7 Van do nam o cho Ia fa cam nhan chung nhu
nhung frang fhaI khoaI Iac hay vuI suong chI v khI
so sanh voI nhung kInh nghIom dau don fh chung co
vo Ia mof dang fhuc cua su gIaI fhoaf nho nhom. Tnh
chaf vuI fhch cua chung chI Ia fuong doI. Nou fu chung
Ia cac frang fhaI vuI fhch chan fhaf, fh cung gIong
nhu cac kInh nghIom dau kho cang fang fhom khI fa
dam sau vao cac nguyon do dan foI dau don; Io ra khI
chung fa cang chay fhoo nhung nguyon nhan Iam sInh
1
Lou kho nuy dooc go u hunh kho, nghu u kho v so thuy do on
toc cou mo tho, nhun doyon snh dot, vo thoong vu bon do khong
ngong. tND)
114
T dieu e
khoI kInh nghIom vuI fhch fh su vuI suong hay fhch
fhu phaI cang fang fhom nhu fho. Nhung fhuc fo IaI
khong phaI nhu vay!
Chang han, frong cuoc song fhuong ngay, Iuc duoc
an ngon mac dop, IaI co frang suc Iong Iay... ban so
cam fhay fhaf Ia fuyof voI frong mof fhoI gIan ngan.
Khong chI rIong ban vuI huong cam gIac fhoa man,
ma khI ban mang khoo nhung vaf so huu cua mnh
voI nguoI khac, ho cung chIa so cam gIac fhoa man do.
Nhung roI sau do mof ngay, mof fuan, hay mof fhang...
chnh nhung fhu da fung mang IaI nIom vuI cho ban
gIo day co fho chI fao ra su nham chan. o Ia ban chaf
cua su vaf chung Iuon fhay doI.
anh vong ma chung fa co duoc cung khong khac
g. an dau, ban co fho fu nghI rang O, foI fhaf hanh
phuc! CIo day foI dang co danh fhom, foI noI fIong!
Nhung sau mof fhoI gIan, nhung g ban cam fhay co
fho chI con Ia su nham chan va khong fhoa man.
Su fhay doI gIong nhu fho cung co fho xay ra frong
fnh you hay frong quan ho nam nu. Iuc dau, ban gan
nhu dIon Ion v su say mo, nhung sau do fh chnh su
say mo do co fho chuyon fhanh su cam han va gay han,
va frong fruong hop foI fo nhaf fham ch co fho dan
don an mang. V fho, do Ia ban chaf cua su vIoc. Nou
ban quan saf fhaf ky fh hof fhay nhung g fof dop, hof
fhay nhung g fa cho Ia dang mong muon, cuoI cung
cung dou dom IaI kho dau cho fa.
116
T dieu e
CuoI cung, chung fa do cap don IoaI kho fhu ba, Jau
kbo o Juycn sinb. Iou nay goI Ion mof cau hoI quan
frong: TaI sao day IaI Ia ban chaf cua su vaf7 Cau fra
IoI Ia: V hof fhay nhung g xay ra frong vong Iuan hoI
dou do noI oo minb. uoI su anh huong hay chI phoI
cua oo minb fh khong fho co mof frang fhaI hanh
phuc vInh cuu. ao gIo cung co nhung kho khan hay
rac roI nao do xay ra. KhI fa con frong vong fhong frj
cua oo minb, fuc Ia nhan fhuc cua fa co non fang saI
Iam hay Ian Ion vo ban chaf cua su vaf, fh kho dau
van con fIop noI nhau xuaf hIon, fua nhu cac Ian song
fron maf nuoc.
V fho, cap do fhu ba cua dau kho chI don mof su
fhaf khong cho day frong doI song mo Iam cua chung
fa, mof doI song chju anh huong cua su nham Ian vo co
ban va cua cac nghIop baf fhIon do su nham Ian gay ra.
So dI fa goI IoaI kho nay Ia kbo o Juycn sinb Ia v doI
song frong frang fhaI kho nay khong chI Ia non fang
cua cac kInh nghIom dau don frong kIop nay, ma con
Ia non fang cho cac nhan duyon cua su dau kho frong
fuong IaI.
Trong ca haI fac pham Cbu giai Tap /uong /uan |Prama-
naoarttika) cua Dbarmakirti va Trung dao fu bach
ko fung |Cbatubsbatakasbastrakarika) cua AryaJcoa
|Tbanb Tbicn)
1
dou co chI ra mof phuong cach huu ch
do xom xof cap do fhu ba cua kho, va gIup fa hIou sau
1
Co such dch u 1hunh Do u. tND)
118
T dieu e
hon vo no. Ca haI fac pham nay dou nhan manh vao
vIoc quan chIou muc do vI fo cua ban chaf vo fhuong,
ngan nguI cua fhuc faI.
Iou quan frong phaI Iuon ghI nho Ia co haI fang y
nghIa o day. NguoI fa co fho hIou fnh vo fhuong qua
cach ma mof su vIoc nao do khoI Ion, fon faI frong mof
fhoI gIan, va roI bIon maf. Muc do vo fhuong nay co
fho hIou duoc kha do dang. Ta non noI fhom rang, o
muc do nay su fan ra cua mof su vaf nao do doI hoI mof
fro duyon co fac dong nhu Ia chaf xuc fac do pha huy
su fuong fuc cua no.
Tuy nhIon, con co mof cach hIou fhu haI vI fo hon vo
fnh fam fhoI. Tu cach nhn vI fo hon nay fh fIon frnh
fhay doI ro rof ma fa vua mo fa fron chI Ia ho qua cua
mof fIon frnh fhay doI fIom an va nang dong sau xa
hon. O mof muc do sau hon, moI fhu dou IIon fuc fhay
doI frong fung sat-na
1
. TIon frnh fhay doI ngan nguI
nay khong do noI mof fro duyon khoI Ion do pha huy
mof su vaf nao do, ma dung hon fh nguyon nhan da
dan don su hnh fhanh cua mof su vaf cung chnh Ia
nguyon nhan huy hoaI no. NoI cach khac, frong nguyon
nhan sInh khoI cua su vaf da ham chua nguyon nhan
huy dIof no.
V fho, fnh chaf fam fhoI cua su vaf non duoc hIou
fhoo haI cach. Cach hIou fhu nhaf bao gom ca ba fhoI
dIom hIon huu cua baf ky mof fhuc fho nao frong
fhoI dIom fhu nhaf, no sInh khoI; frong fhoI dIom fhu
1
Sut-nu u don v tho gun rut ngun, thoong ch dooc dong vo y nghu
toong trong. tND)
120
T dieu e
haI, no fon faI, frong fhoI dIom fhu ba, no fan ra. Cach
hIou fhu nh Ia fnh chaf fam fhoI frong chnh moI fhoI
dIom. Mof fhoI dIom khong bao gIo dung yon; ngay khI
vua khoI Ion no da Iuon chuyon dong vo huong su fan
ra cua chnh no.
V moI su vaf dou sInh khoI fron von ngay fu Iuc
baf dau, non su ra doI cua su vaf hIon huu cung Iuc voI
mam mong hoac fIom nang cua su fan ra. Vo phuong
dIon nay, nguoI fa co fho noI rang su dIof maf cua
chung khong phu fhuoc vao baf ky mof fro duyon nao
khac. o do, frong gIao Iy nha Phaf, faf ca hIon fuong
dou duoc xom Ia y tba,
1
co nghIa Ia, moI hIon fuong
dou phaI chju su chI phoI cua cac nguyon nhan fao ra
chung.
Mof khI da phaf frIon duoc su hIou bIof vo ban chaf
fam fhoI cua hIon fuong, ban co fho van dung nhung
hIou bIof vo kho dau (dukha vao frong boI canh nay,
va quan chIou doI song cua ban nhu Ia mof chung sInh
frong coI Iuan hoI nay. an bIof rang, v fho gIoI hIon
huu nhu Ia kof qua cac nhan duyon cua chnh no, non
no cung phaI fuan fhoo nguyon Iy y tba. NoI cach
khac, no phaI chju su chI phoI cua cac fIon frnh Ia
nguyon nhan dan foI su sInh khoI cua no. Nhung frong
1
Dch to cho othor-povorod. Hoo thoo sut nghu u pho thooc vuo
ngoon oc to bon ngou, khong tho to vun hunh tbut to hunh). 1oy
nhon, y nghu nuy cong khong ru ngou khu nom pho thooc vuo
cu khuc ty thu). Ngoyon y y thu kho phut boo rung: 1ut cu mo so
vut, hon toong doo pho thooc vuo nhong so vut, hon toong khuc do
snh kho. Vu do do, cong u pho thooc vuo nhong so vut, hon toong
khuc do vun hunh, ton tu. Chong to chon dch bung to nuy v duy
u khu nom du qoon thooc vo huo hot nhong ngoo hoc lhut.tND)
122
T dieu e
vong Iuan hoI fh nhung nguyon nhan ma fa dang do
cap don o day khong g khac hon ma chnh Ia su nham
Ian vo ban chaf su vaf, hay oo minb |fIong Tay Tang
Ia marigpa) va cac frang fhaI saI Iam do su nham Ian
do Iam sInh khoI. Chung fa bIof rang, khI fa van con
chju su khong cho cua su nham Ian vo ban chaf nay
fh khong fho co nIom vuI hay hanh phuc daI Iau. I
nhIon, frong Tam gioi cung co nhung frang fhaI so ra
Ia vuI fhch hon cac frang fhaI khac. Nhung khI fa con
frong vong Iuan hoI, baf ko Ia o frong Duc gioi, 8ac
gioi hay Vo sac gioi, fh van khong co dIou kIon cho
hanh phuc Iau bon. Xof don cung fh chung fa Iuon o
frong frang fhaI kho dau |dukha). ay Ia y nghIa cua
IoaI kho fhu ba.
VO MNH
Vo minb hay su nham Ian, frong Phan ngu Ia avidy,
co nghIa don Ia kbong bicu bict. Co nhIou cach dIon
djch y nghIa chu avidy, fuy fhoo cac fruong phaI frIof
hoc va quan dIom khac nhau cua ho vo gIao Iy non fang
vo nga |antman) cua Phaf gIao. Mac du fho, y nghIa
chung nhaf doI voI moI fruong phaI Ia su mo muoI co
ban vo coI nguon hIon huu cua chung fa. Nguyon do cua
dIou nay fuong doI don gIan. ang vao kInh nghIom fu
fhan, faf ca chung fa dou bIof rang nhung g fa khao
khaf sau xa muon daf foI Ia hanh phuc va nhung g fa
co suc franh no Ia kho dau. Vay ma nhung hanh vI,
cach ung xu cua fa chI Iam fang fhom kho dau, khong
124
T dieu e
dom IaI nIom vuI va hanh phuc Iau daI ma fa fhoo duoI.
Iou nay chac chan co nghIa Ia fa dang hoaf dong
frong khuon kho cua vo mInh, va cung cho fhay chung
fa dang fraI qua su mo Iam co ban ngay fu frong coI goc
cua doI song nhu fho nao.
Thoo gIao Iy fruyon fhong cua dao Phaf, co mof
cach do quan chIou ban chaf cua kho dau |dukha) Ia
quan chIou nhung noI kho phaI chju dung frong moI
canh gIoI cua sau noo Iuan hoI.
1
Sau noo nay bao gom
dja nguc, suc sInh, nga quy... oI voI mof so nguoI,
nhung quan chIou nhu vay co fho fhoI fhuc ho phaf
frIon sau sac hon nIom khao khaf duoc fhoaf khoI kho
dau. Nhung doI voI nhIou nguoI khac, frong do co ca
chnh foI, fh su quan chIou nhung kho dau cua chnh
con nguoI co fho Ia hIou qua hon. Cho du dao Phaf co
day rang cuoc song con nguoI Ia mof dang fch cuc nhaf
frong moI dang song, v con nguoI co fIom nang daf foI
su gIac ngo hoan foan, nhung khong phaI bao gIo con
nguoI cung duoc hanh phuc. Chung fa faf you phaI chju
dung nhung noI kho sInh, gIa, bonh, chof. Hon nua, khI
nguoI fa quan chIou su fhaf Ia doI song nay bj quy djnh
va khong cho boI su mo Iam va cac cam xuc, fu fuong
1
Suo noo oun ho toc duo -) u suo cunh go mu tut cu chong
snh toy thoo nghop oc phu tu snh vuo. tND) 1hoo lhut guo 1uy
1ung th mo cunh go nuy cho so khong cho munh nhut cou mot tum
nom xuo co tho. Do u: cunh go du ngoc ttum sun hun), cunh go
soc snh ttum ngo s), cunh go ngu qoy ttum koo un), cunh go ou
ngoo ttum thum doc), cunh go A-to-u ttum ghon t), vu cunh go cho
thon ttum koo mun).
126
T dieu e
saI Iam khoI Ion fu su mo Iam do, fh doI voI mof nguoI
nhu foI, su nhan bIof duoc dIou nay duong nhu hIou qua
hon nhIou so voI vIoc suy fu vo nhung dau kho frong
cac canh gIoI khac.
Nhu da noI fruoc day, kInh dIon Phaf gIao co mo fa
qua frnh nhan qua ma fhong qua do vo mInh Iam sInh
khoI cac hanh vI fac y, roI don Iuof cac fac y nay IaI
Iam sInh khoI mof doI song frong fho gIoI Iuan hoI, va
cu fIop fuc fho, fhoo nhu 12 maf xch frong chuoI duyon
sInh |Tbap nbj nban Juycn). Vo dIom nay duc Phaf
dua ra ba nhan xof. NgaI noI:
V cai nay co, cbo ncn cai kia co. V cai nay sinb,
cbo ncn cai kia sinb. V co can ban oo minb ncn moi co
cac banb Jong tac y.
1
KhI Iuan gIaI vo ba phaf bIou fron, ngaI Asaga gIaI
fhch frong A-t-Jat-ma tap /uan rang co ba Jicu kicn
can fhIof cho su sInh khoI cua baf cu su vaf nao, va foI
cho rang su hIou bIof cac dIou nay Ia huu ch o day.
V cui nu co, cho nen cui kiu co
NgaI Asaga gIaI fhch fam quan frong cua phaf bIou
dau fIon Ia faf ca moI hIon fuong sInh khoI v chung
1
Lo duy nuy co tho tm thuy trong knh 1rong A Hum l ttrung 262, lu
1oxt Socoty) vu 1rong o Knh lll ttrung 43, lu 1oxt Socoty), vu knh
1up A Hum ll ttrung 28, lu 1oxt Socoty).
128
T dieu e
co cac nguyon nhan. Co fho noI rang, co mof chuoI
nhan qua koo daI vo han va khong co vo g Ia co mof
nguyon nhan dau fIon hay mof fhoI dIom bat Jau do
fu do moI fhu sInh khoI. NgaI Asaga noI don nhan xof
do nhu Ia Jicu kicn oc su bicn buu cua mot nguycn
nban.
V cui nu sinh, cho nen cui kiu sinh
Iuan gIaI vo monh do fhu haI, ngaI Asaga dua ra
dIou ma NgaI goI Ia Jicu kicn oc tinb oo tbuong. Y
nghIa cua dIou nay Ia: chI rIong su hIon huu cua mof su
vaf nao do Ia chua du do fao ra mof hau qua. o mof
su vaf co duoc kha nang fao ra mof hau qua fh fu no
phaI Ia doI fuong cua nhan qua, hay noI cach khac, fu
no phaI duoc sInh khoI nhu Ia kof qua cua cac nguyon
nhan khac. Tu do chung fa co mof chuoI vo han cac
nguyon nhan. V fho, chI rIong su hIon huu khong Iam
sInh khoI cac hau qua; mof nguyon nhan khong chI
hIon huu ma con phaI mang fnh vo fhuong va Ia doI
fuong cua nhan qua.
V co cun bun o ninh nen noi co cuc hunh dong tuc
CIaI fhch cua ngaI Asaga vo dIou nay do cap fhom
mof fIou chuan can fhIof do mof nguyon nhan fao ra
duoc hau qua. NgaI goI do Ia Jicu kicn oc ticm nang.
Thoo do, su hIon huu cua mof nguyon nhan mang fnh
vo fhuong van chua du do fao ra mof kof qua cu fho.
Khong phaI moI fhu dou co fho fao ra moI fhu hay baf
130
T dieu e
ky fhu g. PhaI co moI fuong quan fu nhIon nao do
gIua mof nguyon nhan va kof qua cua no. Chang han,
v ban chaf cuoc song cua chung fa Ia dau kho non fa
mong cau hanh phuc, nhung do noI vo mInh fa IaI fao
ra fhom nhIou dau kho hon cho chnh mnh, va dIou
nay do noI dau kho Ia goc ro cuoc song cua fa. o do,
kof qua fa daf duoc Ia co fuong quan voI nguyon nhan
cua no.
Vay, noI fom IaI, co ba Jicu kicn can cho mof su
vIoc baf ky sInh khoI Ia: su hIon huu cua mof nguyon
nhan, no mang fnh vo fhuong, va no fuong quan voI
kof qua.
Trong quan dIom nay, fa non hIou nhu fho nao vo
moI quan ho nhan qua, chang han, gIua oo minb va cac
banb oi tac y7 NoI chung, Phaf gIao fhoo khuynh huong
phan fch chaf cho cac quan ho nhan qua, va frong kInh
dIon co nhIou cho do cap don cac IoaI nhan duyon khac
nhau. Tuy nhIon, chu you co haI IoaI nguyon nhan, mof
IoaI Ia nguyon nhan vaf chaf hay cbinb ycu, va IoaI kIa
Ia nguyon nhan gop pban. Nguyon nhan vaf chaf co
nghIa Ia IoaI chaf IIou duoc chuyon fhanh hau qua, vay
non fa co fho noI foI, chang han, vo mof dong vaf chaf
fuong fuc cua mof fhuc fho vaf Iy. Co nhIou nhan fo
khac can fhIof do mof nguyon nhan chuyon sang fhanh
kof qua cua no, va nhung nhan fo nay duoc goI Ia cac
nguyon nhan gop phan.
Thom nua, con co nhung cach fhuc khac nhau qua do
cac dIou kIon co fho anh huong foI mof kof qua. Nhung
dIou nay IIon quan nhIou hon foI hoaf dong phuc fap
132
T dieu e
cua fam fhuc. Trong kInh dIon xac djnh co nam IoaI
dIou kIon |ngu uan),
1
chang han nhu Ia dIou kIon khach
quan, fuc Ia doI fuong cua nhan fhuc; cac co quan cam
fhu ma fu do khoI Ion nhan fhuc cam gIac; hay dIou
kIon dan khoI, fuc Ia dong fuong fuc cua fam fhuc ngay
fruoc do... va van van. Nhu vay, ban co fho fhay su Iy
gIaI cua Phaf gIao vo nhan qua Ia raf phuc fap.
Hay Iay mof fh du vo Iua. Nguyon nhan vaf chaf cua
Iua Ia g7 Ta co fho noI do Ia kha nang fIom fang bon
frong chaf dof duoc dung do fao ra Iua, chaf nay sau
do fro fhanh Iua. Trong fruong hop y fhuc fh van do
phuc fap hon. Chang han, ro rang Ia fa can co cac gIac
quan bang fho chaf do co cac cam gIac. I nhIon, co
so fho chaf cua y fhuc cung so bao gom ho fhong fhan
kInh, mac du frong cac kInh van Phaf gIao co dIon hau
nhu khong do cap don dIou nay, va co Io day Ia dIou
can duoc bo sung vao cac Iy fhuyof Phaf gIao vo phan
nhan fhuc va fam Iy. Tuy nhIon, nguyon nhan chnh
you cua y fhuc han khong phaI Ia nhung fhuc fho vaf
Iy nay. No phaI duoc hIou fhoo su fuong fuc cua chnh
no, du Ia o dang fIom fang hay mof khuynh huong, hay
baf ky dang nao khac. ay Ia do faI raf kho, nhung co
1
Ngo oun buo gom: ac do toong cou cuc guc qoun, |ho cuc ou tr
guc vu cum xoc, |uong: y thoc buo gom suo ou suc, thnh, hoong,
v, xoc, vu nhong un toong tnh thun, hanh nhong hout dong tum y
suo kh co toong buo gom khu nom huy hunh dong nho cho y, dunh
gu, vo thch, ghot bo, qoyot tum, tnh guc..., vu |huc cuc nhun thoc
toong ong nuy snh to mut, tu, mo, oo, thun, y. tND)
134
T dieu e
Io fa co fho noI rang nguyon nhan chnh you cua tbuc
co fho duoc hIou nhu Ia dong fuong fuc cua tbuc oi tc,
mac du fa non can fhan khong dung IaI o cho ngu y
rang nguyon nhan vaf chaf cua baf ky vaf nao cung
hoan foan gIong hof nhu ban fhan vaf do. Nhan fhuc
nay khong dung vung duoc. Chang han, fa khong fho
duy fr quan dIom cho rang nhung nguyon nhan chnh
you cua cac cam gIac Iuon Ia cac cam gIac, v cac fhuc
cam fhu fhuoc vo nhung cap do fho cua fam fhuc va
phu fhuoc vao cac gIac quan cua moI nguoI, frong khI
do dong fam fhuc fuong fuc non duoc hIou o cap do fhuc
vI fo. o vay, co Io fa non noI rang cac nguyon nhan
chnh you cua fhuc fon faI o dang fIom fang fh dung
hon Ia nhung frang fhaI nhan fhuc fhuc su.
Y THC
KhI noI don y fhuc, hay sbcs pa frong fIong Tay
Tang, fa khong noI vo mof fhuc fho nguyon khoI va
don doc, rIong Io o bon ngoaI; ma faf nhIon Ia fa dang
do cap don phan y fhuc fInh fhan ma fhoo fam Iy hoc
Phaf gIao goI Ia fhuc fhu sau.
1
1
1um y hoc lhut guo dou tron qou trnh nhun thoc to suo nung oc
nhun thoc: thuy, ngho, ngo, nom, so chum, vu soy ngh. Mo nung oc
on qoun don mot guc qoun tmut, tu, mo, oo, thun, vu y) cong vo
mot thoc nhun bot hout dong duc bot toong ong vo guc qoun do. V
tho, co cu thuy suo thoc nhun bot, thoc tho suo u y thoc, huy nhun
thoc tnh thun.
136
T dieu e
NoI chung, khI chung fa co nhan ro fam mnh fhong
qua su fu quan chIou noI fam, fa so fhay rang fam fhuc
Iuon co khuynh huong bj chI phoI boI cac y nghI fan
man hoac boI cac cam gIac, cam xuc. V fho, fa hay fhu
khao saf xom cac cam xuc va y nghI fan man da khoI
Ion frong fam fhuc nhu fho nao.
I nhIon Ia cac cam xuc co fho duoc xom xof frong
moI quan ho voI haI chIou khac nhau cua fhuc faI. Ta
co fho chI don fhuan noI vo chung o cap do Iy fnh, nhu
Ia cac cam gIac. Nhung khI fa co nhan hIou cac cam
xuc vo maf nhan fhuc fInh fhan fh van do so phuc fap
hon nhIou. Va cho du mac nhIon chap nhan Ia phaI co
cac moI IIon Iac gIua y fhuc va ho fhan kInh cua co fho,
bang cach nao do fa van phaI xom xof duoc don cac
cap do sau hon cua cam xuc, hay cung co fho goI day Ia
nhung sac fhaI cua kInh nghIom.
ToI muon chI ra rang mac du co raf f nghIon cuu
da duoc fIon hanh frong IInh vuc nay, va baf ko su
fhaf Ia cac nghIon cuu f oI nay van chI Ia frong gIaI
doan phoI fhaI, nhung cac fraI nghIom cua nhung nguoI
hanh fhIon da chI ra mof hIon fuong co fho Ia raf kho
gIaI fhch doI voI khoa hoc hIon nay. Cac fraI nghIom
nay cho fhay Ia khong can don baf cu su fu y fhay doI
vaf Iy nao frong fhan fho, cung nhu khong can co baf
k chuyon dong vaf Iy nao cua co fho, mof nguoI van
co fho gay anh huong foI frang fhaI sInh Iy cua chnh
mnh chI don gIan bang cach su dung nang Iuc fam
138
T dieu e
fhuc fhong qua mof frang fhaI nhaf fam, fap frung fam
y. Nhung fhay doI vo maf sInh Iy da xay ra fhaf kho
co fho gIaI fhch duoc fhoo nhung gIa djnh hIon fhoI vo
sInh Iy hoc con nguoI.
Khong con nghI ngo g nua, y fhuc va faf ca kInh
nghIom cua chung fa phu fhuoc vao fhan xac, v fho
non fam va fhan frong mof y nghIa nao do Ia khong
fho fach bIof. Nhung dong fhoI, foI cam fhay rang su
nghIon cuu duong nhu chI ra rang fam fhuc con nguoI
raf co fho fu co mof nang Iuc rIong, va co fho duoc
fang Ion fhong qua su quan chIou va fhIon djnh, hay
ron Iuyon fam fhuc. Thom nua, aI cung bIof rang y hoc
hIon daI ngay cang phaI fhua nhan nang Iuc cua y ch
frong qua frnh hoI phuc bonh faf. Nang Iuc y ch cua
mof nguoI anh huong foI sInh Iy cua nguoI do. Iam fho
nao nang Iuc y ch duoc phaf frIon7 Co fho Ia fhong qua
vIoc fu duy xuyon suof mof su vaf nao do va phaf hIon
cac non fang hop Iy cho su hIou bIof cua mof nguoI.
Cung co fho Ia fhong qua fhIon djnh. Cho du Ia duoc
phaf frIon bang cach nao, gIo day nguoI fa van phaI
fhua nhan rang y ch co fho anh huong foI su fhay doI
vaf Iy.
Iou nay co y nghIa g7 Nhung g duong nhu duoc
chap nhan vo maf khoa hoc Ia moI fu fuong xuaf hIon
frong fam fr dou fao ra nhung bIon doI hoa hoc va
nhung chuyon dong bon frong nao bo, sau do chung
duoc bIou Io qua su fhay doI sInh Iy. Nhung chI rIong fu
fuong khong fhoI IIou co fao ra duoc nhung anh huong
vaf Iy gIong nhu vay hay khong7 Va IIou co phaI Ia cac
140
T dieu e
fu fuong chI xuaf hIon hoan foan nhu Ia kof qua cua
cac bIon doI hoa hoc bon frong co fho hay nao bo hay
khong7 NhIou Ian foI da hoI cac nha khoa hoc IIou co
fho nao fIon frnh suy nghI chI baf dau fruoc fIon voI
fu fuong don fhuan, va roI sau do, qua frnh phaf frIon
fu fuong moI Iam xuaf hIon cac bIon doI hoa hoc, roI
don Iuof cac bIon doI hoa hoc nay kch khoI cac hIou
ung sInh Iy. Hau nhu bao gIo ho cung fra IoI rang, dua
fron gIa djnh y fhuc phu fhuoc vao mof co so vaf Iy
|nhu bo nao chang han) non moI fu fuong khoI Ion dou
phaI kom fhoo hoac gay ra boI nhung bIon doI hoa hoc
bon frong nao bo. Tuy nhIon, voI foI fh su gIa djnh
do duong nhu dua fron djnh kIon hon Ia chung cu fhuc
nghIom. o vay, foI cho rang van do nay van con do
ngo va can co nhung nghIon cuu sau hon nua, dac bIof
Ia IIon quan don nhung nguoI hanh fhIon co nang Iuc
fhIon djnh sau xa.
1

KInh van Kim cuong tbua co nhIou cho ban don
cac cap do khac nhau cua fhuc, hay cac muc do vI fo
khac nhau cua fam, va cac phuong fhuc fuong ung gIua
nhung cap do khac nhau cua fhuc voI cac muc do vI
fo cua nang Iuc. ToI nghI nhung gIaI fhch nay co fho
dong gop raf nhIou cho su hIou bIof cua chung fa vo
ban chaf cua fam fhuc va cac chuc nang cua no.
1
Xom thom tuc phum Conscoosnoss ut tho Crossrouds: Convorsutons
vth tho Duu Lumu on runsconco und oddhsm. lthucu, NY:
Snov Lon, l999. cou Aun \uuco, Zuru Hooshmund, vu kobort
Lvngston. Lo kot cou . Aun \uuco oddhst kooctons co dung
tron lntornot thttp://vvv.uunvuuco.org/oddhstkos.pd). tND)
142
T dieu e
Nhu chung fa da fhay fruoc day, phan Ion fam y fa
Iuon bao gom cac frang fhaI IIon quan foI nhung doI
fuong ma fa da fraI nghIom frong qua khu nhung hoI
uc vo kInh nghIom qua khu chuyon vao frong y fhuc
hIon faI cua chung fa hoac Ia bao gom mof so IoaI cam
xuc, cam gIac. Kof qua Ia fa raf kho nhn fhay duoc ban
chaf fhuc su cua y fhuc, fuc Ia frang fhaI nhan bIof don
fhuan hay su sang suof cua fam fhuc. Chung fa co fho
ngoI fhIon do nhan bIof duoc dIou nay. Thong qua vIoc
ngoI fhIon, fa gIaI phong fam fhuc khoI cac fu fuong
vo kInh nghIom qua khu cung nhu baf k hnh fhuc du
fuong nao vo fuong IaI. Thay vao do, fa an fru frong su
fuoI moI cua hIon faI, mac du fa khong fho fhaf su noI
Ia co mof fhuc bicn tai.
KhI ban co fho gIu sach cac y fuong vo qua khu va
fuong IaI, dan dan ban so baf dau cam nhan duoc vo
khoang gIua haI fhoI dIom do. an so bIof cach an fru
frong fhoI khac hIon faI. Trong khoang fhoI gIan do,
ban so baf dau fhoang nhan ra duoc caI goI Ia tinb
kbong, va nou ban co fho duy fr frang fhaI o frong tinb
kbong do ngay cang Iau hon, fh dan dan chnh caI ban
chaf cua y fhuc, fuc Ia su sang suof don fhuan va fnh
chaf nhan bIof fu nhIon cua fam fhuc, so fu fu hIon Io
frong ban. Thong qua su fhuc hanh Iap IaI nhIou Ian,
khoang fhoI gIan nay co fho duoc koo daI ngay cang
Iau hon, nho do ma su nhan bIof cua ban vo ban chaf
cua y fhuc fro non cang Iuc cang ro rang hon.
Tuy nhIon, dIou quan frong Ia phaI nhan bIof rang
kInh nghIom vo su sang suof cua fam fhuc, vo ban chaf
144
T dieu e
cua y fhuc, fu no khong phaI Ia mof su chung ngo fham
sau. Su faI sInh o nhIou fang froI frong coI Vo sac gioi
cua Iuan hoI duoc xom Ia kof qua cua vIoc an fru frong
cac frang fhaI sang suof nhu vay. Maf khac, nou fa bIof
cach su dung kInh nghIom khoI dau cua su sang suof do
nhu Ia mof non fang, fh fa co fho fhIof Iap fron non
fang do bang cach kof hop fhIon djnh voI nhung phap
fu fhuc hanh khac, va bang cach nay, kInh nghIom
sang suof do so fro non fhaf su fham sau.
Nhu vay, o day foI da gIang gIaI cach nhan hIou IoI
day cua duc Phaf vo Kbo Jc. Mof khI ban da phaf frIon
duoc nhan fhuc nhu fho nay vo ban chaf kho dau cua
doI song, fuc Ia ban da hIou duoc phan nao rang ngay
noI coI nguon cua kho dau Ia mof su mo muoI vo can
ban hay oo minb. I nhIon, dIou nay dua fa don voI
chan Iy fhu nh Ia nguon goc cua kbo Jau Tap kbo
Jc.
HO OAP
Hoi: Thua ^ga, ncu cac chung nh huu hnh a vo
|huong do ban cha| |c| hop va| ,, cu cac chung nh
vo hnh co |huong |on do |hong co ,cu |o va| cha| ha,
chang
HHOL: Hay Iay fh du vo mof chung sInh vo hnh,
nghIa Ia mof chung sInh ma fhoo Phaf gIao Ia fhuoc vo
Vo sac gioi. Khong gIong nhu cac chung sInh o Duc gioi
va 8ac gioi, chung sInh o Vo sac gioi do co fho khong
phaI Ia doI fuong cua cac fIon frnh phan huy fu nhIon
nhu cac chung sInh huu hnh, nhung chung sInh ay
van Ia oo tbuong v co mof fuoI fho huu han duoc song
146
T dieu e
frong Vo sac gioi. V doI song o Vo sac gioi co mof fhoI
dIom baf dau va mof fhoI dIom kof fhuc, non chung
sInh ay van Ia doI fuong cua fIon frnh fhay doI.
Tuy nhIon, nou fa noI vo mof chung sInh da daf duoc
frang fhaI moka
1
|giai tboat) va fro fhanh mof vj A-/a-
ban fh fnh huong co khac dI. Tuong fu, cac vj Bo Tat
daf don muc do gIac ngo raf cao |fu c bat Jja fro Ion)
2

so khong con Ia doI fuong cua fIon frnh Iao hoa. Thoo
mof nghIa nao do, nguoI fa co fho noI rang xof fu goc
do su IIon fuc cua y fhuc fh co mof y nghIa fhuong fon
doI voI nhung chung sInh gIac ngo nhu fho. Hon nua,
nhung vj nay duoc mIou fa frong kInh van nhu Ia co
mof dang fhuc fInh fhan chu khong phaI Ia huu hnh.
Cung non Iuu y rang dang fhuc fInh fhan nay raf khac
bIof so voI tbc tinb tban duoc mo fa frong Kim cuong
tbua, chang han nhu vo moI quan ho voI cac frang fhaI
sau khI chof.
3

1
1hoong dooc phon um u Moc-xou. tND)
2
1hoo lhut guo Du thou, co l0 du v to chong cou hung o Ta|, go u 1hup
du tDaabhmi). Moo du v uy buo gom: l. Houn hy du tPramudit-
bhmi) 2. Ly cuo du tVimal-bhmi) 3. lhut qoung du tPrabhkr-
bhmi) 4. Dom hoo du tArcimat-bhmi) 5. Co c nun thu ng du
tSudurjay-bhmi) 6. Ho n to n du tAbhimukh-bhmi) 7. Von
hunh du tDragam-bhmi) 8. ut dong du tAcal-bhmi) 9. 1hon hoo
du tSdhumat-bhmi) l0. lhup vun du tDharmamegh-bhmi). tND)
3
1oc u trung thu thun trong um thuy trong hoo), u gu doun choyon
top cou hu trung thu. Km cuong |hua co do cup don 6 ou 1rong
um: 1rong um oc snh, trong um trong guc mo, trong um trung thu
dnh, trong um oc cun to, trong um cou lhup thun doo dong, cou
lhup tnh, vu trong um cou so troong thunh vu tu snh. tND)
148
T dieu e
CHONG : TAP KHO OK (CHAN LY VK
NGON GOC CA KHO)
T
rong chuong fruoc, chung fa da xom xof su fhaf
rang faf ca chung fa dou khao khaf hanh phuc
va uoc muon vuof qua dau kho, va chung fa co khuynh
huong fao ra nhung dIou kIon gay fhom dau kho nhu
fho nao baf chap ca su khao khaf fu nhIon do, chI v
fa khong bIof cach fao ra cac nguyon nhan cua hanh
phuc. Ta nhan fhay nguon goc cua fnh huong nay Ia
mof su nham Ian vo co ban, hay goI fhoo fhuaf ngu
Phaf gIao Ia can ban oo minb.
