Plaxis Egitim Klavuzu

Tercme: n. Mh. Uur Sezer ugursezeranka@gmail.
com 0532 797 25 38 Sayfa 1

PLAXIS Versiyon 8
ETM KILAVUZU

Tercme: n. Mh. Uur Sezer ugursezeranka@gmail.com 0532 797 25 38 Sayfa 2

evirenin Notu:
PLAXIS programnn yapmclar tarafndan hazrlanan bu eitim klavuzunu tercme ederken hatalar
yapm olabilirim. Bu hatalarn fark edildiinde tarafma bildirilmesi beni memnun edecektir.
Bu klavuz tercme maddi bir menfaat elde edilmesi amalanmamtr. nternet ortamnda paylalan
bilgilerden ettiim istifadeye kk de olsa bir karlk vermek istedim. Bu almamn bilgi paylam
konusunda gayret gsteren dier insanlar iin de tevik olmasn mit ediyorum.
Birok yerde cmleleri tercme ederken orijinal ngilizce kelimeleri kullanp parantez ierisinde
Trkesini vererek veya tam tersi orijinalini parantez iinde vererek hem konuyla ilgili teknik terimlerin
iki dildeki karlklarnn bilmeyenlerce renilmesi, hem de varsa evirideki hatalarn fark edilmesi
amalanmtr. zellikle teknik terimleri Trkemize tercme ederken yapm olduum hatalardan dolay
zr diler, tercmenin ilgilenenlere faydal olmasn dilerim.

Uur SEZER
naat Mhendisi
ugursezeranka@yahoo.com


NDEKLER

NDEKLER .................................................................................................................................................. 3
1 TAKDM ...................................................................................................................................................... 5
2 BALARKEN ................................................................................................................................................ 6
2.1 YKLEME ............................................................................................................................................ 6
2.2 GENEL MODELLEME BAKI AISI ........................................................................................................ 6
2.3 INPUT (GR) PROSEDRLER ............................................................................................................ 7
2.3.1 GEOMETR NESNELERNN GRLMES ............................................................................................. 7
2.3.2 METN VE DEERLERN GRLMES .................................................................................................. 8
2.3.3 SEMLERN GR ........................................................................................................................... 8
2.3.4 YAPISAL GR .................................................................................................................................. 9
2.4 PROGRAMI BALATMA ..................................................................................................................... 10
2.4.1 GENEL AYARLAR ............................................................................................................................ 10
2.4.2 BR GEOMETR MODEL OLUTURMA ........................................................................................... 11
3 KUM ZERNDEK BR DARESEL ZEMNN OTURMASI (DERS 1) ............................................................. 14
3.1 GEOMETR ........................................................................................................................................ 14
3.2 DURUM A: RJT TEMEL .................................................................................................................... 14
3.2.1 GRDY OLUTURMA ..................................................................................................................... 14
3.2.2 HESAPLAMALARI GEREKLETRME .............................................................................................. 24
3.2.3 IKTI SONULARINI GRME .......................................................................................................... 28
3.3 DURUM B: ESNEK TEMEL.................................................................................................................. 30
4 BR HAFRYATIN SUALTINDA (SUBMERGED) NASI (DERS 2) ................................................................. 36
4.1 GEOMETR ........................................................................................................................................ 36
4.2 CALCULATIONS (HESAPLAMALAR) ................................................................................................... 44
4.3 IKTI SONULARINI GRME ............................................................................................................. 46
5 DRENAJSIZ NEHR SET ............................................................................................................................. 50
5.1 GEOMETR MODEL .......................................................................................................................... 50
5.2 HESAPLAMA (CALCULATION) ........................................................................................................... 52
5.3 OUTPUT (IKTI) ................................................................................................................................. 56
6 GERYE BALI BR DUVAR KULLANARAK KURU HAFRYAT (DERS 4) ........................................................ 57
6.1 INPUT (GR) .................................................................................................................................... 57
6.2 HESAPLAMALAR ............................................................................................................................... 60
6.3 OUTPUT (IKTI) ................................................................................................................................. 64


6.4 SERTLEEN ZEMN (HARDENING SOIL) MODEL KULLANIMI ............................................................ 66
6.5 SERTLEEN ZEMN DURUMU N IKTI ........................................................................................... 67
6.6 MOHR-COULOMB LE KARILATIRMA ............................................................................................ 68
7 BR YOL SETNN NASI (DERS 5) ............................................................................................................. 69
7.1 INPUT (GRD) ................................................................................................................................... 69
7.2 HESAPLAMALAR ............................................................................................................................... 71
7.3 OUTPUT (IKTI) ................................................................................................................................. 72
7.4 GVENLK ANALZ (SAFETY ANALISIS) ............................................................................................. 74
7.5 GNCELLENM A ANALZ ............................................................................................................. 77
8 TNEL NAATI SEBEBYLE OTURMALAR (DERS 6) .................................................................................. 80
8.1 GEOMETR ........................................................................................................................................ 81
8.2 HESAPLAMALAR ............................................................................................................................... 85
8.3 OUTPUT (IKTI) ................................................................................................................................. 85
8.4 SERTLEEN ZEMN (HARDENING SOIL) MODEL KULLANMA ........................................................... 87
8.5 SERTLEEN ZEMN DURUMU N IKTI ........................................................................................... 88
8.6 MOHR-COULOMB DURUMUYLA KARILATIRMA ........................................................................... 89
EK A MEN AACI ................................................................................................................................... 90
A.1 INPUT MENS ................................................................................................................................ 90
BALANGI KOULLARI MENS ........................................................................................................... 91
A.2 CALCULATIONS MENS ................................................................................................................. 92
A.3 OUTPUT MENS ............................................................................................................................ 93
A.4 CURVES MENS ............................................................................................................................. 95
EK B HESAPLAMA EMASI ....................................................................................................................... 96
ZEMN AIRLII SEBEBYLE BALANGI GERLMELER N ................................................................... 96


1 TAKDM
PLAXIS zellikle Geoteknik Mhendislii projelerinde deformasyon ve stabilite analizleri iin gelitirilmi
bir sonlu eleman paketidir. Basit grafiksel giri prosedrleri karmak sonlu eleman modellerinin hzlca
retilmesini mmkn klar ve gelimi kt olanaklar hesap sonularnn detayl sunumunu salar.
Hesaplamann kendisi tamamen otomatiktir ve salam saysal prosedrlere dayaldr. Bu konsept yeni
kullanclarn sadece birka saatlik eitimden sonra program paketiyle almasn mmkn klar.
eitli dersler eitli ilgin pratik uygulamalarla ilgili olmasna ramen, bu eitim klavuzu ile yeni
kullanclarn PLAXIS ile aina olmalarna yardmc olmak amalanmtr. Bu yzden bu dersler pratikteki
projelerin bir temeli olarak kullanlmamaldr.
Bu Eitim Klavuzu ne Sonlu Eleman Metoduyla ilgili teorik altyapy iermekte ne de program ierisinde
kullanlabilecek olan eitli zemin modelleriyle ilgili detayl bilgi vermektedir. Bunlardan ikincisi Material
Models Manual (Malzeme Modelleri Klavuzu)nda bulunabilir, teorik altyap ise Scientific Manualde
(Bilimsel Klavuz) verilmitir. Programn kullanm zellikleriyle ilgili detayl bilgi Reference Manualde
bulunabilir. Tm klavuz setlerine ek olarak uygulamal tecrbe ve program kullanmak iin gerekli altyap
(background) bilgisini salamak amacyla dnyada birok yerde dzenli olarak ksa kurslar tertip
edilmektedir.


2 BALARKEN
Bu blm PLAXIS de kullanlan baz notasyonlar ve temel giri prosedrlerini tanmlar. Klavuzda men
eleri veya Windows zel eleri Italik olarak baslmtr. Klavyedeki tular veya ekrandaki dmelere
baslmak veya tklanmak gerektiinde, tuun veya dmenin ismi keli parantez iinde gsterilmitir
(mesela <Enter> tuu).
2.1 YKLEME
Ykleme iin bu klavuzdaki Genel Bilgiler blmne mracaat edilebilir.
2.2 GENEL MODELLEME BAKI AISI
Analiz edilecek her yeni proje iin ncelikle bir geometrik modeli oluturmak nemlidir. Bir geometrik
model boyutlu problemin iki boyutlu olarak temsil edilmesidir ve noktalar, izgileri ve kmeleri ierir.
Bir geometri modeli alt zeminin temsili olarak belirgin zemin tabakalarna blmlenmesini, yapsal
nesneleri, inaat aamalarn ve ykleri iermelidir. Model yeterince byk seilmelidir ki model snrlar
allan projenin sonularn etkilemesin. Geometri modelindeki tip bileen aada daha detayl
olarak tanmlanmtr.
Points (Noktalar):
Noktalar izgilerin balang ve bitimlerini oluturur. Noktalar ayrca ankrajlar, nokta kuvvetleri, nokta
rijitlikleri ve sonlu eleman ann (mesh) yerel iyiletirilmesi (daha sk rgl a) iin kullanlabilir.
Lines (izgiler):
izgiler geometrinin fiziksel snrlarn, model snrlarn ve geometrideki sreksizlikleri (duvarlar veya
kabuklar, belirgin zemin tabakalarnn ayrmlar veya inaat aamalar gibi) tanmlamak iin kullanlr. Bir
izginin birka fonksiyonu ve ya zellii olabilir.
Clusters (Kmeler):
Kmeler izgilerle tamamen evrili olan alanlardr. PLAXIS geometri izgilerinin girdisine dayal kmeleri
otomatik olarak tanr. Kme ierisindeki zemin zellikleri homojendir. Bu yzden kmeler zemin tabaka
paralar olarak gz nne alnabilir. Kmelerle ilgili ilemler kme iindeki tm elemanlara uygulanr.
Bir geometri modelinin oluturulmasndan sonra, geometri modelindeki kmeler ve izgilerin dzenine
bal olarak bir sonlu eleman modeli otomatik olarak oluturulabilir. Bir sonlu eleman anda, aada
tanmland gibi tip bileen tanmlanabilir.
Elements (Elemanlar):
A oluturulmas esnasnda kmeler gen biimli elemanlara blnr. 15-dml elemanlar ve 6-
dml elemanlar arasnda bir seim yaplabilir. Gl olan 15-dml eleman gerilme ve gme
yklerinin hassas hesaplanmasn salar. Ayrca, 6-dml elemanlar kullanlabilirlik (serviceability)
durumlarnn hzl bir hesab iin uygundur. Ayn eleman dalm gz nne alndnda (mesela
varsaylan kaba a oluturma), 15-dml elemanlardan oluan alarn 6-dml elemanlardan
oluan alara gre aka daha hassas ve daha esnek olduunun, fakat hesaplamalarn da daha fazla
zaman aldnn kullanc farknda olmaldr. Zemini modellemede kullanlan gen elemanlara ek olarak,
yapsal davran ve zemin-yap etkileimini modellemek iin uygun plak elemanlar, geogrid elemanlar ve
arayz elemanlar oluturulabilir.
Nodes (Dmler):


15-dml eleman 15 dm ierir ve 6-dml gen 6 dmle tanmlanr. Dmlerin elemanlar
zerindeki dalm ekil 2.1 de gsterilmitir. Bitiik elemanlar ortak dmleri vastasyla balanrlar.
Bir sonlu eleman hesaplamas boyunca, deplasmanlar (u
x
ve u
y
) dmlerde hesaplanr. Yk-deplasman
erilerinin oluturulmas iin dmler nceden seilebilir.
Stress points (Gerilme noktalar):
Deplasmanlarn aksine olarak, gerilmelerin ve ekil deitirmeler dmlerden ziyade zel Gauss
birleim noktalarnda (veya gerilme noktalarnda) hesaplanr. 15-dml gen eleman ekil 2.1a da
belirtildii gibi 12 gerilme noktas ierir ve 6-dml gen eleman ekil 2.1b de belirtildii gibi 3
gerilme noktas ierir. Gerilme izi ve gerilme-ekil deitirme diyagramlarnn oluturulmas iin gerilme
noktalar nceden seilebilir.

ekil 2.1 Dmler ve gerilme noktalar
2.3 INPUT (GR) PROSEDRLER
PLAXIS de bilgi girii, fare tklayp srkleme karm, ve klavye girii vastasyla belirlenmitir. Genelde
ayrm drt tip giri arasnda yaplabilir:
Geometri nesnelerinin girii (r: zemin tabakas izimi)
Metin girii (r: proje ismini giri)
Deerlerin girii (r: zemin birim arl giri)
Seimlerin girii (r: bir zemin modeli seilmesi)
Fare genellikle izim ve seim amacyla kullanlr, klavye ise metin ve deerleri girmek iin kullanlr.
2.3.1 GEOMETR NESNELERNN GRLMES
Geometri nesnelerinin oluturulmasnn temeli nokta ve izgilerin girilmesidir. Bu ise izim alannda fare
iaretisi vastasyla yaplr. Menden veya ara ubuundan (toolbar) birok geometri nesnesine
ulalabilir. ou geometri nesnesini girmenin temeli bir izgi izme prosedrdr. izim modlarnn
herhangi birinde izgiler izim alannda sol fare dmesini tklayarak izilir. Bunun sonucu olarak ilk
nokta oluturulur. Fareyi hareket ettirip yine farenin sol dmesine tklayarak yeni bir nokta ve
beraberinde nceki noktadan yeni noktaya doru bir izgi oluturulur. izgi izimi fare sa dmesine
tklayarak veya klavyeden <Esc> tuuna basmak suretiyle sona erdirilir.


2.3.2 METN VE DEERLERN GRLMES
Herhangi bir yazlm iin olduu gibi, baz deerlerin ve metnin girilmesi gerekir. Yazm kutularnda
gereken girdi belirtilir. Belirli bir nesne iin oklu yazm kutular pencerelerde gruplandrlmtr. stenen
metin veya deer klavyede yazlp akabinde <Enter> tuu veya <Tab> tuuna baslr. Bunun sonucunda
deer kabul edilir ve sonraki girdi alan vurgulanr. Hollanda gibi baz lkelerde ksuratl deerlerdeki
ondalk noktas virglle gsterilir. Yazm kutular ve tablolarda olan gsterimin ekli iletim sisteminin
lke ayarlarna dayanr. Deerlerin girilii bu ayarlara gre olmaldr.
Birok parametrenin varsaylan deerleri vardr. Bu deerler baka klavye girii olmadan <Enter> tuuna
baslmak suretiyle kullanlabilir. Bu ekilde bir penceredeki tm girdi alanlar OK dmesine ulalncaya
kadar girilebilir. OK dmesinin tklanmasyla btn deerler onaylanr ve pencere kapatlr. Alternatif
olarak fareyi kullanarak dier girdi alannn seilmesi yeni girdi deerlerinin kabuln netice verecektir.
Farenin sol dmesiyle OK tuuna tklanarak girdi deerleri kabul edilir.
<Esc> tuuna baslmas veya Cancel dmesine sol tklanmas girdiyi iptal edecek ve pencereyi
kapatmadan nce varsaylan veya nceki deerleri geri ykleyecektir.
Spin edit zellii ekil 2.2 de gsterilmitir. Sadece normal bir girdi alan gibi klavye vastasyla bir deer
girilebilir, fakat ayrca her bir spin edit in sa kenarndaki veya oklarna sol tklayarak deerini
nceden tanml bir miktara artrmak veya azaltmak mmkndr.

ekil 2.2 Spin edits (dner dzenleyiciler)
2.3.3 SEMLERN GR
Seimler aada tanmlanan radyo dmeleri, onay kutular (check boxes) veya kombinasyon (combo)
kutular vastasyla yaplabilir.

ekil 2.3 Radyo dmeleri


ekil 2.4 Onay kutular

ekil 2.5 Kombinasyon (Combo) kutular
Radio buttons (Radyo dmeleri):
Radyo dmeli bir pencerede sadece bir madde aktif olabilir. Aktif olan seim maddenin nnde
bulunan beyaz dairenin iinde siyah bir nokta ile belirtilir. Beyaz daire iine fareyle sol dmesiyle
tklayarak veya klavyedeki yukar ve aa ok tularn kullanarak seim yaplr. Mevcut seim dier
seeneklerden birine deitirildiinde, eski seenek silinecektir. ekil 2.3 de radyo dmeli bir pencere
rnei gsterilmitir. ekil 2.3 deki seime gre Pore pressure distribution (boluk basnc dalm),
General phreatic level (Genel atmosfer basncna ak seviye) olarak ayarlanmtr.
Check boxes (Onay kutular):
Onay kutular olan bir pencerede birden fazla madde ayn anda seilebilir. Seim beyaz kare iine fare sol
dmesiyle tklayarak veya klavyeden boluk tuuna basarak yaplabilir. nceden seilen bir maddeye
yeni bir tklama seimi iptal edecektir. onay kutulu bir rnek ekil 2.4 de gsterilmitir.
Combo boxes (Kombo, Kombinasyon kutular):
Bir kombo kutusu mmkn olan seeneklerin nceden tanml bir listesinden bir maddeyi semek iin
kullanlr. Kombo kutulu bir pencere rnei ekil 2.5 de gsterilmitir. Kombo kutusunun sa tarafnda
bulunan okuna sol tklanr tklanmaz mmkn seenekleri gsteren bir alr liste oluur. Bir kombo
kutusu radyo dmeleri grubuyla ayn ilevsellie sahiptir fakat daha az yer kaplar.
2.3.4 YAPISAL GR
Gerekli girdi mmkn olduunca mantkl olacak ekilde dzenlenir. Windows ortam ekranda bilgiyi
dzenleme ve sunum iin birok yol salar. Sonraki ksmda Windows elemanlarna referans
kolaylatrmak iin baz yapsal girdi trleri aada tanmlanmtr.
Sayfa kontrol ve sekmeler:
sekmeli bir sayfa kontrol rnei ekil 2.6 da gsterilmitir. Bu ekilde Mohr-coulomb zemin modelinin
model parametrelerinin girdisi iin ikinci sekme aktiftir. Sekmeler uygun sekmeye sol tklanarak veya
klavyeden <Ctrl><Tab> tular kullanlarak aktifletirilebilir.
Grup kutular:
Grup kutular balklar olan dikdrtgen kutulardr. Bunlar ortak zelliklere sahip maddeleri
kmelendirmek iin kullanlr. ekil 2.6 daki aktif sekme Stiffness (Rijitlik), Strength (Dayanm) ve
Alternatives (alternatifler) adl grup kutusu iermektedir.


ekil 2.6 Sayfa kontrol ve sekmeler
2.4 PROGRAMI BALATMA
Programn klavuzun General Information (Genel Bilgiler) de tariflenen prosedr takip ederek
kurulduu varsaylr. Data dosyalarnn sakland ayr bir klasr oluturulmas tavsiye olunur. PLAXIS
program grubundaki Plaxis input simgesine ift tklanarak PLAXIS balatlabilir. Kullancya yeni bir
problem mi tanmlayaca yoksa daha nce tanmlanm bir projeye mi erimek istedii sorulur. Eer
ikinci seenek seilirse, program en son kullanlan projelerin drdn listeler. Bu listeden dorudan bir
seim yaplabilir. Bu listede ilk grnen <<more files>> maddesinin seilmesi bir dosya istekisini netice
verir. Buradan kullanc daha nce tanmlanm bir projeyi deitirmek iin seebilir.
2.4.1 GENEL AYARLAR
Eer yeni bir proje tanmlanacaksa, ekil 2.7 de gsterilen General settings penceresi gsterilir. Bu
pencere iki sekmeden oluur. Birinci sekmede geerli proje iin eitli ayarlar verilmitir. Burada bir
dosya ismi belirtilmemitir; bu ilem projeyi kaydederken yaplabilir.
Kullanc proje bal olarak problemin ksa bir tanmn girebilecei gibi, Comments (yorum) kutusunda
daha ileri bir tanmlama girebilir. Balk nerilen dosya ismi olarak kullanlr ve kt izimlerinde grnr.
Yorum kutusu basite analiz hakknda bilgi depolamak iin uygun bir yerdir. Ek olarak analiz tr ve
eleman tr belirtilmelidir. Opsiyonel olarak dinamik kuvvetlerin pseude-statik (edeer-statik)
simlasyonu iin yerekimine ek olarak ayr bir ivme belirtilebilir.
kinci sekme ekil 2.8 de gsterilmitir. Temel birimler olan Length (Uzunluk), Force (Kuvvet) ve
Time(Zaman) a ek olarak izim alannn en az boyutlar verilmelidir, bylece geometri modeli izim
alanna uysun. Akslarn genel sistemi yledir: x-aks saa doru, y-aks yukar doru, z-aks ise kullancya
doru ynelirler. PLAXIS de iki boyutlu bir model (x,y)-dzleminde oluturulur. z-aks sadece gerilme
ktlar iin kullanlr. Left (Sol) modelin en dk x-koordinat, Right (Sa) en yksek x-koordinat,
Bottom (Taban) en dk y-koordinat ve Top (Tepe) ise en yksek y-koordinatdr.


ekil 2.7 Genel ayarlar Project sekmesi

ekil 2.8 Genel ayarlar Dimensions (Boyutlar) sekmesi
Pratikte, verilen deerler sonucu ortaya kan izim alan spin edit lerde verilen deerlerden daha byk
olacaktr. Bunun sebebi ksmen PLAXIS programnn boyutlara otomatik olarak kk bir kenar boluu
eklemesi ve ksmen de belirtilen deerler ve ekran arasnda genilik/ykseklik oranndaki farktr.
2.4.2 BR GEOMETR MODEL OLUTURMA
Genel ayarlar girilip OK dmesine tklandnda ana Input (Girdi) penceresi grnr. Ana pencere ekil
2.9 da gsterilmitir. Ana pencerenin en nemli ksmlar iaretlenmi ve aada ksaca aklanmtr.


ekil 2.9 Input programnn Ana penceresi
Main menu (Ana men):
Ana men ara ubuundan ulalabilecek btn seenekleri ve sk kullanlmayan baz ek seenekleri
ierir.
Tool bar (General) (Ara ubuu - genel):
Bu ara ubuu disk operasyonlar, bastrma, yaknlatrma veya nesneleri seme gibi genel eylemler iin
kullanlan dmeleri ierir. Ayrca PLAXIS paketinin dier programlarn (Calculations, Output ve Curves)
balatmak iin dmeleri bulundurur.
Tool bar (Geometry) (Arta ubuu geometri):
Bu ara ubuu ise bir geometri modeli oluturmakla ilgili eylemler iin kullanlan dmeleri ierir.
Dmeler genel olarak o ekilde sralanmtr ki; ara ubuunda soldan saa doru dmeler takip
edilerek bitmi bir geometri modeline ulalr.
Rulers (Cetveller):
izim alannn hem solunda hem de stnde bulunan cetveller fiziksel koordinatlara iaret eder. Bylece
geometri boyutlarnn dorudan bir grn mmkn olur.
Draw area (izim alan):
izim alan geometri modelinin zerinde oluturulduu izim yapradr. izim alan aynen geleneksel bir
izim programndaki olduu gibi kullanlabilir. izim alanndaki kk noktalarn oluturduu zgara
dzenli pozisyonlara sramak iin kullanlabilir.


