HAKEML

Kir alayann Hapis Hakk*

Av. amil DEMR**

* Bu makale hakem incelemesinden gemitir ve TBTAKULAKBM Veri Tabannda indekslenmektedir. ** Ankara Barosu.

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

z
6098 Sayl Trk Borlar Kanununun 336 ila 338. maddelerinde, mlga 818 Sayl Borlar Kanununda olduu gibi, tanmaz kirasnda, kiralayann hapis hakk ad altnda kanuni bir rehin hakk dzenlenmitir. Kiralayann hapis hakk, ieriinin maddi hukuktan kaynaklanan nitelii ve hakkn kullanm srasnda icra hukukuna mahsus hkmlerin uygulanacak olmas nedeniyle genel hapis hakkndan ayrlr. Kanun koyucu, kiralayann hapis hakknn kapsam konusunda, sadece iyeri kiralar bakmndan uygulamay srdren mehaz svire Borlar Kanununda ayrlarak, bir snrlamaya gitmemitir. Fakat meskende bulunan haczi kabil mallar ve bunlardan hapis hakk kapsamnda olanlar birlikte deerlendirildiinde, mesken kiralar bakmndan hapis hakk anlamn yitirmitir. Bu nedenle mehaz kanun takip edilerek, Trk Borlar Kanununda da hapis hakknn sadece iyeri kiralaryla snrlandrlmas ynnde deiiklie gidilmelidir. Anahtar Kelimeler: Hapis hakk, tanmaz kiras, haczi kabil olmayan mallar, rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip, sra cetveli.

Lien of L andlord
ABSTRACT
Just like in the abrogated Code of Obligations Numbered 818, a legal lien has been established under the name lien of landlord concerning the lease of immovable properties in articles 336 to 338 of the Turkish Code of Obligations Numbered 6098. The lien of landlord differs from the general lien due to the character of its content deriving from material law and due to the fact that provisions pertaining to the law of enforcement would be implemented in the utilization of the right. In what concerns the scope of the lien of landlord, the Turkish lawmaker has deviated from the refer Switzerland Code of Obligations which continues to implement the lien of landlord only with regard to the lease of workplaces and has brought no restrictions. However, when the distrainable goods present in the residence and those among them that enter into the scope of the right of lien are evaluated together, the right of lien has become meaningless with regard to residence rentals. Thus, the refer Law should be followed-up and the Turkish Code of Obligations should be amended so as to also limit the right of lien with workplace rentals. Keywords: Right of lien, lease of immovable properties, non-distrainable goods, pursuance of foreclosure, order table.

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

53

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

GR

rk Borlar Kanunu, 818 Sayl BKnda olduu gibi tanmaz kirasnda, kiralayana hapis hakk ad altnda kanuni bir rehin hakk tanmtr (TBK m. 336-338; BK. m. 267-269). Hapis hakk kira alacann teminat olarak, kiralanana getirilen, haczi kabil tanr eya zerinde kullanlabilir (K m. 270-271). Hapis hakkna ilikin hkmler gerek uygulamada gerekse doktrinde karlatrmal hukuktaki rneklerine gre pek az ilgi grm, Borlar Kanunu erhlerinde hapis hakkna ilikin pek az aklama ve itihada yer verilmitir. Bu durum kiraya ilikin uyumazlklarn mahkemeleri en fazla megul eden uyumazlklar olmas ile elikilidir. Fakat bu duruma hapis hakkn dzenleyen hkmlerdeki boluk ve eksiklikler neden olmu olabilir[1]. Tanmaz kiras szlemesi iki tarafl bir szleme olmasna ramen demezlik def i ynnden farkllk arz etmektedir. Buna tanmaz kirasnda kiralayann kira parasnn denmemesi halinde, tanmaz kiracnn kullanmna sunmaktan kanma imknnn olmamas neden olmutur. Kiralayann bu pasif durumu, kira parasnn denmemesi halinde kiracya kar zel hkmle korunmasn gerektirmitir. Bunun sonucu olarak da kiralayana, kiralanana getirilen menkul mallar zerinde hapis hakk tannmtr (TBK m. 336-338)[2]. Kiralayann hapis hakk MK m. 395 vd. maddelerinde dzenlenen genel hapis hakknn bir tr olarak, kanundan doan bir rehin hakkdr ve kiralayana soyut bir ayni hak salar. Kiralayann kiralanana getirilen menkul mallar zerindeki rehin hakk, K m. 23te dzenlenen menkul rehninin de kapsamna girer. Dolaysyla hapis hakknn gvence altna aldn alaca rhanl alacak haline dntrd sylenebilir[3]. Kiralayann hapis hakkna ilikin hkmler, TBK m. 358 hkm uyarnca rn kirasna[4], TBK m. 580/2nin
[1] Budak, Ali Cem: cra ve flas Hukukunda Kiralayann Hapis Hakknn Kullanlmas, Ankara 2003, s. 21-22; rnein, Gnay, Cevdet lhan: Trk Borlar Kanunu erhi, Ankara 2012, s. 1078 vd.da bulunan TBK m. 336 ile ilgili aklamalara eklenen on drt adet itihadn kiralayann hapis hakk ile ilgisi bulunmamaktadr. Budak, s. 23-24, Aral, Fahrettin/Ayranc, Hasan: Borlar Hukuku zel Bor likileri, 9. B., Ankara 2012, s. 265; Erzurumluolu, Erzan: Szlemeler Hukuku (zel Bor likileri), 2. B., Ankara 2012, s. 100. Budak, s. 24-26; Erzurumluolu, s. 101; Yavuz, Nihat: Trk Borlar Kanunu erhi, Ankara 2013, C. I, 1753; Aydodu, Murat/Kahveci, Nalan: Trk Borlar Hukuku zel Bor likileri, zmir 2013, s. 451. BK m. 281/3 te Mucir, ilemi ve ileyecek olan bir kira iin adi icarda olduu gibi hapis hakkna maliktir eklinde dzenlenen hkm nedeniyle rn kiralarnda kiralayann hapis hakk dzenlenmiti. Ancak TBKnda BK m. 281/3e karlk gelen bir hkm bulunmamaktadr. Kanun koyucu ilgili hkmden yollama yaparak hapis hakknn rn kirasna da uygulanmasnn nn amak yerine, bunu genel bir dzenlemeyle olan TBK

[2] [3] [4]

54

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

yollamasyla konaklama yerleri, garaj, otopark ve benzeri yerleri[5] iletenlerin alacaklarna da uygulanr[6]. almada srasyla kiralayann hapis hakknn kapsam ve kapsamda yaplan deiiklikler, kiralayann hapis hakk kapsamnda deerlendirilebilecek ve deerlendirilemeyecek tanrlar, hapis hakkyla gvence altna alnan alacaklar, hakkn doumu ve sona ermesi, kullanm ve usul ile takip hakk zerinde durulacaktr.

I. Kiralayann Hapis Hakknn Genel Hapis Hakkndan Farkl Ynleri

Kiralayann hapis hakk, ieriinin maddi hukuktan kaynaklanan nitelii ve kullanlmas srasnda icra hukukuna mahsus hkmlerin uygulanacak olmas nedeniyle genel hapis hakkndan farkldr. Aralarndaki farkllklar nedeniyle TBK m. 336-338de hkm bulunmayan hallerde MK. 950-953 hkmlerinin uygulanaca sylenemez[7]. Bu farklar doktrinde[8] yle ifade edilmektedir: Genel hapis hakknda zerinde hapis hakk bulunan mallar alacaklnn zilyetliinde olmasna ramen, kiralayann hapis hakknda hapis hakkna tabi mallar kural olarak kiracnn zilyetliindedir. Genel hapis hakknda, hapis hakk ile gvence altna alnan alacan, hapis hakkna tabi malla bir balant olmas gerekirken, kiralayann hapis hakk ile hapis hakkna tabi mallar arasnda kanunda saylan artlar, yani kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanr olma gereklilii (TBK m. 336) dnda bir balant olmasna gerek yoktur. Genel hapis hakknn kullanlabilmesi iin alacan muaccel olmas gerekirken kiralayann hapis hakk muaccel olmam, ilemekte olan kira bedeli (TBK m. 336) iin de kullanlabilir. Kiralayann hapis hakknda kiralayann kiralanandan zorla veya gizlice karlan mallarn iadesini salayacak ekilde geici hukuki koruma niteliinde
m. 358 hkmyle rn kirasna ilikin zel hkm bulunmayan hallerde kira szlemesine ilikin genel hkmlerin rn kirasna uygulanacan dzenleyerek salamtr. Kanun koyucu BK m. 482de yollama yoluyla hapis sahip olacaklar otelci, hanc, umumi ahr ve garaj iletenler eklinde sayarken, TBK m. 580de, -gerekede gerekesinde hkm deiiklii yaplmad ifade edilse bile- yorum yoluyla hapis hakknn kapsamn geniletilmeye izin verecek ekilde konaklama yeri, garaj, otopark ve benzeri yerleri iletenlerin alacaklar nedeniyle sahip olacaklar hapis hakkn dzenlemitir. Aydodu/Kahveci, s. 447. Aydodu /Kahveci, s. 447. Budak, s. 26-29; Yavuz, C. I, s. 1753; Aydodu /Kahveci, s. 447.

[5]

[6] [7] [8]

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

55

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

bir takip hakk varken (TBK m. 338/2) genel hapis hakk bakmndan bu ekilde zel bir takip hakk bulunmamaktadr. Genel hapis hakk alacan devri halinde devralana geerken, kiralayann hapis hakk kira alacann devri halinde devralana gemez. nk alacan devri alacan kayna olan esas szlemenin yani kira szlemesin devri anlamna gelmez[9].

