abcd temel afet bilinci el kitab

ABCD Temel Afet Bilinci El Kitab

hazrlayanlar:

Marla Petal, MSW. Zeynep Trkmen

danman: kaynaklar:

Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara City of Los Angeles Fire Department Southern California Earthquake Center Boazii niversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits American Red Cross Kzlay

grafik tasarm: illstrasyonlar:

Burcu Kayalar Yrk Baran Baran Ali Murat Erkorkmaz (Ahmet Mete Ikara illstrasyonu)

United States Agency for International Development, Office of Foreign Disaster Assistance (USAID/OFDA) destei ile hazrlanmtr.

2002, stanbul Copyright, B. K.R.D.A.E, .A.H.E.P . Beyaz Gemi Yaynlar

B.. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits, stanbul Afete Hazrlk Eitim Projesi 81220 engelky, stanbul tel: 0216.308 05 11 / 345 faks: 0216.332 90 94 e-posta: iahep@boun.edu.tr internet: www.iahep.org

NSZ

Depremler dnyann birok yerinde meydana gelen doal olaylardr. lkemizin % 96s deprem kuandadr. Her ne kadar uzun vadede tahminler olsa da, gnmz teknolojisi ile ksa vadede ne zaman bir deprem olaca hakknda nceden tahmin yapmak mmkn deildir. Bu noktada, iinde bulunduumuz riski anlamak ve meydana gelecek can ve mal kaybn azaltmak iin gerekli nlemleri almak byk nem tamaktadr. Depremden korunmak ve deprem zararlarnn azaltlmas iin afet bilinci yksek bir toplum oluturmak amac ile, Enstittmzce stanbul Afete Hazrlk Eitim Projesi (AHEP) yrtlmektedir. AHEP, United States Agency for International Development, Office of Foreign Disaster Assistance (USAID/ OFDA) maddi destei ile B.. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstitts idari ynetimi altnda yer almaktadr. AHEP kapsamnda yrtlen eitim almalarnn amac; afet bilincini ykseltmek, kendimizi ve evremizdekileri gelecek bir afete hazrlamak iin, pek ok kk adm atarak alnan nlemlerle afet riskinin azaltlabilecei bilgisini yaygnlatrmaktr. Bu erevede, ABCD Temel Afet Bilinci El Kitabnn amac; Her bireyi, deprem ve dier afetlerin yarataca tehlikeler hakknda bilinlendirmek, iinde bulunduu tehlikeyi azaltmak iin neler yapabilecei konusunda eitmek, bireylere afete hazrln aamalarn tantmak ve bireyleri afete hazrlk iin gerekli admlar atmak zere cesaretlendirmek ve her bireyin kendisini btnn bir paras olarak grmesine yardmc olmaktr. ABCD Temel Afet Bilinci El Kitab be blmden olumaktadr. Birinci blmde, Afet Bilinci; ikinci blmde, Deprem Tehlikeleri ve Riskleri; nc blmde, Depremden nce; drdnc blmde, Deprem Srasnda ve Sonrasnda; beinci blmde de, Sonraki Admlar bilgileri yer almaktadr. Ekte yer alan Bilgi Notlar blm ile ierikte yer alan konularda daha ayrntl bilgi edinmek mmkndr. ABCD Temel Afet Bilinci El Kitab, B.. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits, stanbul Afete Hazrlk Eitim Projesi kapsamnda, Marla Petal (Proje Yneticisi) ve Zeynep Trkmen (Program Koordinatr) tarafndan hazrlanmtr. El kitabnn hazrlanmasna bilimsel destek veren, B.. K.R.D.A.E Deprem Mhendislii Ana Bilim Dal Bakan Prof. Dr. Mustafa Erdike, Deprem Mhendislii Ana Bilim Dal retim yesi Prof. Dr. zal Yzgllye, Jeofizik Mhendislii Ana Bilim Dal Uzman Do. Dr. erif Bara ve Sismoloji Laboratuvar efi Dr. Doan Kalafata kranlarm sunarm. Olas bir depremde toplum olarak can ve mal kaybn azaltc nlemlerin alnmasna katkda bulunmak dilei ile, bu kitabn hazrlanmasnda emei geen herkese teekkr ederim. Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara B.. K.R.D.A.E Mdr
1

AMALAR

Kuvvetli ya da byk bir deprem felaket yaratabilir. nsanlara yardm edecek kaynaklar onlara ulamayabilir. Btn dnyada felaketlerden edindiimiz ders, ilk 72 saatte yardmn en byk ksmnn yakn evremizde bulunan insanlardan geldiidir. Bu kitabn amac, afet bilincini ykseltmek, kendimizi ve evremizdekileri gelecek bir afete hazrlamak iin, pek ok kk adm atarak alnan nlemlerle afet riskinin azaltlabilecei bilgisini yaygnlatrmaktr. Bu erevede bizim amacmz; Her bireyi, deprem ve dier afetlerin yarataca tehlikeler hakknda bilinlendirmek, Her bireyi, iinde bulunduu tehlikeyi azaltmak iin neler yapabilecei konusunda eitmek, Bireylere, afete hazrln aamalarn tantmak ve bireyleri afete hazrlk iin gerekli admlar atmak zere cesaretlendirmek, Her bireyin, kendisini btnn bir paras olarak grmesine yardmc olmaktr.

NDEKLER

AFET BLNC
I.1 I.2 I.3 I.4 I.5 I.6 Afet Deneyimlerimiz Trkiyedeki Depremler Jeolojik Zaman ve Deprem Bilimi Depremler Dnyann Birok Yerinde Meydana Gelen Doal Olaylardr Deprem Efsaneleri / Sylentileri Tektonik Plakalar Teorisi

II

DEPREM TEHLKELER / RSKLER

II.1 II.2 II.3 II.4 Deprem Tehlikeleri Depremin Verdii Zararlar Arttran Risk Faktrleri Erken Uyar ve Hzl Mdahale Sistemleri Sallandnda ok Ge Olacak

III

DEPREMDEN NCE
III.1 III.2 III.3 III.4 Afete Hazrlk Kk Admlardan Oluur Yapsal Tehlikeler ve Risklerin Azaltlmas Yapsal Olmayan Tehlikeler ve Risklerin Azaltlmas Biz Hazrlanyoruz, Ya Siz?
Deprem Tehlike Av Afete Hazrlk Plan

III.5 Deprem Tatbikatlar III.6 Yangn nleme ve Yangn Gvenlii

IV

DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

IV.1 IV.2 IV.3 IV.4 Deprem Srasnda Deprem Sonrasnda Tahliye Psikolojik Destek

MD NE YAPABLRZ?
V.1 V.2 lk 72 Saat in Beceriler Olay Kumanda Sistemleri / Acil Ynetim Sistemleri

BLG NOTLARI

I AFET BLNC

I.1 AFET DENEYMLERMZ

Afetler hakknda dndnzde aklnza neler geliyor? Afetlerin pek ok eidi vardr. En byk afetlerin pek ou doal afetlerdir; su basknlar, frtnalar, kasrgalar, volkanik patlamalar, heyelanlar ve depremler. Afetlerin bazlar da insan eliyle meydana gelir; yangnlar, trafik kazalar, kimyasal zehirlenmeler, terr olaylar. Ailenizi, mahallenizi, blgenizi etkileyebilecek afetleri dndnzde aklnza neler geliyor? Geni kitleleri etkileyen doal afetlerin en ok zarara yol aanlarndan birisi de depremlerdir. Depremler hakknda bilgi edindike, pek ok afetten kendimizi nasl koruyacamz konusunda da bilgi sahibi oluruz. Deprem nedir? Mahallemizde ve iyerimizde ekonomik kayplar, yaralanma ve can kayplarn en aza indirmek iin, deprem ncesi, sras ve sonrasnda neler yapmalyz? Bu dokman, depremler, iinde bulunduumuz tehlike ve risklerin neler olduu, can kayb, yaranlanma, i kayb ve ekonomik kayplar en aza indirmek iin deprem ncesinde, srasnda ve sonrasnda neler yaplabilecei konularnda halk aydnlatmak amacyla hazrlanmtr. Kocaeli, Dzce ya da baka bir depremi yaadnz m? Deprem blgesinde yaadnz m? Depremde ailenizden ya da arkadalarnzdan birini kaybettiniz mi? Depremde ailenizden ya da arkadalarnzdan biri yaraland m? Siz veya ailenizden ya da arkadalarnzdan biri depremde evini ya da iyerini kaybetti mi? Deprem blgesine gittiniz mi? Deprem blgesi hakknda bildiklerinizi televizyondan ve gazetelerden mi rendiniz? Aranzda kanz gerekten unutabilecek?

Bu gibi afetlerde yaananlar asla unutulmaz. 1999 Kocaeli ve Dzce depremleri hepimizi derinden etkiledi. Btn dnyada insanlar, byk bir felaketten sonra afete kar nlem almay rendiler. Dnyann her yerinde insanlar depremler hakkndaki en ok eyi, byk bir afetten sonra rendiler.

I.2 TRKYEDEK DEPREMLER

Trkiye de korkun depremlerden payna deni almtr. Sormamz gereken soru bu aclardan ne renmemiz gerektiidir. Trkiye bir deprem lkesidir. Bu gerek bize son depremlerle en ac ekilde hatrlatld. Artk unutmamak, kendimizi korumak ve hazrlk yapmak bizim elimizde. Dnyann bugnk eklini almas milyarlarca yl srmtr, ancak uygarlklarn kurduu insan yerleimleri bir dakika iinde yerle bir

AFET BLNC

olabilmektedir. Dnyadaki dier insanlar gibi, bizler de Trkiyenin her yerinde deprem (ve dier afetlerin) tehlikesi ile kar karyayz. Bu nedenle de risk altndayz. Kuzey Anadolu Fay Sisteminin bat ucunda yer alan Marmara Blgesi, yksek sismik risk ieren bir corafyada bulunmaktadr. Tarihsel dnem boyunca bu blgede bir ok ykc depremin meydana geldii bilinmektedir. Bilgi notlarnda, Trkiyede depremlerin tarihini gsteren bir tablo yer almaktadr.

I.3 JEOLOJK ZAMAN VE DEPREM BLM

nsanlar ancak bir mr boyu yaarlar ve bu yzden dncemiz onyllar, nesiller ve belki de yzyllar ile snrldr. Ancak depremlerin zaman jeolojiktir ve yzlerce, binlerce, milyonlarca yldan beri sregelmektedir. Deprem Bilimi bu milyonlarca yllk zaman diliminde yeni bir bilimdir ve deneyim edindiimiz byk olaylar sayca azdr. Ancak bilim adamlar imdiden baz dzenli davran biimleri kefetmilerdir. Marmara Blgesinde deprem olma olaslnn yaammz sresince olduka yksek olduunu biliyoruz. Japonlar, %30 olaslkla yamur yaacan duyduklarnda, emsiyelerini yanlarna alrlar. imdi harekete geme zaman.

I.4 DEPREMLER DNYANIN BROK YERNDE MEYDANA GELEN DOAL OLAYLARDIR

Her yl yaklak 3,500,000 deprem meydana gelir. Bunlarn yalnzca 1,000,000 tanesi kayt edilebilir. Hissedilebilen deprem says ise yalnzca 34,000dir. Her yl 800 adet orta byklkte (5.0-5.9) ve az hasara yol aan deprem meydana gelir. Ylda yaklak 120 adet gl deprem (6.0-6.9) biraz daha fazla hasar verir. Ortalama bir ylda, potansiyel olarak ykc olan 18 deprem (7.0-7.9) olur. Ve her 10-20 ylda bir felakete yol aabilecek bir deprem (8.0-8.9) olur. Kocaeli depreminden sonra olan baz depremleri anmsayabilirsiniz. Atina, Tayvan, Hindistan, ankr, Afyon, Seattle. Peki, daha nce olan depremleri sayabilir misiniz? Depremlere olan bu yeni duyarllnz kendinizi korumanza yardm eder. Depremler dnyann birok yerinde meydana gelir. Depremler tarih boyunca belirli kuaklarda ve dnyann birok yerinde meydana gelirler. nsan topluluklarnn yerleim alanlar bydke, depremlerin neden olduu hasar ve kayplar da artmtr. Ancak, u anda kendimizi bu hasarn byk blmnden koruyabilecek kadar bilgimiz var ve bu nedenle depremler felakete dnmek zorunda deildirler.

AFET BLNC

I.5 DEPREM EFSANELER / SYLENTLER

nsanln kurmu olduu her uygarlk depremleri yaam ve bir ou da deprem nedeniyle yklmtr. Eski zamanlardan beri efsaneler, anlamadmz olaylar aklayabilmek amacyla toplumlar tarafndan yaratlmlardr. Depremin nedeni eskiden yle aklanrd: Dnya, kzn boynuzlar zerinde durmaktadr. kz kzd zaman kafasn sallyor ve deprem oluyor. Bugn bizler, yukardaki efsaneden daha fazlasn aklayabiliyoruz. Tektonik Plakalar Teorisi olarak bilinen bir bilimsel teori, depremleri daha iyi anlamamza yardmc olmaktadr. Ayrca, artk kendimizi nasl koruyabileceimizi de ok daha iyi biliyoruz. Gnmde de halk arasnda depremlere ilikin baz sylentiler vardr. rnein, depremler daima gece olur, deprem havas... ou insann inanmak isteyecei sylenti, bir sonraki depremin ne zaman olacan birilerinin bildiidir. Tabii ki, eer ok fazla tahmin yaplrsa biri mutlaka tutacaktr. Gnmzdeki bilimsel almalar sonucu, ksa vadede ne zaman bir deprem olaca kesin olarak sylenemez. Bunun yannda, uzun vadeli bilimsel tahminler yaplabilmektedir. Deprem sylentileri, kendimizi korumak iin neler yapmamz gerektiini bize unuttururlar. Artk bu sylentilere deil, gereklere bakma zaman.

I.6 TEKTONK PLAKALAR TEORS

Tektonik Plaka Teorisi, bize depremlerin bilimsel aklamasn sunar. Teoriye gre yerkre, ok ar hareket eden, biribirine srtnrken kayalar sktran ve geren tektonik plakalardan olumutur. Bu sktrma ve germe sonucunda muazzam bir basn oluur. Dnyann yzeyini oluturan tektonik plakalar srekli ve birbirlerine gre greceli hareket halindedirler. Plakalar, komu plakalara doru hareket eder ya da dierinin snr boyunca ona yanal olarak srtnp kaymaya, onun altna doru dalmaya alr, veya bir plaka dierinin zerine bindirir. Bu hareket sonucu oluan srtnme ve enerji yeni bir krlma ve depremle sonulanr (bu parmaklarnz klatmaya benzer itme hemen hareketle sonulanmaz, ancak sonunda sizin gcnz srtnme gcn aar ve k!). Ancak fay hatlarnn tamam bir seferde krlmaz. Yer katmanlar hemen hemen trnaklarmzn byme hz ile ayn oranda hareket ederler en hzl kayan fay hatlar ylda 2 mm ile 8 cm arasnda hareket ederler. Baz nemli faylarn varl zellikle aletsel sismolojinin balad 20. yzyldan itibaren ortaya konulmutur. Deprem lerler (sismograf) sayesinde plaka snrlar boyunca oluan binlerce deprem kaydedilmitir. Depremlerin dalm bu faylarn aktif olduklarnn bir gstergesi olmutur. Bunun yannda bu faylarda oluan zellikle byk depremler yer yzeyinde iz brakmlardr (yarklar ya da sarp uurumlar gibi). Ancak gizli olan rtl baka faylar olduu gibi her an yeni faylar da ortaya kabilir.
6

II DEPREM TEHLKELER VE RSKLER

Trkiyenin iinde bulunduu sismik riskleri gsteren Trkiye Deprem Blgeleri haritas vardr. Bu harita, lkeyi, az ya da ok sarsnt riski altndaki blgeler olarak blmlendirir. Harita blgenin kabaca jeolojisini belirtir. Bu ilgin ancak insan yanltan bir haritadr, nk iinde bulunduumuz riskleri bize gstermez. Belli bir yerde belli bir risk altnda olmamz yalnzca hangi sismik blgede yaadmzla ilikili bir ey deildir. inde bulunduumuz riski etkileyen iki temel faktr vardr:

a. Tehlike altnda bulunan deer rnein, ayn byklkteki bir deprem, lde ya da az sayda kiinin yaad ehir dnda, byk bir ehirde yaratacandan daha az hasar yaratr. Yerleim yerimiz bydke riskimiz artar. b. Riskleri ve zarar grebilirliimizi azaltmak iin aldmz nlemler rnein Trkiyedeki son depremler, Japonyadakinden 10 kat, Kaliforniyadakinden de 100 kat fazla can kaybna yol amtr. Aradaki fark afet ncesinde zarar grebilirliimizi azaltmak iin henz yeterince nlem alnmam olmasndandr.
inde bulunduumuz riskler nfus younluu, ekonomik ve doal kaynaklarn odaklanmas ve yerine konulamaz deerde tarihi ve kltrel hazinelerimizin olmas ile balantldr. Bir depremin bykln olduktan ksa bir sre sonra renebiliriz ancak deprem riskini belirleyen 40dan fazla faktr vardr. Tehlikeler ve riskler arasndaki bu farktan dolay, byklk deprem hasarn anlamak iin en doru yntem deildir. Gerekte, Avrupa Makrosismik iddet lei, depremin insan yerleimlerinde yapt hasar belirlemek iin ok daha faydaldr. Olas riskler, fay hatlar, uzun vadede deprem olasl, yer (zemin) artlar, inaat artlar, can ve mal kaybn azaltma abalarna bal olarak, artk ok daha nceden belirlenebilmektedir.

II.1 DEPREM TEHLKELER

Deprem tehlikesi, bir yerleim yerinin veya bir lkenin corafi olarak deprem reten bir fay hatt zerinde ya da yaknnda olmasyla tanmlanabilir. Faylardan veya plakalardan ok uzakta olan lkeler, (rnein Almanya, Norve, sve gibi) deprem tehlikesi olmayan blgelerdir. Dier yandan aktif faylar veya tektonik kuaklar zerinde bulunan lkeler (rnein Japonya, talya, Trkiye, ran gibi) deprem tehlikesi altnda yaamak zorundadrlar. Bu lkelerde deprem tehlikesini ortadan kaldracak bir yntem veya yol yoktur. Deprem tehlikelerini oluturan ok eitli nedenler vardr:

1. Sarsntnn Gc Sarsntnn gc ya da yerin hareketi boalan enerji ile ilikilidir ve byklk olarak llr. Byklk arttka, biriken enerji miktar daha fazla olacandan, aa kan dalgalar daha uzaa yaylacak ve dolaysyla etkilenen alan byyecektir.
Sismografik a sarsntlar kaydeder ve ler. Bu lmler krlmann tam yerini yani krlmann balad yeri belirler.
7

DEPREM TEHLKELER VE RSKLER

Krlmann balad nokta odak olarak adlandrlr ve genellikle yeryzeyinin kilometrelerce altndadr. Depremin merkezst odan yeryzndeki izdmnde yer alr.