Origin (Orijin):
Eer fiziksel orijin verilen boyutlar arasnda ise, x- ve y-akslarn da gsteren kk bir daire ile temsil
edilir.
Manual input (Elle girme, manuel girme):
Eer fareyle izim istenen hassasiyeti vermiyorsa, o zaman Manual input (elle girme) yolu kullanlr.
Burada x- ve y-koordinatlar iin deerler bolukla ayrlm ilgili deerleri yazmak suretiyle girilebilir. Elle
girme ayrca seili bir noktaya yeni koordinat atamak veya nokta numarasn girmek suretiyle mevcut bir
geometri noktasn iaretlemek iin kullanlabilir.
Cursor position indicator (mle pozisyon gstergesi):
mle pozisyon gstergesi fare imlecinin hem fiziksel birimlerde hem de ekran pikseli olarak imdiki
pozisyonunu verir.
Yukarda zikredilen nesnelerin bazs View mensnden ilgili maddenin seimini iptal ederek kaldrlabilir.
Her iki ara ubuu iin de, fare imlecini ilgili dme zerine getirip yaklak bir saniye zerinde tutmak
suretiyle dmenin ismi ve fonksiyonu gsterilir; dmenin aasnda kk sar bir kutuda bir ipucu
grnecektir. Her iki ara ubuu iin ulalabilecek ipular ekil 2.10 da gsterilmitir. Bu Eitim
Klavuzunda dmeler ilgili ipular vastasyla iaret edilecektir.

ekil 2.10 Ara ubuklar
Srayla tercmesi:
1. Sra: Calculation (hesaplama) programna git, Curves (Eriler, grafik) programna git
2. Sra: Output (kt) programna git, Yeni, A, Kaydet, Bastr, Klt, Seim, Geri al
3. Sra: Geometri izgisi, Mafsal ve Dnme yay, Geogrid, Dmden-dme ankraj, Tunel Dizayn
edici, Dnme rijitlii (plaklar), Yayl yk sistemi A, Nokta yk sistemi B, Kuyu, Malzeme ayarlar
4. Sra: Plak, Arayz, Sabit-ulu ankraj, Standart rijitlikler, nceden tanml deplasmanlar, Yayl Yk
sistemi A, Nokta Yk sistemi A, Drenaj, Mesh (a) olutur, Balang kuullarn tanmla
Komple bir geometri modelinin oluturulmasyla ilgili detayl bilgi iin, okuyucu bu Eitim Klavuzunda
tanmlanan eitli derslere bavurabilir.


3 KUM ZERNDEK BR DARESEL ZEMNN OTURMASI (DERS 1)
nceki ksmda PLAXIS programnn baz genel grnmleri ve temel zellikleri sunuldu. Bu ksmda ise
kum zerindeki dairesel bir temelin oturmas adyla ilk uygulama dikkate alnr. Bu uygulama programn
pratik kullanmna aina olma yolundaki ilk admdr. Bir geometri modeli oluturmak iin genel
prosedrler, bir sonlu eleman a retilmesi, sonlu eleman hesaplanmasnn altrlmas ve kt
sonularnn deerlendirilmesi burada detayl olarak tanmlanr. Bu ksmda salanan bilgiden daha
sonraki derslerde faydalanlacaktr. Bu yzden sonraki herhangi altrma rneklerine kalkmadan nce
bu ilk dersi tamamlamak nemlidir.
3.1 GEOMETR

ekil 3.1 Kum tabaka zerindeki dairesel bir temelin geometrisi
ekil 3.1 de grld gibi 1.0 m yarapl bir dairesel temel 4.0 m kalnlnda bir kum tabakasna
yerletirilmitir. Kum tabakasnn altnda ok derinlere uzanan rijit bir kaya tabakas vardr. Altrmann
amac temele uygulanan yk sebebiyle zeminde oluan gerilme ve deplasmanlar bulmaktr.
Hesaplamalar hem rijit hem de esnek temel iin yaplmtr. Bu iki durum iin de sonlu eleman modeli
benzerdir. Kaya tabakas modelde dahil edilmez; yerine kum tabakasnn tabanna uygun bir snr koulu
uygulanr. Kumdaki herhangi bir mmkn mekanizmay salamak ve d snrn herhangi bir etkisinden
saknmak amacyla, model yatay dorultuda toplam 5.0 m yarapnda bir daireye kadar geniletilir.
3.2 DURUM A: RJT TEMEL
lk hesaplamada, temel ok rijit ve sert olarak nazara alnr. Bu hesaplamada temelin kendisini
modellemek yerine kum tabakasnn stnde niform bir girinti vastasyla temelin oturmas simle
edilir. Bu yaklam ok basit bir modele ulatrr ve bu yzden ilk altrma olarak kullanlr, fakat baz
olumsuzluklar da vardr. Mesela temeldeki yapsal kuvvetler hakknda herhangi bir bilgi vermez. Bu
dersin ikinci ksm daha ileri bir modelleme yaklam olan esnek bir temel zerindeki harici ykle ilgilidir.
3.2.1 GRDY OLUTURMA
Input program simgesine ift tklayarak PLAXIS programn balatn. Bir Create/Open Project diyalog
kutusu grnecektir. Burada existing project (mevcut proje) veya create a new one (yeni bir proje
olutur) seeneklerinden birini seebilirsiniz. New Project (Yeni proje) yi sein ve OK dmesine tklayn


(bak ekil 3.2). imdi Project (Proje) ve Dimensions (Boyutlar) isimli iki sekmeden oluan General settings
(Genel ayarlar) penceresi grnr (bak ekil 3.3 ve ekil 3.4).

ekil 3.2 Create/Open Project diyalog kutusu
General settings (Genel ayarlar)
Her analizdeki ilk adm sonlu eleman modelinin temel parametrelerini ayarlamaktr. Bu i General
settings penceresinde yaplr. Bu ayarlar problemin tanmn, analizin trn, temel eleman trlerini,
temel birimleri ve izim alannn bykln ierir.

ekil 3.3 General settings penceresinin Project sekmesi
Temel hesaplamas iin uygun ayarlar girmek iin u admlar takip edin:
Project sekmesinde, Title kutusu iine Lesson 1 (Ders 1) girin ve Comments (yorumlar) kutusu
iine Settlements of a circular footing (Dairesel bir temelin oturmas) yazn.
General (genel) kutusu iine analizin tr (model) ve temel eleman tr (Elements) beliritilir. Bu
ders dairesel bir temelle ilgili oluu iin Model kombo kutusundan Axisymmetry (eksenel simetri)
sein ve Elements (Elemanlar) kombo kutusundan 15-node (15-dml) sein.
Acceleration (vme) kutusu dey dorultuda (aa doru) -90 lik sabit bir yerekimi asn
iaret eder. Normal yerekimine ek olarak edeer-dinamik analiz iin bamsz ivme bileenleri
girilebilir. Bu deerler bu altrma iin sfr olarak braklr. Sekme yaprann aasndaki Next
(sonraki) dmesine tklayn veya Dimensions (Boyutlar) sekmesine tklayn.


Dimensions sekmesinde, Units (birimler) kutusundaki varsaylan deerleri koruyun (Length-
Uzunluk birimi=m; Force-Kuvvet birimi=kN; Time-Zaman birimi=gn).
Geometry dimensions kutusunda gerekli izim alannn bykl girilmelidir. Oluturulacak
geometrinin st ve alt koordinat deerleri girildiinde PLAXIS kk bir kenar boluu ekleyecek,
bylece bu geometri izim alan iine iyi bir ekilde uyacaktr. Left (sol), Right (sa), Bottom (alt)
ve Top (st) yazm kutular iine srasyla 0.0, 5.0, 0.0 ve 4.0 deerlerini girin.
Grid kutusu grid boluklarn ayarlamak iin gerekli deerleri ierir. Bu grid ekran zerinde
referans olarak kullanlabilecek bir noktalar matrisini salar. Ayrca geometrinin oluturulmas
esnasnda dzenli noktalara sramak iin kullanlabilir. Noktalar arasndaki mesafe Spacing
deeriyle belirlenir. Bundan te srama noktalarnn ara boluklar Number of intervals (aralk
says) deeri vastasyla daha kk aralklara blnebilir. Spacing iin 1.0 ve intervals iin 1
girin.
Ayarlar kabul etmek iin OK dmesine tklayn. imdi geometrinin izilebilecei izim alan
grnr.

ekil 3.4 General settings penceresinin Dimensions sekmesi
pucu: Bir hata yaplmas durumunda veya genel ayarlarn deimesine ihtiya duyulduunda, File
mensnden General settings seeneini seerek General settings penceresine ulaabilirsiniz.
Geometri Contour (Geometri konturu, evre izgisi):
Genel ayarlar tamamlandnda izim alan orijin iareti ve aks sisteminin dorultusuyla birlikte grnr.
x-ekseni saa doru ve y-ekseni yukar doru ynelmitir. Bir geometri izim alannn iinde herhangi bir
yerde oluturulabilir. Nesneleri oluturmak iin ara ubuundaki dmelerden veya Geometry
mensndeki seeneklerden birini kullanabilirsiniz. Yeni bir proje iin Geometry line dmesi daima
aktiftir. Aksi takdirde bu seenek ikinci ara ubuundan veya Geometri mensnden seilebilir.
nerilen geometrinin konturlarn izmek iin u admlar takip edin:
Geometri line seeneini sein (zaten seilidir).


mleci (imdi bir kalem olarak grnr) eksenlerin balangcnda konumlandr. Durum
ubuundaki birimlerin 0.0 x 0.0 olarak okunduunu kontrol edin ve fare sol dmesine bir kez
tklayn. imdi ilk geometri noktas (no 0) oluturuldu.
x-ekseni boyunca (5.0; 0.0) konumuna hareket ettirin. kinci noktay (no 1) oluturmak iin fare
sol dmesine tklayn. Ayn anda nokta 0 dan nokta 1 e doru ilk geometri izgisi oluturulur.
Yukar doru (5.0; 4.0) konumuna hareket ettirin ve yine tklayn.
Sola doru (0.0; 4.0) konumuna hareket ettirin ve yine tklayn.
Son olarak balangca (0.0; 0.0) geri gelin ve yine fare sol dmesine tklayn. Sonuncu nokta
zaten olduu iin yeni bir nokta oluturulmaz, fakat sadece nokta 3 den nokta 0 a ek bir
geometri izgisi oluturulur. PLAXIS ayrca bir kme (geometri izgileriyle tam olarak evrili alan)
alglayacak ve ona ak bir renk verecektir.
izimi durdurmak iin sa fare tuuna tklayn.
pucu: Yanl konumlandrlm noktalar ve izgiler nce ara ubuundan Selection dmesini seerek
deitirilebilir veya silinebilir. Bir nokta veya izgiyi hareket ettirmek iin nokta veya izgiyi
sein ve onu istenen konuma srkleyin. Bir nokta veya izgiyi silmek iin nokta veya izgiyi
sein ve klavyeden <Del> dmesine basn.
stenmeyen izim ilemleri ara ubuundan Undo dmesini tklayarak veya Edit mensnden
Undo seeneini seerek veya klavyeden <Ctrl><Z> tularna basarak kaldrlabilir.
> mleci hareket ettirirken klavyede <Shift> tuuna basl tutmak suretiyle izgiler yatay veya
dey olarak mkemmel izilebilir.
nerilen geometri plaklar, mafsallar, geogridleri, arayzleri, ankrajlar veya tnelleri iermez. Bu
yzden ikinci ara ubuunda bu dmeleri atlayabilirsiniz.
pucu: Bir sonlu eleman a oluturulabilecek hale gelmeden nce tm geometri modeli tamamlanm
olmaldr. Yani geometri modeline ilk nce snr koullar ve model parametreleri girilmeli ve
uygulanmaldr.
Boundary Conditions (Snr Koullar):
Snr koullar ikinci ara ubuunun orta ksmnda ve Loads mensnde bulunabilir. Deformasyon
problemleri iin iki tip snr koulu vardr: ntanml deplasmanlar ve ntanml kuvvetler (ykler).
Prensip olarak her dorultuda btn snrlarn bir snr koulu olmaldr. Yani, belli bir snra hibir ak
snr koulu verilmezse (serbest bir snr), ntanml kuvvetin sfra eit olduu ve serbest bir deplasman
yapan doal koullar uygulanr.
Geometrinin deplasmanlarnn belirsiz olduu bir durumdan saknmak iin, geometrinin baz noktalar
ntanml deplasmanlara sahip olmaldr. ntanml deplasmanlarn en basit formu mesnetlenme (sfr
deplasman), fakat sfr-olmayan ntanml deplasmanlar da verilebilir. Bu problemde rijit temelin
oturmas kum tabakasnn tepesinde sfr-olmayan ntanml deplasmanlar yoluyla simle edilmitir.


ekil 3.5 Input penceresinde Geometri modeli
Bu ders iin snr koullarn oluturmak iin, u admlar takip edin:
Standart snr koullarn ayarlamak iin ara ubuunda Standart fixities dmesine tklayn
veya Loads mensnden Standart fixities seeneini sein.
Sonu olarak PLAXIS geometrinin tabannda tam sabitlik (mafsal mesnet) ve dey kenarlarda ise
kayar mesnet koullar (u
x
=0; u
y
=serbest) oluturacaktr. Belli bir dorultudaki mesnetlenme,
ekranda mesnetlenme dorultusuna dik olarak iki paralel izgi olarak grnr. Bu yzden kayar
mesnetler iki dey paralel izgi olarak grnrler ve sabit mesnet apraz taral izgiler olarak
grnr.
pucu: Standart fixities seenei ou geoteknik uygulamalar iin uygundur. Bu seenek standart snr
koullarn girmek iin hzl ve elverili bir yoldur.
Ara ubuundan Prescribed displacements (ntanml deplasmanlar) dmesini sein veya
Loads mensnden ilgili seenei sein.
mleci (0.0; 4.0) noktasna hareket ettirin ve sol fare dmesine tklayn.
En st geometri izgisi boyunca (1.0; 4.0) noktasna hareket ettirin ve yine fare sol dmesini
tklayn.
izimi durdurmak iin fare sa dmesine tklayn.
Geometrinin en stnde yeni (4) noktasna ek olarak, dey dorultuda aaya doru 1 birimlik (1.0 m)
bir ntanml deplasman ve sabit bir yatay deplasman oluturulur. ntanml deplasmanlar geometrinin


balang konumundan balayan ve hareket dorultusunu iaret eden bir grup oklar olarak olarak
grnrler.
pucu: ntanml deplasmann girdi deeri nce Selection dmesine tklayp ve sonra da ntanml
deplasmann uyguland izgiye ift tklanarak geitirilebilir.
> ntanml deplasman hesaplama aamalar tanmlanrken (Blm 3.2.2) gerekten aktif hale
getirilir. Balangta aktif deildir.
Material data sets (Malzeme veri setleri):
Zeminin davrann simle etmek iin uygun bir zemin modeli ve uygun malzeme parametreleri
geometriye atanmaldr. PLAXIS de zemin zellikleri malzeme veri setlerinde toplanr ve eitli veri setleri
malzeme veritabannda depolanr. Veritabanndan alnan bir veri seti bir veya daha fazla kmeye
atanabilir. Yaplar iin (duvarlar, plaklar, ankrajlar, geogridler vb. gibi) sistem benzerdir, fakat farkl yap
trlerinin farkl parametreleri ve bu yzden farkl trde veri setleri vardr.
PLAXIS Soil & Interfaces (Zemin & Arayzler), Plates (Plaklar), Anchors (Ankrajlar) ve Geogridler iin
malzeme veri setlerini ayrr.
Malzeme veri setlerinin oluturulmas genel olarak snr koullarnn girilmesinden sonra yaplr. A
(mesh) oluturulmadan nce btn malzeme veri setleri tanmlanmal ve btn kmeler (clusters) ve
yaplara uygun veri setleri atanm olmaldr.
Tablo 3.1 Kum tabakasnn malzeme zellikleri

Malzeme veri setlerinin girdisi ara ubuunda Material Sets (Malzeme Setleri) dmesi vastasyla veya
Material mensnden ulalabilen seenekle seilebilir.
Kum tabakas iin bir malzeme seti oluturmak iin u admlar takip edin:
Ara ubuundan Material Sets (malzeme setleri) dmesini sein.


Material Sets penceresinin alt kenarndaki New dmesine tklayn. Yeni bir dialog kutusu
sekmesiyle birlikte grnecek: General, Parameters ve Interfaces (bak ekil 3.6 ve ekil 3.7).
General sekmesindeki Material Set kutusunda Identification kutusuna Sand (kum) yazn.
Material model (Malzeme modeli) kombo kutusundan Mohr-Coulomb ve Material type
(Malzeme tr) kombo kutusundan Drained (Drenajl) sein (varsaylan parametreler).
General properties kutusuna ve Permeability kutusuna Tablo 3.1 de listelenen malzeme
zelliklerine gre uygun deerleri girin.
Model parametrelerinin girilmesine devam etmek iin Next dmesine veya Parameters
sekmesine tklayn. Parameters sekmesinde grnen parametreler malzeme modeline baldr
(bu durumda Mohr-Coulomb modeli).
Farkl zemin modelleri ve onlara uygun parametreler iin Material Models (Malzeme Modelleri)
klavuzuna gz atn.

ekil 3.6 Zemin ve arayz veri seti penceresinin General sekmesi


ekil 3.7 Zemin ve arayz veri seti penceresinin Parameters sekmesi
Tablo 3.1 deki model parametrelerini Parameters sekmesindeki ilgili yazm kutularna girin.
Geometri modeli arayzleri iermedii iin, nc sekme atlanabilir. u anki malzeme veri
setinin girdisini onaylamak iin OK dmesine tklayn. imdi oluturulan veri seti Material Sets
penceresinde aa eklinde grnecektir.
Material Sets penceresinden Sand (Kum) veri setini izim alannda zemin kmesine srkleyin
(sein ve hareket ettirirken fare sol dmesini basl tutun) ve brakn (fare sol dmesini serbest
brakn). mlecin eklinin veri setini brakmann mmkn olup olmadn gsterecek ekilde
deitiine dikkat edin. Bir kmeye doru bir veri seti atanmas kmenin renginin deimesiyle
gsterilir.
Veritabann kapatmak iin Material Sets penceresinde OK dmesine tklayn.
pucu: PLAXIS bir projeye ait veritaban ile global malzeme setlerinin veritabann birbirinden ayrr. Veri
setleri global veritabann kullanarak bir projeden dierine deitirilebilir. Bu eitim Klavuzundaki btn
derslerin veri setleri programn yklenmesi esnasnda global veritabanna depolanr. Mevcut bir veri
setini kopyalamak iin Material Sets penceresinde Global >>> dmesine tklayn. Global veritabannn
aa grnmnden uygun veri setini (bu durumda Lesson 1 sand) proje veritabanna srkleyip
brakn. imdi global veri setine bu proje iin de ulalabilir. Benzer ekilde proje veritabannda
oluturulan veri setleri global veritabanna srklenip braklabilir.
pucu: Mevcut veri setleri material sets penceresini ap, aa grnmnden veri setini seerek ve Edit
dmesine tklayarak deitirilebilir. Baka bir yol olarak, bir kmeyi ift tklayp properties penceresinde
Material set kutusunun arkasndaki Change dmesine tklayarak material sets penceresi alabilir. imdi
proje veritaban aa grnmnden bir veri seti seilip Apply dmesine tklanarak ilgili kmeye
atanabilir.


> Program malzeme parametreleri zerinde bir uyumluluk denetimi yapar ve veride tespit edilen
bir uyumsuzluk durumunda bir uyar mesaj verir.
Mesh Generation(A Oluturma)
Geometri modeli tamamlandnda, sonlu eleman modeli (veya mesh) oluturulabilir. PLAXIS tam
otomatik bir a oluturma prosedrn mmkn klar. Burada geometri temel eleman trlerine ve eer
uygunsa uyumlu yapsal elemanlar blnr.

ekil 3.8 Temel civarndaki geometrinin sonlu eleman a
A oluturulmas geometri modelindeki noktalarn ve izgilerin konumlarnn tam hesaplamasn yapar,
bylece tabakalarn, yklerin ve yaplarn tam konumlar sonlu eleman anda hesaplanr. A
oluturulmas ilemi en uygun genlerin aratrld ve biimsiz bir a netice veren salam bir
genleme prensibi temeline oturur. Biimsiz alar dzenli eleman kalplarndan olumaz. Ancak bu
alarn saysal performans dzenli eleman sralaryla oluturulan dzgn biimli alardan daha iyidir. A
oluturmann kendisine ek olarak girdi datasnn (zellikler, snr koullar, malzeme setleri vs.) geometri
modelinden (noktalar, izgiler ve kmeler) sonlu eleman ana (elemanlar, dmler ve gerilme
noktalar) dnm yaplr.
A oluturmak (retmek) iin u admlar takip edin:
Ara ubuunda Generate mesh dmesine tklayn veya Mesh mensnden Generate
seeneini sein.
A oluturulmasndan sonra iinde oluturulan an gsterildii (bak ekil 3.8) yeni bir pencere (Output
penceresi) alr.