II. Kiralayann Hapis Hakknn Kapsam

A. Hapis Hakknn Kapsamna Giren Mallar

BK m. 267 ve TBK m. 336/1e gre tanmaz maln kiraya veren kiralayan, kiralananda bulunan kiracya ait bir ksm tanr mal zerinde kira bedelinin gvencesi olmak zere hapis hakkna sahiptir. Kiralayann kiracnn tanmazlar zerinde hapis hakk yoktur[10]. TBK m. 336 gerekesinde, metninde yaplan arlatrma dnda, maddede 818 Sayl BKna gre bir deiiklik olmad ifade edilmitir. Ancak hapis hakkna ilikin hkmlerin incelenmesinden durumun gerekede bahsedildii gibi olmad grlmektedir. BK m. 267/1, kiralayann hapis hakkna giren mallar mecurun tefriatna (denmesine) ve tezyinatna (sslenmesine) ve ondan intifa temine (yararlanlmasna) mahsus olup mecur dhilinde bulunan menkul eya olarak tarif ederken, TBK m. 336/1, kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlar olarak tarif etmitir. Grld gibi BK m. 267/1de bulunan tezyinatna (sslenmesine) unsuru, TBK m. 336/1e alnmamtr. Fakat doktrinde baz yazarlar kiralayann hapis hakkn aklarken sslenmesine unsurunu saymaya devam etmektedirler[11]. Her ne kadar ilk bakta akllarda kiralanann sslenmesine yarayan menkul eyann, denmesine ve kullanlmasna da yarad, bu nedenle kapsamda bir deiiklik olmad intiba uyansa da[12] kapsama giren veya girmeyen somut mallar zerinden muhakeme yapldnda, hapis hakk kapsamna giren mallarda gerek niteliksel gerekse niceliksel olarak daralma yaand grlmektedir.
[9] Aksi gr iin bkz. Yavuz, C. I, s. 1758 ve dn. 19. [10] Zevkliler, Aydn/Gkyayla, K. Emre: Borlar Hukuku zel Bor likileri, Ankara 2013, s. 278; Yavuz, C. I, s. 1753. [11] Zevkliler/Gkyayla, s. 278; Aral/Ayranc, s. 265; Yavuz, C. I, s. 1755. [12] Gerekeden kanun koyucunun kapsam daraltmak gibi bir iradesinin olmad, sadece metni arlatrmak amacyla ayn anlama gelebilecek ve birbirini kapsad intiba uyandran unsurlar sadeletirme yoluna gitmek istedii anlalmaktadr; Hkmde deiiklik olmadn dnen yazarlar: Gnay, s. 1079; Yavuz, C. I, s. 1750.

56

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

Kiralanann sslenmesine ilikin eyalar, ounlukla ayn zamanda haczi kabil mallar olup, deerleri kiralanann denmesine ve kullanlmasna yarayan eyalardan yksek olabilecek mallardr. te yandan kiralanann denmesine ve kullanlmasna ilikin mallarn hacze kabil olup olmad icra memuru tarafndan her bir eya bakmndan gerek aidiyeti ve gerekse lzumu bakmndan tek tek deerlendirilmesi gereken mallardr (K m. 82/4). Grld zere TBK m. 336/1 kritik bir tercih yaparak, kapsama almad, sslemeye ilikin mallarla kira alacann teminat olabilecek ve alaca karlama potansiyeli bulunan mallarda eksiltmeye girmitir. Hapis hakkna giren mallarda bir daralma yaanp yaanmadnn tespiti iin ncelikle lafzi yorum yapmak zere unsurlarn kelime anlamlarnn belirlenmesi gerekir. Demek (tefri etmek): bir ev veya dairenin oturulabilir duruma gelmesi iin gerekli eyay oraya yerletirmek, Kullanmak (intifa): bir eyden belli bir amala yararlanmak, Sslemek (tezyin etmek): birtakm katklarla bir eyin daha gzel, daha gz alc olmasn, daha ho grnmesini salamak, bezemek [13]. Buna gre kiralanann denmesinden, kiralanma amacna uygun olarak oturulabilir ya da kullanlabilir hale gelmesi iin gerekli eyann kiralanana yerletirilmesi; kiralanann kullanlmasndan ise kiralanandan, kiralama amacna uygun ekilde yararlanlmas anlalmaldr. Mesken kirasnda, evin gerekli ev eyalaryla denerek, barnma ihtiyacn karlamak zere kullanlmas, deme ve kullanma unsurlarna rnek gsterilebilir. 1) Mesken Kirasnda

Yukardaki aklamalara gre mesken kiras bakmndan hal, koltuk, masa ktphane, vitrin, dolap, raf, sehpa, sandalye, buzdolab, amar makinas ve bulak makinas gibi beyaz eyalar ve televizyon, mzik seti, dvd, cd alar ve uydu alcs gibi elektronik eya haczi kabil olmak kaydyla (TBK m. 336/3) hapis hakk kapsamna girer[14]. Buna karn mesken kiras bakmndan BK m. 267/1de dzenlenmekle birlikte TBK m. 336/1e alnmayan kiralanann sslenmesine yani kiralanann
[13] Trk Dil Kurumu Gncel Trke Szlk, www.tdk.gov.tr (eriim: 07.04.2013). [14] Budak, s. 33; Aral/Ayranc, 265; Aydodu /Kahveci, s. 447; Aydemir, Efrail: Kira Hukuku, 2. B., Ankara 2013, s. 228; Somut olayda ikyet tarihi (24.04.2008) itibariyle henz rehnin paraya evrilmesi yolu ile takip balamam, dolaysyla paraya evirme aamasna da geilmedii iin bu aamada istihkak iddiasnn incelenmesi mmkn deildir. Aklanan nedenlerle mahkemece ikyetin reddi yerine kabulne karar verilmesi isabetsiz olduu gibi kabul ekline gre de; borlu kiracya ait menkuller (bilgisayar, TV, masa, sandalye vs.) zerindeki hapis hakknn da kaldrlmas doru grlmemitir (Yarg. 12. HD. 05.03.2009, E. 2008/22953, K. 2009/4625, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013).

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

57

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

daha gzel, daha gz alc olmasn, daha ho grnmesini salamak ve bezemek zere meskende bulunan eya hapis hakk kapsamnda deildir. rnein, koleksiyon deeri olan yalboya tablo, altn amdan, gm ss eyalar ve deerli metalden yaplm biblo, kl tablas, sigaralk, resim ereveleri, duvara asl antika kilim, kullanlmamakla birlikte ss iin monte edilmi kristal avizeler, antika saatler evin denmesi ve kullanlmas iin gerekli eyalar olmayp, sadece ortamn daha gzel, daha gz alc ve ho grnmesini salamak amacyla bulundurulan eyalar olduklarndan artk hapis hakk kapsamnda deerlendirilemeyecei kansndaym. Bir an iin kiralanann sslenmesine ilikin mallarn ayn zamanda kiralanan demek iin de kullanld, bu nedenle sslemede kullanlan eyann da kullanmaya yarad dnlse bile, kanmca zerinde tereddt yaanan mallarn, yerinin deitirilmesi ya da saklanmas maln kiralanann denmesi ve kullanlmas amacndan uzaklamasna neden oluyorsa bu mallar hapis hakk kapsamnda deerlendirilemez. Bir rnek vermek gerekirse, evde bulunan deri koltuun yerinin deitirilmesi, zerinin rtlmek suretiyle gizlenmesi onun evin denmesinde kullanlan mal olma niteliini etkilemezken, evinde bulunan fildii biblo, altn amdan, gm ekerliin sarlarak ekmeceye veya kasaya kaldrlmas bu mallarn kullanlmak amac dnda tad maddi veya manevi deer ile ss eyas olma nitelii dikkate alndnda, kiralanann denmesinde kullanlan bir mal olup olmad ynndeki tereddt sona erecektir. Ksacas kiralanann denmesi ile sslenmesine yarayan eyalar birbirinden ayrlabilir nitelikte olup, birbirini kapsamazlar. 2) yeri Kirasnda

Mehaz svire Borlar Kanunu (sv. BK) m. 268/1de[15] dzenlenen kiralayann hapis hakk, sadece iyeri kirasna uygulanmaktadr. sv. BK m. 268/1de kiralanann sslenmesine ilikin mallarda hapis hakk bulunduuna dair bir ifade yer almamtr. Fakat uygulamada kiralanann sslenmesinde kullanlan eyalar, kiralananda demirba olarak bulunan veya tesisin kullanm iin gerekli (sv. BK m. 268/1) mallardan saylarak zerinde hapis hakk olduu
[15] Q. Landlords special lien I. Scope Art. 268 1) As security for rent for the past year and the current six-month period, a landlord of commercial premises has a special lien on chattels located on the leased premises and either used as fixtures or required for the use of the premises. 2) The landlords special lien also extends to property brought onto the premises by a sub-tenant to the extent that he has not paid his rent. 3) Goods not subject to attachment by creditors of the tenant are not subject to the lien. Federal Act on the Amendment of the Swiss Civil Code, Part Five: The Code of Obligations (svire Borlar Kanunu), http://www.admin.ch/ch/e/rs/2/220. en.pdf, (eriim: 07.04.2013).

