SIMONE DE BEAUVOIR

KADIN
"kinciCins"
II
YEDiNCi BASIM
PAYEL YAYINLARI
: 25 ada Kadnn Kitaplar : 4
ISBN (Takm) 975 - 388 - 037 - 5 ISBN (2: Cilt) 975 - 388 - 039 -1
Dizgi
Bask
Kapak filmleri
Kapak basks
Cilt
Payel
Teknografik Matbaas
Ebru Grafik
etin Ofset
Esra Mcellithanesi
Simone de Beauvoir 1908 ylnda Paris'te dodu. Sorbonne niversitesi'nde okudu.
renciyken nl yazar ve dnr J. P. Sartre ile tant ve bir daha ondan ayrlmad. Bir
sre felsefe retmenlii yapt. 1943'te yaymlanan ve byk ilgi gren Konuk kz romanyla
yazarla balad. eitli roman, deneme ve inceleme kitaplar yazd. Dnyann pek ok yerini
dolat. Bu arada gezi kitaplar da hazrlad. 1954 ylnda Goncourt Edebiyat dl'n ald.
Simone de Beauvoir 14 Nisan 1986 Pazartesi gn Paris'te ld.
iiNDEKiLER
BRlNC KESiM : KADININ TOPLUMDAK YERi
Ne byk talihsizlik kadn olmak! Hele hele kadnlnn farknda olmamak!
Kierkegaard
I. Blm II. Blm
III. Blm
IV. Blm V. Blm
Evli Kadn.................................................................11
Ana...........................................................................111
Toplum ii Yaay.................................................167
Fahieler ve Saray Yosmalar..................................201
Olgunluktan Yalla.............................................225
Yar kurban, yar suorta, herkes gibi.
J. -P. Sartre
BRNC KESM
Kadnn Toplumdaki Yeri
BRNC BLM
EVLi KADIN
TOPLUMUN kadna hazrlad yazg genel olarak, evliliktir. Bugn bile, kadnlarn ou
evlidir, evlenip ayrlm ya da dul kalmtr, evlenmeye hazrlanmakta ya da evlenmedii iin
dertlenmektedir. Bekr kadn, ister bundan yoksun kalm, ister bakaldrm ya da
aldrmam olsun, hep evlilik kurumuna gre belirlenir. Dolaysyla, incelememize evliliin
zmlenmesiyle devam etmek zorundayz.

Kadnn ekonomik evrimi evlilik kurumunu tepeden trnaa deitirmek zeredir: evlilik,
yava yava, zerk iki bireyin zgr kararna dayanan bir birlik haline gelmektedir,
balanmalar kiisel ve karlkldr; evlilik d iliki kurmak, iki yan iin de, szlemenin
bozulmas anlamna gelmektedir; her iki yan da, ayn koullar iersinde einden
boanabilmektedir. Kadn artk yalnzca daha nce yaplm olanlar oaltma grevinde
reklenip kalmamaktadr; almas o doal klelik niteliini yitirmi, bile bile yklenilen bir
grev halini almtr; ve bu grev retici almaya benzetilmitir, nk gebeliin zorunlu
kld dinlenme dneminde, ou kez, Devlet ya da iveren tarafndan anneye para
denmektedir. Sovyetler Birlii'nde, evlilik Dev-rim'in ilk yllarnda yalnzca elerin
zgrlne bal bireyler-aras bir szleme saylmtr; bugnse, Devlet'in elere ykledii
bir hiz12
KADIN II
met saylmaktadr. Yarnn dnyasnda bu iki eilimden hangisinin ar basaca, toplumun
genel yapsna bal olacaktr: ancak, uras aktr ki, erkein koruyuculuu yava yava
tarihe karmaktadr. Bununla birlikte, yaadmz a, kadnsal adan bir gei dnemidir.
Kadnlarn ancak bir bl retime katlmakta, ama bunlar da dededen kalma yap ve
deerlerin yaamaya devam ettii bir toplumda yer almaktadrlar. ada evlilik, srp
gitmekte olan gemiin nda kavranabilir ancak.
Evlilik, teden beri, bambaka biimlerde kmtr kadnla erkein nne, iki cins de tekine
gereksinme duymaktadr; ama bu gereksinme hibir zaman bir karlklla yol amamtr,
kadnlar, hibir zaman, erkeklerle eitlik iinde alverite bulunabilecek, szlemelere
girecek ayr bir kast kuramamlardr. Toplumsal adan, erkek zerk ve btn bir varlktr;
her eyden nce retici saylmakta, varoluu, toplulua yapt ile dorulanmaktadr;
incelememizin birinci cildinde, kadnn benimsedii oaltclk ve uaklk rolnn hangi
nedenlerden tr kendisine erkeinkine eit bir saygnlk getirmediini grmtk. Erkein
kadna gereksinmesi var elbet; baz ilkel kavimlerde, tek bana kendine bakamad iin,
bekr erkein parya haline geldii bile grlr; tarmla yaayan topluluklarda kylye bir dii
yardmc gereklidir; ve erkeklerin ou iin, yklerin bir bln kadnn srtna ykmak
epey yararldr; birey dzenli bir cinsel yaam istemekte, soyunun devamn arzulamakta,
toplum da ondan bunu beklemektedir. Ama erkek bunun iin kadnn kendisine seslenmemektedir: erkek toplumu, yelerinin birer koca ve baba olarak kendilerini btnlemelerine
izin vermektedir; babalarn ve erkek kardelerin egemen olduu aile topluluklarna bir tutsak
ya da uyruk gibi katlan kadn, teden beri, birtakm erkekler tarafndan br erkeklere
verilmektedir, ilkel topluluklarda, sop ya da geni aile (uruk) hemen hemen bir nesne gibi
kullanr kadn; o, iki sopun karlkl olarak birbirlerine verdikleri dn mallardan biridir;
evlilik, evrimi boyunca1 szlemesel bir nitelik kazandysa da, kadnn durumu pek
deimedi;
1 Bu evrim kesintilidir. Msr'da, Roma'da, ada toplumda birka kez ayn noktaya
dnlmtr; bunun iin I. cildin "Tarih" blmne bakn.
EVLi KADIN
13
drahoma verilen ya da mirastan pay alan kadn yasalardan yararlanan bir yurtta gibi
gzkmektedir: oysa drahoma ya da miras onu aileye daha bir tutsak etmektedir; uzun sre,
evlilik szlemeleri kadnla kocas arasnda deil, kz babasyla damat arasnda imzalanmtr;
bu'gi-bi durumlarda, ancak dul kadn2 ekonomik zerklie kavuabilmektedir. Gen kzn
seme zgrl teden beri son derece dardr; bekrlksa kutsal bir nitelik kazand ender
durumlar bir yana, gen kz asalak ya da parya haline getirmektedir; evlilik, biricik geim
yolu, varoluunu dorulamaya yarayacak biricik toplumsal kurumdur, iki ynden zorlanr
evlilie: toplulua ocuk dourmas gerekmektedir; ancak Isparta'daki ve bir bakma Nazi