2. Sarsntnn Sresi Byk bir fayn krlmas daha uzun srer. Sarsntlar genelde depremin byklne gre, 10 saniye ile 90 saniye arasnda srebilir. Binalarn sarslma sresi uzadkca meydana gelen hasar da byr. 3. Deprem Merkezinden Uzaklk (merkezden uzaklatka g hzla azalr) Faylar, bloklarn birbirlerine gre yanal veya dey hareketleri sonucu meydana geldikleri iin, deprem merkezinden uzaktaki bir ok noktada hasar meydana gelebilir.
Byk bir depremin etkili olduu alan, o yerleim yerinin depremin d merkezine uzaklna gre deimektedir. Depremin d merkezi yerleim yerine ne kadar yakn ise deprem o yrede o kadar fazla etkili olacaktr. Ancak depremin merkezinin uzakl arttka etki alan da azalacaktr. Dolays ile uzaklk, depremin etki alann ifade etmekte nemli bir kriterdir.

4. Zemin (Yer) Cinsi Sarsntlar yumuak, dolgu ve slak zemin cinslerinde artarlar. Baz zeminlerde yer yzeyi kebilir ya da kayabilir. Yaadnz yerin zemin cinsi blgenizin genel jeolojik zelliklerinden daha nemlidir. Yeri oluturan kayalarn cinsi ile ilgili yer aratrmalar kanal ile depremin bina zerindeki etkisi nceden tahmin edilebilir. 5. Depremin Odak Derinlii Depremler derinliklerine gre s, orta ve derin olarak snflandrlr. Depremden sonra aa kan enerji, s depremlerde derin odakl depremlere gre daha hasar yapc sonular dourur.

II.2 DEPREMN VERD ZARARLARI ARTTIRAN RSK FAKTRLERI

Deprem tehlikesiyle kar karya olan lkelerde hasar veya zarar grebilirlii arttran her trl davran deprem riski olarak adlandrlr. Bu risk alnacak nlemlerle azaltlabilir. Deprem Riskleri, yerleim birimlerini kurarken kullandmz bilgiye baldr. Bunlar:

1. Bina Tasarm, Malzemesi, naat ve Kullanm Baz cins binalar, depremlerde ska grlen yanal harekete dayankl deildir. Bu cins yapsal tehlikeler tasarm ve inaat aamasnda olduu gibi sonradan glendirme ile de azaltlabilir. 2. Yaamsal Zarar Grebilirlik Asfalt yollarn ve dier ulam sistemlerinin, elektrik, su ve doalgaz hatlarnn tasarm ve gvenlii sizin iinde bulunduunuz riski de etkileyecektir. 3. Yapsal Olmayan Tehlikelerin Azaltlmas Binalarn iindeki uabilen ve kayabilen nesnelerin sabitlenmesi iin alnan nlemler, yaralanma ve maddi hasar miktar zerinde son derece belirleyici olacaktr.

DEPREM TEHLKELER VE RSKLER

4. Yangn nleme ve Yangnla Mcadele Kapasitesi Yangn nleme ve yangna mdahale yeteneklerinin gelitirilmesi, depreme duyarl / sismik-kilitli doal gaz sistemleri ve otomatik jeneratrler kullanlmas, kiisel ve kamusal yangn sndrme becerilerinin edinilmesi nemli unsurlardr. 5. lk Mdahaleci Kapasitesi nsanlarn, arama ve kurtarma, ilk yardm ve yardm abalarnn organize edilmesi ve iletiimi zerine aldklar eitim ilk mdahaleci kapasitesi iin nemlidir.
Size verecek iyi bir haberimiz var: Tehlikeler konusunda yapabileceimiz fazla bir ey olmasa da riskler konusunda ok ey yapabiliriz. Deprem riskleri insanlarn alaca nlemlerle azaltlabilir.

II.3 ERKEN UYARI VE HIZLI MDAHALE SSTEMLER

Erken Uyar Sistemleri nin esas, deprem dalgalarnn yol alma zamanna dayanr. lk gelen (P) ve ikinci gelen dalgalar (S) arasndaki fark bu sistemin temelini oluturur. Depremin merkez ssnden uzaktaki bir yere, birka saniye iinde ykc deprem dalgasnn ulaacann haber verilmesidir. Buna bal olarak, tam zamannda doal gaz, nkleer reaktr, elektrikli tren ve kpr gei sistemlerini otomatik olarak kapatabilecek bir sistem gelitirmek mmkndr. Ancak nce atlmas gereken iki byk adm vardr. Bunlar; en hzl bir ekilde doru bilgiyi edinebilmek ve annda hizmet verebilecek gvenli otomasyon sistemlerini gelitirmek. Bu tr bir alma stanbulda Temmuz 2001 tarihinden itibaren yrtlmeye balatlmtr. Hzl Mdahale Sistemleri , acele gereksinim olduu yerde yardm alabilmek iin umut vaat etmektedirler. ok sayda gl yer hareketi len cihazlar yerletirilerek (stanbul civarna 120 adet) ve ok eitli zarar grebilirlik parametrelerini hesaba katan risk haritalar kullanlarak, en ok hasar grecek alanlar ngrebilmek mmkn olacaktr. Bu ngrler, yangnla mcadele, ilk yardm ve arama kurtarma ekiplerinin, olay sonrasnda daha raporlar gelmeden nce organize edilmesine ve gerekli yerlere gnderilmesine yardmc olacaktr.

II.4 SALLANDIINDA OK GE OLACAK

Eer hi bir nlem almazsak, bir sonraki byk depremde rnein stanbulun kar karya bulunduu riskler yle tahmin edilmektedir: Yaklak olarak toplam 700,000 ok katl, donatl betonarme binadan 40-50,000 adeti tamir edilemeyecek ekilde hasar grebilir, 5,000 adeti yamyass olacak eklinde yklabilir. Eer hi bir nlem almazsak, olas can kayb 40.000 50.000 kiidir. Bunun 4 kat kadar da yaral olacaktr. Ve maddi hasar trilyonlarca TL olacaktr. nmzdeki en zorlu i, iinde bulunduumuz riski anlamak ve meydana gelecek can ve mal kaybn azaltmak iin gerekli nlemleri almaktr. Ancak nlem alrsak, bu zarar azaltabiliriz.
9

III DEPREMDEN NCE

III.1 AFETE HAZIRLIK KK ADIMLARDAN OLUUR

Afete Hazrlk, herkesin kolaylkla atabilecei ve atmas gereken bir seri kk admn toplamndan baka bir ey deildir. Hazrlk bir gecede yaplmaz ve asla tamamlanmaz. Ama atlan her kk adm nemlidir. Bunu yle bir rnekle netletirebiliriz: Koridorda, iviye asl bir aile fotorafnz olduunu varsayalm. Bir deprem sonrasnda herkesin hayatta olduunu, yaralanmadn ve evinizin de hala ayakta durduunu grmek sizi ok mutlu edecektir. Belki sadece o aile fotoraf yere decek ve cam krlacak. Bu ok nemli deil. Ama tam o srada ocuunuz koridorda size doru koarken aya kesilirse onu kucaklayp, bir doktor bulup cam ayandan kartmak ve yarasn diktirmek zere dar koarsnz. Belki ok yaknnzda bir yerde yzlerce ar yaral olacak. Sizin bulduunuz doktor, ocuunuzun ayandaki cam kartrken, belki de lmekte olan baka birine yardma gidemeyecektir. Bu nasl nlenebilir? Bir ivi yerine kanca ulu vida kullanabilirsiniz. Kk bir nokta, ama kk admlar atmak ok nemlidir. Bir ift L-profil kullanarak birilerinin hayatn kurtarabilirsiniz. Deprem olduunda hepimiz etkileneceiz. Bunun iin, Hepimiz Ayn Takmdayz.

III.2 YAPISAL TEHLKELER VE RSKLERN AZALTILMASI

imdi nce en byk korkularmza bakalm. Hepimiz Kocaeli ve Dzce depremlerinde yklm binalarn rktc grntlerini grdk. Pek ok insan en ok can kaybnn bu binalarda olduunu dnmektedir. Ama rakamlarla ifade edilen gerekler artcdr. Trkiyede tamir edilemeyecek ekilde hasar grm her binaya bir l ve drt adet hastaneye kaldrlm yaral dmektedir. Afet blgesindeki binalarn sizce yzde ka yamyass olacak ekilde ykld? %75? %50? %25? %10? %5? Hasar grm btn binalarn iinde yaklak %5i yamyass olacak ekilde yklmtr. phesiz, bu binalarn yklmas rastlant deildir. Yklan binalar deprem bina ynetmeliine uygun olmayan binalardr. Deprem blgesinin tamamnda nfusun yaklak %1i hayatn kaybetti. Bu kabul edilemeyecek kadar byk bir rakam. u anda sismik riski yksek bir blgede yayorsanz hayatta kalma ansnz %99dur. Ancak bu yzde, eer gvenli bir binada yayor ve alyorsanz ok daha yksek, eer salam olmayan bir binada yayor ve alyorsanz ok daha dktr.

10

DEPREMDEN NCE

BNALARI DORU NAA ETMEK

Binalar gvenli hale getirmenin en kolay ve en ucuz yolu binalarn inaatnn en batan doru olarak yaplmasdr. stanbul gibi byk ve modern kentlerde, her 40 ylda bir binalarn tamamna yakn yenilenir. Eer imdi ie balarsak 40 yl sonra btn binalarmz gvenli olur. Binalar depreme kar gvenli inaa etmenin maliyeti, gvensiz binalarn bir deprem durumunda neden olaca sorunlar ve getirecei maddi ykle kyaslanmayacak kadar azdr. Hi bir bina depreme kar %100 dayankl deildir. Ancak, binalarmz iinde yaayanlarn can gvenliini koruyacak ekilde nasl inaa edebileceimizi biliyoruz. Burada bile ayrntlar nemlidir.

YAPILMASI GEREKENLER: 1. Binalar profesyoneller (mimar ve mhendisler) tasarlamaldr ki binann tamas gereken yk, kolonlar ve duvarlar arasnda doru oranda datlabilsin. Ak ve geni hacimli, zemin katlarnda st katlardaki yk tayacak kolonlar olmayan binalar gvenli olmayabilir.
2. 3. Binalar deprem ynetmeliine gre ina edilmelidir. Yer (zemin) artlar bilinmelidir. naat sahasndaki yer durumu bilinmelidir, nk binalar bu artlara uygun olarak tasarlanmak zorundadr. nemli olan zeminin en st 30mlik blmdr. Doru miktar ve kalitede inaat malzemesi kullanlmaldr. Mhendislik tasarmnda ngrlm miktar ve kalitede inaat malzemesi kullanlmaldr. Her bina tasarmnda bu miktar ve kalite belirtilir. naat, eitimli ve gzetim altndaki iiler tarafndan yaplmaldr. Borular gibi yapsal olmayan unsurlar esnek malzemeden olmal ve sallant srasnda hareket edebilmelidir. Asma katlar, aydnlatma elemanlar, ofbenler, kalorifer petekleri, klimalar ve tabelalar deprem olasl dnlerek binaya sabitlenmelidir.

4.

5. 6.

YAPILMAMASI GEREKENLER: 1. Binann tasarm deitirilmemelidir. Yk tayan kolonlarn, duvarlarn yklmas ya da kesilmesi binay gvensiz hale getirir.
2. 3. zinsiz kat inaa edilmemelidir. Malzemeler deitirilmemelidir. Tasarmda belirtilmemi malzemeler kullanlmamaldr. ok fazla ya da ok az veya yanl cinste inaat demiri kullanlmamaldr. Bu betonunuzu gszletirir. Bina inaa edildiinden farkl bir ama iin kullanlmamaldr. rnein, depo, ktphane, fabrika, okul, spor salonu amacyla inaa edilmi binalar normal bir ev ya da ofisten ok daha fazla yk tamak zere tasarlanrlar.
11

4.

DEPREMDEN NCE

DENETLEME VE GLENDRME
Eer gvenliinden emin olmak istiyorsanz, binanz yetkin bir mhendise denetletin. Eer ynetmelie gre inaa edilmemise, binanzn glendirilme olasln renin. Bir mhendisin sormas gereken sorular unlardr: Binanzn zerinde bulunduu zemin salam m? Gl ve derin bir temel var m? Kolonlar ve kiriler binann gcn tayacak ekilde inaa edilmi mi? Gvenli olmayan zemin kat var m? rnein uygun destek sistemi (kolonlar) olmayan geni mekanlar, byk cam pencereler, yksek tavanlar gibi? Kolonlar olmalar gereken yerdeler mi? Kesilmi kolon var m? Yeterli ve kaliteli inaat malzemesi kullanlm m? elik ereveler, duvarlar, ara katlar ve tavanlar birbirlerine doru ekilde balanmlar m? Binadaki duvarlarda derin atlaklar var m? Ya bacalar? Onlar glendirilip alttan desteklenmi mi?

En kk glendirme programlar dahi kolon eklenmesi ve bina donatlarnn glendirilmesi ile hayat kurtarabilirler. Glendirmeden sonra, bina hasar grebilir ancak yaam iin gvenli olmas ve iindekilerin can kaybna uramamas nemlidir. Yaam iin gvenli binalar arttrma almalar okullar, hastaneler ve kamu binalarndan balatlmaldr. 1976 ylndan nce yaplan veya temel kaz ruhsat alnan, 5 kattan fazla olan binalar zellikle incelenmelidir.

BNANIN YIKIMI
Eer bir bina deprem ynetmeliine gre inaa edilmemise, ve binada can gvenlii salayacak glendirme yaplamyorsa, o zaman yklmas gerekir. Bu binalar yalnzca ilerinde yaayan ya da alanlar iin deil ayn zamanda binann yaknndakiler iin de tehlike arz ederler. Maliyetli olmakla birlikte, gerektiinde can kayb ve yaralanmalar engellemek iin bir ok binann yklmas gerekecektir.

12

DEPREMDEN NCE

III.3 YAPISAL OLMAYAN TEHLKELER VE RSKLERN AZALTILMASI

Yapsal Olmayan Unsurlar Nelerdir? Bunlar binann tayc sistemine ait olmayan unsurlardr. Kolonlar, kiriler ve duvarlar dndaki hemen hereydir. rnein, aydnlatma, havalandrma, stma sistemleri, mobilya ile dier aksam bunun iine girer.
Bir depremde meydana gelen hasarn yaklak yars yapsal olmayan nedenlerden kaynaklanr. Yapsal olmayan hasar can kaybna, yaralanmalara, tarihi ve kltrel mirasn kaybedilmesine ve byk ekonomik zarara neden olabilir. Yapsal olmayan hasarlar, hastaneleri ve itfaiyeleri kullanlamaz hale getirebilir. Bu yzden de daha ok can kayb olabilir. Yapsal olmayan hasar nedeniyle okullar aylarca kapal kalarak gen insanlarn hayatlarnda ok nemli olan bir zaman kayb olabilir. Ofis cihazlar ve i makinelerinin hasar grmesi, i yerlerinin kapanmasna ve dolaysyla insanlarn isiz kalmasna neden olabilir. Bu cins hasar ayn zamanda yiyecek ve dier nemli malzeme stoklarnn, hammaddelerin ve tketim malzemelerinin kaybna yol aarak ticarethanelerin kapanmasna yol aabilir. Kayabilecek ve debilecek eyalar sabitleyecek baz kk nlemler alarak, evinizde ve iyerinizde bir iki ufak deiiklik yaparak, hayatlarmz, ilerimizi ve edinmek iin ok altmz dier her eyi az bir maliyetle gvenceye alabiliriz. Kendimizi, sallanacan kesin olarak bildiimiz bir teknenin iindeymi gibi dnmeliyiz. Esnek olmayan ya da kayp debilecek her ey tehlikeli olabilir. Bu zellikle uyuduumuz, altmz ve bol zaman geirdiimiz dier mekanlarda ok nemlidir.

13

DEPREMDEN NCE

III.4 BZ HAZIRLANIYORUZ, YA SZ?

DEPREM TEHLKE AVI
Deprem Tehlike Av ile balamak iyi bir noktadr. Burada amacmz, kayp derek bize zarar verebilecek eyalar belirlemek ve yerlerini deitirmektir. Ynerge: Ltfen, elinizdeki hereyi brakn. Arkanza yaslann ve rahat oturun. imdi, evinizde olduunuzu dnn. Salondasnz ve etrafnza dikkatle bakyorsunuz. Gl bir sarsnt srasnda dp, kayabilecek kkl bykl ne tr eyalar var... Bu eyalar derek ve kayarak size ve aile yelerine nasl zarar verebilirler... Bu eyalarn isimlerini zihninizde tutun... imdi mutfaa gidiyoruz... Mutfaktasnz ve etrafnza dikkatle bakyorsunuz. Burada da debilecek ve kayabilecek pek ok eya var. Aklnzda bulunsun, dolap kapaklar sarsnt ile alabilir, dolaplar devrilebilir, ar mutfak eyalar deme zerinde hareket edebilir. Banyodasnz ve etrafnza dikkatle bakyorsunuz. Yatak odasndasnz ve etrafnza dikkatle bakyorsunuz. Genel olarak evinizi dnn. k yollarnda, koridorlarda, kap arkalarnda byk bir sarsnt srasnda dp, kayabilecek kkl bykl ne tr eyalar var... Bu eyalar derek ve kayarak size ve aile yelerine nasl zarar verebilirler... Bu eyalarn isimlerini zihninizde tutun. Az nce, evinizde yaptnz ksa gezinti srasnda dp kayarak size ve ailenize zarar verebilecek neler buldunuz? Tm aile yeleri ile birlikte ltfen ekteki Deprem Tehlike Av formunu kullanann. Ailenizle evi dolan ve bulduunuz tehlikelerin listesini karn. Her bir tehlikeyi gidermek iin neler yapabilirsiniz aranzda tartn. Her bir tehlikeyi gidermek iin ne tr malzemelere gerek duyuyorsunuz buna karar verin. Bunlardan hangilerinin en nemli olduuna karar verin. Her bir tehlikeyi giderdikten sonra kayt edin. Bazen, sadece bir para mobilyann yerini deitirerek tehlikeyi giderebilirsiniz. Yatanz pencerelerden uzak yere koyun. Yatanzn zerine denk gelen ar eyalar veya k yolu zerindeki eyalar sabitleyin.