58

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

kabul edilmitir[16]. Mehaz kanunun kiralayann hapis hakkn sadece iyeri iin kabul etmesi (srdrmesi)[17] Trk kanun koyucusunun hapis hakknn kapsam konusunda mehazdan ayrldn gstermektedir. Hal byle olunca kiralanann sslenmesine ilikin mallarn BKda dzenlendii halde, TBKda dzenlenmemesi lkemiz artlar iinde ele alnarak yorumlanmal, sadece mehaz kanunda dzenlenmemi olmas kanunda bir deiiklie gidilmedii eklinde yorumlanmamaldr. Bir baka adan deerlendirildiinde mehaz kanunda hapis hakknn mesken kiras bakmndan kaldrlm olmas karsnda, Trk kanun koyucusunun hapis hakkna tabi mallar daraltarak benzer eilime girdii eklinde de yorum yaplabilir. yeri kirasnda kiralanann o ie mahsus eya ve gerelerle denerek, ticari veya snai faaliyette bulunmak zere yararlanlmas deme ve kullanma unsurlarna rnek gsterilebilir. Bu amala meslek ve sanatta, ticari ve snai faaliyette kullanlmak zere iyerinde kiralanan demek ve kiralanan kullanmak amacyla bulunan masa, sandalye, raf, makine, kasa, ayna, buzdolab, bilgisayar gibi mallar haczi kabil olmak kaydyla hapis hakk kapsamndadr. Doktrinde bir ksm yazarlar tarafndan iyerinde satlmak zere bulundurulan eyalarn da hapis hakk kapsamnda deerlendirilecei ifade edilse de kanunun lafz bu tr bir yoruma izin vermemektedir. Zaten Yargtayn 1933 ylna ait bir karar aksi istikamettedir[18]. Buna karn Yargtayn hangi mallarn hapis hakk kapsamnda olduu hangilerinin de olmadna ilikin itihatlarna rastlanmamaktadr. Yargtay itihatlar ounlukla hapis hakk ile gvence altna alnan alacan sra cetvelindeki ncelikli yeri, istihkak iddialar ve mallarn iadesine ilikin olup, mnferit mallar zerinden bir deerlendirmeye gidilmemitir. svire Federal Mahkemesi kararlarnda bu tr deerlendirmelere rastlamak mmkndr. Buna gre kiralananda bulunan ve retim yapmakta kullanlan makinalar, iyerinin ticari faaliyetinde kullanlan ve otoparkta park edilmi aralar, otelin yakt tankndaki fuel oil, depo olarak kullanlan iyerindeki fork-lift zerinde, kiralayann hapis hakk olduu kabul edilmi, kiisel eyalar (elbise, gzlk, ayakkab) ile para ve kymetli evrak zerinde hapis hakk olamayaca kabul edilmitir[19]. 3) Haczedilemeyen Mallar Bakmndan

TBK m. 336/3 kiralayann hapis hakknn ancak kiracnn haczi kabil mallar zerinde kullanlabileceini dzenlemitir. Hapis hakknn kullanmnn sadece
[16] [17] [18] [19] Bkz. Budak, s. 32-33, s. 33 dn. 38. Budak, s. 32, Aydodu /Kahveci, s. 447. Budak, s. 32 dn. 40. Budak, s. 33, 34-35 dn. 41-48; Aydodu /Kahveci, s. 447-448; Aydemir, s. 228.

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

59

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlar zerinde olabilecei dikkate alndnda, kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlardan haczi kabil olmayanlar da hapis hakk kapsamnda olmayacaktr. TBK m. 336/3 ve yollama yapt hkmler, hangi mallarn hapis hakk kapsamnda olduuna ilikin ikili bir deerlendirme yaplmasn zorunlu klmaktadr. Bu kapsamda rnein; Hapis hakk kapsamnda deerlendirilebilecek eya olmasna karn bir avukatn brosunda bulunan, masa, sandalye, bilgisayar, telefon, ktphane (bir adetse) haczi kabil olmadndan, hapis hakkna da konu olamaz (K m. 82/I,2). Haczi kabil mallar olmalarna ramen para, kymetli evrak, altn, gm, deerli ta, antika ve ss eyas, kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlar olmadklarndan hapis hakkna konu olamaz (K m. 82/I,3)[20]. Hapis hakk kapsamnda deerlendirilebilecek olmasna ramen kirac ile ayn at altnda yaayanlarn lzumlu eyas (bir adetse) hapis hakkna konu olamaz (K m. 82/I,3). Kiralanann kullanlmasna yaryor olsa bile kirac iftinin kendisinin ve ailesinin geimi iin zaruri olan arazi ve ift hayvanlar ve nakil vastalar ve dier eklenti ve ziraat aletleri, ifti deilse sanat ve meslei iin lzumlu olan alet ve edevat ve kitaplar (bir adetse) hapis hakkna konu olamaz (K m. 82/I,4). Kiralanann kullanlmasna yaryor olsa bile, ifti ve bac kiracnn, gelecek mahsul iin lazm olan tohumluu (K m. 82/I,6); ba, bahe iin lzumlu bulunan alet ve edevat; kirac hayvanclkla urayorsa kendisi ve ailesinin maietleri iin zaruri olan miktarda hayvan ve bu hayvanlarn aylk yem ve yataklklar (K m. 82/I,7) hapis hakkna konu olamaz.

Grld gibi kiralananda bulunan ve kiralanann kullanlmasna ve denmesine yarayan tanrlar ile bunlardan haczi kabil olmayanlar birlikte deerlendirildiinde hapis hakknn kapsam olduka daralmaktadr. Bu da defter tutan icra memurunun her bir tanr bakmndan ayr ayr deerlendirme yapmasn gerektirmektedir. Haczedilemeyen mal ve haklarn haczedilebileceine ilikin nceden anlama yaplamayacandan (K m. 83/a), kira szlemesinde hapis hakknn kapsamn geniletecek ekilde anlama yaplamaz, yaplsa bile geerlilik arz etmez.
[20] Yavuz, C. I, s. 1753.

60

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

4) Alt Kiraclkta

Kiralayann hapis hakk, alt kiracnn kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlarn da kapsar. Hapis hakk bu mallar zerinde alt kiracnn birinci kiracya olan kira borcunu amamak zere kullanlabilir (TBK m. 336/2). Ayn ekilde ilk kirac da bir yllk ve ilemekte olan alt aylk kira bedelinin gvencesi olmak zere, kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan alt kiracya ait tanrlar zerinde hapis hakkna sahiptir[21]. Alt kiraclk ilikisi ilk kiralayan balamadndan ve bu iliki ilk kiracnn sorumluluklarn kaldrmadndan, ilk kiralayan alt kiracla konu olmu olsa bile kiralananda bulunan ilk kiracya ait mallar zerinde hapis hakk kullanabilir[22]. Ayrca yukarda haczedilemeyen mallarla ilgili ifade edilen grler, alt kirac bakmndan da ayn ilk kiracda olduu gibi geerlidir. 5) nc Kiilere Ait Mallarda

Kiralayann hapis hakk, kiralananda bulunan nc kiilere ait mallar bakmndan snrlandrlmtr. Buna gre nc kiilerin, kiraya verenin kiracya ait olmadn bildii veya bilmesi gerektii eya ile alnm, kaybolmu veya baka bir biimde malikinin elinden iradesi dnda km eya zerindeki haklar, kiraya verenin hapis hakkndan nce gelir (TBK m. 337/1). Yani kiralayann kiralananda bulunan mallarn, iyiniyetle nc kiiye ait olduunun

[21] Alt kira szlemesi, alt kiracya ilk kiralayana kar hibir hak vermemesine karlk, kirann (yani kullanma hakknn) devrinde aksi durum sz konusudur. Devrolunan, devre dayanarak kiralayandan kiralanan eyin (nesnenin) teslimini ve szlemeye uygun durumda korunmasn (bulundurulmasn) isteyebilir. Ne var ki bir tarafta kirac ile alt kirac arasndaki hukuksal iliki, dier tarafa kirac ile devrolunan arasndaki iliki de birbirinden farkldr. Birincisi kanunun kira hkmlerine baldr, sonuncusu ise temlike (alacan temlikine) ilikin hkmlere ve buna temel oluturan hukuksal ilem hakkndaki hkmlere baldr. Bu temlik ivazl ise sat, ayni sermaye koyma gibi, ivazsz ise balama, veklet gibi bir sebebe dayanabilir. Bu nedenle kullanma hakkn devreden kirac, kendi kar alaca iin devrolunann kiisel mallarnda hapis hakkna malik olmad halde alt kirada ilk kirac ikinci kiracya kar hapis hakkn haizdir; zira ondan kira alr (Yarg. HGK. 03.10.2001 E. 2001/6-653, K. 2001/672, SMP, eriim tarihi: 15.04.2013). [22] Kiralayann, kiralanan eyin maliki olmas gerekmedii iin, kirac da kiralad eyi tekrar kiralayabilir. Byle bir kira szlemesine ise alt kira denir. Ancak, alt kira szlemesi, ilk kiralayana etki yapmaz. Yani ilk kiracnn, kiralanan kiraya vermi olmas, onun ilk kiralayan ile olan szlemesel balantsn ve sorumluluklarn ortadan kaldrmaz. Kiralayan, kirac olarak karsnda ilk kiracy grr, kira parasn demek borcu ise yine ilk kiracya aittir. nk kiralayan ile alt kirac arasnda szlemesel balant yoktur. Ayrca; kiralayan, kira bedeli iin ilk kiracnn eyalar zerinde hapis hakkn kullanabilir (Yarg. 3. HD. 26.09.2002, 8847/10449, SMP, eriim tarihi: 15.04.2013).

