SAKARYA NVERSTES

OSMANLI TRKES
Hafta 9
Yrd.Do.Dr. Saim YILMAZ

Bu ders ieriinin basm, yaym ve sat haklar Sakarya niversitesine aittir. "Uzaktan retim" tekniine uygun olarak hazrlanan bu ders ieriinin btn haklar sakldr. lgili kurulutan izin almadan ders ieriinin tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz. Her hakk sakldr 2012 Sakarya niversitesi

NTE

Nesir rnekleri Okuma almalar

NDEKLER
9.1. Vlidesine Bir Mektbu 9.1.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.1.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.2. Edebiytmzn Devirlere Taksmi 9.2.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.2.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.3. amlca 9.3.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.3.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.4. Sleymniye 9.4.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.4.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.5. Mi ve Siyahtan 9.5.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.5.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.6. ffetten 9.6.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm 9.6.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar 9.7. Deerlendirme Sorular 9.8. Kaynaklar

HEDEFLER
Bu niteyi altktan sonra; Osmanlca edeb metinlerde yer alan Arapa ve Farsa terkipleri tanyabilecek, Kelimelerdeki ekleri ve tamlamalardaki unsurlar gsterebilecek, Gnmz Trk alfabesine doru bir ekilde aktarmn yapabilecek, Metinde geen kelimelerin anlamlarn aklayabilecek, Trke, Arapa ve Farsa kelimeleri seebilecek, Osmanlca matbu baarabileceksiniz. bir edeb metni doru bir ekilde okumay

NERLER
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce; Verilen metnin gnmz Trk alfabesine aktarmna bakmadan nce kendiniz okumaya ve anlamaya alnz. Okuyamadnz veya anlamn bilmediiniz kelimelerin altlarn iziniz. Daha sonra gnmz Trk alfabesiyle yazm ksmyla karlatrnz. Anlamn bilmediiniz kelime ve terkipleri kelime ve tamlamalarn anlamlar ksmndan bularak tekrar ediniz.

Nesir rnekleri Okuma almalar

9.1. Vlidesine Bir Mektubu

9.1.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm Vlidesine Bir Mektubu Efendim! Benim canmdan azz olan vlideciim Geen ki aldm mektubunuzda bir yldan beri hasta olduunuzu bildirmi idiniz, lkin bundan anladma gre cannzla urar mertebeye gelmisiniz! yle ise Efendim niin bu zamana kadar bildirmediniz? Eer bildirmi olaydnz r-bk tahslin arkasn alp, imdiye dek sitneye gelirdim; nk bundan mukaddem daha kolaylklar var idi; her ne ise u gnlerde iimi bitirmek zereyimdir.

Eer hastalnz pek arlayor ise tez bize yazn! T ki avdet etmenin aresine bakaym; ama yine siz ihml buyurmayp u hastalktan kurtulmaya aln! Vcd sa olmadktan sonra mal ve mlk ne yapmaldr? Saknp bu hussta paray esirgemeyesiniz! Birka tabbe baktrn! Eer bor bile edilirse edsna Allah kermdir, hemn siz var olun! Efendim! imdi cb ediyor ki u na kadar gnlmde sakladm srlar size syleyeyim, t ki ne sana, ne bana, d- dern olsun. nk Ben dem bit-tabi hrsl olduu ikrdr, ama bu hrs birka trldr, benim hrsm imdiki akl ve idrkime baklrsa biraz geinecek ile ok hnerden ibrettir. Elhamdlillhi Tel u gen yamda bunlardan bir miktar hissedr oldum. Lkin hakkatte hep senin syendedir, zr beni okutturup yazdrttn! 9.1.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar
r-bk Arkasn almak sitne Mukaddem Avdet etmek Hemn (hemen) Var olmak Hemn siz var olun cb etmek D- dern Ben dem bit-tabi ikr Geinecek Hner Hissedr olmak ok acele, pek acele Sonulandrmak Saltanat merkezi. stanbul nce gelen, nceki Dnmek Daima, her daim Mevcut olmak Daima siz mevcut olun, her daim var olun. Gerekmek, lazm olmak yaras, gnl acs nsan olu, Adem olu Doal olarak, tabiat ile, tabi, elbette Ak, meydanda, belli Gelir, geimlik Beceriklilik, maharet, ustalk, marifet Hisse sahibi