ynetimindeki gibi Devlet'in onu kanatlan altna almas ve kendisinden yalnz analk
beklemesi pek enderdir. Erkein dlleyiciliinden habersiz uygarlklarda bile, kadnn
kocasnn koruyuculuuna braklmas gerekmektedir; ayrca, bir erkein cinsel arzularn
doyurup yuvaya bakmakla da ykmldr. Toplumun kendisine ykledii bu greve, kocaya
hizmet gzyle baklmaktadr: dolaysyla koca da ona armaanlar almak, ayrldklar zaman
dul maa vermek, geimini salamak zorundadr; toplum, kocann hizmetine verdii kadna
borcunu erkek araclyla demektedir. Evli kadnn grevlerini yerine getirmekle kazand
haklar, kocann zorunluluklar biiminde dile gelir. Erkek evlilik ban diledii zaman
koparp atamaz, bir kadndan ayrlmak ya da boanmak, kamu glerinin kararna baldr, ve
koca, kimi zaman bunun iin para demek zorundadr: Kral Bokkoris zamannda Msr'da ve
bugnk AJB.D.'de bu "nafaka" ii alabildiine ktye kullanlm ya da kullanlmaktadr.
okelilik teden beri aka ya da gizlice gz yumulan bir eydin erkek, tutsaklar,
odalklar, nikhsz kadnlar, oynalar, fahieleri alabilir koynuna; ama karsnn baz
ayrcalklarna sayg gstermekle ykmldr. Kadn ktlk grr ya da incitilirse az ok
somut bir gvenlik iinde baba ocana dnmek, tek yanl olarak ayrlmak ya da boanmak
hakkna kavuur. Bu durumdaysa, evlilik, eler iin hem bir yk, hem de krdr; ama kadnla
erkein durumu ayn deildir; gen kzlar iin ev-.
2 ehvet edebiyatnda dul kadnn tuttuu o garip yer de ite burdan gelmektedir.
14
KADIN II
lilik toplulua katlmann tek yoludur, "evde kaldklar" zaman, toplumsal adan tam
anlamyla fire saylrlar. Analarn kzlarn ille de evlendirmek isteyii bundandr. Geen
yzylda, kentsoylu (burjuva) snfta, kzlara fikrini soran hemen hemen yoktu. nceden
dzenlenen "grmeler"de, damat adaylarna gsterilirdi kzlar, Zola Pot-. Bouille'da ite bu
treyi anlatmaktadr:
"Kat, f irat kat] dedi. Bn. Josserand kendini sandalyelerden birine atarak.
Yaaa! diye karlk vermekle yetindi B. Josserand.
Anlamyor musunuz canm, diye devam etti Bn. Josserand tiz bir sesle, bu evlilik de suya
dt ite, stelik bu drdncs!
Kulak veriyor musun bana, diye bard Bn. Josserand kznn stne yryerek. Nasl
kardn bu seferkini ha?"
Berthe srann kendisine geldiini anlamt. "Bilmem ki anne, diye mrldand.
Hem de bir bro efini, diye devam ediyordu annesi; daha otuzuna bile basmam, gelecei
parlak m parlak. Her ay tirink tirink sayar paracklar ovucunuza; salam kap, eh, nemli
olan da bu zaten... tekiler gibi, buna da ne sersemlik ettin kimbilir?
inan bir ey yapmadm, anne.
Dans ederken kk odaya gemitiniz."
Berthe'in beti benzi att:
"Evet, anne, getik... Yalnz kalnca kt eylere kalkt, nah byle avulayarak pmeye
kalkt beni. Korktum, mobilyalardan birine doru ittim onu."
Annesi, cinleri banda, szn kesti kzn:
"Mobilyalardan birine ittin ha! Vay bamn kara yazs, mobilyalardan birine itmi!
iyi ama, kollarna almt beni.
Ee, sonra? Kollarna almm... iyi ya ite! Gel de evlendir bu sersem tavuklar! Peki ama,
biz bunu mu retiyoruz size, ha!... Ne kar kap ardndaki bir pckten/ Ayrca, insan gelir
de annesine babasna anlatr m byle eyleri? insanlar itip kakyor, pimi aa su katp
evlilikleri bozuyorsunuz be!"
Bir retmen tavr taknd ve devam etti:
EVLi KADIN
15

"Yoo, bu i$ burada biter, kzm, benim umudum kalmad artk, sersemin birisiniz siz...
Malnz mlknz olmadna gre, erkekleri baka ynden tavlamanz gerektiini renin.
Sizin gibilerin baklar yumuak olmal, yz de sevimli, el zaman zaman surda burda
unutul-mal, aktrmadan birtakm ocukluklara izin verilmeli; koca dediin avlanr nk...
stelik, en ok sinirimi bozan, istedii zaman hi de fena kz olmay, diye devam etti Bn.
Josserand. Hadi, hadi, sil u gzlerini de, sana kur yapan biriymiim gibi bak bana. Gryor
musun, eilip alrken parmaklarna dokunsun diye yelpazeni drrsn yle... Ayrca, kazk
gibi durmamal, kvrak olmalsn. Erkekler kazk gibi kzlardan holanmazlar. Hele ileri
giderlerse, aptallk edip ses karma sakn, ileri giden erkek hap yutmu demektir, yavrum." ,
Oturma odasndaki saat ikiyi vuruyordu; ve anne, bu saatlere dek uyumam olmann verdii
sinir bozukluuyla, en ksa zamanda bir dn yapabilme arzusunun etkisinde, kendinden
gemi, yksek sesle dnyor, kzn kukla gibi ekitirip duruyordu. Kzsa, istensiz, pelte
gibi bir et yn halindeydi, anasnn ekitirmelerine ses karmyordu, yrei kabarm,
korku ve utantan boaz dmlenmiti...
Grld gibi, gen kz tam bir edilginlik iindedir; ana-babas tarafndan evlendirilmekte,
birilerine verilmekte'dir. Olanlarsa kendi balarna evlenmekte, kendilerine birer kadn
almakta'alsa:. Evlilikte varolularn dorulamak deil, varlklarn gelitirmek, dorulamak
isterler; evlilik onlar iin zgrce yklendikleri bir eydir. Dolaysyla, Eski Yunan ya da Orta
a talamaclar gibi, atacaklar admn yarar ya da zararlarn hesap edebilirler; evlilik
onlarn gznde bir yazg deil, bir yaama biimidir. Bekrln yalnzln seebilecekleri,
ge evlenebilecekleri gibi, hi evlenmeyebilirler de.
Kadn, evlenirken, tmar olarak yeryznn bir parasn alr; birtakm yasal gvenceler onu
erkein geici heveslerine kar korur; ama aslnda uyruktur. Ekonomik adan ailenin ba
erkektir, dolaysyla toplumun gznde aileyi de erkek temsil eder. Kadn, erkein soyadn
alr; onun dinine, snfna, ortamna girer; onun ailesinden biri, "yans" olur. Erkein ii
nerdeyse o da oraya gider: aile, erkein alt yerde oturur; kadn, yava yava ya da
birdenbire gemiin16
KADIN H
den kopar, kocasnn evrenine katlr; ona verir kendini: hem kzln, hem de lene dek
kendisine bal kalmaya sz verir. Yasalarn evlenmemi kza tand haklarn bir bln
yitirir. Roma Hukuku, kadn locofilioe (oul gibi saylan) kocaya teslim etmekteydi. XIX.
yzyl balarnda, Bonald, annesi iin ocuk neyse, koca iin de karnn o olduunu
sylyordu; 1942'de kabul edilen yasaya dek, Fransz Hukuku da kadndan kocasna
boyunemesini istemekteydi; yasa ve treler bugn de erkee byk bir yetke vermektedir:
bu yetke, erkein aileye dayanan toplum iersindeki yerinden gelmektedir. retici erkek
olduundan, ailenin karn toplumun kan dorultusunda aan, btn bireyleri kapsayan bir
gelecein kurulmasna yardm ederek topluma yeni bir gelecek hazrlayan odur: aknl
temsil eden erkektir. Kadn, insan trnn devamyla, yuvann bakmyla ykmldr, yani
ikin-lie adanmtr.3 Oysa her insan varlk, ayn anda, hem aknlk, hem de ikinliktir;
kendini aabilmesi iin srp gitmesi, gelecee doru atlm yapabilmesi iin gemii kendine
mal etmesi gerekir; bakasyla alverite bulunarak varln kendi kendine dorulamak
zorundadr. Bu iki an, btn canl hareketlerde vardr: erkek iin, evlilik ite bu iki ann mutlu
bireimini dile getirir; uranda, siyasal yaamnda deiiklii, ilerlemeyi tadar, zaman ve
evren iindeki dalm hisseder; bu baboluktan bkt m, bir yuva kurar, yerleir, dnyaya
demir atar; akamlan, kadnn byk bir titizlikle saklad gemiin gz gibi bakt
ocuklarla mobilyalarn bulunduu evine gelip kendini toparlar. Kadnnsa, o katksz ve
deimez genelliiyle yaam srdrmekten, ayakta tutmaktan baka grevi yoktur; o, hi
deimeyen insan trn srdrr, kapsn bacasn smsk kapad yuvann devamyla
gnlerin hep ayn tempoda gemesini salar; ne gelecek, ne de evren stnde dolaysz yoldan