Geometri giri moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.
pucu: A oluturulmasndan elde edilen sonu tatminkar olmasa bile geometri giriine dnmek iin
Update dmesi kullanlmaldr.
pucu: Varsaylan olarak, an Global coarseness (Global kabalk) ayar Coarse (kaba) olarak ayarldr. Bu
ise birok durumda ilk yaklam iin yeterlidir. Global coarseness ayar Mesh mensnde deitirilebilir.
A global veya yerel olarak iyiletirmek iin ek seenekler de mevcuttur.
> Bu girdi aamasnda hala geometrinin paralarnda deiiklik yapmak veya geometri nesnesi
eklemek mmkndr. Eer bu aamada deiiklikler yaplrsa, o zaman sonlu eleman a yeniden
oluturulmaldr.
Eer gerekliyse, global veya yerel iyiletirme (refinement) yaplarak a optimize edilebilir. A
iyiletirilmesi dier baz derslerde nazara alnr. Burada imdiki sonlu eleman ann kabul edilmesi
nerilir.
Initial Conditions (Balang Koullar)
A oluturulduunda sonlu eleman modeli tamamlanmtr. Fakat hesaplamalara (Calculations)
balamadan nce, balang koullar oluturulmaldr. Balang koullar, genelde, balang yeralt suyu
koullar, balang geometri konfigrasyonu ve balang efektif gerilme durumlarndan oluur. imdiki
temel projesinde kum tabakas kurudur, dolaysyla yeralt suyu koullarn girmeye ihtiya yoktur. Fakat
analiz K0 prosedr vastasyla balang efektif gerilmelerinin oluturulmasn gerektirir.
Balang koullar Input programnn ayr modunda girilir. Balang koullarn uygun biimce
oluturmak iin u admlar takip edin:
Ara ubuunda Initial conditions dmesine tklayn veya Initial mensnden Initial
conditions seeneini sein.
nce suyun birim arlnn varsaylan deerini (10 kN/m
3
) gsteren kk bir pencere grnr.
varsaylan deeri kabul etmek iin OK tklayn. Yeralt suyu koullar modu grnr. Ara
ubuunun ve geometri zeminin geometri girdi moduna gre deitiine dikkat edin.
Balang koullar seenei iki farkl moddan oluur: Su basnlar modu ve geometri konfigrasyon
modu. Bu iki mod arasndaki gei ilemi ara ubuundaki switchle (gei anahtar) yaplr.
imdiki proje su basnlarn iermedii iin gei anahtarnn sa tarafna tklayarak geometri
konfigrasyon moduna devam edin (Balang gerilmeleri ve geometri konfigrasyonu).
Yeralt suyu seviyesi otomatik olarak geometrinin tabanna yerletirilir.
Ara ubuunda Generate initial stresses dmesine (kmz artlar) basn veya Generate
mensnden Initial stresses seeneini sein. K0 prosedr diyalog kutusu grnr.
Zemin arl iin toplam arpan, Mweight, 1.0 olark tutun. Bunun anlam; balang
gerilmelerinin oluturulmas iin tm zemin arl uygulanr. PLAXIS tarafndan nerilen
varsaylan K
0
deerini kabul edin ve OK tklayn.


ekil 3.9 Temel etrafndaki geometride balang gerilmeleri
pucu: K0 prosedr sadece yatay tabakal geometriler iin yatay bir zemin yzeyi ve ,eer
uygulanacaksa, yatay bir yeralt suyu seviyesiyle birlikte kullanlabilir. K0 prosedr hakknda daha fazla
bilgi iin Appendiks A (Ek A) veya Reference Manual (Referans Klavuzu) na bakn.
> K
0
n varsaylan deeri Jaky formlne esas alr: K
0
= 1 - sin . Eer deer deimise, varsaylan
deer K
0
iin negatif bir deer girilerek tekrar elde edilebilir.
Balang gerilmelerinin oluturulmasndan sonra efektif gerilmelerin asal gerilmeler olarak
gsterildii Output penceresi alr (bak ekil 3.9). izgilerin uzunluu asal gerilmelerin greceli
bykln gsterir ve izgilerin ynelimi ise asal dorultular gsterir. Input program
geometri konfigrasyon moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.
Balang gerilmelerinin oluturulmasndan sonra, hesaplama tanmlanabilir. Calculation
dmesine bastktan sonra, kullancnn veriyi hard diske kaydetmesi istenir. Yes
dmesine basn. imdi dosya istemcisi grnr. Uygun bir dosya ismi girin ve Save dmesine tklayn.
3.2.2 HESAPLAMALARI GEREKLETRME
Calculate dmesine tklayp girdi verisini kaydettikten sonra, Input program kapanr ve Calculations
(Hesaplamalar) program balar. Calculations program hesaplama aamalarn tanmlamak ve yrtmek
iin kullanlabilir. Ayrca kt sonularnn grlebilmesi iin, hesaplanm aamalar semek iin
kullanlabilir.
Calculations penceresi, ekil 3.10 da gsterildii gibi, bir men, bir ara ubuu, bir grup sekme ve
hesaplama aamalarnn bir listesinden oluur.


ekil 3.10 General sekmesiyle birlikte Calculations penceresi
Sekme yapraklar (General, Parameters ve Multipliers) bir hesaplama aamasn tanmlamak iin
kullanlr. Bu aama ykleme, inaat veya kaz aamas, bir konsolidasyon periyodu veya bir gvenlik
analizi olabilir. Her proje iin oklu hesaplama aamalar tanmlanabilir. Tm tanml hesaplama
aamalar pencerenin alt ksmndaki listede grnr. Preview (nizleme) sekmesi geometrinin gncel
durumunu gstermek iin kullanlabilir. Bir nizleme sadece seili aamann hesaplanmasndan sonra
mmkndr.
Calculations program yeni bir projenin girilmesinden sonra dorudan balatldnda, ilk hesaplama
aamas otomatik olarak girilir. Bu analizde temelin oturmasn simle etmek iin plastik bir hesaplama
gereklidir. PLAXIS otomatik ykn adm adm girilmesi iin Load Advancement (Yk lerlemesi) denilen
kullanl bir prosedre sahiptir. Bu prosedr ou pratik uygulamalar iin kullanlabilir. Plastik
hesaplamalarn ierisinde, temelin girintisini simle etmek iin ntanml deplasmanlar aktifletirilir.
Hesaplama aamalarn tanmlamak iin u admlar takip edin:
Phase ID kutusuna (opsiyonel olarak) imdiki hesap aamas iin uygun bir isim yazn (mesela
Girinti) ve bu aamann balayaca aamay sein (bu durumda hesaplama sadece Aama 0
Initial phase).
General sekmesine tklayn, Calculation type (Hesaplama tr) kombo kutusundan Plastic sein.
Parameter dmesine veya Parameter sekmesine tklayn. Parameter sekme yapra ekil 3.11
de gsterildii gibi hesap kontrol parametrelerini ierir.
Maksimum Additional steps (Ek admlar) says iin varsaylan deeri (250) koruyun ve Iterative
prosedure (Tekrarl prosedr) kutusundan Standart setting sein. Hesap kontrol parametreleri
hakknda daha fazla bilgi iin Referans Klavuza bakn.


ekil 3.11 Parameters sekmesiyle birlikte Calculations penceresi
Loading input (Ykleme girii) kutusundan Staged Construction (Aamal naat) sein.
Define (Tanmla) dmesine tklayn. imdiki aktif geometri konfigrasyonunu gsteren Staged
Construction penceresi grnr.
ntanml deplasmanlar st izgisine ift tklayarak sein. Bir diyalog kutusu grnr.

ekil 3.12 Staged Construction penceresinde Prescribed Displacements (ntanml Deplasmanlar)
ntanml Deplasmanlar diyalog kutusunda ekil 3.12 de gsterildii gibi ntanml deplasmann
bykl ve yn belirtilir. Bu durumda her iki girdi alanna Y-value (Y-deeri) olarak aag
doru deplasmann 0.1 m olduunu gsterecek ekilde -0.1 girin. OK tklayn.
imdi Calculations penceresinin Parameters sekmesine dnmek iin Update dmesine tklayn.


Hesaplama tanmlanmas imdi tamamdr. lk hesaplamaya balamadan nce, daha sonra yk-
deplasman erileri veya gerilme-ekil deitirme diyagramlar oluturmak iin dmler ve gerilme
noktalar seilmesi tavsiye olunur. Bunu yapmak iin u admlar takip edin:
Ara ubuunda Select points for Curves dmesine tklayn. bunun sonucunda sonlu eleman
modelindeki tm dm noktalarn gsteren bir pencere alr.
Sol st kedeki dm sein. Seilen dm A ile gsterilecektir. Calculations penceresine
geri dnmek iin Update dmesine tlayn.
Calculations penceresinde Calculate (Hesapla) dmesine tklayn. Bylece hesaplama sreci
balatlacaktr. Mavi okla () iaretlenmi olarak, yrtlmek iin seilen tm hesap aamalar
(bu durumda sadece bir aama) prensip olarak Start from phase (aama dan bala)
parametresiyle kontrol edilen srada yrtlr.

ekil 3.13 Calculations info window (Hesaplama bilgi penceresi)
pucu: Calculate (Hesapla) dmesi sadece, yrtme iin seilen hesaplama aamas listede
odaklanlmsa grlebilir.
Hesaplamann yrtlmesi esnasnda hesaplama aamasnn gncel ilerlemesi hakknda bilgi veren bir
pencere grnr (bak ekil 3.13). Srekli olarak gncellenen bu bilgi bir yk-deplasman erisi, yk
sistemlerinin seviyesi (toplam arpanlara gre) ve iterasyon ileminin ilerleyii (iterasyon numaras,
global hata, plastik noktalar vs.). Hesaplama bilgi penceresi hakknda dah fazla bilgi iin Referans
Klavuza bakn.
Hesaplama sona erdiinde, hesap aamalarnn listesi gncellenir ve ilgili Log info not kutusunda bir
mesaj grnr. Log info not kutusu hesaplamann baarl bir ekilde sona erip ermediini gsterir.


imdiki hesaplama Prescribed ultimate state fully reached (nceden tanmlanan en son duruma tam
olarak ulald) mesajn vermelidir. ntanml 0.1 m deplasman sonu vermesi iin uygulanan yk
kontrol etmek iin, Multipliers (arpanlar) sekmesine tklayn ve Reached values radyo dmesini sein.
Mevcut iki kolondaki arpanlarn ulalan deerlerine ek olarak, pencerenin sol altnda ek bilgi gsterilir.
u anki uygulama iin Force-Y (Kuvvet-Y) deeri nemlidir. Bu deer uygulanan ntanml dey
deplasmana karlk gelen toplam reaksiyon kuvvetini temsil eder. Bu ise temelin 1.0 radyanlk ksmnn
altna tekabl eder (analizin eksenel simetrik olduuna dikkat edin). Toplam temel kuvvetini elde etmek
iin, Force.-Y deeri 2 ile arplmaldr (bu bize yaklak 1100 kN luk bir deer verir).
pucu: Calculations penceresinin ortalarnda bulunan Next, Insert ve Delete dmelerini kullanarak
hesaplama aamalarnda ekleme, araya girme veya silme ilemleri yaplabilir.
> Her hesaplama veya hesaplama serisinin yrtlmesinden sonra, hesaplama aamalarnn
listesini kontrol edin. Baarl bir hesaplama listede yeil bir onay iaretiyle () gsterilir. Baarsz
hesaplama krmz bir arpyla (x) gsterilir. Yrtlmesi iin seilen hesap aamalar ise mavi bir okla
() gsterilir.
> Bir hesap aamasnn yeil onay iareti veya krmz bir arpyla iaretlendii grldnde, ara
ubuu Output dmesini gsterir. Bu dme Output programna dorudan ulam salar. Bir hesap
aamasnn mavi bir okla iaretlendii grldnde, ara ubuu Calculate dmesini gsterir.
3.2.3 IKTI SONULARINI GRME
Hesaplama bittiinde sonular Output programnda deerlendirilebilir. Output penceresinde btn
geometrideki, enkesitlerdeki ve eer uygulanmsa yapsal elemanlardaki deplasmanlar ve gerilmeleri
grebilirsiniz.
Ayrca saysal sonulara da sekmeli formda ulalabilir. Temel analizinin sonularn grmek iin u
admlar takip edin:
Calculations penceresindeki son hesap aamasna tklayn. Ek olarak, ara ubuundaki Output
dmesine tklayn. sonu olarak Output program alr ve seilen hesap aamasnn sonundaki
deforme olmu a (deformasyonlarn grlmelerini kesinletirmek iin belli lekte
bytlmtr) maksimum deplasman iaretiyle birlikte gsterir (bak ekil 3.14).
Deformations mensnden Total displacements sein. Btn dmlerin toplam
deplasmanlarn oklar eklinde ve greli byklklerine iaret ederek gsterir.
Ara ubuundaki presentation (sunum) kombo kutusunda imdi Arrows okunmaktadr. Bu
kombo kutusundan Shadings sein. izim toplam deplasmanlarn renkli glgelendirilmesini
gsterir. Renk snrlarnda deplasman deerleriyle birlikte bir indeks gsterilir.
Ara ubuundaki presentation kombo kutusundan Contours sein. izim etiketlenmi olan
toplam deplasmanlarn kontur izgilerini gsterir. Etiketlere ilikin deplasman deerleriyle
birlikte bir indeks gsterilir.


ekil 3.14 Deforme olmu a
pucu: Toplam deplasmanlara ek olarak, Deformations mens Incremental displacements (Artl, fark,
marjinal deplasmanlar) n sunumuna msaade eder. Artl deplasmanlar sadece bir hesaplama adm
ierisinde (bu durumda son adm) olan deplasmanlardr. Artl deplasmanlar nihai failure (yenilme,
yetersizlik) mekanizmasn canlandrmada faydal olabilirler.
Stresses mensnden Effective stresses sein. izim efektif gerilmeleri asal gerilmeler olarak,
dorultular ve greli byklklerinin bildirimiyle birlikte gsterir (bak ekil 3.15).
pucu: Gerilme ve deplasmanlarn izimi Geometry mensnden ulalabildii zere geometrik
zelliklerle birletirilebilir.


ekil 3.15 Asal gerilmeler
Ara ubuundaki Table (Tablo) dmesine tklayn. inde bir tablonun gsterildii yeni bir
pencere alr. Bu Tablo tm elemanlarn her bir gerilme noktasndaki Kartezyen gerilmelerin
deerlerini gsterir.
3.3 DURUM B: ESNEK TEMEL
Proje imdi temelin esnek bir plak olarak modellenecei biimde deitirilir. Bu durum temelde yapsal
kuvvetlerin hesaplanmasna imkan salar. Bu altrmada kullanlan geometri bir nceki altrmayla
ayndr, sadece temeli modellemek iin ek elamanlar kullanlr. Hesaplamann kendisi ntanml
deplasmanlar yerine yk uygulanmasna dayanr. Yeni bir model oluturmak gerekmez; nceki modelden
balayabilirsiniz. Onu deitirip farkl bir isim altnda kaydedin. Bunu yapmak iin u admlar takip edin:
Geometriyi deitirmek
Ara ubuunun sol tarafndaki Go to Input dmesine tklayn.

Create/Open Project penceresinden nceki dosyay (lesson1 veya hangi isim verilmise) sein.
File mensnden Save as seeneini sein. imdiki proje dosyas iin kullanlmayan bir isim girin
ve Save dmesine tklayn.
ntanml deplasmanlarn uyguland geometri izgisini sein ve klavyeden <Del> tuuna basn.
Select items to delete (Silinecek maddeleri sein) penceresinden Prescribed displacements
(ntanml deplasmanlar) sein ve Delete dmesine tklayn.
Ara ubuundaki Plate (plak) dmesine tkayn.

(0.0; 4.0) konumuna hareket edin ve fare sol dmesine tklayn.
(1.0; 4.0) konumuna hareket edin ve fare sol dmesine tklayn, peine izimi bitirmek iin fare
sa dmesine tklayn. 3 noktasndan 4 noktasna esnek temeli temsil eden bir plak oluturulur.


Snr koullarn deitirme
Ara ubuundaki Distributed load - load system A (Yayl yk yk sistemi A) dmesine
tklayn.
(0.0; 4.0) noktasna ve sonra da (1.0; 4.0) noktasna tklayn.
Yayl yk giriini bitirmek iin fare sa dmesine tklayn. Yayl ykn varsaylan girdi deerini
(snara dik olarak 1.0 kN/m
2
) kabul edin. Yk aktifletirildiinde girdi deeri gerek deerine
deitirilecektir.
Temel iin malzeme zellikleri ekleme
Material sets (Malzeme ayarlar) dmesine tklayn.

Set type (tr se) kombo kutusundan Plates (Plaklar) se.
New dmesine tkla. Temel zelliklerinin girildii yeni bir pencere grnr.
Identification (Tanmlama) kutusuna Footing (Temel) yazn ve Elastic malzeme trn sein.
Tablo 3.2 de listelenen zellikleri girin.
OK dmesine tklayn. imdi Material sets penceresinin aa grnmnde yeni veri ayar
grnr.
Footing ayarn izim alanna srkle ve temelin stne brak. Malzeme ayarn brakmann
geerli olduunu gsterecek ekilde imlecin eklinin deitiine dikkat edin.
OK dmesine basarak veritabann kapatn.
Tablo 3.2 Temelin malzeme zellikleri

pucu: Eer Material Sets (Malzeme Ayarlar) penceresi temelin zerinde grntlenir ve onu gizlerse,
pencereyi baka bir konuma srkleyin, bylece temel akca grlebilir.
pucu: Denk kalnlk (Equivalent thickness) PLAXIS tarafndan EA ve EI deerlerine gre otomatik olarak
hesaplanr, elle girilemez.
Generating the mesh (A oluturma)
Sonlu eleman an oluturmak iin Mesh Generation dmesine tklayn. Su basnlarnn ve
balang gerilmelerinin a oluturulduktan sonra yeniden oluturulmas gerektiini bildiren bir
uyar grnr. OK dmesine tklayn.
A inceledikten sonra Update (Gncelle) dmesine tklayn.


pucu: An oluturulmas dmlerin ve gerilme noktalarnn yeniden dalmn verir. Genelde, mevcut
gerilmeler gerilme noktalarnn yeni konumlaryla uyumlu deildir. Bu yzden a oluturduktan sonra
balang su basnlarnn ve balang gerilmelerinin yeniden oluturulmas nemlidir.
Initial conditions (Balang koullar)
Tekrar Geometri input modunda, Initial conditions dmesini tklayn.
imdiki proje boluk suyu basnlarn (pore pressures) iermedii iin, ara ubuundaki
gei anahtarna (switch) tklayarak (sa tarafna) Geometry configuration moduna ilerleyin.
K0 precedure diyalog kutusu grndkten sonra, Generate initial stresses dmesine tklayn.

Mweight deerini 1.0 olarak koruyun ve tek bir kme iin K
0
n varsaylan deerini kabul edin.
Balang gerilmelerini oluturmak iin OK dmesine tklayn.
Balang gerilmelerini inceledikten sonra Update dmesine tklayn.
Calculate (hesapla) dmesine tkayn ve bu projenin kaydedilmesini onaylayn (Bence bu
aamaya kadar beklemeyin, arada aklnza esince kaydedin).
Calculations (Hesaplamalar)
General sekmesinde, Calculation type: Plastic sein.
Aamann tanmlanmas iin uygun bir isim girin ve aamann balangc olarak (Start from phase)
iin 0 - initial phase (balang aamas) kabul edin.
Parameter sekmesinde, Staged construction (Aamal inaat) seeneini sein ve Define
(Tanmla) dmesine tklayn.
Aktif geometrinin izimi grnecektir. Yk aktifletirmek iin zerine tklayn. Bir Select items
(maddeleri se) diyalog kutusu grnecektir. Her iki pla ve yk sollarndaki onay kutularn
iaretleyerek aktifletirin.
Yk seiliyken diyalog kutusunun altndaki Change (Deitir) dmesine tklayn. Yk ayarlamak
iin Distributed load - load system A (Yayl yk - yk sistemi A) diyalog kutusu grnecektir. Her
iki geometri noktas iin de -350 kN/m
2
lik Y-value (Y-deeri) girin. Bu deerin bu dersin ilk
ksmndan elde edilen temel kuvvetine yaklak olarak eit olduuna dikkat edin.
(350 kN/m
2
x x (1.0 m)
2
1100 kN). (Temelin yarsna isabet eden yk)
Diyalog kutularn kapatn ve Update tklayn.
Hala uygun noktalarn seili olup olmadn grmek iin yk-deplasman erileri iin dmleri
ve gerilme noktalarn kontrol edin (a yeniden oluturulduu iin dmler de deimi
olabilir!). An sol st dm seilmelidir.
Hesap aamasnn hesaplama iin mavi okla iaretli olup olmadn kontrol edin. Eer deilse
hesap aamasna ift tklayn veya sa tklayp alan menden Mark calculate sein.
Hesaplamay balatmak iin Calculate dmesine tklayn.
Sonular grme
Hesaplamadan sonra en son hesap admnn sonular Output dmesine tklanarak grlebilir.
Deplasmanlar ve gerilmeler altrmann ilk ksmndan elde edilenlere benzer olmaldr.


Temele ift tklayn. inde ya temel deplasmanlarnn ya da eilme momentlerinin izilmi
olaca (ilk penceredeki izim trne bal olarak) yeni bir pencere alr.
Mennn deitiine dikkat edin. Temeldeki kuvvetleri grmek iin Forces (Kuvvetler)
mensnden eitli seenekleri sein.
pucu: Output penceresinde oklu (alt-)pencereler e zamanl alabilir. Btn pencereler Window
mensndeki listede grnrler. PLAXIS program alt-pencerelerin gsterimi iin Windows standartlarn
takip eder (Cascade, Tile, Minimize, Maximize vs.). bu standart olaslklarn bir tanm iin Windows
klavuzunuza bakn.
Yk-deplasman erisini oluturma
En son hesap admnn sonucuna ek olarak, ou kez yk-deplasman erisini grmek faydaldr. Bu
yzden PLAXIS programndaki drdnc program kullanlr. ekil 3.17 de verilen yk-deplasman erisini
Ara ubuundaki Go to Curves program dmesine tklayn. Bylece Curves (Eriler) program
balar.
Create/Open Project diyalog kutusundan New chart (Yeni grafik) sein.
En son temel projesinin dosya ismini sein ve Open dmesine tklayn.

ekil 3.16 Curve (Eri) oluturma penceresi
ki kolondan (x-ekseni ve y-ekseni) oluan bir Curve generation penceresi oktan semeli radyo
dmeleri ve her kolon iin iki kombo kutusuyla birlikte grnr. Her eksen iin seimlerin
kombinasyonu eksenler boyunca hangi deerin izileceini belirler.


X-ekseni iin Displacement (Deplasman) radyo dmesini sein, Point kombo kutusundan
A(0.00/4.00) ve Type (Tr) kombo kutusundan Uy sein. Ayrca Invert sign onay kutusunu sein.
Bylece x-ekseninde A noktasnn dey deplasman izilir (mesela temelin merkezindeki).
Y-ekseni iin Multiplier (arpan) radyo dmesini sein ve Type (Tr) kombo kutusundan
Mstage (Sum-Mstage) sein. Bylece y-ekseninde izilecek olan uygulanm belirli
deiikliklerin miktardr. Deer 0 dan 1 doru deiecektir. Yani ntanml ykn (350 kN/m
2
)
%100 uygulanm ve ntanml nihai duruma tamamen ulalmtr.
Giridyi kabul etmek iin OK dmesine tklayn ve yk-deplasman erisini oluturun. Sonu
olarak ekil 3.17 deki eri Curves penceresinde izilir.
pucu: Curve settings penceresi ayrca erinin zelliklerini ve sunumunu deitirmek iin de kullanlabilir.

ekil 3.17 Temel iin yk-deplasman erisi
pucu: Curve generation penceresini yeniden girmek iin (bir hata durumunda, yeniden oluturma veya
deiikik istendiinde), ara ubuundan Change curve settings (Eri ayarlarn deitir) dmesine
tklayabilirsiniz. Bunun sonucunda grnen Curve settings penceresi iinde Regenerate dmesine
tklamalsnz. Alternatif olarak Format mensnden Curve seeneini seerek Curve settings penceresini
aabilirsiniz.
> ereve ayarlarn deitirmek iin Frame settings penceresi kullanlabilir. Bu pencere ara
ubuundan Change frame settings (ereve ayarlarn deitir) dmesine tklanarak veya Format
mensnden Frame seeneini seerek alabilir.
Durum A ve Durum B arasnda karlatrma
Durum A ve Durum B den elde edilen sonular karlatrrken, Durum B deki temel ayn 1100 kN luk
maksimum yk iin Durum A dakinden daha fazla deformasyon sergilemitir. Bunun sebebi Durum B de
plak elemannn olmas sebebiyle dah ince bir a oluturulmas olabilir. (Varsaylan olarak, PLAXIS
program plak elemanyla temas blgelerinde daha kk zemin elamanlar oluturur) Genelde, kaba al
geometriler yeterli esneklik sergilemeyebilirler ve bu yzden daha az deformasyon geirirler. A


kabalnn saysal sonulardaki etkisi eksenel simetrik (axisymetric) modellerde daha fazla
szkonusudur. Eer, bununla birlikte, ayn a kullanlrsa, iki sonu olduka iyi bir ekilde uyuacaktr.