9.2. Edebiytmzn Devirlere Taksmi

9.2.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm Edebiytmzn Devirlere Taksmi Edebiyt trhinin byk devirlere taksminde trh icbta riyet zarrdir. Trk trhi yalnz edebiytn deil btn ictim messeselerin tedkk hussunda balca byk devre ayrlr ki, biz de edebiytmz buna gre taksm ettik. 1- slmiyetten evvel Trk Edebiyt 2- slm medeniyeti tesri altnda Trk Edebiyt 3- Avrupa medeniyeti tesri altnda Trk Edebiyt Birbirinden tamamen ayr ve ok briz seciyelere mlik olan bu byk devrede, muhtelif leheler edebiytlarn, ayr ayr ve takvmi bir sra takb ederek tekml trhlerine gre umm medeniyet trhi erevesi iinde-zha altk. Byk edeb ahsiyetlere yht baz byk trh cereynlara gre yaptmz tl taksmtta da azam derecede- ind taksmttan uzak kalmaya ve trh cbta ittiba gayret ettik. Kezlik muhtelif leheler edebiytlar dhilinde huss bir hatt- tekml takp eden baz zmre edebiytlarn da yine takvm sraya gre nazar- itibra aldk; ve edebiytn ummi tekml arasnda onun huss hatt- tekmln de mstakillen gstermek istedik. Bu

ummi esaslar dhilinde, Trk edebiytnn tekml mecrs, hi olmazsa ana hatlar itibryla tavazzuh ve tenevvr etmitir kanaatindeyiz. 9.2.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar
Trh icbt Riyet Zarr ctim messeseler Tedkk Seciye Mlik olmak Takvm sra Tekml Umm medeniyet trhi Trh cereyn Tl taksmt nd taksmt ttib Kezlik Hatt- tekml Zmre Nazar- itibra almak Ummi tekml Mstakillen Tavazzuh Tenevvr Tarihi gerekliliklere tibar etme, uyma, gzetme Mecburi, zorunlu, gerekli Sosyal messeseler, kurumlar Aratrma, inceleme Karakter Sahip olmak Kronolojik sra Gelime, geliim Genel medeniyet tarihi Tarihi akm kinci derecede snflama Subjektif snflama Tbi olma, uyma Bunun gibi, keza Gelime izgisi Topluluk, grup, camia Dikkate almak Genel geliim, gelime Mstakil olarak, hibir yere bal olmadan. Bilhassa. Aklanma, aydnlanma Aydnlanm

9.3. amlca

9.3.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm amlca amlca u lem-i sflnin semya en karb bir mahalli veya semnn arza en yakn bir burcudur denilecek kadar ulvdir. amlca bir byk airin zihni gibi lem-i bly kudretten nzl eden fyztn her yerden ziyde mehbiti, mtk- ulviyet olan hayltn her yerden ziyde mahall-i tarassudu, hlikini dnmek nimet-i bek cynesine mtehassir olan bir ruhun arayp da bulamad u cihnn bir ke-i inziv-y mstesnsdr. amlca denilen mevki-i mmtz, kudretin aty-y bedasn cmi bir mcessem levha-i tabatdr. Semnn hibir ulv tems, hibir renk letfeti, hibir rh-perver manzaras yoktur ki amlcann tulunda, gurbunda, leyl-i mkevkebinde mehd olmasn. Tabatn hibir revnak- saf-bah, hibir nokta-i dil-bnesi yoktur ki amlcann en gzel krlarnda, o cihn-nm mevkilerinde nazargh- itiyktan kendisini saklayabilsin.
8

9.3.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar

lem-i sfl Karb Mahal Ulv lem-i bl Nzl eden Fyzt Mehbit Mtk Haylt Tarassud Sfllerin lemi. Dnya lemi Yakn Yer Yksek, yce st lem nen Feyizler Bir eyin indii yer. nilecek yer. evkli, arzulu, zleyen. Hayaller Dikkatle bakma, gzle takip etme, gzleme, gzetleme. Gzleme, gzetleme yeri Yaratc Sonsuzluk nimeti Arayan, isteyen, tlip olan. Hasret eken, zleyen Sekin, mstesna bir inziva kesi Sekin yer. Bahiler, hediyeler, ihsanlar. Yksek estetik deerde olan ey, sanat eseri. Sanat deeri yksek balar, ihsanlar Cisim halinde bulunan. Cisme brnm. Somut Tabiat levhas Bakma, seyretme. Manzara. Ruha ferahlk ve kuvvet veren. Doma, dou Batma, bat Gece Yldzl Gzellik, letfet. Gz alclk, parlaklk. Elendiren, kederi def eden. Kalbi skan, yree sknt veren. Dnya haritas Baklan yer, nazar edilen yer. 9