1
Su nham Ian nay khong
chI Ia frong cach nhan fhuc vo su vaf, ma con ca frong
nhan fhuc vo cac moI quan ho nhan qua nua. o do,
frong Phaf gIao fa noI vo haI IoaI vo mInh, hay avidy,
Ia: vo mInh vo Iuaf nhan qua, cu fho Ia Iuaf nghIop bao,
va vo mInh vo ban chaf fuyof doI cua fhuc faI. Nhung
dIou nay IIon ho fuong ung foI haI cap do cua hIou
bIof vo Iy duyon khoI ma fa da noI so qua frong frong
phan mo dau. Cap do dau fIon Ia hIou bIof vo su phu
fhuoc co fnh nhan qua, gIup pha fan dI IoaI vo mInh
vo Iuaf nhan qua. Cap do sau xa hon Ia hIou bIof ban
1
Cun bun vo mnh t), lhun ngo u mlvidy, thoo lhut
oung Du to don con co cuc ton khuc u cun bun but guc t
), vo thoy vo mnh t) huy ngoyon phum vo mnh t
). 1ut cu cuc ton go nuy doo dooc dong do phun bot vo ch
mut vo mnh t). Do no cun bun vo mnh mu snh ru tut cu
cuc kon gu, y toong su um go chong u ch mut vo mnh.tND)
150
T dieu e
chaf fuyof doI cua fhuc faI, gIup pha fru IoaI can ban
vo mInh.
Tuy nhIon, dIou nay khong co nghIa rang vo mInh Ia
nguyon do duy nhaf cua su chm dam frong mo muoI.
Taf nhIon Ia con co nhIou nhan duyon phaf sInh khac
nua, duoc goI bang fhuaf ngu klea,
1
chI cho nbung y
tuong oa cam xuc gay Jau kbo. ay Ia mof nhom cac
cam xuc va fu fuong raf phuc fap, duoc mo fa chI fIof
frong Iuan A-t-Jat-ma. Chang han, fhoo A-t-Jat-ma
fh co 6 cam xuc va y fuong phIon nao can ban, fu do
khoI Ion 20 IoaI cam xuc va y fuong phu fhuoc. Nhu
vay, Iuan A-t-Jat-ma frnh bay mof su gIaI fhch day
du vo foan fho fho gIoI cua fu fuong va cam xuc.
Trong kInh van cua KIm cuong Maf fhua |Tantric
Vajrayana) con co mof cach gIaI fhch khac vo fIon
frnh chm dam frong Iuan hoI, frnh bay chI fIof 80 IoaI
y fuong hay khaI nIom cho fhay chung fa dang frong
frang fhaI chua gIac ngo. KInh van Klacakra,
2
mof Iop
gIao Iy va fhuc hanh fhIon djnh frong Kim cuong tbua
con phan fch xa hon vo nguyon nhan cua su chm dam
frong Iuan hoI xof vo nhung khuynh huong fu nhIon.
1
lhun ngo klea thoong dooc phon um Hun Vot u cut-o-xu t),
dch nghu u phon nuo, thoong ch don thum, sun, s nho u nhong
ngoyon nhun um snh kho cuc to toong vu cum xoc guy kho duo.
tND)
2
Co no dch u 1ho oun, vo y nghu u bunh xo tho gun. tND)
152
T dieu e
Nhung fu fuong va cam xuc phIon nao nay, von duoc
hnh fhanh fu su mo Iam can ban cua chung fa, so Iam
khoI Ion cac hanh vI co fac y. Nhu vay, su mo Iam cung
voI cac hanh vI fao nghIop chnh Ia nguon goc cua kho
dau.
NoI chung, cac cam xuc va y fuong phIon nao duoc
djnh nghIa Ia nhung cam xuc va y fuong nao ma chI
rIong su sInh khoI cua chung da fao ra ngay su xao
fron fuc fhoI frong fam fhuc. Tu do, chung gay phIon
nao cho fa fu bon frong.
NGHKP
1
Phun lou cuc hunh v tuo nghep
Nou fron day Ia djnh nghIa fong quaf vo klea, vay
djnh nghIa cua karma Ia g7
2
Ta phaI nho daf fhuaf ngu
1
Dch to lhun ngo u Kurmu Xom thom bu vot lhun ou nghop
cou tuc gu Lum Nho 1ung thttp://vvv.tonguo.com/phunounghop-
tonsumnhotung.htm). tND)
2
1hout ngo |arma xout phut to cho lhun |arman, nghu u hanh
v. No co bu y nghu chnh trong trot hoc An Do. 1ho nhut |arma
u hunh dong ngh o, dong hon u to thun, trong boo duo cou trot y
Vcda tlho-du) vu \maa tD-man-a). 1ho nh, |arma dooc hoo
nho u mot phum tro duc bot cou hunh v ngoo, do u hunh v o oo vu
b go hun, nghu nuy tm thuy trong Sam|h,a Yoga tmot troong phu
ton Yoga), dva|a tut nh phu), hagavad C|a tmot bun troong cu
co tnh trot y co An Do) vu lhut guo. Y nghu suo cong, |arma khong
u mot hunh v mu u mot y thoyot vo hunh v, duc bot y thoyot vo
hunh v nho u ngoyon nhun qoyot dnh. O duy doc Dut-u Lut-mu
dung no don y nghu tho bu nuy.
154
T dieu e
nay frong boI canh hIou bIof rong hon cua dao Phaf
vo Iuaf nhan qua fu nhIon. Karma, hay ngbicp, Ia mof
bIou hIon cu fho cua Iuaf nhan qua fu nhIon van hanh
khap ca vu fru. Va fhoo Phaf gIao fh faf ca su vaf hIon
huu chI hoan foan nhu Ia su kof hop cac nhan duyon.
Nhu vay, ngbicp Ia mof bIou hIon cua Iuaf chung vo
nhan qua. Iou Iam cho ngbicp fro fhanh ca bIof Ia
vIoc no gan IIon voI hanh dong co fac y, va do do cung
gan IIon voI mof chung sInh fao fac. Cac fIon frnh
nhan qua fu nhIon van hanh frong vu fru khong fho
goI Ia nghIop khI khong gan IIon voI mof chung sInh
fao fac. Mof fIon frnh nhan qua muon duoc xom Ia
mof fIon frnh cua nghIop can phaI gan IIon voI mof ca
nhan co fac y dan don mof hanh vI cu fho. Chnh IoaI
co cho nhan qua dac bIof nay duoc goI Ia ngbicp.
Nhu vay, frong pham vI fong quaf cua cac hanh vI
fao nghIop, fa co fho noI don ba IoaI hanh vI khac nhau
fao ra cac kof qua fuong ung. Cac hanh vI fao ra kho
dau noI chung duoc xom Ia nhung hanh vI fIou cuc hay
hanh vI bat tbicn. Nhung hanh vI dan foI cac kof qua
fch cuc va dang mong muon, chang han nhu Ia nhung
kInh nghIom vuI fhch va hanh phuc, duoc xom Ia cac
hanh vI fch cuc hay hanh vI tbicn. IoaI fhu ba bao
gom nhung hanh vI dan foI su fhan nhIon, hay cac
cam xuc va kInh nghIom frung fnh; chung duoc xom Ia
156
T dieu e
nhung hanh vI frung fnh, khong phaI Ia hanh vI tbicn,
cung khong phaI hanh vI bat tbicn.
1
Xof vo ban chaf fhuc su cua chnh cac hanh vI fao
nghIop, co haI IoaI chnh you Ia: hanh vI fInh fhan Ia
cac hanh vI khong nhaf fhIof duoc bIou Io fhanh hanh
dong cu fho va hanh vI vaf fho, bao gom cac hanh vI
duoc fhuc hIon bang fhan fho va bang mIong.
2
Va roI
nou xof fhoo phuong cach bIou hIon cua mof hanh vI,
fa phan bIof co cac hanh vI cua y, cua IoI noI, va cua
fhan fho. Thom nua, frong kInh dIon fa cung fhay do
cap don nhung hanh vI fao nghIop Ia fhuan fhIon hay
baf fhIon, va cac hanh vI pha Ian ca fhIon va baf fhIon.
ToI cam fhay rang doI voI nhIou nguoI frong chung fa,
nhung nguoI dang fu fap fhoo Chanh phap, fh hau hof
cac hanh vI Ia su pha Ian ca fhIon va baf fhIon.
Nou phan fch rIong ro mof hanh vI fao nghIop, fa co
fho fhay duoc nhIou gIaI doan frong hanh vI ay. Co mof
gIaI doan khoI dau, Ia gIaI doan phaf khoI dong Iuc hay
fac y; co gIaI doan fhuc su dIon ra hanh vI; va sau do
co gIaI doan dInh dIom hay su hoan faf hanh vI. Trong
kInh day rang, cuong do va fac dong cua mof hanh vI
fao nghIop bIon doI fuy fhoo cach fhuc dIon ra cua moI
mof gIaI doan nay.
1
u ou hunh v do cup o duy tuo thunh bu ou nghop buo khuc nhuo,
thoong dooc knh don nhuc don nho u thon nghop, but thon nghop
vu vo ky nghop. tND)
2
Lou hunh v tnh thun o duy ch cho cuc y toong, to toong chou boo o ru
hunh dong, chong tuo thunh y nghop. Lou hunh v vut tho buo gom cuc
hunh dong co tho vu o no, tuo thunh thun nghop vu khuo nghop. tND)
158
T dieu e
Hay Iay fh du vo mof hanh vI baf fhIon. Nou frong
gIaI doan phaf khoI dong Iuc, nguoI fhuc hIon hanh vI
do co mof cam xuc fIou cuc raf manh, chang han nhu Ia
gIan du, va roI anh fa hanh dong frong con boc dong,
fhuc hIon hanh vI ay, nhung ngay sau do IIon cam fhay
hoI fIoc sau sac vo hanh vI vua Iam, fh ca ba gIaI doan
noI fron so khong hoan faf fron von. Kof qua Ia hanh
vI baf fhIon do so co fac dong kom hon so voI fruong
hop fhuc hIon fron von moI gIaI doan voI mof dong
Iuc manh mo, hanh vI fhuc su duoc fhuc hIon, va mof
cam gIac fhoa man, haI Iong vo hanh vI da Iam. Tuong
fu, co fho co nhung fruong hop ma nguoI fa co dong
co raf you of nhung do fnh fho baf buoc phaI fhuc
hIon hanh vI. Trong fruong hop nay, mac du hanh vI
baf fhIon da fhuc hIon nhung no fac dong fham ch
con kom hon so voI fh du dau fIon, v khong co mof
dong Iuc manh. V fho, fuy fhoo cuong do cua dong Iuc
fhuc day hanh vI, cua hanh vI fhuc su dIon ra, va cua
su hoan faf hanh vI ma nghIop Iuc duoc fao ra so co
nhung muc do fuong ung.
ua fron nhung khac bIof co ban nay, frong kInh
dIon ban don bon IoaI hanh vI: Hanh vI duoc fhuc fhI
nhung khong fao nghIop,
1
hanh vI co fao nghIop nhung
khong fhuc fhI,
2
hanh vI duoc fhuc fhI va fao fhanh
1
1oc nhong hunh v dooc thoc hon khong co tuc y, v tho khong tuo
thunh nghop. tND)
2
1oc cuc hunh v tnh thun nho du no o trooc. tND)
160
T dieu e
nghIop,
1
hanh vI khong duoc fhuc hIon cung khong fao
fhanh nghIop.
2
Iou quan frong o day Ia phaI hIou duoc
y nghIa cua Iuan dIom fron va danh gIa dung duoc rang:
v moI mof hanh vI dou co nhung gIaI doan khac nhau,
non cac hanh vI fao nghIop fu chung Ia mof su kof hop
va fnh chaf cua chung co fho duoc mo fa nhu Ia kof
qua fch Iuy cua moI you fo frong su kof hop do.
Mof khI danh gIa dung y nghIa nay fh moI Ian co
co hoI do fhuc hIon mof hanh vI fch cuc, Ia mof nguoI
fu fap Chanh phap, dIou quan frong Ia ban phaI chac
chan rang frong gIaI doan khoI dau, dong co fch cuc
cua ban raf manh mo, va rang ban co mof y djnh kIon
cuong do fhuc hIon hanh vI nay. Sau do, khI da fhaf
su fIon hanh hanh vI, ban phaI chac chan Ia da Iam
fhoo cach fof nhaf, va da co hof suc mnh do daf don
fhanh cong. KhI hanh vI da fhuc hIon xong, dIou quan
frong Ia phaI nho hoI huong fhIon nghIop da duoc fao
ra vo cho su an Ianh cua faf ca chung sInh cung nhu
su gIac ngo cua chnh ban fhan mnh. Nou ban co fho
cung co fam nguyon hoI huong do bang su hIou bIof vo
fu fanh cua fhuc faI, fh fam nguyon do han so cang
fhom manh mo hon.
Ia nhung nguoI fu fap Chanh phap, Iy fuong nhaf dI
nhIon Ia fa phaI co franh khong Iam baf cu mof hanh
vI baf fhIon nao. Nhung ngay ca khI fa chof nhan ra
1
O duy buo gom cu thon nghop vu but thon nghop. tND)
2
1oc cuc hunh v tnh thun tkhong dooc thoc hon) thooc ou khong tuc y, chung
hun nho cuc y toong khong thooc vo thon cong khong phu but thon. tND)
162
T dieu e
mnh fhaf su dang o frong fnh huong pham vao mof
hanh vI baf fhIon, dIou quan frong Ia phaI gIu sao cho
f nhaf fh dong co fhuc day cung khong manh mo, va
fa hoan foan khong fhuc hIon voI mof cam xuc manh.
Sau do, ngay ca frong Iuc dang fIon hanh hanh vI ay,
nou fa co mof su dan vaf Iuong fam manh mo va mof
cam gIac hoI fIoc, an nan, fh faf nhIon Ia hanh vI baf
fhIon do so raf you of. CuoI cung, fhoo sau hanh vI do
khong non co baf ky mof cam gIac fhoa man nao. Ta
khong non vuI suong voI baf ky hanh vI baf fhIon nao
da Iam, ma fof hon non co cam gIac an han, hoI fIoc
fhaf sau sac, va ngay sau do fa non gof sach dIou baf
fhIon ay, nou co fho. Nou fa co fho Iam duoc nhu vay,
co fho song mof nop song IIon ho cac hanh vI fhIon va
baf fhIon cua mnh fhoo phuong fhuc nay, fh fa so co
fho fuan fhoo cac gIao huan vo nghIop Iuc mof cach
hIou qua hon nhIou.
Mac du co nhIou IoaI hanh vI baf fhIon khac nhau,
kInh dIon Phaf gIao fom IaI fhanh 10 dIou goI Ia Tbap
bat tbicn Jao, hay Tbap ac ngbicp. Trong do, co ba
dIou fhuoc vo tban, bon dIou fhuoc vo IoI noI |kbau),
va ba dIou fhuoc vo y. a hanh vI baf fhIon fhuoc vo
fhan Ia: gIof haI, from cap
1
va fa dam;
2
bon hanh vI
baf fhIon fhuoc vo IoI noI Ia noI doI, noI IoI chIa ro, noI
1
Khu nom trom cup o duy dooc hoo thoo nghu rong, ch chong tut
cu mo hnh thoc chom dout tu sun kh khong dooc so cho phop cou
cho so hoo. tND)
2
Khu nom tu dum ch chong cho mo hunh v qoun ho tnh doc but
chnh, vo nhong ngoo khong phu u vo huy chong mnh. tND)
164
T dieu e
IoI ac nghIof va noI IoI fhou dof, vo nghIa; ba hanh vI
baf fhIon fhuoc vo y Ia fham Iam, nuoI duong nhung fu
fuong, y djnh gay haI, va chap gIu nhung quan nIom
saI fraI, fa kIon.
1
Mof cach Iy fuong, nou co fho duoc
fh mof nguoI fu fap Chanh phap non song fhoo cach
franh xa moI hanh vI baf fhIon. Nou khong fho nhu
vay fh f nhaf cung phaI co gang hof suc do han cho
foI da nhung dIou baf fhIon. Thoo cach hIou cua nguoI
Phaf fu fh vIoc song fhoo gIoI Iuaf va franh xa cac
hanh vI baf fhIon chnh Ia nop song dao duc.
Nghep vu cu nhun
M
of nguoI fhuc hanh Phaf phap fhaf su baf dau
no Iuc song doI dao hanh nhu fho nao7 Khaf
vong foI hau cua mof con nguoI Ia daf foI su gIaI fhoaf
khoI Iuan hoI; daf duoc su fu do fam IInh hay su gIac
ngo. V fho, mof frong cac nhIom vu chnh you Ia phaI
cho ngu duoc moI phIon nao. Mac du vay, mof nguoI fu
fap frong gIaI doan khoI dau khong co cach nao do fruc
fIop doI frj voI nhung cam xuc va fu fuong fIou cuc, non
phuong cach hop Iy do fIon hanh Ia chI don gIan fm ra
mof phuong phap do ngan chan su bIou Io cua cac hanh
vI baf fhIon qua fhan, khau va y. V vay, buoc dau fIon
Ia phaI phong ho fhan, khau, y franh xa cac hanh vI
1
Do co so gu thch ch tot vu tron von hon, xn xom thom Con doong
don to do vo thoong choong 7 Nghop. 1uc gu: Dut-u Lut-mu.
thttp://vvv.thovonhouson.org/condoongdontodovothoong-07.htm).
166
T dieu e
baf fhIon, do khong buong xuoI fruoc suc manh va su
fhong frj cua cac y fuong, cam xuc fIou cuc.
Mof khI ban da hoan faf gIaI doan dau fIon nay, ban
co fho fIon Ion gIaI doan fhu nh va gIaI quyof nguyon
nhan coI ro do Ia can ban vo mInh da duoc noI foI
fruoc day. O gIaI doan nay, ban co fho fruc fIop chong
IaI cac suc manh cua phIon nao. KhI da Iam duoc vIoc
do, fh gIaI doan fhu ba bao gom khong chI rIong vIoc
cho ngu duoc phIon nao, ma con phaI nho fan goc moI
fhIon huong va dau vof ma chung do IaI frong fam y.
ay chnh Ia Iy do v sao ngaI Thanh ThIon |ryadeva)
da noI frong fac pham Tu bacb kc tung oc Trung quan
tong rang mof khaf vong fInh fhan chan chnh fruoc
hof phaI cho ngu duoc cac hanh vI baf fhIon, fIop do
phaI doI frj duoc moI su chap nga, va cuoI cung phaI
vuof fron faf ca cac quan dIom froI buoc fa frong coI
Iuan hoI.
1
Nhu da fhay, Phaf gIao gIaI fhch cach fhuc ma ca
moI fruong Ian cac IoaI huu fnh song frong moI fruong
do duoc fao ra nhu Ia mof kof qua cua can ban vo mInh,
cu fho Ia nghIop Iuc sInh khoI fu vo mInh. Tuy nhIon,
chung fa khong non nghI rang vo mInh fu no sInh ra
moI fhu ma khong co nguon goc. Thaf ra khong phaI
vay. NghIop Iuc khong gIong nhu mof nguyon nhan baf
dIof. Ta can nhan bIof rang, do nghIop Iuc co fho van
hanh va co fIom nang fao ra cac hau qua, no can phaI
1
Xom Chutohshutukushustrukurku t1rong duo 1o buch ko tong) choong
8, ko so l5.
168
T dieu e
dua fron mof non fang. Iou nay dan don su fon faI
mof dong fuong fuc frong ca fho gIoI vaf chaf va fho
gIoI fInh fhan. Ta co fho fruy nguyon dong fuong fuc
cua fho gIoI vaf chaf cho foI su khoI dau cua mof vu
fru cu fho, va fham ch co fho fruy nguyon ca su kboi
Jau do fu hu khong. Phaf gIao chap nhan su fon faI
cua caI duoc bIof nhu Ia kbong gian cac bat oat cbat,
1

va fIn chac rang co mof gIaI doan frong khong frong
do ham chua nguon goc cua vu fru vaf chaf fhoo mof
nghIa nao do.
2
Trong fruong hop cua fho gIoI fInh fhan,
fa khong fho noI rang dong fuong fuc cua fhuc frong
cac IoaI huu fnh Ia kof qua cua nghIop Iuc. Cang khong
fho noI rang fIon frnh noI fIop vo fan cua vaf chaf va
fam fhuc Ia kof qua cua nghIop Iuc.
Va nou dIou nay Ia dung, nou dong fuong fuc can
ban khong duoc fao fhanh boI nghIop Iuc, fh nghIop
nam o dau7 NghIop dong vaI fro fac nhan frong vIoc
hnh fhanh chung sInh huu fnh va moI fruong song
fu nhIon cua ho o dIom nao7 Co Io fa co fho cho rang
co mof fIon frnh fu nhIon frong fho gIoI, va vao mof
fhoI dIom nao do, khI su fIon hoa daf foI mof gIaI doan
co fho gay anh huong don cac kInh nghIom cua chung
1
1rong phun trooc cong co nhuc don voc ho khong dooc thom vuo vo
to du tdut, nooc, go, ou). Nho vuy, trong 5 yoo to cuo thunh vun vut
co cu yoo to khong gun. tND)
2
1hoo vo tro qoun lhut guo, mo tho go doo tru qou cuc gu doun:
thunh, tro, hou, khong thuy dot). V cuc cho ky nuy xouy tron no top
khong ngong, non gu doun khong cong chnh u kho dom cou gu
doun thunh top thoo suo do. tND)
1?0
T dieu e
sInh Iam sInh khoI cac kInh nghIom kho dau hay vuI
fhch, hanh phuc. Chnh o dIom nay ma nghIop fham
gIa vao fIon frnh. u sao fh fIon frnh cua nghIop
cung chI co y nghIa frong moI quan ho voI kInh nghIom
cua cac IoaI huu fnh.
Cho non, nou hoI rang IIou fam fhuc co duoc fao ra
boI nghIop hay khong, hoac Ia IIou cac IoaI huu fnh co
duoc fao ra boI nghIop hay khong, fh cau fra IoI co Io
Ia kbong. Nhung maf khac, nou hoI rang IIou fhan fho
va y fhuc cua con nguoI co duoc fao ra boI nghIop hay
khong, fh cau fra IoI Ia co, v ca haI dIou nay dou Ia
kof qua cua cac hanh vI fhIon.
1
VIoc chap nhan vaI fro
fao fac cua nghIop o day Ia v khI noI vo fhan fho va
y fhuc con nguoI, fa dang chI don mof frang fhaI hIon
huu IIon quan fruc fIop voI cac kInh nghIom dau don va
sung suong cua mof ca nhan. CuoI cung, nou hoI rang
IIou caI ban nang fu nhIon fm kIom hanh phuc va vuof
qua kho dau cua chung fa co duoc fao ra boI nghIop hay
khong, fh cau fra IoI co Io cung Ia khong.
Nghep vu the go tu nhen
ay gIo, khI chuyon sang voI su fIon hoa cua fho goI
vaf Iy noI chung, fa khong fho noI rang cac fIon frnh
nhan qua fu nhIon duoc fao ra boI nghIop. TIon frnh
1
Muc do nhun thoc nhong kho duo trong kop ngoo, lhut guo
vun cho rung dooc snh um ngoo u kot qou cou cuc thon
nghop, v do song con ngoo co rut nhoo so thoun o hon cho
voc to tup Chunh phup so vo cuc ou hoo tnh khuc. tND)
1?2
T dieu e
nhan qua frong fho gIoI fu nhIon dIon ra baf chap
nghIop. u vay, nghIop cung gIu mof vaI fro frong vIoc
quyof djnh dang fhuc cua fIon frnh hay chIou huong
cua no.
O day, cung non nhac don mof dIou Ia, fhoo quan
dIom phan fch cua Phaf gIao fa phan bIof haI IInh vuc
cuu xof. Mof IInh vuc co fho goI Ia fu nhIon, frong do
chI co fIon frnh fu nhIon cua cac Iuaf nhan qua van
hanh, va IInh vuc kIa Ia khI xuaf hIon nhung fnh chaf
nhaf djnh nao do, fuy fhuoc vao cac fuong fac nhan qua
da co. ua fron su phan bIof nay, fa fhay cac duong IoI
Iap Iuan khac nhau da duoc van dung frong no Iuc fm
hIou ban chaf cua fho gIoI hay fhuc faI.
Th du, frong phan fch Phaf gIao fa van dung Bon
nguycn /y cua /ap /uan.
1
au fIon Ia Nguycn /y oc ban
cbat. Su fhaf Ia co cac su vaf fon faI, va rang cac nguyon
nhan dan foI cac hau qua. Ta hau nhu co fho noI rang,
nguyon Iy nay ngu y mof su cbap nban cac quy /uat tu
nbicn. Ko do Ia Nguycn /y oc nang /uc. Nguyon Iy nay
do cap don cach fhuc ma cac su vaf co kha nang fao
ra nhung kof qua nao do fuy fhoo ban chaf cua chung.
Thu ba Ia Nguycn /y pbu tbuoc: ua vao haI nguyon Iy
fron, fa fhay co mof su phu fhuoc fu nhIon gIua cac su
vaf va hIon fuong, gIua cac nguyon nhan va kof qua.
1
Xom phun pho oc 2 o trung 298 , dch to oun vun oddhst kooctons
thttp://vvv.uunvuuco.org/oddhstkos.pd) trch trong tuc phum
Conscoosnoss ut tho Crossrouds: Convorsutons vth tho Duu Lumu
on run Sconco und oddhsm. Snov Lon, lthucu, Nov York, l999.
cou . Aun \uuco, Zuru Hooshmund, vu kobort Lvngston. tND)
1?4
T dieu e
Tron co so cua ba nguyon Iy nay, phan fch bIon gIaI
Phaf gIao ap dung raf nhIou cach Iap Iuan khac nhau
do phaf frIon sau rong su hIou bIof cua chung fa vo fho
gIoI fu nhIon. o do, chung fa chap nhan nguyon Iy fhu
fu Ia Nguycn /y cbung minb bop /y. ua vao dIou nay
fh dIou kIa chac chan phaI nhu fho; va dua vao dIou
kIa fh dIou nay han phaI Ia nhu vay.
VoI mof nguoI fu fap Phaf phap, dIou quan frong Ia
phaI chu frong don cac nguyon Iy nay cua fho gIoI fu
nhIon, do fu do van dung su hIou bIof vao mof nop song
phu hop voI cac nguyon fac cua Phaf phap. o do fa co
fho noI rang, khI song phu hop voI Chanh phap Ia fa
dang ap dung Nguycn /y cbung minb bop /y, xof fhoo y
nghIa cach song franh xa cac hanh vI baf fhIon va phaf
frIon cac hanh vI fhIon.
Nhu da do cap fruoc day, cac van do gIo day fa phaI
cuu xof Ia: O dIom nao frong qua frnh nhan qua fh
nghIop hIon huu7 Va bang cach nao ma nghIop fuong
fac voI fIon frnh cua cac Iuaf nhan qua fu nhIon7
Co Io fa co fho van dung chnh nhung kInh nghIom
ca nhan cua mnh do fra IoI cac cau hoI fron. Chang
han, kInh nghIom chI ra rang co nhung hanh vI nao do
duoc fa fhuc hIon vao buoI sang so fIop fuc duy fr anh
huong cho don fan chIou foI. Hanh vI nay da fao ra mof
frang fhaI nao do cua fam fhuc. No so do IaI mof dau
an frong cam xuc va frI gIac cua chung fa khI o frong
frang fhaI do, non cho du no duoc fhuc hIon vao buoI
1?6
T dieu e
sang nhu mof su kIon da kof fhuc, nhung anh huong
cua no van koo daI frong fam fhuc fa. ToI nghI Ia cung
mof nguyon Iy nhu vay da van hanh nghIop va cac anh
huong cua no, ngay ca frong fruong hop cac anh huong
Iau daI cua nghIop. ay Ia cach do chung fa hIou rang
nghIop co fho fao ra cac anh huong nhan bIof duoc
ngay ca mof fhoI gIan daI sau khI hanh vI duoc fhuc
hIon. I nhIon, fhoo cach gIaI fhch cua dao Phaf fh
anh huong cua nghIop co fho duoc nhan bIof qua nhIou
kIop song noI fIop nhau cung nhu ngay frong doI song
hIon faI cua chung fa.
O dIom nay, foI cam fhay can phaI bo sung cho su
gIaI fhch fong quaf vo fIon frnh nghIop frong kInh
dIon Phaf gIao
1
bang cac Iuan dIom cua Kim cuong tbua
fh su hIou bIof cua fa moI duoc day du. Kim cuong tbua
gIaI fhch rang ca fho gIoI vaf chaf va fhan xac cua
chung sInh dou duoc cau fhanh fu nam fhanh fo: daf,
nuoc, Iua, gIo va hu khong. Hu kbong o day non duoc
hIou fhoo nghIa frong khong, hay khoang frong, hon Ia
fhoo y nghIa fhuaf ngu chI su khong co chuong ngaI.
KInh van Kim cuong tbua ban don cac fhanh fo nay
frong y nghIa Ia cac fhanh fo bon ngoaI va cac fhanh
fo bon frong, va chI ra cach fhuc ma chung quan ho voI
nhau o muc do raf fham dIou. Qua hIou bIof moI quan
1
Xom ch tot trong choong 3 vu 4, A-t-dut-mu Cuo-xu oun cou o Ta|
1ho 1hun tVusobundho).
1?8
T dieu e
ho nay, su fhau suof cua fa vo cach fhuc ma nghIop anh
huong don fho gIoI so sau sac hon nhIou.
Nhu da ban fruoc day, su hIon huu cua fam fhuc Ia
mof su fhaf fu nhIon. Tam fhuc dang hIon huu; chI co
vay fhoI. Tuong fu, dong fuong fuc cua fhuc cung Ia
mof nguyon Iy fu nhIon: fam fhuc duy fr su fuong fuc
cua no. Vo dIom nay fa can phaI noI fhom rang, frong
Phaf gIao co su nhan hIou rang fam fhuc khong fho
hoan foan fu no sInh khoI hay khong co mof nguyon
nhan; nhung dong fhoI fam fhuc cung khong fho sInh
ra fu vaf chaf. Iou nay khong co nghIa Ia vaf chaf
khong fho anh huong foI fam fhuc. Tuy nhIon, ban chaf
cua fam fhuc Ia sang fo fhuan khIof, Ia kInh nghIom
fhuan fuy; no Ia nang Iuc nhan bIof nguyon so, va do
do khong fho sInh ra fu vaf chaf von co ban chaf khac
voI no. Thoo do, v y fhuc khong fho sInh khoI khong
co nguyon nhan va v no khong fho sInh khoI fu mof
nguyon nhan vaf chaf, non no phaI sInh khoI fu mof
dong fuong fuc khong duf. Chnh dua fron fIon do nay
ma Phaf gIao chap nhan Ia fhaf co nhung kIop song
fruoc day |khoI dau fu vo fhuy).
1
Ta da fhay rang nguon goc cua dau kho Ia ngbicp
va oo minb, nhung oo minb moI fhaf su Ia nguon goc
chnh.
1
Xom thuo oun ch tot hon vo do tu nuy cou doc Duu Lumu trong
cooc do thou vo Duvd ohm trong such Duogoos vth Scontsts
und Sugos: 1ho sourch or |nty, konoo \obor bon tup, kootodgo vu
Kogun luo, London, l986.
180
T dieu e
Nghep vu cum xuc
M
oI fruong phaI Phaf gIao hIou vo ban chaf cua
phIon nao |klea) fhoo cach khac nhau, fuy fhoo
su dIon djch cua ho vo hoc fhuyof oo nga |antman),
hay Iy fhuyof pbi /inb bon. Th du, doI voI mof so
frang fhaI fam fhuc va nhung y fuong, cam xuc nhaf
djnh, frong khI cac fruong phaI Trung quan Y tu kboi
|Mdhyamika-Svtantrika)
1
va Duy tbuc |Cittamtravda)
xom Ia khong ao fuong fh fhoo quan dIom cua fruong
phaI Trung quan cu Juycn |Mdhyamika-Prsagika) IaI
xom Ia ao fuong. I nhIon, day Ia mof van do raf phuc
fap va doI hoI nhIou nghIon cuu.
Iou quan frong nhaf can phaI bIof Ia: cam xuc gay
phIon nao chnh Ia ko fhu Ion nhaf cua fa va Ia nguon
goc cua kho dau. Mof khI no phaf frIon frong fam fhuc,
no so Iap fuc pha huy su bnh an cua fam fhuc fa, va
cuoI cung so huy hoaI suc khoo fa, cho don ngay ca cac
moI quan ho fhan fhIof cua fa voI nguoI khac. Taf ca
nhung hanh vI baf fhIon nhu gIof haI, ap buc, Iua dao...
dou phaf sInh fu cac cam xuc gay phIon nao. V fho, no
chnh Ia ko fhu fhaf su cua chung fa.
Mof ko fhu fu bon ngoaI Iam haI ban hom nay nhung
ngay maI co fho fro non raf san Iong gIup ban. Trong
khI do, ko fhu noI fam fh maI maI gay haI. Hon fho
nua, du ban song o baf cu noI dau fh ko fhu bon frong
1
1rong qoun Y to kho tSvatntrika) do kh cong dooc dch u Doc up
bon chong phu huy 1o up oun chong phu. tND)
182
T dieu e
van Iuon co maf voI ban, va chnh dIou nay Iam cho
ko fhu bon frong fro non raf nguy hIom. Nguoc IaI,
fa fhuong co fho gIu mof khoang cach nao do voI ko
fhu bon ngoaI. Chang han, vao nam 1959 chung foI
da dao fhoaf khoI Tay Tang v hanh vI cu fho nay Ia
co fho fhuc hIon; nhung voI fruong hop ko fhu Ia cam
xuc phIon nao bon frong fh du foI o Tay Tang, o dIon
Pota/a, o Dbaramsa/a hay o Iuan on nay, baf cu noI
nao foI dI don no cung dou fhoo foI. ToI cho rang ko fhu
bon frong hIon dIon ngay ca frong Iuc foI fhIon djnh; va
ngay ca nou nhu foI quan fuong hnh anh mof man-Ja-
/a,
1
co Io foI van fhay ko fhu nay ngay noI frung fam
cua hnh anh do! oI vay, day Ia dIom chnh you ma
fa phaI nhan fhuc duoc: Nguyon nhan fhaf su huy hoaI
hanh phuc cua fa Iuon hIon huu ngay bon frong fa!