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

61

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

bilmedii veya bilmesi gerekmedii hallerde hapis hakk, nc kiilere ait mallar da kapsar[23]. Kiralananda bulunan tanrlarn kendisine ait olduunu iddia eden kiinin bu mallarn kendisine ait olduunu ispat etmesi yeterli deildir. nc kiinin istihkak davasnn kabul iin kiralayan alacaklnn, hapis hakkna konu tanrn kiracya ait olmadn bildiini yahut bilmesi gerektiini ileri srmesi (ispat etmesi) gerekir[24]. te yandan kiralayan iyiniyetli olsa da kiralanana getirilen alnm, kaybolmu veya baka bir biimde malikinin elinden iradesi dnda km eya zerinde hapis hakk yoktur[25]. Kiralayan, kira szlemesi devam ederken kiracnn kiralanana getirdii tanrlarn kiracya ait olmadn rendii halde, szlemeyi en yakn fesih dneminin sonu iin feshetmezse bu eya zerindeki hapis hakkn kaybeder. (TBK m. 337/2). B. Hapis Hakkyla Gvence Altna Alnan Alacaklar

TBK m. 336/1e gre gre kiralayan, gemi bir yllk ve ileyecek alt aylk kira alacann teminatn tekil etmek zere; kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlar zerinde hapis hakkn vardr. Kiralayann bu hakk yukarda aklanan dnem iinde domu ve doacak kira alacaklarn teminat altna almak zere her zaman kullanlabilir[26]. Tanmaz kiraya veren kiinin kiracs tarafndan denmemi kira alaca gibi kira bedeline benzer ve onunla ilgili alacaklarn, rnein, kira akdinin sona ermesinden sonra kiralanan yerde kalmasndan doan ecrimisil alaca, elektrik, su, stma ve asansr masraf gibi alacaklar ve bunlarn ilemi faizleri ile takip

[23] Budak, s. 38; kar. Erzurumluolu, s. 101; Aral/Ayranc, s. 266; Zevkliler /Gkyayla, s. 279, Yavuz, C. I, s. 1755, Aydodu /Kahveci, s. 449; Aydemir, s. 230. [24] Taraflar arasndaki istihkak davasnn yaplan yarglamas sonunda: ilamda yazl nedenlerden dolay davann kabulne ve haczin kaldrlmasna ilikin olarak verilen hkmn sresi iinde daval avukat tarafndan temyiz edilmesi zerine dosya incelendi gerei konuuldu: Karar: B.K.nun 268 nci maddesi hkm uyarnca kiracya ait olmad kiralayann bildii veya bilmesi gerektii eya zerindeki 3. kiinin haklar kiralayann hapis hakkna kar dahi korunmaktadr. Davac hapsedilen eyann kiracya ait olmadn kiralayan alacaklnn bildiini yahutta bilmesi gerektiini ileri srmemitir. Mcerret eyann kendisine ait olduunu ispat etmesi davann kabul iin yeterli bulunmamaktadr. Mercice anlan madde hkm gzetilmeden istein hkm altna alnmas bozmay gerektirir (Yarg. 13. HD. 25.11.1974, 5595/3189, SMP, eriim tarihi: 15.04.2013); Kararla ayn ynde gr, Yavuz, C. I, s. 1755; Aydodu /Kahveci, s. 450. [25] Budak, s. 40; Zevkliler /Gkyayla, s. 280; Aydemir, s. 230. [26] Yarg. 19. HD. 07.04.2005, E. 2004/9522, K. 2005/3781, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013.

62

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

masraflarn da kapsar ekilde tanmaz ierisinde bulunan tanr eyalar zerinde <Hapis hakk> bulunduu[27] kabul edilmelidir[28]. Nitelii itibariyle konaklama yeri, garaj, otopark ve benzeri yerleri iletenlerin alacaklarndan doan hapis haklar (TBK m. 580) bu hizmetlerin verilmesinden doan her trl alaca bir zaman snrlamas olmakszn kapsar[29]. C. Hapis Hakknn Doumu ve Sona Ermesi

Kiralayann hapis hakk bu kapsamda deerlendirilebilecek eyann kiralanana getirilmesiyle balar. Kiralayann eyann getirildiinden haberinin olup olmamas hapis hakknn doumu bakmndan nemli deildir. Maln kiralanandan geici olarak karlmas hapis hakkn sona erdirmemekle birlikte maln kiralanandan srekli olarak ayrlmas halinde hapis hakk sona erer. rnein evde bulunan televizyonun arzalanmas nedeniyle tamire gtrlmesi halinde hapis hakk devam ederken televizyonun bakasna balanmas halinde hapis hakk ortadan kalkar. Benzer ekilde kiralananda bulunan tanrn kiracnn borcu nedeniyle haczedilerek baka yerde muhafaza edilmesi halinde de kiralayann hapis hakk devam eder. Bu kiralayann hapis hakknn salad nceliin bir sonucudur. Hapis hakk kira alacana bal olduundan bor dendii oranda sona erer, bor doduu oranda tekrar doar[30].

III. Kiralayann Hapis Hakknn Kullanlmas

A. Kiralayann Hapis Hakkn Kendi Eylemiyle Kullanmas

765 Sayl TCKnun yrrlkte olduu dnemde hapis hakknn kanundan kaynaklanan bir hak olmas nedeniyle ancak kanunda belirtilen artlarda ve usulde kullanlabilecei, kiralayann hapis hakkn bizzat veya yaknlar vastasyla kiracnn mallarna el koymak suretiyle deil, kanunda yazl usule gre defter tutturarak ve rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip yapmak suretiyle kullanlabilecei kabul edilmekteydi[31]. Kiralayann hapis hakkn kullandn[27] Yarg. 2. CD. 18.05.2004 E. 2003/3521, K. 2004/10866, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [28] Ayni yndeki gr iin bkz. Budak s. 46 ve dn. 86; Yavuz, C. I, s. 1754; Aydodu / Kahveci, s. 448-449. [29] Budak, s. 47. [30] Budak, s. 49-51; Zevkliler /Gkyayla, s. 279, Yavuz, C. I, s. 1753; Aydodu /Kahveci, s. 451. [31] Mahkeme, davacya ait baz eyalarn tahliye srasnda daval kiralayan tarafndan alnd vakasn benimsemekle beraber, bu konuda davalnn yasal bir hakkn, yani hapis hakkn kullandndan bahisle eylem ve davrannda hukuka aykrlk bulunmadn kabul etmi ve davann reddi cihetine gitmitir. Bilindii gibi; kiralayan mali durumlar bozuk veya deme niyetleri kukulu olan kiraclarn kira borlarn salayacak bir imkna daha sahiptir. Bu

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

63

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

dan bahisle kiralanana kiracnn rzas olmakszn girmesinin ve baz eyalara el koymas ihkak- hak suunu oluturduu kabul edilmekte, cezai sorumluluk yannda tazminat sorumluluu da gndeme gelmekte idi[32]. Kiralayann hapis hakkna ilikin kararlarn incelenmesinden zellikle 5237 sayl TCKnun ihkak- hak suunu bamsz bir su tipi olarak dzenlememesi nedeniyle Yargtayn kiralayann bizzat harekete geerek, kiracnn mallarna el koymas fiilinin hukuka uygunluunu, ayn zamanda bir su oluturup oluturmadna gre belirledii anlalmaktadr. Eer kiralayan kiracnn mallarna hrszlk (TCK m. 144), yama (TCK m. 150) veya dolandrclk (TCK m.
imkan adi kira iin B.K. nun 267269. maddelerinde; haslat kiras iin de madde 281/3de deyimini bulan (hapis hakk) dr. Hapis hakk, borcunu demeyen bir borluya ait olan eyay alkoymak ve bor denmedii takdirde bu eyay sattrarak bedelinden alaca mmtaz surette istifa eylemek olanan salayan ve rehin hakkna benzeyen bir ayni haktr. Ancak, yasa koyucu yukarda anlan maddelerde kiralayana tannan bu hapis hakknn konusunu ve kapsamn, bu hakkn hangi zamana ait olacaklar iin kullanlabileceini ve zellikle de 269. madde hkmnde bu hakkn ileri srl eklini, suretini ve hkmlerini ayrntlariyle dzenlemitir. O halde Borlar Yasasnn 269. maddesinin sarahati karsnda bu hakkn kiralayan tarafndan bizzat deil, Sulh hkimi marifetiyle kullanlabilecei belirtilmitir. Kiralanann bu hakkn yasal yollardan deil de bizzat ihkak etmesi mmkn deildir ve hatta su tekil eder. Bu itibarla mahkemenin davay red gerekesi yanltr (Yarg. 4. HD. 12.03.1981 1602/3057, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [32] Davac, davallara ait tanmaz mesken olarak kullanmak zere szl kira akdi ile kiraladn, geici olarak stanbula gitmesinden istifade eden davallarn evin kapsn krp ieri girip eyalarn aldklarn, kira borlarn demesine ramen eyalarnn iade edilmediini, ihkak hak suundan davallarn mahkumiyet kararnn kesinletiini, davallarda kalan eyalarnn aynen olmaz ise toplam deeri olan 11.475.000.000 TL.nin yasal faizi ile davallardan alnmasn istemitir. Davallar davacnn kirac olmadn, davacnn evde bulunan btn eyalarn alp gittiini savunarak davann reddini dilemilerdir. Mahkemece, hangi eyalarn davallarca alnd, hangi eyalarn tahrip olduu belirlenemedii gerekesi ile davann reddine karar verilmi; hkm, davac tarafndan temyiz edilmitir. Eskiehir 1. Sulh Ceza Mahkemesinin kesinleen 2001/1086 E.-2002/331 K. Sayl dosyasndan; davacnn davallara ait evde kirac olarak oturduu, 2000 senesinde davacnn kira bedelini dememesi nedeniyle kiralayan davallarn davacnn evine girerek ev eyalarn gtrdkleri, bir ksm eyalarn polis nezaretinde davacya teslim edildii ve davacnn bir ksm eyalarn teslim alamad, bu nedenle davallarn ihkak hak suundan mahkm olduklar anlalmaktadr. Yargtay incelemesinden geerek kesinleen bu dosyaya gre davacnn bir ksm eyalarnn davallar uhdesinde kald hususu sabittir. Bir ksm eyalarn teslimi srasnda hazr bulunan polis memuru tank Mehmet aylnn beyannda da teslim edilen eyiz eyalarnn ve giysilerin kullanlmayacak halde tahrip edildiklerini, koltuk, hal gibi eyalardan hallardan 3 tanesinin de tahrip edilmi olduunu grdn sylemi, ayrca evin temizlik ilerini yapan tank Mkrme Al ise beyannda, evdeki eyalar sayarak, hepsinin salam vaziyette evde olduunu belirtmitir. Daval taraf tanklar beyanlarnda evin boaltlm olduunu, evi de krk dkk vaziyette eyalar grdklerini belirtmiler ise de kesinleen ceza dosyas ile belirlenen maddi olgulara gre bu tank beyanlarna itibar edilemez. Bu durumda davacnn liste halinde bildirdii ve tank beyanlar ile de varl dorulanan eyalarn aynen olmad taktirde bedellerine hkmedilmesi gerekirken yukarda yazl gereke ile davann reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir (Yarg. 13. HD. 01.02.2005 E. 2004/17295, K. 2005/1144, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013).