Mahall-i tarassud Hlik Nimet-i bek

Cyn

Mtehassir Ke-i inziv-y mstesn

Mevki-i mmtz Aty Beda

Aty-y beda
Mcessem

Levha-i tabat
Tem Rh-perver Tul Gurb Leyl Mkevkeb Revnk Saf-bah Dil-b Cihn-nm Nazar-gh

9.4. Sleymniye

9.4.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm Sleymniye Akam vakti gne, batmaya yaklap da altn parmaklarn bulutlarn salarna soktu mu, Sleymniye bidesi de, btn gn, iinde kavrulduu teten elbisesini karp akamn mor ve yumuak kaftann giyer. Bu saatlerde onun muhteem vcdu o kadar heybetlidir ki, ak ile alakas olmayan her eye yabanclk duyan bir sevdl edsyla dnydan el etek ekip manl bir skna gmlr. stanbulun barndan fkrm, bu topran, bu suyun, bu havann ve lsz bir deh ve zevkin infilk olan bu dilsiz ark sultn, yere gmlnn stnden asrlar getikten sonra bile boy atmakta devam eden, biraz daha kpren ve yeni yeni gelimeler gsteren bir tohummu gibi kocamayan davsn dilsiz dili ile gzlerimizin nne serer. Akam ezann Tiryki arsnn kahvelerinde bekleyerek birbirleriyle yrenlik eden kme kme, snf snf halk, onun kurundan drrye brnm kubbesi altna komak iin lafz ile manmza, msiksi ile maddemize seslenen davetinin arn bekler. Minreler, fikir aydnlklarn sknla seyredici amazlar misill, daima ayn terne ile dile gelip bekleen halk, stlerine abanan kubbelerin altna topland zamanda, cmi
10

kalabalk cematiyle iin iin kaynamasna ramen yrek dan gnlnde gizlemeyi bilen bir k kadar skin, heybetli istirkna dalard. 9.4.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar
bide nfilk ark sultn Skn Yrenlik etmek Drrye brnm Misill (Misilli) Terne stirk Ant Patlama Dou sultan Durgunluk, hareketsizlik, sessizlik Arkadalk, dostluk etmek. Konumak, sohbet etmek Parlakla brnm Gibi, benzer, e kabilinden Name, henk, makam, ezgi Dalma, iine gmlme

9.5. Mi ve Siyahtan

11

9.5.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm Mi ve Siyahtan Bu siyah bir gece idi.. yle bir gece ki gy semvt btn kandllerini sndrerek denizlere hafy-y bezm-i gayb dkmek iin hazrlanm idi. Yalnz ileride direklerle bacann birer serseri-i leyl eklinde yryen glgelerine zulmetler iinde rehberlik eden vapurun krmz fenr bu siyahlklar arasnda alm uzak bir krmz gz gibi parlyordu. Bu siyahlklar Ahmet Ceml ite u salarnn arasnda terek geen rzgarn, kanatlarn rpa rpa bu siyahlklar semlardan denizlere dktn hissediyor, gryor, onlarn fefe-i sktunu iitiyordu: Gy bir brndr siyah Birden bu siyah gecenin karsnda aklna bir baka gecenin hatras geldi. T mebde-i hayt hlysnda, t zaman- incil-y midinde Tepeba bahesinde Halce bakarak seyrettii mi gece ile o brn- elms tahattur etti. 9.5.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar
Mi Hafy Bezm Gayb Hafy-y bezm-i gayb Serseri-i leyl Zulmet Fenr Fefe Skt Fefe-i skt Brn Mebde-i hayt Zaman- incil-y midinde Brn- elms Tahattur etmek Mavi, su renginde Srlar, gizli eyler Sohbet ve muhabbet meclisi Bilinmeyen, gizli olan, belirsiz, Gayb meclisinin srlar Babo geceler Karanlk Fener Hrt, ses Dme, inme Dme hrts Yamur Hayatn balanc midin parlad zamanda Elmas yamuru Hatrlamak