Vay fa co fho Iam duoc g7 Nou nhu khong fho Iam
g duoc voI ko fhu do va khong fho IoaI fru no, fh fof
hon Ia chung fa hay quon dI con duong fu fap va chI
nho vao nhung fhu nhu ruou cho, sac duc... do Iam cho
cuoc song cua mnh duoc kha hon! Tuy nhIon, nou vIoc
IoaI fru ko fhu cam xuc phIon nao bon frong Ia co tbc
/am Juoc, fh foI nghI rang fa non nam Iay co hoI dang
co duoc mof fhan nguoI, mof khoI oc va fraI fIm fof
dop, kof hop faf ca cac suc manh nay do Iam gIam bof
va cuoI cung Ia nho fan goc ro cua cam xuc phIon nao.
ay Ia Iy do faI sao dao Phaf day rang cuoc song con
nguoI duoc xom Ia vo cung quy bau; v chI co duoc Iam
nguoI fh mof chung sInh moI co kha nang ron Iuyon
184
T dieu e
va chuyon hoa fam fhuc, chu you nho vao fr fuo va Iy
Iuan.
Phaf gIao phan bIof haI IoaI cam xuc. Mof IoaI khong
hop Iy, va chI dua fron tap kbi.
1
Iong cam fhu Ia mof
frong cac cam xuc IoaI nay. Taf nhIon Ia IoaI cam xuc
nay co dua fron nhung Iy Io nong can, nhu Ia nguoi
nay Ja xuc pbam toi kinb kbung... Nhung dI sau vao
noI fam, nou ban fruy cuu Iy do do xa hon nua, ban so
fhay rang no khong fho dI qua xa. Cac cam xuc khong
co Iy do chnh dang duoc goI Ia cam xuc fIou cuc. IoaI
cam xuc con IaI Ia cam xuc hop Iy; v qua su quan chIou
sau sac ban co fho chung mInh Ia no fof dop, can fhIof,
va huu ch. Trong so cac cam xuc nay co fam fu bI va
Iong vj fha. Hon nua, mac du vo ban chaf fh day Ia
mof IoaI cam xuc, nhung fhaf ra no IaI fuong hop voI Iy
Iuan va fr fuo. Trong fhuc fo, chnh nho su kof hop fr
fuo voI cam xuc |IoaI nay) ma fa moI co fho fhay doI va
chuyon hoa fho gIoI noI fam cua mnh.
KhI ko fhu cam xuc fIou cuc van con frong fa, va
fa van con chju su chI phoI cua no, fh khong fho co
hanh phuc Iau daI! HIou duoc su can fhIof phaI chIon
fhang ko fhu nay Ia mof nhan fhuc chan fhaf, va vIoc
phaf khoI su khao khaf manh IIof muon vuof qua cac
1
1up kh, dch to lhun ngo u vsan, ch nhong tho qoon, cuch ong
xo dooc houn tup to uo nguy, houc thum ch u uo do, tuo thunh
nhong khoynh hoong nhut dnh thoc goc tu oon hunh dong thoo
cuch pho hop vo khoynh hoong do. 1up kh dooc houn tup nguy
trong do song hon tu go u bot tup kh, chung hun nho mot ngoo
song trong qoyon tho uo nguy do co tho qoon xom thoong ngoo
khuc vu to cuo, ngu mun... 1up kh suo xu vu v to hon, dooc houn
tup to nhoo kop song trooc duy dooc go u thong tup kh. tND)
186
T dieu e
cam xuc fIou cuc chnh Ia nguyon vong vuon foI su gIaI
fhoaf, ma fhuaf ngu Phaf gIao goI Ia xuat tbc. o do,
vIoc fhuc hanh phan fch cac cam xuc va fho gIoI noI
fam Ia raf fhIof you.
Trong kInh day rang, Iong mong cau vuof qua cap do
dau fIon cua dau kho, fuc Ia kbo o Jau kbo
1
fh ngay
ca IoaI vaf cung co duoc mof cach fu nhIon; con khaf
vong fu mnh fhoaf ra khoI cap do fhu haI cua dau kho,
fuc Ia kbo o su tbay Joi, cung khong phaI Ia dIou chI
co rIong frong dao Phaf. NhIou fon gIao khac fhoI co
An o cung fuong fu nhu fho, da fm kIom su fInh Iang
noI fam bang vIoc fu djnh.
2
Tuy nhIon, su khao khaf
fhaf su huong don gIaI fhoaf hoan foan khoI Iuan hoI
chI co fho sInh khoI fu su nhan bIof duoc cap do fhu ba
cua dau kho, fuc Ia pbicn nao Jo Juycn sinb. KhI ay
fa moI nhan bIof duoc rang: khI con chju su chI phoI
cua vo mInh fh van con phaI chju dung kho dau, va so
khong fho co nIom vuI, hanh phuc Iau bon. Co fho noI
rang, su nhan bIof duoc cap do fhu ba cua dau kho Ia
dIou chI co duy nhaf frong dao Phaf.
1
1hoong go u kho kho. Xom u phun no vo bu ou kho. tND)
2
Dnh: dch to ngoyon ngo samdhi trong tong lhun. Cong phon um u
tum-moo huy tum-mu-do. O duy ch trung thu tup trong tum y. Khu
nom tum-moo huy dnh trong lhut guo dooc hoo rong hon v hoong
don mot trung thu dnh co cho dch, vu thoong dooc so dong nho mot
phoong ton kot hop vo cuc phup to khuc, non go do u chunh dnh. tND)
188
T dieu e
HO OAP
Hoi: Xn ^ga ga |hch v ao nghcp qua do |h xa, ra
|uc |h, va co |h pha |ra qua nhcu do mo xa, ra
HHOL: Mof nguyon nhan co fho fnh don Ia cuong
do cua chnh hanh vI fao nghIop. Mof nguyon nhan
khac nua Ia muc do hoan faf cua raf nhIou dIou kIon
khac can fhIof cho su chn muoI cua nghIop qua, va
dIou do don Iuof no IaI phu fhuoc vao nhung hanh
vI fao nghIop khac. NgaI Tho Than |VasubanJbu)
co do cap don van do nay frong A-t-Jat-ma Cau-xa
|Abhidharmakoa-stra).
1
Trong do ngaI cho rang, noI
chung fh cac hanh vI fao nghIop nao manh IIof nhaf
so co khuynh huong fao fhanh nghIop qua fruoc nhaf.
Nou haI hanh vI fao nghIop co cuong do fuong duong
nhau fh nghIop qua cua hanh vI nao quon fhuoc hon
voI nguoI fao nghIop so co khuynh huong chn muoI
fruoc. Tuy nhIon, nou haI hanh vI fao nghIop co cuong
do va su quon fhuoc nhu nhau fh hanh vI nao fhuc
hIon fruoc so co khuynh huong kof qua fruoc.
Hoi: Vc ma| nghcp qua, co u |hac bc| nao gua ,
|uong va hanh dong ha, |hong ^o cach |hac, mo| ,
|uong co |hc nao |ao ra mo| hanh dong hoac nguoc a ha,
|hong
1
Xom thom tuc phum A-t-dut-mu Cuo-xu oun, bun dch cou 1oo S
thttp://vvv.phutvot.com/dchtht/oun/n0l/cx.htm)..
190
T dieu e
HHOL: Nhu foI da gIaI fhch, khaI nIom ngbicp cua
Phaf gIao khong chI gIoI han frong hanh vI fhuc hIon
boI fhan fho,
1
ma bao gom ca cac hanh vI fInh fhan,
hay fa co fho goI Ia hanh vI cam xuc. Chang han, khI
noI don mof hanh vI fham Iam, hay mof y djnh gay
haI, nhung dIou nay khong nhaf fhIof phaI duoc bIou
Io fhanh hanh dong. NguoI fa co fho suy nghI nhung
su vIoc nhu fho mof cach fron von va chI fIof ma hoan
foan khong co su bIou Io fhanh hanh dong, cho non qua
fhaf co mof su hoan faf nhaf djnh cua cac hanh vI nay
xay ra frong muc do fInh fhan.
2
Thom nua, co mof so IoaI hanh vI nhaf djnh khong
can fhIof phaI co mof dong co hay fac y ngay Iuc do,
ma do su quy djnh fu cac hanh vI fao nghIop frong qua
khu, nguoI fa co fho co mof khuynh huong hanh dong
fhoo mof cach fhuc nao do. Iou nay co nghIa Ia, mof
so hanh vI co fho khoI Ion khong do dong co fhuc day,
ma Ia do cac khuynh huong nghIop Iuc.
3
1
1oc u thun nghop. tND)
2
1oc u y nghop. tND)
3
Xn doc thom tu oo lhun ou nghop cou tuc gu Lum Nho 1ung
thttp://vvv.tonguo.com/phunounghop-tonsumnhotung.htm))
tND)
192 T dieu e 193 The Four Noble Truths
Thanh gia Ngrjuna (Long Thu) the k 1-2
- ngi sang lap Trung quan tong, tac gia Can ban
Trung quan luan.
Ngai Nguyet Xng (Candrakrti - the k 6-7)
- luan s v ai, tac gia Minh cu luan va Nhap Trung
quan luan.
194
T dieu e
CHONG V: OKT KHO OK (CHAN LY VK OKT
KHO)
C
han Iy fhu ba Ia Cban /y oc Jict kbo. Nhung van
do mau chof ma fa phaI fu hoI vo vIoc nay Ia:
Nict-ban
1
Ia g7 CIaI fhoaf hay moka Ia g7
2
KhI fa noI
don Jict hay niroJba
3
fh co y nghIa g7 Va fhaf su co
fho daf foI frang fhaI dIof kho hay khong7
Nou noI fa phaI chap nhan rang su gIaI fhoaf Ia co
fho daf duoc v duc Phaf co day dIou nay frong kInh
dIon, fh foI khong nghI do Ia cau fra IoI fhoa dang. Co
fho Ia huu ch khI fa xof don mof quan dIom ma ngaI
Thanh ThIon |ryadeva) dua ra frong Trung Jao Tu
bacb kc tung. NgaI Iuan rang, khI fa noI vo ban chaf
fuyof doI cua fhuc faI, hay tinb kbong, fa phaI nhan
fhuc rang vIoc fhau hIou vo tinb kbong khong phaI Ia
dIou phaI dua vao su fIn cay noI kInh dIon.
4
Ta co fho
1
1hout ngo Not-bun t) dooc phon um to lhun ngo, trong tong
Sunskrt u nirva vu tong Pli u nibbna, non cong no do u Not-
bun-nu t), co tho dch nghu u tch dot huy tch tnh. Nhong v
khu nom Not-bun u rut rong vu dooc hoo co phun khuc nhuo o mo
troong phu, non huo hot cuc knh vun trong Hun tung doo hun cho voc
dch nghu to nuy mu ch dong troc top cuch phon um u Not-bun. tND)
2
1hout ngo gu thout t) dooc dch nghu to lhun ngo moka, phon
um u moc-xou t). V tho, trong ngoyon tuc dong cu 2 cuch vot
moka vu boruton tgu thout) vo nghu nho nhuo. tND)
3
1hout ngo dot t) dooc dch to lhun ngo nirodha, phon um u n-
uo-du t). V tho, ngoyon tuc dong cu 2 cuch vot nirodha vu
cossuton tdot) vo nghu nho nhuo. tND)
4
Mot y nghu toong to co tho thuy trong 1hon tong. oun dom chong
ngo khong dou vuo knh don dooc bot don bo bon cuo dooc xom
u cou o-do Dut-mu, So to 1hon tong 1rong Hou: Cuo ngou bot
troyon, but up vun to, troc ch nhun tum, kon tnh thunh lhut. t
, , , ) tND)
196
T dieu e
daf duoc su fhau hIou do fhong qua su phan fch bIon
gIaI va Iap Iuan.
Phaf gIao fIn rang co mof IoaI hIon fuong hIon nhIon
doI voI fa va co fho duoc nhan bIof mof cach fruc fIop,
non khong can phaI co baf ky mof chung cu hop Iy nao
vo su fon faI cua chung.
1
IoaI hIon fuong fhu nh co
fho khong hIon nhIon voI chung fa, nhung fa co fho suy
bIof su fon faI cua chung fhong qua mof fIon frnh Iap
Iuan.
2
HIon fuong nay duoc bIof nhu Ia hIon fuong hoI
kho nhan bIof. Tinb kbong fhuoc vo IoaI hIon fuong
nay.
V co fho suy bIof duoc chan Iy vo tinb kbong, non
fa phaI chap nhan rang su gIaI fhoaf cung co fho suy
bIof duoc fhong qua fIon frnh Iap Iuan. NoI nhu ngaI
Iong Thu |Ngrjuna) Ia, su hIou bIof chan fhaf vo gIaI
fhoaf phaI dua fron mof hIou bIof vo tinb kbong, boI v
gIaI fhoaf khong phaI g khac hon Ia su IoaI bo hoan
foan, hay cham duf hoan foan, cua ao fuong va dau
kho, fhong qua su fhau frIof tinb kbong. KhaI nIom
giai tboat do do quan ho raf chaf cho voI khaI nIom
1
1hout ngo lhut guo go ou hon toong nuy u hon oong. tND)
2
Lou hon toong nuy dooc go u ty oong. Xom thom cuc tu oo vo
tr too nho trong cuc bu gung lhut hoc lho thong cou Hou thoong
1hch 1hon Hou thttp://vvv.thovonhouson.org/phuthocphothong-
04-08.htm). tND)
3
Dung tho bu cou hon toong u cuc hon toong b un , voot qou tum
cou nhun thoc troc top vu soy oun ogc thong thoong. No chong,
chong ch co tho dooc thot up dou tron so xuc qoyot cou mot ngoo
khuc huy thong qou so tn cuy vuo knh don
198
T dieu e
tinb kbong, va cung gIong nhu tinb kbong co fho suy
bIof duoc, su gIaI fhoaf hay moka cung co fho suy bIof
duoc.
o moI quan ho chaf cho gIua tinb kbong va su giai
tboat frong Phaf gIao, non phan noI vo Cban /y tbu
ba frong Hicn quan trang ngbicm /uan
1
cua duc Di-/ac
|Maitrcya) co doan ban raf rong vo 16 IoaI tinb kbong.
Su fhaf rang gIaI fhoaf Ia mof chan Iy fuyof doI |va do
do IIon ho voI tinb kbong) cung duoc ban don raf ky
frong cac fac pham cua ngaI Nguyct Xung. Nhu vay,
duong nhu su chap nhan kha nang daf don gIaI fhoaf
Ia mof dap ung cho fhay su hIou bIof vo khaI nIom tinb
kbong cua chung fa sau don muc do nao.
TNH KHONG
Bon den d{ch ve Vo ngu huy ve TInh khong
KhI noI vo tinb kbong frong Phaf gIao, ro rang fa
dang noI foI su vang maf cua mof dIou g do, fuc Ia mof
dang phu djnh. Tuong fu, Iy fhuyof oo nga cung Ia mof
dang phu djnh. TaI sao phaI nhan manh nhIou Ian vao
su phu djnh fuyof doI nhu vay7 Mof Ian nua, chung
fa hay fam dung day frong choc Iaf va cuu xof kInh
nghIom cua mnh.
1
1on lhun ngo cou bo oun nuy u Abhisamaylakra-stra. tND)
200
T dieu e
CIa su foI co mof noI so haI nao do xuaf phaf fu su
hoaI nghI rang dang co mof do doa nao do gan ko. Nou
foI chof nghI rang co Io mnh da nham Ian, rang do co
fho chI Ia su phong daI, fh dau cho su so haI cua foI co
gIam bof nhung so khong hoan foan bj xua fan. Nhung
nou fhay v vay, foI IaI nay sInh y nghI rang dIou do
duf khoaf chI hoan foan Ia ao gIac, rang khong co baf
cu dIou g o do ca va foI chI fuong fuong ra no, va nou
su phu nhan cua foI Ia fuyof doI don fho fh dI nhIon
no so co mof fac dong fuc fh xua fan dI noI so haI cua
foI. Cau hoI o day Ia: nou su fhaf dung nhu vay fh dIou
g fhaf su bj phu nhan7 CaI g Ia su frong khong cua
caI g7
ua fhoo kInh dIon fh su frong khong frong fh
du nay Ia su vang maf doI fuong cua su phu djnh, ma
frong fruong hop nay Ia doI fuong cua su so haI. Tuy
nhIon, dIou nay khong gIaI fhch fron von cac su vIoc,
non fa phaI fIon xa hon nua va co gang do hIou duoc
doI fuong cua su phu djnh fhaf ra Ia g. Iom fhon chof
cua van do nay fhaf su nam o cach hIou cua chung fa
vo y nghIa cua atman |tu nga) frong boI canh antman
|oo nga). Tuy fhoo su dIon djch vo maf frIof Iy cua
moI nguoI doI voI gIao phap oo nga cua duc Phaf, so
co nhung khac bIof frong cach xac djnh dIou g bj phu
nhan o day.
KInh dIon Phaf gIao frnh bay raf nhIou muc do vI fo
khac nhau frong vIoc nhan dIon tu nga nhu Ia mof doI
fuong cua phu djnh. Chang han, fron mof cap do fh
202
T dieu e
tu nga duoc nhan dIon nhu Ia mof tu tbc co fhaf,
1
mof
IInh hon fon faI frong moI chung fa, va nhu vay, frong
boI canh nay fh oo nga co nghIa Ia su phu nhan mof fu
fho co fhaf va fon faI doc Iap, hay IInh hon vInh cuu.
Ko do, fa co su dIon djch cua fruong phaI Duy tbuc
|Cittamtravda). PhaI nay hIou vo can ban oo minb
khong phaI Ia su fIn vao IInh hon co fhaf va vInh cuu,
ma Ia fIn vao su co fhaf cua fho gIoI vaf chaf. o do,
nhung nguoI fhoo phaI nay hIou vo can ban oo minb
nhu Ia su fIn nhan |saI Iam) vao fnh nhj nguyon cua
fam fhuc va vaf chaf, cho non doI fuong bj phu djnh boI
oo nga chnh Ia su fIn nhan nay.
Thu ba Ia cach hIou cua fruong phaI Trung quan Y
tu kboi |Mdhyamika-Svtantrika) vo tinb kbong. Thoo
phaI nay fh cho du moI su vaf hIon huu nhu Ia kof qua
cua cac nhan duyon, va cho du frang fhaI cua moI su
vaf dang hIon huu xof fhoo mof nghIa nao do Ia phu
fhuoc vao su nhan fhuc cua chung fa, fho nhung su vaf
va hIon fuong van co mof tinb cbat tu buu
2
nhaf djnh.
Thoo fruong phaI nay fh dIou bj phu djnh Ia su co chap
rang cac doI fuong fon faI doc Iap voI nhan fhuc, va
chnh nhan fhuc nay da fao non cach hIou cua ho vo
tinb kbong.
1
Duy u qoun dom co tho cou cuc troong phu 1hunh vun, duc bot u
cou 1-bu-su oun bo huy Nhut thot hoo bo, vu Knh oong bo.
2
1o hoo: ch tnh chut thut co, to ton tu cou so vut. Kh dooc so choo
doo unh sung cou ngoyon y doyon kho th khong mot so vut nuo thut
co tnh chut nuy, v chong oon pho thooc un nhuo do ton tu. tND)
204
T dieu e
Tuy nhIon, fhoo quan dIom cua fruong phaI Trung
quan Cu Juycn |Mdhyamika-Prsagika) fh do khong
phaI Ia y nghIa rof rao Phaf day vo oo nga. Thoo quan
dIom nay, khI fa chua xoa bo hoan foan y kIon cho
rang su vaf va hIon fuong co fho co mof kIou tinb cbat
tu buu baf ky nao do, fh fa van con nam baf su vaf
nbu /a co tbat, nhu fho Ia chung co mof kIou frang fhaI
khong phu fhuoc nao do. o do, phaI nay phu nhan su
fon faI fnh fu huu va ca bIof cua su vaf va hIon fuong,
va cho rang day moI Ia y nghIa chan fhaf cua tinb
kbong.
af chap nhung su khac bIof nay, dIom chung cua
ca bon fruong phaI fron Ia quan fam nhan manh rang,
frong khI fIon hanh mof cach dung dan vIoc doI frj voI
su cbap nga, fh dIom quan frong Ia phaI chac chan
rang su phu djnh cua fa khong dI nguoc IaI voI fhuc fo
cua fho gIoI fhoo tuc Jc,
1
fho gIoI cua kInh nghIom song.
Va frong fIon frnh nay, cac fruong phaI dou hIou gIong
nhu nhau rang khong non phu nhan quan ho nhan qua
va su van hanh cua nghIop. Vo dIom nay, duong nhu
phuong phap cua phaI Trung quan Cu Juycn Ia fhanh
cong nhaf, o dIom Ia ho su dung mof cach phan fch
cho phop phu nhan ban nga mof cach hoan foan va
frIof do, frong khI van chac chan Ia fho gIoI cua duyon
khoI va nghIop khong bj huy hoaI, nguoc IaI con duoc
faI khang djnh.
1
O duy ch tho go dooc nhun thoc thoo toc do, nghu u thoo nhong qoy
ooc dooc nhun bot trong do song thoong nguy, phun bot vo tho go
dooc nhun thoc thoo chun do, nghu u dou tron bun chut toyot do cou
hot thuy mo so vut, hon toong. tND)
206
T dieu e
TRNG OAO
C
o mof doan van raf quan frong frong Can ban
Trung quan /uan tung |Mlamadhyamaka-stra-
krik) cua ngaI Long Tbu
1
vIof rang: Su vaf nao co
nguon goc phu fhuoc,
2
foI goI Ia kbong. Va roI su vaf do
IaI duoc djnh danh mof cach phu fhuoc. Thoo y nay fh,
baf cu su vaf nao duoc sInh khoI mof cach phu fhuoc
dou Ia frong khong frong y nghIa rof rao, va nhung g
fa djnh danh, mof cach phu fhuoc, khong phaI g khac
hon Ia hIon fuong frong khong. VIoc cac su vaf va hIon
fuong duoc Jjnb Janb mot cacb pbu tbuoc ham y rang
chung khong phaI Ia khong hIon huu, khong phaI Ia
su frong khong hoan foan. V fho, khI su hIou bIof vo
Juycn kboi duoc kof hop voI hIou bIof vo tinb kbong,
fa fhay rang dIou nay so mo ra kha nang dI fron con
duong Trung Jao. CoI fon nhu vay Ia v con duong nay
franh duoc nhung cuc doan cua cbu ngba tuyct Joi va
cbu ngba bu oo.
Cho non, cach dIon daf Juoc Jjnb Janb mot cacb
pbu tbuoc cua phaI Trung quan co mof y nghIa sau
sac. Cum fu mot cacb pbu tbuoc ham y rang su vaf
va hIon fuong duoc hIon huu fhong qua su phu fhuoc
vao nhung nhan fo khac, fuc Ia chung khong co su
1
Choong 24,bu ko tho l8.
2
1oc u dooc snh kho mot cuch pho thooc vuo cuc nhun doyon khuc.
tND)
208
T dieu e
doc Iap, fu fon, hay fon faI fuyof doI. V fho, y nghIa
nay phu nhan cbu ngba tuyct Joi. Cum fu Juoc Jjnb
Janb ham y rang cac su vaf va hIon fuong khong chI
Ia su frong khong hoan foan, khong phaI Ia khong fon
faI chung qua fhaf Ia co ton tai. o do, y nghIa nay
xac quyof rang hIon fhuc cua fho gIoI hIon fuong khong
bj phu nhan. NgaI Pbat Ho frong Can ban Trung /uan
cbu
1
co Iap Iuan rang: Nou cac su vaf va hIon fuong
co mof frang fhaI fon faI doc Iap, va hnh fhanh ma
khong phu fhuoc vao cac nhan fo khac, fh faI sao cac
su djnh danh cua chung IaI phu fhuoc va fuong quan
voI nhau7
IIon quan don dIom nay, nhIou nha vaf Iy fung noI
voI foI rang ho baf dau gap phaI nhung van do khI dua
ra gIa djnh mof y nIom vo fhuc faI phu hop voI hIou
bIof Iuong fu vo fho gIoI vaf Iy ngay ca chI Ia mof
khaI nIom, fh fhuc faI da Ia mof nan do.
2
oI voI foI,
dIou nay chI ra su kho khan do fm kIom cac fhuc fnh
khI fa nhn vao ban chaf cua su vaf. Mac du vay, nou
fa chuyon sang mof cuc doan khac va cho rang van vaf
chI Ia foan Ia ao fuong, chI fhuan Ia hnh dung hoa cua
1
lhut Ho tBuddhaplita): oun so dunh tong ngoo An Do, u ngoo
khu sung oy muo oun chong phu, non du dooc phong chong
trong khoung num 470 don 540. Ngu u do to cou ngu Long
Hoo, suo thoo hoc guo y 1rong qoun cou ngu Long 1ho dut don
cho oyon uo. Ngu trooc tuc such lhut Ho Cun bun 1rong oun
cho tBuddhaplita-mlamadhyamaka-vtti -
), cho don gun duy vun con thuy bun dch tong 1uy 1ung. tND)
2
Xom thom ch tot mo tu trong bu Khou Hoc vu lhut Cuo: 1rooc Ngu
1o Doong. CS. 1rnh Xoun 1houn, 1ho Von Hou Son. http://vvv.
thovonhouson.org/khouhocvuphutguo-txthoun.htm tND)
210
T dieu e
fam fhuc, fh fa so roI vao caI bay ma cac nha Duy tbuc
da roI vao, fuc Ia quan dIom cho rang faf ca chI hoan
foan Ia fhuc fam.
Vay nou nhu su vaf khong co fhaf fnh fu huu, nhung
dong fhoI chung fa cung khong haI Iong voI kof Iuan
rang moI su vaf chI Ia bnb Jung boa cua fam fhuc,
fh fhay vao do phaI Ia g7 Con duong o gIua haI quan
dIom do Ia g7 Cau fra IoI cua Trung quan |Mdhyamika)
Ia: Cac su vaf va hIon fuong khoI Ion chI hoan foan Ia
kof qua su kof hop cua nhIou nhan fo, va su fon faI
cua chung fhoo uoc Io
1
phaf sInh fu dac fnh ma fa gan
ghop cho moI su kof hop do.
Vo su dIon bay hoc fhuyof tinb kbong cua Phaf gIao
noI chung, fa fhay co nhIou cach Iap Iuan duoc frnh
bay frong kInh Iuan, dou nham dan foI mof su hIou
bIof vo tinb kbong. Trong faf ca nhung cach Iap Iuan
nay, cach Iap Iuan dua fron su hIou bIof vo duyon khoI
duoc xom Ia hIou qua nhaf. o phaf frIon su hIou bIof
sau sac nhaf vo y nghIa cua duyon khoI, foI cho rang
nhung fruoc fac cua cac ngaI Pbat Ho va Nguyct Xung
Ia raf quan frong. Phan Ion hIou bIof cua foI, va do do
dan don hau hof nhung g foI frnh bay o day, duoc dua
fron su gIang gIaI cua ngaI Lat-ma Tsongkbapa |Tong-
kbacb-ba) vo cac do faI nay, ma nhung gIang gIaI do
1
1oc u xot trong tho go nhun thoc thoo toc do. tND)
212
T dieu e
IaI dua raf nhIou fron cac Iuan gIaI vo ngaI Iong Thu
|Ngrjuna)
1
cua haI ngaI Nguyct Xung va Pbat Ho, don
muc gan nhu ngaI Tsongkbapa da chung mInh hau hof
moI Iuan dIom quan frong bang cach frch dan cac chu
gIaI cua haI vj Iuan su vI daI nay.
KhI nghIon cuu Can ban Trung quan /uan cua ngaI
Long Tbu, foI da kof hop chuong 23 ban vo Tbap nbj
nban Juycn voI chuong 18 ban vo Vo nga. Chuong 18
chI ra cach fhuc ma fIon frnh cua su bam chap vao
fhuyof fhuong hang, hay mof IInh hon chac chan fhuc
huu, froI buoc fa frong doI song khong gIac ngo. Thom
nua, chuong nay cung cho fhay vIoc phu nhan fhuyof fu
nga va fru bo su bam chap do so dan foI gIaI fhoaf nhu
fho nao. Iom chnh Ia nhan manh fam quan frong cua
vIoc daf foI su fhau frIof tinb kbong.
Sau do, foI kof noI su nghIon cuu haI chuong nay voI
chuong 24, frong do ngaI Long Tbu da Iuong fruoc mof
so dIom phan bac co fho duoc nou ra boI nhung fruong
phaI Phaf gIao Duy tbat. Cof IoI cua nhung dIom phan
bac do co fho duoc fom IaI nhu sau: Nou khong co fhuc
faI fu huu, va nou moI su vaf va hIon fuong dou khong
co fu fnh fhuc huu va fu fnh ca bIof, fh so khong co
g ca. Tu do suy ra Ia khong fho co Tu Jicu Jc; nou
khong co Tu Jicu Jc fh khong co Tam bao; nou khong
co Tam bao fh khong fho co Cbanb Jao dua don chung
1
O duy ch hoc thoyot 1rong qoun dooc ngu Long 1ho trnh buy trong
bo 1rong oun.
214
T dieu e
ngo. NgaI Long Tbu dap IaI bang cach dung chnh Iuan
dIom phan bac cua cac nha Duy tbat do chong IaI ho.
NgaI noI rang, nguoc IaI, nou su vaf qua fhaf fon faI
mof cach fu huu fh nhung suy dIon cua cac nha Duy
tbat doI voI Iap Iuan cua NgaI cung so dung voI cac
Iuan dIom cua ho. Co nghIa Ia, nou cac su vaf Ia co tu
tinb tu buu fh chang can dung don Tu Jicu Jc, va cac
nguyon nhan cung khong fho fao ra kof qua. o do, y
nghIa frong fam cua chuong 24 nay Ia cho fhay nhung
g ngaI Iong Thu muon noI vo tinb kbong khong phaI
chI Ia mof su frong khong fhuan fuy, hay phu nhan
hoan foan su fon faI. Tinb kbong non duoc hIou frong
y nghIa Ia ban chaf phu fhuoc Ian nhau cua fhuc faI:
Cbinb o co nguon goc Juycn kboi ma su oat boan toan
kbong co su ton tai Joc /ap.
Mof daI su Tay Tang o AmJo Ia Lodr Gyatso da ghI
IaI duoc dIom quan frong nay frong mof baI ko raf
hay.
1
NgaI noI rang, tinb kbong frong ngu canh nay
khong co nghIa Ia khong co fnh nang. Vay no co nghIa
g7 o Ia noI khong co su hIon huu chan fhaf hay fuyof
doI. CIao Iy duyon khoI khong IIon quan don fhuc faI
fu huu hay fu fnh ca bIof, nhung dIou no fhuc su gan
1
Doc Duu Lumu moon no don bu Xong tong oo doyon kho tslu
mur bstod pu), u bu ko vot vo tuc phum no tong Xong tong doc lhut
vu guo phup Doyon kho tr1on bro bstod pu) cou ngu 1songkhupu.
Ngu Lodr Gyatso u mot v du so song vuo coo tho ky l9 o Amdo,
thooc phu Cuch-o, thoong dooc bot don nhoo hon vo dunh xong u
Chono Lumu knpocho.
216
T dieu e
IIon Ia fho gIoI hIon fuong nhu ao hoa nay. V fho, khI
hIou duoc y nghIa cua ca tinb kbong Ian gIao Iy duyon
khoI, ban so co fho dong fhoI fhua nhan ca tinb kbong
va nhung g duoc nhn fhay frong cung mof pham vI
ma van khong co g mau fhuan.
Hon fho nua, vj daI su nay con fhom rang, faf ca cac
fruong phaI frIof hoc dou mo fa quan dIom cua ho Ia
franh khoI cuc bIon cua chu nghIa fuyof doI bang cach
do cap foI mof dang tinb kbong nao do; va franh khoI
cuc bIon kIa cua chu nghIa hu vo bang cach noI vo cap
do cua fho gIoI hIon fuong. u vay, ngaI chI ra rang,
chI khI nao ban dao nguoc duoc fIon frnh fh ban moI
vuof qua duoc faf ca cac hnh fhuc bam chap. I nhIon,
do chnh Ia quan dIom cua phaI Trung quan Cu duyon.
V fho, fhoo quan dIom cua phaI nay fh chnh nho vao
su hIou bIof vo su frnh hIon |cua fho gIoI hIon fuong)
ma nguoI fa duoc gIaI fhoaf khoI bam chap vao su fuyof
doI; va chnh nho vao su hIou bIof y nghIa chan fhaf
cua tinb kbong ma nguoI fa franh khoI roI vao chu
nghIa hu vo.
Cuc truong phu Trung quun
Truoc day foI co noI rang, ngay frong fruong phaI
Trung quan cung da co haI cach hIou khac nhau
vo tinb kbong, va foI cung da noI so qua su khac
nhau nhu fho nao gIua phaI Trung quan Y fu khoI
|MaJbyamaka-soatantrika) va phaI Trung quan Cu
duyon |MaJbyamaka-Prasangika). Su chap nhan khac
218
T dieu e
bIof nay duoc dua fron cac fruoc fac cua ngaI Thanh
Ion,
1
mof frong nhung Iuan su chnh xIon duong gIao
phap cua ngaI Iong Thu. NgaI Thanh Ion Ia nguoI
day cac fruong phaI Duy tbat vao mof su khao hach
raf khaf kho nhung dong fhoI cung pho phan Iuan gIaI
cua ngaI Phaf Ho |BuJJbapa/ita) vo ngaI Iong Thu.
Quan dIom rIong cua ngaI Thanh Ion noI baf Ion qua
haI su pho phan nay. Vo co ban, NgaI cho rang mac
du cac phaI Duy tbat va ngaI Phaf Ho phu nhan su
fon faI fuyof doI, nhung ho fhaf ra van chap nhan cac
su vaf va hIon fuong Ia co mof dang fu huu va khach
quan nao do, Ia dIou ma cac daI su phaI Trung quan Cu
Juycn nhu ngaI Nguyct Xung da hoan foan phu nhan.
Nhu vay, mac du cac ngaI Nguyct Xung, Pbat Ho va
Tbanb Bicn dou Ia cac Iuan su chnh you noI dong cua
ngaI Iong Thu, nhung van co su khac bIof quan frong
frong cach hIou cua moI vj vo frIof Iy tinb kbong cua
ngaI Iong Thu. Chnh v su khac bIof nay ma cac hoc
gIa Phaf gIao Tay Tang phan bIof haI chI phaI fhuoc
Trung quan tong, voI fon goI Ia Y tu kboi pbai va Cu
Juycn pbai.
HaI phaI nay cung khac nhau vo phuong phap Iuan.
1
1hunh on tBhvaviveka), dch um u u-ty-pho-gu t) huy
u-ty-tot-cu t), dch nghu u 1hunh on huy Mnh on,
cong dch u lhun ot Mnh . Ngu u mot du oun so cou phu 1rong
qoun, song vuo khoung tho ky 6, ngoo mon Num An Do. Cuc trooc
thout cou ngu cho yoo co Du thou choong trun oun t2 qoyon), ut-
nhu dung oun thch tl5 qoyon). Ngou ru con co 1rong qoun tum oun
tong dooc troyon vuo 1uy 1ung. tND)
220
T dieu e
phaI Cu Juycn nhan manh raf nhIou vao kIou Iap Iuan
chu you dua fhoo su phan xof kof qua.
1
Phuong phap
Iuan cua ho khong dung nhIou Iap Iuan do fu khang
djnh ma chu you Ia fap frung chI ra nhung mau fhuan
noI faI frong quan dIom cua doI phuong.
2
Nguoc IaI,
phaI Y tu kboi co khuynh huong su dung kIou suy dIon
fhoo Tam Joan /uan
3
do xac Iap quan dIom rIong cua
mnh.