4 BR HAFRYATIN SUALTINDA (SUBMERGED) NASI (DERS 2)
Bu ders bir sualt kaz inaatnn analizi iin PLAXIS in kullanmn aklar. Ders 1 de kullanlm olan ou
program zellikleri burada yeniden kullanlacaktr. Ek olarak, arayzlerin ve ankraj elemanlarnn
kullanm, su basnlarnn oluturulmas ve oklu hesaplama aamalar gibi baz yeni zellikler
kullanlacaktr. Yeni zellikler tam detayl olarak tariflenecek, Ders 1 de gsterilen zellikler ise daha az
detayl olarak anlatlacaktr. Bu yzden bu altrmaya balamadan nce Ders 1 in tamamlanmas nerilir.
Bu ders nehre yakn bir kaz inasyla ilgilidir. Bu kaz prefabrik tnel paralarnn yerletirilmesi suretiyle
bir tnel ina etmek iin yaplmaktadr. Kaz 30 m geniliinde ve nihai derinlii 20 m dir. Uzunluk
dorultusunda olduka byk mesafeye yaylmaktadr. Bylece dzlem gerilme modeli uygulanabilir.
Kaz kenarlar 30 m uzunluundaki diyafram duvarlarla desteklenmi, bunlar ise yatay destek gergileri
vastasyla 5 m ara ile mesnetlenmitir. Kaz sresince bir yzey yk (srarj) hesaba katlr. Bu yk
diyafram duvarndan itibaren 2 m mesafeden balayp duvardan 7 m mesafeye kadar uygulanr ve
bykl 5 kN/m
2
/m dir.
Zeminin st 20 m lik ksm yumuak kil tabakasndan olumaktadr. Bu tabaka tekil homojen bir kil
tabakas olarak modellenir. Bu kil tabakasnn hemen altnda olduka derine uzanan daha rijit bir kum
tabakas vardr.

ekil 4.1 Bir sualt kaz durumunun geometri modeli
Analiz edilecek problemin taban zemin yzeyinden 40 m aada alnr. Geometri simetrik olduu iin,
sadece yars (sol taraf) analizde hesaba katlr. Kaz ilemi ayr kaz aamasnda simle edilir. Diyafram
duvar bir nceki altrmada temel iin kullanld gibi bir plakla modellenir. Duvar ve zemin arasndaki
etkileim her iki kenarda arayzler vastasyla modellenir. Arayzler zemindeki srtnmeye oranla
azaltlm bir duvar srtnmesinin tanmlanmasna olanak salarlar. Destek eleman bir yay olarak
modellenir. Bunun iin eksenel (normal) rijitlik parametresi gereklidir.
Bu yeni nesnelerle ilgili altyap bilgisi iin Referans Klavuzuna (Reference Manual) bakn.
4.1 GEOMETR
Geometri modelini oluturmak iin u admlar takip edin:


General settings (Genel ayarlar)
Input programn balatn ve Create / Open Project diyalog kutusundan New Project sein.
General settings penceresinin Project sekmesinde uygun bir balk girin ve Model in Plain strain
(Dzlem ekil deitirme) ve Elements in ise 15-node olarak ayarl olduundan emin olun.
Dimensions (Boyutlar) sekmesinde, varsaylan birimleri kabul edin (Length=m; Force=kN;
Time=day). Yatay boyutlar iin (Left, Right) srasyla 0.0 ve 45.0 ve dey boyutlar iin (Bottom,
Top) srasyla 0.0 ve 40.0 girin. Grid spacing (Izgara aralklar) iin varsaylan deerleri koruyun
(Spacing=1m; Number of intervals=1).
OK dmesine tklayn, peine alma yapra (worksheet) grnr.
Geometry contour, layers and structures (Geometri snr, tabakalar ve yaplar)
Geometri snr: Ara ubuundan Geometry line (Geometri izgisi) dmesini sein (aslnda
yeni bir projede bu zaten seili durumdadr). mleci orijin noktasna gtrn (0.0; 0.0) ve fare
sol dmesiyle tklayn. 45 m saa hareket ettirin (45.0; 0.0) ve yine tklayn. 40 m yukarya
hareket ettirin (45.0; 40.0) ve yine tklayn. 45 m sola gtrn (0.0; 40.0) ve yine tklayn. Sonunda orijine
geri dnn ve yine tklayn. imdi bir kme (cluster) alglanr. izimi durdurmak iin fare sa dmesini
tklayn.
ki tabaka arasndaki ayrm: Geometry line dmesi hala seilidir. mleci (0.0; 20.0) konumuna
gtrn. Mevcut dey izgiye tklayn. imdi yeni bir nokta (4) ortay kar. 45 m saa gidin
(45.0; 20.0) ve dier mevcut olan dey izgiye tklayn. Dier nokta (5) ortaya kar ve imdi iki
kme alglanr.
Diyafram duvar: Ara ubuundan Plate dmesini sein. mleci st yatay izgide (30.0; 40.0)
konumuna gtrn ve tklayn. 30 m aa gidin (30.0; 10.0) ve tklayn. Duvarn topuundaki
noktaya ek olarak bir baka nokta da orta yatay izgiyle kesiiminde (tabaka ayrm) ortaya
kar. izimi bitirmek iin fare sa dmesine tklayn.
Kaz aamalarnn ayrlmas: Yine Geometry line dmesini sein. mleci duvarda (30.0; 38.0)
konumuna gtrn ve tklayn. mleci 15 m saa gtrn (45.0;38.0) ve yine tklayn. lk kaz
aamasnn izimini bitirmek iin farenin sa dmesine tklayn. imdi imleci (30.0; 30.0)
konumuna gtrn ve tklayn. (45.0; 30.0) a gidin ve yine tklayn. kinci kaz aamasnn izimini
bitirmek iin fare sa dmesini tklayn.
pucu: Geometri giriinde ara ubuundaki dmeleri illa orada grnd gibi soldan saa doru
semek gerekmez. Bu almada, nce duvar oluturmak ve sonra bir Geometry line (Geometri izgisi)
vastasyla kaz aamalarnn girilmesi daha kolaydr.
> Bir izgiye ok yakn bir nokta olutururken, nokta ounlukla izgiye srar, nk a reteci ok
kk mesafelerde kesiim olmayan noktalar ve izgileri ileyemez. Bu ilem ayrca bir izginin tam
zerinde bulunan noktalarn girilmesini basitletirir.
> Eer iareti oklukla yanl konumlanyorsa ve mevcut bir nokta veya izgi yerine yeni bir
yaltlm nokta oluturuluyorsa, bu nokta Selection dmesi kullanlarak mevcut bir nokta veya izgiye
srklenebilir (ve yakalatlabilir).


> Genelde, belli bir koordinatta sadece bir nokta olabilir ve iki nokta arasnda sadece bir izgi
olabilir. akan noktalar ve izgiler otomatik olarak tekil nokta ve izgilere indirgenir. Mevcut noktalara
noktalar srkleme ilemi gereksiz noktalar (ve izgileri) azaltmak iin kullanlabilir.
Arayzler (interfaces): Ara ubuundaki Interface dmesine tklayn veya Geometry
mensnden Interface seeneini sein. mlecin ekli her eyreinde birer ok buluna bir art
iaretine dnecektir. Oklar imle belli bir dorultuda hareket ettirildiinde arayzn hangi
tarafta oluturulacan gstermektedir.
mleci (imlecin merkezi imle konumunu tanmlar) duvarn tepesine (30.0; 40.0) gtrn ve fare
sol dmesini tklayn. Duvarn tabanna (30.0; 10.0) gidin ve yine tklayn. mleteki aa okun
konumuna gre, duvarn sol tarafnda bir arayz (interface) oluturulur. Benzer ekilde, yukar
ok imlecin sa tarafndadr, dolaysyla duvarn tepesine doru gidip yeniden tklanldnda,
duvarn sa tarafnda bir arayz oluacaktr. Yeniden (30.0; 40.0) a gidin ve yine tklayn. izimi
bitirmek iin fare sa dmesine tklayn.
pucu: Arayzn seilmesi ilgili geometri izgisinin seilmesi ve akabinde Select diyalog kutusundan ilgili
arayz (pozitif veya negatif) seilmesiyle yaplr.
pucu: Arayzler bir geometri izgisi boyunca uzanan noktal izgiler olarak gsterilir. Arayzn geometri
izgisinin hangi tarafnda olduunu bildirmek iin bir pozitif iaret () veya negatif iaret (-) eklenir. Bu
iaretin fiziksel bir anlam yoktur veya sonular etkilemez.
Gergi (strut): Ara ubuundaki Fixed-end anchor (sabit ulu ankraj) dmesini tklayn veya
Geometry mensnden Fixed-end anchor seeneini sein. mleci nokta 6 nn 1 metre altna
gtrn (30.0; 39.0) ve fare sol dmesini tklayn. inde ankrajn ynelim (orientation) as ve
edeer uzunluunun (equivalent length) girilebilcei bir properties (zellikler) penceresi alr.
Equivalent length olarak 15 m (kaznn yar genilii) girin ve OK dmesine tklayn (ynelim as 0
olarak kalr).
pucu: Sabit ulu bir ankraj sabit byklkte bir dndrlm T ile temsil edilir. Bu nesne gerekte bir
ucu aa bal ve dier ucu ise sabit olan bir yaydr. Ankrajn ynelim as ve edeer uzunluu dorudan
properties penceresinde girilmelidir. Edeer uzunluk (equivalent length) balant noktasyla ankrak
ubuu dorultusunda deplasmann sfr olduu konum arasndaki mesafedir. Varsaylan olarak, edeer
uzunluk 1.0 birimdir ve a ise sfr derecedir (mesela ankraj pozitif x-dorultusuna dorudur).
> lgili T nin orta ubuu na tklamak mevcut sabit ulu ankraj seer.
Yzey yk: Distributed load load system A dmesine tklayn. mleci(23.0; 40.0) a gtrn
ve tklayn. mleci saa doru 5 m (28.0; 40.0) gtrn ve yine tkayn. izimi bitirmek iin sa
tklayn. Selection aracna tklayn ve yayl yke ift tklayn ve listeden Distributed Load (System
A) sein. Y-deerini -5 kN/m
2
girin.
Snr Koullar
Snr koullarn oluturmak iin, ara ubuunda Standart fixities dmesini tklayn. Bunun
sonucunda, tabanda tam sabitlik, kenarlarda ise deyde kayar mesnet oluturacaktr. Bu
durumda bu snr koullar sa taraftaki simetri koulunu (kaznn merkez izgisi) modellemek
iin uygundur. imdiye kadarki geometri modeli ekil 4.2 de gsterilmitir.


ekil 4.2 Input penceresindeki Geometri modeli
Material properties (Malzeme zellikleri)
Snr koullarnn girilmesinden sonra, zemin kmeleri ve dier geometri nesnelerinin malzeme zellikleri
veri setlerinde (data sets) girilir. Arayz elemanlarnn zellikleri zemin iin olan veri setlerinde dahil
edilirler (Data sets for Soil & Interfaces). ki veri seti oluturulmas gerekir; biri kil tabakas iin ve dieri
kum tabakas iin. Ek olarak, diyafram duvar iin Plate (Plak) tr bir veri seti oluturulur ve gergi iin
Anchor (Ankraj) tr bir veri seti oluturulur. Malzeme veri setlerini oluturmak iin u admlar takip
edin:
Ara ubuundaki Material sets (Malzeme setleri) dmesine tklayn. Set type (Set tr) olarak
Soil & interfaces (Zemin ve arayzler) sein. Yeni bir veri setini oluturmak iin New dmesine
tklayn.
Kil tabakas iin, Identification iin Clay (kil) girin ve Material model (Malzeme modeli) olarak
Mohr-Coulomb sein. Burada kaznn sadece uzun sreli etkileri nazara alndndan, drenajsz
(undrained) davran hesaba katmayacaz. Bu yzden malzeme tr (material type) Drained
(Drenajl) olarak ayarlanr.
Tablo 4.1 de listelenen kil tabakasnn zelliklerini ilgili General ve Parameters sekmelerinde
girin.
Interfaces (Arayzler) sekmesine tklayn. Strength (Dayanm) kutusunda Manual radyo
dmesini sein. R
inter
parametresi iin 0.5 deerini girin. Bu parametre aadaki denklem
dorultusunda kilin dayanmn arayz dayanmyla ilikilendirir:
tan
interface
= R
inter
tan
soil
ve c
inter
= R
inter
c
soil

burada:
c
soil
= c
ref
(bak Tablo 4.1)


Bu yzden, girilen R
inter
deeri bitiik zemindeki srtnme as ve kohezyona kyasla azaltlm bir
arayz srtnmesini ve arayz kohezyonunu (adezyon) verir.
Tablo 4.1 Kum ve kil tabakalar ve arayzlerin malzeme zellikleri

Kum tabakas iin, Identification iin Sand girin ve Materiel model olarak Mohr-Coulomb sein.
Malzeme tr Drained (Drenajl) olarak ayarlanmaldr.
Kum tabakasnn zelliklerini Tablo 4.1 de listelendii gibi General ve Parameters sekmelerinin
ilgili kutularnda girin.
Interfaces sekmesine tklayn. Strength kutusunda Manual rayo dmesini sein. R
inter

parametresi iin 0.67 deerini girin. Veri setini kapatn.
Sand veri setini en alt geometri kmesine srkleyin ve orada brakn. Clay veri setini de kalan
drt kmeye (st 20 m de) atayn. Varsaylan olarak arayzler bitiik kmelerin veri setlerine
otomatik olarak atanrlar.
pucu: Arayzlerin varsaylan veri setlerini kabul etmek yerine, veri setleri onlarn properties (zellikler)
penceresinde dorudan atanabilir. Bu pencere ilgili geometri izgisini ift tklayp Select diyalog
kutusundan uygun arayz setikten sonra grnr. Material set parametresinin arkasndaki Change
dmesine tklayarak, Material set aa grnmnden ilgili veri seti seilebilir.
pucu: Properties penceresinde Material set parametresine ek olarak, Virtual thicknes factor (Sanal
kalnlk faktr) girilebilir. Bu tamamyla saysal bir deerdir ve arayzn saysal performansn optimize
etmek iin kullanlabilir. Tecrbesiz kullanclarn varsaylan deeri deitirmemeleri tavsiye olunur.
Arayz zellikleri hakknda daha fazla bilgi iin Referans Klavuza bakn.
Material sets penceresindeki Set type parametresini Plates olarak ayarlayn ve New dmesine
tklayn. Veri setinin Identification ksmna Diaphragm wall (Diyafram duvar) girin ve Tablo 4.2
de verilen zellikleri girin.Veri setini kapatmak iin OK dmesine tklayn.


Diaphragm wall veri setini geometrideki duvara srkleyin ve imle iareti brakmann mmkn
olduunu gsterir gstermez brakn.
Tablo 4.2 Diyafram duvarn (Plak) malzeme zellikleri

pucu: Strength kutusundaki Rigid radyo dmesi arayzn zeminle ayn dayanm zelliklerine sahip
olmas iin dorudan bir seenektir (R
inter
= 1.0).
Material sets penceresindeki Set type parametresini Anchor olarak ayarlayn ve New dmesine
tklayn. Veri setinin Identification ksmna Strut (destek gergisi) girin ve Tablo 4.3 de verilen
zellikleri girin. Veri setini kapatmak iin OK dmesine tklayn.
Strut veri setini geometrideki ankraja (anchor) srkleyin ve imle iareti brakmann mmkn
olduunu gsterir gstermez brakn. Material sets penceresini kapatn.
Tablo 4.3 Gerginin (ankraj) malzeme zellikleri

Mesh generation (A oluturma)
Bu derste baz basit a iyiletirme (refinement) prosedrleri kullanlr. Dorudan global a iyiletirmesine
ek olarak, bir kme iinde, bir izgi zerinde veya bir nokta etrafnda yerel iyiletirme iin basit imkanlar
vardr. Bu seeneklere Mesh mensnden ulalabilir. nerilen a oluturmak iin u admlar takip edin:
Ara ubuundaki Generate mesh dmesine tklayn. Birka saniye sonra Output
penceresinde kaba bir a gsterilir. Geometri giriine geri dnmek iin Update dmesine
tklayn.
Mesh mensnden Global coarseness seeneini sein. Element distribution (Eleman dalm)
kombo kutusu Coarse (kaba) olarak ayarlanr. Bu ayar varsaylan ayardr. Global kabal
iyiletirmek iin kombo kutusundan bir sonraki madde seilmeli (Medium) ve Generate
dmesine tklanmaldr. Alternatif olarak, Mesh mensnden Refine global seenei seilebilir.
Sonu olarak, daha ince bir a Output penceresinde sunulur. Geri dnmek iin Update
dmesine tklayn.


Yapsal elemann ke noktalar byk deplasman derecelerine sebep olabilir. Bu yzden, bu
alanlar dier geometri paralarndan daha ince yapamak iyi olur. Duvarn en alt ksmnn
ortasna tklayn (tek tklama). imdi seilen geometri izgisi krmzyla gsterilir. Mesh
mensnden Refine line seeneini sein. Bunun sonucunda, sunulan ada, iaretlenmi olan
izginin yerel iyiletirilmesi grlebilir. Dnmek iin Update dmesine tklayn.
pucu: Mesh menssndeki Reset all seenei a oluturma varsaylan ayarlarna dnmek iin kullanlr
(Global coarseness = Coarse ve yerel iyiletirme yok).
pucu: A ayarlar girdinin kalanyla beraber saklanr. Mevcut bir proje yeniden girildiinde ve geometri
konfigrasyonu ve a ayarlar deitirilmediinde sadece ara ubuundaki Generate mesh dmesine
tklayarak ayn a yeniden oluturulabilir. Fakat, geometrideki ufak bir deiiklik farkl bir a sonu
verecektir.
Initial conditions (Balang koullar)
imdiki projenin balang koullar, su basnlarnn oluturulmasn, yaplarn ve yklerin
pasifletirilmesini (deactivation) ve balang gerilmelerinin oluturulmasn gerektirir. Su basnlar
(boluk basnlar ve d snrlardaki su basnlar) iki yolla oluturulabilir: Atmosferik seviyenin (serbest
su yzeyi) ve yeralt suyu balanglarnn girilmesine dayal dorudan bir oluturma ve yeralt suyu ak
hesaplamas sonularna dayal dolayl bir oluturma. imdiki ders sadece dorudan oluturma
prosedr ile ilgilidir. Yeralt suyu akna dayal oluturma Ders 4 n ikinci ksmnda sunulmutur (bak
Ksm 6.2).
Dorudan oluturma seenei ierisinde su koullarn tayin etmek iin birok yol vardr. En basit yol
genel bir serbest su seviyesi tanmlamaktr. Bunun altnda, birim su arlna bal olarak, su basnc
dalm hidrostatiktir. Genel serbest su seviyesi, boluk basnlarnn oluturulmas iin btn kmelere
otomatik olarak atanr. Ayrca, eer uygunsa, harici su basnlarnn oluturmak iin de kullanlr. Genel
serbest su seviyesi yerine, baz kmeler ayr bir serbest su seviyesine veya enterpole edilmi boluk
basnc dalmna sahip olabilirler. Bu ikinci gelimi seenek Ders 3 n ilk ksmnda gsterilecektir (bak
Blm 5.2). burada sadece zemin yzeyinin 2.0 m altnda bir serbest su seviyesi tanmlanr.
Balang durumu uygun boluk basnlarn oluturmak iin u admlar takip edin:
Ara ubuundaki Initial conditions dmesine tklayn.
pucu: Bir proje yeni oluturulduunda, su arl Yeralt suyu moduna (Groundwater mode) girerken
dorudan gsterilir. Mevcut projenin yeniden girilmesinde (zerinde deiiklik yaparken), Yeralt suyu
modunda iken Geometry mensnden Water weight seenei seilerek su arl giriine ulalabilir.
Suyun birim arlnn varsaylan deeri olan 10 kN/m
3
kabul etmek iin OK tklayn. O
zaman Yeraltsuyu koullar (Groundwater mode) modu aktifleir. Bu moda Phreatic level
(Atmosferik seviye) dmesi zaten seilidir. Varsaylan olarak, geometrinin tabannda Genel
(General) bir atmosferik seviye (serbest su seviyesi) oluturulur.
mleci (0.0; 38.0) konumuna gtrn ve fare sol dmesiyle tklayn. Saa doru 45 m gtrn
(45.0; 38.0) ve yine tklayn. izimi bitirmek iin fare sa dmesine tklayn. imdi izim, zemin
yznn 2.0 m altnda yeni bir Genel serbest su seviyesini gsterir.


pucu: Ara ubuundan Selection (Seim) dmesini kullanarak mevcut atmosferik seviye deitirilebilir.
Genel (General) serbest su seviyesini silerek (seip, klavyeden <Del> tuuna basarak), varsaylan serbest
su seviyesi yine geometrinin tabannda oluturulur. Serbest seviyelerin grafiksel girilmeleri veya
deitirilmeleri mevcut geometriyi etkilemez.
> Bir problemde, geometride tam bir boluk basnc dalmn oluturmak iin, yeralt suyu
balangcyla veya atmosferik seviyenin konumuyla uyumlu olarak, fazladan bir geometri izgisi
eklenebilir.
Ara ubuundaki Generate water pressures (Su basnlarn olutur) dmesine (mavi artlar)
tklayn. imdi Water presure generation (Su basnc oluturma) penceresi grnr.
Water presure generation penceresinden, Generate by (e gre olutur) kutusunda Phreatic
level (Atmosferik seviye) radyo dmesini sein ve OK dmesine tklayn.
Su basnlarn oluturduktan sonra, sonu Output penceresinde grntlenir. Yeniden
Grounwater conditions moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.
Su basnlarnn oluturulmasndan sonra ve balang efektif gerilmelerinin oluturulmasndan nce,
balang durumunda aktif olmayan geometri ksmlar pasif (aktif olmayan) duruma getirilmelidir.
Sonraki hesap aamalarnda ina edilecek geometri paralarn (kmeler veya yapsal nesneler) pasif
yapmak iin balangta bu seenek kullanlr. PLAXIS, balang geometri konfigrasyonunda ykleri ve
yapsal elemanlar otomatik olarak pasif yapacaktr.
Bu projede, diyafram duvar ve ankraj balangta yokturlar ve balang geometrisi iin pasif duruma
getirilmelidirler. Balang gerilmelerinin oluturulmas iin kullanlan K0 prosedr, geometri kmelerini
pasif yapmay hesaba katmayacaktr.
Ara ubuundaki gei anahtarna (switch) tklayarak Geometry configuration moduna
devam edin.
Geometrideki duvar ve gerginin aktif olmadn kontrol edin. Pasif elemanlar gri renklidir. Btn zemin
kmelerinin aktif kaldndan emin olun.
pucu: Pasif kmeler tpk arka plan gibi beyazdrlar, fakat aktif kmeler ise malzeme setine gre renklere
sahiptir. Pasif yapsal nesneler gridirler, fakat aktif nesneler ise geometri modelinin oluturulmas
esnasnda kullanlan temel renklere sahiptirler.
Ara ubuundaki Generate initial stresses dmesine tklayn. K0 procedures diyalog kutusu
grnr.
Zemin iin total multiplier (toplam arpan) deerini 1.0 olarak koruyun. K
0
iin varsaylan deeri
kabul edin ve OK dmesine tklayn.
Balang efektif gerilmelerinin oluturulmasndan sonra, sonu Output penceresinde
grntlenir. Yeniden Initial configuration moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.
Calculate dmesine tklayn. Veriyi kaydetmek iin sorulan soruya cevap olarak Yes sein. Ve
uygun bir dosya ismi girin.