Deprem Tehlike Av almasn yaparken nceliklerinizi belirleyin: 1. Yaamsal tehdit yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; yatak odasndaki giysi dolaplar
2. 3. Ekonomik kayp yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; bilgisayarlar Yaamnz kolaylatran ya da sizin iin nemli olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; aile yadigar biblo, vazo gibi eyalar

Yapsal olmayan hasarlarn giderilmesi almasna devam etmek iin, Deprem Tehlike Av formunu gzden geirirerek, neler yapacanz kontrol edin.
14

DEPREM TEHLKE AVI

Deprem tehlike av tm aile yelerinin katlmyla evde balatlmaldr. Evin her yeri, oda oda dolalp sarsnt srasnda nelerin tehlike yaratabilecei ngrlmelidir. Aile yelerinin evde en ok zaman geirdii yerler kontrol edilmelidir. rnein, aile yelerinin uyuduu, yemek yedii, alt ve oyun oynad yerler. Bir aratrmac gibi alarak yaplmas gerekenler bir liste halinde sralanp, bulunan tehlikeler giderilene kadar takip edilmelidir.
Deprem Tehlike Av almasn yaparken, nceliklerinizi belirleyin. 1. Yaamsal tehdit yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; yatak odasndaki giysi dolaplar 2. Ekonomik kayp yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; bilgisayarlar 3. Yaamnz kolaylatran ya da sizin iin nemli olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; aile yadigar biblo, vazo gibi eyalar

Yaadnz mekanlarda kayabilecek ve debilecek her ey kontrol edilmelidir. Yksee yerletirilmi herhangi bir eya var m? Eer varsa bu en ksa boylu aile yesinin ba hizasndan daha aada bir yere indirilmelidir. Mobilyalar vida ile duvara sabitlenmelidir. Duvardaki resimler kanca vidalarla gvenli ekilde aslmaldr. Avizelerin salam ekilde tavana aslmas salanmaldr. Mutfak dolaplarnn kapaklarna sarsnt srasnda almasn nlemek iin kap mandallar taklmaldr. Tm zararl ve yangn nedeni olabilecek maddeler kontrol edilmeli ve gvenlik nlemi alnmaldr. Su stclar duvara skca sabitlenmelidir. Dzeltilme tarihi:

Bulduumuz tehlikeler:

B i z H a z r l a n y o r u z ! Baarlar dilerim. - Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara

15

DEPREMDEN NCE

ALE AFET HAZIRLIK PLANI

Deprem Tehlike Avnn ardndan, Aile Afet Hazrlk Plan gelmektedir. Aile Afet Hazrlk Plan, aile toplants ile balar.

Aile Toplants: Depreme hazrlk olarak, okul andaki ocuklar da dahil olmak zere tm aile yelerinin katlm ile bir aile toplants yaplr. Bu toplantda deprem ncesi hazrlklar, deprem srasnda ve sonrasnda ncelikle yaplacaklar ele alnr. Gvenli Yerler: Bulunduunuz mekanlarda tehlikeli yerleri belirleyin. rnein; pencere nleri, asl duran byk ve ar aydnlatma aralar, byk , ar ve devrilebilen eyalarn yan, ocak gibi yangna neden olabilecek eyalarn yanndan uzak durun.
Korunabileceiniz daha gvenli yerleri belirleyin; rnein; salam bir masann alt, salam bir koltuk ya da divann yanba, yatanzn yan, bir kedibi ya da i duvarlardan birinin yan. melip, kapanp, tutunmak iin en gvenli yeri bulun.

k Yollar: Olaan k yollarn ve belki de ilk anda aklnza gelmeyen pencereler ve arka kaplar gibi dier k yollarn belirleyin. Dp, kayarak kap, koridor gibi k yollarnda engel oluturacak eyalar varsa bunlar kaldrn. rnein; kap arkalarnda rulo halinde duran hal, elektrik sprgesi gibi eyalar, koridorlardaki kitaplklar.
ka engel olabilecek durumlarda kulanmak zere bina ierisinde bir levye bulundurun.

Su ve Yiyecek: Su yaamsal bir gereksinimdir. Deprem srasnda hem sokaklardaki hem de evimize su getiren pek ok su borusunun krlaca beklenebilir. Su pek ok kaynaktan kirlenebilir. Depremin hemen ardndan eer eviniz salamsa banyo kvetini ve lavaboyu su ile doldurup yedek su kayna oluturabilrsiniz. Bu srada su kayna kesilebilir.
Alternatif su depolanmas esastr. Her bir kii iin gnlk drt litre su depolayn. Bu miktar en az gn iin hazrlanmaldr. Eer bir haftalk su depolanabilirse ok iyi olur. Bu miktardaki su, imek, yemek hazrlamak, di fralamak, dier asgari hijyenik gereksinimler ve ufak apta bulak ykamak iin gereklidir. Suyu, salam, k almayan, testi veya iede depolayn. ine su koyduunuz plastik bidonlar beton zemin zerine brakmayn. Yiyecek depolarken uzun sre dayanacak ve yksek kalorili yiyecekleri sein.

16

DEPREMDEN NCE

Tesisatlarn Kapatlmas: Elektrik, gaz ve su vanalarn kapatn. Bir deprem sonrasndaki en byk tehlike yangndr. lk tehlike gaz szntsdr. Gaz vanalarn en nce kapatn. Her trl gaz sznts ve dier yanc maddelerin tehlike yaratmadna emin olmadka kibrit, akmak kullanmayn. Elektrik dmelerine dokunmayn. Tm elektrikli aletleri, elektrik yeniden geldiinde bozulmalarn nlemek iin prizden ekin. Eer su borularnda hasar varsa, su vanalarnn da kapatlmas gerekebilir. Bu vanalar kapatmay ailenizin her yesi renebilir. Buluma Noktalar: Ev iinde, ev dnda ve mahalleniz dnda tekrar biraraya gelebileceiniz yerler belirleyin. Deprem olduunda btn aile yeleri birarada olamayabilir. Eer birbirinizi tekrar nerede bulacanz bilirseniz, iiniz rahat olacaktr. Birbirinize ulamak ok zaman alabilir ve nce yaknnzda yardm etmeniz gereken dier insanlar olacaktr. Ancak bu plan ailenizle yeniden buluma konusunda panik yaamanz engelleyecektir.
nce ev iinde tekrar buluacanz bir yer belirleyin. k yolu zerinde, gvenli ve merkezi bir yer olsun. Sarsnt durduktan sonra ailece buluacanz yer buras olacaktr. Sonra binanzn dnda, mahalleniz yeterince gvenliyse, tehlikelerden uzak buluabileceiniz bir yer sein. Bu, bir park ya da meydan olabilir. Son olarak da mahallenizin gvenli olmamas ya da oradaki buluma yerine ulaamamanz durumunda, mahalleniz dnda buluacanz bir yer belirleyin. Bir ok kii iin bu, ocuklarnn devam ettii okul, ya da aile yelerinin bildii bir akrabann evi olabilir. ocuklarnzla, bir deprem sonrasnda siz ya da sizin adnza bir akrabanz ya da bir arkadanz onlar almak zere ulaana kadar okuldan kesinlikle ayrlmayacaklarn planlamalsnz. Aile bireylerinin birbirlerini haberdar etmek amacyla mesaj brakabilecekleri yerleri belirleyin. Ayr yerlerde olmanz durumunda ve evde olmadnz durumlarda ailenize sizi nerede bulabileceklerine dair haber brakabilirsiniz. Evde olmadnz bakalarnn bilmesini istemeyebilirsiniz. Bu yzden mesajlar brakacanz yerler, bir tan alt, teneke kutu ya da arka bahe gibi gzden uzak, gizli, sadece aile yelerinizin bildii yerler olabilir.

Blge d balant kiisi: Bir afet sonrasnda btn telefon hatlarnn ak olmas yardm arlabilmesi asndan ok nemlidir. Oysa telefon hatlar hasar ve ar yklenme nedeniyle kilitlenmektedir. Hem yerel hatlar hem de bakent hatlar youn olarak kullanlacaktr. Bu yzden hem oturduunuz blge, hem de bakent dnda bir irtibat kiisi sein ve bu kiiyi blge d balant kiisi olarak belirleyin. Bu kiiye sizi merak edecek btn arkada ve akrabalarnzn telefon numaralarn verin. Arkadalarnza da bu kiinin telefon numarasn verin. Bundan sonra iyi olduunuzu bildirmek iin yalnzca ksa bir telefon konumas yapmanz yeterli olacaktr ve blge d balant kiiniz gerisini halledecektir. Daha sonra bu kiiye tekrar ulap sizi arayan kiiler hakknda bilgi almanz da kolay olacaktr.
Aile yeleri yer, isim, adres ve telefon numaralarn daima zerlerinde bulundurmaldrlar.

17

DEPREMDEN NCE

Salkla ilgili acil durumlar dnda telefonu kullanmayn: Depremden sonra acil mdahale gerektirecek bir durum yoksa telefon hatlarn megul etmeyin, bakalarnn bu hatlara gereksinimi olabilir.
Deprem srasnda telefon ahizeleri yerlerinden oynayabilir. Deprem sonrasnda ahizeleri tekrar yerine yerletirmek, telefon hizmetinin daha abuk normale dnmesine yardmc olacaktr.

nemli evraklarn hazrlanmas: Dnn ki, bir afet sonrasnda evinize bir daha asla giremediniz. O zaman yaamnz devam ettirebilmek iin hangi belgelere gerek duyarsnz? Deprem srasnda belgelerinizin kaybolmasn nlemek iin birer kopyalarn hazrlayn. Bunlar blge dndaki bir akrabanza gnderin veya su geirmeyen bir torbada ayr bir yerde saklayn. rnein, banka defterleri, kimlik kartlar, bono ve i belgeleri, okul diplomalar, pasaport gibi evraklarn kopyalar deprem antasnda ya da arabann bagajnda bulundurulabilir. Yatanzn yannda fener, i eldiveni ve ayakkab bulundurun: Deprem sonras k yolunuzu bulmaya alrken ellerinizi ve ayaklarnz korumanz gerekebilir. Bunun iin, yatanzn yannda fener, ayakkab/salam terlik ve i eldiveni bulundurun.
Bunlar yatanzn altna plastik bir torba iinde koyun ki depremi hissettiiniz anda hemen uzanp alabilmeniz mmkn olsun. Karanlk bir odada bunlara kolaylkla erimek iin bir ka kez deneme yapn.

Bir depremden sonra asla ate kullanmayn: Depremden sonra gaz kaa olmadndan emin olmadan kibrit, akmak gibi kvlcm yaratabilecek ate kaynaklarn kullanmamamz gerekir.
Sigaralar sndrn.

lk Yardm Seti: lk yardm antasnda bulunmas gereken eylerin ayrntl listesi, ekteki bilgi notunda bulunmaktadr. Bunlar gnlk ilk yardm ihtiyalarnz iin de kullanabilirsiniz, ancak malzemeler kullanldka ya da tarihleri getike yenileyin.

ACL DURUM HTYALARININ HAZIRLANMASI

Acil durumda kullanacanz ihtiyalarnz depolayabileceiniz bir yer oluturun. Eer mmknse bunlar evinizin dnda, su ve havadan koruyacak bir kutunun iinde saklayn. Eer bu mmkn olmazsa evinizin iinde bunlar iin bir yer ayarlayn. Bu malzemeleri srekli yenileri ile deitirerek taze olmalarna zen gsterin.

18

DEPREMDEN NCE

Kiisel Deprem antas: Ailenizin hayatta kalmas iin gerekli malzemeleri hazrlamanz ok nemlidir. Binay tahliye etmeniz gerekmese de, kendinizi tekrar gvende hissedene kadar darda kalmay tercih edebilirsiniz. Bu yzden sz konusu malzemelerin yannzda olmas ok nemlidir. Ayrca benzer bir antay da, evinizde olmamanz durumunda, arabanz ve iyerinde bulundurmanz faydal olacaktr.
antada bulunmas gerekenler: Su Enerji veren yiyecekler Yedek pilleri ile radyo Yedek pilleri ile fener lk yardm antas Kiisel, reeteli ilalar. rnein, kalp, damar, tansiyon, eker ve hormonal ilalar Bir kat giysi Bir miktar para ok amal ak Ddk Kalem, kat inde nemli telefon numaralarnn ve iletiime geilecek kiilerin bilgilerinin bulunduu su geirmeyen bir dosya ocuklar, yallar, engelliler ve ev hayvanlar iin zel malzemeler.

Okuldaki renciler iin de bir acil durum antas hazrlanrken iindeki malzemeler unlar olmaldr: rencilerin aileleri ile ilgili bilgiler Aile fotoraf Ya grubuna uygun kk bir oyuncak Yiyecek Bir ie su

Okullar bu malzemelerden kendi ihtiyalarndan fazla bulundurmaldrlar. Her okulun bir Acil Durum Ynetim Sistemi olmaldr. Her alt ayda bir plannz gzden geirin. Hazrlk antanzdaki pilleri, reeteli ilalar, su ve yiyecei deitirin. Bu ilemi yaz-k saati uygulamasnda saatlerin yeniden dzenlendii haftasonu yapabilirsiniz.

19

ALES AFET HAZIRLIK PLANI

Tamamlanma tarihini yazn: Bu konuda bir aile toplants yaptk. Evde ve her odada en gvensiz yerleri belirledik (pencere nleri, byk, ar ve devrilebilen eyalarn yan, ocak gibi yangna neden olabilecek eyalarn yan). Evdeki ve binadaki k yollarn belirledik. zrller, bebekler, kk ocuklar, yallar, dilimizi bilmeyenler ve evcil hayvanlar iin gerekli zel erzak ihtiyacn gz nnde bulundurduk. Bir hafta yetecek kadar su (1 gn: kii bana 4 lt.), ve gn yetecek kadar yiyecek stoumuz var. Elektrik, su ve doalgaz vanalarn kapatmay biliyoruz. Blge ve bakent dnda balant kuracamz kii/kiilerin telefon numaralarn biliyoruz. Bunlar: Tekrar nasl buluacamz biliyoruz. Evin iinde: Evin dnda: Mahallemizin dnda: Yangn sndrclerini nasl kullanacamz biliyoruz. Yataklarmzn yannda el feneri, ayakkab bulunduruyoruz. lk yardm antamz var. Hayatmz srdrecek gereksinimlerimizi toparlayp, deprem antalarmz hazrladk (el feneri, pil, pilli radyo, ilk yardm antas, giysi, nakit para, ak, ddk, 1 hafta yetecek kadar reeteli ila, kat ve kalem, nemli telefon numarlarn ieren poet). nemli evraklarmzn kopyalarn deprem antamza koyduk ya da blge dnda bir yaknmza gnderdik. Deprem sonrasnda evremizde gaz sznts olmadndan kesinlikle emin olana kadar akmak, kibrit ya da bunun gibi yangna neden olabilecek benzer eyler kullanlmayacan rendik. Bu bilgiyi tandmz herkese yaymaya baladk. Deprem sonrasnda telefonu yalnzca acil durumlarda kullanmamz gerektiini rendik. Bu ekilde hatlar o anda en ok ihtiya duyanlar iin ak tutulacaktr. Bilgilenmeyi TV ve radyo kanal ile yapacamz rendik. Deprem Tehlike Av almamz bitirdik. Olas tehlikelerin nlemlerini aldk. Her alt ayda bir, planmz gzden geirmeyi kararlatrdk. ad/soyad adres e-posta telefon tarih

B i z H a z r l a n y o r u z ! Baarlar dilerim. - Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara

20

DEPREMDEN NCE

III.5 DEPREM TATBKATLARI

nsan beyni acil durumlara en ilkel ekilde tepki verir: Kavga, ka, donup kalmak. Bunlarn hepsi panik belirtileridir. Binalar ve kentlerde yaayan bizler iin bu tepkiler pek ie yaramamaktadr. Panik olmamak iin tepkilerimizi planlamalyz. Evde, okulda ve iyerinde deprem tatbikat yapmalyz. Deprem olduunda, altnzdaki kat toprak bir ka dakika iin bir gemi gibi sallanp, rpnr. Sallanma hafif balayabilir ancak daha sonra sert bir vurula yerinizden srarsnz; sanki binanza bir kamyon arpm gibi olur. Daha sonra kayma ve sallanma hissedersiniz. Eer yer sarsntsnn en gl olduu noktaya yaknsanz, yerinizden kprdamanz pek mmkn olmayacaktr. Sakin olun ve sarsntnn dalgalarnn ritmini takip edin. Eer sakin olur ve kendinizi den eyalardan saknrsanz, bu sarsnty kazasz belasz atlatrsnz. Kurallar basittir. Herkesin yapmas gereken unlardr:

mel, Kapan, Tutun Gvenli bir yer bulup melin.

Banz ve boynunuzu koruyacak ekilde kapann. Gvenli bir yere tutunun. Derin derin nefes alarak sakinlemeye aln. Sarsnt geinceye kadar olduunuz yerde kaln.

mel, eilmeniz anlamna gelir. Kapan, banz ve ensenizi korumanz gerektiine iaret eder. Tutun, dmemeniz iin sabit bir yeri tutmanz tler. Salam bir masann altnda, yatanzn veya bir divann yanna veya bir i duvarn ya da kenin dibinde melin, kapann ve tutunun. Nerede gvenli olacanz hakknda dnmek iin zamannz olmayacak. Bunu nceden dnmelisiniz ki abuk, kendiliinden ve doru ekilde tepki verebilesiniz. Peki, nasl? Altrma yaparak. Okulunuzda ya da iyerinizde dzenli deprem tatbikatlar yapmalsnz. Ayrca evinizde de arada srada deprem tatbikat oyununu oynayabilirsiniz. Bu oyunu imdi oynamak hem sizi hem de ailenizi ciddi yaralanmalardan koruyabilir.

Kurallar:
1. 2. Her odadaki en gvenli yerleri belirleyin. Her odaya ahsen gidin ve pozisyonunuzu tekrar edin. Bu ilk denemeyi izleyen gnlerde srpriz deprem tatbikatlar dzenleyin. Oturma odasndan ya da mutfaktan DEPREM! diye barn. Ailenizin her yesi en yaknndaki gvenli noktaya ynelerek tepki vermelidir. Orada bir dakika boyunca kaln. Sonra ev iinde belirlemi olduunuz buluma noktasna gidin. Bir ya da iki dakika sonra ARTI! diye barn ve ayn eyleri tekrar edin.

21

DEPREMDEN NCE

3.

Ayda bir kere ocuklarnzdan biri beklemediiniz bir anda DEPREM! diye barsn ve rendiklerinizi uygulayn. Birbirinizi kontrol edin. Seiminiz mmkn olan en gvenlisi miydi? Mutfaktaki kii oca sndrd m? Daha sonra nceden belirlediiniz noktada bulutunuz mu? ARTI srasnda da ayn eyleri yaptnz m? Artk ne yapmanz gerektiini biliyorsunuz! Sarsnt sona erdiinde biribirinize yaklan. Yaadklarnz paylan. Olup biten hakknda konuun, ocuklarnzn ne hissettiklerini, ne kadar korkup ne kadar cesur olduklarn anlatmalarna izin verin.

4.

Okulda renciler tatbikatlar sessiz, dzen iinde ve retmenlerinin syledii komutlar dikkatlice yerine getirerek yapmaldrlar.

III.6 YANGINI NLEMEK VE YANGIN GVENL

Bir deprem sonrasnda en byk tehlike yangn tehlikesidir. rnein Kobede, deprem sonras kan yangnda, depremde hayatn kaybedenlerden ok daha fazla sayda insan lmtr. Duman ya da yangn nedeniyle bir ok kii hayatn kaybedebilir. Krlm doalgaz borular, zarar grm LPG tpleri, devrilen stclar ve elektrikli aletler nedeniyle deprem sonras yangn riski daha fazladr. Deprem sonrasnda yannzda ldak ve pil olmas ok nemlidir, nk yangn riski tamamen geene kadar kibrit ya da mum yakmamanz gerekmektedir.

DEPREMDE YANGIN RSK

Depremde potansiyel yangn kaynaklar unlardr:

Elektrik: Elektrikli hibireye dokunmayn. Tesisat kapatn.