etkili olabilmesine izin vardr; kendini, toplum dorultusunda, ancak erkek araclyla
aabilir.
Evlilik, gnmzde de bu geleneksel grn byk lde srdrmektedir. Ve her eyden
nce, delikanldan ok gen kz bask altnda tutmaktadr. Birok toplum katnda, gen kz
iin evlilikten ba3 Bu sava Saint Paul'de, Kilise Babalan'nda, Rousseau'da, Proudhon'da, Auguste Comte'da,
D.H. Lawrence'da ve daha bakalarnda rastlarz.
EVL KADIN
17
ka k yolu yoktur; kyller arasnda, evlenmemi kz tam anlamyla paryadr; babasnn,
erkek kardelerinin, enitesinin klesidir; kente gemez; evlilik, onu hem bir erkein
hizmetisi, hem de bir evin hanm yapar. Birok kentsoylu ailede gen kz hl yaamm
kazanamayacak biimde yetitirilmektedir; ya baba evinde asalak yaayacak, ya da yabanc
bir evde bundan daha kt bir duruma boyuneecektir. D dnyaya alabildii hallerde bile,
erkeklerin elindeki ekonomik ayncalk, herhangi bir i tutmaktansa evlilii yelemesine yol
amaktadr: toplumsal durumu kendisinden iyi bir erkek arayacaktr, bylece, kendisinin
varamayaca bir yere hem de ok daha hzl ulamay ummaktadr. Eski alardaki gibi,
bugn de, sevimek kadnn kocasna kar ykml olduu bir hizmet saylmaktadr; erkek
bundan zevk almakta, karlnda da birtakm armaanlar vermesi gerekmektedir. Kadnn
vcudu satn alnan bir nesnedir; kadn iinse, erkek, diledii gibi iletebilecei bir
sermayedir. Kimi zaman, kendisi de bir drahoma getirir erkee; ounlukla da ev ilerini
yklenir: eve bakacak, ocuk yetitirecektir. yle ya da byle, kendine baktrma hakkna
sahiptir, geleneksel ahlk da onu bu konuda yreklendirmektedir. Kadn uralan ounlukla
verimsiz ve dk cretli olduundan, bu kolayl semeye yatkn olmas son derece
doaldr; evlilik, bir sr uratan kat kat iyidir. Treler, bugn de evlenmemi kzn cinsel
zgrln kstlamaktadr; Fransa'da, serbest ak yasaklayan bir yasa bulunmad halde,
evli kadnn baka biriyle sevimesi sutu; ancak, bir k edinmek isteyen kadnn, ilkin
evlenmesi gerekiyordu. Sk bir denetim altnda tutulan gen kentsoylu kadn, bugn bile,
"zgr olabilmek" iin evlenmektedir. Amerikal kadnlarn byke ksm cinsel zgrle
kavumutur; ancak, onlarn yaants da, Malinows-ki'nin Bekrlar Evi"ndeki ilkel
delikanllarn tatt sonusuz zevkleri andrmaktadr; sz geen delikanllara ancak
evlendikten sonra adam gzyle baklmaktadr. Yalnz bir kadn, Amerika'da, kendi geimini
salasa bile, Fransa'dakinden ok daha eksik bir varlktr; tam bir kii saylmas ve btn
haklarna kavuabilmesi iin parmana bir yzk geirmesi gerekmektedir. Hele analk,
ancak evli kadnda hogrl-mektedir; kz-anne hl kt gzle baklan kiidir ve ocuk, onun
iin, ar bir yktr, ayakbadr. Bu yzden de, gerek Eski, gerek Ye18
KADIN II
EVL KADIN
19
ni Dnya'da gelecekle ilgili tasarlar sorulan birok gen kz, eskisi gibi: "Evleneceim" diye
karlk vermektedir. Oysa hibir delikanl evlilie temel tasars gzyle bakmaz. O, ancak
ekonomik alandaki baarsyla adam yerine konacaktr: bu onu zellikle kyl iin
evlilie gtrebilir de gtrmeyebilir de. Eskiye oranla daha deiken, daha belirsiz olan
gnmzn koullan, delikanl iin, evliliin ykn alabildiine artrmtr; buna karlk,
evlilikten salayaca yararlar epey azalmtr, nk bekr erkek kendine bakabilecei gibi,
cinsel adan da genellikle, kolayca kendini doyurabilir. Evliliin birtakm madd rahatlklar
("insan lokantadakinden ok daha iyi yemekler yiyor canm.") cinsel kolaylklar var
elbet ("Bylece genelev insann ayann dibine geliyor"), bireyi yalnzlndan
kurtarmakta, ona bir yuva, oluk ocuk kazandrarak uzayda ve zamanda belli bir yere

oturtmaktadr; evlilik, onun iin, varoluunun kesin olarak belirlenmesi, btnlenmesidir.

Buna ramen, evlenmek isteyen erkek says, gelin adaylarndan azdr. Baba, kzn
evlendirmekten ok bandan atmaktadr; koca arayan gen kz bir istee cevap vermemekte,
tam tersine, bu istei uyandrmaktadr.
Dankl dnkl evlilikler bugn de geerliktedir; akll uslu kentsoylular bu tr
evlenmeleri devam ettirmektedirler. Napoleon'un mezar banda, Opera'da, dansl
gazinolarda, plajlarda, aylarda, salar yeni yaplm, yeni bir entari giymi gen kzlar az uz
konuup bedensel gzelliklerini kysndan kesinden gzler nne sermektedirler; analar
babalar kzlarn yakasna yapp sarsmakta: "Hadi, durma, se birini; yeter masraf ettik sana.
Sra kzkardeinde artk" demektedirler. Zavall kz, tohuma katka talihinin azaldn
bilmektedir; damat adaylar zaten pek kalabalk deildir: seme olana, koyun s-rsyle
deitirilen Bedevininkinden daha azdr. Colette'in4 dedii gibi: "Mal mlk ve ura
olmayan, erkek kardelerinin srtndan geinen bir gen kzn sesini kesip oturmaktan,
ksmetine kan kabul edip Tanr'y yadsmaktan baka aresi yoktur!"
ada yaam, her geen gn artan bir hzla, genlerin, analarn uyank baklar altnda
bulumasna izin vermektedir. Eskiye oranla
4 La Maison de Claudne (Claudine'in Evi).
klelikten epey kurtulmu olan gen kzlar sk sk gezmeye gitmekte, niversiteye yazlmakta,
erkeklerle tanmalarna izin veren ilere girmektedirler. Madam Claire Leplae, 1945-1947
yllan arasnda, Belci-ka'daki kentsoylu snf iersinde bir soruturma yapmtr.5 Yazar,
soruturmay konumalarla yapmtr, sorduu sorularla ald karlklarn bir ksmn
aktaracam.
S.: Dankl dnkl evlenmeler sk mdr?
C.; Bugn byle evlenme yoktur (% 51). ok enderdir, olsa olsa % l (% 16). Evlenmelerin %
1-3' byledir (% 28). Evlenmelerin % 5-10'u byledir (% 5).
Soruturmaya katlanlar, 1945'te nce epey sk grlen dank*', dnkl evlenmelerin
artk ortadan kalktn sylemilerdir. Bununla birlikte, "kar kaygs, iliki yokluu,
utangalk ya da yallk, iyi bir yuva kurabilme arzusu gibi nedenlerle hl bu tr evlenmeler
grlmektedir." Bunlar ou kez papazlar ayarlamaktadr; gen kz, kimi zaman da
mektuplama yoluyla evlenmektedir. "Kzlar, zelliklerini yazp zel bir gazeteye yollamakta,
bunlar belli bir numarayla yaymlanmaktadr. Ve bu gazete, orda ad kan her gen kza
yollanmaktadr. Kimi zaman, burda, evlenmek isteyen iki yz kzn ve hemen ayn sayda
delikanlnn ad bulunmaktadr. Erkekler de zelliklerini bildirmilerdir. Kzlarla erkekler,
gazete araclyla, setikleri herhangi bir kimseye mektup yazabilirler."
S".: Son on yl iinde, genler hangi durum ve koullarda nianlandlar?
C.: Aile toplantlarnda tanarak (%48).
Ortak renim ya da alma srasnda (% 22).
Ili-dl toplantlardan. Birlikte geirilen tatillerden sonra (%
30).
Hemen herkes "ocukluk arkadalar arasndaki evlenmelerin pek ender olduu, askn birden
doduu" grsnde birlemektedir. S.: E seiminde para barolde midir? C.: Evlenmelerin
% 30'unun amac paradr <% 48).
'Claire Leplae, Le Fianailles (Nianlanmalar).
20
KADIN II
Evlenmelerin % 50'sinin amac paradr (%35). Evlenmelerin % 70'inin amac paradr (%17).
S.: Ana-babalar kzlann evlendirmek iin can atyorlar m?
C.: Ana-babalar kzlarn evlendirmeye can atyor ( %58). Ana-babalar kzlarn evlendirmek
istiyor <%24). Ana-babalar kzlarn kocaya vermek istemiyor (%18).
S.: Gen kzlar evlenmeye hevesli mi?