12

9.6. ffetten

13

9.6.1. Metnin Gnmz Trk Alfabesiyle Yazm ffetten 1300 senesi Eyll evstna doru bir pen-enbe gn idi ki sat yedi buuk rddelerinde bardaklardan boanr gibi iddetli saanaklar ile balayan bir yamur-u tfndan nin veren selleri ve lle-i kymeti andran hevl-engz imek gmbrtleriyle damlar, sokaklar su iinde brakp her taraf sarstktan iki sat sonra meyyl -i sknet olmutu. Yamurun dinmesini mtekiben semdaki bulutlar merkezlerine doru koyu sincb ve muhtlerine doru kar gibi beyaz cesm ktlelere bil-inkism kesfetlerini yava yava kaybedip bin trl azametli ekiller alarak etrf- cevve doru uutuklarndan lceverde-i sem oradan buradan kinta arz- ibtisma balad. nsn eczsndan bulunduu tabatn gsterdii tebessmler ile mtebessim, yine o mder-i b-karrn edid-i infiltyla mahzn, meys olur serut-teessr ciz bir mahlktur. nsnn her gn iine doduu tecell-zrn, meynesine dhil olduu lem-i kemekein teneffs eyledii havann ibd- inmna veyht serd-i nuhsetine marz bulunduu iin midir nedir bilmem? Gnlm televvn-i rzgra tebean pek buk mtehavvil ve mteessir olur. Tabatn az bir mddet evvelki c u huru kymet-nm tarrkalaryla raenk ve hirsn olan vcdumdaki o tab- gam-gn-neyi gidermek iin Topkap ve Yedikule ve Marmara denizine doru nezret-i milesi bulunan yaz odamn penceresine ittik ile etrf temya daldm. Nzl eden brn damlar temizlemi, boanan seller sokaklar sprm olduundan kiremitler, talar bene bir nezfetle sanki bakann yzne glyor idi. Bir iki sattir sudan krbalar altnda hrpalanarak kendilerine bir memen arar gibi saa sola rpnan aalarn yapraklar birka aydan beridir sathlarn istl eden gubrdan kurtularak zerlerinden henz tebahhur etmemi bulunan katart- m ile gnee kar zmrtleri, prlantalar donuk brakacak iltimlar gstermekte idi. 9.6.2. Metinde Geen Kelime ve Tamlamalarn Anlamlar
Evst Eyll evstna doru Pen-enbe Rddelerinde Yamur-u tfn Nin veren Lle Lle-i kymet Hevl-engz Meyyl-i sknet Koyu Ortalar. Ayn orta gnleri Eyll aynn ortalarna doru Beinci gn. Perembe Sralarnda, sularnda Yamur tufan Andran Boru, halka Kyamet borusu Korku douran, korku saan Dinmeye, kesilmeye meyilli Fazla akkan olmayan, kesif, youn 14

Sincb Muhtlerine doru Cesm ktlelere bil-inkism Kesfetlerini Azametli Etrf- cevve Lceverd Lceverde-i sem Arz- ibtisma Ecz Mder-i b-karr edid-i infilt Meys Serut-teessr Tecell-zr Meyne lem-i kemeke bd- inm Serd Nuhset Serd-i nuhset Tebean Televvn Mtehavvil C u hur Kymet-nm Tarrka Rae-nk Hirs-n Tab- gam-gn-ne Nezret-i mile ttik Tem

Kahverengi ile kurun arasndaki renk evrelerine doru Byk ktlelere Blnme, paralanma ile Younluklarn Gsterili, debdebeli Etraftaki bolua Lcivert Gkyz Glck sunmaya Czler, ksmlar, paralar Kararsz ana iddetli tepki, kzma mitsiz, kederli abuk etkilenen Tecell bahesi Ara, orta Kark dnya Nimet verenin yaratmas Kabalk, hoyratlk Uursuzluk Uursuzluun kabal, hoyratl Uyarak Renkten renge girme, Dneklik, kararszlk Ar cokunluk Kyameti andran Gmbrt Titreyen Korkak Keder ve zntnn verdii yorgunluk Tam bir bak as Dayanmak, yaslanmak. Oturmak. Bakma, seyretme 15 renk deitirme.