Kolay ulaabileceiniz yerlerde fener bulundurun. Fenerden kacak herhangi bir kvlcm olaslna kar, fenerin temiz bir naylon torba iinde bulundurulmas nerilir. Evinizde ve iyerinizde ldak bulundurun. Ildak pille alr. Pil elektrik ile arj olur. Prizde bekletilen ldak, elektrik kesildiinde k kayna olarak kendiliinden devreye girer.

Doalgaz ve tpgaz kaa: Krlan doalgaz borular, hasarl tpgazlar, devrilen ofbenlere nlem olarak hemen vanalar kontrol edin. Kk bir kaak ihtimaline kar bile ok dikkatli olun. Alev alan ve tutuabilen svlar: Bu tr svlar dklmesi durumunda hemen temizleyin. Bunlarn yannda sigaralar, kibritler ve mumlar da tehlikeyi arttrrlar. Soba ve benzeri stclar

22

DEPREMDEN NCE

YANGINA KARI ALINABLECEK NLEMLER

Yangn nasl nleyebilirsiniz? ocuklara atele oynamamalarn retin. Yanabilecek eyalar sobalarn ve stclarn yaknna koymayn. Yatarken sigara imeyin (sigara yangnn en sk grlen nedenidir). Ypranm ya da arzal kablolar deitirin. Kablolar hallarn altndan geirmeyin. ok fazla sayda aleti tek bir prize balamayn. Evinizde en az bir, tercihen iki yangn sndrcnz olsun. Yangn acil k kaplarnn her zaman ak olduundan emin olun. Sizi yangna kar uyarmas iin evinize, i yerinize ve okulunuza duman dedektrleri koyun.

YANGIN GRRSENZ
Eer yangn grrseniz uymanz gereken baz temel kurallar vardr! Eer yangn kkse hemen sndrn. Tereddt etmeden TFAYE 110u arayn! (Ak adresi, yangnn ve yapnn trn, ierde kimse olup olmadn syleyin. Her trl notu alp, kar taraf size telefonu kapatmanz syleyene kadar bekleyin.) YANGIN VAR! diye bararak evrenizi uyarn, varsa yangn alarm altrn. Yangnn olduu odann kapsn ve yangnla sizin aranzdaki dier tm kaplar kapatn. Binada kimsenin kalmamas iin herkesi uyarn. Hemen dar kn!

Aadaki artlar altnda bir yangn sndrmeyi asla denemeyin, yangn alann hemen terk edin ve tfaiye 110u arayn: Yangn hzla yaylyorsa, k yolunuzu kapatyorsa, Yangn sndrcnn nasl kullanlacandan emin deilseniz Yangn sndrc kaldramayacanz kadar bykse.

Yangn gvenlii yalnzca deprem sonrasnda deil, her zaman iin ok nemli olan bir konudur.

KK YANGININ SNDRLMES
Yanmann kontrol d gerekleip nlenemeyen hali yangndr. Yanma iin ey gereklidir.

a. yakt b. hava / oksijen c. s Bunlardan birini yok ederseniz yanma olay gereklemez. Eer ortamda hava olmazsa, yakt kayna tkenirse, s derse yanma olmaz.

23

DEPREMDEN NCE

Yangnlarn ou kk balar. Kk bir yangnn nasl sndrleceini herkes renebilir. Kk bir yangn: slak bir havlu ya da battaniye ile zerini rterek, zerine kum ya da toz atarak, bir yangn sndrc kullanarak, bir yangn hortumu kullanarak sndrebilirsiniz.

YANGINA YAKALANIRSANIZ
Duman ateten daha ldrcdr! Hemen yere yakn bir pozisyon aln. Yznz slak bir havlu ile rtn. Gvenli bir k noktasna doru srnerek ilerleyin. Scak olan bir kapy amayn. Eer bir yerde kapal kalrsanz, kapy kapatn ve kapnn altn slak bezlerle tkayn.

Sizinle k arasndaki yangn kkse, hzla ka doru gidin. Eer giysinizin tututuunu fark ederseniz,

DUR, YAT, YUVARLAN! Yardm istemek iin barn.

Dur: Koarsanz havadaki oksijen alevlerin artmasna neden olacaktr. Yat: Ayakta durursanz alevler hzla hayati organlarnza doru ykselecektir. Yuvarlan: Atei sndrmek iin yerde yuvarlann. Eer baka birinin tututuunu grrseniz o kiiyi durdurun, yere yatrn ve yuvarlayn.

Yann zerine hi birey srmeyin. Buz koymayn. Yank yeri soutmak amac ile 10-15 dakika su altnda tutun. Eer, deri su toplarsa veya kavruk bir hal alrsa hemen doktora bavurun.

YANGIN SNDRCNN KULLANIMI

Tanabilir yangn sndrcler ok deerli yangn sndrme aletleridir. Bu aletler, erken mdahale edilmedii durumlarda hzla byyebilecek ve daha fazla hasar verebilecek kk yangnlar ortadan kaldrarak, can ve mal kaybnn nlenmesinde ok nemli rol oynarlar. Herkesin ilk renmesi gereken ey, kk bir yangnn nasl sndrleceidir, nk byk yangnlarn ou kk balar. Her evde ve ofiste en azndan bir tane ok amal, TSE damgal, ABC tipi, yeterince byk ve etkili ancak herkesin kaldrabilecei kadar da hafif bir yangn sndrc bulundurulmaldr. Yaklak 6 kg.lk olmas uygundur. Ailedeki her ye, yangn sndrcnn nasl kullanlacan renmelidir.
24

DEPREMDEN NCE

YANGIN SNDRCNN BLMLER

1. Basn saati: Yangn sndrcde yeterli basn olup olmadn gsterir. 2. Pim: Yangn sndrc kullanlmadan nce ekilip kartlmaldr. 3. Hortum ba: Yangnn kaynana dorultulmaldr. 4. Hortum: Esnek, kaliteli ve kullanlmas kolay olmaldr. 5. Etiket: Yangn sndrcnn hangi tr yangnlar iin olduunu ve nasl kullanlacan gsterir. 6. Tarih etiketi: Son kullanm tarihini gsterir.

hortum ba hortum pim

basn saati

etiket

tarih etiketi

25

DEPREMDEN NCE

YANGIN SNDRCY KULLANMAK N

P.A.S.S. (Pimi ek, Atee Ynelt, Sk, Spr) 1. Pimi ekin. 2. Atein kaynana doru yneltin. Yangn sndrcy aadan ve atee doru tutun. Zehirli gaz solumaktan kann ve srayabilecek eylere dikkat edin. 3. Sk: Yangn sndrcy atee doru skn. Skarken belirli bir mesafeden uzaktan skn ve ate snmeye baladka yaklan. 4. Spr: Yangn snnceye kadar sprr gibi yaparak, sndrc maddeyi sktnz alan geniletin.
Yangn snmedii takdirde, ilk mdahaleden sonra geri ekilip durumu gzden geirin. Bir kez sklan yangn sndrc tam boalmasa bile, yeniden doldurulmaldr.

1. pimi ek

2. atein kaynana ynelt

3. sk

4. spr

26

IV DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

IV.1 DEPREM SIRASINDA

DEPREM SIRASINDA YAPMANIZ GEREKENLER
Deprem srasnda her ey ok abuk olur. Bu yzden dnmek iin ok az zamanmz vardr. nce bir ses duyarsnz, sonra da sarsnt balar. Eer etrafnzda bakalar varsa, tatbikatta yaptnz gibi, onlar korunmalar iin uyarmak amacyla, DEPREM! diye barn. Bu kk bir deprem veya bir kamyondan kaynaklanan sarsnt ise bile, iyi bir deprem tatbikat daha yapm olursunuz.

MEL, KAPAN, TUTUN Gvenli bir yer bulup mel.

Ban ve enseni koruyacak ekilde kapan. Salam bir yere tutun. Derin derin nefes alarak sakinlemeye al. Sarsnt geinceye kadar olduunuz yerde kal.

Eer bir mekann iindeyseniz, Dayankl bir masann ya da benzeri bir yerin altna girip, camlardan korunun. Sarsnt geene kadar bekleyin, darya komayn. Eer dardaysanz, Aklk bir alana gidip, zerinize debilecek ykntlardan, elektrik kablolarndan ve aalardan korunun. Eer arabanzn iindeyseniz, Arabay aklk bir alana srn ve orada kaln. Kprlerden, altgeitlerden ve elektrik direklerinden uzak durun. Eer dar bir sokakta iseniz, Buralarda gvenli yer ok enderdir. Binalarn ii dardan daha gvenli olabilir.

DEPREM SIRASINDA YAPMAMANIZ GEREKENLER

Merdivenlere ya da klara doru komayn. Balkona kmayn. Balkonlardan ya da pencerelerden atlamayn. Asansr kullanmayn.

27

DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

VI.2 DEPREM SONRASINDA

DEPREMDEN SONRA NE YAPMALISINIZ?
Sakin olun. Panik yapmayn. Sakin olmasanz bile yleymi gibi grnn. Byle davranmanz evrenizdekilerin sakinlemesini salayacaktr. nce kendi emniyetinizden emin olun. Sonra evrenizde yardm edebileceiniz kimse olup olmadn kontrol edin. Eer tehlikede deilse kimseyi hareket ettirmeyin. Gidip yardm getirin.

ERDE
Eer gaz kokusu alrsanz, gaz vanasn kapatn. Kibrit, akmak kullanmayn. Camlar ve kaplar an. Elektrik dmelerini evirmeyin. Hemen binay terk edin. Dklen tehlikeli maddeleri temizleyin. Krlan camlara dikkat edin. Yaralanmalar kontrol edin. Gerekiyorsa ilk yardm yapn. Gaz, su, elektrik tesisatlarn kontrol edin. Hasar varsa kapatn. Telefonu acil durumlar dnda kullanmayn. Yerinden oynayan telefon ahizelerini telefonun stne koyun. Neler olup bittiini renmek iin radyo ve televizyonu izleyin.

Dar karken, daha sonra rapor etmek zere etrafnza bakp yapsal bir hasar ya da yangn tehlikesi olup olmadn kontrol edin. Binanzda yapsal bir hasar yoksa, ou zaman ieride kalmak daha iyidir.

DIARIDA
Eer Toplum Afet Gnlls olarak, ilk yardm, yangn sndrme veya hafif arama kurtarma eitimi aldysanz nce etrafnzdakilerin iyi ve gvende olup olmadn kontrol edin. Acil durum antanz yannza aln ve mahalle buluma noktanza doru harekete gein ve yolunuzun zerindeki hasara dikkat ederek bunlar not aln. Eer gnll olarak eitim almadysanz ama yardm etmek istiyorsanz, ilk nce evrenizdekilere yardm edin. Mahalle toplanma noktanza gidin ve yardm etmek iin gnll olun. Hasarl binalardan uzak durun.

ARTI DEPREMLER
Depremler pepee gelirler. Ana depremden sonraki ilk saat iinde genelde ok sayda art deprem meydana gelir. lk gnlerde ve ilk birka hafta art depremler skl ve bykl azalarak srer. Byk depremlerin artlar da daha byk ve sayca daha ok olurlar. Her byk depremden sonra mutlaka art deprem olur. Bu doaldr. Art depremler hasarl binalarda zarara yol aabilir. Art depremler srasnda, panik olmadan ana depremde yapmanz gerekenleri yapmalsnz.

28

DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

NE YAPMAMALISINIZ?
Paniklemeyin, lk atmayn ve komayn. Unutmayn, acil durumlar ve yangnlar bildirmek dnda telefonlar kullanmamalsnz. Siz sarsnty hasarsz ve yaralanmadan geirmi olabilirsiniz ancak baka bir yerde birilerinin yardma ihtiyac olabilir ve sizin gereksiz yere yapacanz telefon konumalar onlarn yardma ulamasn engelleyebilir. Telefonlar rahat brakn ki ihtiyac olan mahalleler yardma ulaabilsinler ve yetkililer ile medya yardm hzlandrmak iin hzla bilgiye eriebilsinler. Telefonlardan uzak durun. Sadece blge d balant kiinizi arayn. Her trl gaz sznts ve dier yanc madde tehlikesinin getiine emin olmadka kibrit, akmak yakmayn, elektrik dmelerine dokunmayn. Eer gaz kokusu alrsanz, mmkn olursa gaz vanasn kapatn, camlar ve kaplar an, hemen binay terk edin. Eer karanlksa ldanz yakn.

IV.3 TAHLYE
Tahliye asla hemen olmamaldr.

BLGE TAHLYES
Tahliyeyi balatmadan nce, gidecek daha gvenli bir yer olduu ve oraya giden yolun gvenli olduundan emin olunmaldr. Bir deprem sonrasnda, baz alanlarn tahliye edilmesi iin gerekeler olabilir: Sahil eridindeki alak blgelerde zemin zellikle zayf olabileceinden, bu blgeler hemen tahliye edilmelidir. Herkes dikkatlice sahilden uzak yksek ve salam bir blgeye doru harekete gemelidir. Yangn ya da kimyasal madde tehlikeleri insanlarn hzla tehlike altndaki blgeden uzaklamalarn gerektirebilir.

BNA TAHLYES
Binanzn ya da bulunduunuz tesisin dnda ieridekinden daha fazla tehlike olabilir. Darda gvenli bir toplanma yeri olmayabilir. Darya k yollar ak olmayabilir. Alternatif yollarn almas gerekebilir. Ancak genel olarak, deprem tek bana tahliye iin yeterli bir neden deildir.

OKUL TAHLYES
Ciddi bir deprem sonrasnda, etkilenen blgedeki ocuklar, yolun ak ve gidilecek yerin gvenli olduundan kesinlikle emin olmadan, servis aralaryla hi bir yere gnderilmemelidirler. ocuklarn gvenlikleri garanti altna alnana kadar okulda kalacaklardr ve herkes buna hazrlkl olmaldr.

29

DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

IV.4 PSKOLOJK DESTEK

Afetler insanlar ok farkl biimlerde etkiler. Bu olaan d artlar altnda olaan olan bir dizi davran biimi vardr. Afetlerde insanlar ok farkl kayplar yaarlar. Her hangi bir kaybn ardndan gelen doal bir yas sreci vardr ve bu srete insanlar eitli skntlar yaarlar. Afet sonrasnda olaan olan baz tepkiler unlardr: Korku nanamama Kaybolmuluk hissi ve hissizlik Sahip olunan mal-mlkten ayrlamama Bilgi alma ihtiyac Yardm aray Yardm sunma

Ksa sre sonra baka tepkiler de oluabilir: tahta deiiklik Endie Kzgnlk ve phe Tepkisizlik ve depresyon Alama Engellenmi ve gsz olma duygusu Deiken ruh hali ve sinirlilik Artan hastalklar Uyku ile ilgili skntlar Baarlar Yardm edenlere kar hayal krkl ve yardm reddetme Kiinin kendini ailesinden ve bakalarndan ayrmas Sululuk duygusu Aile ii iddet Olaan aktivitelerden zevk alamama

30

DEPREM SIRASINDA VE SONRASINDA

Kk ocuklar ayrca unlar yaayabilir: Erken yalardaki davran biimlerine geri dn Ebeveynlerden ayrlamama Yataa gitmekte isteksizlik Kabuslar Dikkatini toplayamama Okula gitmeyi red etme

Yardm etmek iin yapabileceiniz en doru eyler: Kendi duygularnz anlayn. Bakalaryla duygularnz hakknda konuun. Yardm etmek isteyenlerin yardmlarn kabul edin. Yeterince dinlenin. Bedensel faaliyetlere balayn. Birine sarln, dokunmak her zaman yardmc olur. Gerekten dinlemeyi renin ve dinlediinizi belli edin. Ancak sorunu sahiplenmeyin. Bakalarnn duygularn, onlar deitirmeye almadan kabul edin. ocuunuza daha fazla zaman ayrn. Bakalarna kar hogrl olun.

YAS
Bir afetin ardndan, toplumdaki geni kapsaml can kayplar, kiisel yas srecimizi yaamamz etkiler. Her kltrde yas yaamak ve yaknlarmzla paylamak iin eitli yollar vardr. rnein cenaze treni, aile ziyaretleri, yemek hazrlama, kayb olanlara elik etme, yedinci ve krknc gnlerde mevlid trenleri gibi. Bu geleneklerin yerine getirilmesi afetten sonra byk lde kesintiye urayabilir. Kiiler yaslarn paylamak ve aclarn da vurmak konusunda yeni yollar gelitirmek durumunda kalr.

31

AMALAR

V MD NE YAPABLRZ?

V.1 LK 72 SAAT
Bir depremi izleyen ilk 72 saat ierisinde yardmn ounu o anda etrafmzda olanlardan alrz. Dnyann hi bir yerinde, bir afet sonrasndaki tm gereksinimleri karlayabilecek bir hkmet yoktur. Hazr olmak iin edinebileceimiz bir ok beceri vardr: lk yardm Hafif Arama Kurtarma Yangn Sndrme Mdahale Organizasyonu

Toplum Afet Gnlls ve lk yardm ya da arama kurtarma kurslarna katlabilir, gnll yangn nleyici olabilir ya da telsiz kullanmay renebilirsiniz. Yaadnz ya da altnz blgedeki Mahalle Afete Hazrlk Komitenize ya da Toplum Afet Mdahale Takmna gnll olarak katlabilirsiniz. zel becerilerimiz olmadan da bir ok ekilde yardm edebiliriz: malzeme ve ulam salayabilir, yiyecek ve su bulup yemek piirebilir, adr ve geici tuvalet kurabilir, yal ve ocuklara gz kulak olabilir, gvenli olamayan yerlerin evresine iaretler dikebilir, ve ihtiyac olanlara psikolojik destek verebiliriz.

V.2 OLAY KUMANDA SSTEMLER (STANDART ACL YNETM SSTEMLER)

Acil durumlara mdahalenin organizasyonu iin oluturulmu uluslararas bir sistem vardr. Buna Olay Kumanda Sistemi veya Standart Acil Ynetim Sistemleri ad verilir. Bu sistem, blgedeki bir kiinin Lider (geici de olabilir) olmas ve bir letiim Sorumlusunun yardmyla gerekli olduu ekilde iki kolda gruplar oluturmasndan ibarettir. Bu gruplardan birincisi hasar tespiti, arama kurtarma, yangn ve tehlike nleme ve ilk yardmdan sorumlu olan Operasyon koludur. Ikincisi ise, malzeme salanmas, gnlller, ulam, yiyecek ve iecek, barnma ve temizlik, psikolojik destek ve gzetimden sorumlu olan Lojistik koludur.
.S. LOJ. OP.

S.A.Y.S. O.K.

Toplum Afet Gnlls/Toplum Afet Mdahale Takm ve Olay Kumanda Sistemi konusunda eitim alan kiiler sizin blgenizde de almalar yrtmekte olabilir. Ltfen, eitim almak ve yardm edebilmek iin bu kiilerle balant kurun.

32

Yer aslnda salamdr ve bizi tar. Yer beklenmedik ekilde sarslnca biz de derinden sarslrz. Gvenliimizi arttrmak iin kk admlar atmaya balaynca, sarsnt ile duyduumuz korku ve aresizlik yerini, bilgi, deneyim ve hazrla brakr. Bu korku, bilgi, deneyim ve hazrlk ile yer deitirir.

Biz Hazrlanyoruz! Ya Siz?