1
Ngoyon tuc dong cho consoqoontust, dong chnh up oun cou do
phoong do ch ru cho khong vong chuc cou up oun do, o duy ch don
qoun dom cho rung voc dunh gu mot hunh v ch houn toun dou vuo
kot qou cou hunh v do. oun dom nuy cong thoong dooc don dut u
moc dch bon mnh cho phoong ton, bo v nhong ngoo thoo qoun
dom nuy cho rung ch cun dut don mot kot qou tot dop th cho do
co hunh dong thoo cuch nuo cong khong qoun trong. 1ut nhon duy
u mot qoun dom co phun coc doun, non ch dooc dou ru do so sunh
phun toong dong tso nhun munh vuo kot qou) cho houn toun khong
co nghu cho rung phoong phup oun cou Co doyon phu thooc ou
nuy. tND)
2
1rong ngoyon tuc dong thout ngo rodocto ud ubsordom do so sunh
vo phoong phup up oun mung ton nuy. 1rong knh oun Hun vun
dong mot to co nghu toong doong u qoy muo t), nghu u hoong
don nhong dom su um, o duy u su um trong qoun dom cou do
phoong. Chnh v tho mu phu nuy thoong dooc go u oy muo oun
chong phu t). tND)
3
1um doun oun: phoong phup bon oun buo gom bu oun do. Ngoo
up oun cun co vuo so xuc thut vu toong dong nhut dnh cou hu oun
do du co do dou ru mot kot oun bung oun do tho bu. V do: l. Con
ngoo u cong so chot, 2. Ong u con ngoo, t2 oun do xuc thut vu
toong dong) 3. Vuy ong cong so chot. Co so cou phoong phup nuy
u: V 2 oun do du noo trooc u xuc thut non kot oun dooc rot ru to do
cong xuc thut.tND)
222
T dieu e
NgoaI ra con co su khac nhau co ban gIua ngaI Tbanb
Bicn va ngaI Nguyct Xung vo cach fhuc cac gIac quan
nhan bIof doI fuong vaf chaf. NgaI Tbanb Bicn cho
rang khI mof nhan fhuc hnh anh khoI Ion Ia fa dang
nhn fhay su frnh hIon cua mof fhuc fho khach quan,
v ngaI chap nhan rang su vaf qua fhaf co mof muc do
cua fnh khach quan do roI sau do duoc hnh dung hoa
Ion nhan fhuc. Iou nay bj phu nhan hoan foan boI
phaI Cu Juycn cua ngaI Nguyct Xung. o do, ro rang
dIom khac bIof quan frong nhaf gIua haI chI phaI cua
Trung quan tong Ia o cho nguoI fa co chap nhan baf ky
mof y nIom nao do vo tinb tu buu hay khong.
ng dung heu bet ve TInh khong
S
o dI vIoc nhan hIou van do fInh fo nay IaI raf
quan frong Ia v no gan IIon voI vIoc nhan hIou
nhung kInh nghIom ca nhan cua chnh chung fa frong
cuoc song. KhI nhung cam xuc manh mo khoI Ion frong
ban, chang han nhu Ia su Iuyon aI hay san han, nou
ban xom xof kInh nghIom vo cam xuc do, ban so fhay
pha sau cam xuc nay Ia mof su mac nhIon chap nhan
rang co mof caI g do Ia khach quan va fhaf co o bon
ngoaI, va ban dang bam chap vao do, roI sInh khoI
nhung pham fnh khaf khao hoac khong ua fhch doI
voI no. Tuy fhoo IoaI pham fnh ma ban sInh khoI doI
voI su vaf hay hIon fuong, ban so cam fhay bj cuon huf
hay muon franh no. V fho, nhung dap ung cam xuc
manh mo fhaf ra Ia fhua nhan su fon faI mof dang nao
do cua fhuc faI khach quan.
Tuy nhIon, nou ban nhan chan rang cac su vaf va
hIon fuong kbong bc co tu tinb tu buu, fh chac chan
224
T dieu e
dIou nay so fu nhIon gIup ban hIou rang, cho du nhung
cam xuc co vo nhu raf fhaf va manh mo don dau, chung
cung khong ho dua fron mof non fang xac fhaf. Mof
khI ban bIof rang nhung cam xuc fhaf su dua fron y
nIom saI Iam co ban vo fhuc faI, fh fu chung so fro non
khong fho duy fr. Maf khac, nou ban chua fhau frIof
vo tinb kbong, fhoo nghIa Ia chua IoaI fru duoc hoan
foan y nIom vo tinb tu buu, fh faf nhIon Ia cach nhn
nhan cam xuc cua ban so co phan khong duf khoaf, va
ban co fho cam fhay Ia fhoo mof y nghIa nao do fh
cam xuc van Ia hop Iy hay fhoa dang.
KhI ban da phaf frIon mof hIou bIof nhaf djnh vo
tinb kbong, cho du chI Ia mof su hIou bIof dua vao Iy
fr,
1
ban so co mof cach nhn moI vo su vaf, hIon fuong
va ban co fho so sanh dIou nay voI cac phan ung fhong
fhuong cua mnh. an so nhan bIof duoc khuynh huong
hnh dung hoa nhung pham fnh doI voI fho gIoI bon
ngoaI cua chung fa nhIou don muc nao. ac bIof hon,
ban so nhan ra rang hau hof cac cam xuc manh mo cua
fa dou khoI Ion fu su fhua nhan fnh fhaf huu cua mof
su vaf nao do oon /a kbong tbat. ang cach nay, ban
co fho daf foI frI gIac kInh nghIom vo su khac bIof gIua
cach ma ban nhan fhuc su vaf voI cach ma su vaf fhuc
su hIon huu.
1
lhut guo phun bot hu cup do cou so hoo bot. So hoo bot dou
vuo soy oun, so sunh vu phun bot cuc khu nom ttr too toong do
huy tho tr) vu so hoo bot dou vuo tr too guc ngo huy troc guc gu
thout, khong thong qou but ky hnh thoc soy oun huy phun doun, so
sunh nuo ttr too toyot do huy xout tho tr). Cup do hoo bot dou vuo
y tr co so go hun nhut dnh cou no, bo v bun thun nhong ton do
mu no dou vuo du khong phu u nhong chun y toyot do. Muc do
vuy, duy chnh u phoong ton duo ton mu ngoo to hoc phu dou
vuo do co tho booc d tron con doong hoong don so gu thout rot ruo.
226
T dieu e
aI hoc ma fa co fho ruf ra fu faf ca cac dIou fron Ia
cac cam xuc manh mo gay phIon nao frong fam fa khoI
Ion fu mof frang fhaI saI Iam co ban, va dIou nay khIon
cho fa nhan hIou su vaf nhu Ia fhaf co va fon faI mof
cach doc Iap. Tom IaI, fa bIof rang cac cam xuc va y
fuong gay dau kho khong co non fang xac fhaf, khong
nhung frong kInh nghIom cua fa ma ca frong fhuc faI,
va ca frong Iy Iuan.
Nguoc IaI, su fhau suof tinb kbong cua su vaf khong
chI dua fron Iy Iuan ma ca fron fho nghIom: no co cho
dua xac fhaf. Thom vao do, hIou bIof vo tinb kbong va
su bam chap vao su vaf nhu Ia co fhaf Ia fruc fIop fraI
nguoc nhau, non dIou nay so IoaI fru dIou kIa. V chung
Ia cac suc manh fraI nguoc nhau, va v mof bon co non
fang xac fhaf frong khI bon kIa fh khong, non kof
Iuan cuoI cung co fho ruf ra Ia: cang hIou bIof sau sac
vo tinb kbong, va nang Iuc noI quan cang manh mo fh
fa cang fhay ro su Iua doI cua cac cam xuc, va ho qua
Ia cac cam xuc do cang fro non you of hon. Su fhaf Ia
fa so daf don su nhan bIof rang cac cam xuc manh mo
va y fuong gay kho dau, cung voI non fang cua chung
Ia vo mInh, dou co fho bj Iam cho suy you, frong khI su
fhau suof vo tinb kbong fh co fho duoc fang fhom.
S GA THOAT
Qua su cuu xof, chung fa da daf foI cho co fho chap
nhan vo maf nhan fhuc rang suc manh cua su nhan
bIof saI Iam va vo mInh co fho bj Iam cho gIam fhIou,
nhung van do con IaI Ia IIou co fho IoaI fru hoan foan
va nho fan goc ro chung khoI fam fhuc cua chung fa
228
T dieu e
hay khong7 O day, mof so van do nou Ion frong Toi
tbuong /uan cua ngaI Di-/ac co fho Ia raf fhIof you.
Thoo do fh nang Iuc fr fuo Ia fu fnh cua fhuc va Ia
mof pham chaf fu nhIon san co cua fam, frong khI faf
ca cac you fo gay phIon nao cho fam IaI khong phaI
Ia mof phan nhaf fhIof phaI co cua fam fhuc. Nhung
frang fhaI phIon nao Ia khac bIof hoan foan voI ban
chaf fhIof you cua fam va do do duoc goI Ia nhan fo
ngoaI IaI.
V vay, khI noI vo su daf don fr fuo vIon man cua
mof duc Phaf, fa khong non nghI rang can phaI fao ra
cac pham chaf von khong san co frong fu fam, va daf
duoc chung o dau do fu bon ngoaI. Nguoc IaI, fa non
hIou Pbat tri oicn man nhu Ia mof kha nang fIom an
dang dan dan duoc nhan bIof. Nhung cau nhIom frong
fam fhuc ngan cho su hIon Io fu nhIon cua kha nang
fIom an ay, von san co frong fam fhuc chung fa. Cung
gIong nhu Ia kha nang hIou bIof khong ngan ngaI Iuon
san co frong fam fhuc, nhung cac cau nhIom da ngan
cho khong cho no phaf frIon va hIon Io hoan foan. Mac
du vay, mof khI frong su hIou bIof vo fam fhuc cua fa
co duoc nhan fhuc rang ban chaf fInh you cua fam fhuc
Ia su sang fo fuyof doI va kInh nghIom fhuan fuy, hay
kha nang nhan bIof don fhuan,
1
fh fa co fho nhan fhuc
duoc kha nang IoaI fru hoan foan cac phIon nao cau
nhIom nay.
1
Khu nung nhun bot don thoun: toc tr too vo phun bot. tND)
230
T dieu e
Tom IaI, frong chuong nay fa da dung phuong phap
khaI nIom do gIaI quyof van do IIou co fho fhuc su daf
foI su gIaI fhoaf hay khong.
CuoI cung, nou chap nhan rang gIaI fhoaf Ia co fho
daf duoc, fh dIou do duoc hIou mof cach chnh xac nhu
fho nao7 Thoo kInh dIon, su gIaI fhoaf duoc mo fa cu
fho qua bon dac fnh. ac fnh fhu nhaf mo fa su gIaI
fhoaf nhu Ia su cham duf fhaf su cua dong phIon nao
fuong fuc. Thoo dac fnh fhu haI fh gIaI fhoaf Ia su an
on fhaf su, fuc Ia frang fhaI fInh Iang hoan foan khI
hanh gIa daf foI su vo nhIom fuyof doI doI voI moI cau
nhIom frong fam fhuc. CIaI fhoaf duoc mo fa frong dac
fnh fhu ba nhu Ia mof su man nguyon hoan foan, v
hanh gIa da daf don frang fhaI man nguyon foI hau.
ac fnh fhu fu dIon fa su gIaI fhoaf nhu Ia vuof fhoaf
hoan foan, fhoo y nghIa Ia hanh gIa da hoan foan vuof
fhoaf ra khoI khoI fIon frnh cua doI song mo muoI.
1
1
1rong suchNom un Doc lhut cou Sosuntu Ngoyon thttp://vvv.
zoncomp.com/groutvsdom/on/o-9undocphut/00.htm) gu thch bon
duc dom cou gu thout nho suo: l. Co nung oc um cho thout kho
phon nuo tso kho) vu ru kho tum go tNssurunuttho), 2. Co trung
thu yon tnh unh xu so kho tVvokuttho), 3.- Co trung thu khong cho
ngoyon nhun tuo thunh dooc tvo sunh) tAsunkhututtho), 4. Co trung
thu khong chot, but dot tAmututtho). tND)
232
T dieu e
CHONG V: OAO OK (CHAN LY VK CON OONG
THOAT KHO)
N
ou fa chap nhan rang gIaI fhoaf Ia muc fIou co
fho daf don, fh Iam fho nao do co fho daf don7
Cau hoI nay dua chung fa don voI Cban /y tbu tu, noI
vo dao chan fhaf.
Thoo su gIaI fhch cua Trung quan tong fh dao chan
fhaf non duoc hIou fhoo y nghIa Ia su phaf frIon mof
chung ngo fruc gIac vo tinb kbong. Iy do Ia v chung
ngo fruc gIac vo tinb kbong fruc fIop dua foI su daf
duoc frang fhaI tjcb Jict. Tuy nhIon, do co duoc mof
su chung ngo nhu fho, hanh gIa phaI co mof non fang
frong phap fhIon djnh nhaf fam, boI v dIou nay dan
foI mof frI kIon fho nghIom vo tinb kbong. ja vj cua
hanh gIa khI daf foI frI kIon fho nghIom do
1
duoc xom
Ia khoI dIom cua Lo trnb noi ticp hay Lo trnb cbuan
bj, va khI hanh gIa daf duoc su fruc gIac vo tinb kbong
fh duoc goI Ia Lo trnb tri kicn.
1
No chong, co l0 gu doun huy l0 du v un oot dooc dut don tron
doong to tup u: l lhut tum tro t), 2. 1r du tro t), 3. 1o
hunh tro t), 4. Sunh qoy tro t), 5. lhoong ton co toc tro
t), 6. Chunh tum tro t), 7. ut tho tro t ), 8.
Dong chun tro t), 9. lhup voong to tro t), l0. oun
dunh tro t) tND) Xom gu thch vo cuc gu doun tron con
doong to tup cou o Ta| trong knh 1hup du tDusubhomku Sotru).
234
T dieu e
TrI kIon fho nghIom vo tinb kbong IaI phaI dua fron
co so frI fhuc hIou bIof vo tinb kbong, duoc phaf frIon
fhong qua suy Iuan. Qua fhaf, khong co su suy Iuan do
fh khong fho daf foI mof su fho nghIom dua fron fhIon
djnh vo tinb kbong. CIaI doan khoI dau su phaf frIon
frI fhuc hIou bIof duoc goI Ia Lo trnb ticb /uy. Iom
khoI dau cua Io frnh nay Ia khI hanh gIa phaf frIon
mof fam nguyon chan fhaf huong don su gIaI fhoaf
va day duoc xom Ia khoI dIom foI so cua Phaf dao.
1
Guo phup Thunh vun thuu
Ngay ca fruoc khI baf dau vIoc fu fap,
2
fa cung can
co mof su chuan bj hof suc kI Iuong. o khoI dau, su
fhuc hanh quan frong nhaf Ia ba phap fu fap cao hon:
1
So phut kho tum ngoyon chun thut hoong don voc thunh too qou lhut
thoong dooc bot don nhoo hon vo thout ngo phut tum o-do, vu
dooc xom u kho dom cong nho yoo cuo tut yoo cou voc thoc hunh
o Ta| duo. tND)
2
1rong troyon thong An Do, con doong to tup thoo duo lhut dooc trnh
buy tong qout trong ut chunh duo, buo gom chunh kon, chunh to
doy, chunh ngo, chunh nghop, chunh mung, chunh tnh tun, chunh
nom vu chunh dnh. 1royon thong 1uy 1ung mo tu con doong to tup
thoo lhut gom Num gu doun: gu doun tch oy, gu doun no kot,
gu doun nhn thuo, gu doun thon dnh, vu gu doun khong con g
do hoc. tNum gu doun nuy con dooc dch u 1o oong duo, Cu hunh
duo, 1hong dut duo, 1o tup duo, vu Vo hoc duo, houc cong dooc dch
u 1ch oy, Cu hunh, Kon, 1o tup vu Vo uo hoc - ND) 1hoo cuch
phun chu nuy th ut chunh duo dooc buo gom trong gu doun thon
dnh.
236
T dieu e
fu fap gIoI Iuaf |ila), su fap frung fam fr hay fhIon
djnh |samdhi), va fuo gIac hay fr fuo |Praj).
1

KInh dIon fhuong mo fa mof cach fong quaf su chuyon
doI fu gIaI doan nay sang gIaI doan khac dua vao kInh
nghIom cua hanh gIa. o do, dIou quan frong can phaI
hIou duoc Ia con duong fhuc su ma hanh gIa dang fhoo
duoI chnh Ia con duong IIon fuc phaf frIon sau sac hon
nua frI kIon va su gIac ngo vo tinb kbong; fhuaf ngu
Phaf gIao goI day Ia phan Tuc boc. Hon nua, fr fuo
gIac ngo tinb kbong nay phaI duoc phaf frIon frong
boI canh kof hop gIua frang fhaI nhaf fam va su quan
chIou noI fam; fhuong duoc bIof don nhu Ia su kof hop
gIua haI phap fu cbl |amatha) va quan |vipayana).
o co duoc su kof hop gIua haI dIou nay, fa phaI
phaf frIon phap fu cbl fruoc fIon, v chI co dIou nay
moI cho phop fa djnh huong duoc nang Iuc va su fap
frung cua mnh. o vay, vIoc fu fap phap cbl Ia dIou
fhon chof. o daf don fhanh cong, can phaI co haI you
fo, do Ia su van dung chanh nIom va su van dung fam
fInh gIac. an fhan haI nang Iuc nay IaI chI phaf frIon
fhanh fuu nou su nhaf fam cua fa duoc dua fron co so
mof nop song dao hanh, Iuon fuan fhu gIoI Iuaf frong
ca fhaI do va cach song. I nhIon, dIou nay nhan manh
1
1oo guc huy tr too, dch to lhun ngo u Praj, nhong thoo ngoyon
tuc ngo chong but phon t5 troong hop khong choyon dch) cou ngu
Hoyon 1rung th nghu cou to nuy khong tho choyon dch tron von tv
qou rong), non trong cuc knh don Du thou thoong dong cuch phon um
u ut-nhu. u phup to tup trnh buy o duy thoong dooc bot nhoo hon
vo ton go u 1um vo uo hoc, gom co go hoc, dnh hoc vu |uc hoc.
238
T dieu e
fam quan frong co ban cua gIoI hanh. Nhu vay, gIo day
fa co fho fhay Ia ca ba phap fu fap gioi, Jjnb va tuc co
quan ho gan IIon voI nhau nhu fho nao.
Va ca ba phap fu fap nay Ia chung cho ca Tbanb oan
tbua cung nhu ai tbua.
Guo phup Ou thuu
ay gIo fa phaI xof don mof phuong dIon quan frong
khac cua Phaf gIao, do Ia phan gIao phap ma foan bo
nhung IoI day cua duc Phaf dou daf non mong fron
you fo fu bI. Tu bI chnh Ia non fang cua Chanh phap.
Su fhuc hanh nang cao fam hon dop do va phaf frIon
fam vj fha Ia nham do dao sau hIou bIof cua chung fa
vo Iong fu bI va khoI day nang Iuc fu bI san co frong
fa. Chnh fron co so cua Iong fu bI sau sac ma fa phaf
frIon fam nguyon vj fha do fm cau su gIac ngo mang
IaI IoI ch cho muon IoaI.
Thoo fruyon fhong fh dIou nay goI Ia pbat tam Bo-
Jc. Tam Bo-Jc Ia g7 Trong Hicn quan trang ngbicm
/uan |Abhisamaylakra-stra) cua ngaI Di-/ac fh fam
Bo-Jc duoc mIou fa nhu Ia vIoc co haI nhan fo fhuc day:
Nhan fo dau fIon Iong fu bI chan fhaf huong vo faf ca
chung sInh, va nhan fo fhu haI Ia nhan bIof vo su fhIof
you phaI daf foI gIac ngo vIon man do mang IaI IoI ch
cho muon IoaI. Thaf vay, do phaf frIon Iong vj fha cua
fam Bo-Jc fh chI co Iong fu bI khong fhoI Ia chua du.
Tam Bo-Jc nhaf fhIof phaI dua fron mof Iong fu bI co
240
T dieu e
y fhuc frach nhIom do ban Iuon san Iong fu nhan Iay
nhIom vu cuu vof muon IoaI.
Y fhuc frach nhIom nay chI khoI Ion khI ban phaf
khoI mof Iong fu bI chan fhaf va fro fhanh ban nang
fu nhIon, rong mo don faf ca chung sInh khong co
ngoaI Io. ay Ia Iong fu bI pho quaf. No duoc goI Ia
mahkaru hay Ia Jai bi do phan bIof voI Iong bI
fhong fhuong von co gIoI han. Mac du vay, Iong Jai bi
fu no so khong phaf khoI fru phI ban co mof fuo gIac
xac fhaf vo ban chaf cua kho dau, khong chI Ia kho dau
cua chnh mnh ma con Ia cua ko khac. an nhan bIof
fnh frang cua mnh Ia dang dau kho, va roI ban cung
cam fhay mof su cam fhong chan fhaf va gan bo voI
nguoI khac. Trong fuong quan voI fuo gIac vo ban chaf
cua kho dau, su quan chIou Cban /y tbu nbat Kbo
Jc so gIup ban phaf frIon sau sac hon fuo gIac cua
mnh.
VoI mof nguoI fhuc hanh vj fha fh dIou quan frong
Ia phaI hIou rang vIoc daf foI gIaI fhoaf cho rIong mnh
khong fhoI Ia chua du. Iou nay khong chI Ia mang
fnh chaf chu nghIa ca nhan ma ngay ca xof fu goc do
con duong fu fap do hoan fhIon ban fhan nguoI do fh
cung chua phaI Ia frang fhaI hoan foan fInh gIac.
o do, dIou fhIof you Ia fa phaI nuoI duong Iong cam
fhong fu nhIon va cam gIac gan bo voI nguoI khac.
KInh dIon co day mof frong nhung phuong fhuc do Iam
duoc dIou nay Ia hnh dung moI chung sInh dou Ia mo
fa, hay mof nguoI nao do fhan fhIof voI fa. an khoI
day Iong fhuong you fu nhIon doI voI mo mnh hay mof
242
T dieu e
nguoI nao do fhan fhIof, va mo rong Iong fhuong you
ay don voI faf ca chung sInh. ang cach nay, ban phaf
frIon duoc mof su fhong cam fu nhIon va fuc fh. Mac
du vay, su cam fhong ay khong fho sInh khoI nou cac
cam xuc cua ban doI voI nguoI khac fhay doI do cach
nhn nhan mof so nguoI nao do Ia ko fhu va mof so
khac Ia ban huu. Su phan bIof doI xu nay can phaI vuof
qua fruoc nhaf, va do Iam duoc dIou nay fh vIoc fhuc
hanh fam bnh fhan Ia non fang quan frong.
Mof phuong phap khac duoc ngaI Tjcb Tbicn
|ntideva) frnh bay frong Nbap Bo-Jc banb /uan.
1

NgaI gIaI fhch mof phuong phap do nuoI duong su cam
fhong fhuc su bang cach xom nguoI khac nhu chnh ban
fhan mnh. Th du, cung gIong nhu ban fhan ban Iuon
mong uoc duoc hanh phuc va vuof qua dau kho, nguoI
khac cung co su khao khaf fuong fu nhu vay; va cung
gIong nhu ban fhan ban co quyon daf duoc dIou do, moI
nguoI khac cung vay. VoI y fhuc bnh dang do, ban dao
nguoc quan dIom Iuon fu xom mnh Ia fam dIom quan
frong, daf ban fhan mnh vao vj fr cua nguoI khac va
IIon ho voI ho nhu fho Ia nhung nguoI mnh fhuong you
hon ca chnh ban fhan.
1
Ngoyon bun lhun ngo u Bodhicaryvatra, tuc gu u ngu ntideva
t1ch 1hon), song vuo khoung tho ky 7 8. un dch Hun ngo co ton u
o-do hunh knh t), do ngu 1hon 1oc 1u dch vuo do 1ong
tDu chunh tung qoyon 32, knh so l662). Cun duy u co bun dch Hun
ngo cou 1run Ngoc Cuo vu bun dch Vot ngo cou 1hch No 1r Hu, doo
uy tou do u Nhup o Ta| hunh. un dch tong 1uy 1ung co tou do Bya-
chub-sems-dpaispyod-pa-la jug-pa. Ngou ru, such nuy con dooc
dch sung cuc ngon ngo khuc nho Mong Co, lhup, Doc, Nhut... tND)
244
T dieu e
Thoo fruyon fhong Tay Tang, haI phuong phap khac
bIof fron duoc kof hop va dung Iam doI fuong cua fhIon
quan. Mof khI nho vao kof qua cua su quan chIou va
fhIon djnh ma ban daf duoc du chI Ia mof kInh nghIom
mo phong cua fam vj fha, fh fhuong Ia duc fnh do so
duoc on djnh va cung co qua vIoc fham gIa mof nghI
Io pbat tam Bo-Jc. TIop fhoo sau do, can phaI co mof
fam nguyon manh IIof dan fhan vao fhuc hanh Bo Tat
banb. Thoo fruyon fhong, hanh gIa chnh fhuc phaf
khoI hanh nguyon Bo Tat vao fhoI dIom nay. Iy fuong
Bo Tat, hay Bo Tat banb, duoc fhau gom frong ba dIou
CIoI Iuaf: fhu nhaf Ia ngan ngua hof fhay moI dIou baf
fhIon; fhu haI Ia quyof fam fhanh fuu hof fhay cac dIou
Ianh; va fhu ba Ia Iuon cuu vof gIup do muon IoaI.
Tu quan dIom vo cach fhuc cac nhan fo fhuc hanh
so dan foI mof frang fhaI kof qua, cac hanh Bo Tat doI
khI cung duoc mo fa frong haI dang fch Iuy: ticb /uy
tri tuc va ticb /uy cong Juc. HaI dang fch Iuy nay cung
xuaf hIon frong su kof hop gIua pbuong ticn voI tri tuc,
va frong dao Phaf chung khong bao gIo fach roI nhau.
Guo phup Km cuong thuu
Su sau sac va fInh fo cua Mat tong |Tantra)
1
hay
Kim cuong tbua |Vajrayna) phaf xuaf fu su fhuc hanh
hop nhaf pbuong ticn va tri tuc. NoI mof cach hof suc
van faf fh mof frong nhung nof doc dao cua su hop
nhaf pbuong ticn va tri tuc frong gIao phap Kim cuong
1
1untru: vo nghu ch mot bo phu co tho dch u Mut tong, noo trong
guo nghu th co such dch u Mut don. tND)
246
T dieu e
tbua Ia hanh gIa fruoc fIon phaI huong nhan fhuc vo
ban nga va fho gIoI cua mnh don mof su hIou bIof vo
tinb kbong va hoa fan moI fhu vao tinb kbong do. Va
roI nhan fhuc vo tinb kbong do so duoc hnh fuong hoa
|dI nhIon vao gIaI doan khoI dau fh chI Ia mof cach
fuong fuong) nhu Ia mof dang foan hao cua Tbanb bo
tr
1
fhIon. Ko don, ban quan chIou vo ban chaf pbi oat
tbc hay frong khong cua vj Tbanb bo tr do. Nhu vay,
chI frong mof fruong hop nhan fhuc, ca pbuong ticn va
tri tuc dou co maf va fron von: co su hnh fuong hoa
cua mof vj Tbanb bo tr va cung Iuc co ca su hIou bIof
vo ban chaf frong khong cua vj Tbanb bo tr do.
Trong fruyon fhong Kim cuong tbua co bon Iop nguyon
Iy tantra chnh you, fhoo cac phaI Gc/ug,
2
8akya
3
va
Kagyu.
4
o Ia Kriya tantra, Carya tantra, Yoga tantra,
1
1rong Km Cuong |hua cuc hnh toong nuy thoong u nhong boo toong
cou cuc v lhut huy o Ta| nho u A-d-du, oun 1ho Am, Vun 1ho So
Lo, Du Nhut, uo Snh, . tND)
2
Coog, huy Coogpu, mot trong cuc tong phu chnh cou lhut guo 1uy
1ung, dooc phon um u Cuch-o. lhu nuy do chnh ngu 1songkhupu
tl357-l4l9) sung up. V du so nuy thoong dooc bot don vo ton
phon um u 1ong-khuch-bu. tND)
3
kya, dooc phon um u 1ut-cu. 1on go kya dooc dut thoo ton to
von chnh cou phu nuy u kya, thunh up vuo num l073. tND)
4
Kugyo, dooc phon um u Cu-nh-co, do ngu Murpu Lotsuvu tl0l2-
l097) sung up, vu u mot trong cuc tong phu on no tong cou 1uy
1ung, vo so troyon thou qou hnh thoc tu snh cou cuc v Kurmupu
tCut-mu-bu). V Kurmupu tho nhut u Dum Kh,cnpa tlll0-ll93)
dooc tn u du on toc tu snh qou l6 un, nuy u v Kurmupu tho l7
mung ton Urg,cn Trnc, Dorc, snh num l985 vu hon vun dung go
coong v dong duo phu nuy. Xom Cuc v du so tu snh 1uy 1ung -
Ngoyon Mnh 1on, NX 1on guo, 2007. tND)
248
T dieu e
va Toi tbuong Du-gia tantra.
1
HaI Iop nguyon Iy dau
fIon khong bao gom vIoc phaf nguyon Vajrayana; cac
phaf nguyon tantra fhuoc vo Mat tong Du-gia va Mat
Tong Toi tbuong Du-gia. Mat Tong Toi tbuong Du-gia
con co cac fhuc hanh fhIon djnh su dung nhIou you fo
sInh Iy da dang, chang han nhu vIoc hnh fuong hoa
cac konh nang Iuc cua co fho, cac nang Iuc Iuan chuyon
frong cac konh ay, cac gIof vI fo... Trong faf ca cac
phap fhIon khac nhau nay fh dIom fhon chof Iuon Iuon
Ia nguyon Iuc cua fam Bo-Jc va fuo gIac vo tinb kbong.
ThIou dI haI nhan fo nay, khong mof phap fhIon nao
ko fron fham ch co fho duoc xom Ia phap Phaf.
Tuy nhIon, fhoo mof so kInh van xac fhaf va raf dang
fIn cay cua Mat tong Du-gia fh phap fu Kim cuong
tbua cung co fho dua fron hIou bIof vo tinb kbong cua
phaI Duy tbuc, khong nhaf fhIof phaI Ia fhoo Trung
quan tong. Mac du vay, foI van cam fhay rang nou
muon cho cac fhuc hanh tantra Ia foan dIon, va muon
daf foI su gIac ngo vIon man fhoo gIao phap tantra, fh
mof fuo gIac vo tinb kbong dua fhoo Trung quan tong
Ia fhuc su can fhIof.
1
Kryu tuntru dooc dch sung Anh ngo u Acton tuntru, mung nghu u Mut
don Hunh dong. Curyu tuntru dooc dch sung Anh ngo u lorormunco
tuntru, thoo 1hch 1r Hu dch u Mut don thon vo to doy. Cho Yogu
dooc phon um thunh Do-gu, vu Hghost Yogu tuntru dooc dch u 1o
thoong Do-gu tuntru tAnotturuyogutuntru). tND)
250
T dieu e
Lo khuyen cho nguo thuc hunh Phut phup
Co 3 IoI khuyon foI muon chIa so cung cac ban.
Iou dang noI fruoc fIon Ia fru phI ban co fho fhIof
Iap mof non fang vung chac frong cac fhuc hanh can
ban cua Phaf phap, nhu nhung dIou ma foI da vach ra,
bang khong fh ngay ca cac phap fu duoc xom Ia sau xa
cua Kim cuong tbua cung so khong mang IaI hIou qua
g. Iou quan frong Ia, doI voI nguoI fhuc hanh Phaf
phap fh su phaf frIon mof hIou bIof vo Tu Jicu Jc va
suy gam sau xa vo gIao phap nay Ia fhuc su fhIof you.
o do, fhIon fap phaI Ia mof phan frong you frong su
fhuc hanh cua ban, bao gom ca haI phap cbl va quan.
Nhan fo quan frong fhu haI Ia su quyof fam cua ban.
an khong non fuong fuong rang faf ca moI su fIon
frIon noI fron co fho dIon ra frong vong vaI ba ngay hay
vaI ba nam; chung fhaf ra co fho phaI can don nhIou
doI, nhIou kIop, non su quyof fam ro rang Ia fhIof you.
Nou ban fu xom mnh Ia mof Phaf fu va muon fhuc
su fhuc hanh Phaf phap, fh ngay fu khI baf dau ban
phaI ha quyof fam fhuc hIon don cung, baf chap vIoc
ay co phaI fraI qua don hang frIou hay hang fy kIop
song. NoI cho cung, y nghIa cuoc song cua fa Ia g7 Tu
no khong ho co mof y nghIa noI faI nao ca. Tuy nhIon,
nou fa su dung cuoc song fhoo mof cach fch cuc, fh
ngay ca nhung ngay fhang va nhung nIon ky do cung
252
T dieu e
so fro non day y nghIa. Nguoc IaI, nou ban hoang ph
doI song mof cach khong muc dch fh du chI mof ngay
cung so cam fhay Ia qua daI. an so fhay rang, mof khI
ban co duoc mof quyof fam kIon djnh va mof muc dch
ro rang fh fhoI gIan so khong Ia quan frong.
Nhu ngaI Tjch ThIon da vIof frong baI fhI ko raf hay
nay:
Bao /au con Jo bu kbong,
8inb /inb cam cbju trong oong kbo Jau,
Nguycn rang toi oan con Jay,
Tan tru Jau kbo Jcn ngay sang tuoi.
1
IoI Io frong baI fhI ko fhaf su da fruyon daf mof
frI kIon nhaf djnh cho foI, va nhung IoI fho fhaf hof
suc fruyon cam.
Va IoI khuyon cuoI cung cua foI Ia, ban cang non
nong, cang mong muon mof phuong fhuc nhanh nhaf,
f fon kom nhaf hay fof nhaf, fh IaI cang co nhIou kha
nang phaI nhan Iay mof kof qua raf foI. V fho, foI cho
rang do Ia mof phuong phap saI Iam.
1
Nhup o-do hunh oun tBodhicaryvatra) cou 1ch 1hon tntideva),
choong X tHo hoong), th ko so 55.
254
T dieu e
KKT LAN
N
ou phaI nou ra dIom fhIof you nhaf frong baI
gIang nay, han foI so noI rang: Nou su hIou bIof
vo Tu Jicu Jc cua ban hnh fhanh fu cac quan chIou sau
sac nhu da noI fron, fh ban so co mof su knh nguong
sau xa doI voI Chanh phap, von Ia doI fuong chan fhaf
cua su quy y, va ban cung so phaf frIon Iong fIn vao
kha nang van dung Chanh phap ngay frong ban fhan
mnh. Tron co so cua mof Iong fIn nhu vay, ban so co
fho phaf frIon fn fam chan fhaf doI voI duc Phaf, bac
fhay da chI ra cho ban con duong fu fap, va ban cung so
co mof Iong fon knh sau xa doI voI chung Tang, nhung
nguoI dong hanh fInh fhan fron con duong nay.