64

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

159) sularndan birini ileyerek el koymusa[33] bu hapis hakknn kullanlmas olarak grlmemektedir. Fakat Yargtay, hapis hakkna konu mallar, kiralayann elinde rnein, bir depolama szlemesi gibi hukuki bir iliki nedeniyle bulunuyor ve kiralayan bu mallar zerinde defter tutturmakszn dorudan el koymak suretiyle hapis hakk kullanyorsa, bunu hapis hakknn kullanlmas olarak deerlendirmekte, hapis hakknn kullanm iin ayrca defter tutulmasn art komamaktadr[34]. Bahsedilen kararlardan u sonu karlabilir. Eer kiralayann bizzat harekete geerek kiralayann mallarna hapis hakk kapsamnda el koymas TCK kapsamnda dzenlenen bir suu oluturacaksa, hakkn ancak kanundaki usule uyarak defter tutmak suretiyle kullanabilir. Ancak mallar kiralayann elinde hukuki bir ilikiye bal olarak bulunuyorsa bu durumda hapis hakk kapsamnda defter tutulmakszn el koymaya cevaz verilmektedir. Ayn ekilde Yargtay, kirac baz mallarn kira borcuna karlk teminat olarak brakmsa, defter tutulmas usuln zorunlu grmemi, kiralayandan bulunan mallarn iadesi hususunda sadece borcun denip denmediinin aratrlmas gerekliliine, kira borcu denmemise kiralayann elindeki mallar zerinde hapis hakk kullanabileceine vurgu yapmtr[35].
[33] Kanbur, Mehmet Nihat: 5237 S. TCK Bakmndan hkak- Hak(Kendiliinden Hak Alma)Niteliindeki Fiillerinin Deerlendirilmesi http://www.e-akademi.org, Aralk 2007-Say 70 eriim tarihi: 14.04.2013. [34] Davac vekili, mvekkili ile daval irket arasnda davacnn ithal ettii Amerikan tipi msr emtiasna ilikin depolama szlemesi bulunduunu, davalya teslim edilen emtiann szleme uyarnca kararlatrlan fire oran dldkten sonra 536.116 kilogramn kira bedeli olarak hapis hakk kullanldndan bahisle davacya teslim edilmediini ileri srerek, anlan miktardaki Amerikan tipi msr bedelinin temerrt faiziyle davaldan tahsilini talep ve dava etmitir. Daval vekili, davacdan kira alacaklarnn bulunduunu, kira bedeli ve masraflara ilikin alacaklarnn denmesi halinde emtiay teslime hazr olduklarn savunarak, davann reddini talep etmitir. Mahkemece, iddia, savunma, benimsenen bilirkii raporu ve dosya kapsamna gre, davacnn denmeyen kira bedelinden dolay dava konusu msr bedelinden fazla miktarda davalya borland, daval lehine hapis hakk koullarnn gerekletii, davalnn kira alaca denmedii iin dava konusu msr iade etmek veya bedelini demek zorunda olmad gerekesiyle, davann reddine karar verilmitir. Karar, davac vekili temyiz etmitir. Dava dosyas ierisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararnn gerekesinde dayanlan delillerin tartlp, deerlendirilmesinde usul ve yasaya aykr bir yn bulunmamasna gre, davac vekilinin tm temyiz itirazlar yerinde deildir onanmasna karar verildi (Yarg. 11. HD. 16.01.2007, E. 2005/13507, K. 2007/306, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [35] Davac, mays 1999 tarihinden itibaren davalya ait evde kirac olarak oturduunu, davalnn da muvafakati ile 1999 yl sonunda evi tahliye ettiini, davalnn kendisine ait buzdolab ile amar makinesini vermediini, davalya herhangi bir borcunun da bulunmadn ileri srerek bahsi geen menkul mallarn aynen iadesini, iki menkuln ypranma bedeli olan 200 YTLnn tahsilini, olmaz ise menkullerin karar tarihindeki rayi bedellerinin detilmesini istemitir. Daval, davacnn 6 aylk 240.00 YTL kira bedelini demediini, denmeyen kira bedelleri nedeniyle bu menkullerin kendisinde teminat olarak kaldn savunarak davann reddini dilemitir. Mahkemece, menkullerin kira borcuna karlk brakldnn davalca ispatlanamad gerekesiyle eyalarn aynen davacya iadesine, olmaz ise bedelleri toplam olan

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

65

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

Ancak Yargtay 2. Ceza Dairesi bir kararnda, hapis hakknn kullanmn ihkak- suunu ortadan kaldrdna ve gerekletirilen eylemler hapis hakknn kullanlmas kapsamndaysa bunun bir cezaszlk nedeni olmas ve sann beraatine karar verilmesi gerektiine hkmetmitir[36]. Hukuk ve ceza daireleri arasndaki bu elikili durum, 5237 sayl TCKnun ihkak-k hak suunu bamsz bir su tipi olarak dzenlememesi nedeniyle ortadan kalm olmasn umuyoruz. nk 5237 sayl TCK, hrszlk (TCK m. 144), yama (TCK m. 150), dolandrclk (TCK m. 159) sularnn, bir hukuki ilikiye dayanan alaca tahsil amacyla ilenmesi halinde, ilgili sularn cezalarnda indirime gidilecei ya da su vasfn deiecei dzenleyerek kendiliinden hak alma olarak deerlendirilebilecek eylemlerin, genel su tipleri iindeki yerine gre bir su olarak dzenlendii grlmektedir. B. Defter Tutulmas Gereklilii ve leminin Nitelii

Hapis hakkna tabi mallar hakknda, icra mdr veya sulh hkimi tarafnda defter tutulmasna karar verilebilmesi iin kiracnn, tanmak veya
400 YTL ile kullanm bedeli 200 YTLnn davaldan tahsiline karar verilmi; hkm, daval tarafndan temyiz edilmitir. Daval davaya cevap dilekesinde ve yarglama aamasndaki beyanlarnda dava konusu menkul eyalarn davacnn kira borcu nedeniyle kendisinde teminat olarak kaldn ve hapis hakk bulunduunu savunmutur. Dosya arasnda bulunan Fethiye Sulh Hukuk Mahkemesinin 2002/139 Esas sayl dava dosyasnda davacnn 6 aylk kiradan dolay davalya 240.00 YTL kira borcunun bulunduuna karar verildii ve kararn kesinletii anlalmaktadr. Hemen belirtmek gerekir ki B.K.nun 267. maddesi uyarnca kiralayann menkul mallar zerinde kira borcundan dolay hapis hakk bulunmaktadr. Davalnn davacdan kira alaca bulunduu da az yukarda anlan mahkeme karar ile sabit olduuna gre davalnn kanundan kaynaklanan hapis hakkn kullanabileceinin kabul gerekir. Bu itibarla ncelikle az yukarda aklanan mahkeme karar uyarnca belirlenen kira bedelinin davac tarafndan davalya denip denmedii hususunda taraflarn delilleri toplanarak, kira bedelinin denmemesi halinde dava konusu eyalar zerinde hapis hakkna sahip olduu da kabul edilmek suretiyle hasl olacak sonuca uygun bir karar verilmelidir. Mahkemenin deinilen bu yn gz ard ederek yazl ekilde karar vermi olmas usul ve yasaya aykrdr. Bozmay gerektirir Yarg. 13. HD. 23.06.2008 8105/8757, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [36] Borlar Kanununun 267. maddesine gre, tanmaz kiraya veren kiinin kiracs tarafndan denmemi kira alaca gibi kira bedeline benzer ve onunla ilgili alacaklarn, rnein, kira akdinin sona ermesinden sonra kiralanan yerde kalmasndan doan ecrimisil alaca, elektrik, su, stma ve asansr masraf gibi alacaklar ve bunlarn ilemi faizleri ile takip masraflarn da kapsar ekilde tanmaz ierisinde bulunan tanr eyalar zerinde <Hapis hakk> bulunduu nazara alnarak yaplan inceleme sonucunda; sann mteki ile aralarndaki kira szlemesinden doan kira alaca ve elektrik su gibi kullanm giderlerinin denmemesi zerine kendisi tarafndan denmi miktarlar gereince mtekiye ait eyalar alp gtrmesinin yasadan doan hapis hakknn kullanm niteliinde olduu kabul edilerek, atl sutan sann beraatine karar verilmesi gerekirken, yazl ekilde mahkmiyetine karar verilmesi, bozmay gerektirmi (Yarg. 2. CD. 18.05.2004 E. 2003/3521, K. 2004/10866, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013).