33

NOTLAR

abcd temel afet bilinci bilgi notlar

36

1900-2000 ARASI TRKYE DEPREM ETKNL

BN I 01/0102

M<3.6 ok Hafif 4.3<M<5.0 Orta 5.1<M<5.6 iddetlice M>6.4 ok iddetli

5.7<M<6.3 iddetli

3.6<M<4.3 Hafif

BLG NOTU

Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits Sismoloji Laboratuvar

BLG NOTU

TRKYEDE 20.YY.DAK NEML DEPREMLER

1,000den fazla can kaybnn olduu depremler kaln harflerle belirtilmitir. TARH 28.04.1903 09.08.1912 04.10.1914 22.10.1926 07.05.1930 19.04.1938 26.12.1939 10.09.1941 20.12.1942 27.11.1943 26.06.1943 01.02.1944 31.05.1946 17.08.1949 03.01.1952 18.03.1953 19.08.1966 22.07.1967 28.03.1970 22.05.1971 06.09.1975 BLGE Malazgirt (Mu) Mrefte (Tekirda) Burdur Kars Hakkari Krehir Erzincan Erci (Van) Erbaa-Niksar (Tokat) Hendek (Adapazar) Ladik (Samsun) Gerede (Bolu) Varto (Mu) Hns Karlova (Bingl) Hasankale (Erzurum) Yenice (Gnen) Varto (Mu) Adapazar Gediz (Ktahya) Bingl Lice (Diyarbakr) CAN KAYBI 600 216 300 355 2514 149 32,962 194 3000 336 2824 3959 839 450 133 265 2394 89 1086 878 2385 3840 1155 653 1 146 17,127+ 798 DDET IX X IX VIII X IX X-XI VIII IX X IX-X X-IX VIII IX VIII IX IX IX IX VIII VIII IX VIII VIII VI VIII X X MAG (MS) 6.7 7.3 6.9 5.7 7.2 6.6 7.9 5.9 7.0 6.6 7.2 7.2 7.0 7.0 5.8 7.4 6.9 7.2 7.2 6.7 6.9 7.2 6.9 6.8 5.6 6.2 7.4 7.2 AIR HASARLI BNA 4500 5540 6000 -3860 116,720 600 32,000 2240 25,000 20,865 1986 3000 701 9670 20,007 7116 9452 5617 8149 9552 3241 6702 707 1338 50.000 20.503

24.11.1976 Muradiye-aldran (Van) 30.10.1983 13.03.1992 14.08.1996 27.06.1998 17.08.1999 12.11.1999 Erzurum (Kars) Erzincan Mezitz (orum) Ceyhan (Adana) zmit-Marmara Bolu-Dzce

BN I 02/0102

37

BLG NOTU

NEML MARMARA BLGES DEPREMLER

Kitaplardan, resimlerden, mali kaytlardan ve dier dokmanlardan arda kalan tarihi kaytlara gre, stanbulda tm tarih boyunca ykc depremler olmutur. Bu depremler en erken M.S. 325 ylndan beri kayt edilmitir. Aadaki tabloda, M.S. 325 ylndan beri olan depremlere ek olarak, 20. yzylda da Marmara Blgesi iin anlaml olan depremlerin kaytlar da yer almaktadr. Tarihsel dnem depremlerinin iddeti yaklak olarak hesap edilmitir. Kesin olarak byklkleri belli deildir. YIL 325 427 553 865 986 1344 1462 1509 1556 1659 1719 1766 1841 1894 1912 1935 1953 1953 1963 1964 1965 1967 1975 1999 Saros-Marmara Marmara Yenice / Gnen Edirne narck / Yalova Manyas Saros Mudurnu / Adapazar Saros Kocaeli zmit / Marmara 17,000+ X 89 IX 1 23 VII IX 265 IX 216 X X IX IX 7.4 7.4 6.1 7.3 7.4 6.4 7.2 5.2 6.4 6.9 5.9 7.1 6.6 7.8 50,000 7116 230 5398 9670 5540 BLGE CAN KAYBI DDET IX IX IX IX IX IX IX IX 7.2 7.2 MS AIR HASARLI BNA

38

BN I 03/0102

BLG NOTU

1999 DEPREMLER LE LGL GENEL BLGLER

17 Austos 1999 Kocaeli ve 12 Kasm 1999 Dzce depremleri, Arap ve Avrasya plakalarnn gney-kuzey ynl hareketi sonucu, Anadolu plakasnn skmas ve batya doru hareketi sonucu meydana gelmitir. Bu hareket 2 ana dorultu atml fay tarafndan oluturulmaktadr. Bunlar; Kuzey Anadolu Fay ve Dou Anadolu Faydr. Her 2 deprem de Kuzey Anadolu Faynda meydana gelmitir. Bu fay, hakim sa yanal dorultu atml zellie sahiptir ve kayma hz senede yaklak 10-20 mm. kadardr. Bu fayda meydana gelen depremler byk depremlerdir ve byklkleri M>7 olarak deimektedir. 17 Austos 1999, Kuzeybat Anadoluda nfus younluunun ve endstrinin youn olduu Kocaeli ve Sakarya blgesinde hasara neden olmu bir depremdir (Mv=7.4, moment byklk). Depremin odak derinlii yaklak 15 km.dir ve d merkezi, Glck ilesinin yaklak 10 km. dousunda yer almaktadr. Bu depremle 1300 km. uzunluundaki Kuzey Anadolu Faynn batya uzanan kuzey kolunda 4 farkl fay paras krlmtr. Hakim olan faylanma eidi sa yanal dorultu atml olup, fay boyunca 2-4.5 m.lik yanal atm gzlenmitir. Bu deprem, blgenin sismik boluklarnn tanmlanmasnda, gerilme birikiminin takip edilmesinde, olmas muhtemel byk depremin zelliklerinin tanmlanmasnda belirleyici olmutur. 17 Austos depremi, 1923 Tokyo depreminden sonra modern ve endstriyel yatrmlar olan ehirde meydana gelmi byk ve tahripkar bir depremdir. Fayn doudaki dier paras 12 Kasm Dzce depremi ile krlmtr. Her 2 deprem blgede geni bir corafyay ekonomik bakmdan etkilemitir. nk blge Trkiyenin ekonomik-endstriyel yatrmlarnn merkezidir. Deprem Kocaeli, Sakarya, Bolu ve Yalova blgesinde ok etkili olmutur.

17 AUSTOS 1999 ZMT (GLCK - D. MARMARA) DEPREM

Olu Tarihi: 17/08/1999 Olu Zaman: 00:01:39.1 (GMT); 03:01 (T.S) Koordinatlar: 40.75OK- 29.86OD Yer: Glck / zmit- Dou Marmara iddet (MSK): X Byklk (M): Ms (Yzey Dalgas Manyitd) = 7.8 (USGS-ABD) Mb (Cisim Dalgas Manyitd) = 6.3 (USGS-ABD) Md (Sre Manyitd) = 6.7 (ISK-Kandilli) Mw (Moment Manyitd) = 7.4 (ISK-Kandilli; USGS-ABD) l Says: 17,480 Yaral Says: 43,953 Ykk ve Ar Hasarl Konut/yeri: 73,342 Toplam Hasarl Konut/yeri: 244,383 Depremden Etkilenen Nfs: 16 Milyon

BN I 04/0102

39

1999 DEPREMLER LE LGL GENEL BLGLER

Depremden Etkilenen l Says: 10 Depremden Etkilenen llerin Toplam Yzlm: 64,000 km2 (yaklak) 17 Austos zmit depremi, Kuzey Anadolu Fay (KAF)nn Batda ikiye ayrlarak atal yapan stteki kuzey kolunda meydana gelmitir. lkemizde ilk defa bu deprem ile 7 il ve onlarca yerleim yeri dorudan etkilenmitir. Deprem sonucu Glck-Sapanca Gl, Sapanca Gl-Akyaz, AkyazGlyaka arasnda KAFn st kuzey kolu 3 para halinde krlmtr. Arazide gzlenen yzey krnn toplam uzunluu yaklak 110 km. dir. Krlmann bat ucu ise paralar halinde Glckn batsndan, Yalova-narcka kadar uzanmakta ve toplam uzunluu ise yaklak 72 km. civarndadr.

12 KASIM 1999 DZCE DEPREM

Olu Tarihi: 12.11.1999 Olu Zaman: 16:57:19.5 (GMT), 18:57 (T.S) Koordinatlar: 40.76K- 31.16D Yer: Dzce-Kaynal iddet (MSK): IX Byklk (M): Ms (Yzey Dalgas Manyitd) = 7.5 (USGS-A.B.D.) Mb (Cisim Dalgas Manyitd) = 6.3 (USGS-A.B.D.) Md (Sre Manyitd) = 6.5 (ISK-Kandilli) Mw (Moment Manyitd) = 7.2 (ISK-Kandilli; HRW-A.B.D.) l Says: 763 Yaral Says: 4 948 Ykk ve Ar Hasarl Konut/yeri: 35 519 Toplam Hasarl Konut/yeri: 133 496 Depremden Etkilenen Nfs: 16 Milyon Depremden Etkilenen l Says: 9 Depremden Etkilenen llerin Toplam Yzlm: 58 000 km2 (yaklak) 12 Kasm 1999 Dzce depremi, 17 Austos Marmara depreminin krlan dou ucundaki Akyaz-Glyaka parasnn, Dzce fay olarak bilinen daha douda devam eden paray tetiklemesi ve stress yklemesi sonucu olumutur. Dzce depremi ile yaklak 40 km.lik bir yeni krlma olmutur. Dzce depreminde krlma genelde birbirine paralel ve srama yapan birok para boyunca olup, nemli dey atm ve sa yanal dorultu atm zellii tayan verev bir faylanma sonucu meydana gelmitir. Kaydedilen ve zm yaplan art depremlerin dalm ve arazi gzlemleri, 17 Austos depremi ile yzeyde yaklak 110 km.lik bir krlmann, 12 Kasm depremi ile de 40 km.lik yeni bir krlmann olduunu gstermitir. Bugne kadar Kuzey Anadolu Fay zerinde olan tahripkar depremlerin olu dzenine bakldnda depremlerin Ana ok + Art ok eklinde meydana geldii gzlenmitir. Nitekim, 17 Austos ve 12 Kasm 1999 depremleri, zellikle Kuzey Anadolu Faynn ana krk hatt zerinde olan byk depremlerin, deprem olu dzeninin Ana ok + Art ok eklinde olutuu fikrini birkez daha desteklemitir.
Kaynak: B.. Aratrma Fonu Projesi Kodu: 99 HT201 17 AUSTOS 1999 ZMT, 12 KASIM 1999 DZCE DEPREM ve ARTI DEPREM ETKNLKLER; Kalafat ve di., 2001.

40

BN I 04/0102

BLG NOTU

YILDA KA DEPREM OLUR?

Her yl yaklak olarak 3,500,000 deprem olur. Bir ou kaytlara bile girmez. Yaklak 30,000 tanesi dnyann her hangi bir yerinde hissedilir.

BYKLK

TANIM

YILDA ORTALAMA

MERKEZ YAKININDAK DDET Kayt edilir ancak hissedilmez Kimileri hisseder Biroklar hisseder Az zarar verir ok zarar verir Ykcdr Afet yaratr

0 2.9 3.0 3.9 4.0 4.9 5.0 5.9 6.0 6.9 7.0 7.9 8.0 8.9

OK KK KK HAFF ORTA GL BYK OK BYK

3,165,000 49,000 6,200 800 120 18 Her 10-20 ylda bir

Kaynak: USGS

BN I 05/0102

41

BLG NOTU

DNYA APINDAK DEPREMLER

Bu yzylda dnyann eitli yerlerinde 1,5 milyondan fazla insan deprem nedeniyle hayatn kaybetti. En ykclar kaln harflerle belirtilmitir.

YIL 856 1290 1556 1737 1755

BLGELER Korint, Yunanistan ili, in ensi, in Kalkta, Hindistan Lizbon, Portekiz

L SAYISI 45,000 100,000 830,000 300,000 70,000

BYKLK

NOTLAR

ok fazla zarar orta derece zarar Yklan binalar, tsunamiler ve kan yangnlar binlerce hayata ve paha biilemeyecek kadar deerli sanat eserine maloldu.

1828 1906 1906 1908 1920 1923 1935 1939 1939 1960 1962 1964 1968 1970 1971

Eigo, Japonya San Fransisko, CA, ABD Santiago, ili Messina, talya Gansu, in Kanto (TokyoYokohama), Japonya Quetta, Hindistan Chillan, ili Erzincan, Trkiye Agadir, Fas Kuzeybat ran Alaska, ABD ran Kuzey Peru San Fernando, CA

30,000 3,000 20,000 70,000+ 200,000 143,000 30,000+ 28,000 32,962 14,000 12,230 131 12,000+ 66,000 65 8.3 8.6 7.5 8.5 8.3 7.5 8.3 7.9 7.3 7.3 8.3 7.4 6.5 7.7 6.5
530 milyon dolarlk hasar Kaya kaymas 550 milyon dolarlk hasar ok fazla zarar ok fazla zarar ok fazla zarar Byk Tokyo Yangn San Francisco Yangn

ok fazla zarar

42

BN I 06/0102

DNYA APINDAK DEPREMLER

YIL 1972 1975

BLGELER Managua, Nikaragua Liaoning, Hayeng, in

L SAYISI 5,000 10,000

BYKLK 6.2 7.5

NOTLAR

Yeralt sular ve yeraltnda yaayan hayvanlarn davranlarnn gzlemlenmesi nedeniyle nceden tahmin edildi. Blgeden 1,000,000 kii tahliye edildi.

1976 1976 1978 1983 1985 1988 1989 1990 1992 1994 1995 1999 1999 1999 1999 2000 2000 2001 2001 2001 2001

Guatemala Tangan, in Kuzey Iran Erzurum, Trkiye Michoacan, Meksika Kuzey Ermenistan Loma Prieta, CA Bat ran Erzincan Northridge, CA Kobe, Japonya Kocaeli, Trkiye Bolu-Dzce, Trkiye Atina, Yunanistan Oaxaca, Meksika Tayvan Solavesi, Endonezya El Salvador El Salvador Gujarat, Hindistan Washington, ABD

22,778 255,000 25,000+ 1,342 9,500 25,000 62 40,000 - 50,000 498 60 5,500 17,480+ 763 143 31 2,400 46 844 314 20,005 1

7.5 7.8 7.7 6.9 8.1 6.8 7.1 7.7 6.8 6.8 6.8 7.4 7.2 5.8 7.5 7.7 7.5 7.8 6.5 8.0 6.4
0.5 milyar dolarlk hasar 30 milyar dolarlk hasar 200 milyar dolarlk hasar 43,953 yaral, ok fazla zarar ok fazla zarar az zarar 1342 yaral 30,000 yaral, 3 milyar dolarlk hasar 19,000 yaral, 16.2 milyar dolarlk hasar 3757 yaral, 5.6 milyar dolarlk hasar ok fazla zarar

BN I 06/0102

43

BLG NOTU

GNMZDE DEPREMLE LGL SYLENTLER

Sylenti 1:

Byk depremler hep sabah erken saatlerde olur. Hava ok scak ya da ortalk sessizse deprem olacak demektir.

Eer son iki deprem gnn ayn saatinde ya da ayn mevsimde olmusa insanlar depremlerin hep ayn zamanlarda olacan dnrler. Gerekte depremler gnn herhangi bir saatinde ve her mevsimde olabilir. Bu nedenle yaadmz, altmz ve zamanmz geirdiimiz her yerde ve yln her annda kendimizi korumamz gerekir.

Sylenti 2:

TVde konuan herkes uzman olarak grlr.

Malesef, bu zel konuda kimin uzman olduunu bilmek zordur. Genel olarak biz, konusunda uzman olan kiileri duymak isteriz. Ancak bazen basn mensuplar konusunda uzman olmayan kiilere de yorumlarn almak zere soru sormaktadr. Bilim adamlar asndan baktmzda, bu konunun farkl alardan ele alnmas da sz konusudur. Birilerinin konusunda uzman olduunu anlamak iin u sorular sorabiliriz; Eitim aldklar alan nedir? Bu konuda uzmanlama dereceleri nedir? Bu konudaki bilgilerini destekleyen herhangi bir aratrma var m? Hangi lkelerde eitim yaptlar ya da altlar? Hangi dillere hakimler? Mesleki yaynlarda yer alan, yaynlanan makaleleri var m?

Sylenti 3:

Birdenbire ne kadar ok deprem olmaya balad.

Byk olaslkla, 1999 ylndaki Kocaeli Depreminden bu yana olan depremleri hatrlyorsunuzdur (Dzce, Atina, Tayvan, Guyarat). Kocaeli depreminden nce olan byk depremleri hatrlamaya aln. O kadar kolay deil, deil mi? Bunun nedeni imdi depremlerin farkna varyor olmanz. Sizin banza da gelebileceini dnmediinizden lkemizin (1992 Erzincan, 1995 Dinar, 1998 Ceyhan) ve dnyann dier blgelerinde olan depremlere ayn derecede dikkat etmemekteydiniz.

Sylenti 4:

Yer yarlp bizi yutacak.

Hayr. Bu yalnzca yklerde olur. lkemizin birok blgesinde fay hatlar vardr. Hangilerinin faaliyete geeceini ve nerede yeni fay hatt oluacan bilemeyiz. Ancak kara bir deliin iine dlmeyecei kesin.

Sylenti 5:

1 m x 1 m boyutlarnda kitap sand hazrlayn ve yanna uzann.

Kitaplarla byle bir sandk hazrlamak ok pahal ve gereksizdir. Binanz kmeden nce demenin hareketi ile sandk kayp sizi ezebilir. Yamyass olan binada hayatta kalmann yolunu kimse syleyemez.

44

BN I 07/0102

GNMZDE DEPREMLE LGL SYLENTLER

Sylenti 6:

Kap altna koun.

Hayr. O eskidendi. Bu inan bir deprem sonrasnda yalnzca kaplar ayakta kalm bir Kaliforniya evinin fotoraf gazetelerde yaynlandktan sonra ortaya kt. Gl ahap veya elik ereveleri olan kap altlar gvenli olabilir. Glendirilmemi beton ya da dekoratif duvarlarn ierisindeki kaplarn altlar gvenli deildir.

Sylenti 7:

Buzdolabnn yanna yatn.

Hayr. Bu, beyaz eya yanlarnda grlen kk boluklara snarak insanlarn kurtulabileceini dnenlerce ortaya atld. Gl bir sarsntda buzdolab zerinize dp sizi ldrebilir. Yaam boluklarnn olumas, sarsnt ynne, beyaz eyann boyutlarna ve dayankllna ve mutfan boyutlarna baldr. Daha nemlisi, henz bu konuda yaplan bir aratrma yoktur. Eer alak ev eyalarnz (amar makinesi gibi) duvara sabitlerseniz bunlar den byk eyalar durdurabilir. Eer sabitlemezseniz beyaz eyalar kayp sizi ldrebilirler. Ayn zamanda dolaplardan, onlarn iinden decek nesnelerden ve oda iinde uacak eyalardan da kendinizi korumalsnz. Arama kurtarma uzmanlar ve mhendisler evlerin iindeki en gvenli noktalar halen aratrmaktadrlar. Ancak gl bir sarsntda o noktalara ulamanz bile mmkn olmayabilir.