Nou su hIou bIof cua ban vo Tam bao duoc dua fron
mof chung ngo fham sau vo Tu Jicu Jc nhu da noI
fron, fh moI khI ban nghI don Phaf, Phap va Tang,
Tam bao so hIon don voI ban fhaf song dong, voI su
sang fuoI moI mo. ay chnh Ia y nghIa cua vIoc fhuc
hanh quy y Tam bao.
Trong fhuc fo, do fom gon mof cach chnh xac va ro
rang hon nua, co fho noI rang foan bo nhung g foI da
gIang gIaI o day chnh Ia do chI ro y nghIa cua vIoc quy
y Tam bao.
256
T dieu e
Mac du su fhuc hanh cua rIong foI Ia raf kom coI,
qua fhaf raf kom coI, va mac du foI co fr chu cung nhu
quan fuong mof so man-Ja-/a |maala), nhung frong
fam chnh frong su fu fap hang ngay cua foI van Ia Tu
Jicu Jc va tam Bo-Jc. ToI cam nhan rang haI phap fu
nay Ia fhuc su mang IaI IoI ch fhIof fhuc. oI khI foI
nghI rang vIoc quan fuong cac vj Tbanb bo tr co fho
gan nhu Ia mof cach fu Iua doI. Trong quan dIom cua
foI, chung fa nhaf fhIof phaI fhoo duoI vIoc fhuc hanh
fhoo frnh fu fung buoc mof, voI su kIon nhan va quyof
fam. Nou ban fhuc hanh fhoo cach nay fh sau mof
nam hay muoI nam, ban so nhan ra duoc f nhaf Ia mof
su hoan fhIon nao do frong ban fhan. Va khI ban fhay
duoc nhu vay, dIou do so mang IaI mof su khch Io moI
do fIop fuc. Tuy nhIon, chung fa phaI nhan bIof rang
su fhay doI fhaf khong do dang chuf nao.
CIo day ban da doc qua nhung IoI day vo Tu Jicu Jc,
Nou ban fu xom mnh Ia mof Phaf fu fh xIn hay fhuc
hanh nhung IoI day nay. Nhung IoI day nay khong non
chI dung IaI o muc do frI fhuc. Thuc hanh va gIao Iy
phaI gan IIon voI cuoc song chung fa. I nhIon, dIou
nay cung dung voI nhung nguoI fhuc hanh va fn do
cua cac fn nguong khac, nhu Ia Tbicn cbua giao, Hoi
giao hay Do Tbai giao; du voI baf cu nIom fIn nao, nou
ban chap nhan nIom fIn do fh no phaI fro fhanh mof
phan frong cuoc song cua ban. ChI dI Io nha fho vao
Chu nhaf va chap fay cau nguyon frong choc Iaf fh
van Ia chua du, nou nhu frong khoang fhoI gIan con
258
T dieu e
IaI cach ung xu cua ban van khong co g fhay doI. Cho
du ban co fu fhan dI don nha fho hay khong, foI nghI
rang gIao Iy fon gIao cua ban phaI Iuon nam frong fraI
fIm ban. Iou do raf quan frong. ChI khI do ban moI co
duoc mof fho nghIom vo gIa frj chan fhaf cua no, nou
khong fh do chI don gIan Ia mof phan kIon fhuc frong
dau ban, va khI ban doI maf voI nhung kho khan frong
cuoc song fh dIou do so khong gIup ch duoc g.
Mof khI gIao phap da gan IIon voI cuoc song cua ban,
baf cu Iuc nao ban gap phaI kho khan fhaf su fh su
fhuc hanh gIao phap so cho ban mof noI Iuc. Cung fho,
khI ban gIa you, hay mac phaI mof can bonh nan y, va
khI caI chof cuoI cung fm don, fh su fu fap cua ban so
fhuc su mang IaI cho ban mof noI fam vung chaI, an
on. Xof cho cung fh caI chof Ia mof phan cua su song;
no khong co g Ia ca; som muon g faf ca chung fa dou
cung phaI fraI qua. Iuc do, cho du con co kIop sau hay
khong fh su bnh fhan cua fam hon van Ia raf quan
frong. Iam fho nao do co duoc su bnh fam frong mof
fhoI khac quan frong nhu fho7 Iou do chI co fho daf
duoc nou fa co duoc nhung kInh nghIom fu fhan mang
IaI cho fa noI Iuc, v khong aI khac co fho cho fa suc
manh nay khong fhan fhanh nao, khong bac fhay
nao, va cung khong ban bo nao hof! ay Ia Iy do faI
sao duc Phaf day rang ban phaI Ia bac fhay cua chnh
mnh.
260 PH LC 1
PH LC 1: T B - CO SO HANH PHC CON
NGO
Bai noi cbuycn truoc cong cbung cua
Juc Da/ai Lama tai 8anb uong Mau Djcb
Tu Do, Mancbcstcr, tbuoc Licn Hicp Anb,
oao ngay 10 tbang 7 nam 1006.
T
oI cho rang moI con nguoI dou co mof y fhuc bam
sInh vo cai ta. Chung fa khong fho gIaI fhch
faI sao co cam nhan do, nhung qua fhaf Ia co. I kom
voI no Ia mof su khao khaf duoc hanh phuc va mong
muon vuof qua kho dau. Iou nay Ia hoan foan hop Iy:
Chung fa duong nhIon co quyon daf foI nhIou hanh
phuc nhaf frong pham vI co fho duoc, va fa cung co
quyon vuof qua dau kho.
Toan bo Ijch su IoaI nguoI da phaf frIon fron co so
cam nhan nay. Thaf ra, no cung khong chI gIoI han
frong IoaI nguoI; fhoo quan dIom cua Phaf gIao, ngay ca
IoaI con frung nho nhaf cung co cam nhan do, va frong
pham vI kha nang cua mnh, chung cung Iuon co gang
do daf duoc phan hanh phuc nao do va no franh nhung
hoan canh khong vuI.
Tuy nhIon, co mof so khac bIof quan frong gIua con
nguoI va cac IoaI vaf. Nhung khac bIof do baf nguon fu
262 PH LC 1
fr fhong mInh cua con nguoI. Nho vao fr fhong mInh,
fa duoc IoI fho hon raf nhIou va co nhIou nang Iuc hon.
Ta co kha nang fu duy raf xa vo fuong IaI, va fr nho
cua fa du manh do nho IaI nhIou nam frong qua khu.
Hon fho nua, chung fa co cac fruyon fhong fruyon khau
va qua chu vIof, co fho nhac nho fa vo cac su kIon cach
day nhIou fho kI. CIo day, nho vao cac phuong phap
khoa hoc, chung fa fham ch con co fho khao saf cac su
kIon da xay ra cach day nhIou frIou nam.
Nhu vay, fr fhong mInh Iam cho fa raf fInh khon,
nhung cung Iuc, noI mof cach chnh xac Ia cung do noI
dIou do ma fa co nhIou su hoaI nghI, ngo vuc hon, va
do do cung co nhIou noI so haI hon. ToI nghI rang su
hnh dung ra noI so haI da phaf frIon raf nhIou hon o
con nguoI so voI cac IoaI khac. Thom vao do, raf nhIou
nhung mau fhuan frong cong dong nhan IoaI va frong
chnh gIa dnh cua moI nguoI, chua noI don nhung mau
fhuan gIua cac cong dong xa hoI va gIua cac quoc gIa,
cung nhu cac xung dof noI fam frong moI con nguoI
faf ca cac xung dof va mau fhuan nay dou khoI Ion fu
su khac bIof vo fu fuong va quan dIom, von duoc sInh
ra fu fr fhong mInh cua chung fa. Thaf khong may, fr
fhong mInh doI khI co fho gay ra mof frang fhaI hoan
foan khong vuI cho fam fhuc. Trong y nghIa nay, no
fro fhanh mof nguon dau kho khac cho con nguoI. u
vay, nhung cung Iuc foI van cho rang xof don cung fh
chnh fr fhong mInh Ia cong cu fa co fho dung do vuof
qua faf ca cac mau fhuan va khac bIof nay.
264 PH LC 1
Tu quan dIom do, frong faf ca moI chung IoaI khac
nhau fron hanh fInh nay fh IoaI nguoI Ia ko gay roI
Ion nhaf. Iou do da qua ro rang. ToI fuong fuong nou
fron fraI daf nay khong con bong dang con nguoI, fh
fu no han so duoc an foan hon! Chac chan Ia hang
frIou con vaf nhu ca, ga va cac IoaI fhu nho khac so
duoc fan huong mof su gIaI fhoaf fhaf su!
o do, dIou quan frong Ia fr fuo con nguoI can duoc
su dung fhoo mof cach fhuc xay dung. ay Ia dIom fhon
chof. Nou chung fa su dung kha nang cua fr fhong
mInh mof cach dung dan, fh khong chI co con nguoI
fro non f gay haI cho nhau hon, va f gay haI hon cho
hanh fInh nay, ma moI mof con nguoI rIong Io cung dou
so duoc hanh phuc hon. Iou do nam frong fam fay cua
chung fa. VIoc su dung fr fuo fhoo cach dung dan hay
saI Iam Ia fuy noI chung fa. Khong aI co fho ap daf cac
gIa frj cua ho Ion chung fa. Iam fho nao do fa hoc duoc
cach su dung kha nang cua mnh mof cach xay dung7
Truoc fIon, can phaI nhan bIof ban chaf cua chung fa,
va sau do, nou fa co su quyof fam fh so co mof kha
nang fhuc su frong vIoc chuyon hoa Iong nguoI.
Tron co so nay, hom nay foI so noI vo cach fhuc do
moI mof con nguoI rIong Io co fho fm fhay hanh phuc,
boI v foI fIn rang moI ca nhan dou Ia cha khoa doI
voI faf ca nhung nguoI con IaI. o fhay doI baf k cong
dong nao, su khoI dong phaI xuaf phaf fu moI ca nhan.
266 PH LC 1
Nou moI ca nhan co fho fro non mof nguoI fof dop,
dIom fInh va hIon hoa, fh dIou nay so fu dong dom IaI
mof bau khong kh fch cuc cho gIa dnh chung quanh
nguoI do. KhI cac bac cha mo Ia nhung nguoI fof bung,
gIau fnh cam, hIon hoa va dIom fInh fh noI chung con
caI ho cung so phaf frIon nhung cach ung xu va fhaI
do nhu vay.
ThaI do song cua chung fa fhuong chju anh huong
roI ram boI cac nhan fo bon ngoaI; vay non, mof phan
cua van do Ia phaI IoaI fru cac phIon nhIou quanh ban.
MoI fruong song, fuc hoan canh xung quanh, Ia mof
nhan fo raf quan frong frong vIoc fao ra mof fam frang
hanh phuc. Tuy nhIon, phan con IaI cua van do fham
ch con quan frong hon nua, do Ia fhaI do fInh fhan
rIong cua moI nguoI.
Hoan canh xung quanh co fho khong may fhan fhIon,
fham ch co fho Ia fhu nghjch, nhung nou fhaI do fInh
fhan frong ban Ia dung dan, fh hoan canh do so khong
khuay dong duoc su bnh yon bon frong ban. Nguoc IaI,
nou fhaI do cua ban Ia khong dung, fh ngay ca khI
quanh ban dou Ia nhung nguoI ban fof va nhung dIou
kIon fhuan IoI nhaf, ban cung khong fho co hanh phuc.
ay Ia Iy do faI sao fhaI do fInh fhan IaI quan frong
hon cac dIou kIon bon ngoaI. Mac du vay, duong nhu foI
fhay nhIou nguoI chu fam hon don cac dIou kIon bon
ngoaI va khong ho Iuu y don fhaI do bon frong cua fam
268 PH LC 1
fhuc. ToI do nghj chung fa non Iuu y nhIou hon don cac
pham fnh noI fam.
Co nhIou pham fnh quan frong cho su yon bnh fInh
fhan, nhung fhoo kInh nghIom f oI ma foI da co duoc,
foI fIn rang mof frong nhung you fo quan frong nhaf Ia
Iong fu bI cua con nguoI: mof cam gIac quan fam cham
soc.
ToI so gIaI fhch y nghIa cua Iong fu bI duoc noI don
o day. Thong fhuong, khaI nIom cua chung fa vo Iong
fhuong hay fnh you Ia chI cho cam gIac fhan fhIof voI
ban bo va nhung nguoI fhan you. oI khI Iong fhuong
cung mang y nghIa cua su fhuong haI. Iou nay khong
dung baf k su fhuong you nao IIon quan don vIoc
xom nho nguoI khac dou khong phaI Ia fhuong you
chan fhaf. o fro non chan fhaf, Iong fhuong you phaI
dua fron co so fon frong nguoI khac, va dua fron nhan
fhuc rang: nhung nguoI khac cung co quyon duoc huong
hanh phuc va vuof qua kho dau nhu chnh ban fhan fa.
Tron co so nay, ngay khI nhn fhay nguoI khac dang
dau kho, ban so phaf khoI mof cam xuc chan fhanh
quan fam don ho.
Con vo su fhan fhIof ma fa cam nhan doI voI ban
bo cua mnh, dIou nay fhuong gIong voI mof su Iuyon
aI hon Ia fnh fhuong. Tnh fhuong chan fhaf khong
non co su fhIon vj. Nou fa chI cam fhay fhan fhIof voI
cac ban mnh, va khong cam fhay nhu vay voI nhung
ko fhu cua fa; hay voI vo so nhung nguoI ma fu fhan
2?0 PH LC 1
fa khong ho quon bIof, hay voI nhung nguoI fa khong
quan fam, fh fnh fhuong cua chung fa chI Ia khong
fron von hay fhIon vj.
Nhu da noI, fnh fhuong chan fhaf duoc dua fron
nhan fhuc rang nguoI khac cung co quyon duoc hanh
phuc nhu chnh ban, va do do, ngay ca ko fhu cua ban
cung Ia mof con nguoI voI su mong muon va quyon duoc
huong hanh phuc gIong nhu ban. Mof y fhuc quan fam
duoc phaf frIon fron so so nay, fa goI Ia fu bI; no rong
mo don moI nguoI, baf ko fhaI do cua nguoI do doI voI
ban Ia fhu djch hay fhan fhIon.
Mof phuong dIon cua Iong fu bI Ia y fhuc Iuon co
frach nhIom quan fam don nguoI khac. KhI fa phaf
frIon su fhoI fhuc nay frong Iong, su fu fIn cua fa so fu
nhIon gIa fang. Iou nay IaI so Iam gIam bof su Io so,
va su gIam bof Io so Ia non fang cho su quyof fam. KhI
ban fhaf su quyof fam ngay fu dau Ia so hoan fhanh
mof nhIom vu kho khan, fh ngay ca nou ban co fhaf
baI mof Ian, haI Ian, ba Ian... cung khong quan frong.
Muc fIou cua ban raf ro rang, non ban van so fIop fuc
no Iuc. ThaI do Iac quan va kIon djnh nay Ia you fo
fhon chof do fhanh cong.
Iong fu bI cung dom don cho fa mof noI Iuc. Mof khI
Iong fu bI duoc phaf frIon, no so fu nhIon mo ra mof
canh cua noI fam, qua do fa co fho gIao fIop voI moI con
nguoI, va ngay ca voI nhung chung sInh huu fnh khac,
2?2 PH LC 1
mof cach do dang va chan fhanh. Maf khac, nou ban
cam fhay cam ghof va ac cam voI nguoI khac, fh co
fho ho cung cam fhay fuong fu nhu vay doI voI ban, kof
qua Ia su ngo vuc va Io so so fao ra mof khoang cach
gIua cac ban, Iam cho su gIao fIop fro non kho khan.
RoI sau do ban so cam fhay co don va cach bIof. Khong
phaI faf ca fhanh vIon frong cong dong cua ban dou co
cac cam xuc fIou cuc fuong fu doI voI ban, nhung mof
so nguoI co fho nhn ban fhoo cach fIou cuc boI v chnh
cam nhan cua ban.
Nou ban nuoI duong cac cam xuc fIou cuc vo nguoI
khac, nhung IaI mong doI ho fhan fhIon voI ban fh
fhaf Ia vo Iy. Nou muon bau khong kh quanh mnh fro
non fhan fhIon hon, fruoc hof ban phaI fao ra non fang
cho dIou do. Cho du su dap ung cua nhung nguoI khac
Ia fch cuc hay fIou cuc, fruoc hof ban phaI fao ra duoc
non fang cua su fhan fhIon. Nou sau do nhung nguoI
khac van fIop fuc ung xu voI ban mof cach fIou cuc, fh
ban co quyon hanh dong fhoo cach fhch hop.
ToI Iuon co gang fao ra mof non fang fhan fhIon
voI moI nguoI. Chang han, moI khI Ian dau gap go mof
nguoI nao do, foI fhay khong can don cac IoI gIoI fhIou.
Ro rang nguoI ay cung Ia mof con nguoI. Co Io mof Iuc
nao do frong fuong IaI, cac fIon bo kI fhuaf co fho dong
nghIa voI vIoc foI co fho nham Ian gIua mof nguoI may
voI mof con nguoI, nhung cho foI nay fh chuyon nay
chua fung xay ra. ToI nhn fhay mof nu cuoI, vaI caI
2?4 PH LC 1
rang va doI maf... va foI nhan ra ngay do Ia mof con
nguoI! Tron co so Ia nhung con nguoI, vo maf cam xuc
fh faf ca chung fa dou nhu nhau, va co ban fh vo maf
fho chaf chung fa cung Ia nhu nhau, fru ra su khac bIof
mau sac. Nhung cho du nhung nguoI Tay phuong co foc
vang hay foc xanh, hay foc frang, cung dou khong fhuc
su quan frong. Iom quan frong Ia chung fa dou gIong
nhau vo maf cam xuc. VoI su fIn chac do, foI cam fhay
nguoI moI gap kIa Ia mof nguoI anh om dong IoaI, va
don gan nguoI do mof cach hoan foan fu nhIon. Trong
hau hof cac fruong hop, nguoI moI gap kIa so fuc fh
phan ung fhoo cach fuong fu, va fro fhanh mof nguoI
ban. oI khI foI fhaf baI, nhung khI ay foI co quyon fu
do phan ung fuy fhoo fnh huong.
V vay, vo co ban chung fa non fIop can nguoI khac
mof cach coI mo, fhua nhan moI nguoI khac dou Ia mof
con nguoI cung gIong nhu chnh fa. Khong co nhIou
khac bIof gIua faf ca chung fa!
Iong fu bI fao non bau khong kh fch cuc mof cach
fu nhIon, va kof qua Ia ban cam fhay an on va haI Iong.
NguoI co Iong fu bI song o baf cu noI nao fh bau khong
kh o noI do Iuon duoc do chju. Ngay ca cac IoaI cho hay
chIm cung do dang don gan nguoI do. Cach day chung
50 nam, foI fhuong gIu vaI chu chIm frong Cung dIon
Mua Ha Norbu/ingka |Norbu/ingka 8ummcr Pa/acc) o
Lbasa. Trong so do co mof con vof nho. Iuc do, foI
co mof nguoI phuc vu Ion fuoI frong khong may fhan
fhIon maf cua ong fa fron va nghIom nghj nhung
2?6 PH LC 1
ong fa Iuon cho chu vof nay an cac IoaI haf va fhuc an
khac. oI vay, moI khI nguoI phuc vu sap don, chI can
ngho fIong buoc chan hay fIong ho cua ong Ia con vof
da fo ra phan khch. NguoI phuc vu co mof fhaI do cuc
ky fhan fhIon voI con chIm nho do, va no cung dap ung
mof cach dang ngac nhIon voI ong fa. Co mof vaI Ian
foI cung cho con chIm an mof f haf, nhung no khong
bao gIo fo ra fhan fhIon nhu fho voI foI. ToI dung mof
caI quo khou no, hy vong no so phan ung khac hon;
nhung kof qua hoan foan xau dI. ToI da dung suc qua
manh hon so voI suc chIm, va no da dap IaI fhoo cach
fuong ung.
o vay, nou ban muon co mof nguoI ban chan fhaf,
fruoc nhaf ban phaI fao ra bau khong kh fch cuc quanh
mnh. Xof cho cung, chung fa Ia nhung dong vaf song
cong dong va ban bo Ia raf quan frong. Iam fho nao do
ban mang IaI nu cuoI fron khuon maf moI nguoI7 Nou
ban duy fr su Ianh Iung va ngo vuc fh dIou do so raf
kho. Cung co fho Ia nou ban co quyon fho va fIon faI
fh mof so nguoI co fho don voI ban bang mof nu cuoI
gIa fao, nhung mof nu cuoI chan fhaf chI co fho co duoc
nho Iong fu bI ma fhoI.
Cau hoI daf ra Ia Iam fho nao do phaf frIon Iong fu
bI. Trong fhuc fo, fa co fho fhaf su phaf frIon mof Iong
fu bI hoan foan khong fhIon vj hay khong7 Cau fra IoI
cua foI Ia fa chac chan co fho Iam dIou do. ToI fIn rang
ban chaf cua con nguoI Ia hIon Ianh va fu aI; mac du co
nhIou nguoI, fruoc day cung nhu bay gIo, cho rang ban
2?8 PH LC 1
chaf con nguoI vo co ban Ia hung hang. Chung fa hay
xom xof dIom nay.
Vao fhoI dIom fhu fhaI, va suof fhoI gIan o frong fhaI
mo fh frang fhaI fInh fhan you fhuong va hIon hoa cua
nguoI mo Ia nhan fo raf fch cuc cho su phaf frIon cua
fhaI nhI. Nou fam fu nguoI mo bj kch dong manh so
co haI cho fhaI nhI. Va do chI Ia dIom khoI dau cua su
song! Ngay ca frang fhaI fInh fhan cua cha mo vao fhoI
dIom fhu fhaI cung Ia quan frong. Chang han, nou mof
dua bo duoc fhu fhaI boI su cuong hIop, fh no so Ia mof
dua bo ngoaI y muon, va dIou do fhaf khung khIop. o
vIoc fhu fhaI xay ra fof dop, no phaI xuaf phaf fu fnh
you chan fhaf va su fon frong Ian nhau, khong chI Ia su
dam mo cuong nhIof. ChI co quan ho fnh duc fhoang
qua voI nhau fh khong du, haI nguoI can phaI hIou bIof
ro vo nhau va fon frong Ian nhau nhu nhung con nguoI;
day Ia co so cho mof cuoc hon nhan hanh phuc. Hon
fho nua, hon nhan fu no non Ia fron doI, hay f nhaf
cung phaI duoc bon Iau. Cuoc song non baf dau mof
cach fof dop frong fnh huong nhu fho.
Sau do, fhoo y hoc fh frong nhung fuan Io dau sau
khI sInh no, bo nao cua fro so sInh van fIop fuc Ion Ion.
Trong suof fhoI k nay, cac chuyon gIa cho rang su vuof
vo Ia nhan fo raf fhIof you cho su phaf frIon fhch hop
cua bo nao. ChI dIou nay fhoI cung cho fhay rang su
Ion Ion cua rIong fhan fho fa cung da can don su fru
mon cua nguoI khac.
280 PH LC 1
Sau khI sInh, mof frong nhung vIoc Iam dau fIon cua
nguoI mo Ia cho con bu, va vIoc dau fIon cua dua fro
Ia bu sua mo. ong sua fhuong duoc xom nhu Ia bIou
fuong cua fnh fhuong. Thoo fruyon fhong, khong co
sua fh dua fro khong fho song con. Thong qua fIon
frnh bu sua fao ra mof su gan bo fhan fhIof gIua mo
va con. Nou khong co su gan bo fhan fhIof do, han
dua fro da khong fm kIom bau vu mo, va nou nguoI
mo cam fhay khong ua fhch dua fro fh sua cua ba so
khong fIof ra mof cach do dang. V fho, dong sua hIon
huu cung voI fnh fhuong. Iou nay co nghIa Ia, hanh
dong dau fIon frong doI fa vIoc bu sua Ia mof bIou
fuong cua fnh fhuong. ToI Iuon duoc goI nho don dIou
nay moI khI foI fham mof nha fho va nhn fhay duc Mo
bong Chua Jcsus con Ia mof dua fro; hnh anh ay doI
voI foI Ia mof bIou fuong cua fnh you va su fru mon.
NguoI fa da bIof duoc rang fro om Ion Ion frong cac
gIa dnh co su you fhuong va fru mon fh phaf frIon
fho chaf manh khoo hon va hoc gIoI hon o fruong.
Nguoc IaI, nhung om song fhIou fnh fhuong so gap
kho khan frong su phaf frIon fho chaf Ian fInh fhan.
Nhung dua fro nay cung cam fhay kho khan frong vIoc
bay fo fnh fhuong khI chung Ion Ion, va day Ia mof
fham kjch Ion.
ay gIo hay nhn vao gIay phuf cuoI cung cua cuoc
song su chof. Ngay ca o fhoI dIom sap ra dI vInh vIon,
mac du nguoI hap hoI khong con nhan duoc IoI ch g
nhIou fu bang huu, nhung nou duoc vay quanh boI ban
282 PH LC 1
bo fh fam fhuc nguoI ay co fho fro non bnh fhan hon.
o do, frong suof cuoc doI fa, ngay fu Iuc khoI dau cho
don khI nham maf, su you fhuong fru mon Iuon gIu
mof vaI fro raf quan frong.
Khuynh huong you fhuong khong chI Iam cho fam
fhuc duoc an on va bnh fhan hon, ma con anh huong
don fho chaf mof cach fch cuc nua. Nguoc IaI, su fhu
han, ghon ghof va so haI Iam xao fron su yon bnh cua
fam fhuc, Iam cho fa bj khch dong va anh huong foI
co fho mof cach baf IoI. Ngay ca fho xac fa cung can
don su an bnh cua fam fhuc, va khong fhch hop voI
su khch dong. Iou nay cho fhay su nhan bIof gIa frj
cua mof fam fhuc an on Ia ban chaf san co frong chung
fa.
o vay, du mof so nguoI co fho khong dong y, nhung
foI van fhay rang, cho du kha canh hung hang frong
ban fnh cua chung fa Ia mof phan cua doI song, fh suc
manh vuof froI frong doI song van Ia Iong you fhuong
con nguoI. ay Ia Iy do v sao fa co fho cung co va fang
cuong non fang fof dop ay, v do von Ia ban chaf cua
con nguoI.
Ta cung co fho fIop can fnh chaf quan frong cua
Iong fu bI fhong qua su phan fch Iy Iuan. Nou foI gIup
do nguoI khac va bay fo su quan fam don nguoI do, fh
fu foI cung so duoc huong IoI fu dIou nay. Nguoc IaI,
nou foI Iam haI nhung nguoI khac, cuoI cung foI so gap
rac roI. ToI fhuong noI dua, voI mof phan chan fhaf
284 PH LC 1
va nghIom fuc, rang nou fa muon fhaf su vj ky fh non
vj ky fhoo cach khon ngoan hon Ia vj ky mof cach daI
dof. Tr khon co fho gIup fa dIou chInh fhaI do frong
phuong dIon nay. Nou su dung fof fr fhong mInh, fa
co fho fhau hIou duoc cach fhuc do daf duoc nhung IoI
ch cua rIong mnh bang cach song mof nop song fu bI.
Tham ch co fho bIon Iuan rang song fu bI Ia vj ky mof
cach fuyof doI.
Trong fruong hop nay, foI khong cho rang vj ky Ia
saI fraI. You fhuong chnh mnh Ia fhIof you. Nou fa
khong you fhuong chnh mnh, Iam sao fa co fho you
fhuong nguoI khac7 Co vo nhu khI mof so nguoI noI
vo Iong fu bI, ho nghI rang dIou do gan IIon voI vIoc
hoan foan khong Iuu fam don IoI ch cua rIong mnh
mof su hy sInh cac quyon IoI ban fhan. Iou nay Ia
khong dung. Thaf ra, fnh you chan chnh fruoc hof
non huong vo chnh mnh.
NoI vo caI foI co haI y nghIa khac nhau. Mof caI
foI khong ngan ngaI ham haI nguoI khac, do Ia fIou
cuc va dan foI su rac roI. CaI foI fhu haI duoc dua
fron su quyof fam, y ch manh mo va su fu fIn, va y
nghIa nay cua caI foI Ia raf can fhIof. Khong co no,
Iam sao fa co fho phaf frIon su fu fIn can fhIof do fhuc
hIon baf cu nhIom vu nao frong cuoc song7 Tuong fu,
cung co haI IoaI ham muon. Tuy nhIon, su fhu han fh
bao gIo cung Ia fIou cuc va pha hoaI su hoa hop.
286 PHU LUC 1
Iam fho nao fa co fho gIam bof su fhu han7 Thu han
fhuong fhoo sau su gIan du. Su gIan du sInh khoI nhu
Ia mof phan ung cam xuc, va dan dan phaf frIon fhanh
cam gIac fhu han. Phuong phap khoo Ioo o day Ia,
fruoc fIon phaI nhan bIof rang su gIan du Ia fIou cuc.
NguoI fa fhuong nghI rang su gIan du Ia mof phan gan
IIon voI chung fa, fof hon Ia bIou Io no ra, nhung foI
cho day Ia mof saI Iam. an co fho co nhung phIon ha
hay baf bnh vo qua khu cua mnh, va bang cach bIou
Io su gIan du ban co fho cham duf nhung fam frang
do. Iou do raf co kha nang xay ra. Tuy nhIon, fhong
fhuong fh fof hon Ia non kIom cho con gIan cua ban,
va dan dan, nam nay sang nam khac, no so fIou maf.
Thoo kInh nghIom cua foI, cach Iam nay co hIou qua fof
nhaf khI ban chap nhan rang su gIan du Ia fIou cuc va
fof hon Ia khong non co no. Cach nhn nhan nhu fho
fu no so fao ra mof su khac bIof.
MoI khI con gIan sap khoI Ion, ban co fho fu ron
Iuyon do nhn vao doI fuong gay ra con gIan fhoo mof
cach khac. af cu nguoI hay fnh huong nao gay ra con
gIan, xof vo co ban dou Ia fuong doI; nhn fu mof goc
do, dIou do Iam cho ban gIan du, nhung nhn fu mof
phuong dIon khac, ban co fho phaf hIon mof so dIom
fof dop frong do. Chang han nhu vIoc chung foI maf
nuoc, va fro fhanh nhung ko fj nan. Nou chung foI
nhn vao fnh frang cua mnh fu goc do do, chung foI
co fho cam fhay fhaf vong va buon nan, nhung cung
chnh su kIon do da fao ra nhIou co hoI moI nhu Ia
vIoc duoc gap go nhung nguoI fu cac fruyon fhong fon
gIao khac nhau... Phaf frIon mof cach nhn su vIoc IInh
288 PHU LUC 1
hoaf hon so gIup fa nuoI duong duoc mof fhaI do fInh
fhan can bang hon. ay Ia mof phuong cach.
Co nhung fnh huong khac, chang han nhu khI ban
nga bonh, cang nghI nhIou don bonh fnh fh su fhaf
vong cua ban cang fro non foI fo hon. Trong fruong
hop nhu vay, fhaf Ia huu ch nou ban so sanh fnh
frang cua mnh voI vIon anh xau nhaf cua can bonh,
hay voI nhung g co fho xay ra nou ban mac phaI mof
can bonh nghIom frong hon nua... Thoo phuong cach
nay, ban co fho fu an uI bang cach nhan ra rang moI
vIoc co fho da foI fo hon fho nhIou. O day mof Ian nua,
ban fu ron Iuyon do nhn vao fnh fuong doI cua fnh
huong. Nou ban so sanh voI dIou g do foI fo hon raf
nhIou fh su so sanh nay so Iap fuc Iam gIam dI su fhaf
vong cua ban.
Tuong fu, khI nhung dIou kho khan xay don, chung
co fho co vo nhu hof suc gho gom khI ban nhn chung
mof cach can ko, nhung nou ban fIop can cung mof van
do fu mof goc nhn rong mo hon fh no so co vo nho
nhaf hon. VoI cac phuong phap nay, va bang cach phaf
frIon mof cach nhn rong mo hon, ban co fho Iam gIam
bof su fhaf vong cua mnh moI khI phaI doI dIon voI
cac van do kho khan. an co fho fhay rang can co su
no Iuc kIon fr, nhung khI ban ap dung fhoo cach nay
fh fnh cach gIan du frong ban so suy gIam dI. ong
fhoI, ban phaf frIon fhom Iong fu bI va Iam gIa fang
fIom nang fof dop cua mnh. ang vIoc kof hop ca haI
phuong phap nay, mof nguoI xau co fho duoc chuyon
hoa fhanh mof nguoI fof. ay Ia phuong phap duoc
dung do fhuc hIon su chuyon hoa do.
290 PHU LUC 1
Thom vao do, nou ban co Iong fIn fon gIao, dIou do
co fho huu ch frong vIoc mo rong nhung pham chaf
nay. Chang han, KInh Thanh Tan !oc day fa |khI co
nguoI danh vao ma bon nay, hay) dua ma bon kIa ra,
ro rang cho fhay su fhuc hanh nhan nhuc. oI voI foI,
fhong dIop chu you cua KInh Thanh Ia Iong you fhuong
con nguoI va Iy do do fa phaf frIon Iong you fhuong nay
Ia v fa you knh Chua. ToI hIou dIou nay frong y nghIa
cua mof fnh you vo han. Nhung gIao Iy nhu vay co suc
manh raf Ion frong vIoc fang cuong va mo rong cac
pham chaf fof dop cua chung fa. ao Phaf dua ra mof
phuong phap raf ro rang. Truoc hof, chung fa co gang
xom faf ca chung sInh dou bnh dang nhu nhau. Sau do,
chung fa xom cuoc song cua faf ca chung sInh dou quy
gIa nhu cua chnh mnh, va fhong qua dIou nay, chung
fa phaf frIon mof y fhuc quan fam don nguoI khac.
Trong fruong hop nhung nguoI khong co Iong fIn
fon gIao fh fho nao7 VIoc fIn fhoo mof fn nguong
hay khong Ia quyon Iua chon ca nhan. Van co fho gIaI
quyof moI vIoc ma khong can don fon gIao, va frong
mof so fruong hop fh dIou do co fho Iam cho cuoc song
fro non don gIan hon! Nhung khI ban khong co su quan
fam don fon gIao, fh ban cung khong non choI bo gIa
frj cac pham chaf fof dop cua con nguoI. KhI chung
fa Ia con nguoI, Ia fhanh vIon cua xa hoI con nguoI,
fa phaI can don fnh fhuong con nguoI. Khong co fnh
fhuong, fa khong fho hanh phuc. oI v faf ca chung fa
dou muon co hanh phuc, muon co mof gIa dnh va ban
bo song frong hanh phuc, non fa phaI phaf frIon Iong
fu bI va nhan aI. Iou quan frong Ia phaI nhan bIof
292 PHU LUC 1
rang co haI cap do fInh fhan, mof Ia co nIom fIn fon
gIao va mof Ia khong co nIom fIn fon gIao. KhI khong
co nIom fIn fon gIao, fa chI don gIan Ia co gang do fro
fhanh mof nguoI gIau Iong nhan hau va fnh cam.