Bir halden baka bir hale deien, dnen

Nzl eden Brn Be-ne Nezfet Memen Sath Gubr Tebahhur Katart- m ltim

Yukardan aaya inen Yamur Gler yzlce, ho olarak Temizlik, paklk Emin, gvenilir yer, snak, melce Bir eyin yz, d taraf Toz Buharlama, buharlap uma Su damlalar Parlama, ldama

ZET
Bu nitede insnin Vlidesine Bir Mektbu, Kprlzde Mehmed Fuatn Edebiytmzn Devirlere Taksmi, Smi Paazde Sezainin amlca, Samiha Ayverdinin Sleymniye, Halid Ziyann Mi ve Siyah ve Hseyin Rahminin ffet isimli eserlerinden alnm toplam alt edeb metne yer verilmitir. Gnmz Trkesine daha yakn olan ilk iki metin Trke kelimelerin ve eklerin Osmanl alfabesiyle yazmn renmeyi kolaylatracak niteliktedir. Son drt metin ise Arapa ve Farsa kelimelerin biraz daha fazla yer ald paralardan seilmitir. Burada Arapa ve Farsa kelime ve tamlamalarn Osmanlcaya aktarmnn uygulamal olarak grlmesi amalanmtr. Ayrca Osmanlca edeb metinleri okuyup anlamamz kolaylatracak kelime daarc da oluturulmaya allmtr.

9.7. DEERLENDRME SORULARI

1. ifadesinin gnmz imlasna aktarm aadakilerden hangisinde doru ekilde verilmitir. a) Huss- hatta tekmln b) Hususi hatt tekamln c) Huss- hatt- tekmln d) Huss hatt- tekmln e) Huss- hattu tekmln 2. ifadesinin anlam aadakilerden hangisinde doru ekilde verilmitir. a) Gelime izgisinin zellii b) zel izgi geliimi c) zel gelime izgisi d) izgi zellii geliimi e) zellikli gelime izgisi 3. kelimesinin gnmz imlasna aktarm aadakilerden hangisinde doru ekilde verilmitir.
16

a) Mevki-i mmtz b) Mevki-i mmtz c) Mevki-yi mmtz d) Mevki-yi mmtz e) Mevki-i mmtz 4. kelimesinin gnmz imlasna aktarm aadakilerden hangisinde doru ekilde verilmitir. a) Revnak- saf-bah- b) Revnak- saf-bah c) Revnak- saf-y bah d) Revnak saf-bah e) Revnak saf bah 5. ifadesinin anlam aadakilerden hangisinde doru ekilde verilmitir. a) Elendiren gzellii b) Safa baheden renkleri c) Safa baheden revaklar d) Renk ve safa bah etmesi e) Renklendiren gzellii Cevaplar: 1-d, 2-c, 3-e, 4-b, 5-a

9.8. KAYNAKLAR
Develliolu, Ferit, Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Ankara 1970. Doan, Mehmet, Byk Trke Szlk, stanbul 1996. Ermi, Hamza, Arapadan Trkelemi Kelimeler Szl, stanbul 2008. Halid Ziya, Mi ve Siyah den naklen Hayati Develi, Osmanl Trkesi Klavuzu II, stanbul 2001, 30. Hseyin Rahmi, ffet den naklen Bilim ve Sanat Vakf Trkiye Aratrmalar Merkezi, Osmanlca Seminerleri Yazma Metinler Okuma Kitab, stanbul 2010. Kprlzade Mehmed Fuad, Edebiytmzn Devirlere Taksmi den naklen Hayati Develi, Osmanl Trkesi Klavuzu II, stanbul 2001, 25-26. Samiha Ayverdi, Sleymniye den naklen Bilim ve Sanat Vakf Trkiye Aratrmalar Merkezi, Osmanlca Seminerleri Matbu Metinler Okuma Kitab, stanbul 2010. Sami Paazde Sezai, amlca den naklen Hayati Develi, Osmanl Trkesi Klavuzu II, stanbul 2001, 59. ins, Vlidesine Bir Mektbu den naklen Bilim ve Sanat Vakf Trkiye Aratrmalar Merkezi, Osmanlca Seminerleri Matbu Metinler Okuma Kitab, stanbul 2010. emseddin Smi, Kms- Trk, stanbul 1999. Yein, Abdullah ve dierleri, Osmanlca Trke Ansiklopedik Byk Lgat, stanbul 1990.

17