66

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

kiralananda bulunan tanrlar baka bir yere tamak istemesi gerekir (TBK m. 338/1). Kiracnn bu kapsama giren eylem veya istekleri yoksa sulh hkimi veya icra mdrlnden hapis hakknn kullanm iin talepte bulunulamaz. Fakat defter tutulmamas, baka alacakllar tarafndan gerekletirilen haciz ve paraya evirme ilemlerinde sra cetveline rhanl olarak dhil olmay engellemez[37]. Yargtayn nceki kararlarnda ifade bulan defter tutulmas ve kanundaki usullere uyulmas gerekliliine ilikin grnden dnd, hapis hakkn her zaman kullanlabilecek bir hak olarak kabul ettii ve kiralayann hapis hakkn kullanmas iin defter tutulmasnn zorunlu olmad grn benimsedii anlalmaktadr[38] te yandan tutulmas zorunlu olmamakla birlikte defter tutulmas ileminin niteliinin belirlenmesi gerekir. cra memuru tarafndan defter tutulmas hapis hakknn geici olarak korunmasn salamak amacna dayanmakla birlikte, hapis hakknn kullanlmasn salamas bakmndan, rehnin paraya evrilmesi yoluyla yaplacak takibe dayanak oluturan bir icra takip ilemi olarak grlebilir[39]. Doktrinde ilemekte olan kira alacaklar iin tutulan defterin ise geici hukuki koruma nlemi niteliinde olduu ifade edilmektedir[40]. C. Defter Tutulmas Usul

Hapis hakknn kullanlmas iin BK m. 267da dzenlendii gibi sulh hkiminin karar zorunlu deildir. Yargtay TBK yrrle girmeden nce K., BKndan daha yeni tarihli olduu iin yetkili merciin Knda dzenlendii ekilde icra mdrl olduunu kabul etmekteydi[41]. TBK m. 338 ise alaca
[37] Borlar Kanununun 267 nci maddesine gre kiralayan, gemi bir yllk ve ileyecek alt aylk kira alacann teminatn tekil etmek zere; kiralanan tanmazn tefriat, tezyinat ve kiralanandan yararlanmay kolaylatrmak zere hasredilmi tanr mallar zerinde hapis hakkn haizdir. Kiralayann bu hakk yukarda aklanan dnem iinde domu ve doacak kira alacaklarn teminat altna almak zere her zaman kullanlabilir. Ayn yasann 269 ncu maddesindeki artlarn olayda bulunmad da dikkate alndnda davac yann bedeli paylama konu olan mallar zerindeki hapis hakknn korunmas ve sra cetvelinde ncelikle yer almas gerekir. Mahkemece mallarn defterinin tutulmad gibi yasada yer almayan bir artn bulunmadndan bahisle davann reddinde isabet olmad gibi, rehin ve hapis haklarnda alacak, sz konusu teminat kapsamnda rhanl olup, hi takibe giriilmese dahi ncelikle denmelidir. Aklanan nedenlerle yerel mahkeme kararnn bozulmas gerekmitir (Yarg. 19. HD. 07.04.2005, E. 2004/9522, K. 2005/3781, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [38] Kar. Budak, s. 54-55. [39] Kuru, Baki: cra ve flas Hukuku, stanbul 1988 C. II, s. 2060; Budak, s. 53, 57. [40] Budak, s. 58 ve dn. 16. [41] Mercice, B.K.267. maddesi gereince Sulh Hkiminin karar olmadan hapis hakk kullanlamayaca gerekesi ile 19.7.1999 tarihli memur muamelesinin iptali karar verilmitir. B.K.269. maddesi hapis hakk iin Sulh Hkimi kararn ngrmektedir. Ancak somut olayda alacakl kiralayan K.270. maddesi gerei hapis hakk iin defter tutulmas talebinde bulunmutur. K.270. maddesindeki hapis hakk iin Sulh Hkimi karar olmas koulu

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

67

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

gvence altna almay salayacak miktardaki tanrn, sulh hkimi tarafndan deiik i olarak[42] veya icra mdrnn verecei kararla alkonabilmesine ilikin bir seim hakk tannmtr[43]. Kanunda defter tutmaya yetkili icra mdrlnn hangisi olduu dzenlenmemitir. Fakat K m. 79/2nin kyasen uygulanmasyla yetkili mdrln kiralanann bulunduu yer icra mdrl olduu kabul edilebilir. Kiralayann hapis hakknn kullanmna ilikin bir rnek form bulunmadndan talebin icra mdrlne ynelik bir dileke ya da icra mdrlne yaplacak szl beyann tutanaa geirilmesi suretiyle yaplmas gerekir[44]. cra mdrl hakkn varl bakmndan maddi hukuk kapsamnda bir inceleme yapamayacandan, hakkn aka olmadnn anlald haller dnda talebi kabul etmelidir[45]. Buna ramen kiralayan, kirac ile arasndaki kira ilikisini gsteren kira szlemesi, banka hesap dkm gibi belgeler sunarak, hapis hakk olduuna dair izlenim vermelidir. Defter tutulabilmesi iin kira borcunun denmediinin ispatna gerek yoktur. Ancak ilemekte olan alt aylk kira iin defter tutulmas talebinin yerine getirilebilmesi iin icra mdrnde kiracnn tanmak veya kiralananda bulunan tanrlar baka bir yere tamak istediine (TBK m. 338/1) dair kanaat uyandrlmas gerekir[46]. Hapis hakk konusunda sulh hkiminden karar alnmsa, kararn icra mdrlne ibraz ile birlikte uygulanmasna ilikin talepte bulunulmas gerekir. ster dorudan doruya icra mdrlnden talep edilmi olsun, isterse sulh hkiminden bu ynde karar alnm olsun, hapis hakknn kullanlmasna ilikin her talep iin ayr dosya alr. Hapis hakknn kullanlmas iin defter tutulmas istemi harca tabi deildir (Harlar Kanunu m. 13/g). Defter tutulmas ilemine bu konuda ak hkm bulunmad iin menkul haczine ilikin hkmler kyasen uygulanr. Deftere hangi tanrlarn yazlabilecei icra memuru tarafndan TBK m. 336/1 ve TBK m. 336/3 yollamasyla K m. 82 hkmleri birlikte ele alnarak belirlenir[47] ve tanr mallardan kira alacan
yoktur. K., Borlar Kanunundan daha yeni tarihli olduu iin yetkili merciin K.da belirtildii ekilde cra Mdrl olduunun kabul gerekir (Yarg. 12. HD. 10.12.1999, 13885/16164 SMP, eriim tarihi: 14.04.2013); Zevkliler /Gkyayla, s. 280-281. [42] Daval vekili, mvekkilinin kira alacandan dolay Samsun kinci Sulh Hukuk Mahkemesinin 1996/10. D. sayl dosyasndan hapis hakk karar aldn ve rehnin paraya evrilmesi yoluyla takibe getiini, hapis hakknn rhanl olduunu belirterek ikyetin reddini istemitir (Yarg. 19. HD. 12.12.1996, 5038/11153, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [43] TBK m. 336 gerekesi, SMP, eriim tarihi: 16.04.2013; Zevkliler /Gkyayla, s. 280281; Aydodu /Kahveci, s. 452; Erzurumluolu, icra dairesine verilen alkoyma karar verme yetkisini mahkeme kararna benzer bir karar verme yetkisi bahedildii gerekesiyle eletirmektedir, s. 102. [44] Budak, s. 59. [45] Kuru, s. 2058; Budak, s. 61-62. [46] Kuru, s. 2059; Erzurumluolu, s. 101; Krmz, s. 816. [47] Bu husustaki rnekler iin bkz. yuk. II, 3.

68

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

karlamaya yetecek mal deftere yazlarak ayn zamanda her bir maln kymet takdiri yaplr. Kira alacan aacak ekilde veya kiracnn tm mallarnn deftere yazlmas yoluna gidilemez. Daha nce baka alacak nedeniyle haczedilmi olsa bile hapis hakk kapsamndaki tanrlar deftere yazlr. Kirac defter tutulmasna kar koyar ve tehlike yaratrsa, icra memuru kolluktan yardm isteyebilir. Defterin usulne uygun tutulmamas, haczi kabil olmayan mallarn yazlmas, kymet takdirinin doru yaplmamas gibi hallerde ikyet yoluna gidilebilir (K m. 16)[48]. D. Defter Tutulmasnn Sonular

Kiralananda bulunan mallar, defter tutulmad srece kiracnn tasarrufunda herhangi bir snrlama olmadndan deiebilir veya azalabilir. Defter tutulmas, kiralananda bulunan hapis hakk kapsamndaki mallarn belirlenmesini saladndan, kiracnn mallar zerindeki tasarruf yetkisini kstlar, soyut hak somut hale gelir. K m. 335, zerinde kiralayann hapis hakk olduu ve K m. 270 gereince defteri tutulmu eyay karan veya gizleyenlerin TCK m. 289 uyarnca muhafaza grevini ktye kullanma nedeniyle cezalandrlacan dzenlemitir. Bu suun oluabilmesi iin defter tutulmas gerekir. Kiralayan sresinde rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip yapmazsa, defter hkmsz kalacandan kiralayann cezai sorumluluu ortadan kalkar. Defter tutma ilemi kiracnn tanrlar gnlk kullanmn kstlamaz[49].

IV. Hapis Hakkna Dayanan Rehnin Paraya evrilmesi Yoluyla Takip

A. Takip Usul

K kapsamnda dzenlenen menkul rehni, kiralayann hapis hakkn da kapsamaktadr. Bu bakmdan nce rehne bavurma kural hapis hakk iin de geerlidir. Bu nedenle defter tutulduktan sonra rehnin paraya evrilmesi yerine haciz yoluyla takibe giriilmesi halinde ikyet yoluna bavurulabilir. Defter tutulmas geici etkili bir ilem olduundan kiralayann defterin tutulmasnn sonularndan yararlanabilmesi iin rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip yapmas gerekir. cra mdr defter tutulmasndan sonra rehnin paraya

[48] Kuru, s. 2058-2060; Budak, s. 65-67, 70; Zevkliler /Gkyayla, s. 279; Yavuz, C. I, s. 1754; Aydodu /Kahveci, s. 450; Krmz, Mustafa: Kira Hukuku Aklamal tihatl, Ankara 2013, s. 816. [49] Budak, s. 71-73, 76-77; Aksi gr Kuru, s. 2060; Aydodu /Kahveci, s. 451, 453.