4.2 CALCULATIONS (HESAPLAMALAR)
Pratikte bir kaz inaat, bir ok aamalar ierebilen bir ilemdir. lk nce, duvar istenilen derinlie kadar
yerletirilir. Sonra bir ankraj veya bir gergi yerletirmek iin bir miktar kaz gerekletirilir. Sonra zemin
nihai kaz derinliine kadar tedrici olarak uzaklatrlr. ounlukla suyu kaz dnda tutmak iin zel
nlemler alnr. Ayrca istinat duvarn desteklemek iin ek ubuklar salanabilir.
PLAXIS de, bu ilemler Staged construction (Kademeli inaat) hesaplama seeneiyle simle edilebilir.
Staged constuction, sonlu eleman modelinin seilen bileenlerinin arlnn, rijitliinin ve dayanmnn
aktifletirilmesi veya pasifletirilmesini mmkn klar. imdiki ders, kaz simlasyonu iin bu gl
hesaplama seeneinin kullanmn aklar.
pucu: Staged construction seenei yalnzca kazlar veya inaatlar simle etmeye ynelik deildir,
ayrca su basnc dalmn deitirmek iin, malzeme zelliklerini deitirmek iin (mesela zemin
hareketini simle etmek iin) veya nceki saysal sonularn kesinliini iyiletirmek iin kullanlabilir.
Bu rnekte nazara alnd gibi, kaz be aamada gerekletirilir. kaz aamasnn ayrm geometri
modelinin oluturulmas esnasnda uygun yerlere geometri izgilerini koyarak hesaba katlmtr. Be
hesaplama aamasn tanmlamak iin u admlar takip edin:
Aama 1: D yk
Balang aamasna ek olarak, ilk hesap aamas otomatik olarak oluturuldu. General sekme
yapranda tm varsaylanlar kabul edin.
Parameter sekme yapranda, Control parameters ve Iterative procedures (Yineleme
prosedrleri) iin varsaylan deerleri kabul edin. Loading input (Ykleme girii) kutusundan
Staged construction sein.
Define dmesine tklayn. imdi Staged construction penceresi grnr. Bu pencere u anki
aktif geometri ksmn gsterir. Bu ise duvar, gergi ve yk haricinde kalan tm geometridir.
Aktifletirmek iin duvara tklayn (duvar mavi olmaldr). Ayrca, aktifletirmek iin yke tklayn.
Input ksmnda yk -5 kN/m
2
olarak tanmland. Ykn zerine ift tklayarak bunu kontrol
edebilirsiniz.
pucu: u anda yke ift tklayp bir deer girerek ykn deerlerini girebilir veya deitirebilirsiniz. Eer
plak gibi bir yapsal nesne zerinde bir yk uygulanm ise, yk deerleri yke veya nesneye tklayarak
deitirilebilir. Bunun sonucunda, iinde sizin yk seebileceiniz bir pencere grnr. O zaman yk
deerlerini deitirmek iin Change dmesine tklayn.
Bu inaat aamasnn tanmlanmasn bitirmek iin Update dmesine tklayn. Bylece Staged
costruction penceresi kapanr ve yeniden Calculations penceresi grnr. imdi ilk hesap
aamas tanmland ve kaydedildi.
Aama 2: lk kaz aamas
Calculations penceresi iinde Next dmesine tklayn. Listede yeni bir hesaplama aamas
grnr.
Dikkat edilirse, program bu yeni aamann otomatik olarak bir nceki aamadan balamas
gerektiini ngrr.
General sekmesinde tm varsaylanlar kabul edin. Parameters sekmesine girin ve sonraki Staged
construction admn tanmlamak iin Define (Tanmla) dmesine tklayn. imdi Staged


construction penceresi yeniden grnr. Yk ve duvar aktif halde ve mavi elemanlar olarak
iaretli olmaldr.
Sa st kmeye aktifliini kaldrmak iin tklayn ve ilk kaz admn simle edin.
lk kaz aamasnn tanmlanmasn bitirmek iin Update dmesine tklayn.
Aama 3: Gerginin yerletirilmesi
nc hesaplama aamasn girmek iin, Next dmesine tklayn ve yukarda tanmland gibi
devam edin. Tekrar Staged construction penceresine girmek iin Define dmesine tklayn.
imdi yatay izgiye tklayarak gergiyi aktifletirin. Gergi aktif olduunu gstermek iin siyaha
dnmelidir.
Calculation programna geri dnmek iin Update dmesine tklayn ve dier hesaplama
aamasn tanmlayn.
Aama 4: kinci (batk) kaz aamas
Tm varsaylan ayarlar koruyun ve Staged construction penceresine girin. Bu aama inaat
ukurunun ikinci ksm kazsn simle edecektir. An sa tarafnda stten ikinci kmeyi
pasifletirin. Bu kme en st aktif kmedir. Update dmesine tklayn ve son aamay
tanmlayn.
pucu: Dikkat edilirse, PLAXIS de bir zemin kmesi pasifletirildiinde boluk basnlar otomatik olarak
pasifletirilmezler. Bu yzden, bu durumda, kazlan alanda su kalr ve batk (sualtnda) bir kaz simle
edilir.
Aama 5: nc kaz safhas
Son hesap aamas ukurun iindeki son kil tabakasnn kazlmasn simle etmektir. An sa
kenarnda stten nc kmeyi pasifletirin. Calculations penceresine dnmek iin Update
dmesine tklayn.
Hesaplama tanmlanmas artk tamamdr. Hesaplamaya balamadan nce, sonraki yk-deplasman
erileri veya gerilme-birim uzama diyagramlar iin dm veya gerilme noktalar semeniz nerilir.
Bunu yapmak iin, aada verilen admlar takip edin:
Ara ubuundaki Select points for Curves dmesini tklayn.
Duvarn stnde, byk deplasman ve dnmelerin beklendii noktalarda (mesela 30.0;30.0) baz
dmleri sein ve Update dmesine tklayn.
pucu: stenen dmleri semek iin, ara ubuundaki Zoom in seeneini kullanarak ilgilenilen alana
odaklanmak kullanl olabilir.
Calculations penceresinde, Calculate dmesine tklayn.


ekil 4.3 Parameters sekme yaprayla birlikte Calculations penceresi
imdi hesaplama ilemi balamaldr. Program, uygulanmak iin seilen ilk hesap aamas olan <Aama
1>i aratrr.
Staged construction (Aamal inaat) hesaplamas boyunca, Mstage denilen arpan 0.0 dan 1.0 a artar.
Bu parametre hesaplama bilgi penceresinde (calculation info window) grntlenir. Mstage deeri 1.0
deerine ular ulamaz, inaat safhas tamamlanr ve hesaplama aamas biter. Eer Staged construction
hesaplamas Mstage deeri 1.0 den kk olduunda sona ererse, program bir uyar mesaj verecektir.
Bir inaat safhasn bitirmemesinin en muhtemel sebebi bir yenilme (gme, dayanm kaybetme)
durumunun olmasdr, fakat baka sebepler de olabilir. Staged construction hakknda daha fazla bilgi iin
Referans Klavuzuna bakn.
Bu rnekte, btn hesap aamalar baaryla sona ermelidir. Bu durum listede yeil onay iaretleriyle
gsterilir. Mstage arpannn deerlerini kontrol etmek iin Multipliers (arpanlar) sekmesine tklayn
ve Reached values radyo dmesini tklayn. Alan Other (Dier) kutusunun altnda Mstage
parametresi grnr. Bu deerin 1.0 olduunu dorulayn. Aynsn dier hesaplama aamalar iin de
yapmak isteyebilirsiniz.
pucu: Staged construction penceresi Input programndaki Initial conditions penceresine benzer. Ana
fark, Initial conditions bir balang durumu oluturmak iin kullanlr, halbuki Staged construction bir
ykleme tr olarak kullanlr.
4.3 IKTI SONULARINI GRME
Zemindeki deplasmanlar ve gerilmelere ek olarak, Output program yapsal nesnelerdeki kuvvetleri
grmek iin de kullanlabilir. Bu projenin sonularn incelemek iin u admlar takip edin:


Calculations penceresindeki son hesap aamasna tklayn.
Ara ubuundaki Output dmesine tklayn. Sonuta, Output program balar ve seilen hesap
aamasnn sonundaki deforme olmu a (byk lekli) maksimum deplasman bildirimiyle
gsterir (ekil 4.4). Kaz ierisinde gsterilen ykler kalan su basnlarn temsil eder.

ekil 4.4 Batk kazdan sonra ekil deitiren a
Deformations mensnden Total increments (Toplam artlar) sein. izim btn dmlerdeki
deplasmanlar (yerdeitirmeler) oklarla gsterir. Oklarn uzunluu greli olarak byklklerini
gsterir.
Ara ubuundaki presentation (sunum) kombo kutusunda imdi Arrows (Oklar) yazs okunur.
Bu kombo kutusundan Shadings (Glgeleme) sein. imdi izim deplasman artlarn renkli
glgelemeyle gstermektedir. Bu izimden duvarn arkasnda youn bir kayma blgesi
grlebilir.
Stresses mensnden Efffective stresses (Efektif gerilmeler) sein. izim, asal efektif gerilmelerin
byklk ve dorultusunu gsterir. Asal gerilmelerin ynelimi kaz tabannn altndaki byk
pasif blgeye ve gerginin arkasndaki kk pasif blgeye iaret etmektedir (bak ekil 4.5).


ekil 4.5 Kazdan sonra asal gerilmeler
Duvardaki kayma gerilmelerini ve eilme momentlerini izmek iin aada verilen admlar takip edin.
Duvara ift tklayn. Duvardaki eilme momentlerini bir maksimum moment belirtimiyle birlikte
gsteren yeni bir pencere alr (bak ekil 4.6). Mennn deitiine dikkat edin.

ekil 4.6 Duvardaki eilme momentleri


Forces mensnden Shear forces (Kesme kuvvetleri) sein. izim imdi duvardaki kesme
kuvvetlerini gsterir.
pucu: Window mens duvardaki kuvvetleri gsteren pencereyle btn geometrideki gerilmeler
arasnda gei yapmak iin kullanlabilir. Bu men ayrca, Windows ortamnda ok yaygn olan, iki
pencereyi yan yana demek (Tile) veya basamaklamak (Cascade) iin kullanlabilir.
Window mensnden ilk pencereyi (tm geometrideki efektif gerilmeleri gsteren) sein.
Gergiye ift tklayn. imdi gergi kuvvetini kN/m olarak gsteren yeni bir pencere alr. Tek bir
gergi kuvvetini (kN olarak) hesaplama iin bu deer gergilerin arasndaki akstan aksa mesafe ile
arplmaldr.
Ara ubuundaki Go to Curves program dmesine tklayn. Bunun sonucunda yk-deplasman
erileri program balar.
Create/Open Project diyalog kutusundan New chart (Yeni grafik) sein ve dosya istemcisinden
kaz projesinin dosya ismini sein.
Curve generation penceresinde, X-axis iin Displacement (Deplasman) radyo dmesini ve A
noktasn (mesela 30.0; 30.0) ve Type (Tr) kombo kutusundan |U| maddesini sein. Y-axis iin
Multiplier radyo dmesini ve Type kombo kutusundan Mstage sein.
Girdiyi kabul etmek iin OK dmesine tklayn ve yk-deplasman erisini oluturun. Sonu
olarak ekil 4.7 deki eri izilir.

ekil 4.7 Duvar sapmasnn (deflection) yk-deplasman erisi
Eri, inaat aamalarn gsterir. Her aama iin Mstage parmetresi 0.0 dan 1.0 e deiir. Son
aamadaki erinin eiminin azalmas plastik deformasyon miktarnn arttn gsterir. Bununla birlikte,
hesaplamann sonular inaatn sonunda kaznn stabil kaldn gsterir.


5 DRENAJSIZ NEHR SET
Nehir setleri deien su seviyelerine maruz kalrlar. Su seviyelerindeki deiim ve bunun sonucu oluan
boluk suyu basn dalmndaki deiiklikler setin stabilitesini etkiler. PLAXIS program boluk suyu
basnc deiimlerinin geoteknik yaplarn deformasyon ve stabilitesi zerindeki etkilerini analiz etmek
iin kullanlabilir. Burada bu zellik ekil 5.1 de grld gibi, su seviyesinin art esnasnda nehir
setinin davrann aratrmak iin kullanld. Bu konuyla ilgili zel bir problem, setin arkasnda bulunan
dk kotlu zeminin ykselmesi (kabarmas) ihtimalidir. nk hafif, yumuak toprak tabakalar; altnda
bulunan geirgen kum tabakasnda artan yksek boluk suyu basncna kar koyamaz. Bu etki setin
stabilitesini drebilir.
ekil 5.1 deki setin ykseklii 5 m ve greli olarak geirimsiz kilden oluur. Alt zeminin stten 6 m si
yumuak kil tabakalarndan olumaktadr. Bunun st 3 m si bir kil tabakas olarak ve alt 3 m si ise bir
turba (peat) tabakas olarak modellendi. Yumuak kil tabakalar neredeyse geirimsizdir, dolaysyla nehir
suyu seviyesindeki ksa sreli deiim bu tabakalardaki boluk basnc nerdeyse hi etkilemez. Yumuak
kil tabakalar altnda derin bir geirgen kum tabakas vardr. Bunun stten 4 m si sonlu eleman modeline
dahil edilmitir. Kum tabakasndaki suyun nehirle temasta olduu varsaylmtr. Yani, kum tabakasndaki
hidrolik balang, su seviye deiimini yakndan takip eder.

ekil 5.1 Deiken bir su seviyesine maruz nehir setinin geometrisi
5.1 GEOMETR MODEL
ekil 5.1 in geometrisi bir dzlem ekil deitirme modeli ile modellenmitir. Sonlu eleman a (mesh)
15-dml elamanlar zerine kurulmutur. Bu rnekte kullanlan birimler uzunluk iin metre, kuvvet
iin kiloNewton, zaman iinse gndr. Geometri boyutlar yatayda 65 m ve deyde 15 m dir. Btn
geometri Geometry line seenei kullanlarak oluturulmutur. Snr koullarn tanmlamak iin Standart
fixities seenei kullanlmtr. nerilen geometri modeli ekil 5.2 de gsterilmitir.


ekil 5.2 nehir seti projesinin geometri modeli
Malzeme bilgileri
Zemin iin malzeme tabakas kabul edilmitir. zellikleri Tablo 5.1 de verilmitir.
Tablo 5.1 Nehir seti ve alt zemininin malzeme zellikleri

Malzeme veri tabann an ve yukarda listelenen model parametreleriyle Clay (Kil), Peat (Turba) ve
Sand (Kum) isimli veri seti oluturun. Arayz zellikleri bu rnekle ilgili deildir. Kil (clay) ve turba
(peat) tabakalarnn malzeme tipi olarak Drenajsz (Undrained), kumunsa Drenajl (Drained) olduuna
dikkat edin. Veri setlerini geometrik modeldeki ilgili tabakalara srkleyin (bak ekil 5.1)
Mesh (A) oluturma
Toprak ykselme durumu modellenen bu rnek mesh sklnn derecesine duyarldr. Bu yzden Mesh
mensndeki Global coarseness seenei Medium (Orta) olarak ayarlanr. Ek olarak, setin sa burnunda


byk deplasman mertebeleri beklenebilir. Geometrinin bu ksmn daha kesin modellemek iin set
burnunun geometri noktasn sein ve Mesh mensnden Refine around point (Nokta etrafnda
iyiletirme) seeneini sein. Sonu olarak, set burnu civarndaki eleman boyutu ortalama eleman
boyutunun yars olacak ekilde deitirilir. retilen a (mesh) ekil 5.3 de gsterilmitir.

ekil 5.3 Nehir seti projesinin sonlu eleman a
Balang koullar (Initial condition)
Geometri yatay olmayan bir zemin yzeyini ierir. Bu yzden balang gerilme alann hesaplamak iin
K0 prosedr kullanlamaz. Bunun yerine balang gerilmeleri Gravity loading (yerekimi yklemesi)
vastasyla hesaplanmaldr. Bu yntem Blm 5.2 de aklanacak olan bir hesaplama seeneidir. Su
basnlarnn aktifletirilmesi daima zemin arlyla beraber yaplr, fakat su basnlarnn oluturulmas
nceden yaplacaktr. Uygun balang su basnlarn oluturmak iin u admlar takip edin:
Initial condition dmesine tklayn.
Varsaylan su arln (10 kN/m
3
) kabul edin.
(0.0;10.0) noktasndan (65.0;10.0) noktasna kadar genel bir serbest (atmosferik) su seviyesi
girin.
Generate water pressures dmesine tklayarak ve devamnda OK dmesine tklayarak serbest
su seviyesinden itibaren boluk suyu basnlarn retin.
Output penceresinde boluk suyu basn dalmn kontrol edin ve Update dmesine tklayn.
Input penceresine geri gelindiinde dorudan Calculate dmesine tklayn. Balang
gerilmelerini K0 prosedrne (procedure) gre oluturmayn.
Girdiyi uygun bir isim altnda saklayn.
pucu: Eer yanllkla balang gerilmeleri yanllkla oluturulmusa, K0 ilemine girerek, Mweight=0
deeri girilip Generate dmesine baslarak sfrlanabilir.
5.2 HESAPLAMA (CALCULATION)
Hesaplama iki aamay ierir. lk nce balang gerilme alan hesaplanmal, nk balang koullarnn
girilmesi sresince bu yaplmad. Balang gerilmelerinin hesaplanmas, zemin arl arpan deerinin
0.0 dan 1.0 deerine artrld plastik bir hesaplama ierisinde yaplmal. Bu eit hesaplamaya Gravity
loading (Yerekimi yklemesi) denilir. Zemin yzeyi, tabakalama veya serbest su seviyesi yatay olmad
zaman bu yntem nerilir. Gravity loading daima dengeli gerilme durumunda sonulanr, halbuki K0
prosedr ise yatay tabakalanmam alt zemin durumunda bu sonucu vermez. Gravity loading sresince
hem zemin arl hem de boluk suyu basnlar (daha nce oluturulan) aktifletirilir.
pucu: Balang gerilmeleri drenajsz davrana maruz kalmad iin, gravity loading sresince bu
drenajsz davran etkisizletirilir. Bu ilem Calculations penceresinin Parameters sekmesindeki Ignore
undrained behavior seilerek yaplabilir.


> K0 prosedrnn aksine, gravity loading vastasyla balang gerilmelerinin hesaplanmas
deplasmanlar sonu verir. Bu deplasmanlar gereki deildir, nk set gerekte nasl grnyorsa yle
modellendi ve balang gerilmelerinin hesab daha sonra analizde hesaplanan deplasmanlar
etkilememelidir. Bu gereki olmayan deplasmanlar sonraki hesap aamasnn balangcnda Reset
displacements to zero seeneini iaretleyerek sfr olarak resetlenir.
kinci hesap aamas nehir su seviyesinin, ve kumdaki boluk suyu basncnn, artmasdr. Bu ilem Staged
construction (Aamal inaat) modunda yaplr. ki hesap aamasn doru olarak tanmlamak iin u
ilem srasn takip edin:
Aama 1: Gravity loading
lk hesap aamas iin General sekme yaprandaki btn varsaylan deerleri kabul edin ve
sonraki sekme yaprana devam edin.
Parameter sekmesinde Control parameters kutusundaki Ignore undrained behavior (Drenajsz
davran ihmal et) seeneini sein. Loading input kutusundaki Total multipliers seeneini sein
ve Define dmesine tklayn.
Multipliers sekmesinde Mweight (zemin arl iin arpan deeri) deerini 1.0 olarak girin.
Aama 2: Su seviyesini ykseltme
Sonraki hesaplama aamasn oluturmak iin Next dmesine tklayn. Bu aamada ekil 5.1 de
gsterilen Nihai durum tanmlanacak.
General sekmesindeki btn varsaylan deerleri kabul edin. Varsaylan deerlere gre yeni
aama bir nceki aamadan elde edilen sonulardan balar.
Parameter sekmesinde, Control parameter kutusu iindeki Reset displacements to zero
(Deplasmanlar sfra resetle) seeneini iaretleyin. Bu ilem ilk hesap aamasnn sonucu olan
fiziksel olmayan deplasmanlar iptal eder, fakat gerilmeleri etkilemez.
Loading input kutusu iindeki Staged construction (Aamal inaat) seeneini iaretleyin ve
Define dmesine tklayn.
Geometry configuration penceresinde su basnc moduna gemek iin gei anahtarnn (switch)
sol dmesine tklayn.
(0.0;15.0), (20.0;15.0), (45.0;10.0) noktalar yoluyla genel bir serbest su seviyesi girin. Bu genel
serbest su seviyesi setin sadece sol tarafnda harici su basnc oluturacak ekildedir (bak ekil
5.4). imdi farkl tabakalar iin ayr su koullar atanabilir.

ekil 5.4 Harici su basnlarnn oluturulmas iin serbest su seviyesi
Selection dmesine tklayn ve kil (clay) tabakasnn kmesini (setin iinde olduu) sein.
Kil tabaka kmesi iaretliyken, Phreatic level (atmosferik seviye, serbest su seviyesi) dmesine
tklayn ve (0.0;10.0), (65.0;10.0) noktalar yoluyla bir serbest su seviyesi izin. Bu Kme tanml


serbest su seviyesi sadece iaretli kmeye uygulanr (bak ekil 5.5). ekil 5.5 sadece kil tabakas
iin serbest su seviyesini gsterecek ekilde verilmitir. Genel serbest su seviyesi belirtilmez.

ekil 5.5 Kil tabakas iin serbest su seviyesi
Selection dmesine tklayn ve kum (sand) tabakasnn kmesini sein.
Kum tabakas iaretliyken, Phreatic level dmesine tklayn ve (0.0;15.0), (65.0;13.0) noktalar
yoluyla bir serbest su seviyesi izin. Bu su seviyesi sadece kum tabakas kmesine uygulanr. ekil
5.6 sadece kum tabakas iin serbest su seviyesini gsterir; dier serbest su yzeyleri belirtilmez.

ekil 5.6 Kum tabakas iin serbest su seviyesi
Selection dmesine tklayn, ortadaki turba (peat) tabakasna ift tklayn veya fare sa
dmesiyle tklayn. Bunun sonucu, bir Cluster Pore pressures distribution (Kme Boluk basnc
dalm) penceresi grnr. Pore presure distribution kutusunda be radyo dmesi vardr.
Varsaylan olarak General phreatic level seilidir. Dier seenekler Cluster phreatic level (Kme
atmosferik seviye), Interpolate from adjacent clusters or lines (Komu kme veya izgilerden
enterpolasyon yap), Cluster dry (Kuru kme) ve User defined pore pressure distribution (Kullanc
tanml boluk basnc). Yukarda da tariflendii gibi ayr bir serbest su seviyesi (phreatic level)
girilirse, Cluster phreatic level seenei otomatik olarak seilir. imdiki kmemiz (turba tabakas)
iin Interpolate from adjacent clusters or lines seeneini iaretleyin (ayrca bak ekil 5.7). Bu
ilem stteki kil tabakasnn tabanndaki basntan alttaki kum tabakasnn stndeki basnca
kadar lineer bir dalm sonu verir. Pencereyi kapatmak iin OK dmesine tklayn.


ekil 5.7 Turba tabakas iin boluk suyu basnlarnn tanmlanmas
pucu: Kmeye zg serbest su seviyesi o kme seilir seilmez krmzyla belirtilir. Geometrinin dnda
bir yere tklandnda genel serbest su seviyesi belirtilir. Eer Interpolate seenei uygulanan bir kme
seilirse, herhangi bir serbest su yzeyi seviyesi belirtilmez.
Nihai duruma gre su basnlarn oluturmak iin Generate water pressures dmesine tklayn
(ve kan pencerede OK dmesine basn).
Output penceresinde asal gerilmeler olarak (art iaretleri vastasyla) boluk suyu basnlar
gsterilir. Cross section (Kesit) dmesine tklayn ve setin tepesinden geometrinin tabanna
kadar dey bir izgi izin. Bunun sonucunda ayr bir pencerede her tabaka zerindeki boluk
suyu basn dalm gsterilir. Kil ve kum tabakalarndaki boluk suyu basn dalmna ek olarak
turba tabakas iinde boluk suyu basncnn dorusal art da izimde gsterilmitir.
pucu: Kesit alrken <Shift> tuu basl tutularak mkemmel bir yatay veya dey kesit oluturulabilir.
Geometri konfigrasyonuna dnmek iin Update dmesine tklayn.
Geometri konfigrasyonunda, Calculations penceresine dnmek iin Update dmesine tklayn.
Select points for Curves (Eriler iin noktalar se) dmesine tklayn. Alan Output
penceresinde yk-deplasman erileri iin uygun noktalar sein (mesela setin topuk ve tepe
noktalar) ve Update dmesine tklayn.
Calculation penceresinde, hesaplamalar balatmak iin Calculate dmesine basn.