Sylenti 8:

Ne zaman deprem olacan biliyorlar - ancak bize sylemiyorlar.

Hayr. Gerekten de bilmiyorlar. Deprem bilimi yeni bir bilimdir. u an yapabildiimiz en iyi tahmin Marmara Denizinde Kuzey Anadolu Fay Hatt boyunca nmzdeki 30 yl ierisinde %70 olaslkla gl bir deprem olacadr. Bugn, yarn, gelecek yl, 35 yl, 7 ay, 3 gn ierisinde...? Kimse bilmiyor. Bilimadamlar srekli olarak depremlerin nerede ve ne zaman olacan hesaplamalarna yardmc olacak yntemleri gelitirmek zere alyorlar.

Sylenti 9:

Kardeimin arkadann berberi belediye bakann tanyor da...

Sylenti. Sylenti. Sylenti. u ana kadar pek ok kii depremler bu veya u gn, bu veya u saatte olacak diye kehanette bulundu. Efsaneler bizim korkularmz zerine kurulurlar. Eski insanlarn ocuklarna anlattklar c masalndan farkl deiller. Saduyunuzu kullann. Bu gibi sylentilerin basn-yayn organlarnda yer aldn grdnzde ikayet edin. Artk ciddi olalm.

Sylenti 10: Allahn bilecei i.

Nerede ve ne zaman yerin sallanaca bizim kontrol edemeyeceimiz bir eydir. Ama Allah bize beyin vermi. Beynimizi kullanmak bize kalm bir eydir. Bilgilerimizi kendimizi, sevdiklerimizi korumak ve daha ok ey renmek iin kullanmalyz.

BN I 07/0102

45

BLG NOTU

AVRUPA MAKROSSMK DDET LE

iddet: Depremlerin yaplar ve insanlar zerindeki etkilerine iddet ad verilir.

I HSSEDLMEZ.
ok uygun koullar olmad srece insanlar tarafndan hissedilmez.

II OK AZ HSSEDLR.
Evlerinde dinlenen hassas insanlar arasnda hissedilir. zellikle st katlarda oturanlar hissederler.

III ZAYIF HSSEDLR.

Sarsnt zayftr ve ev iinde az sayda insan tarafndan hissedilir. nsanlar ayakta yerde hissedebilir ya da avizeler sallanabilir.

IV GEN BR BMDE HSSEDLR. Evlerindeki pek ok insan ve sokaktaki ok az saydaki insan tarafndan hissedilir. ok az sayda insan uykudan uyanr. Sarsnt seviyesi rktc deildir. Kaplar, pencereler ve tabaklar sarsntdan ses karr. Asl duran cisimler sallanr.

V KUVVETL HSSEDLR.
Evlerindeki insanlarn tamamna yakn tarafndan ve sokaktaki ok az sayda insan tarafndan hissedilir. ok sayda insan uykudan uyanr. Az saydaki insan kaplara koar. Binalar sallanr. Duvarda asl olan cisimler ok sallanr. Cam ve porselen bardak ve tabaklar ses kartr. Sarsnt gldr. stlerde duran cisimler der. Kaplar ve pencereler sallanr ve kapanp alr. 5

VI AZ HASAR OLUUR.
Deprem hem ierdekiler hem de dardakiler tarafndan hissedilir. Binalarn iindeki pek ok insan korkup darya kaar. Kk cisimler der. Sradan binalarda hafif hasarlar grlr. Sva atlaklar oluur ve svalardan baz paralar der.

VII HASAR OLUUR.

Birok insan korkup dar kaar. Mobilyalar yer deitirir ve raflardan ok sayda cisim der. Sradan pek ok binada orta dereceli hasarlar oluur. Duvarlarda kk atlaklar oluur. Bacalarda ksmi kme grlr.

46

BN II 01/0102

AVRUPA MAKROSSMK DDET LE

VIII AIR HASAR OLUUR.

Mobilyalar ters dner. Sradan pek ok bina ciddi hasara urar, bacalar yklr; duvarlarda byk atlaklar oluur ve az sayda bina ksmi olarak ker.

IX YIKICI HASAR OLUUR.

Antlar ve kolonlar yklr veya dner. Sradan pek ok bina ksmi olarak ker, az saydaki bina da tamamen ker.

X OK YIKICI HASAR OLUUR.

ok sayda sradan bina ker.

XI KME OLUUR.
ok fazla sayda sradan yap tarz ile yaplm bina ker.

XII TAMAMEN KME VE YIKILMA OLUUR.

Binalar tamamen ker. Mutlak bir ykm sz konusudur. Her depremde bir byklk olmakla birlikte birden ok iddet olabilir. Aadaki rnekte olduu gibi, 7 byklndeki bir deprem, evde 4 iddetinde, darda 8 iddetinde hissedilebilir.

10

I IV VI V

VII X VIII II III

IX

BN II 01/0102

47

BLG NOTU

DEPREM TEHLKE AVI

Deprem tehlike av tm aile yelerinin katlmyla evde balatlmaldr. Evin her yeri, oda oda dolalp sarsnt srasnda nelerin tehlike yaratabilecei ngrlmelidir. Aile yelerinin evde en ok zaman geirdii yerler kontrol edilmelidir. rnein, aile yelerinin uyuduu, yemek yedii, alt ve oyun oynad yerler. Bir aratrmac gibi alarak yaplmas gerekenler bir liste halinde sralanp, bulunan tehlikeler giderilene kadar takip edilmelidir.
Deprem Tehlike Av almasn yaparken, nceliklerinizi belirleyin. 1. Yaamsal tehdit yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; yatak odasndaki giysi dolaplar 2. Ekonomik kayp yaratacak olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; bilgisayarlar 3. Yaamnz kolaylatran ya da sizin iin nemli olan eyalarn sabitlenmesi. rnein; aile yadigar biblo, vazo gibi eyalar

Yaadnz mekanlarda kayabilecek ve debilecek her ey kontrol edilmelidir. Yksee yerletirilmi herhangi bir eya var m? Eer varsa bu en ksa boylu aile yesinin ba hizasndan daha aada bir yere indirilmelidir. Mobilyalar vida ile duvara sabitlenmelidir. Duvardaki resimler kanca vidalarla gvenli ekilde aslmaldr. Avizelerin salam ekilde tavana aslmas salanmaldr. Mutfak dolaplarnn kapaklarna sarsnt srasnda almasn nlemek iin kap mandallar taklmaldr. Tm zararl ve yangn nedeni olabilecek maddeler kontrol edilmeli ve gvenlik nlemi alnmaldr. Su stclar duvara skca sabitlenmelidir. Dzeltilme tarihi:

Bulduumuz tehlikeler:

B i z H a z r l a n y o r u z ! Baarlar dilerim. - Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara

48

BN III 01/0102

BLG NOTU

ALES AFET HAZIRLIK PLANI

Tamamlanma tarihini yazn: Bu konuda bir aile toplants yaptk. Evde ve her odada en gvensiz yerleri belirledik (pencere nleri, byk, ar ve devrilebilen eyalarn yan, ocak gibi yangna neden olabilecek eyalarn yan). Evdeki ve binadaki k yollarn belirledik. zrller, bebekler, kk ocuklar, yallar, dilimizi bilmeyenler ve evcil hayvanlar iin gerekli zel erzak ihtiyacn gz nnde bulundurduk. Bir hafta yetecek kadar su (1 gn: kii bana 4 lt.), ve gn yetecek kadar yiyecek stoumuz var. Elektrik, su ve doalgaz vanalarn kapatmay biliyoruz. Blge ve bakent dnda balant kuracamz kii/kiilerin telefon numaralarn biliyoruz. Bunlar: Tekrar nasl buluacamz biliyoruz. Evin iinde: Evin dnda: Mahallemizin dnda: Yangn sndrclerini nasl kullanacamz biliyoruz. Yataklarmzn yannda el feneri, ayakkab bulunduruyoruz. lk yardm antamz var. Hayatmz srdrecek gereksinimlerimizi toparlayp, deprem antalarmz hazrladk (el feneri, pil, pilli radyo, ilk yardm antas, giysi, nakit para, ak, ddk, 1 hafta yetecek kadar reeteli ila, kat ve kalem, nemli telefon numarlarn ieren poet). nemli evraklarmzn kopyalarn deprem antamza koyduk ya da blge dnda bir yaknmza gnderdik. Deprem sonrasnda evremizde gaz sznts olmadndan kesinlikle emin olana kadar akmak, kibrit ya da bunun gibi yangna neden olabilecek benzer eyler kullanlmayacan rendik. Bu bilgiyi tandmz herkese yaymaya baladk. Deprem sonrasnda telefonu yalnzca acil durumlarda kullanmamz gerektiini rendik. Bu ekilde hatlar o anda en ok ihtiya duyanlar iin ak tutulacaktr. Bilgilenmeyi TV ve radyo kanal ile yapacamz rendik. Deprem Tehlike Av almamz bitirdik. Olas tehlikelerin nlemlerini aldk. Her alt ayda bir, planmz gzden geirmeyi kararlatrdk. ad/soyad adres e-posta telefon tarih

B i z H a z r l a n y o r u z ! Baarlar dilerim. - Prof. Dr. Ahmet Mete Ikara

BN III 02/0102

49

BLG NOTU

COALINGA OKULLAR RAPORU

2 Mays 1983, saat 16:42de Coalinga blgesini, Richter leine gre aletsel bykl 6.5 olarak kaydedilen bir deprem vurdu. Saniyeler sonra 5.0 byklnde art bir deprem daha oldu. Coalingada 1,900 renciye hizmet veren ilkokul, bir ortaokul ve bir lise bulunmakta. Bu okul binalar 1939 ve 1955 seneleri arasnda inaa edilmiler. 75 snf, jimnastik salonlar, ktphaneler, toplant salonlar ve ok kullanml odalar mevcut. ef Terrelle gre, eer okullar ak olsayd hem can kayplar hem de ciddi yaralanmalar sz konusu olacakt. Aada depremden sonra okullarda meydana gelen, yapsal olmayan hasarn envanteri bulunmaktadr:

Pencereler: Byk pencereler hem en fazla hasar grd hem de en fazla hasara sebep oldular. 31 yllk ortaokulun ktphanesinin kuzey ve gney duvarlarnda 2.40 m x 3.04 m byklnde pencereler vard. Bunlar, patlaynca tuzla buz olan camdan yaplmamlard. Btn pencereler ieriye doru patlad ve odalar haner eklinde cam paralaryla doldu. Yerdeki seramikler ve ahap eyalar uan paralar sebebiyle delik deik olarak zarar grdler. Aydnlatma: Yaklak 1,000 adet floresan ampul dp krld. lkokuldaki elektrik aksamnn tamam, dier binalardakilerin ise bir ksm yere dt. Asl olan hi bir tehizatn gvenlik zinciri yoktu. Girintili eski tehizatlardaki camlar sallanarak yerlerinden ktlar ve krldlar. Tavanlar: Doru ekilde yerletirilmemi T-bar tavanlar kt. zellikle hava borularnn evresinde ve tehizatlar iin kesilmi olan, yaptrlm tavan inileri dt. Bodrumlar ve Elektrik Sistemi: Beton duvarlarn iinden binaya giren su borular duvarlarn hareket etmesi ile paralandlar. Bodrumlar 1.75 m kadar su ile doldu. Tm elektrik tehizat ve kapatma mekanizmalar zarar grdler. Kimyasal Maddelerin Dklmesi: Lisenin ikinci katndaki kimya laboratuvarnda ak dolaplarda bulunan slfrik asit ve dier kimyasal maddelerle dolu ieler devrilip krldlar. Asit, atlaklardan birinci kata akt. Dolap kaplar ald ve cam dolaplarn kaplar krlp iindeki kimyasal maddeler dkld. Elektrikli havalandrma olmadndan binaya toksik dumanlar yayld. Eyalar ve eitli Objeler: Dosyalama dolaplar odann bir tarafndan dier tarafna hareket etti; serbest duran ktphaneler, dolaplar, caml dolaplar ve raflar dt. Makine odasndaki torna tezgahlar ve matbaa aralar dt. Daktilolar havaya frlad. 2.25 m caml dolaplarn zerinde duran malzemeler ve hayvan kafesleri yerlere dt. Film ekranlar ve haritalar top gibi frlayarak etrafa zarar verdiler. Lisede bulunan caml dolaplar duvarlara srgler ile tutturulmutu ancak civatalara bal olmadklar iin duvardan kopup iindeki malzemeler ile yere dtler.
Kaynak: San Bernardino Blgesi, Kaliforniya okullarnn idare memuru Charles S. Terrell iin E. Robert Balman tarafndan hazrlanan rapor esas alnmtr.

50

BN III 03/0102

BLG NOTU

EVLERDE YAPISAL OLMAYAN HASARLARIN AZALTILMASI

Yapsal olmayan hasarlarn azaltlmas, en az harcama yaplarak, yaralanmalar nlemek iin alnacak nlemlerden biridir. Aada, yapsal olmayan tehlikelerden bazlar ve zm yollar yer almaktadr.

CAMLAR VE AYNALAR
Krk ve keskin paralar etrafa dalabilir. Krlmayan camlar kullanlmas ya da camlarn filmle kaplanmas, deprem srasnda camn paralanmasn nleyecektir.

AIR EYALAR
zellikle byk ve ar eyalar bir felaket srasnda yerlerinden oynayacak ve devrilecektir. Eyalar duvara sabitleyin. Bunun iin, kancalar, metal levhalar, ya da L-profiller kullann. Eer eyann boyu eninden uzunsa sabitleyin!

TPGAZ, HAVAGAZI, DOALGAZ LE ALIAN CHAZLAR

Ocanz, su stcnz , kaloriferiniz ya da baka cihazlarnz gazla alyor olabilir. Gvenli olmayan gaz kaynaklar deprem srasnda hasar grebilirler. Gazla alan eyalarnz yerlerinden oynarsa ya da devrilirse, olabilecek gaz kaa tehlike oluturacaktr. Tm gazla alan cihazlarnz duvara sabitleyin, balant noktalarnda esnek borular kullann. Gaz balantsnn olduu hortum biraz uzun tutulmas durumunda daha rahat hareket edebilir. stten ve alttan sabitleme yaplarak bu eyalarn kaymas, dmesi, yuvarlanmas nlenmelidir.

BUZDOLAPLARI
Buzdolaplar ok ardr ve bazlar da tekerleklidir. Bu yzden yerlerinden oynadklarnda ya da devrildiklerinde birini ezerek zarar verebilirler. Buzdolaplarn altlarndan ve stlerinden, deprem srasnda devrilmelerini nlemek iin sabitleyin. Sabitlemeyi buzdolabnn arkasndaki borulardan yapmayn nk dayankl deillerdir ve arl tamayacaklardr.

BN III 04/0102

51

EVLERDE YAPISAL OLMAYAN HASARLARIN AZALTILMASI

ASILI RESMLER, AYNALAR, SAATLER

Duvarda asl duran her ey byk bir sarsntda decektir. Aydnlatma elemanlarn uygun boyda kanca vida ile tutturun. Vida yuvasnn derinliinin yeterli olmasna dikkat edin. Daha byk eyalarn duvara sabitlenmesi iin daha byk boyda kanca vidalar gerekecektir.

DEKORASYON MALZEMELER, RAFLARIN ZERNDEK EYALAR, KTAPLIKLAR

Sabitlenmemi eyalar deprem srasnda deceklerdir. Telle ya da misina ile rafn n ksmna bir hat ekin (ykseklii rafn 1/3n kapsayacak lde olmaldr). Objeler de Velcro (crt crt bant), ift tarafl bant ya da deprem mumu ile sabitlenebilir. Byk ve ar eyalarn en alt raflara koyulmas gereklidir. Ar eyalar zel olarak hazrlanm velcro ile sabitlenebilir.

BARDAK, FNCAN, TABAK DOLAPLARI

Sarsnt srasnda kapaklar alabilir ve iindekiler etrafa salabilir. Dolabn alt raflarna ar olan eyalar koyup kapaklarn almasn nlemek iin kancalar kullann.

YANICI SIVILAR
Dklm yanc svlar yangna sebebiyet verip, zarar grmemi bir evin zarar grmesine neden olabilir. Btn yanc svlar evinizin dnda bir yere koyun. Ve kendi kutularnda muhafaza edin. Aralardan ve arabalardan uzak bir yerde tutun. Bu svlar evinizde tutmanz gerekiyorsa, onlar garaja, kapal dolaplara ve en alt raflara koyun. Daha fazla bilgi iin; yerlerinde Yapsal Olmayan Hasarlarn Azaltlmas Bilgi Notunda Tehlikeli ve Yanc Maddeler blmne bakn.

PENCERE NNDEK YATAKLAR

Felaket srasnda cam krlabilir. Yataklar pencerelerden ve ar eyalardan uzak bir yere koyun. Camlar koruyucu filmlerle kaplayn. Perde ve gnelikleri kapal tutun.

52

BN III 04/0102

BLG NOTU

YERLERNDE YAPISAL OLMAYAN HASARLARIN AZALTILMASI

yerlerinde, alanlar iin gvenli bir ortam salamak iin alnacak temel nlemler aada yer almaktadr.

ARA GERE VE MOBLYALAR

Dosya dolaplarn, merkezi ilem birimlerini, kitaplklar birbirlerine sabitleyin. Yksek kitaplklar hem tepeden hem yerden sabitlenmelidir. Daktilo ve bilgisayarlar sabitleyin. Bilgisayar kasalarn, g kaynaklarn yerde tutun. Dolap kapaklarna kancalar takarak almalarn nleyin. Tehlikeli maddeleri doru ekilde saklayn ve alanlarnz bu konuda bilgilendirin. Desteksiz duran ve devrilebilecek eyalar sabitleyin.

Masa seviyesinin stnde ve ar olan her eyi sabitleyin!

BA SEVYESNDEN YUKARIDA DURAN EYALAR

Ba seviyesinin stnde ya da tavanda asl duran eyalar, altndaki alanlar iin tehlike oluturabilirler. Ba seviyenin stndeki eyalar sabitleyin. Tavana sabitlemede kullanlan kelepe sistemlerini kontrol edin. Florasan lambalarn ya da aydnlatma elemanlarnn aslma noktalarnn salamlklarn kontrol edin. Dekoratif amal tavan panellerini, spotlar, hoparlrleri, klimalar gvenli bir ekilde monte edin. Tavanda zayf boru ya da kablo olup olmadn kontrol edin.

ELEKTRKL ALETLER
Sarsntnn yarataca tehlike, elektrik aletlerinin balant noktalarnn ya da kablolarnn gvenli olmamas durumunda ortaya kmaktadr. Gvenli olmayan eyalar iyerinizde ya da binanzda elektrik kontana neden olabilir. Elektrikli eyalarn gvenli olduklarndan emin olun. Acil durumda bilgisayarlarnzdaki verileri korumak amacyla devreye girebilecek bir kesintisiz g kayna veya jeneratrnz olsun. Jeneratrn yakt blmnn, bataryalarnn ve yakt yolunun gvenli olmasna zen gsterin. Acil durumda devreye girebilecek aydnlatmalarnz (ldak) sabitleyin. letiim hatlarnz, ara gereleri, dmelerini ve ana kutularn salamlatrn. Eer elektrik kesintisi iin otomatik jenerator kullanyorsanz, olas bir yangn tehlikesini nlemek iin jenaratrde depreme hassas vana bulunduundan emin olun.