C.: Gen kzlar evlenmeye hevesli (%36). Gen kzlar evlenmek istiyor (%38).
Gen kzlar, kt bir evlilik yapmaktansa hi evlenmemeyi yeliyor (%26).
"Gen kzlar delikanllara saldrmaktadr. Gen kzlar, bir yuvalar olsun diye, ilk nlerine
kana varmaktadr. Hepsi evleneceini ummakta ve bunun iin ellerinden geleni
yapmaktadrlar. Bir gen kz iin, istenmemi olmak utan vericidir: bu yzden de, ilk
nlerine kanla evleniverirler. Gen kzlar evlenmek iin evlenmektedir. Gen kzlar kadn
olabilmek iin evlenmektedir. Evlilik kendilerine daha byk bir zgrlk getirecei iin
drtnala evlenmektedirler." Bu konuda, soruturmaya katlanlarn hemen hepsi ayn fikirdedir.
S.: Evlenme konusunda, gen kzlar erkeklerden daha m girikendirler?
C. : Gen kzlar duygularn gen erkeklere amakta ve onlardan kendileriyle evlenmelerini
istemektedirler (% 43). Gen kzlar, evlilik konusunda, delikanllardan daha girikendirler
(%43).
Gen kzlar bu konuda lf etmez (%14).
Burda da hemen hemen bir gr birlii var: evlenme konusunda, genellikle, ilk adm gen
kzlardan gelmektedir. "Gen kzlar, kendi balarna yaamalarn salayacak bilgi ve gc
elde edemediklerini farketmektedirler; para kazanmak iin almay bilmediklerinden,
evlilie cankurtaran simidi gzyle bakmaktadrlar. Gen kzlar hemen k olmakta, bunu
erkeklere ap drt elle boyunlarna sarlmaktadrlar. Korkuntur bu kzlar!... Gen kzlar
evlenmek iin her yola bavururlar... kadndr erkein ardndan koan...vb."
EVLi KADIN
21
Fransa'da buna benzer belgeler yok: ancak, kentsoylu snfn durumu Belika'yla Fransa'da
ayn olduuna gre, herhangi bir soruturmada hemen hemen ayn sonulara ulalrd
sanrm. "Dankl dp-nkl" evlenmeler, Fransa'da, br lkelerden ok fazladr, ve iki
cinsi birbirine yaklatrmak iin elentiler dzenleyen u nl "Yeil Zrhllar Kulb"
gittike gelimektedir; evlenme duyurulan bir sr gazetede stunlarca yer tutmaktadr.
Gerek Fransa'da, gerek Amerika'da, anneler, ablalar, kadn dergileri kpeksi bir davranla
gen kzlara, sinek kdnn sinek avlay gibi, erkekleri nasl "avlayacaklarm"
retmektedirler; epey ustalk isteyen bir "balk av", bir "keklik av"dr bu; ne ok yukar, ne
de ok aa nian almaldr; romans deil, gereki olmal; iveyle alakgnlll
badatrmal; ne gereinden ok, ne de az istemeli... Gen erkekler, "akl fikri evlenmekte"
olan kadnlardan ekinir. Gen bir Belikal bakn ne diyor:6 "Bir erkek iin av gibi
izlendiini, bir kadnn kendisine kancay taktn hissetmekten daha kt bir ey olamaz." O
zaman erkekler, kurulan tuzaklar bozmaya giriirler. Gen kzn seim alan ou kez pek
dardr: erkek, ancak gen kzn kendini evlenip evlenmemekte serbest sand an gerekten
zgr olabilir. Oysa gen kzn kararnda cokudan ok hesap, tiksinti ve yazgya bo-yunei
vardr. "Kendisini isteyen erkek (evre, salk ve ura ynnden) aa yukar uygunsa,
sevmese de evlenir. Hatt, birtakm ama'lar bulunsa da, sevgisiz falan kabul eder onu."
Gen kz, hem evlenmek ister, hem de korkar evlilikten. Evlilik, kadn iin, ok daha byk
bir yarar salamaktadr; dolaysyla drt gzle beklemektedir evlenmeyi; ancak, evlilik
kadndan ok daha ar zveriler ister; her eyden nce de, gemiiyle anszn balarm
koparmas gerekir, incelememizin bundan nceki blmlerinde, gen kzlarn evden ayrlma
fikri karsnda nasl bunaldklarn grmtk: ayrlma gn yaklatka, bunalm da artar.
Sinir bozukluklarnn ou ite bu dnemde ortaya kar; bu gibi rahatszlklara,
yklenecekleri sorumluluklardan korkan gen erkeklerde de rastlanr, ama yukarda da
belirttiimiz nedenlerden tr, gen kzlarnki ok daha yaygn ve
Claire Leplae,a.g.y.
22
KADIN II