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

69

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

evrilmesi yoluyla takip yapmak zere kiralayana on be gn gememek zere sre verir. Bu srede takip yaplmazsa defter hkmsz olur[50]. Rehnin paraya evrilmesi yoluyla takipte, takip ve talebi ve deme emri tanr rehninin paraya evrilmesine ilikin hkmlere gre dzenlenir (K m. 145 ve 146). Takip talebi ve deme emrine merhunun ne olduu ile ilgili olarak, hapis hakkna ilikin defter (tutanak) rnei eklenir. Kiralayan, kiracya tahliye ihtar ieren bir deme emri gnderilmesini talep edebilir[51]. deme emrinde tebliden itibaren yedi gn iinde itiraz edilmez ve on be gn iinde bor denmezse rehnin satlaca bildirilir (K m. 146). Doktrinde hakl olarak rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip iin ayr bir dosya almas yerine, takip talebinin defter tutulmak zere alan dosyaya sunulmas ve harlar dendikten sonra deme emrinin ayn dosya zerinden yollanmas gerektii ifade edilmektedir[52]. Bu sayede tutulan defterin dayanak olduu rehnin paraya evrilmesi yoluyla takipte srecin kontrol kolaylaacaktr. B. Takibin Kesinlemesi

Kirac yedi gn iinde takibe itiraz etmezse takip kesinleir ve on be gn iinde bor denmezse hapis hakkna konu mallar satlabilir. Alacakl takibin kesinlemesinden itibaren alt ay iinde hapis hakkna konu mallarn paraya evrilmesini talep etmelidir. Alt aylk sre iinde tanrlarn paraya evrilmesi talep edilmezse takip der (K m. 150/E) ve defter hkmsz hale gelir[53]. Esasnda hapis hakknn kullanlabilmesi iin defter tutulmasna, rehnin paraya evrilmesi yoluyla yaplm bir takibin varlna ve bunun kesinlemesine gerek yoktur. Hapis hakknn kullanmna ilikin artlar kanunda belirlendiinden (TBK m. 336) bu artlarn olmad hallerde, kirac hakknda yrtlen baka bir takip varsa kiralayann tek yapmas gereken, hapis hakkna konu mallarn satndan sonra alacann sra cetvelinde bulunmas iin giriimde bulunmaktr[54]. Yine hapis hakk ile gvence altna alnan alacan
[50] Kuru, s. 2061-2062 (Kuru, rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip yaplmas zorunluluu olmadn kiralayann haciz veya iflas yoluyla da takip yapabilecei grndedir, s. 2061); Budak, s. 77, 78, 82; Aydodu /Kahveci, s. 452; Krmz, s. 816. [51] Budak, s. 88, 80 ve dn. 100. [52] Budak, s. 88 ve dn 122de ifade edilen 12. HD. 26.11.1997, 12888/13220. [53] Budak, s. 92. [54] Davac vekili, Isparta 2. cra Mdrlnn 2004/1624 sayl dosyasndan dzenlenen sra cetvelinde mvekkiline pay ayrlmadn, mvekkilinin mallar zerinde K. nun 270. maddesi uyarnca hapis hakk bulunduunu, hapis hakknn hacizden nce geleceini ileri srerek sra cetveline itiraz etmitir. cra Mahkemesince davacnn hapis hakkna ilikin alaca ile ilgili takibin kesinlemedii, bu nedenle pay ayrlmamasnda usulszlk bulunmad gerekesiyle ikyetin reddine karar verilmi, karar davac vekilince temyiz edilmitir. B.K.nun 267. maddesine gre kiralayann ilemi bir senelik ve ilemekte olan alt aylk kira alacann temini iin kiralanan yerde bulunan kiracnn tanr eyas zerinde hapis hakk mevcuttur.

70

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

rhanl nitelii rehnin paraya evrilmesi yoluyla takip yapldnda, tebligat usulsz olsa yahut takip kesinlemese bile sra cetveline ncelikli olarak yazlmasn gerektirir[55] C. Paraya evirme ve Sra Cetveli

Kiralayann hapis hakkn kullanmas neticesinde, rehnin paraya evrilmesi yoluyla takipte, paraya evirme ve paralarn paylatrlmas usul bakmndan haciz yoluyla yaplan takipte menkul mallarn paraya evrilmesine ilikin usul uygulanr (K m. 150/G)[56]. Kiralayan hapis hakkn domu ve doacak kira alacaklarn teminat altna almak zere her zaman kullanlabilir, bedeli paylama konu olan mallar zerindeki hapis hakknn korunmas ve sra cetvelinde ncelikle yer almas gerekir. Mallarn defterinin tutulmamas sra cetvelinde ncelikli olmaya engel deildir. Hapis hakk kapsamnda alacak, rhanl olup, hi takibe giriilmese dahi sra cetveline yazlarak ncelikle denmelidir[57]. Sat sonunda elde edilen
Hapis hakknn korunmas K. nun 270 ve 271. maddesinde dzenlenmi olup, davac alacakl bu hakkna ynelik olarak dzenlemeye uygun ilemler yapmtr. Bu nedenle davacnn alacann hapis hakk kapsamnda olup olmad zerinde durularak varlacak uygun sonu erevesinde bir karar verilmesi gerekirken, yazl olduu ekilde hkm kurulmasnda isabet grlmemitir (Yarg. 19. HD. 01.12.2005 7235/11918, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [55] Davac vekili, borluya ait menkul mallarn paraya evrilmesinden sonra dzenlenen sra cetvelinde davalya 1. srada yer verildiini, davalnn hapis hakkna dayanarak yapt takibin sat bedeli dosyaya girdikten sonra kesinletiini, deme emrinin borluya tebli ileminin Tebligat Kanununa aykr olduunu ileri srerek sra cetvelinin iptalini talep ve dava etmitir. Daval vekili, mvekkilinin kira alacandan dolay Samsun kinci Sulh Hukuk Mahkemesinin 1996/10. D. sayl dosyasndan hapis hakk karar aldn ve rehnin paraya evrilmesi yoluyla takibe getiini, hapis hakknn rhanl olduunu belirterek ikyetin reddini istemitir. Mercii hkimliince, davalnn gemi 6 aylk kira parasn kapsar biimde sata konu menkul mallar zerinde hapis hakkn kulland, hapis hakk rehinli alacak niteliinde olduundan, sat bedelinin hapis hakk sahibi davalya ayrlmasnn doru olduu gerekesiyle ikyetin reddine karar verilmi, davac vekilince temyiz edilmitir. Daval kira alacandan dolay hapis hakk karar alarak kiralanan iyerindeki menkul mallarn tespitini talep etmi, bu mallarn tespitinden sonra rehnin paraya evrilmesi yoluyla takibe gemitir. BK.nun 267. maddesine gre kiralayan ilemi bir senelik ve ilemekte olan 6 aylk kira alacann temini iin kiralanan yerde bulunan kiracnn menkul eyas zerinde hapis hakk vardr. Kiralayann kiracya ait eyalar zerindeki hapis hakk K. nun 23 ve 270. maddeleri uyarnca rehinli alacak niteliindedir. Bu durumda menkul mallarn sat bedelinin ncelikle hapis hakk sahibi alacaklya denmesi gerekir. Bu ynler gzetilerek dzenlenen sra cetveli ve Mercii Hkimliinin ikyetin reddine ilikin kararnda bir isabetsizlik bulunmamaktadr (Yarg. 19. HD. 12.12.1996, 5038/11153, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013). [56] Budak, s. 92. [57] Borlar Kanununun 267 nci maddesine gre kiralayan, gemi bir yllk ve ileyecek alt aylk kira alacann teminatn tekil etmek zere; kiralanan tanmazn tefriat, tezyinat ve kiralanandan yararlanmay kolaylatrmak zere hasredilmi tanr mallar zerinde hapis hakkn haizdir. Kiralayann bu hakk yukarda aklanan dnem iinde domu ve doacak kira alacaklarn teminat altna almak zere her zaman kullanlabilir. Ayn yasann 269

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

71

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

para, rhanl alacan bir ksmn veya tamamn karladktan sonra satn yapld dosya alacaklsnn payna hi para dmemesi olasl bulunmaktadr[58]. Ayrca defter tutulmamas halinde kiracnn tasarruf yetkisinin snrlanmad ve mallar zerinde tasarruf edebilecei, baka alacaklnn yapt satta sra cetveline yazlma halinde alacan o takipte satlan mallarla snrl olarak rhanl olaca gz ard edilmemelidir[59]. Bir rnek vermek gerekirse baka bir alacaklnn giritii takip neticesinde bir kuyumcunun altnlar, gmleri, kasas ve vitrininin satlmas sz konusuysa, kiralayann sadece, zerinde hapis hakkna sahip olduu kasa ve vitrinin sat bedeli zerinde rhanl alaca vardr. Kuyumcunun altn ve gmleri hapis hakk kapsamnda olmadndan bunlarn satndan elde edilen parann paylatrlmasnda kiralayann ncelik hakk yoktur.

V. Hapis Hakkna Tabi Mallarn Zorla veya Gizlice Kiralanandan karlmas Halinde Kiralayann Bavuru Haklar
A. Uygulanacak Hkmler

TBK m. 338/2 ye gre alkoyma kararnn konusu olan eya, gizlice veya zorla gtrlrse, gtrlmelerinden balayarak on gn iinde kolluk gcnn[60] yardmyla kiralanana geri getirilir. K m. 271/1e gre ise gizlice veya cebirle gtrlen hapis hakkna konu eya, gtrlmesinden itibaren on gn iinde icra dairesinin emri ile ve zabta kuvvetiyle geri alnabilir. Her iki madde de gizlice ya da zorla gtrlen eyann geri getirilmesiyle ilgili takip hakkn dzenlemektedir. Kanmca bu hkmlerin uygulama yerleri farkldr. TBK m. 338/2 gerek sulh hkimi gerekse icra mdrnn alkoyma kararyla defteri tutulan
ncu maddesindeki artlarn olayda bulunmad da dikkate alndnda davac yann bedeli paylama konu olan mallar zerindeki hapis hakknn korunmas ve sra cetvelinde ncelikle yer almas gerekir. Mahkemece mallarn defterinin tutulmad gibi yasada yer almayan bir artn bulunmadndan bahisle davann reddinde isabet olmad gibi, rehin ve hapis haklarnda alacak, sz konusu teminat kapsamnda rhanl olup, hi takibe giriilmese dahi ncelikle denmelidir. Aklanan nedenlerle yerel mahkeme kararnn bozulmas gerekmitir (Yarg. 19. HD. 07.04.2005, E. 2004/9522, K. 2005/3781, SMP, eriim tarihi: 14.04.2013); Zevkliler /Gkyayla, s. 280; Doktrindeki aksi gr iin bkz. Budak, s. 105-106. [58] Budak, s. 102. [59] Budak, s. 97. [60] Madde gerekesi: Maddenin son fkrasnda kullanlan polis kuvveti eklindeki ibare yerine, kolluk gc denilmek suretiyle fkra, cra ve fls Kanununun 271 inci maddesinin birinci fkrasnn ilk cmlesiyle uyumlu hle getirilmitir SMP, eriim tarihi: 16.04.2013