BN III 05/0102

53

 YERLERNDE YAPISAL OLMAYAN HASARLARIN AZALTILMASI

DEMRBA EYALAR
Demirba eyalarn kayb bir depremden sonra ileri aksatr. Su stclarn, kaloriferleri, aspiratrleri, havalandrma aralarn ve bu aralara bal bulunan vana ve hortumlarn gvenli ekilde sabitlenmesini salayn.

TEHLKEL VE YANICI MADDELER

Gvenli olmayan ya da doru ekilde saklanmayan tehlikeli maddeler iinizi engelleyecei gibi hi hasar olmayan bir binay da etkileyebilir. Byk kutular/sandklar iindeki kimyasal maddeleri ya da temizlik malzemelerini gvenli ekilde muhafaza edin. Btn zehirli ve tehlikeli maddelerin kapal, salam kutular iinde, depremde dklmeyecek ekilde tutulmalarna dikkat edin. Zehirli maddenin yaylmas durumunda tm alanlarnzn ne yapacaklarn bildiklerinden emin olun.

Benzin, tiner, baz temizlik ve boya rnleri gibi ska kullanlan birok madde yancdr. Buna ek olarak oda spreyleri, deodorant, sa spreyi, bcek ilac, mobilya cilas gibi evlerde ve iyerlerinde kullanlan birok madde aerosol olarak ambalajlanmtr. Aerosollar, yanc itici gazlar ierirler ve s altnda patlayabilirler. Yanc maddelerle ilgili tehlikeleri en aza indirmek iin: Yanc ve tehlikeli maddeleri belirlemek iin etiketleri okuyun. Onlar doru ekilde saklayn. S..Y.A. kurallarn hatrlayn. Snrlayn: Snrl miktarda bulundurun. zole edin: Kapal saklama kaplarnda tutun. Bu kaplar da kapal dolaplarda depolayn. Yok edin: inize yaramayacak maddeleri uygun ekilde yok edin. Ayrn: Birarada bulunmas tehlikeli olan maddeleri birarada tutmayn; rnein; kezzap (tuzruhu) ile amar suyu.

Eer etiketi olmayan bir kap iinde yanc madde bulunduunu biliyorsanz kendiniz etiketleyin.

ALIANLAR
Ev ve iyerlerinde alnacak nlemler konusunda bilgilenmeyi salayacak eitim ve bilinlenme programlar dzenleyin. Ailelerin katlmn da salayn. alanlarn, evlerinde ve iyerlerinde afet durumuna hazr olmalarn salayn. Her alana afet ncesi, afet sras ve sonras ile ilgili grev plan ve grev blgesi verin. yi bir gvenlik program oluturun. alanlar tehlikeler, gvenlik uyarlar, acil durum planlar ve kaynaklar konusunda srekli bilgilendirin.

KOMULAR
Komu iyerlerinin neler yaptndan haberdar olun. Onlarn giriimleri sizin iin baka boyutlarda tehlikeler yaratabilir ve bu durumlara kar da nlemler almanz gerekebilir.
54
BN III 05/0102

BLG NOTU

LEBLR SU

SUYUN DEPOLANMASI EN NEML KONULARDAN BRSDR

Su kayb lmcl olabilir. Pek ok insan, istisnalar dnda, 36 saat susuz kalma durumunda, bunun yan etkilerini hisseder. Susuzluun etkileri kendini alktan daha hzl gsterir. Vcudumuz ala kar daha dayankldr. Belirli miktarda su ile gnlerce hatta haftalarca a olarak idare edebiliriz. ehirde su kaynaklar deprem srasnda byk zarar grrler. me suyu kaynaklar kirlenebilir, borularda hasarlar olabilir, artmada sorunlar olabilir. Deprem srasnda tehlike yaratabilecek durumlar dikkate alarak, iilebilir suyun nasl depolanabilecei hakknda temel bilgiler aada yer almaktadr.

Ne kadar su bulundurulmas uygundur? Depolamada, kii bana gnde en az 4 litre su gereksinimi dikkate alnarak bir haftalk su depolanmas uygundur. (2 litre ime, 2 litre kullanma suyu)

SU KAYNAKLARI
Satn alnan ie sular. 5, 10, 20 litrelik pet/plastik kaplar. Suyu bu kaplara doldurmadan nce kaplarn dezenfekte edilmi olmalarna dikkat edin.

Plastik su ielerini beton bir yerde bekletmeyin. Beton zamanla suyun kimyasna etki edecek ve plastik ienin iindeki bu suyu artmak ie yaramayacaktr.

Musluk suyunun artlmas: Btn plastik su kaplarn tahta bir paletin ya da rafn stnde muhafaza edin. Su kaplarn baka eylere zarar vermeyecek ekilde yerletirin. Serin bir yerde tutun.
Shhi artlarda olmayan tm sularn artlmas gerekmektedir, tersi durumda, zamanla iinde bakteri reyecektir. Bir litre suyu artmak iin 2 damla kokusuz ve katksz amar suyu yeterlidir. Artma iin, suyu doldurduktan hemen sonra amar suyunu ekleyin. Kullanmadan nce 30 dakika bekletin.

Not: 6 ayda bir suyunuzu deitirin. (Bu, hem hazr olarak aldnz ie sular, hem de sizin arttnz ehir ebekesi musluk sular iin geerlidir.)

BN III 06/0102

55

LEBLR SU

Eer su kaynanzn temizlii konusunda pheniz varsa, aadaki yntemlerle suyu kullanlabilir hale getirebilirsiniz:

EN YS: Klorlayarak. 20 litre suya 8 damla klor, (Eer su ok kirliyse bu oran iki misli yapabilirsiniz.) Y: %2 orannda iyot ekleyerek. 1 litre suya 3 damla iyot eklenmesi uygundur. (Eer su ok kirliyse bu oran iki misli yapabilirsiniz.) SON ARE: Suyu kaynatarak. Suyu 10 dakika kaynatn.
Suyunuzu ve yiyeceklerinizi kullanmadan nce dezenfekte etmeye zen gsterin. Btn bu ilemler ncesi kirli su, kahve filtresi, tlbent, kat mendil gibi bir filtreden geirilerek tortulardan arndrlmaldr.

Suyun termosifondan alnmas: ncelikle, suyun soumasn bekleyin.

Souk suyun geldii ana vanay kapatn. Termosifona bal, tp ya da elektrii kapatn. Alt tarafta bulunan vanay an.

UNUTMAYIN: Dibinde biriken tortudan dolay su ilk nce amurlu akabilir. Su temiz gelinceye kadar aktmaya devam edin.

EVNZDEK DER SU KAYNAKLARI

Sifon: Sifondaki suyu kullanabilirsiniz ancak klozetin iindeki suyu kullanamazsnz. Sifon iin, eer kimyasal maddeler ya da baka katk maddeleri kullanyorsanz, bu suyu da kullanmayn. Buz kalplarnn iindeki buzlar Su bazl iecekler Evdeki borularn iindeki sular. Ana vana kapatlarak borularda olan sular alnabilir. Daha sonra da musluu sonuna kadar aarak borulardaki suyun gelmesini salayn (bu dulardan da yaplabilir). Sonra da musluu sonuna kadar kapatn. Bylelikle suyun basnla gelmesini salarsnz.

Havuz ya da baka kaynakl sular imeyin, aksi durumda ishal ve buna bal olarak vcutta ciddi su kayb oluabilir.

56

BN III 06/0102

BLG NOTU

AFET SONRASI BESLENME

ACL BESN HTYACININ KARILANMASI

Beslenme, depremden sonra hayatta kalmak iin nemlidir. Psikologlar, duygusal travma geiren insanlarn yaamdan kopabileceklerini, hatta ardndan gelen depresyon sonucu lebileceklerini sylemektedirler. Psikolojik olarak normal ve salkl bir beslenme biimi, afet sonucu oluan duygusal travmay azaltabilir. Bu yzden, byk olaslkla bir afetle karlaabilecek kiilere, normal yaamlarna geite, gerekli yiyecek malzemelerini nceden depolamalar nerilir. Burada, yiyeceklerin depolanabilir olmas nemlidir. Kuru yiyeceklerin buzdolabnn dnda kalma sresi en fazla 6 aydr. Aada, afet durumlar iin yiyecek depolamak isteyen kiilere fikir vermek amacyla bir liste yer almaktadr Bu bir alveri listesi deildir. eitli balklar altnda gerek duyulandan fazlas listeye alnmtr. Hazrlk yaparken, ailenizin ihtiyalarn ve beslenme alkanln gz nnde bulundurun.

YYECEKLER DNML OLARAK YENLEYN

6 ayda bir yiyecekleri yenilemek gerekir. Bu sreden sonra btn yiyecekler bozulmaz ama yiyeceklerin yenilenmesinin hayatn bir paras haline getirilmesi nemlidir. Bunun iin en kolay yol, 6 ayda bir enerji tasarrufu iin saat ayarlamas yaplan hafta sonu yiyeceklerin yenilenmesidir. Unutmayn, saatlerinizi deitirdiinizde yiyecekleri de deitirin. Yenileme ilemini unutmamanz iin yiyeceklerle her zaman ilgilenmeniz gerekir. Yenileri ile deitirdiiniz yiyecek malzemelerini atmayn, kullann. Hibir malzeme boa gitmemeli. Unutmayn: yenileyeceiniz malzemeler arasnda yiyecek, su ve ilalar olmaldr. Yangn sndrme aletini de ara sra alkalamay ihmal etmeyin.

GEREKL OLABLECEK YYECEKLER

Kii bana ve ev hayvanlarnz iin yedi gn yetecek yiyecek malzemesi bulundurmalsnz. Bu rnlerin raf mrlerinin uzun olmas gerekir. Yiyecekleri serin, kuru yerlerde ve gneten uzak tutmalsnz. Is ve nem yiyecein bozulmasna neden olur. Aada gerekli olabilecek yiyeceklerin bir listesi verilmitir. Bu liste saklanacak yiyeceklerin hepsini iermemektedir. Yannzda sizin ve ailenizin yiyebilecei yiyecekler bulundurun. Evinizde gnlk kullandnz malzemeleri semeye aln. ocuunuz depremden nce yemedii bir yiyecei depremden sonra da yemeyecektir. Her zaman iin 7 gnlk bir kamp gezisine ktnz dnerek hazrlann. ncelikle buzdolabnzda, sonra buzluunuzda, daha sonra da erzak antanzda depoladnz yiyecekleri tketmeye aln.

BN III 07/0102

57

AFET SONRASI BESLENME

RNEK MALZEMELER
ecekler: sttozu soda kahve, ay (Unutmayn, kafeinli iecekler vcudunuzda su kaybna neden olacaktr, bu yzden depoladnz suyun yars kadar bir miktar daha su bulundurun.) toz iecekler (Bunun iin ayrca su gerektiini unutmayn.) meyve/domates/sebze suyu enerji veren iecekler Unlu mamller: ekmek (Buzlukta saklayn.) makarna un msr gevrei krik krak pirin Proteinli yiyecekler: konserve et; sosis, sucuk, kyma, bonfile konserve kmes hayvanlar (tavuk, hindi) konserve balk (ton bal) peynir (Havas alnm ambalajda peynirler uzun sre kalr.) Meyve-sebze: konserve eftali, armut, kays konserve turungiler konserve sebze kuru bezelye hazr patates presi kuru fasulye Temel besin maddeleri: tuz eker piirmelik ya bal Baharatlar: Stoklayacanz yiyeceklere gre baharat sein. Ac yiyecekler vcutta sv kaybna yol aar. Dier malzemeler: fndk bonbon kuru meyve hazr orba konserve orba
58
BN III 07/0102

BLG NOTU

TESSATIN KAPATILMASI (elektrik, gaz ve su)

Depremden sonra elektrik, gaz ve su tesisatnn nasl ve ne zaman kapatlacann yaanlan ve allan mekanlarda herkese retilmesinin hibir maddi yk yoktur. Burada, evremizdekilere vanalarn yerlerinin ve nasl kapatlacann basit ve ak ekilde gsterilmesi nemlidir. Tesisat kapatmakla ilgili olarak unlar unutmayn: gaz kokusu alrsanz, duman kokusu alrsanz ya da yangn grrseniz, tesisatn ya da yaknndaki yerlerin hasara uradn grrseniz, tesisat kapatmalsnz. Eer evden baka yerde kalmak zere bir sre iin ayrlyorsanz, art deprem olasln dikkate alarak tm tesisatlar kapatmalsnz.

DOALGAZIN KAPATILMASI
Gaz vanas yerden gelip sayaca balanr. Vanay boruya ters ynde kapayn. Gaz kokusu almyorsanz ya da evinizde ciddi bir tehlike yoksa gaz kapamak zorunda deilsiniz. Acil durumlarda kolayca ve hzla ulalabilmesi iin doal gaz alterinin evresinde engeller bulundurmayn. Gaz kapamak iin vanann yaknndaki bir boruya ya da kolayca ulalabilen baka bir yere bir kol monte edilmelidir. Acil durumlarda ulaabilmeniz iin vanay beyaz ya da fosforlu renklerle boyayabilirsiniz. Gazn kapatlmas iin aadaki noktalarn dikkate alnmas nemlidir: hasarl ya da hasarsz binada gaz sznts hissederseniz, gazla alan stclar devrilmi ya da duvarla olan balants kopmusa, binanzda, duvarlarda ya da beton zeminde byk atlaklar gibi byk hasarlar varsa ve gaz borularnn hasar grdnden pheleniyorsanz, duman kokusu alyorsanz ve/veya yangndan pheleniyorsanz,

doal gaz sayacndaki vanay evirip gaz kesin. UYARI: Gaz kokusu alrsanz elektrik dmelerini ap kapamayn. Kaaklar kontrol etmek iin ate yakmayn. Gvenli ya da su geirmez olanlarn dnda pilli fenerler kullanmayn. Gaz kaa durumunda kimyasal fenerler gvenlidir. UYARI: Hasarl bir binada gaz kaa aramanz ok tehlikelidir ve nerilmez. DKKAT: Depremden sonra art oklar meydana gelebilir ve binanza hasar verebilir ya da hasar arttrabilir. UNUTMAYIN: Gaz kaa olup olmadn kontrol etmeden depremin ardndan gaz vanasn amayn. UNUTMAYIN: Bir uzman ya da doal gaz irketi alan btn pilot klar yeniden yakmaldr.

BN III 08/0102

59

TESSATIN KAPATILMASI

OTOMATK GAZ KAPATMA VANALARI

Otomatik gaz kapama vanalar byk bir deprem olmas durumunda gaz tamamen kapamann en iyi yoludur. Otomatik bir vanayla birlikte gaz, evde deilseniz bile kesilecektir. Ayrntl bilgi ve tehizat iin yerel gaz irketinizle grn.

ELEKTRK TESSATININ KAPATILMASI

nce btn kk sigortalar, sonra ana sigortay kapatn. Btn elektrikli aletlerinizi (rnein, televizyon, mzik seti, bilgisayar) fiten ekin. Aksi taktirde tekrar elektrik geldiinde fazla akm bu cihazlara zarar verebilir.

SU TESSATININ KAPATILMASI
Evinizdeki ana su borusunun yerini belirleyin. Boruda bir vana vardr. Depremden sonra szmalar olacan dnyorsanz bu vanayla evinizdeki suyu kesebilirsiniz. Acil durumlarda kolaylkla bulunabilmesi iin vanay boyayn. Evinizdeki suyu su sayacn bularak kapayabilirsiniz. Kapa tornavidayla ya da uygun baka bir aletle an. Bu kutuya ulaamyorsanz ya da bulamyorsanz yerel su ileri yetkilisini arayn. Acil durumlardan nce bu kutuya ve iindeki vanaya ulaabileceize emin olun. Su vanasn kapatmak iin saat ynnde evirin.

ACL AYDINLATMA
zellikle depremden hemen sonra bina ilerinde kibrit, mum ya da gazya lambalar kullanmayn. Art oklarla birlikte mumlar ya da gazya lambalar yere dp yangna neden olabilir. Depremden hemen sonra doal gaz ya da propan sznts tehlikesi olabileceinden, bir kvlcm patlamaya neden olabilir. Acil aydnlatma iin Evde kullanlan fener ya da pille alan ldak (yedek pil bulundurun) Kiisel kullanm iin el feneri Duvara aslabilen ve arj olabilen, elektrik kesildiinde devreye giren ldaklar Kimyasal ldaklar (ok gvenli aydnlatma aralardr) Gaz/propan ldaklar (ve fitiller, kibritler, yakt). Bu lambalar art oklar srasnda dmekten ya da devrilmekten koruyun. Tanabilen akl kesintisiz g kaynaklar (inventr) ya da yaktl jeneratr. Unutmayn, k jeneratrden ok az enerji eker. 200 wattlk bir ampul okumanz iin yeterli salayacaktr. Scakl ayarlayan aletler ok miktarda elektrik ekecektir. Sa kurutma makineniz yaklak 1500 wattlk bir enerjiye gereksinim duymaktadr. Bu yzden ya ihtiyacnza uygun gte bir jeneratr aln ya da elektrikli aletler kullanrken jeneratrnzn kapasitesini gz nnde bulundurun.

60

BN III 08/0102

BLG NOTU

LK YARDIM SET

Eviniz ve arabanz iin birer ilk yardm seti hazrlayn. lk yardm setlerinde en az aadaki malzemeler bulunmaldr: eitli llerde yara bantlar 5x5 cm steril gazl bezler (4 - 6 adet) 10x10 cm steril gazl bezler (4 - 6 adet) Antiallerjik yapkan bant (1 rulo) gen bandajlar (3 adet) 5 cm eninde sarg bezleri (3 adet) 10 cm eninde sarg bezleri (3 adet) Makas Cmbz, foseps Eldiven engelli ine Kalem Not kad Fener Ddk Sabit kalem (cilde yazlabilen)

BN III 09/0102

61

BLG NOTU

ACL DURUMDA LETM

TELEFONLA LETM
Byk bir depremden sonra iletiim aksayacaktr. Telefonlar ve e-posta kullanlamayacak, postalar yerlerine ulatrlamayacaktr (belki ulatrlacak bir eviniz bile olmayacaktr) ya da iyerinizde mahsur kalp ailenize ulaamayacak durumda olacaksnz. Depremden hemen sonra telefonlarnz byk bir olaslkla almayacaktr. Telefon santrallarnn hasar grm olmalar, yerel telefon hatlarnn zarar grm olmas bunun sebebi olabilir. Telefon sistemini almasn salayan hizmet birimi devre d kalm olabilir. Bir baka sebebi de ailelerini ve arkadalarn aramak isteyen kiilerin telefon hatlarna ok fazla yklenmelerinden dolay hatlarda kilitlenme olmasdr. Kilitlenme hatlarn kmesinden kaynaklanabilir ama genelde bunun nedeni herkesin ayn anda yaknlarn aramaya almasdr. Hatlara ar yklenme sistemin kmesine neden olabilir. Bunu nlemek iin belirli noktalardaki hatlar ilk anda kesilirler. Ailenizin durumunu renmek istemeniz ya da durumunuzu bildirmek istemeniz ok normal. Ama sistemin ilemesini istiyorsak aradmz kiilerin saysnn ok fazla olmamas gerekir. Bunun zm olarak kendinize bulunduunuz ehir dndan ve bakent dndan balant noktas olarak bir aile bireyinin ya da yaknnzn numarasn belirleyin ve o kiiye haber verin. Bylelikle yaknlarmzn hepsinin telefon hatlarn megul etmelerini nlemi oluruz. ehirleraras ve milletleraras aramalar iin kullanlan hatlar genelde hemen kmezler. Ayrca, ehirleraras ya da milletleraras hatlar devreye ilk nce girecek hatlardr. ehirdnda bir numaraya ulamanz, yannzdaki evde oturan birine ulamanzdan daha kolay olacaktr. Blge d balant kiisine telefonla ulatnzda ksa, ak, net ve abuk konuun. Telefon hatlar her an kesilebilir. Kendiniz ve sizinle birlikte olan aile yeleri haknda bilgi verin. Sizinle birlikte olmayan aile yeleri hakknda ksa bilgi aldktan sonra, bir-iki gn iinde tekrar arayacanz ve ksaca iyi dileklerinizi belirterek telefonu kapatn. Acil Durum Balant Noktas Kartn kullann. Bu kart doldurun ve tm aile yelerine verin. Gerekiyorsa kopyalarn hazrlayn. Bu sistem ie yarar bir sistem olduunu kantlamtr!