Tuong cung non nho rang, mof khI fa nuoI duong
fhaI do song fu bI fh fu nhIon so dan don su baf bao
dong. af bao dong khong phaI Ia mof cach noI xa
gIao, ma chnh Ia Iong fu bI bIou Io fhanh hanh dong.
Nou frong Iong ban con co han fhu, fh hanh dong cua
ban fhuong Ia bao dong; nguoc IaI, nou co Iong fu bI fh
hanh dong cua ban so Ia baf bao dong.
Nhu foI da noI, chung nao con nguoI con fron fraI
daf nay fh van Iuon co nhung quan dIom baf dong va
xung dof. Nou fa dung bao Iuc do Iam gIam cac baf
dong va xung dof fh khI fa phaI san sang hung chju
bao Iuc hang ngay, va foI nghI rang hau qua cua dIou
do fhaf khung khIop. Hon fho nua, fhuc su khong fho
xoa bo cac baf dong bang bao Iuc. ao Iuc fham ch chI
fao ra fhom nhung oan han va baf man.
Maf khac, baf bao dong co nghIa Ia doI fhoaI, fuc
Ia dung ngon fu do gIao fIop. Va doI fhoaI co nghIa
Ia nhan nhuong Ian nhau: co ham y Iang ngho quan
dIom cua nguoI khac va fon frong quyon IoI cua ho
frong fInh fhan hoa gIaI. So khong co aI gIanh duoc
100% fhang IoI, va cung khong co aI phaI maf hof faf
ca. o Ia phuong fhuc fhuc fIon, va frong fhuc fo do Ia
phuong fhuc duy nhaf. Ngay nay, khI fho gIoI fro non
294 PHU LUC 1
ngay cang nho hon, cac khaI nIom chung fa va bon
ho hau nhu da IoI fhoI. Nou cac quyon IoI cua chung fa
fon faI mof cach doc Iap voI quyon IoI cua nguoI khac,
fh so co fho co ko gIanh duoc faf ca va co nguoI maf
hof faf ca. Nhung v frong fhuc fo faf ca chung fa dou
phu fhuoc Ian nhau, non cac quyon IoI cua fa va cua
nguoI khac fuong quan raf chaf cho voI nhau. Vay Iam
sao ban co fho gIanh duoc 100% fhang IoI7 Iou nay Ia
khong fho duoc. an buoc phaI chIa so, moI bon mof
nua, hay co fho Ia 6 phan cho bon nay va 4 phan cho
bon kIa! Khong dung don phuong fhuc chIa so nay fh
su hoa gIaI Ia khong fho fhuc hIon.
Thuc fo cua fho gIoI hom nay cho fhay chung fa can
fu duy fhoo cach nay. ay Ia non fang cho phuong fhuc
cua rIong foI - phuong fhuc trung ao. NguoI Tay Tang
so khong fho gIanh duoc 100% fhang IoI, v du muon
hay khong fh fuong IaI Tay Tang cung phu fhuoc raf
nhIou vao Trung Hoa. o do, fron fInh fhan hoa gIaI,
foI chu fruong mof su chIa so quyon IoI do cho su fIon
bo fhuc su Ia kha dI. Nhan nhuong Ian nhau Ia cach
duy nhaf. Thong qua phuong phap baf bao dong chung
fa co fho chIa so cac quan dIom, cam nhan, quyon IoI,
va bang cach nay fa co fho gIaI quyof duoc van do.
oI khI foI goI fho kI 20 Ia fho kI cua su gIof haI, cua
chIon franh. Trong fho kI nay da co nhIou xung dof,
nhIou su gIof haI va co nhIou vu kh hon bao gIo hof.
CIo day, fron co so kInh nghIom ma faf ca chung fa da
296 PHU LUC 1
fraI qua frong fho kI nay, va fron co so nhung g chung
fa da hoc duoc fu do, foI nghI rang chung fa non huong
vo fho kI 21 nhu Ia fho kI cua su doI fhoaI. Nguyon fac
baf bao dong non duoc fhuc hanh o khap moI noI. Iou
nay khong fho fhanh fuu don gIan chI bang cach ngoI
day cau nguyon, ma co nghIa Ia phaI hanh dong va no
Iuc, va no Iuc nhIou hon nua.
XIn cam on cac ban!
298 PH LC 2
PH LC 2: CAC QAN CHK PHAT GAO
Ticn s B. A/an Wa//acc
D
o su Iuoc you mof cach baf fhuong cua HoI nghj
Tam tbuc oa Joi song |MinJ anJ Lijc Conjcrcncc)
nay,
1
chI koo daI frong 2 ngay fhay v 5 ngay nhu
moI cuoc hoI nghj khac frong cung Ioaf nay,
2
Pobcrt
Lioingston da do nghj foI vIof mof baI fom Iuoc cung
cap fhom vo foan canh va gIaI fhch ro hon cac do faI
Phaf gIao duoc duc Da/ai Lama nou ra frong cuoc hoI
nghj nay. Nhung g frnh bay sau day Ia su co gang cua
foI do dap ung su mong moI do, chu you Ia do khoI mof
so quan dIom Phaf gIao nhaf djnh vo van do tban-tam,
va o mof vaI cho cung xom IaI cac xac quyof cua khoa
hoc hIon daI duoI anh sang cua fho gIoI quan Phaf
gIao. ong co vIoc Iam cua foI khong phaI nham chung
1
No dong cooc ho thuo nuy dooc gh u trong tup such Conscoosnoss
ut tho Crossrouds, do Snov Lon lobcutons tlthucu, Nov York) un
hunh. lhun pho oc nuy u choong tho l5, cong u choong coo cong
cou tup such, dooc chong to choyon dch sung Vot ngo vo so cho
phop chnh thoc cou 1on s . Aun \uuco. tND)
2
Duy u mot out ho thuo vo cong cho do chnh u 1um thoc vu do song
tMnd und Lo) vu cong co so thum do cou cuc nhu khou hoc hung duo
tho go vo cuc choyon ngunh on qoun nho 1um y hoc, 1hun knh
hoc..., cong vo cuc nhu lhut hoc mu du don u doc Duu Lutmu vu
cuc v Lut-mu cuo cup khuc. Cooc ho thuo duo ton trong out nuy dooc
to choc vuo thung l0 num l987, un tho 2 vuo thung l0 num l989,
un tho 3 vuo num l99l, un tho 4 vuo num l993. No dong cuc cooc
ho thuo nuy dooc gh u thunh such vu du phut hunh vuo nhong num
suo do. oy v co tho tm doc cuc bun Anh ngo vo nhun do: Conto
rdgos: Convorsutons vth tho Duu Lutmu, Conscoosnoss ut tho
Crossrouds, Houng Lmotons, Soopng, Droumng und Dyng. tND)
300 PH LC 2
mInh su vuof froI cua quan dIom nay so voI quan dIom
kIa, ma Ia do mo ra cho cac nha khoa hoc cung nhu
Phaf hoc nhung con duong moI frong vIoc nghIon cuu
Iy fhuyof va kInh nghIom. oI v foI fIn rang, hIon nay
ngay cang co nhIou nguoI gIong nhu foI, dou cam fhay
rang khoa fhan kInh hoc hIon daI va Phaf gIao co raf
nhIou dIou do hoc hoI Ian nhau, khong bon nao nam
gIu phuong cach duy nhaf do kham pha ban chaf fhuc
su cua fam fhuc hay co fho.
S THAT VK KHO OA
Tu Jicu Jc duoc bIof don frong vaI fro fong fho nhu
Ia mof cau fruc non fang cua Phaf gIao. Taf ca cac
phan gIao Iy va fhuc hanh cua dao Phaf dou duoc frnh
bay frong pham vI noI dung cua bon chan Iy nay, cu
fho Ia su fhuc vo kho dau, su fhuc vo cac nguon goc cua
kho dau, su fhuc vo cham duf kho dau va nhung nguyon
nhan fIom an cua no, va cuoI cung Ia su fhuc vo con
duong do daf foI su cham duf do. Nhung IoI day cua
duc Phaf vo bon chan Iy nay Ia: nguoI fa non nhan bIof
duoc su fhuc vo kho dau, IoaI fru cac nguon goc cua kho
dau, hoan faf su cham duf kho dau, va nuong fhoo con
duong dan foI su cham duf hoan foan moI kho dau.
Phaf gIao nhan dIon haI IoaI kho dau: fho xac va
fInh fhan. HaI IoaI nay khong dong nhaf, boI v vo maf
fho nghIom ro rang Ia nguoI fa co fho kho chju vo fho
xac chang han nhu frong Iuc fham gIa ron Iuyon fho
chaf raf cang fhang nhung IaI phan khoI vo maf fInh
fhan; va nguoc IaI, nguoI fa cung co fho ban Ioan fInh
302 PH LC 2
fhan frong Iuc dang duoc fhoaI maI vo fho xac. Iou
nay Iap fuc goI Ion van do vo moI quan ho gIua fhan
fho va fam fhuc. Chung fa co cac non fang chac chan
do khong danh gIa mof cach don gIan cac muc do Ianh
manh cua fInh fhan va fho chaf Ia nhu nhau; va su
fhaf do ham y mof kIou nbj nguycn cam tinb gIua fhan
va fam. Chu fruong nbj nguycn nhu vay duoc Phaf gIao
chap nhan mof cach ro rang va khong co nguyon do
nao duoc frnh bay frong hoI nghj nay vo vIoc faI sao
dIou do IaI bj bac bo boI khoa fhan kInh hoc hIon daI.
Nbj nguycn cam tinb co fho duoc bao gom frong
pham fru rong Ion hon cua caI kha dI duoc cho Ia nbj
nguycn kinb ngbicm: Nhung kInh nghIom cua chung fa
vo cac hIon fuong vaf Iy khach quan hoan foan khac
voI nhung kInh nghIom vo cac hIon fuong fInh fhan
chu quan. Mof su kIon nhu qua fao roI xuong fu fron
cay, hay mof su vaf nhu ban fhan fraI fao, co vo nhu
hoan foan khac han voI su fhaf vong hay kInh nghIom
fu fIn. Tuong fu, co su khac bIof dang ko vo maf kInh
nghIom gIua vIoc quan saf cac fIon frnh nao mof cach
khach quan voI vIoc fhoo doI cac fIon frnh fInh fhan
mof cach chu quan. VIoc quan saf fIon frnh nao co
nhung vj fr cu fho va bao gom cac fhuc fho vaf chaf co
hnh dang, mau sac, khoI Iuong, va nhIou fhuoc fnh vaf
Iy khac. Cac fIon frnh fInh fhan duong nhu fhIou han
cac fhuoc fnh vaf Iy do, frong khI IaI co mof so fnh
chaf rIong bIof khong fhay ro frong cac fIon frnh nao.
Cac nha fu hanh Phaf gIao da quan saf fam fhuc frong
304 PH LC 2
nhIou fho kI nhung khong hnh fhanh Iy fhuyof nao
vo nao bo, su fhaf do ham y rang frI kIon quan chIou
noI fam khong can fhIof phaI soI roI baf cu chuf anh
sang nao vao nao bo. Cung vay, vIoc nghIon cuu rIong
vo nao bo doc Iap voI faf ca cac khoan fho nghIom vo
ngoI danh xung fhu nhaf cua cac frang fhaI fInh fhan
khong nhaf fhIof fao ra baf cu hIou bIof nao vo hIon
fuong fInh fhan. Nhu vay, chu fruong nhj nguyon kInh
nghIom bao Iuu rang cac hIon fuong fInh fhan va vaf Iy
duong nhu Ia khac nhau vo maf fho nghIom. Iou nay
duoc chap nhan boI Phaf gIao cung nhu boI f nhaf mof
so nha khoa hoc frong hoI nghj nay.
Chu fruong nbj nguycn kinb ngbicm cung bao gom
dIou co fho duoc goI Ia nbj nguycn nban qua, boI v
ho fhong tban-tam, fhoo cach noI cua A//an Hobson,
ro rang /a cbap nban bai kicu can tbicp kbac nbau.
su can tbicp oc mat sinb boc oa su can tbicp oc mat
nban tbuc. Lcuis JuJJ fan fhanh nhu vay khI nhan
xof rang co bang cbung /a co tbc co mot bicu ung tong
bop giua tam /y Juoc boc oa cac Jang Jac bict cua tam
/y trj /icu. oI v voI su kof hop cua ca haI phuong
phap, fI Io gIam nho cua frang fhaI suy nhuoc Iam sang
Ia cao hon so voI nguoI chI duoc dIou frj rIong bang
fhuoc. Thom vao do, Phaf gIao cho rang fam fhuc chju
anh huong va cung dong fhoI fao ra anh huong doI voI
ca hIon fuong fInh fhan va hIon fuong vaf Iy.
Ta so Iam g voI chu fruong nbj nguycn tban-tam
duoc cong nhan rong raI frong Phaf gIao va khoa hoc
hIon daI7 Quan dIom cua Trung quan tong, duoc ngaI
306 PH LC 2
Da/ai Lama fan fhanh va duoc xom Ia dInh cao cua
frIof hoc Phaf gIao Tay Tang, cho rang con nguoI co
xu huong bam sInh cu fho hoa ca noI dung cua kInh
nghIom cung nhu chnh mnh nhu Ia chu fho dang kInh
nghIom. Thoo quan dIom nay, frong khI vIoc nhan bIof
su khac bIof hIon nhIon gIua cac su kIon fInh fhan va
vaf Iy Ia huu ch frong cac cach fhuc fron, fh vIoc kof
Iuan rang fhIon nhIon fu no khong phu fhuoc vao cac
cau fruc nhan fhuc cua chung fa da fao ra mof ranh
gIoI fuyof doI nao do gIua cac hIon fuong fInh fhan va
vaf Iy IaI Ia mof saI Iam sau sac. o do, quan dIom
Trung quan duf khoaf bac bo chu fruong nbj nguycn
tbuc tbc cua Dcscartcs, Ia chu fruong da fung bj cac
nha fhan kInh hoc duong fhoI cong khaI pho phan.
Nhung nguoI fhoo Trung quan tong hoac nhung nguoI
ung ho quan dIom nay nou ro rang: Nou fam va fhan
moI caI dou fu no fon faI khong phu fhuoc vao cac
danh xung fhoo khaI nIom fh han chung da khong
bao gIo fuong fac voI nhau. o do, co su khong fuong
hop sau sac gIua nhung g duoc nhn fhay va fhuc faI:
frong khI fam fhuc va vaf chaf duong nhu von dI Ia haI
kIou khac nhau cua Jang fon faI doc Iap, fh nhung
vo ngoaI nhu vay IaI Ia saI Ioch; dIou nay chI fro non
ro rang qua su phan fch ban fho hoc vo ban chaf cua
ca haI IoaI hIon fuong.
1
1
Doo nuy khong pho nhun voc tron bnh don toong do huy thoo
troyon thong 1rong qoun tong qou thut co thou nhun so phun cuch
gou cuc hon toong tnh thun vu vut chut. 1oy nhon, thoo qoun dom
cou lhut guo Mut tong dooc chup nhun bo doc Dut-u Lut-mu vu huo
hot cuc nhu lhut hoc 1uy 1ung khuc, th so phun cuch nuy khong ro
308 PH LC 2
Su kho khan frong vIoc dua ra baf cu gIaI fhch nao
vo su fuong fac nhan qua gIua fhan va fam nou ca haI
duoc xom Ia nhung su vaf fhuc huu va fach bIof da
duoc nou ra mof cach ro rang frong hoI nghj nay, va
do Ia Iy do chu you gIaI fhch faI sao daI da so cac nha
fhan kInh hoc da chap nhan mof quan dIom vaf Iy vo
fam fhuc. Tu cach nhn cua Phaf gIao, frong khI buoc
nay gIaI foa duoc su can fhIof cua baf ky mof co cho
nhan qua nao IIon ho gIua mof fam fhuc phI vaf fho voI
nao bo, fh no IaI co khuyof dIom Ia khong soI roI duoc
chuf anh sang nao vao ban chaf fhuc su hay nhung
nguon goc cua y fhuc.
Qua fhuc, du fhan kInh hoc hIon daI da kham pha
nhIou fhanh fo cua bo nao va cac fIon frnh fhan kInh
can fhIof cho vIoc fao ra cac fIon frnh y fhuc cu fho,
nhung khoa hoc nay khong nhung khong dua ra duoc
su gIaI fhch fhuyof phuc nao vo ban chaf cua y fhuc,
ma ho cung khong co baf cu phuong fhuc khoa hoc nao
do nhan bIof duoc su hIon huu hay vang maf cua y fhuc
frong baf k mof IoaI sInh vaf nao ca. NhIou nam sau
cuoc hoI nghj nay, foI van khong ngho co fhom su gIaI
rot nho so phun cuch gou cuc thoc tho hoo tnh vu vo tnh. Doo nuy
u do tut cu cuc so kon tnh thun vo co bun doo snh kho to nung
oong coc v to cou tum thoc ttong 1uy 1ung u hn |u phra ba rung
cm), von u mot thoc tho ngoyon so gom do cuc tnh chut vut y vu
nhun thoc. 1ho go vut tho cong dooc cho u so boo hon sung tuo
t1ong 1uy 1ung u r|a huy ro pa) cou cong mot nung oong tum thoc
nuy. V tho, thoo Km cuong |hua th so khuc bot ooc o gou tum thoc
vu vut chut chnh u dou tron mot so thong nhut vo co bun.
310 PH LC 2
fhch sang fo nao cua cac nha duy vaf vo y fhuc, ngoaI
nhung g da nou ra o day, noI ro hon, ho cho rang do chI
hoan foan Ia mof dIou kIon fu nhIon cua bo nao duoc
hoaf hoa. ToI cung khong ngho duoc g fhom vo nguon
goc cua y fhuc ngoaI phaf bIou rang y fhuc Ia mof caI
g do sInh khoI khI co du cac fo bao fhan kInh cung voI
cac noI kof du phuc fap do ho fro hoaf dong nhan fhuc.
Nhung frnh bay do khong fhuc su gIaI fhch duoc g,
va hau nhu khong fho xom Ia cac Iy fhuyof khoa hoc,
v chung khong fhch hop cho ca vIoc kIom nhan hay
bac bo kInh nghIom.
Trung quan tong khong chI bac bo quan dIom rang
fam fhuc Ia mof caI g do fu huu, ma ho cung phu nhan
mof cach fuong fu vIoc cho rang cac hIon fuong vaf Iy
nhu fa fho nghIom va nhan fhuc vo chung Ia cac su vaf
fu fon; fhay v vay, cac hIon fuong vaf Iy duoc cho Ia
fon faI frong moI quan ho voI cac nhan fhuc va quan
nIom cua fa. Nhung g fa nhan fhuc chac chan co quan
ho voI cac kIou cach cam nhan cua fa frong vIoc quan
saf, va cac cach fhuc fa nhan hIou vo cac hIon fuong
chac chan co IIon ho foI nhung quan nIom va ngon ngu
cua fa.
KhI phu nhan su fon faI doc Iap cua faf ca moI hIon
fuong Iam non fho gIoI kInh nghIom cua chung fa, quan
dIom Trung quan fach roI khoI ca chu nghIa nbj nguycn
tbuc tbc cua Dcscartcs Ian chu nghIa Jon nguycn tbuc
tbc fuc Ia chu nghIa duy vaf do Ia dac fnh cua khoa
hoc hIon daI. Chu nghIa duy vaf do xuaf boI nhIou nha
312 PH LC 2
khoa hoc duong fhoI duong nhu khang djnh rang fho
gIoI fhuc duoc cau fhanh boI cac fhuc fho vaf Iy fu huu,
frong khI faf ca cac hIon fuong fInh fhan duoc xom nhu
chI hoan foan Ia nhung su frnh hIon, khong co baf k
fhuc fho nao frong do va fhuoc vo chung. Raf nhIou
Iuan dIom duoc hnh fhanh fu su khac bIof nay gIua cac
frnh hIon va fhuc faI.
Quan dIom Trung quan cung nhan manh su khac
bIof gIua cac frnh hIon va fhuc faI, nhung fhoo mof
cach hoan foan khac. Quan dIom nay cho rang faf ca
cac hIon fuong fInh fhan va vaf Iy ma fa kInh nghIom
xuaf hIon nhu fho Ia chung fon faI frong nhau va fhuoc
vo nhau, hoan foan khong phu fhuoc vao kIou cach hay
nhan fhuc va quan nIom cua chung fa. Chung co vo nhu
Ia nhung su vaf fu huu, nhung frong fhuc faI chung
fon faI nhu Ia cac su kIon co IIon ho phu fhuoc. Su phu
fhuoc cua chung co 3 fang:
1. Cac hIon fuong khoI Ion frong su phu fhuoc vao cac
anh huong nhan qua ngay fruoc do,
2. Chung fon faI phu fhuoc vao cac fhanh phan va
|hoac Ia) cac fhuoc fnh cua rIong chung,
3. Cac hIon fuong fao non fho gIoI kInh nghIom cua
chung fa phu fhuoc vao su djnh danh ngon ngu va
quan nIom cua chung fa vo chung.
314 PH LC 2
Vo maf fruc gIac, su phu fhuoc ba fang nay khong ro
rof, v chung bj cho gIau boI su frnh hIon cua cac hIon
fuong nhu Ia co kha nang fu fon va khong phu fhuoc
vao su djnh danh fhoo khaI nIom. ua fron nhung frnh
hIon saI Ioch nay, cung Ia dIou hoan foan fu nhIon khI
nghI vo cac hIon fuong, hay nam baf chung vo maf
khaI nIom, nhu Ia nhung su vaf fu xac djnh mnh frong
chnh foan fho ay. Xu huong nay duoc bIof foI nhu Ia
su oat tbc boa, va fhoo quan dIom Trung quan, day Ia
mof su saI Iam bam sInh fao ra non fang cho vo so cac
phIon nao fInh fhan. Su oat tbc boa fach roI moI su
vaf ra khoI foan canh, nhn cac hIon fuong ma khong
ho xom xof foI moI quan ho nhan qua Iam sInh khoI
chung, va cung khong xom xof foI nhung phuong fhuc
quan saf va hnh fhanh khaI nIom cu fho duoc su dung
do nhan bIof chung. Ton goI Trung quan duoc hnh
fhanh Ia v quan dIom nay co franh khoI haI pha cuc
doan: mof bon Ia vaf fho hoa cac hIon fuong va mof
bon Ia phu nhan su fon faI cua chung.
Thoo quan dIom Trung quan, cac su kIon fInh fhan
cung co fhuc tinb kbong khac g so voI cac su kIon vaf
Iy. Trong kInh nghIom frI gIac fhong fhuong cua chung
fa, qua fhaf co nhung kIou khac bIof gIua cac hIon
fuong vaf Iy va fInh fhan. Trong khI cac hIon fuong vaf
Iy fhuong co khoI Iuong, vj fr, van foc, hnh dang, kch
co, va nhIou fhuoc fnh vaf Iy khac, fh nhung dIou nay
noI chung khong phaI Ia dac fnh cua cac hIon fuong
fInh fhan. Chang han, fa fhuong khong nhan bIof duoc
316 PH LC 2
fnh cam you mon cua mof nguoI doI voI nguoI khac
nhu Ia co khoI Iuong hay vj fr. Nhung fhuoc fnh vaf Iy
nay cung khong hop voI cac hIon fuong fInh fhan khac
nhu Ia su buon ba, mof hnh anh duoc nho IaI fu fhoI
fho au, hnh dung cua mof doa hong, hay y fhuc vo baf
cu dIou g. o do, cac hIon fuong fInh fhan khong duoc
xom nhu Ia vaf fho, boI Io don gIan Ia chung khong co
nhIou fhuoc fnh Ia dac fnh chI co o cac hIon fuong vaf
Iy. o do, Phaf gIao chua fung chap nhan cac nguyon
Iy vaf Iy chI xom cac vaf fho vaf Iy moI Ia co fhuc. Tro
IaI voI Cban /y tbu nbat, ca nhung kho dau fho chaf va
fInh fhan dou duoc fhua nhan, nhung fhoo quan dIom
Trung quan, chung dou khong fon faI nhu Ia nhung su
kIon tu buu, va do do, fnh nbj nguycn gIua chung Ia
mof ban fnh fuong doI, khong phaI fuyof doI.
S THAT VK NGON GOC CA KHO OA
Cung gIong nhu vIoc fhua nhan haI IoaI kho dau
fho chaf va fInh fhan Phaf gIao cung xac nhan su
fon faI cua ca haI IoaI anh huong fInh fhan va fho chaf
Ia nguyon nhan Iam sInh khoI dau kho. Chang han,
cac fon fhuong vaf Iy fao ra dau don vo fho chaf va
cung co fho gay hau qua fhong kho vo fInh fhan. Maf
khac, cac fhaI do nhaf djnh nhu Ia kIou ngao, fhIou fu
fIn, fhom muon, fhu djch va ghon fuc cung co fho gay
ra su kho nao vo fInh fhan, va nhung fhuc bach fInh
fhan nay cung co fho dan nguoI fa foI cac hanh vI fao
ra su dau don fho xac. Cung co dIou ro rang Ia nhung
318 PH LC 2
dau om va fon fhuong fho chaf khong nhaf fhIof gay
hau qua buon dau vo fInh fhan chung khong gay hau
qua nhu fho cho faf ca moI nguoI baf cu khI nao co cac
su kIon vaf Iy nhu vay xay ra va nhung dau kho fInh
fhan cung co fho sInh khoI ngay ca khI khong co baf
k anh huong vaf Iy ro rof nao. Chang han, nguoI fa
co fho cam fhay buon kho sau sac v khong nhan duoc
mof cuoc dIon fhoaI fu aI do. Iou nay khong co y noI
Ia khong co cac moI fuong quan sInh Iy hoc fhan kInh
voI frang fhaI buon kho nhu fho nghIa Ia khong co
cac su kIon nao bo co fho Ia can fhIof cho su sInh khoI
frang fhaI buon kho do nhung khong co bang chung
cho fhay cac fIon frnh vaf Iy Ia nhung nguyon nhan
chnh you gay ra su dau buon cua mof nguoI. Thaf ra,
Phaf gIao Tay Tang xac nhan rang faf ca nhung frang
fhaI fInh fhan ma con nguoI fraI nghIom qua Ia co cac
fuong quan sInh Iy frong co fho, nhung khong ha fhap
cac frang fhaI fInh fhan duoc fho nghIom mof cach
chu quan fhanh cac frang fhaI co fho fhuan fuy khach
quan.
uc Da/ai Lama da nhIou Ian khang djnh rang, nou
cac you fo nao frong Phaf hoc, bao gom ca quan dIom
Trung quan, bj bac bo mof cach fhuyof phuc boI cac
chung cu fhuc nghIom moI hay Iap Iuan vung chac, fh
nhung you fo do phaI bj IoaI bo. NhIou nha fhan kInh
hoc ngay nay cho rang cac fIon frnh fInh fhan fhuc ra
khong g khac hon Ia cac fIon frnh nao bo: Taf ca cac
hIon fuong fInh fhan hoac Ia dong nhaf voI cac su kIon
nao bo hoac hoan foan duoc fao ra boI chung va khong
320 PH LC 2
ho co su fon faI fach bIof voI cac su kIon nao bo. Quan
dIom nay khong fuong hop voI Phaf gIao, vay non nou
co cac Iap Iuan fhuyof phuc do chap nhan no fh Phaf
hoc can phaI duoc xom xof IaI mof cach fuong ung.
Su phaf frIon IIon fuc vo so Iuong cac kham pha
fhan kInh hoc vo su fuong ung gIua cac fIon frnh fInh
fhan nhaf djnh voI cac su kIon fhan kInh cu fho co fho
duoc dIon djch hop Iy fhoo mof frong haI cach. Thu
nhaf, chung cu nay co fho goI y rang cac fIon frnh fInh
fhan Ia dong nhaf hay f ra cung Ia dI kom voI cac fIon
frnh nao fuong ung. Nou dung vay fh day co fho xom
Ia chung cu ho fro cho quan dIom duy vaf rang fam
fhuc chI don fhuan Ia mof chuc nang cua nao bo, nhung
chac chan day khong phaI Ia kof Iuan hop Iy duy nhaf
co fho ruf ra fu chung cu nay. Cach dIon djch khac Ia,
cac fuong ung nhu fho gIua cac fIon frnh fInh fhan va
fhan kInh co fho bIou fhj rang cac fIon frnh fInh fhan
xay ra frong su phu fhuoc vao cac fIon frnh nao. Iou
nay goI y vo mof moI quan ho nhan qua gIua haI IoaI
hIon fuong, do ngo kha nang co fho co nhung nguyon
nhan khac co fho Ia mof ban chaf nhan fhuc phI vaf
Iy von Ia can fhIof cho vIoc fao ra cac fIon frnh fInh
fhan.
KInh nghIom frI gIac fhong fhuong cho fhay rang
cac su kIon fInh fhan va vaf Iy gay ra cac anh huong
nhan qua fac dong Ian nhau. Tu Iau fa da bIof rang cac
kch fhch vaf Iy fu moI fruong va fhan fho cua chung
fa anh huong don cac nhan fhuc, fu duy va cam xuc.
322 PH LC 2
Va cac hoaf dong fInh fhan bao gom chnh cac nhan
fhuc, fu duy, va cam xuc do IaI anh huong don co fho.
Phaf gIao xom cac ho fuong nhan qua nhu fho chI Ia
gIa frj bo maf; ca fac nhan vaf Iy Ian fInh fhan dou
khong duoc IoaI fru dua vao baf cu gIa fhIof suy Iuan
nao. Phaf gIao xom cac su kIon fInh fhan fho nghIom
mof cach chu quan nhu Ia pbi oat tbc frong y nghIa
rang chung khong fao fhanh fu cac haf fu vaf chaf;
va xom cac su kIon vaf Iy nhu Ia pbi tinb tban frong y
nghIa rang chung khong fhuoc vo ban chaf nhan fhuc.
Thoo nhu kIou gIoI han cua chu fruong nhj nguyon nay,
fh IoaI co cho vaf Iy nao co fho gIaI fhch cho su fuong
fac nhan qua gIua haI IoaI hIon fuong nay7 Cau hoI nay
gIa djnh rang faf ca cac nguyon nhan dou doI hoI phaI
co co cho vaf Iy, nhung gIa djnh nay chua fung duoc cac
nha Phaf hoc nou ra.
VoI foI, khong co bang chung cho fhay nganh vaf Iy
duong fhoI bac bo quan dIom nhj nguyon gIoI han dua
ra boI quan dIom Trung quan. Vu fru hoc hIon daI goI
y rang fho gIoI vaf Iy co fho da fung hnh fhanh fu
chnh khong gIan, von khong bao gom cac haf fu vaf
chaf va do do Ia pbi oat tbc frong y nghIa cua fu ngu
nay fhoo Phaf gIao nhu vua noI fron. NhIou nha vaf
Iy gIo day cung xom fhoI gIan Ia raf gIong nhu mof
chIou cua khong gIan, va ngay ca nang Iuong fu no
cung khong nhaf fhIof Ia mof fhuc fho vaf chaf hoan
foan khach quan. Trong khI nguyon Iy bao foan nang
Iuong da fung duoc cac nha fhan kInh hoc fhua nhan
nhu mof djnh Iuaf vaf Iy IoaI fru baf cu anh huong phI
324 PH LC 2
vaf fho nao frong fho gIoI vaf Iy, fh PicbarJ Fcynman
|ban fhan Ia mof nha vaf Iy noI fIong)
1
chI ra rang day
Ia mof nguyon Iy foan hoc va khong phaI su mo fa mof
co cho hay baf k dIou g cu fho. Ong noI fhom rang,
frong vaf Iy hoc ngay nay, chung fa hoan foan khong
bIof nang Iuong Ia g,
2
do ngo kha nang - nhu cac nha
Trung quan do xuaf - rang nang Iuong fhoo nhu fa
nhan fhuc khong phaI Ia mof caI g fon faI hoan foan
khach quan nhu mof fhuc fho vaf Iy doc Iap. o noI
kha nang chuyon doI gIua khoI Iuong va nang Iuong,
dIou nay cung Iam nay sInh nhung van do Iy fhu vo
frang fhaI ban chaf cua vaf chaf.
Euan 8quircs, mof nha vaf Iy Iy fhuyof duong daI,
xac nhan mof cach duf khoaf rang cac djnh Iuaf bao
foan cua vaf Iy khong non duoc dung nhu non fang
vung chac do bac bo gIa fhuyof nhj nguyon vo fam fhuc
va vaf chaf.
3
Truoc khI co cong frnh cua Ncuton,
4
cac
nha vaf Iy da fIn rang faf ca cac Iuc chI hoan foan Ia
cac hIou ung day xa ra hoac huf IaI gan cua cac vaf
1
kchurd l. loynmun tl9l8l988), nhu vut y ngoo My, dout gu Nobo
Vut y vuo num l965 Nobo cong vo mot ngoo My khuc u oun S.
Schvngor vu mot ngoo Nhut u 1omonugu Shnchro. tND)
2
Xom Thc fc,nman Lcc|urc on |h,c tkoudng, Muss.: Addson-
\osoy, l963), trung 42, tuc gu k. l. loynmun, k. . Loghton vu M.
Sunds.
3
Xom Conscoos Mnd n tho lhyscu \ord trsto: Adum Hgor,
l990), trung 22, tuc gu Loun Sqoros.
4
lsuuc Novton tl642-l727), ngoo Anh, u nhu vut y, toun hoc vu trot
hoc to nhon, dooc xom u mot trong cuc nhu khou hoc v du nhut to
trooc don nuy. tND)
326 PH LC 2
fho vaf chaf, nhung djnh Iuaf hap dan Iuc cua Ncuton
noI nguoc IaI rang, su co maf cua mof vaf fho o mof noI
co fho gay ra anh huong don mof vaf fho khac frong
khoang cach raf xa fuy y, ma khong can don su can
fhIop cua baf cu phuong fIon hay co cho nao. o do,
8quircs chI ra rang, cbu truong oat cbat fhoo cach
hIou hop nhaf da kof fhuc vao fho kI 17. Tuong fu, cho
don cuoI fho kI 19, hau hof cac nha khoa hoc dou nhn
fho gIoI fhoo quan dIom chu nghIa vaf chaf co gIoI, von
doI hoI mof phuong fIon vaf chaf cho su fruyon anh
sang. Nhung nguyon Iy co hoc nay cung fro non IoI fhoI
khI Maxuc//
1
chung mInh bang foan hoc rang khong
ho can don phuong fIon vaf chaf nao ca. Va Micbc/son
2

va Mor/cy chung mInh bang fhuc nghIom su khong co
maf cua baf k chung cu vaf Iy nao cho mof phuong
fIon nhu fho. o do, nguyon Iy co hoc co dIon da bj dao
fhaI frong fho kI 19 va fham ch cang bj chon sau boI
cac kham pha frong IInh vuc co hoc Iuong fu cua fho kI
20.
3
Trong nhung fh du nou fron, cac gIa djnh dua vao
su suy doan da bj IoaI bo boI nhung fIon bo vo frI fhuc
frong fInh fhan fham van khoa hoc cao nhaf.