ardr. Bu konuda, Stekel'den aldm tek bir rnei anmakla yetineceim. Stekel, eitli sinir
bozukluklar gsteren iyi bir ailenin kzna bakyordu.
Stekel kendisini tand vakit, gen kz srekli kusmakta, her akam morfin almakta, sinir
nbetleri geirmekte, ykanmak istememekte, yemeini yatakta yemekte, odasndan dar
kmamaktadr; nianldr, ve nianlsn ok sevdiini sylemektedir. Stekel'e, nianlsyla
yattn itiraf eder... Daha sonra bundan hi zevk almadn syler: hatt pmeler
midesini bulandrmtr, kusmasnn nedeni budur. Nianlsna, kendisini yeterince
sevmediine inand annesini cezalandrmak iin teslim olduu anlalr; ocukluunda,
kendisine bir erkek ya da kz karde getirmelerinden korktuu iin, geceleri annesiyle
babasn gzetlermi; annesine taparm. "imdiyse evlenecek, baba ocandan ayrlacak,
anasyla babasnn yatak odasndan geri dnmemecesine kp gidecekti ha? yoo, olacak ey
deildi bu!" imanlar, kaya kaya ellerini bozar, kabalar, hastalanr, nianlsna her trl
hakareti eder. Doktor kendisini iyiletirir, ama kz annesinden bu evlilikten vazgemesini rica
eder; "ocuk kalabilmek iin, evden ayrlmamak istemektedir!" Annesi evlenmesi iin diretir.
Nikhtan bir hafta nce, yatanda l bulunur; tabancayla intihar etmitir.
Gen kz, kimi zaman da, gemek bilmeyen hastalklarla direnir evlilie; salk durumunun
"tapt" adamla evlenmesine izin verme-yiine bakp umutsuzlua kaplr; oysa, onunla
evlenmemek iin hastalanmaktadr, ve nian bozulduu an iyileir. Kimi zaman da, evlenme
korkusu, gen kzn daha nce kendisini etkileyen ak servenleri yaam olmasndan gelir;
zellikle, kz olmadnn ortaya kmasndan ok korkar. Ama ounlukla babasna, anasna,
kz kardeine ya da genel olarak baba ocana duyduu ballk engeller yabanc bir erkein
boyunduruu altna girmesini. Evlenmeye karar veren gen kz- larn ou da kendilerine
bask yapld, biricik aklsal k yolunun bu olduunu bildikleri, her kadn gibi evkadn ve
ana olmak istedikleri iin evlenmekte; bununla birlikte, evliliklerinin ilk zamanlarn
gletirecek, hatt mutlu bir dengeye ulamasn engelleyecek gizli ve inat direnme
duygularn ilerinden skp alamamaktadrlar.
EVLi KADIN
23
Demek ki, evlilikler, genel olarak aktan domuyor. "Koca, hibir zaman sevilen adamn
kendisi olmayp, ancak onun yerine konmu benzeridir" der Freud. Bu ayrtrma bir kaza
deildir. Evlilik kuju-munun yapsndan gelmektedir. Aranan ey, bireysel mutluluu
salamak deil, kadnla erkein cinsel ve ekonomik birliini topluluk kar dorultusunda
amaktr. Ataerkil aile dzenlerinde, analarla babalarn setikleri nianllar evlenene dek
birbirlerinin yzn grmezlerdi baz Mslman topluluklarnda hl grmezler.
Dolaysyla, byle bir evlenmede, toplumsal adan bakld zaman, koskoca bir yaam
kapsayacak bir giriimi duygusal ya da cinsel bir heves stne oturtmak sz konusu bile
olamaz.
Bu akll uslu pazarlkta itah falan hesaba katlmaz elbet, der Montaigne: pazarlkta
bulunanlarn itahlar azalm, hatt krelmi-tir. Ak, olduundan baka trl grlmekten
holanmad gibi, evlilikte rastland zere, yrtlen daha baka hesaplara da uymaz:
evlilikte, gzellik ve ekicilik kadar yaplan birleme ve aralar da rol oynar. Ne denirse
densin, insan srf keyfi iin evlenmez; soyunu srdrmek, ailesini devam ettirmek iin evlenir
(Denemeler, III. Kitap, bl. V).
Bir kan "alan" kendisi olduu iin hele evlenecek kadn says fazlaysa, erkek daha
byk seme olanana sahiptir. Buna karlk, sevime kadna yklenen ve sonunda
kendisine birtakm haklar kazandran bir hizmet sayldndan, onun garip yelemelerine
aldrlmamas mantk gereidir. Evliliin grevi, kadn erkek zgrlne kar korumaktr:
ancak, zgrlksz ak ve bireysellik olmayacandan, mr boyu bir erkein kanatlan
altnda yaama gvencesine kavuabilmek iin kadnn benzersiz bir bireyin sevgisinden
vazgemesi gerekir. Dindar bir annenin, kzlarna: "Akn erkeklere zg kaba bir duygu

olduunu, kadnlarn bu duyguyu yeterince tanmadklarn" sylediini duymuumdur. Bu,

Hegel'in Tinsel Grngler stne adl kitabnda (c. II, s. 25) dile getirdii dncenin daha
safasdr:
Ancak, analk ve elik ilikilerinde yle bir gariplik vardr: bun24
KADIN II
larda, bir yandan, zevk alanna giren doala benzer bir zellik, te yandan da, kendi eriyip
gidiini seyreden olumsuz bir ey gze arpar; ite bu yzden de, sz geen benzersizlik, bir
bakma; hemen her zaman baka bir benzersizlikle deitirilebilecek, olumsal bir eydir. Aka
dayanan yuvada belli bir koca deil, genel anlamyla bir koca, genel anlamyla ocuklar
vardr. Kadnn ilikileri duyarl stne deil, evrensel e stne oturtulmutur. Kadnn
tinsel yaamyla er-keinki arasnda balca ayrlk udur: kadn, benzersizlik ve zevk
asndan cinsel arzunun benzersizliine yabanc, evrensel'yan ar basan bir varlktr.
Erkekteyse, tam tersine, bu iki ey birbirinden ayrdr, ve erkek yurtta olarak bilinli bir gce
ve evrensellie sahip bulunduu iin, hem cinsel arzuya hak kazanmakta, hem de bu arzu
karsndaki zgrln srdrmektedir. Dolaysyla, kadnn analk ve eslik ilikisine
benzersizlik kart an, ahlki nitelii anln yitirmekte: ahlki nitelik arysa, benzersizliin
hi nemi kalmamakta ve kadn insann kendini baka bir varlkta tany demek olan
bilinten yoksunlamaktadr.
Sizin anlayacanz, kadn iin imdilik beenip setii bir ele benzersiz ilikiler kurmak
deil, ok genel ilikiler iinde kadnlk grevini yerine, getirip dorulamak sz konusudur;
cinsel zevki bireysellii iinde deil, zgll iinde tanmak zorundadr; bu da, cinsel
nazlarla ilgili yaamnda iki sonu dourur: bir kere, evlilikd cinsel ilikiye hakk yoktur;
kan koca iin bedensel alveri bir kurum haline gelmi, arzu ve zevk alm, onlarn yerine
toplumsal kar konmutur, ancak, erkek bir emeki ve yurtta olarak evrensele doru kendini
aabildiinden evlenmezden nce ve sonra olaan saylan birtakm zevkler alabilir, yle ya
da byle, evlilikd yollardan kendini kurtarr; kadnn her eyden nce bir dii olarak
tanmland dnya-daysa, kadnn yine dii olarak btnyle kendini dorulamas gerekir.
te yandan, genel ile zel arasndaki ban biyolojik adan kadnla erkekte baka baka
olduunu grmtk: erkek, kendine zg kocalk ve dlleyicilik grevini yerine getirirken
mutlaka zevk duymakta;7
7,,r
"Delik deliktir" diyen atasz ok kaba bir alaydr elbet: erkek, kaba zevkin tesinde bir
eyler arar, bununla birlikte birtakm "buluma evleri"nin gittike artan zenginlii, erkein
karsna kan ilk kadndan bile azbuuk zevk alabildiinin kantdr.
EVL KADIN
25
buna karlk, kadnn retici greviyle ehvet duygular arasnda ou kez kesin bir ayrlk
bulunmaktadr. yle ki, evlilik, kadnn cinsel yaamna ahlk bir saygnlk getireyim derken,
aslnda bu yaam kknden silme ereini gtmektedir.
Erkekler kadnn bu yoksunluunu bile kabul etmilerdir; kadnn bu konuda ektii aclara
rza gsterebilmek iin iyimser bir doalcla yaslandklarn biliyoruz: n'apalm, kadnn
yazgs byledir: Kutsal Kitab'n kadn tu kaka iln edii de onlarn bu rahat grn
pekitirir. Gebelik sanclan ksa ve belirsiz bir zevk karl yklenilen bu fidye borcu
birok akaya konu olmutur. "Be dakikalk zevk: dokuz ay ar sz... Mbarein girii
kolay da, k zor." Bu eliki erkekleri ounlukla epey elendirmitir. Bu felsefede
eziyeti bir yan vardr: erkeklerin ou kadnn zayfl karsnda zevklenmekte ve bunun
giderilmesi fikrine iddetle kar kmaktadr.8 Bundan da anlyoruz ki, erkekler yaam
arkadalarn cinsel mutluluktan yoksun brakmakta hibir saknca grmemektedirler; hatt