5.3 OUTPUT (IKTI)
Hesaplamalar bittikten sonra, ikinci hesap aamasnn sonularn grmek iin Output dmesine
tklayn. imdi Output program su seviyesinin deiiminden dolay oluan setteki deformasyonlar
grntler. izim, setin arkasndaki yumuak kil tabakasnn kabarmasn ve setin kendisinin hareketini
aka gstermektedir. Eer Deformations mensnden Total increments seeneini iaretlerseniz bu
durum daha da netleir (bak ekil 5.8).

ekil 5.8 Su seviyesindeki deiim sebebiyle olan deplasman artlar
Stresses mensnden Effective stresses seilirse, modelin sa tarafnda kum tabakasnn st ksmndaki
efektif gerilmelerin yaklak sfr olduu grlebilir (bak ekil 5.9). Bunun sebebi kum tabakasndaki
boluk suyu basncndaki arttr. Gerilme iziminden grlr ki; setin hareketi setin arkasnda bulunan kil
tabakasnda bir pasif gerilme durumuna sebep olur.

ekil 5.9 Su seviyesinin artndan sonra setteki efektif gerilmeler
Kil ve turba tabakalarndaki drenajsz davran ar boluk suyu basncnn olumasna yol aar. Ar
boluk suyu basnlar Stresses mensnden Excess pore pressures seilerek grlebilir (bak ekil 5.10).

ekil 5.10 su seviyesindeki arttan sonra ar boluk suyu basnlar


6 GERYE BALI BR DUVAR KULLANARAK KURU HAFRYAT (DERS 4)
Bu rnek bir kaznn kuru inaatn ierir. Kaz, beton diyafram duvarlarla desteklenmitir. Duvarlar
ngerilmeli zemin ankrajlaryla geriye baldr.
PLAXIS bu trden problemin detayl bir modellemesine imkan salar. Bu rnekte zemin ankrajlarnn
nasl modellendii ve ankraja ngerilmenin nasl uyguland gsterilir. Daha tesi, kuru hafriyat, yeni su
basnc dalmn oluturmak iin bir yeralt suyu ak hesaplamasn ierir. Analizin bu yn detayl
olarak aklanr.
6.1 INPUT (GR)
Hafriyat 20 m genilik ve 10 m derinliktedir. Etrafndaki kili durdurmak iin, 0.35 m kalnla sahip 15 m
uzunlukta beton diyafram duvarlar kullanlr. Duvarlar desteklemek iin her duvarda iki sra zemin
ankraj kullanlr. st ankraj toplam 14.5 m uzunluunda ve 33.7 (2:3) eimlidir. Alt ankraj ise 10 m
uzunluunda 45 lik bir ayla yerletirilmitir. Hafriyatn sol tarafnda 10 kN/m
2
yayl yk ve sa
tarafnda 5 kN/m
2
yayl yk hesaba katlmtr.

ekil 6.1 Geriye bal duvarlarla desteklenmi hafriyat
(fill:dolgu; sand:kum; loam:balk,kil; excavation level:hafriyat seviyesi; ground anchor:zemin ankraj)
lgili zemin ksm ayr tabakadan olumaktadr. Zemin yznden 3 m derinlie kadar greli olarak
gevek, ince kumlu kilden oluan bir dolgu vardr. Dolgunun aasnda minimum 15 m derinlie kadar,
iyi derecelenmi sk kumdan oluan ok veya az homojen bir tabaka vardr. Bu tabaka zemin ankrajlarn
yerletirmek iin ksmen uygundur.
Balang durumunda zemin yzeyinin 3 m altnda yatay bir yeralt suyu seviyesi vardr (mesela dolgu
tabakasnn tabannda). Kum tabakasnn aasnda ok derinlere uzanan bir balk (loam) tabakas
vardr.
Geometri modeli
Problem, 80 m genilikte ve 20 m ykseklikte bir geometriyle modellenebilir. nerilen geometri
modeli ekil 6.2 de verimitir. Bir zemin ankraj, dmden dme bir balant (ankraj) ve bir
geogrid (sar izgi) ile modellenebilir. Geogrid iareti grout (dolgu harc) kitlesini simle
ederken, dmden dme ankraj iareti ise ankraj ubuunu simle eder. Gerekte, grout


kitlesi etrafnda kompleks bir -boyutlu gerilme durumu vardr.
Kesin gerilme durumu ve kille olan etkileim bu 2B modelle modellenememesine ramen, bu yolla
gerilme dalmn, deformasyonlar ve yapnn stabilitesini global seviyede (yuvarlak hesapla) tahmin
etmek mmkndr. Bu modelle zemin ankrajnn ekilme kuvvetini deerlendirmek mmkn deildir.
Diyafram duvarlar plaklarla modellenir. Zemin-yap etkileimini modellemek iin plaklarn etrafnda
arayzler (interfaces) kullanlr. Bu arayzler duvarn altnda 1 m kadar uzatlr. Arayzler grout kitlesini
temsil eden geogridlerin etrafnda kullanlmamaldr.
pucu: Genelde, iyi bir alkanlk olarak, yaplarn keleri etrafnda arayzleri uzatarak yeterli
deformasyon serbestliine izin verilir ve daha doru gerilme dalm elde edilir. Bu ekilde yapld
zaman, uzatlan arayz ksmnn dayanmnn zemin dayanmna eit olduuna ve arayzn ak alann
(eer uygulanacaksa) etkilemediine emin olun. kincisi, zemin ak analizini gerekletirmeden nce
uzatlan arayz ksmn pasifletirerek yaplabilir.
Hafriyat kaz aamasnda yaplr. Aamalar arasndaki ayrm geometri izgileriyle modellenir. ekil 6.2
de gsterildii gibi basit geometri modelini oluturun. Uygun snr koullarn oluturmak iin Standart
fixities kullanlabilir.

ekil 6.2 naat ukurunun geometri modeli
Malzeme zellikleri
Zemin ayr tabakadan olumaktadr. Tablo 6.1 de verilen parametrelerle zemin & arayzler iin veri
seti girin.
pucu: Arayzn uzatlm ksm zemin-yap etkileimi iin kullanlmaz ve bu yzden evresindeki zeminle
ayn dayanma sahiptir. Dayanm azaltma faktr R
inter
= 1.0 yaplarak bu durum salanabilir. Bu ise Rigid
seiminde otomatik olarak yaplr. Eer gerekliyse, arayzn uzatlm ksm iin ayr bir malzeme veri seti
oluturulmaldr. Ek olarak, bir arayzn uzatlm ksm ak alann etkilememelidir. Bu ise boluk
basnlarn olutururken arayz pasifletirerek yaplabilir.
Beton diyaframn zellikleri bir Plate (Plak) tr malzeme setinde girilir. Betonun Young (Elstisite)
modl 35 GN/m
2
ve duvar 0.35 m kalnlndadr. zellikler Tablo 6.2 de listelenmitir.


Tablo 6.1 Zemin ve arayz zellikleri

Tablo 6.2 Diyafram duvarn (plak) zellikleri

Zemin ankrajlarnn zellikleri iin iki malzeme veri seti gerekir: Biri Anchor (Ankraj) tr iin ve dieri
Geogrid tr iin. Anchor veri seti ankraj ubuunun zelliklerini iierir ve Geogrid veri seti ise grout
kitlesinin zelliklerini ierir. Bu veriler Tablo 6.3 ve 6.4 de listelenmitir.
Tablo 6.3 Ankraj ubuunun (dmden dme ankraj) zellikleri

Tablo 6.4 Grout kitlesinin zellii


A oluturma
A oluturmak iin Global coarseness parametresinin Medium (Orta) olarak ayarlanmas nerilir. Ayrca,
iki grout kitlesinin civarnda gerilme ylmalarnn ortaya kaca tahmin edilir ve bu yzden burada
yerel iyiletirme nerilir. Drt geogridi ayn anda sein (<Shift> tuunu kullann) ve Mesh mensnden
Refine line sein. Bu ilem yaklak 590 elemanl bir a netice verir.
Balang koullar
Balang koullarnda, 10 kN/m
3
lk bir su arl girilir. Balang su basnlar y=17 m de yatay bir
genel serbest su seviyesine ((0; 17.0) ve (80.0; 17.0) noktalarndan geen) dayal olarak oluturulur.
Balang olarak, tm yapsal bileenler pasiftir (inactive). Bu yzden, plaklarn, dmden-dme
ankrajlarn ve geogridlerin pasifletirildiinden emin olun. Yzey ykleri de (yayl ykler) balangta
pasiftirler. Balang gerilme alan btn kmelerde varsaylan K
0
-deerlerini kullanarak K0 prosedr
vastasyla oluturulur.
6.2 HESAPLAMALAR
Hesaplama alt aamadan oluur. lk aamada duvarlar ina edilir ve yzey ykleri aktifletirilir. kinci
aamada ukurun ilk 3 m si ankrajlarn duvarlara balants olmakszn kazlr. Bu derinlikte hafriyat kuru
kalr. nc aamada ilk ankraj yerletirilir ve ngerme verilir. Drdnc aama hafriyatn suyunu
boaltmay da ieren, daha sonraki 7 m derinlie kadar hafriyat ierir. Bu durum nc hesaplama
aamasnn tanmnn bir paras olan, yeni boluk suyu dalmn hesaplamak iin bir yeralt suyu ak
analizini ierir. Beinci aamada ikinci ankraj yerletirilir ve ngerme verilir. Altnc aama ise daha
sonraki en son 10 m derinlie kadar olan hafriyattr.
Btn hesaplama aamalar Loading input olarak Staged construction kullanarak Plastic hesaplamalar
olarak tanmlanr. Aada verilen talimatlar, Staged construction modunda aamalarn nasl
tanmlandyla snrldr.
Aama 1:
Duvarlar aktifletirin.
Yayl ykleri aktifletirin ve bir yk deeri atayn. Hafriyatn sol tarafndaki yk iin Y-value = -10
kPa ve sa tarafndaki yk iin -5 kPa girin.

Aama 1
Aama 2:
Hafriyatn en st kmesinin aktifliini kaldrn.


Aama 2
Aama 3:
st geogridleri aktifletirin.
st dmden-dme ankrajlara ift tklayn. Bir node-to-node anchor properties (dmde-
dme ankraj zellikleri) ankraj ngerme seenekleriyle birlikte grnr. Adjust pre-stress force
(ngerme kuvvetini ayarla) kutusunu sein ve 120 kN/m lik bir ngerme girin. Pencereyi
kapatmak iin OK dmesine tklayn.

Aama 3
pucu: Bir ngerme kuvveti sona eren bir aamal inaat hesaplamasnn sonunda tam olarak
karlatrlr ve ankraj kuvvetine dner. Ardk hesaplama aamalarnda bu kuvvet bir ankraj kuvveti
olarak hesaba katlr ve bu yzden evresindeki gerilmelerin ve kuvvetlerin ortay kna bal olarak
daha fazla artabilir veya azalabilir.
Aama 4:
kinci hafriyat kmesinin aktifliini kadrn.

Aama 4


imdi yeralt suyu ak hesaplamas iin snr koullar girilmelidir. Kenar snrlarda yeralt suyu balangc
17.0 m seviyesinde kalr. Problemin taban snrlar kapal olmaldr. Yeralt suyu ak ukurun suyunun
boaltlmasyla tetiklenir. Hafriyatn tabannda su basnc sfrdr. Bu ise yeralt suyu balangc dey
hafriyat seviyesine eit demektir (head =13.0 m). Bu durumla yeni bir genel yeralt suyu seviyesi izip bir
yeralt suyu ak hesaplamas yapldnda karlalr. Yeralt suyu ak hesaplamas esnasnda arayzleri
aktifletirmek duvarn iinden ak nler.
Bu snr koullarn doru olarak belirtmek iin u admlar takip edin:
Su basnlar moduna gemek iin Gei anahtarna (switch) tklayn
Ara ubuundan Closed flow boundary (Kapal ak snrlar) dmesini (siyah izgi) sein.
Geometrinin sol alt noktasna tklayn; sa alt noktasna doru devam edin ve yine tklayn.
Selection dmesini sein.
Duvarn her iki tarafndaki arayzler su basnlar modunda varsaylan olarak aktifletirilmi ve
impermeable (geirimsiz) olarak iaretli olmaldr. Su basnlar modunda bir arayze tklamak
yeralt suyu hesaplamalar esnasnda arayz aktifletirir veya aktifliini giderir. Aktif bir arayz
turuncu bir daireyle iaretlenir ve yeralt suyu hesaplamalar esnasnda impermeable (geirimsiz)
olarak dikkate alnr. Duvarn aasndaki arayzleri sakn impermeable yapmayn, onlar
permeable (geirimli) olarak kalmaldr (yeralt suyu ak hesaplamalar esnasnda etkisiz).
General phreatic level dmesine tklayn ve yeni bir yeralt suyu seviyesi izin. (0.0; 17.0)
noktasndan balayn ve (30.0; 13.0), (50.0; 13.0) noktalarndan gecen ve (80.0; 17.0) noktasnda
biten bir yeralt suyu seviyesi izin.
Generate water pressures dmesine tklayn. Generate by kutusundan Groundwater calculation
sein ve yeralt suyu ak hesaplamasna balamak iin OK dmesine tklayn (Iterative
procedure-Groundwater calculation seenei Standart setting olarak kalabilir).
Yeralt suyu hesaplamas bittikten sonra, calculation penceresinde OK dmesine tklayn.
Pencere kapanr ve Output penceresinde ak alan gsterilir.
pucu: Yeralt suyu hesaplamasnn sonular Pore pressures (Boluk basnlar), Flow field (Ak alan) ve
Groundwater head (Yeralt suyu balangc) olarak grlebilir. Bu seeneklere Stress mensnden
ulalabilir.

ekil 6.3 Yeralt suyu hesaplamasnn sonucundaki aktif boluk basnc konturlar
Yeniden aamal (staged) inaat moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.
Aamal inaat modunda Update dmesine tklayarak Calculation programna dnn.
Aama 5:
Alt geogridleri aktifletirin.


Alt dmden dme ankraja ift tklayn. Ankraj penceresinde Adjust pre-stress force
(ngerme kuvvetini ayarla) kutusunu sein ve 200 kN/m lik ngerme kuvveti girin. Pencereyi
kapatmak iin OK dmesine tklayn.

Aama 5
Aama 6:
nc hafriyat kmesinin aktifliini kaldrn.
Su basnlar moduna gemek iin anahtara tklayn.
Snr koullar zaten aama 3 de tanmlanmt. imdiki yeralt suyu hesaplamas iin onlar hala
geerlidir. Fakat imdi hafriyat iindeki su seviyesini yeni inaat derinliine drmek gereklidir.
Bunu yapmak iin, (0.0; 17.0) dan balayp (30.0;10.0), (50.0; 10.0) ve (80.0; 17.0) noktalar
yoluyla yeni bir Genel yeralt suyu seviyesi izin. Generate water pressures dmesine tklayn ve
Generate by (gre olutur) kutusundan Groundwater flow (Yeralt suyu ak sein ve yeralt
suyu ak hesabn balatmak iin OK dmesine tklayn.
Yeralt suyu hesaplamas bittiinde, hesaplama penceresindeki OK dmesine tklayn ve Output
penceresinde sonular grn. Aamal inaat moduna dnmek iin Update dmesine tklayn.

Aama 6
Btn hesaplama aamalar tanmlandktan sonra, yk-deplasman erileri iin baz noktalar seilmelidir
(mesela diyafram duvar zerindeki zemin ankrajlarnn balant noktalar). Calculate dmesine
tklayarak hesaplamay balatn.


6.3 OUTPUT (IKTI)
ekil 6.4 (a) dan (e) ye kadar, 2 den 6 ya kadar hesap aamalarnn sonundaki deforme olmu alar
gsterir. En son durumda, duvarlar yaklak 8 cm hareket etmitir ve hafriyat taban 5 cm den biraz fazla
ykselmitir. Duvarn arkasnda kk bir oturma kanal vardr.

(a) aama 2

(b) aama 3

(c) aama 4


(d) aama 5

(e) son aama
ekil 6.4 Aama (a) dan (e) kadar deforme olmu a
ekil 6.5 nihai durumda asal efektif gerilmeleri gsterir. Hafriyat tabann altndaki pasif gerilme durumu
aka grlebilir. Ayrca zemin ankrajlar etrafnda gerilme ylmalar olduu da grlebilir.
ekil 6.6 nihai durumda sol diyafram duvarndaki eilme momentlerini gsterir. Hareket izgisindeki iki
krkln sebebi ankraj kuvvetleridir.
Ankraja ift tklayarak ankraj kuvveti grlebilir. Bunu nc ve beinci hesap aamalarnn sonular
iin yaparken, ankraj kuvvetinin belirli olan ngerme kuvvetine eit olduu grlebilir.

ekil 6.5 Efektif gerilmeler, en son aama


ekil 6.6 En son aamada sol diyafram duvarndaki eilme momentleri
6.4 SERTLEEN ZEMN (HARDENING SOIL) MODEL KULLANIMI
nceki rnekte zemin davrann modellemek iin Mohr-Coulomb modeli kullanld. Mohr-Coulomb
modeli sk kullanlmasna ramen, bakir-ykleme ve ykleme-boaltma durumlar arasnda rijitlikteki fark
gibi zemin davrannn zel bak alarndan yoksundur. Bu bak alar Hardening Soil (Sertleen
Zemin) gibi daha gelimi modellerde hesaba katlr. Burada modellenen hafriyatta, hafriyat altndaki
zemin balca boaltmaya maruzdur ve sonrasnda nispeten rijit bir davran gsterir. Duvara bitiik olan
zemin ise balca kayma gerilmelerine maruzdur ve sonrasnda daha az rijit bir davran gsterir. Bu
zemin davran kaz ukurunun altnda ve bitiiinde farkl zemin parametreleriyle farkl kmeler
oluturarak bu zemin davran elde edilebilirse de, Sertleen Zemin modelini kullanmak daha basit ve
daha gvenilirdir. Bu yzden, imdi ayn proje, btn zemin tabakalar Mohr-Coulomb yerine Sertleen
Zemin modeli kullanarak modellenecek ekilde deitirilir. Yeni bir model oluturmak gerekmez; nceki
modelden balayp, onu deitirip farkl bir isim altnda saklayabilirsiniz.
Zemin malzeme setlerinde deiiklik yapmak iin aadaki admlar takip edin:
PLAXIS giriinde nceki dosyay (ders4 veya hangi isim verilmise) an ve farkl bir isim altnda
kaydedin.
Malzeme setleri veri tabann an ve ilk malzeme seti Dolgu ya (Fill) ift tklayn. bu ilem
malzeme veri seti penceresini aacaktr. Material model (Malzeme modeli) kombo kutusundan
Hardening Soil (Sertleen,Pekleen Zemin) i sein ve Parameters sekmesine devam edin. Tablo
6.5 e gre E
ocd
c]
, E
50
c]
, E
u
c]
, m ve Advanced model parametreleri penceresinde p
c]
, v
u
, ve
K
0
NC
iin deerleri girin. Ltfen, Advanced model parametrelerine Parameters sekmesindeki
Advanced dmesi tklanarak ulalabilieceine dikkat edin. K
0
NC
nin deeri 1-sin ye eittir ve
K
0
NC
girdi kutusunda -1 deerini girdikten sonra PLAXIS tarafndan otomatik olarak
hesaplanacaktr.


Tablo 6.5 Zemin ve arayz zellikleri

pucu: Sertleen Zemin parametreleri Mohr-Coulomb parametrelerinden karlmtr. Bunun iin her
tabakann orta noktasndaki Sertleen Zemin modelinin E
50
deeri Mohr-Coulomb modelinin E
c]

deerine ayarlanr ve p
c]
=100 kPa referans seviyesinde bundan E
50
c]
deeri karlr (bak Malzeme
Modelleri klavuzunda denk. 5.2). E
ocd
c]
ve E
u
c]
deerlerinin srasyla E
50
c]
ve 3E
50
c]
deerlerine eit
olduu varsaylr.
Tablo 6.5 e gre bunu tm malzeme setleri iin tekrarlayn.
Balang koullarna devam edin ve btn kmeler iin OCR=1 ve POP=0 kullanarak balang
gerilmelerini oluturun. Balang gerilmeleri ayn kalmasna ramen izotropik n-konsolidasyon
gerilmesi p
p
i oluturmak iin yeniden oluturma ilemi gerekir. Ltfen an ya da balang
boluk basnlarnn oluturulmasnn gerekmediine dikkat edin.
Balang gerilmelerini yeniden oluturduktan sonra projeyi kaydedin ve PLAXIS Calculations a
devam edin.
PLAXIS Calculations da hesaplama iin btn aamalarn seildiinden emin olun (mavi oklar) ve
projeyi hesaplatn.
6.5 SERTLEEN ZEMN DURUMU N IKTI
ekil 6.7 en son hesaplama aamasnn sonunda dedorme olmu a gstermektedir. Duvarlar yaklak 7
cm hareket etmi ve hafriyat taban 3 ila 4 cm ykselmitir.


ekil 6.7 Deforme olmu a son aama
6.6 MOHR-COULOMB LE KARILATIRMA
Mohr-Coulomb ve Sertleen Zemin (Hardening Soil) durumlarndan elde edilen sonularn detayl bir
karlatrlmas baz nemli farklar verir:
Hafriyat taban HD durumunda MC durumundan daha az ykselir; bu ise Sertleen Zemin
modelinin boaltmadaki davrandr sebebiyledir. Sertleen Zemin modeli boaltmada Mohr-
Coulomb modelinden daha rijit davranr. nk Mohr-Coulomb modelinin sadece tek bir rijitlii
vardr.
Duvarn ieri hareketi HS durumunda MC durumundan daha azdr; yine bu da farkl boaltma
davran sebebiyledir.
Oturma kanal HS durumunda MC durumundan daha byktr. Bu ise her iki durum iin
duvarlarn dey hareketlerindeki fark sebebiyledir; Mohr-Coulomb modeli iin daha yumuak
boaltma davran sebebiyle hafriyat taban daha fazla ykselir ve duvarlar yukar iter. Bu ise
sonuta oturma kanaln etkiler.
Duvardaki yapsal kuvvetler HS durumunda MC durumundan daha yksektir.
Uygulamadaki durumlar, zeminin boaltma davrannn ok nemli olduu yerlerde, Sertleen Zemin
modelinin Mohr-Coulomb modelinden daha gereki sonular verdiini ispatlamtr.