1
umos Cork Muxvo tl83l-l879), nhu vut y ngoo Anh, no tong vo
cong trnh nghon coo vo mo qoun ho gou unh sung vu song don to.
tND)
2
Abort A. Mchoson tl852-l93l), nhu vut y ngoo My goc Doc, dout
gu Nobo Vut y num l907. tND)
3
1o t1on s Aun \uuco) du khuo sut toun don cho do nuy to qoun
dom lhut guo trong such Choosng kouty: A oddhst Vov o
lhyscs und tho Mnd. tlthucu, Snov Lon, l996).
328 PH LC 2
Tro IaI voI su gIaI fhch cua Phaf gIao vo cac fac
dong qua IaI gIua fhan va fam, nou cac fIon frnh fInh
fhan va vaf Iy khong anh huong don nhau bang vao
mof co cho nao do, vay Iam fho nao chung fuong fac voI
nhau7 Phaf gIao mo dau bang vIoc xac nhan gIa frj cua
kof Iuan dua fhoo frI gIac fhong fhuong rang cac hIon
fuong fInh fhan va vaf chaf co anh huong Ian nhau
dIou ma cac nha khoa hoc frong hoI nghj nay cung
hoan foan fhua nhan. Su fhua nhan nay dua fron co so
su gIaI fhch raf ro rang cua Phaf gIao vo quan ho nhan
qua: A chI co fho duoc xom Ia nguyon nhan cua nou
|1) A xuaf hIon fruoc va |2) khI su xuaf hIon cua A bj
ngan chan fh su xuaf hIon cua cung bj ngan chan.
Nhu vay, Iy fhuyof hIon fuong nhan qua nay khong
nhaf fhIof doI hoI phaI co mof co cho.
Nhu duc Da/ai Lama da chI ra, co mof su phan chIa
fhanh haI Iop don gIan cua quan ho nhan qua va dIou
do IIon quan chaf cho don ban chaf cua y fhuc. A co fho
Ia nguyon nhan chnh you cua , frong fruong hop no
fhuc su chuyon dang fhanh , hay A co fho Ia nguyon
nhan phoI hop cua , frong fruong hop no gop phan cho
su xuaf hIon cua nhung khong chuyon dang fhanh
. Vay, nou cac frang fhaI fInh fhan fhuc su khong g
khac hon Ia cac frang fhaI nao bo, fh khong co van do
g frong vIoc khang djnh cac su kIon sInh Iy fhan kInh
fruoc do chuyon dang fhanh cac frang fhaI fInh fhan,
va v fho co vaI fro nhu Ia cac nguyon nhan chnh you
cua cac frang fhaI fInh fhan do. Nhung do kof Iuan
chac chan rang cac su kIon fInh fhan Ia dong nhaf voI
330 PH LC 2
nhung su kIon fhan kInh fuong ung cua chung hay cho
rang cac su kIon fInh fhan do chI don gIan Ia mof chuc
nang hay frang fhaI cua cac frang fhaI nao bo fuong
ung fh phaI chung mInh bang fhuc nghIom rang ca
haI su kIon xay ra dong fhoI chu khong fIop noI nhau.
Iou nay doI hoI phaI bIof duoc fhoI dIom chnh xac
khI mof su kIon fInh fhan xay ra va fhoI dIom chnh
xac khI su kIon fhan kInh fuong ung cua no xay ra, va
xac djnh xom IIou haI fhoI dIom do Ia dong fhoI hay
fIop noI nhau. Trong pham vI kIon fhuc cua foI fh dIou
nay chua fung duoc fhuc hIon, va foI cung khong bIof
phaI Iam fho nao do fhuc hIon duoc dIou nay voI mof
do chnh xac can fhIof. Nou cac hIon fuong fInh fhan
duoc san sInh fu cac hIon fuong fhan kInh fruoc do, fh
ca haI khong fho dong nhaf. Trong fruong hop do, cau
hoI hop Iy co fho dua ra Ia: Cac fIon frnh vaf Iy gIu
vaI fro nhu cac nguyon nhan chnh you hay nhu nhung
nguyon nhan phoI hop cho cac fIon frnh fInh fhan7
Nou cac su kIon vaf Iy frong khI gay ra cac hIon
fuong fInh fhan phI vaf Iy so chuyon dang vao cac
hIon fuong fInh fhan do, fh khoI Iuong va nang Iuong
cua cac su kIon vaf Iy do han phaI maf dI frong fIon
frnh nay. Quan dIom nay bj bac bo boI ca Phaf gIao
Ian khoa hoc, du Ia voI nhung Iy Io khac nhau. V fho,
Phaf gIao do xuaf rang cac fIon frnh vaf Iy co fho gIu
vaI fro phoI hop, nhung khong chnh you, frong vIoc
gay ra cac hIon fuong fInh fhan. Trong khI do, cac su
kIon vaf Iy fhuong gIu vaI fro nhu nguyon nhan chnh
you cua nhung su kIon vaf Iy fIop fhoo sau. Nhung dIou
332 PH LC 2
nay Iam nay sInh cau hoI: Nou cac fIon frnh vaf Iy
IIon fruoc do chI gIu vaI fro nhu cac nguyon nhan phoI
hop, fh dIou g Ia nguyon nhan chnh you cua cac su
kIon fInh fhan, nou co7 Con nou cac fIon frnh fInh
fhan khong co nguyon nhan chnh you, fh dIou nay so
ham y rang chung khoI Ion khong fu dau ca. Phaf gIao
bac bo kha nang nay, cung gIong nhu da bac bo quan
dIom cho rang cac su kIon vaf Iy co fho khoI Ion khong
fu dau ca.
Kof Iuan cua Phaf gIao Ia: cac su kIon fInh fhan xay
ra fruoc gIu vaI fro nhu cac nguyon nhan chnh you cua
cac su kIon fInh fhan fhoo sau. oI khI, mof so frang
fhaI fInh fhan nhaf djnh chuyon sang frang fhaI fIom
fang, chang han nhu nhan fhuc
1
fIom an khI fa ngu.
Nhung dong fuong fuc cua fam fhuc fh khong bao gIo
maf dI va cung khong bao gIo khoI Ion khong fu dau
ca.
Toan bo non Phaf hoc dou IIon quan don vIoc nhan
dIon ban chaf va nguon goc cua dau kho cung nhu fm
ra cac phuong fhuc do IoaI fru kho dau fan coI nguon
cua no. Chu you dua vao su khao saf bang cac phuong
fhuc suy nghIom va Iuan Iy, Phaf gIao quan fam fruoc
nhaf don cac phIon nao fInh fhan, phan bIof voI cac
1
Nhun thoc: nung oc nhun bot hnh suc. lhut guo qoun nom co
nhong nung oc nhun bot khuc nhuo do vo cuc do toong khuch
qoun, nho nhun thoc u nung oc nhun bot hnh suc, nh thoc u nung
oc nhun bot um thunh... cong vo t thoc tnhun bot mo hoong),
thot thoc tnhun bot v nom), thun thoc tnhun bot so xoc chum) vu
y thoc tnhun bot cuc to toong) tuo thunh suo thoc tLoc thoc), toong
ong vo suo trun tLoc trun) u 6 do toong khuch qoun vou ko. tND)
334 PH LC 2
bonh faf fho chaf, va chu y foI cac nguyon nhan fInh
fhan cua su dau buon nhIou hon Ia nhung nguyon nhan
vaf Iy.
Trong vIoc fm hIou cac nguyon nhan vaf Iy cua su
dau kho fInh fhan, Phaf gIao co raf nhIou dIou do hoc
hoI fu khoa fhan kInh hoc hIon daI. Trong Phaf gIao
khong co dIom nao bac bo cac anh huong cua dI fruyon,
su maf can bang dIon hoa frong nao bo va nhung IoaI
fon fhuong nao khac gop phan gay ra cac roI Ioan chuc
nang fInh fhan, nhung fruoc nhung chung cu fhuyof
phuc nhu fho, nguoI Phaf fu co fho nou ra cac cau hoI
nhu Ia: Nou haI nguoI cung chju mof kIou roI Ioan fInh
fhan nao do do dI fruyon, faI sao mof nguoI guc nga
fruoc can bonh con nguoI kIa fh khong7 Tuong fu, haI
nguoI cung hung chju cac IoaI chan fhuong raf gIong
nhau, nhung phan ung fam Iy cua ho co fho raf khac
nhau. Su gIoI han vIoc fhoo duoI cac cau hoI nhu vay
rIong frong pham vI cac nguyon nhan sInh Iy co vo nhu
khong fhoa dang, cho du khuynh huong sIou hnh cua
nguoI ay co Ia g dI nua.
Su xac djnh mof nguyon nhan vaf Iy cua mof roI Ioan
fInh fhan khong IoaI fru kha nang con co cac nhan fo
fam Iy quan frong cung IIon quan don no. V fho, vIoc
khuyon mof nguoI no franh hay xu Iy fof mof so fnh
huong co fho dan foI cac van do fInh fhan nao do Ia
IoI khuyon dung dan. Tuy nhIon, dao Phaf chu frong
nhIou hon don vIoc nhan dIon va chua Ianh cac fIon
frnh fInh fhan noI fam Iam cho mof nguoI do bj fon
336 PH LC 2
fhuong boI nhung fac dong fu bon ngoaI nhu fho. Thay
v co suc kIom soaf hay franh no hoan canh bon ngoaI,
dao Phaf nhan ra rang co nhIou fnh huong kho khan
bon ngoaI Ia khong fho kIom soaf va doI khI khong fho
franh no. o do, dao Phaf fap frung chu you vao vIoc
fm hIou kha nang IInh hoaf cua fam fhuc, dac bIof Ia
frong y nghIa Iam cho fam fhuc gIam bof duoc khuynh
huong dau kho, baf chap moI fruong xung quanh.
Tom IaI, Phaf gIao nhan manh vao vIoc kIom soaf
fu fam hon Ia kIom soaf moI fruong chung quanh. ay
co fho Ia Iy do faI sao duc Da/ai Lama bIou Io mof moI
quan fam nhu fho vo cac nguyon nhan gay cac chung
roI Ioan fInh fhan, chang han nhu chung fram cam
kInh nIon, boI v Phaf gIao quan fam don vIoc fru bo
cac nguyon nhan chnh you cua nhung roI Ioan nhu fho,
khong chI don gIan Ia vIoc dIou frj cac frIou chung. af
chap cac fIon bo y hoc frong hIou bIof vo chung fram
cam kInh nIon, Lcuis JuJJ van fhang fhan fhua nhan
rang cac IoaI fhuoc chong fram cam khong cbua kboi
cac roI Ioan nay; chung chI Joi pbo hay kicm cbc
cac roI Ioan nay khI cac fhay fhuoc Iam sang co gang
/oai bo cac tricu cbung. Iou nay fruoc maf co fho
Ia hof suc huu ch, nhung nham don Iau daI fh Phaf
gIao nhan manh fam quan frong cua vIoc xac djnh cac
nguyon nhan can va du cua faf ca cac dang roI Ioan
fInh fhan voI hy vong rang chung co fho bj IoaI fru va
nguoI bonh co fho hoan foan bnh phuc.
338 PH LC 2
TaI sao y hoc raf fhuong fu gIoI han voI cac gIaI fhch
IIon quan don nguyon nhan vaf Iy va raf nhanh chong
chuyon huong nhung anh huong khac sang pham fru
duoc goI mof cach hoa my Ia cac hIou ung gia Juoc
|non nho rang gia Juoc duoc djnh nghIa nhu Ia cac chaf
khong co hIou qua y hoc dang ko)7 ToI ngo rang dIou
nay phan Ion do noI su kIon Ia frong 300 nam fhoo sau
fhoI ky Cacb mang Kboa boc
1
da khong co nganh khoa
hoc nao vo fam fhuc o Tay phuong, va frong 100 nam
dau fIon phaf frIon nganh fam Iy hoc fh ban chaf,
nguon goc va hIou Iuc nhan qua cua y fhuc da bj bo
qua mof cach pho bIon voI ngoaI Io ngan nguI cua mof
vaI nha noI quan hoc nhu Wi//iam Jamcs.
2
Nhu Jamcs
da nhan xof, nhung hIon fuong ma fa hof suc chu fam
vao so fro non co fhaf doI voI fa, va nhung hIon fuong
ma fa khong quan fam foI so mo nhaf dI fhanh frang
fhaI cua cac frnh hIon fuong fuong, mo ao, cuoI cung
Ia fuong duong voI chang co g ca.
3
Trong khI nao bo da
fro fhanh raf fhaf doI voI cac nha khoa hoc quan saf
no, fh cac fuong quan vaf Iy cua hoaf dong fInh fhan,
do khong co duoc su phaf frIon cac kI fhuaf fInh vI
1
1ho ky Cuch mung Khou hoc tScontc kovooton): gu doun dooc
xuc dnh vuo khoung num l500 don l700, u tho ky cuc non tung
khou hoc hon du dooc thot up o 1uy Ao. tND)
2
\um umos tl842-l9l0), trot gu ngoo My vu u nhu tum y hoc,
ngoo du phut tron trot y cou cho nghu thoc nghom. tND)
3
Xom 1ho lorcopton o kouty trong such 1ho lrncpos o lsychoogy
tNov York: Dovor lobcutons, l950) cou \um umos, trung 290-
29l.
340 PH LC 2
fuong duong do fruc fIop fham saf cac hIon fuong fInh
fhan, cac hIon fuong chu quan nhu Ia hnh anh fInh
fhan, Iong fIn, cam xuc va chnh fu fhan y fhuc, da bj
xom mof cach pho bIon nhu cac hIon fuong phu khong
fhaf cua nao bo.
Cac fhIon gIa Phaf gIao fh nguoc IaI, fu Iau da khong
Iuu fam don cac anh huong cua nao bo Ion fam fhuc,
va do do cho rang cac anh huong nay, nou co, Ia khong
dang ko. Nhung ho da phaf frIon mof pham vI rong Ion
cac phuong phap quan chIou va suy nghIom noI fam do
ron Iuyon su fap frung fam y nham fruc fIop khao saf
vo ban chaf, nguon goc va hIou Iuc nhan qua cua cac
hIon fuong fInh fhan, bao gom ban fhan y fhuc; va do
chuyon hoa fam fhuc fhoo cac chIou huong co IoI. KInh
nghIom ruf ra fu su fhuc hanh dao Phaf frong nhIou fho
ky qua noI Ion rang fam fhuc co fho IInh hoaf hon va
fIom an mof nang Iuc Ion Iao hon nhIou so voI gIa djnh
hIon nay cua khoa hoc hIon daI. Tuy nhIon, nhu duc
Da/ai Lama co Ian da nhan xof, nhung phaf bIou nhu
fho cung gIong nhu gIay bac. Nou muon gan mof gIa frj
cho chung, fa phaI xac nhan duoc rang chung duoc bao
chung boI kInh nghIom co gIa frj. ChI co nhung kInh
nghIom do moI Ia Iuong vang bao chung cho IoaI fIon
fo Ia cac phaf bIou nhu fron cua Phaf gIao.
IIou khoa nhan fhuc hoc hIon daI co du hIou bIof vo
nao bo va fam fhuc do kof Iuan ma khong so saI Iam
rang gIa fhuyof vo mof fam fhuc phI vaf Iy Ia vo ch7
342 PH LC 2
KhI duoc hoI chung fa hIon nay hIou duoc bao nhIou
phan fram vo chuc nang cua nao bo, nha fhan kInh
hoc Pobcrt Lioingston fra IoI: Kboang 0,6%, va Lcuis
JuJJ cung fan fhanh: Cbung ta bau nbu cbl moi kbao
sat Juoc pban can cot nbat. u vay, nguoI fa van co
fho fhoo quan dIom duy vaf vo fam fhuc fron co so Ia
khong co chung cu khoa hoc nao vo su fon faI cua baf
k mof hIon fuong phI vaf Iy nao ca, non gIa fhIof vo
mof fam fhuc phI vaf Iy khong phaI xom xof don, du
chI frong choc Iaf. ay han Ia mof kof Iuan raf vung
chac nou nhu khoa hoc phaf frIon duoc cac fhIof bj
do phaf hIon su co maf cua cac hIon fuong phI vaf Iy
va cac fhIof bj do xac nhan Ia khong ho co cac hIon
fuong nay. Tuy nhIon, frong pham vI hIou bIof cua foI
fh chua fung co fhIof bj nao nhu fho. o do, phaf bIou
rang khong co chung cu khoa hoc nao vo su fon faI cua
baf k hIon fuong phI vaf Iy nao Ia vo can cu. Nou cac
nha fhan kInh hoc da co mof hIou bIof foan dIon vo faf
ca cac nguyon nhan can va du cho vIoc fao ra y fhuc, va
nou faf ca cac nguyon nhan do dou Ia nguyon nhan vaf
Iy, fh faf ca cac Iy fhuyof nhj nguyon cua fam fhuc va
nao bo han phaI bj bac bo. Nhung cac nha fhan kInh
hoc hIon fhoI dong y rang ho con cach raf xa muc fIou
do.
Cung Ia fhch dang khI nou ra rang, noI mof cach
nghIom khac fh van chua co bang chung khoa hoc nao
vo su fon faI cua y fhuc! Cac nha khoa hoc bIof duoc su
fon faI cua no chI v fu mnh nhan bIof, va ho suy dIon
344 PH LC 2
fron co so khong khoa hoc do, rang cac sInh vaf fuong
fu khac cung co y fhuc. Nhung mof fhuc fho khac phaI
fuong fu nhu fho nao voI con nguoI moI co fho cho Ia co
y fhuc7 KhI xof don su co maf hay vang maf cua y fhuc
frong mof bao fhaI con nguoI chua sInh ra va frong cac
IoaI vaf fh khong co duoc su nhaf fr khoa hoc, v Iy do
don gIan Ia khong co phuong fIon khoa hoc nao do phaf
hIon su co maf hay vang maf cua y fhuc frong baf k
fhuc fho nao. Iou nay cho fhay su fhIou fhon frI fhuc
khoa hoc hIon nay vo ban chaf, nguon goc va hIou Iuc
nhan qua cua y fhuc. Iuu y don dIou nay, bay gIo chung
fa chuyon sang do faI su cham duf cua kho dau va kha
nang co su vang baf cua fu fhan y fhuc.
Su thut ve su chum dut cuu kho duu
KhI foan bo kho dau da duoc nhan dIon va cac nguyon
nhan can va du cua no da duoc phaf hIon, cau hoI Phaf
gIao dua ra Ia: Co fho nao vInh vIon fhoaf khoI kho
dau va coI nguon cua no hay khong7 NhIou nha khoa
hoc so fra IoI voI su khang djnh nhanh chong: KhI ban
chof, faf ca cac kInh nghIom cua ban dou ngung IaI, v
y fhuc fan bIon maf. NoI cach khac, su cham duf cua
kho dau xay ra do su dIof maf ca nhan. Trong khI dIou
nay fhuong duoc nang Ion fhanh quan dIom khoa hoc,
fh fu goc nhn cua Phaf gIao, fnh frang fhIou hIou
bIof cua fhan kInh hoc hIon fhoI vo nguon goc va ban
chaf cua y fhuc fao ra do fIn cay raf fhap doI voI baf k
346 PH LC 2
kof Iuan nao ma cac nha khoa hoc co fho ruf ra vo fac
dong Ion y fhuc cua caI chof vo maf sInh hoc.
1
Phaf gIao Tay Tang xac nhan rang frong fIon frnh
cua su chof, cac gIac quan fhong fhuong va nang Iuc
nhan fhuc fro non fIom fang. Kof qua cuoI cung cua fIon
frnh nay khI faf ca nang Iuc fInh fhan bnh fhuong
cua chung fa da maf dI khong phaI Ia su doan dIof
fam fhuc, ma Ia su hIon Io cua fam fhuc raf vI fo ma
fu do faf ca cac fIon frnh fInh fhan khoI nguon. Thoo
Phaf gIao Tay Tang, su hIon dIon cua fam fhuc vI fo
nay khong phu fhuoc vao nao bo, cung khong doI hoI su
maf dI cua y fhuc. ung hon, kInh nghIom cua IoaI fam
fhuc nay Ia kInh nghIom cua su nhan bIof fruc fIop va
nguyon so, duoc xom nhu Ia non fang cau fhanh cua fho
gIoI fu nhIon. KhI su noI kof gIua fam fhuc vI fo nay
va fhan fho bj caf duf, caI chof xay ra. Nhung fam fhuc
nay khong bIon maf. Nguoc IaI, fu noI fam fhuc nay
fam fhoI khoI Ion mof fhan fho fInh fhan |tban trung
am), fuong fu nhu IoaI fhan fho phI vaf Iy ma nguoI fa
co frong gIac mo. Thoo sau caI chof cua mof nguoI Ia
mof chuoI kInh nghIom fuong fu nhu frong gIac mo, roI
sau do tban tbc tinb tban nay cung cbct Ji, va ngay
khoanh khac fIop fhoo do fh doI song ko fIop baf dau,
chang han nhu frong fu cung cua nguoI mo fuong IaI.
Trong suof fhoI gIan phaf frIon bao fhaI, cac gIac quan
1
Vo co bun, lhut guo khong cho rung chot u hot. V tho, cu chot mu
chong tu nhn thuy dooc ch dooc xom u cu chot cou thun xuc, huy
cu chot vo mut snh hoc mu tho. tND)
348 PH LC 2
va nang Iuc nhan fhuc khac nhau duoc phaf frIon dua
vao su hnh fhanh cua co fho. Nhung y fhuc fInh fhan
duoc cho Ia da co maf fu fhoI dIom fhu fhaI.
Nhung g Ia non fang kInh nghIom cua Iy fhuyof
Iuan hoI vua duoc frnh bay so Iuoc nhu fron7 NhIou
fhIon gIa Tay Tang bac cao noI rang ho co fho nho IaI
duoc cac su kIon frong Ian chof fruoc day cua ho, nhung
kInh nghIom fuong fu nhu frong gIac mo fhoo sau do,
va fIon frnh cua su fho sInh. Trong nhIou fruong hop,
ho cung nho IaI duoc cac su kIon chI fIof fu nhung kIop
song qua khu; v fhoo fhuyof nay fh cac k uc duoc Iuu
gIu frong dong fuong fuc cua fam fhuc duoc mang fhoo
fu kIop nay sang kIop khac. Nhung nguoI khong fu fap
fhIon djnh cung co fho co kha nang nho IaI cac fIon
kIop cua ho, nhu frong fh du duc Da/ai Lama da dua ra
vo haI co gaI o An o noI rang ho nho IaI duoc fon cua
nhung nguoI ho quon bIof frong kIop fruoc. Tuy nhIon,
fhoo Phaf gIao fh hau hof nguoI fa khong fho nho duoc
fIon kIop cua ho, v cac kInh nghIom do bj cho khuaf
boI cac kInh nghIom gan hon cua doI song hIon faI,
cung gIong nhu hau hof nhung nguoI Ion chI nho duoc
raf f vo fhoI fho au cua chnh doI song nay.
Trong hoI nghj nay, su kho khan cua cac nha khoa
hoc frong vIoc nhan hIou khaI nIom fam fhuc vI fo cua
Phaf gIao co vo nhu fhaf ky Ia, boI v y nIom vo cac
hIon fuong vaf Iy vI fo Ia pho bIon frong khoa hoc.
Chang han, fruong dIon fu cua mof don dIon fu Ia mof
350 PH LC 2
hIon fuong vI fo, chI co fho duoc nhan bIof boI cac fhIof
bj raf fInh vI. Cung vay, anh sang fu cac fhIon ha cach
xa hang fI nam anh sang Ia raf vI fo va chI co fho duoc
phaf hIon boI cac knh vIon vong raf manh va fInh vI.
Tuong fu, Phaf gIao fhua nhan su fon faI cua cac frang
fhaI vI fo cua su nhan bIof va cac su kIon fInh fhan ma
chI co fho duoc phaf hIon voI su chu fam nhay cam, fap
frung bon vung. Y fhuc fhong fhuong qua fho fhIon va
khong on djnh non khong fho nhan ra cac hIon fuong
nhu fho, nhung Phaf gIao da phaf mInh ra raf nhIou
phuong fhuc ron Iuyon su djnh fam ma khoa hoc hIon
daI khong bIof foI do fam fhuc co fho nhan bIof chac
chan cac hIon fuong fInh fhan va vaf Iy ngay cang vI
fo hon.
1
Trong khI cac frang fhaI vI fo cua su nhan bIof
chI co fho duoc nhan ra boI su nhan bIof raf fInh fo,
fh ngay ca cac frang fhaI fInh fhan fho fhIon nhaf,
chang han nhu su gIan du |co fho duoc nhan bIof chac
chan mof cach fruc fIop boI mof fam fhuc bnh fhuong
khong fu fap) fh van khong fho phaf hIon fruc fIop boI
cac fhIof bj vaf Iy cua fhan kInh hoc hIon daI: ho chI
phaf hIon duoc cac fuong quan fhan kInh fam Iy cua
nhung frang fhaI fInh fhan nhu fho va cac bIou hIon
vaf Iy khac co IIon ho. o do, moI frang fhaI cua y fhuc
co fho xom Ia qua vI fo don muc fhan kInh hoc hIon daI
khong fho phaf hIon.
1
Cuc phoong thoc nuy dooc bun don mot cuch ch tot trong tuc phum
1ho rdgo o oosconso Lxporoncng 1botun oddhst Modtuton
tChcugo: Opon Coort, l997) cou . Aun \uuco.
352 PH LC 2
Trong khI o Tay phuong nIom fIn vao kIop sau hay
su fuong fuc cua fam fhuc sau khI chof fhuong chI duoc
xom nhu mof cach hanh xu Iac quan cua nIom fIn, fh
Phaf gIao fraI IaI cho rang nIom fIn vao su cham duf
mof cach fu dong va vInh vIon cua kho dau o fhoI dIom
chof do su bIon maf cua y fhuc chI Ia mof cach hanh
xu Iac quan cua nIom fIn ma khong co cac co so fhuc
nghIom hay Iap Iuan fhuyof phuc nao do ho fro. Phaf
gIao qua fhaf co noI rang kho dau cung voI nguon goc
cua no co fho dIof fru fan goc mof cach vInh vIon,
nhung dIou nay doI hoI mof su fInh Iuyon khoo Ioo
va Iau bon cua fam fhuc va su dIof fru nguyon nhan
can ban cua kho dau cu fho Ia vo mInh va ao fuong
fhong qua vIoc nuoI duong fuo gIac fhIon djnh va frI
fhuc. Nhung phuong fhuc do phaf frIon mof fuo gIac
nhu fho duoc frnh bay frong con duong huong don su
gIaI fhoaf cua Phaf gIao.
Su thut ve con duong det kho
Thoo Phaf gIao Tay Tang, goc ro non fang cua kho
dau Ia mof IoaI vo mInh co fnh bam sInh vo ban chaf
ca fnh cua chnh mnh, y fhuc cua chnh mnh va fho
gIoI ma mnh nhan fhuc. Truyon fhong nay xac nhan
rang faf ca moI nguoI dou sInh ra voI nhung su vo
mInh nay, fru nhung nguoI da duoc gIac ngo o bac cao.
Nhung su vo mInh nay co fho bj suy you dI va fham
ch Ia bj IoaI bo hoan foan. Mof cach cu fho, do anh
huong cua su vo mInh bam sInh nhu vay, fa bam chap
354 PH LC 2
vao fnh nhj nguyon fuyof doI cua ta va nguoi kbac, va
dIou nay IaI dan foI su cu fho hoa faf ca kIou IoaI hIon
fuong fInh fhan va vaf Iy, cung nhu Ia su phan chIa cua
chnh haI pham fru fInh fhan va vaf chaf. Thoo quan
dIom Trung quan, IoaI vo mInh nhu fho bj doI frj boI
vIoc nhan bIof ro cach fhuc ma faf ca cac hIon fuong,
ko ca ban nga, fon faI nhu Ia cac su kIon co quan ho
mof cach phu fhuoc Ian nhau nhu da mo fa fruoc day
frong Iuan van nay.
Cung voI su vo mInh bam sInh nhu fho, con nguoI
con Ia doI fuong cua mof IoaI kho nao fInh fhan fhu
haI duoc bIof nhu Ia oo minb uc Joan. Khong aI sInh
ra san co IoaI vo mInh nay, no fhuc ra duoc fIop nhan
fhong qua su fruyon ba va uc doan saI Iam. Phaf gIao
Iuon cho rang do kof qua cua vIoc fIop nhan cac gIa
djnh uc doan khong co can cu, fa co fho fro non nham
Ian nhIou hon so voI khI khong nhan duoc baf k su
gIao duc chnh fhuc nao.
V vay, nhIom vu dung dan cua vIoc ron Iuyon frong
Phaf gIao Ia khong fruyon fhu cho nguoI fa nhung gIao
dIou djnh san hay mof Ioaf cac nguyon Iy frIof hoc.
Thay v vay, phaI khch Io nguoI fa fu mnh khao saf
va kIom djnh cac gIa fhIof duoc ap u Iau nhaf vo ban
chaf cua fhuc faI. ang cach IIon fuc kIom fra IaI cac
gIa djnh cua chung fa qua su khao saf khaf kho bang
phuong phap quan saf can fhan va Iap Iuan ro rang, fa
fu fao ra kha nang kham pha va xoa bo su nham Ian
do uc doan cua chnh mnh. Mof khI su nham Ian nay
356 PH LC 2
duoc quof sach, fa so daf don mof muc do co hIou qua
hon nhIou frong vIoc nhan bIof va cho ngu phan vo
mInh bam sInh fIom an cung voI nhung dau kho fInh
fhan do no gay ra. Trong dao Phaf, su Ianh manh fInh
fhan va muc do fruong fhanh fam IInh co fho duoc do
Iuong frong moI quan ho fruc fIop voI su fhanh cong
cua mof nguoI frong vIoc cho ngu haI IoaI kho nao fInh
fhan nay.
Trong khI Iuu fam don su phan IoaI haI Iop vo mInh
nhu fho, fa hay khao saf nhung dIom chung gIua Phaf
gIao va khoa hoc hIon daI nhu Ia 2 phuong phap khac
han nhau frong vIoc doI maf voI fhuc faI. Mof bon su
dung nhung phuong fhuc gan IIon voI mof ho fhong fu
fuong va bon kIa fh bang cach fhoo duoI cac nghIon
cuu khoa hoc. Nha nhan chung hoc xuaf sac C/ijjorJ
Gccrt:
1
nhan xof vo van do nay: Kboa boc Jat tcn cau
truc cua cac trang tbai tbco cacb sao cbo kbuynb buong
bam y Joi ooi cbung /a oo tu... Nbung bc tu tuong
Jat tcn cau truc cua cac trang tbai tbco cacb sao cbo
kbuynb buong bam y Joi ooi cbung /a su tin tuong.
2

Gccrt: do cap foI Iong fIn fon gIao nhu Ia mof mo fhuc
kIou mau cua ho fu fuong, va ong Iuu y rang dIou nay co
1
Cord Coortz, nhu nhun chong hoc ngoo My, snh num l926 vu mut
num 2006. Ong du co nhong dong gop qoun trong mung tnh cuch
mung vo qoun dom trong ngunh hoc nuy vuo nhong num 70 cou tho
ky trooc. tND)
2
1ho lntorprotuton o Cotoros tNov York: usc ooks, l973) cou
Cord Coortz, trung.230-23l.
358 PH LC 2
IIon quan foI su fhua nhan fruoc mof quyon Iuc chuyon
hoa kInh nghIom. Mof cach ngan gon, doI voI baf cu
ho fu fuong nao, aI muon hIou bIof fh fruoc hof phaI
co Iong fIn.
Kho khan cua vIoc fIop fhu mof ho fu fuong phaf
sInh khI co su khac bIof gIua nhung g duoc fIn fuong
voI nhung g co fhuc hIono duoc xac nhan boI chung cu
fhuyof phuc. Nhung caI g cau fhanh chung cu fhuyof
phuc va no duoc danh cho aI7 Cac nha khoa hoc fIn
vao chu nghIa duy vaf fh hof suc hoaI nghI doI voI
baf k chung cu nao khong phu hop voI quan dIom do.
Nhu A//an Hobson
1
nhan xof, fam fu cua ho phaI coI
mo doI voI cac chung cu nhu fho, nhung su coI mo do
con raf hop hoI. Maf khac, cac nha Phaf hoc Tay Tang
Ia nhung nguoI fIn vao fhuyof Iuan hoI fh IaI hof suc
hoaI nghI cac khang djnh cua khoa hoc fhan kInh rang
fam fhuc chI hoan foan Ia mof hIon fuong phu hay chuc
nang cua bo nao. o do, voI cung mof chung cu cua
khoa hoc fhan kInh duoc dua ra, cac nha vaf Iy fhay
do Ia chung cu fhuyof phuc do bac bo su fon faI phI
vaf Iy cua fam fhuc, frong khI cac nha Phaf hoc Tay
Tang fhoo fruyon fhong va nhung nguoI khong fhoo
chu nghIa duy vaf fh khong fhay nhu vay.
Hau hof cac nha khoa hoc han phaI fhua nhan ho
khong fhaf su bIof rang y tbuc kbong pbai /a g kbac
1
. Aun Hobson, nhu guo doc vu tum y tr oo ngoo My, snh num
l933. tND)
360 PH LC 2
bon mot cbuc nang cua nao; va foI fIn rang hau hof
cac nha Phaf hoc han cung fhua nhan ho khong fhaf
su bIof rang y tbuc /a mot cai g Jo nbicu bon /a mot
cbuc nang cua nao. Va su fhuyof phuc dIon ra raf
manh o ca haI pha, cho fhay rang haI bon fIn fhoo cac
ho fu fuong raf khac bIof nhau. Nou dIou nay dung,
fh cac nha khoa hoc cung nhu cac nha Phaf hoc dou
nhu nhau, cung co khuynh huong nghIong vo cac ho fu
fuong fhoo cach noI cua Pobcrt Lioingston
1
Ia cac gia
Jjnb uc Joan. Trong khI Ijch su khoa hoc phan Ion Ia
vIoc fu sua chua cac gIa djnh uc doan saI Iam, fh nhu
Pobcrt Lioingston chI ra, Phaf gIao cung daf uu fIon
cao cho vIoc xoa bo cac vo mInh nhu fho do co fho IoaI
fru oo minb bam sinb an sau hon noI coI nguon cua
dau kho.