zevk zerkliiyle birlikte cinsel arzu eilimini de elinden almak karlarna uygun
dmtr.9
Kimisi, rnein doum sanclarnn analk igdsnn doabilmesi iin gerekli olduunu
ileri srmektedir: uyuturucu bir illa douran geyikler yavrularna bakma-mm. Kant
diye gsterilen olgular son derece belirsizdir, ayrca, cadn dii geyik deildir, iin dorusu
u ki, baz erkekler kadnn diilik yklerinin azalmasna kardrlar. 'Bugn, bile, kadnn
cinsel zevk istei erkekleri kzdrmaktadr, bu konuda, Doktor Gremillon'un La Verile sur
l'orgasme venerien de la Femme (Kadnn Cinsel Doyumuna ilikin Gerekler) adl denemesi
ok artc bir belgedir. nszden rendiimize gre, 1914-1918 sava kahramanlarndan
olup elli drt Alman tutsann cann kurtaran doktor yce ahlkl bir kiiymi. Stekel'in La
Femme frigide (Souk Kadn) adl yaptna iddetle atan yazar, birok ey arasnda unu ileri
srmektedir: "iyi yumurtalar veren, sradan ve salam bir kadn cinsel doyum nedir bilmez.
Analarn ou (hem de en iyi analarn) hibir zaman hazla kendilerinden gememitir... ou
kez gizli kalan cinsel haz blgeleri doal deil, yapaydr. Erkekler bu blgeleri uyandrdklar
ri bbrlenirler, oysa bunlar insann yznn karasdrlar... Btn bunlar keyif ehli erkee
syleseniz de aldr etmeyecektir. O, bayalk arkadann cinsel doyuma ulamasn ister,
kadn da ular. Byle bir doyum yoksa, icat edilir. ada kadn zevkten tirtir titretilsin
istemektedir. Biz de kendisine yle karlk veriyoruz: hayr, hanmefendi, vaktimiz yok
buna, ayrca, salk bilgisine de aykr!.. Kadnda cinsel duyarlk noktalan yaratan erkek kendi
kuyusunu kendi kazmakta: doymak nedir bilmeyen bir kadn ortaya karmaktadr. Byle
bell bir kadn, gzn krpmadan, bir sr koca eskitebilir... 'Cinsel duyarl uyandrlan'
kadnn dnyaya bak deimekte, kimi zaman ii cinayete dek vardran korkun bir varlk
haline gelmektedir... iki srtl hayvan haline grme'nin yemek, imek, iemek, uyumak kadar
sradan bir i olduuna inanlsa, ortada ne sinir bozukluu, ne ruh hastal kalrd..."
26
KADIN II
Montaigne de, tatl bir kpeksilikle ite bunu dile getirir:
Dolaysyla, bu saygdeer ve kutsal ilikide aktaki aba ve gariplikleri aramaya kalkmak
hsm akraba arasnda yatp kalkmak gibi bir ey olur; "ar ehvetle okayarak akl
cvatalarn attrmak istemiyorsanz, ok ciddi ve saknml bir biimde yanamahsnz
kadna" der Aristoteles... Ak evliliklerinden daha tez bozulan ve zlen evlilik grmedim
imdiye dek: nk, gzellie ve cinsel arzulara dayanan evliliklerde daha salam ve srekli
birtakm temeller gerekir ve insan bu tr evliliklerde her an tetikte bulunmak zorundadr; o
en akrak kahkahalarn hi deeri yoktur... tyi bir evlilik, akn gereklilik ve arkadaln
yadsr (Denemeler, IH. Kitap, bl. V).
* I. Kitabn XXX. blmnde de yle der: "Karlarnn yannda tattklar zevkler bile, l
dna tald an, ho karlanmaz; bylesi, tre dna kmak, uygunsuz bir i yapmak,
izmeyi amaktr. Ak oyununun ilk heyecanyla yaptmz bu abartmalar, ahlka
aykrlklar bir yana, karlarmza zarar da verir. Brakalm da, hayaszl baka yoldan
rensinler. Duyduumuz cinsel heyecan onlar yeterince uyandrr... Evlilik, kutsal, dinsel
bir ballktr: bu yzden de, ondan aldmz zevk akll uslu, ll ciddi bir zevk olmaldr;
son derece saknml ve bilinli bir haz olmaldr."
Gerekten de, koca, karsnn cinsel duygulanmlarn uyandrd zaman bu ii genel izgiler
iinde yapmaktadr; nk kendisi de benzersizliine baklarak seilmemitir; karsn, cinsel
zevki bakalarnn kollarnda aramaya hazrlamaktadr; "insann karsn gereinden fazla
ustaca okamas," diyor Montaigne, "bir sepetin nce iine pisleyip, sonra kafanza
geirmek"tir. Ama te yandan, byk bir iyiniyetle, erkein ll davranlarnn kadn ok
tatsz bir duruma soktuunu da kabul eder.
Kadnlar, yeryzndeki yaama kurallarn reddettikleri zaman hi de haksz deildirler; hele
bu kurallar, kendilerine sormadan, yalnzca erkeklerin koyduklar dnlrse. Kadnlarla

10

aramzda doal olarak atma ve yalan dolan vardr. Bizler, byk bir kaytszlkla yle
bakyoruz kadnlara: onlarn, ak konusunda bizden daha ateli ve yeEVLI KADIN
27
tili olduklarn rendikten sonra, en ar cezalarla korkutarak cinsel eilimlerini
dizginlemeye kalkmz... Kanl canl, salam ve salkl, besili, ama ayn zamanda iffetli
olmalarn, yani hem scak, hem so; uk olmalarn istiyoruz; nk kendilerini cehennem
ateinden kurtarmak zere bulunduunu ileri srdmz evlilik, bugnk treler iersinde,
pek az bir doyum getiriyor kadnlara.
Proudhon bu konuda ok daha az titiz: ona gre, akla evlilii birbirinden ayrmak "adalete"
uygun:
Ak, adalet iinde boulmaldr... Ak konumalar, nianllar, hatt evli iftler arasnda bile
olsa, yakkszdr, aile saygsn ykar, alma sevgisiyle toplumsal dev duygusuna zarar
verir... (Ak devi yerine getirildikten sonra)... Stn nce kayman, sonra skmn alan
oban gibi, kaldrp onu bir keye koymanz gerekir...
Bununla birlikte XIX. yzylda, kentsoylu snfn ak konusundaki grleri azck deiiklie
uramtr; kentsoylu snf bir yandan canla bala evlilii savunmaya ve ayakta tutmaya
alyor; te yandan da, bireycilik konusundaki gelimeler, kadnlarn cinsel isteklerinin zorla
susturulmasn engelliyordu; Saint-Simon, Fourier, George Sand ve romantikler byk bir
heyecanla savunmulardr sevime hakkn. Bylece, o zamana dek mthi bir serinkanllkla
tu kaka iln edilen bireysel duygularn evlilik iine alnmas sorunu belirdi. Ve geleneksel
edebe uygun evliliin meyvesi olarak, ne anlama geldii pek bilinmeyen "kar-koca sevgisi"
kavram dodu. Balzac, tutucu kentsoylu snfn bu konudaki fikirlerini btn
tutarszlklaryla dile getirmitir. O, evlilikle akn, ilke olarak, asla badaamayacan kabul
etmektedir; ancak, bunun yannda, saygdeer bir aile kurumunu, kadnn nesne yerine
konduu basit bir alverile bir tutmaya da yana-mamakta; ve sonunda, iinde yle lflarn
da bulunduu Physiologie du mariage (Evliliin Bedensel Yanlan), adl kitabndaki aklalmaz
tutarszlklara varmaktadr:
Evlilik, siyasal, hukuksal ve ahlaksal adan bir yasa, szleme,
28
KADIN II
kurum saylabilir... yleyse, herkes evlilie sayg gstermelidir. Toplum, bugne dek, kendisi
iin evlilik sorununa egemen olan bu doruklardan bakasna dikkat etmemitir.
Erkeklerin ou, evlenirken, soylarn devam ettirmeyi, ocuklarnn temizliini dnr;
oysa ne soyun sopun devam, ne kan temizlii, ne ocuk mutluluk salar, inanalm ve
oalalm lf, aka yer brakmaz. On be gn iinde on drt kere grdmz bir kzdan,
yasa, kral ve adalet adna sevgi beklemek samalktr.
Bu szler, Hegel'ci kuram kadar ak seiktir. Ama Balzac, daha ncekilere balamay
dnmeksizin devam eder:
Ak, gereksinmeyle duygunun uyumasdr, evlilikte mutluluk, elerin ruhsal adan tastamam
uyumasyla gerekleir. Dolaysyla, bir erkein, mutlu olabilmek iin, birtakm onur ve
incelik kurallarna uymas gerekir. Ak gereksinimini onaylayan toplumsal yasann salad
yarar kullandktan sonra, duygularn alp gelimesini isleyen do-a'nn gizli yasalarna
boyunemesi gerekir. Mutluluu sevilmeye balysa iten sevmesi gerekir: gerek tutku
kargsnda hibir ey duramaz. Tutkulu olmaksa, hep istemektir. nsan karsn hep isteyebilir
mi?
Evet.
Balzac, daha sonra, evlilik biliminin aklanmasna giriir. Ama, koca iin temel sorunun
sevilmek deil, aldatlmamak olduunu hemen anlarz: karsn gsz brakan bir beslenme