72

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

eyann kiralanana geri getirilmesi usuln dzenlerken, K m. 271/1 hapis hakkna tabi olmakla birlikte henz defteri tutulmam eyann geri getirilmesi usuln dzenlemektedir. Bu sebeple defteri tutulmu mallar iin kolluk gcnn yardm yeterli grlmtr[61]. nk kolluk hapis hakkna konu mallarn defterde tespit edilmi olduundan, hangi mallarn iade edileceini bilebilecek durumdadr. Buna karn hapis hakk kapsamndaki olmakla birlikte henz defteri tutulmam mallarn iadesi iin icra mdrnn emri, yani hapis hakknn ekli denetimi ve bu denetim sonucuna gre icra mdrnn kolluk kuvvetine verecei emir aranmtr. Bu ilemin gerekleebilmesi iin kiralayan defter tutulmas talebinde olduu gibi icra dairesine bavurur[62]. Gerek TBK m. 338/2, gerekse K m. 271/1deki on gnlk sre hak drc sre, olup talepte bulunma sresi olarak anlalmaldr. Bununla birlikte defteri tutulmu maln karlmas halinde kiracnn cezalandrlmas sz konusudur (K m. 335: TCK m. 289)[63]. Doktrinde, kiralayann kolluktan yardm isteyecek zamannn olmamas halinde, hapis hakkna konu eyay g kullanarak alkoymasnn mmkn olduu, kiralayann TBK m. 64/3 uyarnca verdii zararlardan sorumlu tutulamayaca kabul edilmektedir[64]. B. Hapis Hakkna Tabi Mallar Geri Alma Talebinin artlar

TBK m. 338/2 ve K m. 271/1 kiralanandan zorla veya gizlice gtrlen eyalarn takip hakkn dzenlemektedir. Kanundaki artlar dhilinde zorla veya gtrlen eyann kirac ya da bir bakas tarafndan gtrlmesi arasnda uygulanacak hkm bakmndan farkllk bulunmamaktadr. Zorla gtrmeden, mallarn gtrlmesi srasnda kiralayana cebir ve iddet uygulanmas anlalmamaldr. Kiralanann eyann gtrlmesine kar kmas ve szl itiraz etmesi zorla gtrme unsurunun gereklemesi iin yeterli saylmaldr. te yandan eyann kiracnn borcundan dolay icra memuru kararyla gtrlmesi, takip hakk bakmndan zorla gtrme saylmaz. Ayn ekilde eyann gizlice gtrldnn kabul edilmesi iin kiralayann bu durumdan haberdar olmamas ya da rnein farkl ehirlerde ikamet ediyor olmalar nedeniyle bilebilecek durumda olmamas yeterlidir[65].

[61] Hatta TBK m. 64/3teki artlarn varl halinde kiralayan eyay alkoymak iin bizzat kuvvet kullanabilir (Budak, s. 107). [62] Kar. Kuru, s. 2062; Budak s. 106-108. [63] Kuru, s. 2063 ve dn. 25; Budak, s. 107, 108 ve dn. 171; Erzurumluolu, s. 101; kar. Aral/Ayranc, s. 266; Aydemir, s. 231. [64] Budak s. 107; Yavuz, C. I, s. 1755; Aydodu /Kahveci, s. 453. [65] Budak, s. 108-110; Yavuz, C. I, s. 1758; Aydodu /Kahveci, s. 453.

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

73

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

C. Hapis Hakkna Tabi Mallar Geri Alma lemi

Hapis hakkna tabi mallar geri alma ilemi, kiralanandan zorla veya gizlice gtrlen mallarn kiralanana geri getirilmesi suretiyle gerekletirilir. Bu ilem srasnda daha nce tutulmamsa defter tutulmas, taraflarn haklarnn gvenceye alnmas ve ilemin ikyet yoluyla denetimi bakmndan bir gerekliliktir. cra mdr daha nce defteri tutulmam mallarnn geri alnmas istemini maddi hukuku da nazara alarak, aksi kanaat uyandracak bir durum olmad srece kabul etmelidir. cra mdr kiralayann hapis hakk olduuna kanaat getirdiinde gtrlen mallarn iadesi konusunda kollua emir verir. Her ne kadar dzenlemeden icra mdrnn mallarn geri getirilmesine ilikin sadece emir verecei, geri kalan ilemi kolluun stlenecei anlalsa da kiralayan ile birlikte kiracnn da haklarnn korunmas ve hapis hakkn douran kira alacayla orantl ekilde mallarn geri getirilmesi iin icra mdrnn defter tutmas yerinde olacaktr[66].

[66] Kuru, s. 2062 dn. 26; Budak, s. 110-111.

74

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

SONU
TBK m. 336-338, 818 Sayl BK m. 267-269da olduu gibi tanmaz kirasnda, kiralayana hapis hakk ad altnda kanuni bir rehin hakk tanmtr. Kiralayann hapis hakk, ieriinin maddi hukuktan kaynaklanan nitelii ve kullanlmas srasnda icra hukukuna mahsus hkmlerin uygulanacak olmas nedeniyle genel hapis hakkndan farkldr. Yargtayn kiralayann bizzat harekete geerek, kiracnn mallarna el koymas fiilinin hukuka uygunluunu, ayn zamanda bir su oluturup oluturmadna gre belirledii anlalmaktadr. Yargtayn nceki kararlarnda ifade bulan defter tutulmas ve kanundaki usullere uyulmas gerekliliine ilikin grnden dnd, hapis hakkn her zaman kullanlabilecek bir hak olarak kabul ettii ve kiralayann hapis hakkn kullanmas iin defter tutulmasnn zorunlu olmad grn benimsedii anlalmaktadr. TBK m. 336, hapis hakkna tabi mallarda daraltmaya gitmi, kiralanann sslenmesine ilikin tanrlar hapis hakk kapsamndan karlmtr. Her ne kadar kiralanann sslenmesine yarayan menkul eyann, denmesine ve kullanlmasna da yarad, bu nedenle kapsamda bir deiiklik olmad ileri srlebilecek olsa da kapsama giren veya girmeyen somut mallar zerinden deerlendirme yapldnda, hapis hakk kapsamna giren mallarda gerek niteliksel gerekse niceliksel olarak azalma yaand grlmektedir. Kiralanann sslenmesine yarayan eyalar genellikle alaca karlama potansiyeli olan ve ayn zamanda haczi kabil mallar olduklarndan bu mallarn hapis hakk kapsamndan karlmas zellikle mesken kiralarnda kiralayann aleyhine olmutur. Kanun koyucu, kiralayann hapis hakkn kapsam konusunda, sadece iyeri kiralar bakmndan kiralayann hapis hakk uygulamasn srdren mehaz sv. BKdan ayrlarak, gerek mesken gerekse iyeri kiralar bakmndan hapis hakkn kabul etmektedir. Fakat meskende bulunan haczi kabil mallar ve bunlardan hapis hakk kapsamnda olanlar birlikte deerlendirildiinde mesken kiralar bakmndan hapis hakk anlamn yitirmitir. Bu nedenle mehaz kanun takip edilerek, hapis hakknn sadece iyeri kiralarnda uygulanmas ynnde deiiklie gidilmesi gerekir.

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

75

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

KAYNAKA
Aral, Fahrettin/Ayranc, Hasan: Borlar Hukuku zel Bor likileri, 9. B., Ankara 2012. Aydemir, Efrail: Kira Hukuku, 2. B., Ankara 2013. Aydodu, Murat/Kahveci, Nalan: Trk Borlar Hukuku zel Bor likileri, zmir 2013. Budak, Ali Cem: cra ve flas Hukukunda Kiralayann hapis Hakknn Kullanlmas, Ankara 2003 Erzurumluolu, Erzan: Szlemeler Hukuku (zel Bor likileri), 2. B., Ankara 2012. Federal Act on the Amendment of the Swiss Civil Code, Part Five: The Code of Obligations (svire Borlar Kanunu), http://www.admin.ch/ch/e/rs/2/220.en.pdf, (eriim: 07.04.2013). Gnay, Cevdet lhan: Trk Borlar Kanunu erhi, Ankara 2012. Kanbur, Mehmet Nihat: 5237 S. TCK Bakmndan hkak- Hak(Kendiliinden Hak Alma)Niteliindeki Fiillerinin Deerlendirilmesi Http://www.e-akademi.org, Aralk 2007-Say 70 Eriim Tarihi: 14.04.2013. Krmz, Mustafa: Kira Hukuku Aklamal tihatl, Ankara 2013. Kuru, Baki: cra ve flas Hukuku, C. I, II, III, IV, stanbul 1988. Trk Dil Kurumu Gncel Trke Szlk, www.tdk.gov.tr (eriim: 07.04.2013). Yavuz, Nihat: Trk Borlar Kanunu erhi, C. I-II, Ankara 2013. Zevkliler, Aydn/Gkyayla, K. Emre: Borlar Hukuku zel Bor likileri, Ankara 2013.

76

Ankara Barosu Dergisi 2013/4

HAKEML

Kiralayann Hapis Hakk / . DEMR

KISALTMALAR
BK : Borlar Kanunu C. : Cilt CD. : Ceza Dairesi dn. : dipnot E. : Esas HD. : Hukuk Dairesi HGK. : Hukuk Genel Kurulu K : cra ve flas Kanunu sv. BK : svire Borlar Kanunu K. : Karar Kar. : Karlatrnz m. : madde MK : Medeni Kanun s. : sayfa SMP. : Sinerji tihat ve Mevzuat Program TBK : Trk Borlar Kanunu TCK : Trk Ceza Kanunu Yarg. : Yargtay yuk. : yukar

2013/4 Ankara Barosu Dergisi

77