Co Io do khao saf dIom chung nay ma duc Da/ai
Lama da dan ra su phan chIa ba IoaI hIon fuong fhoo
Phaf gIao. IoaI fhu nhaf bao gom cac hIon fuong co
fho fruc fIop nhan hIou hay chung mInh bang fhuc
nghIom. IoaI fhu haI Ia cac hIon fuong duoc bIof qua
suy Iuan hop Iy, nhung khong fruc fIop. IoaI fhu ba bao
gom nhung hIon fuong duoc chap nhan hoan foan dua
fron su xac nhan hay uy fn cua mof nguoI khac. NgaI
cung bo sung ngay rang day khong phaI Ia cac pham
chaf von co cua cac IoaI hIon fuong khac nhau; ma Ia
1
kobort Lvngston: dong tuc gu cou tuc phum Conscoosnoss ut tho
Crossrouds, bon soun cong vo ton s . Aun \uuco. tND)
362 PH LC 2
fuy fhuoc vao su gIoI han kIon fhuc cua chnh chung
fa. Mof su kIon duoc mof nguoI bIof don hoan foan dua
fron su xac nhan cua nguoI khac |IoaI fhu ba), nhung co
fho duoc mof nguoI fhu haI bIof don qua suy Iuan |IoaI
fhu nh); va cung mof su kIon do IaI co fho duoc mof
nguoI fhu ba nhan bIof fruc fIop |IoaI fhu nhaf). MoI
nguoI da dong y rang nhIom vu cua khoa hoc Ia gIam
fhIou so Iuong cac hIon fuong fhuoc IoaI fhu ba, va co
gang hof suc do chuyon doI foI da cac hIon fuong fhuoc
IoaI fhu nh sang IoaI fhu nhaf. Iou nay fhaf ra cung
Ia muc fIou cua dao Phaf.
oI v Phaf gIao duoc phan Ion Tay phuong xom
nhu chI don fhuan Ia mof fon gIao, non non hoc fhuaf
cua dao Phaf van duoc nhIou nguoI xom nhu Ia mof ho
fhong fu fuong, nguoc IaI voI kIon fhuc khoa hoc. Qua
fhaf, nhIou nha Phaf hoc fIop nhan mof cach khong
pho phan cac gIao Iy frong fn nguong cua ho nhu Ia
mof gIao dIou, ma khong ho dua ra phan fch bang Iy Io
hay fhuc nghIom. Cac ho fhong fu fuong fhuong khong
dua fron kInh nghIom fruc fIop hay su phan fch hop
Iy va fhuyof phuc, ma Ia dua fron su chung nhan cua
mof nguoI khac, chang han nhu duc Phaf, nguoI duoc
xom Ia co du uy fn. Nou nhung IoI day cua duc Phaf
khong duoc chap nhan nhu Ia dang fIn cay, fh non
fang cua ho fu fuong nay so hoan foan fan bIon. Cho
du nhIou Phaf fu qua Ia co chap nhan gIao Iy nha Phaf
fhoo cach nay, nhung duc Phaf fung ran day cac do fu
fIn fhoo NgaI rang: Cac ty-kbco! Cung nbu nguoi kbon
364 PH LC 2
ngoan cbl cbap nban oang sau kbi Ja tbu ngbicm bang
cacb nung nong, cat got, oa ncn Jap no, nbung /oi cua
ta cung oay, cbl Juoc cbap nban sau kbi Ja kicm tra
cbung, cbu kbong pbai Jo su ton kinb (Joi ooi ta.
1

o do, su fIn fuong khong fra xof vao mof ho fu fuong
chang nhung Ia khong can fhIof frong Phaf gIao, ma
con bj quo frach ro rang boI chnh duc Phaf!
Trong khI frI fhuc khoa hoc fhuong duoc xom nhu
fuong dong voI cac kham pha fhuc nghIom, voI vIoc
IIon fuc gIam fhIou su phu fhuoc vao suy doan hay su
xac nhan cua nguoI khac, fh foI fIn rang ngay ca chI
voI mof su kIom fra Iuof qua vo Ijch su khoa hoc cung
du do chung mInh rang quan dIom so sanh nay khong
ho chnh xac. VoI su chuyon mon hoa do so frong cac
nganh khoa hoc va khoI Iuong khong Io cac nghIon cuu
da fung fhuc hIon xuyon suof Ijch su va fron foan fho
gIoI ngay nay fh khong mof aI co fho hy vong xac nhan
duoc bang fhuc nghIom cac kham pha cua nhung nguoI
khac frong cong dong khoa hoc. Hon fho nua, nghIon
cuu khoa hoc fhuc nghIom fIn cay vao cac cong cu fInh
vI cua cong ngho, nhung f co khoa hoc gIa nao du fh
gIo hay co y muon kIom fra kI fhuaf cua moI cong cu
ma ho su dung. o frI fhuc khoa hoc co fho fIon frIon,
cac nha khoa hoc ngay cang buoc phaI fIn cay nhIou
1
Cuo nuy thoong dooc trch dun trong knh vun 1uy 1ung, dooc trch to
bun so gu Vimalaprabh vo Klacakra, muc do no cong thuy xout
hon trong Knh tung Pli. lhun tong Sunskrt dooc trch dun trong
Tattvasagraha, do D. Shustr bon tup tVras: Bauddhabharari,
l968), k. 3587.
366 PH LC 2
hon vao cac xac nhan cua nhung dong nghIop khoa hoc
va cong ngho frong qua khu cung nhu hIon faI. Trong
hau hof cac fruong hop, foI fIn rang su fIn cay do Ia
can fhIof, nhung noI chung fh nhu vay qua fhaf Ia fIn
cay vao uy fn cua nguoI khac chu khong phaI cac quan
saf cua chnh mnh hay cac Iap Iuan chaf cho. V dIou
nay Ia dung frong gIoI khoa hoc, non no con hoan foan
dung hon doI voI ca cong dong xa hoI, von Ia nguon faI
fro cho nghIon cuu khoa hoc nguoI fa xom cac nha
khoa hoc nhu Ia nhung nguoI co uy fn frong Ianh vuc
fuong ung cua ho va chap nhan nhung IoI noI cua ho
fron co so su fIn cay do. Su fIn cay nay duoc bao dam
boI Iong fIn rang, nou mof nguoI da duoc fham gIa su
dao fao khoa hoc can fhIof va fu mnh fIon hanh mof
IoaI nghIon cuu cu fho nao do, fh vo nguyon fac nguoI
do han co fho fham fra kof qua nghIon cuu cua nhung
nguoI khac mof cach fhuc nghIom, hay f nhaf cung
bang su phan fch hop Iy. Cac fhIon gIa Phaf gIao cung
co cung mof su fIn cay nhu fho khI fIop nhan su gIao
huan chnh fhuc frong Phaf gIao va co gang fu mnh
chung nghIom cac kham pha co muc dch cua chnh duc
Phaf vo ban chaf cua kho dau, nguon goc cua kho dau,
su cham duf cua kho dau, va con duong dI don su cham
duf do.
Su fham fra cua nguoI Phaf fu doI voI ba IoaI hIon
fuong fron duoc fIon hanh bang vao bon nguyon Iy Iap
Iuan
1
ma duc Da/ai Lama chI nou ra mof cach van faf
1
Xom u phun Nghop vu tho go to nhon, trung l70. tND)
368 PH LC 2
frong cuoc hoI nghj nay.
1
o mo rong mof cach fInh
gIan nhung IoI gIang cua NgaI o day, co fho hIou Ia
nguycn /y pbu tbuoc chI cho su phu fhuoc cua cac hIon
fuong kof hop vao cac nguyon nhan cua chung, chang
han nhu su phu fhuoc cua nhan fhuc vao fhan kInh fhj
gIac. Nguyon Iy nay cung gan IIon voI su phu fhuoc cua
baf ky IoaI hIon fuong nao vao chnh cac fhanh phan
va fhuoc fnh cua no, hoac phu fhuoc vao cac fhuc fho
khac, nhu frong su fuong fhuoc gIua /cn voI xuong,
gIua cba mc voI con cai. Nguycn /y oc nang /uc gan
IIon voI hIou qua nguyon nhan cua mof hIon fuong cu
fho, chang han nhu kha nang cua mof haf bap fao ra
mof fhan cay bap. Nguycn /y cbung minb bop /y bao
gom ba phuong fhuc do nguoI fa xac nhan su fon faI
cua baf k dIou g do Ia: fruc fIop nhan fhuc, suy doan
chac chan, va frI fhuc dua vao su xac nhan. a phuong
fhuc nay fuong ung voI su phan chIa ba IoaI hIon fuong
vo maf nhan fhuc nhu da noI fron, va ro rang Ia khong
phaI Ia vo maf ban fho. Nguycn /y oc ban cbat chI don
ban chaf cua cac hIon fuong fon faI frong cac dac fnh
rIong va chung cua chung. Chang han, mof dac fnh
rIong cua nhIof Ia do nong va mof frong cac dac fnh
chung cua no Ia vo fhuong. o mInh hoa cho nguyon
1
Doc Duu Lutmu do cup don 4 ngoyon tuc nuy duy do hon trong tuc
phum 1ho \ord o 1botun oddhsm toston: \sdom, l995), trung
47-49, nhong chong con dooc thuo oun ch tot hon nou trong bu oun
vun cou Mutthov Kupston: M-phums 1hoory o lntorprotuton, trong
tuc phum oddhst Hormonootcs, dooc bon tup bo Donud S. Lopoz,
r. tHonooo: |nvorsty o Huvu lross, l988), trung l52-l6l.
3?0 PH LC 2
Iy nay, duc Da/ai Lama nou ra su fhaf rang co fho Ia
su kof hop cua cac haf fu vaf chaf va su fhaf Ia y fhuc
hoan foan fhuoc vo ban chaf cua su sang fo va nhan
bIof. Nhung su kIon nay hoan foan phaI duoc chap
nhan v y nghIa hIon nhIon: chung khong duoc gIaI
fhch boI su khao saf cac nguyon nhan cua co fho va
fam fhuc hay hIou qua nguyon nhan cua rIong chung.
Hay ap dung bon nguyon Iy nay vao su hIou bIof
duy vaf vo y fhuc. Thoo quan dIom nay, y fhuc chI don
fhuan Ia mof dIou kIon fu nhIon cua nao bo da hoaf
hoa, raf gIong nhu hoI nong Ia mof dIou kIon fu nhIon
cua Iua |nguycn /y oc ban cbat) Nhu fho, y fhuc fan
bIon ngay khI nao khong con hoaf dong |nguycn /y pbu
tbuoc), va no khong co hIou Iuc nguyon nhan nao cua
rIong no, ngoaI fru nao bo |nguycn /y oc nang /uc). Cac
kof Iuan nay dua fron nhung quan saf fruc fIop cua cac
nha fhan kInh hoc khI khao saf vo cac moI fuong quan
gIua fam fhuc va nao bo; chung duoc suy doan ra boI
cac nha frIof hoc hIou bIof vo cac fuong quan nhu fho;
va chung duoc chap nhan nhu mof su fhaf boI nhIou
nguoI fhua nhan chu nghIa duy vaf khoa hoc ma khong
fu bIof duoc cac su kIon fhuc nghIom hay cac Iy Io Io-
gc Iam non fang cho no |nguycn /y oc cbung minb bop
/y).
Nguoc IaI, fhoo quan dIom Phaf hoc fh y fhuc hoan
foan fhuoc vo ban chaf sang fo va nhan bIof, raf gIong
nhu Iua fhuoc vo ban chaf cua nhIof |nguycn /y oc ban
cbat). Cac frang fhaI cu fho cua y fhuc khoI Ion frong
3?2 PH LC 2
su phu fhuoc vao cac gIac quan,
1
cac doI fuong cua su
cam fhu,
2
va cac frang fhaI phI vaf Iy fruoc do cua y
fhuc |nguycn /y pbu tbuoc); va roI cac frang fhaI y fhuc
nay IaI anh huong don nhung frang fhaI fInh fhan va
vaf Iy fIop fhoo sau, gom ca cac anh huong gIan fIop
Ion fho gIoI vaf chaf bon ngoaI |nguycn /y oc nang
/uc). Cac kof Iuan nay duoc fhua nhan dua fron quan
saf fruc fIop cua cac fhIon gIa, nhung nguoI da fham
nhap va nhan hIou mof cach fhau dao vo ban chaf cua
y fhuc; chung duoc suy doan ra boI cac nha frIof hoc
dua fron co so kInh nghIom cua nguoI khac; va chung
duoc chap nhan nhu mof su fhaf boI nhIou Phaf fu
fIn nhan Phaf hoc ma khong fu bIof duoc cac su kIon
fhuc nghIom hay cac Iy Io Io-gc Iam non fang cho no
|nguycn /y oc cbung minb bop /y).
Trong vIoc danh gIa haI cach hIou vo y fhuc hoan
foan khac nhau nay, cau hoI frong fam nay sInh Ia:
Nhung nguoI nao duoc cho Ia dang fIn cay frong van
do y fhuc, dua fron frI kIon fruc fIop rIong bIof cua ho7
Nhung nguoI Tay phuong hIon daI co fho hof suc hoaI
nghI baf k aI fu cho mnh Ia nguoI dang fIn cay ma
khong phaI Ia mof nha fhan kInh hoc faI ba. Nguoc IaI,
cac Phaf fu Tay Tang fruyon fhong cung co fho hoaI
nghI fuong fu doI voI baf k aI fu cho mnh Ia dang fIn
1
1hout ngo lhut hoc go u cuc can, buo gom 6 cun tuc can) u mut,
tu, mo, oo, thun vu y tnhun cun, nh cun, t cun, thot cun, thun cun
vu y cun).
3?4 PH LC 2
cay frong van do y fhuc ma chua daf duoc cac muc do
fhIon djnh bac cao do qua do fu quay vao quan xof ban
chaf cua fam fhuc. NguoI fa phaI dua vao nhung fIou
chuan nao do danh gIa aI Ia nguoI dang fIn cay, va aI
co fho dua ra mof su xac nhan dang fIn cay7 NoI cach
khac, nhung quan saf fruc fIop cua aI duoc cho Ia dang
fIn cay7 ToI raf ngo rang nhung gIaI dap cho cac cau
hoI fron phaI huong foI vaI fro cua ho fu fuong, va co
Io su fhaf hoa ra IaI Ia: nhung aI muon hIou bIof du
Ia fhong qua su suy doan hoac dua fron su xac nhan
dang fIn cay fh fruoc hof phaI co Iong fIn. Nhung
cau hoI nay chac chan Ia raf dang do duoc khao saf chI
fIof hon nhIou, dac bIof Ia frong khuon kho cua cuoc
doI fhoaI gIao Iuu van hoa nhu fho nay.
Truoc khI kof fhuc, foI muon nou Ion mof van do
cuoI cung, von Ia frong fam cua Phaf gIao cung nhu doI
voI chnh duc Da/ai Lama, do Ia Iong fu bI. Nhu duc
Da/ai Lama da nhIou Ian nhan xof, cac Iy fhuyof frIof
hoc va fon gIao doI khac fu non van hoa nay sang non
van hoa khac, va cac Iy fhuyof khoa hoc phaI fhay doI
fhoo fhoI gIan, nhung fam quan frong cua you fhuong
va fu bI fh IaI khong fhay doI frong suof Ijch su con
nguoI. Con duong dI don gIaI fhoaf va fhuc fInh fam
IInh cua Phaf gIao Tay Tang cung fho, Iuon nhan manh
nhu nhau vao vIoc nuoI duong fuo gIac va fu bI. Trong
fhuc fo, frI kIon chung nghIom huong don frong dao
3?6 PH LC 2
Phaf duoc cho Ia do ho fro va nang cao Iong fu bI cua
con nguoI, va baf cu quan dIom nao Iam suy gIam Iong
fu bI dou bj xom Ia hof suc dang ngo.
Co Io v nghI don dIou nay non frong hoI nghj duc
Da/ai Lama da hoI nhung nguoI fham du Tay phuong
nhung nguoI Iuon qua quyof vo su dong nhaf gIua fam
fhuc |va ham y mof con nguoI) voI nao bo rang ho
co fho cam fhay xuc dong voI mof bo nao hay khong7
Phan ung chung frong cac nha fhan kInh hoc co Io duoc
bIou Io ro nhaf boI Antonio Damasio: icu ma toi co
tbc cam tbay xuc Jong pbai /a mot ca nban cu tbc,
mot nguoi ma toi qucn bict... Toi kbong tbay xuc Jong
cbut nao jooi cac bo nao]. Lcuis JuJJ da phaf bIou
frong mof kIou cach fuong fu: Nguoi y s cong bicn
tri tbuc oa k nang cua mnb o /oi icb cua bcnb nban
nbu /a mot tong tbc, mot con nguoi, kbong pbai o mot
bo pban ricng rc bay mot co quan nao Jo... Bcnb nban
kbong pbai cbl /a mot /a gan bay bo nao co bcnb, bay
bat ky co quan nao... Bcnb nban /a mot con nguoi kct
bop tron ocn. Nhung ca nban cu tbc hay con nguoi
tron ocn nay phaI fm fhay o dau7 Thoo chu nghIa duy
vaf, IIou day co phaI Ia g khac hon mof ao gIac khong
co co so7 Va frong fruong hop nao fh ho fu fuong nay
khong Iam suy gIam nghIom frong Iong you fhuong va
fu bI7
Thoo quan dIom Trung quan, mof nguoI khong fho
duoc xac djnh voI chI rIong phan fam fhuc hay nao bo,
hay phan con IaI cua fhan fho. Nhung khong co ca nhan
3?8 PH LC 2
nao co fho duoc fm fhay qua su phan fch bon ngoaI
fhan fho cung nhu fam fhuc. Khong co cai toi, hay fu
nga nao co fho duoc fm fhay duoI su khao saf kI Iuong
fhoo kIou ban fho hoc nhu fho, vay non nhung nguoI
fhoo Trung quan tong kof Iuan, cung gIong nhu nhIou
nha fhan kInh hoc ngay nay, rang ban nga khong fon
faI mof cach khach quan hay von co, khong IIon quan
don su djnh danh fhoo khaI nIom. Tuy nhIon, nhung
nguoI fhoo Trung quan tong cung fhom rang, frong
khI khong co aI frong chung fa fon faI nhu nhung fhuc
fho doc Iap, fh chung fa qua fhaf co ton tai frong moI
fuong quan qua IaI voI nhau. o do, fa khong fon faI
frong su cach bIof xa Ia voI cac chung sInh huu fnh
khac va voI moI fruong quanh fa; fhay v vay, chung fa
fon faI frong su phu fhuoc sau sac Ian nhau, va nhan
fhuc nay duoc cho Ia fao ra duoc cam xuc fhuong you
va fu bI sau sac hon nhIou so voI cam xuc gan IIon voI
y fhuc vaf fho hoa vo su rIong bIof va fu fon cua moI
ca nhan chung fa.
u co baf cu su hIou bIof moI mo nao co fho nay sInh
fu su cong cac gIua cac nha Phaf hoc va fhan kInh hoc,
foI hy vong Ia nhung hIou bIof ay co fho dan daf chung
fa fro non nhung con nguoI ngay cang fu fo, gIau fnh
cam va bIof cam fhong hon. ToI xIn kof fhuc Iuan van
nay bang chnh nhung IoI kof Iuan cua duc Da/ai Lama:
Cbo Ju /ong tu bi co ton tai Joc /ap trong ban nga bay
kbong, toi ngb rang trong Joi song bang ngay, cbac
cban /ong tu bi oan /a ncn tang cbo nicm by oong, /a
nguon goc oa su bao Jam cbo tuong /ai con nguoi.
380 381
TA LK OOC THKM
The World of Tibetan Buddhism, Tho aIaI
Iama, |ban djch Anh ngu cua Thubfon JInpa),
WIsdom, osfon, 1995
The Meaning of Life from a Buddhist Perspective,
Tho aIaI Iama, |Joffroy HopkIns bIon fap
va djch sang Anh ngu), WIsdom, 1992
Gentle Bridges Conversation with the Dalai
Lama on the Science of the Mind, |Joromy
Hayvard va IrancIsco J VaroIa bIon fap),
ShambhaIa, !SA, 1992
Cutting Through Appearances: Practice and
Theory of Tibetan Buddhism, |Cosho Ihundup
Sopa and Joffroy HopkIns bIon fap), Snov
IIon, Nov York, 1989
Myriad World, Jamgn Kongtrul, Snov IIon,
1995
Pure Appearance: Development and Completion
Stages in Vajrayana Practice, H. H. IIgo
Khyonfso RInpocho, Snov IIon, 1996
THAT NG
Abhdhurmu A-t-Jat-ma bay Vi Jicu pbap
Abhdhurmukoshu |Abhidharmakoa-stra) A-t-Jat-
ma Cau-xa /uan, cua ngaI VasubanJbu. an djch
Anh ngu |djch IaI fu ban djch fIong Phap) cua Lco
M. PruJcn, AbbiJbarmakosbabbasbyam, orkoIoy,
CaIIfornIa, AsIan HumanIfIos Pross, 1991.
Abhdhurmusumuchchuyu |Mahynbhidharma-samuccaya)
ai tbua A-t-Jat-ma tap /uan, cua ngaI Asaga.
an djch Phap ngu cua Wa/po/a Pabu/a, Lc
CompcnJium Jc /a 8upcr-Doctrinc |Pbi/osopbic
J Asanga), ParIs, coIo IranaIso dxfromo-
OrIonf, 1971. Ton Anh ngu Ia CompcnJium oj
Knou/cJgc.
unutmun |antman) oo nga
Arhut A-/a-ban. Tro fhanh A-/a-ban Ia muc fIou cuoI
cung cua rvakayna |Tbanb oan). Mof dang Nict-
ban, vuof qua faI sInh nhung chua daf Phaf qua.
Aryu oj tbanb
Aryudevu |ryadeva) Tbanb c-ba (Tbanb Tbicn,
hoc fro cua ngaI Ngrjuna va Ia fac gIa cua nhIou
bo Iuan gIaI quan frong.
Asungu |Asaga) Vo Truoc. aI su vI daI nguoI An
|vao khoang fho kI fhu 4), anh om cung mo voI
VasubanJbu |Tho Than), nguoI da soan ra nhIou
fruoc fac quan frong cua aI fhua, duoc ban fruyon
fu duc Bo Tat Di-/ac. NgaI dac bIof duoc xom Ia
nguoI do xuong uy fhuc fong.
usuru a-tu-/a, gioi tban
utmun |tman) buu nga
382 THAT NG 383 THAT NG
uvdyu |avidy) oo minb
Bhuvuvveku |Bhvaviveka) Thanh Ion, cung djch Ia
Pban Bict Minb, mof Iuan su quan frong frong
fruong phaI Svtantrika-mdhyamika (Trung quan
Y fu khoI).
bodh bo-Jc, giac tri, giac ngo. Su gan Ioc fInh fo khoI
mo mo va IIou ngo duoc moI pham chaf |cua fhuc
faI).
Bodhchuryuvuturu |Bodhicaryvatra) ai giac nbap
mon bay Nbap Bo-Jc banb /uan. Tac pham cua
ngaI ntideva. Cac ban djch Anh ngu bao gom A
GuiJc to BoJbisattoas Way oj Lijc cua 8tcpbcn
Batcbc/or, haramsaIa, IIbrary of TIbofan Works
and ArchIovo, 1979; va Tbc Way oj BoJbisattoa,
cua PaJmakara Trans/ation Group, ShambhaIa,
osfon, 1997.
bodhchttu |Bodhi-citta) bo-Jc tam
Bodhsuttvu |Bodhisattva) Bo-Jc-tat Joa, Bo Tat. NguoI
phaf daI nguyon dua moI chung sInh don IIou ngo
va Ia nguoI fhuc hanh Bo Tat dao cua aI fhua.
Buddhupultu |Buddhaplita) Pbat Ho. aI su An o
song vao fho kI 4, nguoI sang Iap fruong phaI
Prsagika-mdhyamika (Trung quan Cu duyon).
Chundrukrt |Candrakrti) Nguyct Xung, song vao
khoang fho kI 3 4, Iuan su vI daI cua fruong phaI
Prsagika-mdhyamika (Trung quan Cu duyon).
Chuntdevu Xom Shuntdevu
Chutuhshutukushustrukurku |Catuataka) Trung
ao tu bacb kc tung, fac pham cua ryaJcoa.
Cac ban djch Anh ngu cua K. Lang, ryaJcoas
Cbatubsbataka: On tbc BoJbisattoas Cu/tioation
oj Mcrit anJ Knou/cJgc, IndIsko SfudIor, VoI. VII,
Coponhagon, AkadomIsh IorIag, 1986; va Gcsbc
8onam Pincbcn va Putb 8onam, Yogic, DccJs
oj BoJbisattoas: Gyc/stap on ryaJcoas Four
HunJrcJ, Ifhaca, Snov IIon, 1994.
Chttumutru |Cittamtravda) Duy tbuc tong
Ousubhumku Sutru |Daabhmika-stra) Tbap Jja
kinb
Ohurmukrt Pbap Xung, daI su noI fIong fho kI 7.
duhkhu |dukha) Jau kbo
Gelug Hoang mao pbai bay Cacb-/o pbai
Kuluchukru |Klacakra) Tboi /uan, Banb xc tboi gian
kurmu ngbicp
kurunu |karua) tu bi, tu ai, tu tam, nban tu
kleshu |klea) y tuong oa xuc cam uu pbicn, pbicn
nao
Mudhyumuku |Mdhyamika) Trung quan, dung fhoo
nghIa Ia trung Jao, fruong phaI frIof hoc Phaf
gIao, mof frong bon fruong phaI chnh. au fIon
duoc dIon gIaI boI Ngrjuna va duoc xom Ia co so
cua Kim cuong tbua. Trung dao nghIa Ia khong
chap gIu fhoo cac quan dIom cuc doan, dac bIof Ia
cac chu nghIa fhuong hang va chu nghIa hu vo.
Muhuyunu |Mahyna) ai tbua, nghIa Ia co xo Ion,
phuong fIon cua cac Bo Tat. Muc fIou cua aI fhua
Ia foan gIac |Phaf qua), v IoI ch va su cuu vof faf
ca chung sInh.
Muhuyunu-utturutuntrushustru |Ratnagotravibhga-
mahynanottaratantra-stra) ai tbua toi tbuong
/uan, Cuu canb nbat tbua bao tinb /uan. o Iuan
384 THAT NG 385 THAT NG
nay duoc cho Ia cua ngaI Maitrcya |Di-/ac). an
djch Anh ngu fu fIong Phan cua E. Obcrmi//cr,
8ub/imc 8cicncc oj tbc Grcat Vcbic/c to 8a/oation
in Acta Oricnta/ia 0 |1931), frang 81 306; va
Takasaki, A 8tuJy on tbc Patnagotraoibbaga,
Romo, ISMO, 1966. an djch Anh ngu fu fIong
Tay Tang cua Kcn va Katia Ho/mcs: Tbc cbangc/css
Naturc, umfrIosshIro, Karma rubgyud arjay
IIng, 1985. Ton Anh ngu: 8uprcmc Continuum oj
Mabayana.
Mutreyu Di-/ac, vj Phaf fuong IaI, so ra doI fIop fhoo
sau Phaf Tbicb-ca Mau-ni.
Mujjhmu Nkuyu |Madhyamgama - Pli: Majjhima-
nikya) Trung A Ham, Trung Bo Kinb
mundulu |mandra) Man-Ja-/a, vu fru voI cung dIon
cua mof vj fhanh o frung fam, duoc mo fa nhu Ia
su hnh fuong hoa frong fhuc hanh Maf fong.
Munjushr |Majur) Bo Tat Van-tbu-su-/oi
muntru |mantra) cbu, mat cbu, tban cbu, cban ngon.
Iou fhj cua gIac ngo foI cao frong dang am fhanh.
Cac am fIof duoc dung frong cac fhuc hanh hnh
fuong hoa do cau khan cac vj fhanh fr fuo.
Meru |8umcru-paroata) nui Tu-Ji
moksu |moka) moc-xoa, giai tboat, fu do fhoaf khoI
Iuan hoI, daf qua vj A-Ia-han hoac qua vj Phaf.
Mulumuhyumukukurku |Mlamadhyamaka-stra-krik)
Can ban Trung quan /uan tung, Trung quan /uan.
Tac pham cua Ngrjuna. an djch Anh ngu cua F.
8trcng, Emptincss. A 8tuJy in Pc/igious Mcaning,
NashvIIIo and Nov York, AbIngdon Pross, 1967.
Xom fhom K. InaJa, Nagarjuna. A Trans/ataion oj
bis Mu/amaJbyamaka, Tokyo, HokusoIdo, 1970.
Mulumuhyumukuvrttprusunnupudu |Madhyamakavtti
-prasannapad) Trung quan minb cu /uan. Mof
Iuan gIaI cua Candrakrti vo Mlamadhyamaka-krik
cua ngaI Ngrjuna. an djch Anh ngu cua mof so
chuong co frong M. 8prung, LuciJ Exposition oj
tbc MiJJ/c Way. Ton Anh ngu: C/car WorJs.
Nugurjunu |Ngrjuna) Bo Tat Long Tbu, daI Iuan su
nguoI An cua fho kI 12, Ia nguoI dIon gIaI gIao
Iy Trung quan, va soan fhao nhIou Iuan gIaI frIof
hoc.
nrodhu Jict, Dict Jc, trang tbai cbam Jut boan toan
Jau kbo.
Nrvunu |Nirva - Pli: Nibbna) Nict-ban
Purumurthusutyu |Paramrtha -satya) Cban Jc, chan
Iy fuyof doI
prujnu |Praj) bat-nba, tuc, buc, tri tuc
Prumunuvurttku Xom Prumunuvurttkukurku
Prumunuvurttkukurku |Pramavarttika-krik) Cbu
giai tap /uong /uan, Luong tbicb /uan, fac pham
cua ngaI Dharmakrti. Ton Anh ngu: Commcntary
on tbc CompcnJium oj Va/iJ Cognition. Xom
fhom Drcyjus, Gcorgcs B. J. Pccogni:ing Pca/ity:
Dbarmakirtis Pbi/osopby anJ Its Tibctan
Intcrprctations. AIbany: Sfafo !nIvorsIfy of Nov
York Pross, 1997.
Prusungku |Prsagika) Truong pbai (Trung quan
Cu Juycn
386 THAT NG 38? THAT NG
Prusunnupudu Minb cu /uan. Xom o fon day du Ia
Mulumuhyumukuvrttprusunnupudu
prutmokshu |prtmoka) gioi /uat
prutyusumutpudu |prattya-samutpda) Juycn kboi,
co nguon goc pbu tbuoc
pretu nga quy
sumudh |samdhi) Jjnb
sumsuru |samsra) /uan boi, chu frnh cua su song
chua gIac ngo frong do chung sInh bj Iuan chuyon
khong kof fhuc boI cac xuc cam fIou cuc va nghIop
fu frang fhaI nay faI sInh sang frang fhaI khac.
CoI ro cua Iuan hoI Ia vo mInh.
Sumvuhurusutyu |savti-satya) Tuc Jc, chan Iy fuong
doI, su fhaf frong vong fho gIan
Sumyuttu Nkuyu |Sayuktgama - Pli: sayutta-
nikya) kinb Tap A-bam, Tuong ung bo kinb
Survustvudn |Sarvstivda) Nbat tbict buu bo
Suutruntku |Sautrntika) Kinb /uong bo
shumuthu |amatha) cbl, Jjnb tnb, tnb /ang, Iam cho
fam fhuc an djnh do Iang dan cac vong fuong.
Shuntdevu |ntideva) Tjcb Tbicn, Iuan su vI daI cua
fho kI 7, fac gIa Nbap Bo-Jc banb /uan.
Shurputru |riputra) Xa-/oi-pbat, mof frong 10 vj
daI do fu vao fhoI duc Phaf, duoc Phaf khon Ia
Tr fuo do nhaf.
shlu |ila) gioi
Shruvuku |rvaka) Tbanb oan. NguoI fhoo gIao phap
Thanh van fhua, voI muc dch fu mnh daf duoc
su gIaI fhoaf khoI dau kho cua Iuan hoI, fuc Ia qua
vj A-Ia-han.
Shruvukuyunu |rvakayna) Tbanb oan tbua, nghIa
Ia gIao phap cua nhung nguoI Iang ngho do nhan
hIou va fu fap fron co so chu you Ia Tu fhanh do
|Tu dIou do).
shunyutu |nyat) tinb kbong, su fhIou vang cua fnh
chaf fon faI fhaf su frong moI hIon fuong.
Sddhurthu |Siddhrtha) Tat-Jat-Ja, 8-Jat-Ja, vj fhaI
fu con vua Tjnh-phan, sau nay gIac ngo va fro
fhanh duc Phaf Tbicb-ca.
sutru kinb Jicn, chI chung faf ca gIao Iy do duc Phaf
fruyon day, gom ca ThInh van fhua va aI fhua.
Svutuntrku |Svtantrika) |Trung quan) Y tu kboi
tong
Tuntruyunu |Tantrayna) Kim cuong tbua, Mat tbua.
Xom fhom Vujruyunu.
Theruvudu |Theravda) Bo pbai Nguycn tbuy, Truong
/ao bo, Tbuong toa bo
Tsongkhupu Tong-kbacb-ba, Jai su noi ticng cua Pbat
giao Tay Tang.
tturutuntru Toi tbuong /uan. Xom o fon day du Ia
Muhuyunu-utturutuntrushustru.
Vubhushku |Vaibhika) T-ba-sa bo, truong pbai Jat
co so trcn bo ai T-ba-sa /uan (Mahvibh.
Vujruyunu |Vajrayna) Kim cuong tbua, Mat tbua.
Vusubundhu Bo Tat Tbc Tban, daI su nguoI An, anh
om cung mo voI ngaI Asaga, Ia nguoI soan fhao
cac bo Iuan frIof hoc co dIon vo cac hoc fhuyof cua
Nhaf fhIof huu bo, KInh Iuong bo, va uy fhuc
fong.
vpushyunun |vipayan) minb sat, phap fhIon fhau
suof nho su quan saf, xom xof ro rang.
388 389
MC LC
PHAN VKT NG
IOI CIOI THI! .......................................................................5
CAM TA .......................................................................................6
IOI NCO C!NC Q!Y OC CIA ..............................................8
IOI NOI A! ............................................................................16
PHAN MO OA ........................................................................20
CAC NC!YN IY CO AN C!A PHAT CIAO ...........32
Q!Y Y VA PHAT TAM O- .......................................32
!YN KHOI ...................................................................40
NHI ............................................................................52
CHONG : OAN NHAP ........................................................78
CHONG : KHO OK ............................................................94
A CANH CIOI KHO A! ............................................96
A IOAI KHO A! .........................................................108
VO MINH ..........................................................................122
Y TH!C .............................................................................134
CHONG : TAP KHO OK .................................................148
NCHIP ............................................................................152
PHAN IOAI CAC HANH VI TAO NCHIP ..................152
NCHIP VA CA NHAN ...................................................164
NCHIP VA TH CIOI T! NHIN ..............................170
NCHIP VA CAM X!C ...................................................180
MC LC VKT NG
CHONG V: OKT KHO OK ................................................194
TINH KHONC ..................................................................198
IN ICH V VO NCA HAY V TINH KHONC ......198
TR!NC AO .....................................................................206
CAC TR!ONC PHAI TR!NC Q!AN ............................216
!NC !NC HI! IT V TINH KHONC ................222
S! CIAI THOAT ..............................................................226
CHONG V: OAO OK .............................................................232
CIAO PHAP THANH VAN TH!A ..................................234
CIAO PHAP AI TH!A ..................................................238
CIAO PHAP KIM C!ONC TH!A .................................244
IOI KH!YN TH!C HANH PHAT PHAP ...................250
KKT LAN .................................................................................254
PH LC 1: T B - CO SO HANH PHC ......................260
PH LC 2: CAC QAN CHK PHAT GAO ..................298
S! THAT V KHO A! .................................................300
S! THAT V NC!ON COC C!A KHO A! ...............316
S! THAT V S! CHAM !T C!A KHO A! ...........344
S! THAT V CON !ONC IT KHO .......................352
TA LK OOC THKM ............................................................380
THAT NG .............................................................................381
MC LC VKT NG