11

dzeni uygulamakta, onu kltrden yoksun brakmakta, -srf kendi onurunu kurtarabilmek
iin btn duygularm kreltmekte saknca grmez. Bu mudur ak? Bu karanlk ve tutarsz
fikirlerden olsa olsa u anlam karlabilir: erkein, genel olarak cinsel gereksinimlerini
giderebilmek zere, diledii kadn semeye hakk vardr; bu genellik, kadnn kocasna
ballnn gvencesidir: birtakm reetelerle karsnda ak uyandrmak, sonradan, yine
kendisine decektir, iyi ama, salt soyunu devam ettirebilmek, kann temiz tutmak iin
evlenirse, gerekten k olabilir mi? Deilse, karsna duyaca tutku nasl olacak da
karlkl sevEVLI KADIN
29
giye yol aacaktr? Ve paylalmayan bir sevginin, kardaki insan etkilemek yle dursun,
tam tersine rahatsz ettiini, tiksinti verdiini Balzac bilmez mi? Ktniyeti, mektuplama
biiminde yazlm Memoires de devcjeunes maries (iki Gelinin Anlan) adndaki savl
romannda aka grlmektedir. Louise de Chaulieu evlilii aka dayandrmak istemektedir:
sevgisinin arlndan birinci kocasn ldrr; sonra kendisi de, 'ikinciye duyduu
kskanlk yznden lr. Renee de I'Estorade akl uruna duygularn harcamtr: analn
verdii sevinler bu zveriyi yeterince dnlemekte, Renee salam bir mutluluun tadn
karmaktadr. Bir kere, sevdal Louise'in, ok istedii halde yazarn keyfi yargs dnda
hangi uursuzluktan tr ocuk sahibi olamadn anlayamyoruz: ak, kimsenin gebe
kalmasn nlememitir; te yandan, kocasnn sarlmalarn gleryzle karlayabilmek iin,
Renee'nin, Stendhal'in "drst kadnlar"da rastlayp da ok kzd "ikiyzlle" bavurmu
olmas gerekmektedir. Balzac, dn gecesini yle anlatr:
Senin deyiminle hayvan adn verdiimiz koca yokoldu, diye yazar Rene"e Louise'e. Tatl bir
akamst, szleri iime ileyen anlatlmaz bir zevkle koluna yaslandm bir kla
karlatm... birden bir merak uyand iimde... Yalnz unu da bilmelisin ki, gerek en ince
akn zorunlu kld eyler, gerekse, o anda onurun bekledii umulmadk eylerin hibiri
eksik deildi: hayalgcmzn bekledii giz dolu ekicilikler, birtakm kusurlar balatan
coku, zorla koparlan teslim olu$, yllarca dlenen ve gereklikle yz yze gelmezden nce
ruhumuzu egemenlikleri altna alver en dnsel hazlar, ksacas, insan byleyen her ey.
Bu gzel mucize pek ok tekrarlanmad herhalde, nk birka mektup sonra Renee'yi
gzyalar iinde buluruz yine: "Eskiden bir varlktm, imdiyse bir nesneyim"; ve Bonald
okuyarak unutmaya almaktadr "eleraras ak"a ayrlan geceleri. Ayrca, bizler, kadnn
cinsel yaama ilk admn ataca o g m g anda, kocann, nasl olup da birdenbire
byc haline gelebildiini renmek isterdik dorusu; Balzac'n Physiologie du mariage'da
verdii reeteler pek kestir30
KADIN II
me: "Evlilie, karnza saldrarak balamayn", ya da pek belirsizdirler: "Kocann stn
yetenei, zevkin ayrntlarn ustaca yakalayn-da, gelitiriinde, onlara yeni bir biim,
zgn bir anlatm kazandn-ndadr." Ve hemen ardndan eklemektedir: "birbirini sevmeyen
iki varlk arasnda, bu yetenek hemen kt yola kayar". Oysa, Rene"e de Louis'yi hi
sevmemektedir; ve bize anlatld kadaryla, nerdedir Lo-uis'nin "stn yetenei?" Aslnda,
Balzac, tam bir kpeksilikle soruna yan izmitir. Tarafsz duygu olmadn, sevgisizliin,
zorlamann ve skntnn sevgi dolu bir dostluktan ok hnca, sabrszla, dmanla yol
atn grmezlikten gelmitir. Vadideki Zambak'ta ok daha itendir, talihsiz Madame de
Mortsauf un yazgs okuyucu iin rneklik taslamaktan epey uzaktr.
Evlilikle aki badatrmak yle byk bir hner ister ki, bunun iin en azndan tanrnn araya
girmesi falan gerekir; Kierkegaard da, o karmak dolaylamalaryla ite bu zme yatmtr.
O, evliliin elikisini ortaya vurmakla yetinir:

12

Ne garip bulutur f u evlilik! Ve iin daha da garibi, anlk bir giriime bal olusudur. Oysa,
hibir giriim onun kadar balayc deildir... Demek ki, bylesine balayc bir edime anszn
girimek gerekmektedir. 10
Glk surdadr: sevgi ve sevme eilimi tam anlamyla anlktrlar, evlilikse bir karardr;
sevme eiliminin evlilikle ya da evlenme kararyla uyanmas gerekmektedir: yani duygularn
en apansz ayn zamanda kararlarn en zgr olacaktr, ve apansz! dolaysyla ancak
kutsal bir varla yklenecek kadar anlalmaz olan ey, ayn zamanda uzun boylu, insan
yiyip bitiren ve sonunda bir karara var-drtan bir dnmenin sonucu olacaktr. Ayrca, bu iki
eyden biri brnn ardndan gitmeyecek, karar kurt admyla geriden gelmeyecek, ikisi ayn
anda gerekleecek, zm annda biraraya gelmi olacaklardr.11
Sizin anlayacanz, sevmek evlenmek demek deildir ve akn na10 In vino veritas ("iede durduu gibi durmaz"). 11 Propos sur le Mariage (Evlilik stne).
EVL KADIN
31
sil olup da dev haline geldiini anlamak son derece gtr. Ama eliki Kierkegaard'n
gzn yldrmaz; evlilik stne yazd denemenin amac bu gizi aydnlatmaktr. Ve unu
gnl rahatlyla kabul etmektedir:
"Dnme, kendiliindenliin ba dmandr... Dnp tanma sonunda yn deitirip
sevgi eilimine dnseydi, evlenme diye birey olmazd." Ancak, "evlenme karan da dne
tana elde edilmi, yzde yz dnsel dzeyde yakalanan yeni bir kendiliindenliktir ve bu
kertdiliindenlik sevgi eiliminin yerini tutmaktadr. Evlenme karar, ahlksal veriler stne
oturtulmu bir dinsel yaam grdr, dolaysyla, sevgi eilimine giden yolu amas, onu
iten ye dtan gelecek tehlikelere kar korumas gerekir." Ve ite bu yzden, "bir koca,
gerek koca tam anlamyla bir mucizedir!... Varolu ciddiliin btn gcn kendisi ve
sevdii kadn stnde toplarken akn zevkini srdrebilmek gerekten mucizedir!"
Kadna gelince, onun aklla ilgisi yoktur, "dnme"yi bilmez; dolaysyla, "sevginin
apanszlndan dinsel'in apanszlna geiverir." Daha aka sylemek gerekirse, anlam
udur bu retinin: seven erkek, sevgiyle balanmay balatracak bir Tanr inancyla
evlenmeye karar verir; kadnsa, sever sevmez evlenmek ister. "Nikh treni srasndaki
yldrm aka" btn itenliiyle inanan yal bir hanm tanmtm; kocalarn, sunan dibinde
azlarndan kan en son "evet'le birlikte ak ateine tutulduklarn ileri srmekteydi.
Kierkegaard, daha nceden bir "eilim" duyulmasna ramen, bunun bir mr boyu
sreceini vaat etmenin yine de byk bir mucize olduu kansndadr.
Ancak, Fransa'da, nikh treni srasnda verilen sze eskiler kadar gvenmeyen XIX. yzyl
sonu roman ve oyun yazarlar ailenin mutluluunu ok daha insani yollardan gvenlik altna
almaya .almaktadrlar; Balzac'tan daha gzpek davranp, ak sanatn yasa-ii sevgiye de
sokmaya uramaktadrlar. Porto-Riche, Amoureuse (Sevdal Kadn) adl kitabnda, cinsel
akla aile yaamnn badaamayacan ileri srer: karsnn ateinden iman gevreyen koca,
daha lml bir kadn olan oynann yannda dinginlik arar. Bununla birlikte, Paul Hervi32
KADIN II
eu'nn nayak olmasyla, "ak" eleraras bir dev diye geirilir yasalara. Marcel Prevost,
yeni damada, karsna oyna gibi davranmas gerektiini syler ve eleraras sevimeleri
hemen hemen ehvetli bir dille anlatr. Bernstein, yasalara uygun ak iler oyunlarnda:
ahlksz, yalanc, ehvet dkn, kt huylu karsnn yannda koca, akll uslu, cmert bir
insan gibi ortaya kar; ayrca gl ve usta bir k olduu da sezilir. Boynuzlatmay konu
edinen romanlara karlk, bir yn evlilie vg roman yazlr. Glette bile bu ahlk dersi
verme akmna kaplr, llngenue libertine'de (Hovarda Saf Kz'da), kzl beceriksizce
bozulan yeni evli bir kadnn edepsiz yaantlarn anlattktan sonra, anszn ona ehveti
kocasnn kollannda tattrmaya karar verir. M. Martin Maurice de, epey grlt koparan