CEP TELEFONLARI
Cep telefonlar belirli bir iletiim a zerinde alrlar. Dorudan balanamazlar ve bu balanty salayacak bir merkeze ihtiya duyarlar. Depremden sonra cep telefonlarn kullanacaksanz aramak isteyeceiniz kii ile ayn servis salayan sistem zerinde olmanz nemlidir.

TELSZ BALANTISI
Telsizler, depremlerde en nemli iletiim aralardr. TRAC telsiz kullanm eitimi vermektedir.

62

BN III 10/0102

BLG NOTU

AFET SONRASI N ACL DURUM BALANTI NOKTASI KARTI

1. 2.

Bulunduunuz ilin ve Ankara dnda bir yerde bulunan arkadanz ya da yaknnzla balantya geerek uzaktaki balant noktanz olmalarn isteyin. Balant noktanzdaki kiiler blgenizde meydana gelebilecek bir afet sonrasnda telefonlara cevap verebilecek durumda olmalar gerektiini bilsinler. Siz aradktan sonra durumunuzu bildirmek gerekecek kiilerin telefon numaralarnn bir listesini verin. Afet, uzaktaki balant noktanzn olduu yerde gerekleirse ayn eyleri onlar iin siz de yapmaya hazrlkl olun. Arkadalarnz ve ailenizi, sizin hakknzda bilgi almak ya da size ulamak isterlerse bu balant noktasndaki kiiye ulamalar gerektii konusunda bilgilendirin. Balant noktas ile ilgili bilgileri ieren kart doldurun. Daktiloda ya da bilgisayarda yazlm ve slanmamas iin plastik bir klfa konulmu olmas nemlidir. Ailede herkesin kartnn olmasn ve yanlarnda tamalarn salayn. Balant kartn fotokopi ile oaltarak arabanzda, evinizde telefonun altnda, iyerinizde olmak zere eitli yerlerde bulundurun. Baka yerlerde yaayan akrabalarnzla da konuarak, aileyi ilgilendiren herhangi bir acil durumda uzaktaki balant noktanz konusunda gr birliine varn. Afetin, balant noktasndaki kiiyi de etkileyebileceini hesaba katarak alternatif balant noktalar belirleyin.
.........................................................
ALES ACL DURUM UZAKTAK BALANTI KS BLGLER

3. 4. 5. 6.

7.

.........................................................
ALES ACL DURUM UZAKTAK BALANTI KS BLGLER

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

adres:

adres:

adres:

adres:

.........................................................
ALES ACL DURUM UZAKTAK BALANTI KS BLGLER

.........................................................
ALES ACL DURUM UZAKTAK BALANTI KS BLGLER

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

isim: telefon numaralar:

adres:

adres:

adres:

adres:

BN III 11/0102

63

BLG NOTU

DEPREMLE LGL PULARI

DEPREM SIRASINDA
Depremi ilk farkettiinizde, evrede kimse varsa, DEPREM! diye bararak onlar uyarn. Herkesin mel, kapan, tutun pozisyonunu almas gerekir. Gvenli bir yer bulup melin, Banz ve boynunuzu koruyacak ekilde kapann, Gvenli bir yere tutunun, Sarsnt geinceye kadar olduunuz yerde kaln.

Salam bir masann altna girin, ya da alak salam bir mobilyann, eyann yanna eilin. Pencerelerden, kitaplklardan, dosya dolaplarndan, ar aynalardan ve dier ar debilecek eyalardan uzak durun. Duvarlar ve debilecek tavan demelerini izleyerek, sarsnt bitene kadar bulunduunuz yerde kaln. Aada, deprem srasnda bulunduunuz yere bal olarak yapacaklarnz konusunda baz bilgiler yer almaktadr. Eer yksek yapl bir binada iseniz ve yaknnzda salam bir masa yoksa, bir i duvara gidin ve banz kollarnzla koruyun. Eer alarm sistemleri devreye girerse armayn. erde kaln. Pencere camlar sarsnt srasnda yerinden kabilir ve yzlerce paraya ayrlarak etrafa salabilir. Eer darda iseniz, aklk bir alana gidip, zerinize debilecek ykntlardan, elektrik kablolarndan ve aalardan korunun. Eer darda, binalarn yannda kaldrmda iseniz, den kiremitlerden, camlardan, kaplamalardan, svalardan ve dier enkazlardan korunmak iin kap iine eilin. Eer arabann iinde iseniz, arabay aklk bir alana srn ve sarsnt bitene kadar arabann iinde kaln. Arabanzdan inip, yanna melmeniz durumunda, baka arabalar ya da zplayan baka nesneler size arpabilir, kprlerden, altgeitlerden ve elektrik direklerinden uzak durun. Eer kalabalk alveri merkezlerinde ve halka ak yerlerde iseniz, bir an nce ka gitmek iin acele etmeyin. Devrilebilecek, eya dolu raflardan ve eyalardan uzak durun. Eer tekerlekli sandalyede iseniz orada kaln. Kollarnzla, banz koruyacak ekilde kapann. Mmknse, arabann tekerleklerini kitleyin. Eer mutfakta iseniz, duvara sabitlenmemi buzdolab, ocak ve tezgahst dolaplardan uzak durun. Eer stadyumda, sinemada veya tiyatroda iseniz, oturduunuz yerde kaln, kollarnzla, banz koruyacak ekilde kapann. Sarsnt bitene kadar yerinizden kmldamayn. Sakin olun. Bir an nce ka gitmek iin acele etmeyin.

64

BN IV 01/0102

BLG NOTU

OLAY KUMANDA SSTEMNN KURULMASI VE AKTVTELER

Acil durumlara mdahalenin organizasyonu iin oluturulmu uluslararas bir sistem vardr. Buna Olay Kumanda Sistemi veya Standart Acil Ynetim Sistemleri ad verilir. Bu sistem, blgedeki bir kiinin Lider (geici de olabilir) olmas ve bir letiim Sorumlusunun yardmyla gerekli olduu ekilde iki kolda gruplar oluturmasndan ibarettir. Bu gruplardan birincisi hasar tespiti, arama kurtarma, yangn ve tehlike nleme ve ilk yardmdan sorumlu olan Operasyon koludur. kincisi ise, malzeme salanmas, gnlller, ulam, yiyecek ve iecek, barnma ve temizlik, psikolojik destek ve gzetimden sorumlu olan Lojistik koludur. Aadaki i tanmlarn depremden sonra ileri organize etmek ve blmek iin kullanabilirsiniz. Ayn zamanda gnllleri harekete geirmek, tatbikat ve planlama iin de kullanabilirsiniz.

S.A.Y.S. O.K.

LOJ.

OP.

I. OLAY KOMUTANI
1. 2. 3. 4. 5. 6. Gvenli bir yerde Komuta Merkezini kurun. Glgeniz olacak, yannzdan hi ayrlmayacak bir Telsiz Radyo Kullancs belirleyin. Grev listesini kullanarak mdahale takm kurun. Gelen hasar Deerlendirme Raporlar ile nceliklerinizi belirleyin. Olay Formunu kullanarak tm olaylar takip edin. Dzeni koruyun.

II. LETM
Siz Olay Komutannn glgesisiniz. Onunla birlikte kaln ve onun acil operasyon merkezi ile iletiimini salayin. 1. 2. 3. 4. Acil Operasyon Merkezini arayn. Merkezin talimatlarn yerine getirin ve ksaca anlatn. Afet Radyoyu takip edin. Kendinizi, mahallenizi ve ilenizi tantn. Ek iletiim yollar bulmak iin Lojistik Lideri ile birlikte aln.

Hatrlatmalar: Olay Komutan ve Acil Ynetim Merkezi arasndaki iletiimi devam ettirin. Radyoyu asla bir yerde brakmayn.

III. OPERASYON
1. 2. 3. Arama Kurtarma, Yangn ve Tehlike Kontrol ve lk Yardm Ekiplerinin almalarn denetleyin. Hasar, yaralanma ve lm raporlarn merkezde toplayn Olay Kumanda Merkezi ile dzenli balantnz koruyun.

III.1. Hafif Arama Kurtarma 1. lk hasar deerlendirme raporlarn hazrlamak iin birisini grevlendirin. 2. Ayn anda: A. Evden eve kontrol yapacak en az 1 ekip kurun. B. Tm evleri aadaki sra ile deerlendirecek ekipler kurun: a. ar hasarl binalar (uzman arama kurtarma ekipleri tarafndan aranr.) b. orta hasarlar (hafif arama kurtarma) c. hafif hasarl ve hasarsz

BN V 01/0102

65

OLAY KUMANDA SSTEM

3. 4. 5.

Yaplarda sorunlar zldke binann n tarafndan akca grlecek ekilde uluslararas bina iaretleme sistemine gre binalar iaretleyin. Her ekip Hasar Deerlendirme Formunu kullanarak yaplan ileri kayt etmelidir. Olay Komutan ile iletiimde olun.

Hatrlatmalar: Her ekipte en az 2 kii olmaldr. Her art depremden sonra hasar deerlendirmesi tekrar yaplmaldr. III.2. Yangn ve Tehlike Kontrol: Gvenli bir ekilde, 1. kk yangnlara mdahale etmek, muhtemel tehlikeli maddeler ile ilgili durumlar izole etmek, gaz, elektrik ve su tesisatlarn deerlendirmek iin kk ekipler kurun. 2. Hasar deerlendirme raporlarn kullanarak kurulmas gereken ekipleri belirleyin ve nceliklere gre onlar sralayn. III.3. Afet lk Yardm 1. Mdahale yeri belirleyin ve triaja balayn. 2. Gerekiyorsa baka bir yerde morg kurun. 3. Yarallara ilk mdahaleyi yapn. 4. Ayr bir alanda psikososyal destek ve yardm ekibi almalarn balatn. 5. letiim Ekibi ile birlikte alarak en yakn hastane ve klinikleri belirleyin. 6. Lojistik Ekibi ile birlikte alarak alternatif ulam yntemlerini belirleyin. 7. Yaplan ileri Tbb Ekip Formu ile belgeleyin. 8. Psikososyal Destek ve Yardm Ekibi ile dzenli balantnz koruyun. 9. Kumanda Merkezi ile dzenli balantnz koruyun. 10. Tbbi tedavi gerektiren uygulamalar rapor edin.

IV. LOJSTK
1. 2. Barnma ve Shhi ler ile Yiyecek/Su Ekiplerini denetleyin. Gerekli oldukca iletiim, Tedarik, Ulam, Gnlller ve Gvenlik Ekiplerini koordine edecek gruplar kurun. a. Farkl iletiim yntemleri belirleyin. b. Farkl ulam ve gnll ynetimi yntemlerini belirleyin. c. Btn ekiplerin malzeme ihtiyalarn belirleyin. d. Gerekli hallerde trafik akn denetleyin. e. Tm ekipler iin yiyecek ve iecek salayn. f. Olay Kumandan ile iletiimde olun.
IV.1. Yiyecek ve Su 1. Yiyecek iecek depolama iini organize edin. 2. Tm ekiplere hafif yiyecek ve iecek salayn. 3. Felaketzedelere, hafif yiyecek ve iecek temin etme iini organize edin. 4. Yiyecek datmn organize edin. IV.2. Shhi ler ve Barnma 1. Barnma ve shhi iler iin gvenli yerleri belirleyin ve kurun. 2. Hava artlarndan korunmay salayacak barnaklar kurun. 3. nceden belirlenmi korunacak kiileri (ocuklar, zrller, yallar) kontrol edin. 4. Barnakta bulunanlarn isimlerini ve adreslerinin kayt edin. 5. Geici tuvaletleri kurun. 6. Olay Kumanda Merkezi ile dzenli balanty koruyun.

66

BN V 01/0102

OLAY KUMANDA SSTEM

IV.3. Psikososyal Destek ve Yardm 1. Gvenli bir yer belirleyin ve triaja balayn. 2. Travma altndakilere psikolojik destek vermeye balayn. 3. Kk ocuklar ve yallar oyalayacak faaliyetler dzenleyin. 4. lk Yardm Ekibi ile dzenli balantnz koruyun. Standart Acil Ynetim Sistemleri her dzeydeki afet planlamasna cevap verecek ekilde uyarlanabilir: Deiken organizasyon yaps Birleik kumanda yaps Ortak terminoloji Esneklik Merkezi iletiim Etkin hareket plan Ayrntl kaynak ynetimi dare edilebilir kontrol sresi Yedek planlama Herkese her alanda eitim Grevliler ve blmler sadece gerektiinde oluturulur.
LOJ.

S.A.Y.S. O.K.

OP.

PLANLAMA KOMTES Mahalle Envanteri Risk Belirleme Halk Eitimi

OLAY KUMANDA MERKEZ Olay Kumandan Olay Kumandan Yardmcs Telsiz Radyo Kullancs

OPERASYON BLM

LOJSTK BLM

DARE VE LETM BLM Kayt letiim D letiim Halk Bilgilendirme Grevlisi

Tehlike Belirlenmesi ve Kontrol

Malzeme ve Tehizat

Hafif Arama ve Kurtarma

Su ve Yiyecek

Tbbi Operasyonlar

Trafik Kontrol ve Ulam

Kk Yangnlarn Sndrlmesi

Barnma ve Artma

Gvenlik
(rnein, okullarda renci tahliyesi)

Psikolojik Destek ve Danmanlk Gnlller ve Etkinlikler

BN V 01/0102

67

BLG NOTU

TOPLUM AFET GNLLS

TAG PROGRAMI
Los Angeles tfaiyesi ve FEMAnn halkn eitilmesi ihtiyac ile gelitirdikleri eitim program (CERT) model alnarak, stanbul Afete Hazrlk Eitim Projesi ve AKUT tarafndan gelitirilmitir. TAG program, afet durumuna mdahalede eitim alm kiilere duyulan gereksinim nedeni ile gelitirilmitir. Bu ekipler olas bir deprem ve dier afetlerde mevcut mdahale kaynaklarnn yetersiz kalmas halinde devreye girip yardmc olacak insanlardan olumaktadr. Bu eitimle topluma olas bir afet durumunda afet ynetiminin bir paras olarak yer alacak dzeyde yetkinlik kazandrma amalanmaktadr. Bu zel programda alnan eitimle, eitli kurululardan eitli meslek gruplarndan gelen insanlar, birer TAG yesi olarak, afet durumunda eitim almam gnllleri koordine edebilir ve harekete geirebilirler. TAGlar 28 saatlik balang eitimi alrlar (4 saatlik 7 oturum eklinde). Eitmen olmak iin, 100 saatlik ek Toplum Afet Gnlls Eitmen Eitimi almak gereklidir. Depremin ykc etkilerinden syrlabilmek iin en etkin yol toplumun her kesiminden katlm, iyi planlama ve ibirlii ortamnn salanmasdr. Hazrlkl olmak bireyden balar. Depreme hazr olup, tehlikeleri azaltma abalar ile afetin etkileri en aza indirilebilir. Bu programn pek ok yarar sz konusudur. Bu program, depreme hazrlkl olma, gndelik yaamda da kullanlabilecek acil mdahale becerisinin kazanlmas ile devlet ve toplum arasndaki ban salamlatrlmas, toplumsal ruhun canlandrlmas ve ehirlerimizde insanlarn yaam standartlarn daha iyi hale getirme konusunda son derece etkin olmaktadr.

68

BN V 02/0102

TOPLUM AFET GNLLS

ETM KONULARI
7 oturumdan olumaktadr:

OTURUM 1:

Afetlere Hazr Olmak Giri ve tanma ve program hakknda n bilgi verilmesinden sonra; u konulara yer verilir; Afetler nedir? Afet trleri nelerdir? Trkiyeyi etkileyen afetler nelerdir? Halktan biri olarak, bir afet alan olarak afete mdahale konusunda bireyin rol nedir? Afetlerin altyap zerindeki etkileri, yapsal ve yapsal olmayan hasarlar ve giderilmeleri ele alnmaktadr. Yangn Sndrmek Yangnn kimyas, tehlikeli maddeler, yangn tehlikeleri ve yangn sndrme tekniklerine yer verilir. Yangn sndrclerin gvenli ekilde kullanm, yangna mdahale ve kk yangnlarn sndrlmesi konusunda katlmclara bilgi ve beceri kazandrlr. Afette lk Yardm / Blm 1 Nefes yolu tkanmas, kanama ve ok durumlarnn basit triaj ve acil mdahale teknikleri ile belirlenmesi Afette lk Yardm / Blm 2 Felaketzedenin tepeden trnaa muayenesi, acil mdahale blgesinin kurulmas, yanklara mdahale, yara bakm, krk, kk, incinme, burkulma mdahalesi, atelleme uygulamas, vcut ssnn dmesine mdahale gibi temel ilk yardm tekniklerinin gvenli ve hijyenik bir ortamda uygulanmas Hafif Arama Kurtarma almas Katlmclar, arama kurtarmann planlanmasn, arama kurtarma tekniklerini ve en nemlisi de kurtarmacnn gvenliinin nasl salanacan renirler. Olay Kumanda Sistemi ve Takm almas Afetin kurtarmaclar ve kazazedeler zerindeki belirtilerinin belirlenmesi, TAG organizasyonu ve ynetim ilkeleri ile belgeleme zerinde durulur. Program Tekrar ve Tatbikat / Afet Canlandrma Katlmclar bir snavla bilgilerini tekrar ederler. Son olarak da nceki 6 oturumda renilen afete mdahale faaliyetlerinin uygulamal tekrar yaplr.
S.A.Y.S. O.K.

OTURUM 2:

OTURUM 3:

OTURUM 4:

OTURUM 5:

OTURUM 6:

LOJ.

OP.

OTURUM 7:

BN V 02/0102

69

NOTLAR

engelky 81220 stanbul tel: 0216.308 05 11 / 345 faks: 0216.332 90 94 e-posta: iahep@boun.edu.tr internet: www.iahep.org