7 BR YOL SETNN NASI (DERS 5)
Yumuak zemin zerinde bir yol setinin inas boluk basncnda bir arta sebep olur. Bu drenajsz
davrann bir sonucu olarak efektif gerilmeler dk kalr ve seti gvenli olarak ina etmek iin orta
seviyede konsolidasyon periyotlar benimsenmelidir. Konsolidasyon sresince ar boluk basnlar
kaybolur ve bylece zemin, inaat iine devam etmek iin gerekli kayma dayanmn salayabilir.
Bu ders yukarda tanmlanan mekanizmann detayl bir ekilde analiz edildii bir yol setinin inaatyla
ilgilidir. Analizde yeni hesaplama seenei tantlr. Bunlarn adlar konsolidasyon analizi, gncellenmi
a analizi ve fi/c-azaltmas yoluyla bir gvenlik katsaysnn hesaplanmasdr.

ekil 7.1 Yumuak zeminde bir yol seti durumu
7.1 INPUT (GRD)
ekil 7.1 bir yol setinin en kesitini gsterir. Setin genilii 16.0 m ve ykseklii 4.0 m dir. evler ise 1:3 lk
bir eime sahiptir. Problem simetriktir, bu yzden sadece yars modellenir (bu durumda sa taraf
seildi). Setin kendisi gevek kumlu bir zeminden olumaktadr. Alt zemin ise 6.0 m lik yumuak
zeminden oluur. Bu yumua zeminin st 3.0 m si turba (peat) tabakas olarak ve alt 3.0 m si ise kil olarak
modellenir. Yeralt suyu seviyesi orijinal zemin yzyle akmaktadr. Yumuak zemin tabakalar altnda
sk bir kum tabakas vardr. Bu tabaka modele dahil edilmez.
Geometri modeli
ekil 7.1 de gsterilen toprak set bir dzlem ekil deitirmeyle analiz edilebilir. Bu rnek iin 15-
dml elemanlar kullanlr. Uzunluk, Kuvvet ve Zaman iin standart birimler kullanlr (m, kN ve gn).
Geometri modelinde setin merkezinden balayan toplam 40 m genilik dikkate alnr. Tm geometri
Geometry line seeneini kullanarak izilebilir. ekil 7.1 deki derin kum tabakasnn deformasyonlar sfr
olarak kabul edilebilir. Bu yzden, bu tabaka modele katlmaz ve yerine sabit bir taban kullanlr.
Snr koullarn tanmlamak iin Standard fixities kullanlabilir. Geometri modeli ekil 7.2 de gsterilir.

ekil 7.2 Yol seti projesinin geometri modeli


Tablo 7.1 Yol seti ve alt zeminin malzeme zellikleri

Malzeme setleri ve a oluturulmas
Farkl zemin trlerinin zellikleri Tablo 7.1 de verilmitir. malzeme seti tabloya gre veriyi ierecek
ekilde oluturulmaldr. Kil ve turba tabakalar drenajszdrlar. Bu tr davran setin inas esnasnda
boluk basnlarnn artmasna sebep olur. Veriyi geometri modelindeki ilgili kmelere atayn. Malzeme
parametrelerinin girilmesinden sonra, Medium coarseness (kabalk) ayarnn kullanarak basit bir sonlu
eleman a oluturulabilir. Generate mesh dmesine tklayarak a oluturun.
Balang koullar
Balang koullarnda su arl 10 kN/m
3
olarak ayarlanr. Su basnlar tamamen hidrostatiktir ve (0.0;
6.0) ve (40.0; 6.0) noktalarndan geen genel yeralt suyu seviyesine dayanr.
Yeralt suyu seviyesine ek olarak, hesaplama ilemi boyunca yaplacak olan konsolidasyon analizi iin
snr koullarna dikkat edilmelidir. Herhangi bir ek girdi vermeksizin btn snrlar drenajldr, bylece su
btn snrlardan serbeste akabilir ve ar boluk basnc btn dorultularda datlr. imdiki
durumda, buna ramen, sol dey snr kapatlmaldr, nk bu bir simetri eksenidir. Sa dey snr da
kapatlmaldr, nk bu snrda serbest bir dar ak yoktur. Taban aktr, nk yumuak zemin
tabakalarnn altnda ar boluk basnc derine ve (modele dahil edilmeyen) geirgen kum tabakasna
doru serbeste akabilir. st snrn ak olduu da aikardr. Uygun konsolidasyon snr koullarn
Ara ubuundaki Closed consolidation boundary dmesine (sar izgi) tklayn.

Sol snrn en st noktasna (0.0; 10.0) gidin ve bu noktaya tklayn. Sol snrn en alt noktasna
(0.0; 0.0) gidin ve yine tklayn. Bu kapal snr bitirmek iin farenin sa dmesine tklayn.
Sa snrn en st noktasna (40.0; 6.0) gidin ve tklayn. En alt noktaya (40.0; 0.0) gidin ve yine
tklayn. Bu kapal snr da bitirin.
Su basnlarn ve konsolidasyon snr koullarn oluturmak iin Generate water pressures (Su
basnlarn olutur) dmesine tklayn.


Su basnlarnn oluturulmasndan sonra, balang geometri konfigrasyonunu deitirmek iin
anahtara (switch) tklayn. Balang durumunda set mevcut deildir. Bu yzden balang gerilmelerini
oluturmak iin, ilk nce setin aktiflii kaldrlmaldr.
pucu: Kapal konsolidasyon snrlar sadece mevcut geometri noktalarna tklayarak tanmlanabilir.
Program otomatik olarak ara geometri noktalarn bulacaktr.
> Konsolidasyon snr koullar an snr dmlerinde oluturulmaldr. Bu ise su basnlarnn
oluturulmasyla birlikte yaplr. Bu yzden, konsolidasyon snrlarn tanttktan veya deitirdikten sonra
daima Generate water pressures dmesine tklayn.
Kademeli inaat hesaplamasnda olduu gibi seti temsil eden iki kmeye bir kez tklayn. Set
pasifletirildiinde (ilgili kmelerin rengi arka plan gibi olmal), kalan aktif geometri yatay ve yatay
tabakaldr, bylece balang gerilmelerini hesaplamak iin KO prosedr kullanlabilir. Kil ve turba
tabakasnn nerilen K
0
-deerleri (K
0
= 1-sin Jaky formlne dayanan) kabul edilebilir. Balang
gerilmelerinin oluturulmasndan sonra, girdi ilemi tamamdr ve hesaplamalar tanmlanabilir.
7.2 HESAPLAMALAR
Setin inas, her biri 5 gn sren iki aamadan oluur. lk inaat aamasndan sonra ar boluk
basnlarnn dalmasna izin vermek iin 200 gnlk bir konsolidasyon periyodu girilir. kinci inaat
aamasndan sonra, nihai oturmann belirlenebilecei dier bir konsolidasyon periyodu girilir. Bu yzden
toplam drt hesap aamas tanmlanr.
Konsolidasyon analizi hesaplamalarda zaman boyutunu iin iine sokar. Bir konsolidasyon analizini doru
bir biimde yapmak iin uygun bir zaman adm seilmelidir. Kritik bir minimum deerden daha kk
olan zaman admlarnn kullanlmas gerilme osilasyonlarna (dalgalanmalar) sebep olur. PLAXIS deki
konsolidasyon seenei bu kritik zaman admn hesaba katan tamamen otomatik bir zaman admlama
prosedrne izin verir. Bu prosedr iinde ana imkan vardr: Ya n tanml bir periyot iin,
deiikliklerin aktif geometriye etkilerini ieren konsolidasyon (Staged construction), ya geometrideki
btn ar boluk basnlar ntanml bir minimum deere dnceye kadar konsolidasyon (Minimum
pore pressure), ya da verilen adm says iin, global olarak artmsal arpanlar kullanarak zamanla yk
sistemini artrmak veya orantl ykleme uygulamak (Incremantal multiplier). lk iki imkan bu altrmada
kullanlacaktr.
Hesaplama aamalarn tanmlamak iin u admlar takip edin:
lk hesaplama aamas. bir Konsolidasyon analizi, Kademeli inaattr. General sekmesinde
Calculation type kombo kutusundan Consolidation sein. Parameter sekmesinde 5 gnlk bir
Time interval (Zaman aral) girin. Loading input iin Staged construction sein ve Define
dmesine tklayn. Geometri konfigrasyon penceresinde setin ilk ksmn aktifletirin ve
Update dmesine tklayn. Calculation penceresine dnnce, yeni hesaplama aamasn
tantmak iin Next dmesine tklayn.
kinci aama da bir Konsolidasyon analizi, Kademeli inaattr. Bu kez geometride deiiklik
yaplmaz, sadece en son zamana kadar bir konsolidasyon analizi gerekir. Zaman araln (time
interval) 200 gn girin ve sonraki hesaplama aamasn tantmak iin Next dmesine tklayn.


nc aama bir kez daha Konsolidasyon analizi, Kademeli inaattr. Parameters sekmesinde
Staged construction setikten sonra 5 gn (day) olarak Time interval girin. Define dmesine
tklayn ve setin ikinci parasn aktifletirin. Update dmesine tklayn ve sonraki aamay girin.
Drdnc aama minimum boluk basncna kadar bir konsolidasyon analizidir. Paramaters
sekmesinde Loading input kutusundan Minimum pore pressure sein ve minimum basn iin
varsaylan 1 kN/m
2
deerini kabul edin.
Hesaplamaya balamadan nce, Select points for Curves dmesine tklayn ve u noktalar sein: A
Noktas olarak setin topuunu sein. kinci nokta (B Noktas) ar boluk basnlarnn oluumunu (ve
azalmasn) izmek iin kullanlacaktr. Bu sonu iin yumuak kil tabakasnn ortalarnda, sol snra yakn
(fakat tam zerinde deil) bir noktaya ihtiya vardr. Bu noktalar setikten sonra hesaplamay balatn.
Bir konsolidasyon analizi sresince zamann deiimi, hesaplama bilgi penceresinin st ksmnda
grlebilir. arpanlara (multipliers) ek olarak, o anki maksimum boluk basncn gsteren bir Pmax
parametresi ortaya kar. Bu parametre, btn boluk basnlarnn ntanml bir deere dmesinin
belirtildii bir Minimum pore pressure (Minimum boluk basnc) konsolidasyon analizi durumuyla
ilgilidir.
7.3 OUTPUT (IKTI)
Hesaplama bittikten sonra, ayn anda nc ve drdnc aamalar sein (bu aamalar seerken
klavyeden <Ctrl> tuunu basl tutun) ve Output dmesine tklayn. Output penceresi imdi iki deforme
olmu a gsterir; biri setin son ksmnn drenajsz inaatndan sonra ve dieri tam konsolidasyondan
sonra.

ekil 7.3 Setin drenajsz inasndan sonra deplasman artlar

ekil 7.4 Setin drenajsz inasndan sonra ar boluk basnlar


ekil 7.5 P
excess
< 1.0 kN/m
2
oluncaya kadar konsolidasyondan sonra ar boluk basnc
nc aamann (drenajsz inaat) sonular dikkate edilirse, ekil deitiren a, drenajsz davran
sebebiyle setin topuunda ve arkasndaki arazide ykselme gsterir. Toplam deplasman artlarn
deerlendirilmesiyle, yenilme (failure) mekanizmasnn gelitii grlebilir (bak ekil 7.3). Ek olarak, ekil
7.4 ar boluk basnlar dalmn gsterir. En yksek ar boluk basncnn setin merkezi altnda
olduu aktr.
Orijinal zemin yzeyinin ve setin oturmasnn drdnc aama sresince olduka artt grlebilir.
Bunun sebebi, boluk basnlarnn dalmasyla zeminin konsolidasyona uramasdr. ekil 7.5
konsolidasyondan sonra kalan ar boluk basnlarnn dalmn gsterir. Maksimum deerin 1.0
kN/m
2
olduunu kontrol edin.
Setin altndaki ar boluk basnlarnn zamanla deiimini grmek iin Curves program kullanlabilir.
Byle bir grafik oluturmak iin u admlar takip edin:
Output penceresinin sol st kesindeki Go to Curves program dmesine tklayn.
New chart sein ve dosya istemcisinden imdiki projeyi sein.
Curve generation penceresinde, x-ekseni iin Time sein. y-ekseni iin Pore pressure-Excess pore
pressure sein ve Point kombo kutusundan yumuak zemin tabakasnn ortasndaki noktay (B
noktas) sein. OK dmesine tkladktan sonra ekil 7.6 ya benzer bir eri grnmelidir.
ekil 7.6 drt hesaplama aamasn aka gstermektedir. Drenajsz inaat aamas boyunca kk bir
zaman artnda ar boluk basnlar artar, halbuki konsolidasyon periyotlar boyunca zamanla ar
boluk basnc azalr. Gerekte, zaten konsolidasyon setin inas boyunca da olur. Bu ise kk bir zaman
araln iine alr. Eriden grlebilecei gibi, tam konsolidasyona ulamak iin700 gnden fazla zamana
ihtiya vardr.


ekil 7.6 Setin altndaki ar boluk basnlarnn geliimi
7.4 GVENLK ANALZ (SAFETY ANALISIS)
Bir setin dizaynnda sadece nihai stabiliteyi deil, inaat sresindeki stabiliteyi de dikkate almak
nemlidir. Sonulardan aka grlr ki; yenilme mekanizmas ikinci inaat aamasndan sonra
olumaya balar.
Problemin bu aamasnda ve ayrca dier inaat aamalar iin genel (global) bir gvenlik katsaysn
(safety factor) deerlendirmek ilgintir.
Yapsal mhendislikte, gvenlik katsays ounlukla gme yknn alma ykne oran olarak
tanmlanr. Halbuki zemin yaplar iin bu tanmlama her zaman kullanl olmaz. rnein, setler iin
yklemelerin ou zemin arl sebebiyledir ve zemin arlndaki artn gmeye neden olmas
gerekmez. Gerekten, bir testte zeminin kendi arlnn artrlmasyla (santrifj testi gibi) salt srtnme
zeminindeki bir ev yenilmeyecektir. Bu yzden, gvenlik katsays iin daha uygun bir tanm yledir:
Safety factor=
S
mcximum ccilcblc
S
nccdcd ]cr cquilibrium
Gvenlik katsays =
S
kullcnilcbilir mcksimum
S
dcngc iin gcrckli

Burada S kayma dayanmn temsil eder. Gerek dayanmn denge iin gereken hesaplanm minimum
dayanma oran zemin mekaniinde nceden beri kullanlan gvenlik katsaysdr. Standart Coulomb
durumunu ortaya koyarak gvenlik katsays elde edilir:
Gvenlik katsays =
c-
n
tan
c
r
-
n
tan
r

Burada c ve girdi dayanm parametreleri ve
n
ise gerek normal gerilme bileenidir. c
ve

parametreleri ise, dengeyi srdrmek iin ancak yeterli byklkte olan, azaltlm dayanm
parametreleridir. Yukarda tanmlanan prensip, PLAXISde genel gvenlik katsaysn hesaplamak iin
kullanlabilecek olan Phi/c-reduction (Phi/c-azaltma) metodunun temelidir. Bu yaklamda kohezyon ve
srtnme asnn tanjant ayn oranlarda azaltlr:

c
c
r
=
tan
tan
r
= Msf


Dayanm parametrelerinin azaltlmas toplam arpan Msf vastasyla kontrol edilir. Bu parametre
yenilme oluncaya kadar adm-adm ilemle artrlr. Yenilme olduunda, gvenlik katsays yenilmedeki
Msf deeri olarak tanmlanr. Bu deer bir ok ardk yk admlar iin yenilmede az ok sabit bir deer
olarak elde edilir.
PLAXISde General sekmesindeki Calculation type liste kutusundan Phi/c-reduction hesaplama
seeneine ulalabilir. Eer Phi/c-reduction seenei seilirse, Parameters sekmesindeki Loading input
otomatik olarak Incremental multipliers olarak ayarlanr.
Farkl inaat aamalarnda yol seti iin genel gvenlik katsaysn hesaplamak iin u admlar takip edin:
Calculations penceresine gemek iin Go to calculations program dmesine tklayn.
nce ilk inaat aamasndan sonraki gvenlik katsaysn hesaplamak istiyoruz. Bu yzden yeni
bir hesaplama aamas girin ve Start from phase liste kutusunda Aama 1 (Phase 1) sein.
General sekmesinde Phi/c-reduction hesaplamasn sein.
Parameters sekmesinde Additional steps (Ek admlar) says (varsaylan 250 deeri yerine)
otomatik olarak 100 e ayarlanr. Sonu yenilme mekanizmasndan mevcut deformasyonlar hari
tutmak iin, Reset displacements to zero (Deplasmanlar sfra resetle) seeneini sein. Loading
input (Ykleme girdisi) kutusundaki Incremental multipliers (Artml arpan) seenei zaten
seilidir. Multipliers (arpanlar) sekmesine girmek iin Define (Tanmla) dmesine tklayn.
Multipliers sekmesinde, dayanm azaltma ilemini kontrol eden arpann (Msf) ilk artmnn 0.1
olarak ayarlandndan emin olun. lk gvenlik hesaplamas imdi tanmlanm oldu.
pucu: Phi/c-reduction hesaplamasnda Additional steps in varsaylan deeri 100 dr. Ultimate level
hesaplamasnn aksine, ek admlarn (additional steps) says her zaman tamamyla altrlr. ou Phi/c-
reduction hesaplamasnda, yenilme durumuna ulamak iin 100 adm yeterlidir. Eer deilse, ek
admlarn says en fazla 1000 e kadar artrlabilir.
> ou phi/c-reduction hesaplamas iin Msf = 0.1 deeri ilemi balatmak iin uygun bir ilk
admdr. Hesaplama ilemi boyunca dayanm azaltmas iin toplam arpan Msf, yk ilerleme prosedr
yoluyla otomatik olarak kontrol edilir.
imdi ikinci inaat aamasndan sonraki gvenlik katsaysnn hesaplanmasn tanmlamak
istiyoruz. Bu yzden yeni bir hesaplama aamas girin ve balang aamas olarak (phase to start
from) Aama 3 sein. Calculation programnn General sekmesinde start from phase kombo
kutusuna tklayp Aama 3 seerek bu yaplabilir.
General sekmesinde Reset displacements to zero seeneini sein, Incremental multipliers sein
ve Define dmesine tklayn.
Multipliers sekmesinde Msf deerinin 0.1 olduunu kontrol edin.
En son olarak setin nihai gvenlik katsaysn bilmek istiyoruz. Bu yzden bir hesaplama aamas
daha girin ve drdnc aamadan balatn.
General sekmesinde hesaplama tr (calculation type) olarak Phi/c-reduction sein.
Parameters sekmesinde Reset dispalcements to zero sein. Ayrca Ignore undrained behavior
(Drenajsz davran ihmal et) sein, nk bu durumda uzun sreli davran dikkate alnr.
Incremental multipliers sein ve Define dmesine tklayn.
Multipliers penceresinde, Msf deerinin 0.1 olduunu kontrol edin.


Hesaplamalara balamadan nce, sadece yeni hesaplama aamalarnn altrmak iin seildiinden ()
emin olun; dierleri -iareti ile gsterilmelidir.
Sonularn deerlendirilmesi
Bir phi/c-reduction hesaplamas boyunca ek deplasmanlar oluur. Toplam deplasmanlarn fiziksel bir
anlam yoktur, fakat son aamadaki (yenilmede) artmsal deplasmanlar muhtemel yenilme
mekanizmasnn gsterimini verir. Set inaatnn farkl aamasndaki mekanizmalar grmek iin
Aama 5, 6 ve 7 yi ayn anda sein (<Ctrl> tuunu kullann) ve Output dmesine tklayn. Btn
pencereler iin Deformation mensnden Total increments sein ve sunumu (presentation) Arrows
(Oklar) dan Shadings (Glgelendirme) ye deitirin. Sonu izim bize yenilme mekanizmalarnn iyi bir
izlenimini verir (bak ekil 7.7). Deplasman artmlarnn bykl konuyla ilgili deildir.

ekil 7.7 En son aamada setin en uygun yenilme (gme) mekanizmasn gsteren toplam deplasman
artlarnn glgelendirmeli gsterimi
Gvenlik katsays View mensnn Calculation info seeneinden elde edilebilir. Calculation
information penceresinin Multipliers sekmesi yk arpanlarnn gerek deerlerini temsil eder. Msf
deeri gvenlik katsaysn temsil eder. Bu deer gerekten nceki birka adm boyunca az ok sabit
olarak salanmtr.
Bununla birlikte, gvenlik katsaysn deerlendirmek iin en iyi yol, belirli bir dmn deplasmlarna
gre Msf parametresini gsteren bir grafik izmektir. Deplasmanlar konu d olmasna ramen, bir
gme mekanizmasnn meydana gelip gelmediini gsterirler.
Bu yolla durum iin gvenlik katsaysn deerlendirmek iin u admlar takip edin:
Curves programn balatmak iin Go to curves program dmesine tklayn.
New chart (Yeni grafik) sein ve dosya istemcisinden yol seti dosyasn sein.
Curve generation penceresinde, x-ekseni iin set topuunun (A Noktas) toplam deplasmann
(total displacement) sein. y-ekseni iin Multipliers sein ve Type kombo kutusundan Msf sein.
Sonu olarak ekil 7.8 deki grafik grnr.
izilen maksimum deplasmanlar ilgisizdir. Btn eriler iin az ok sabit bir Msf deerinin elde edildii
grlebilir. Fare imleci eriler zerindeki bir noktann stnde durdurulduunda gerek Msf deerini
gsteren bir kutu elde edilebilir.


ekil 7.8 naat iinin aamas iin gvenlik katsaysnn deerlendirilmesi
7.5 GNCELLENM A ANALZ
Konsolidasyonun sonundaki (aama 4) Deforme olmu an ktsndan grlebilecei gibi, inaatn
balangcndan itibaren iki yl iinde set yarm metreden fazla oturur. Balangta yeralt suyu seviyesinin
stnde olan kum dolgu ksm bu seviyenin altna kadar oturacaktr.
Suyun kaldrma kuvvetlerinin bir sonucu olarak yeralt su seviyesinin altna kadar oturan zeminin efektif
arl deiecektir. Bu da zaman iinde efektif ar yklemenin azalmasna sebep olur. PLAXIS de bu
etki Updated mesh (Gncellenmi a) ve Updated water pressures seenekleriyle simle edilir. Yol seti
iin bu seenei kullanmann etkileri aratrlacak.
Input programnda imdiki projeyi an ve File mensnden Save as sein. Projeyi farkl bir isimle
saklayn. imdi Go to Calculation program dmesine tklayn ve yeni projeyi an. Btn aamalar
hesaplama iin iaretli olacaktr.
Hesaplamay gncellenmi a analizine dntrmek iin aadakileri yapn:
Aama 1 i sein ve Calculation type liste kutusunun altndaki Advanced dmesine tklayn.
Advanced general settings penceresindeki Updated mesh (Gncelleni a) ve Updated water
pressures (Gncellenmi su basnlar) seeneklerini iaretleyin. Hesaplama penceresine geri
dnmek iin OK dmesine tklayn.
Bu adm tm hesaplama aamalar 2, 3 ve 4 iin tekrarlayn.
5, 6 ve 7 aamalarn silin.
Hesaplamay balatn.
Hesaplama bittiinde iki farkl hesaplama yntemi iin oturmalar karlatrmak iin Curves programn
an.
New chart sein ve dosya istemcisinden gncellenmi a kullanarak yol seti hesaplamas yaplan
dosyay sein.


Curve generation penceresinde x-ekseni iin zaman (time) ve y-ekseni iinse set topuunun (A
Noktas) toplam deplasmann (displacement) sein.
Bunlar gncellenmi a seenei kullanlmakszn yaplan hesaplamalardan elde edilen deplasmanlarla
karlatrmak iin, gncellenmi a seenei olmayan nceki hesaplamadan bir eri ekleyin.
File mensnden Add curve, from another Project (Baka projeden eri ekle) sein.
Dosya istemcisinden, gncellenmi a olmadan yaplan yol seti hesaplamasnn dosyasn sein.
Curve generation (Eri oluturma) penceresinde, zamana gre deformasyonlarn izilecei ayn
noktay (A Noktas) sein. Eriyi eklemek iin OK dmesine tklayn.
Varsaylan olarak oluturulan grafik Phi/c-reduction aamalar boyunca hesaplanan deplasmanlar da
ierir. Bu deplasmanlar u anda konu ddr ve grafikten uzaklatrlabilir.
Format mensnden Curve sein ve Phases (Aamalar) dmesine tklayn.
Select phases penceresinde, Phi/c-reduction aamalarnn (yani aama 5, 6 ve 7) seimlerini
kaldr. Curve setting penceresine dnmek iin OK dmesine tklayn ve grafii gncellemek iin
tekrar OK dmesine tklayn.
imdi sadece inaat ve konsolidasyon aamalar boyunca olan deplasmanlar izilir. Grafiin dey
leini deitirmek iin:
Format mensnden Graph sein ve Y-ekseninin leklendirilmesini (Scaling) Manual olarak
deitirin. Maksimum deer olarak 0.5 girin. Grafii gncellemek iin OK dmesine tklayn.
ekil 7.9 da, Updated mesh ve Updated water pressures seenekleri kullanldnda oturmalarn daha az
olduu grlebilir. Bunun sebebi ksmen Updated mesh prosedrnn geometrinin deiimlerini hesaba
katan ikinci mertebe deformasyon etkilerini iermesi ve ksmen de Updated water pressures
prosedrnn setin daha kk efektif arln netice vermesidir. Bu ikinci etki (sabit) yeralt suyu
seviyesi altna kadar oturan zemindeki suyun kaldrma kuvveti sebebiyle oluur. Bu prosedrlerin
kullanlmas, byk deformasyonlarn olumlu etkilerini hesaba katarak, oturmalarn gereki bir analizini
mmkn klar.


ekil 7.9 Gncellenmi (Updated) a hesaplamas kullanlarak setin topuunun oturmalar


8 TNEL NAATI SEBEBYLE OTURMALAR (DERS 6)
Dairesel ve dairesel-olmayan tnellerin oluturulmas ve tnel inaat iinin simlasyonu iin PLAXIS zel
imkanlara sahiptir. Bu blmde orta sertlikte kil iinde bir kalkan tnel (shield tunnel) inaat ve onun bir
kazk temel zerindeki etkisi dikkate alnr. Bir kalkan tnel, bir tnel kazma makinesinin (tunnel boring
machine-TBM) nndeki zeminin kazlp arkasna bir tnel hatt kurmak suretiyle ina edilir. Bu
ilemlerde genellikle zemin gerekenden fazla kazlr, yani nihai tnel hattnn kaplad enkesit alan
kazlan zemin alanndan he zaman daha azdr. Her ne kadar bu boluu doldurmak iin nlemler alnsa
da, tnel inaat iinin bir sonucu olarak zemindeki gerilmelerin yeniden dalm ve deformasyonlar
nlenemez. Yukarda mevcut bina veya temellerin hasar grmesinden saknmak iin, bu etkileri tahmin
etmek ve uygun nlemler almak gerekir. Byle bir analiz sonlu eleman metoduyla yaplabilir. Bu ders
byle bir analiz rneini gsterir.

ekil 8.1 Zemin tabakalarnn gsterimiyle birlikte tnel projesinin geometrisi
Bu derste dikkate alnan tnel 5.0 m apndadr ve ortalama 20 m derinlikte yerletirilmitir. Zemin
profili drt ayr tabakay gsterir: st 13 m yumuak kil trnden oluur. Bu kilin rijitlii derinlikle
yaklak olarak dorusal olarak artar. Kil tabakasnn altnda 2.0 m kalnlkta ince kum tabakas vardr. Bu
tabaka, zerinde geleneksel yma evlerin ina edildii ahap kazklar iin bir temel tabakas olarak
kullanlr. Byle bir binann kazk temeli tnelin yannda modellenir. Bu kazklarn deplasman binada
hasara sebep olabilir ki, bu hi arzu edilmeyen bir durumdur. Kum tabakasnn altnda 5.0 m kalnlnda
derin balkl kil tabakas vardr.
Bu tabaka tnelin ina edildii tabakalardan birisidir. Tnelin dier ksm sk kum ve biraz akldan
oluan derin kum tabakas iinde ina edilir. Bu tabaka olduka rijittir. Bunun sonucunda bu tabakann
sadece 5.0 m si sonlu eleman modeline dahil edilir; daha derin ksm tam rijit olarak dikkate alnr ve
uygun snr koullaryla modellenir. Boluk basnc dalm hidrostatiktir. Yeralt suyu seviyesi zemin


yzeyinden 3 m aadadr (y = 0 m seviyesinde). Durum az ok simetrik olduu iin, dzlem ekil
deitirme modelinde sadece yars (sa yars) hesaba katlr. Modelin uzunluu yatay dorultuda
tnelin merkezinden itibaren 30 m kadardr. Bu rnek iin 15-dml eleman tercih edilmitir.
8.1 GEOMETR
ekil 8.1 de gsterildii gibi drt zemin tabakasn ieren temel geometri (tnel ve temel elemanalr hari
olarak) geometry line seenei kullanlarak oluturulabilir. Zemin yzeyi referans seviyenin 3.0 m
zerinde olduu iin, General settings de Top parametresi +3.0 m de ve Bottom -22.0 m de alnr. Tneli
oluturmak iin PLAXIS programnn ierisindeki zel bir ara olan tunnel designer (tnel tasarmcs)
kullanacaz. Bu ara bir tnelin geometrisini modellemek iin daire paralarnn (yaylar) ve izgilerin
kullanlmasn salar. Burada dikkate alnan tnel dairesel bir tnelin sa yarsdr ve drt paradan
oluacaktr. Temel geometriyi oluturduktan sonra, dairesel tneli tasarlamak iin u admlar takip edin:
Ara ubuundaki Tunnel dmesine tklayn. Ara ubuunda tnel ekilleri oluturmak iin
bir ok seenek bulunan Tunnel designer (Tnel tasarncs) penceresi grnr. Ara
ubuundan Half tunnel - Right half (Yarm tnel sa yar) sein.
ekil 8.2 de gsterildii gibi, Tnel tasarmcs paradan oluan ve bunlardan alttakinin (Para
1) seili olduu varsaylan bir tnel ekli gsterecektir. Pencerenin sa taraf baz geometrik
deerleri gsterir.
Type of tunnel (tnel tr) olarak varsaylan Bored tunnel (Delme tnel) deerini koruyun. Alt
tnel parasnn seili olduundan emin olun (eer deilse, fareyle alt paraya tklayarak sein).
Tablodaki deerler ilk tnel parasnn zelliklerini temsil eder. Dairesel (delme) bir tnel iin
burada yarap girilebilir. 2.5 m lik bir yarap girin. Bu ilemin sonucu dorudan izimde
grlebilir.
Yarapn altndaki deer parann uzad yere kadar olan ay temsil eder. 90 derecelik bir a
girin (bir parann maksimum as).
Bir delme (bored) tnel iin ilk yayn merkez noktasnn yerel x- ve y-koordinatlar her zaman
yerel orjindedir (x=0; y=0).
Bu para iin Shell (Kabuk) ve Interface (Arayz) seeneklerinin seildiinden emin olun.
Pencerenin altndaki sa oka tklayarak dier paraya (2) ilerleyin. Alternatif olarak, tasarmc
penceresinde ikinci tnel parasna tklayabilirsiniz.
90 derecelik bir a girin. kinci tnel parasnn yarapn girmek ne gerekli ne de mmkndr.
Bu deer dairesel tnel durumunda ilk tnel parasndan otomatik olarak kabul edilir.
Para 2 iin Shell ve Interface seeneklerinin seildiinden emin olun.


ekil 8.2 imdiki tnel modeliyle birlikte tnel tasarmcs (Tunnel designer)
pucu: Bir kabuk (shell) ve arayz (interface) tnel penceresinin stndeki ilgili dmelere tklayarak
btn tnel paralarna dorudan atanabilir.
> Bir tnel kaplamas eri plaklardan oluur. Plaklar iin malzeme veritabannda kaplama zellikleri
aka belirtilebilir. Benzer biimde, bir tnel arayz eri bir arayzden fazlas deildir.
> Burada dikkate alnd gibi tnelde paralarn zel bir anlam yoktur. nk tnel kaplamas
homojendir ve tnel hemen ina edilecektir.
> Genelde, paralarn anlam u durumlarda nemli olur:
> Tnel (kaplamas) farkl aamalarda kazlmak ve ya ina edilmek istenirse.
> Farkl tnel paralarnn farkl kaplama zellikleri vardr.
> Kaplamada mafsal balantlar dikkate alnacaktr (mafsallar izim alannda tnelin tasarmndan
sonra eklenebilir).
> Tnel ekli farkl yarapl yaylardan oluur (mesela NATM tnelleri) (New Austrian Tunneling
Method)
Shape (ekil) grup kutusunda iki parametre vardr. Btn tneller iin Symmetric tunnel
parametresi seilebilir. Delme (Bored) tneller iin otomatik olarak Circular tunnel (Dairesel
tnel) seenei seilir.
imdi tnel tamamen tanmland. Tnel tasarmcsn kapatmak iin OK dmesine tklayn.
izim alannda, tnel geometri modeline dahil edilmelidir. Bu ise, yerel tnel akslarnn
balangcnn global konumunu girerek yaplr. (0.0; -17.0) konumunda (geometri modelinin
tabanndan 5.0 m yukarda) mevcut noktaya tklayn. Bu konumda merkezi olacak ekilde tnel
izilecektir.


Binann altndaki ahap kazklar u tama kazklardr. Toplam tama kapasitesinin sadece kk bir
ksm yzey srtnmesinden meydana gelmektedir. Bu davran doru olarak modellemek iin, plaklar
ve dmden-dme ankrajlarn bir bileimi kullanlarak kazklar modellenecektir. Binann kendisi
dmden-dme ankrajlara oturan rijit bir plakla temsil edilecektir.
ayr pla (5.0;-10.0) dan (5.0;-11.0) e; (15.0;-10.0) dan (15.0;-11.0) e ve (5.0;3.0) den
(15.0;3.0) e izin.
Kazk ularnn stn dmden-dme ankraj kullanarak ekil 8.1 de gsterildii gibi temel
plana balayn.
Snr koullar
Uygun snr koullarn uygulamak iin Standart fixities dmesine tklayn. Standart deplasman
sabitliklerine ek olarak tnel kaplamasnn st ve alt noktasna sabit dnmeler tantlr.
pucu: Standart fixities seeneinde, en az bir dorultuda sabit olan geometri snrna kadar uzayan bir
plak sabit dnmeler elde eder, oysa serbest snra uzanan bir plak serbest bir dnme elde eder.
Malzeme zellikleri
Drt ayr zemin tabakas iin malzeme zellikleri Tablo 8.1 de listelenmitir. Btn tabakalar iin
malzeme zellikleri drenajl olarak ayarldr. nk biz uzun sreli deformasyonlarla ilgileniyoruz.
Tablo 8.1 Tnel projesindeki zeminin malzeme zellikleri

st kil tabakas iin derinlikle rijitlik artn salamak iin gelimi seenei kullanrz. Bu yzden
Advanced (Gelimi) parametreler penceresince E
increment
deeri girilir. E
ref
deeri y
reference
referans
seviyesinde bir referans deeri olur. y
reference
altnda E nin gerek deeri derinlikle u formle gre artar:
E(y) = E
ref
+ E
increment
(y
reference
y).


ki alt zemin tabakasnn veri setleri tnel arayzleri iin uygun parametreleri ierir. Dier veri setlerinde
arayz zellikleri tam kendi varsaylan deerlerinde kalrlar. Tablo 8.1 de listelendii gibi zelliklerle drt
veri seti girin ve onlar geometri modelindeki ilgili kmlere atayn. Kil (Clay) veri seti iin ileri
parametreleri girmek iin, Parameters sekmesindeki Advanced dmesine tklayn.
Zemin ve arayzler iin drt veri setine ek olarak, plak ve bir ankraj verisi oluturulmaldr. Bu
plaklarn zellikleri Tablo 8.2 de ve Tablo 8.3 de listelenmitir. Kaplama (Lining) veri setini tnel
kaplamasna ve Kazk ucu (Pile toe) veri setini de iki kazk ucuna atayn. Bina veri seti binay temsil eden
temel plana atanr. Ayrca bu kiriin arl tm binann ykn temsil eder. Kazk (Pile) veri setini iki
dmden-dme ankraja atayn.
Tablo 8.2 Plan malzeme zellikleri

Tablo 8.3 Ankrajlarn malzeme zellikleri

A oluturma
Bu rnekte temel eleman tr olarak 15-dml eleman kullanlr. Bu da 6-dml elaman
kullanlmasna gre an daha hatasz olduu anlamna gelir. Global kabalk (coarseness) parametresi
varsaylan deerinde (Coarse) kalabilir. Gerilme ylmalarnn tnel ve kazk ularnda olaca tahmin
edilebilir. Bu yzden bu alanlarda a iyiletirilmelidir. Tnelin iindeki iki kmeyi sein ve Mesh
mensndeki Refine cluster seeneini kullann. Kazk ularn temsil eden iki pla sein ve Mesh
mensnden Refine line sein.
Balang koullar
Su arl 10 kN/m
3
alnmaldr. Genel yeralt suyu seviyesinin y=0.0 m seviyesinde olmasna gre su
basnlar oluturulabilir.
Balang gerilmelerini oluturmadan nce bina, kazklar, kazk ular ve tnel kaplamasnn aktifliinin
kaldrldndan emin olun. Uygun K
0
deerleri ile balang efektif gerilmelerini oluturmak iin K0
prosedr kullanlabilir.


8.2 HESAPLAMALAR
Tnel inaatn simle etmek iin aamal bir inaat hesaplamasna ihtiya olduu aktr. Bu
hesaplamada tnel kaplamas aktifletirilir ve tnel ierisindeki kmelerin aktiflii kaldrlr. Tnel
ierisindeki zeminin aktifliinin kaldrlmas sadece zemin rijitlii ve dayanmna ve efektif gerilmelere
etki eder. Ek girdi olmakszn su basnlar kalr. Tnel ierisindeki su basnlarn kaldrmak iin tnel
iindeki iki zemin kmesi su koullar modunda dry (kuru) olarak ayarlanmal ve su basnlar yeniden
oluturulmaldr. Bu girdiyi oluturmak iin u admlar takip edin:
lk hesap aamas binay aktifletirmek iin kullanlr. Staged construction (Aamal inaat)
kullanarak bir Plastic hesaplama sein. Aamal inaat modunda kazk ularn, ankrajlar ve
temel plan aktifletirin. Hesaplama penceresine geri dnmek iin Update dmesine tklayn.
kinci hesaplama aamas bir Aamal inaat, plastik hesaplamadr. Parameters sekmesinde
Reset displacements to zero onay kutusunu sein. Define dmesine tklayn ve tnel
kaplamasn aktifletirin ve tnel ierisindeki iki zemin kmesinin aktifliini kaldrn.
Su basnlar moduna ilerlemek iin gei anahtarna (switch) tklayn. Selection (Seim)
dmesine tklayn ve tnelin iindeki her iki kmeyi de ayn anda sein (<Shift> veya <Ctrl>
tuunu kullanarak). <Shift> tuunu basl tutarken kmelerin birine ift tklayn. Bu ilem Cluster
pore pressure distribution (Kme boluk basnc dalm) penceresini gsterecektir. Bu
pencerede Cluster dry (Kme kuru) sein ve su basnc moduna dnmek iin OK dmesine
tklayn.
Su basnlarn oluturmak iin Generate water pressures dmesine tklayn. Sonu iziminde
gerekten tnelin ierisinde su basnc olmad grlebilir. Su basnlar moduna geri dnmek
iin Update dmesine tklayn.
Su basnlar modunda, Calculations (Hesaplamalar) penceresine dnmek iin Update
dmesine tklayn.
Tnel kaplamasnn girilmesine ek olarak, zeminin kazlmas ve suyun tnelden atlmas, hacim kayb,
tnel kaplamasna bir bzlme uygulayarak simle edilir. Bu bzlme bir kademeli inaat hesaplama
aamasnda tanmlanacaktr:
Sonraki hesaplama aamasn tantmak iin Next dmesine tklayn.
Staged construction, plastik hesaplama sein ve Define dmesine tklayn.
Tnel bzlme penceresini amak iin tnel merkezine ift tklayn. %2 lik bir bzlme girin
ve geometri moduna dnmek iin OK dmesine tklayn ve hesaplamalar penceresine
dnmek iin Update dmesine tklayn.
Tk-deplasman erileri iin karakteristik baz noktalar sein (mesela tnelin yukarsndaki
zemin yzeyindeki ke noktas ve binann ke noktalar).
Hesaplamalar balatn.
pucu: Tnel kaplamasnn kendisinin bzlmesi tnel kaplamasndaki kuvvetleri meydan getirmez.
Bzlme prosedrnn bir sonucu olarak kaplama kuvvetlerindeki nihai deiikliklerin sebebi,
evreleyen zemindeki gerilmelerin yeniden dalm veya deien d kuvvetlerdir.
8.3 OUTPUT (IKTI)
Hesaplamadan sonra son iki hesap aamasn sein ve Output (kt) dmesine tklayn. Output
program balar ve hesaplama aamalarnn sonundaki deforme olmu a gsterir.


kinci hesap aamasnn bir sonucu olarak (zemin ve suyun tnel dna atlmas) zemin yzeyinde bir
miktar oturma vardr ve tnel kaplamas biraz deformasyon gsterir. Bu aamada kaplamadaki eksenel
kuvvetler ulalacak maksimum eksenel kuvvetlerdir. Kaplama kuvvetleri kaplamaya ift tklayp Force
mensnden kuvvetle ilgili seenei seerek grlebilir (bak ekil 8.3).
nc hesaplama aamas hacim kaybnn simlasyonunun sebep olduu sonular gsterir. Deforme
olan a, zemin yzeyinde binann varlndan etkilenen bir oturma kanaln gsterir (bak ekil 8.4). Efektif
gerilmelerin izimi, ekil 8.5, tnel etrafnda kemerleme olduunu gsterir. Bu kemerleme tnel
kaplamasna etkiyen gerilmeleri azaltr. Bunun sonucu olarak, bu aamadaki eksenel kuvvet ikinci
hesaplama aamasndan sonraki gre daha dktr. Fakat eilme momentleri daha byktr (bak ekil
8.6). Tnel bzlmesinin temel zerindeki etkisi greli kayma gerilmelerinin iziminde veya kazk
ularnn deplasmanlarnn iziminde grlebilir.

ekil 8.3 kinci hesaplama aamasndan sonra kaplamadaki Eksenel kuvvetler

ekil 8.4 Tnelin inasndan sonra ekil deforme olmu a


ekil 8.5 Tnelin inasndan sonraki efektif gerilmeler

ekil 8.6 nc aamadan sonra kaplamadaki eksenel kuvvetler ve eilme momentleri
8.4 SERTLEEN ZEMN (HARDENING SOIL) MODEL KULLANMA
Hem tnel delme hem de inaat aamas esnasnda tnel etrafndaki zemin ykszdr. imdi tnel
altrmas Sertleen zemin modeli kullanlarak hesaplanacaktr. nk bu model boaltma veya yeniden
ykleme ve bakir ykleme arasnda rijitlik davrannda bir farkllk ierir.
Projeyi deitirmek iin u admlar takip edin:
PLAXIS Input programnda dah nce hesaplanan tnel projesini an ve farkl bir isim altnda
saklayn.
Malzeme seti veritabann an ve Tablo 8.4 de verilen parametreleri kullanarak drt zemin
malzemesi ayarlarn Mohr-Coulomb dan Hardening soil e deitirin.
Balang koullarna (Initial conditions) gidin ve tm kmeler iin OCR=1 ve POP=0 alarak
balang gerilmelerini oluturun.
Projeyi saklayn ve PLAXIS Calculations programna ilerleyin. Btn aamalarn hesaplama iin
seilidiinden emin olun ve projeyi yeniden hesaplatn.
pucu: Sertleen Zemin parametreleri Mohr-Coulomb parametrelerinden karlmtr. Bunun iinher
tabakann orta noktasndaki Sertleen Zemin modelinin E
50
deerini Mohr-Coulomb modelinin E
ref


deerine koyup p
ref
=100 kPa referans seviyesinde bundan E
50
c]
deerini karlr (bak Malzeme Modelleri
klavuzu - denk. 5.2). E
ocd
c]
ve E
u
c]
deerleri srasyla E
50
c]
ve 3E
50
c]
deerlerine eit olduu kabul edilir.
Tablo 8.4 Tnel projesindeki zeminin malzeme zellikleri

8.5 SERTLEEN ZEMN DURUMU N IKTI
kt sonular Blm 8.3 de tanmlanan Mohr-Coulomb modelinin kullanld zamankine benzer
eilimler gsterir.

ekil 8.7 Tnelin inasndan sonra deforme olmu a


8.6 MOHR-COULOMB DURUMUYLA KARILATIRMA
Tnel inaat aamasndan sonra iki durum arasnda baz belirgin farklar vardr:
SZ durumunda tnel daha rijit zemin davran sebebiyle daha az deforme oldu; bu ise SZ
durumunda eksenel kuvvetler ayn kalrken yaklak olarak %20 daha kk eilme momentlerini
sonu verir.
SZ durumunda tnelin altndaki daha rijit zemin davran sebebiyle, tnel nemli lde daha az
ykselir. Bu ise zemin yzeyi seviyesinde Mohr-Coulomb modeliyle kyaslandnda daha derin
bir oturma kanaln sonu verir.
Tnel bzlmesi aamas sresince tnel etrafnda her iki durum benzer deplasmanlar gsterir fakat
tnelden uzaktaki deplasmanlarda belirgin bir fark vardr.
Sertleen Zemin modeliyle tnel etrafndaki zemin daha dk ekil deitirme seviyelerine
maruzdur, bylece zemin daha ok rijit bir blok gibi davranr ve bzlme sebebiyle tnel
etrafndaki deplasmanlar bu yzden hala zemin seviyesinde tamamyla gze arpmaktadr. Bu
ise daha derin bir oturma kanalna ve ayrca mevcut binann temel plandaki yapsal kuvvetlerin
%10 daha yksek olmasna sebep olur.
Son olarak, Sertleen Zemin durumunda, kaplamann azalan deformasyonu sebebiyle, kaplamann
tepesindeki eilme momentlerinin Mohr-Coulomb ile kyaslandnda olduka azaldna dikkat
edilmelidir.


EK A MEN AACI
A.1 INPUT MENS


BALANGI KOULLARI MENS


A.2 CALCULATIONS MENS


A.3 OUTPUT MENS



A.4 CURVES MENS


EK B HESAPLAMA EMASI
ZEMN AIRLII SEBEBYLE BALANGI GERLMELER N

Plaxis Egitim Klavuzu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Plaxis Egitim Klavuzu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tercme: n. Mh. Uur Sezer ugursezeranka@gmail.

com 0532 797 25 38 Sayfa 1

You might also like