13

kitabnda, usta bir n yatandan kard gen bir kadn, elde ettii yaantdan
yararlandrmak zere, kocasnn yatana dndrr. Hem evlilik kurumuna sayg duyan, hem
de alabildiine bireyci olan gnmz Amerikan yazarlar da, daha baka nedenlerden tr ve
daha baka bir biimde, cinsellii evlilie sokmaya uramaktadrlar. Her yl, gen evlilere
birbirlerine nasl alacaklarn gstermeye, zellikle de erkee karsyla mutlu bir uyum
kurabilmenin yollarn retmeye alan saysz kitap yaymlanmaktadr. Ruhzmcler,
hekimler "aile danmam" olup kmlardr: kadnn cinsel zevk duymaya hakk olduu,
erkein bunu ona tattracak teknii renmekle ykml bulunduu kabul edilmitir. Oysa,
bilindii gibi, cinsel basan salt teknik bir i deildir. Gen erkek Kocalarn Bilmesi Gereken
eyler, Aile ti Mutluluun Gizlen, Korkusuz Ak gibi daha bir sr el kitabn ezberlese bile,
kendisini yeni eine sevdirebileceini sanmam. Kars, ruhsal durumunun btnl iinde
tepki gsterecektir. Geleneksel evlilikse, kadnn ak arzularnn uyanp gelimesine izin
verecek koullan yaratmaktan uzak m uzaktr.
Eskiden, anaerkil ailelerde, yeni gelinde kzlk aranmazm; hatt birtakm gizemli
nedenlerden tr, evlenmeden kzlnn bozulmas gerekirmi. Baz Fransz kylerinde bu
eski trenin kalntlarna rast-, lanmaktadr; gen kzlarn ille de kz olmas gerekli deildir;
hatt "kusur ilemi," ocuk sahibi kzlar tekilere oranla daha kolay koca bulmaktadrlar. te
yandan, kadnn haklarna kavumasna izin veren
EVL KADIN
33
evrelerde, gen kzlara da olanlara tannan cinsel zgrlk tannmaktadr. Ancak, ataerkil
ahlk nianl kzn kocasna el dememi olarak teslimini gerektirmektedir; koca, karsnn
karnnda yabana bir tohum tamadndan emin olmak istemektedir; kendisine mal edecei
dii etin zedelenmemi ve kirletilmemi olmasn arzulamaktadr;12 gen kzn el
dememilii ahlaksal, dinsel ve gizemsel bir deer kazanmtr ve bu deer bugn bile
birok yerde geerlidir. Fransa'da kimi blgelerde, damadn arkadalar, adam alml bir
tavrla kanl araf getirip kendilerine gsterene dek, gerdek odasnn kapsnda bekleyip
arklar sylemekte, akalamaktadrlar; ya da, kzn anas babas, komular grsn diye,
sabah pencereden sallandrmaktadr bu araf.13 Daha yumuak bir biimde de olsa, "gerdek
gecesi" gelenei devam etmektedir. Bunun bir sr ak sak fkraya konu olmas bouna
deildir: insann toplumsal yanyla hayvansal yannn ayrlmas, ister istemez hayaszl
dourmutur, insanc ahlk, her canl yaantnn insani bir anlam tamasn, zgrlk iinde
yaanmasn zorunlu klar; gerekten ahlkl bir ak yaamnda, arzuyla zevk ayn biimde
yceltilir, ya da, hi deilse, cinsellik iinde zgrle yeniden kavuabilmek zere giriilen
duygulandrc bir kavga vardr: ama bu, akta ya da arzuda, karmzdakini benzersizlii
iinde yakalayabildiimiz zaman mmkndr. Cinsel yaam birey tarafndan kurtanlmayp
da, Tanr ya da toplum onu dorulamaya kalkt m, kadnla erkein ilikisi hayvanca bir iliki
olup kar. Akl banda yal hanmlarn bedensel servenlerinden tiksintiyle sz edilerini
anlamak kolaydr: onlar cinsel ilikilerini en pis eyler derecesine drmlerdir. Dn
gecesi iitilen tiz kahkahalarn nedeni de budur. Byle grkemli bir trenle son derece kat,
hayvanca bir grevin biraraya getirilmesinde edepsiz bir eliki vardr. Evliliin evrensel ve
soyut imlemi gzler nndedir: bir kadnla bir erkek, herkesin gz nnde, simgesel bir
trenle birlemilerdir: yatan gizliliindeyse bakalarna benzemeyen somut iki varlk kar
karya gelmekte ve onlarn sevimelerini
12 Acildin "Efsaneler" blmne bakn.
...13 Kinsey Raporu yle der: "Bugn, Birleik Devletlerin baz blgelerinde yaa-yan ilk
gmen ailelerin ocuklar, evliliin gerekletiini gstermek zere, kanl ar-af
Avrupa'daki yaknlarna gndermektedirler."
34
KADIN II

14

grmek istemeyen gzler teye evrilmektedir. 13 yanda bir ky dnnde bulunan

Glette, arkadalarndan birinin kendisine gsterdii gerdek odasnn karkl nnde
korkun bir aknlk duyar:
Gen evlilerin yatak odas... Krmz pamuklu perdelerle evrili dar ve yksek yatak, kaz ty
yastkla, ter, gnlk, hayvan soluu, sala kokulu gnn bitecei kuty yatak... Gen evliler
az sonra buraya gelecekler. Hi dnmemitim bunu. u kutylerinin arasna
gmlecekler... Aralarnda, annemin gzpek saflyla hayvanlarn yaamnn ok, ama ok
azn rettii o anlalmaz bouma balayacak. Peki sonra? Hi aklma getirmediim bu
odadan, bu yataktan korkuyorum.14
Kk kz, ocuksu sknts iinde, ailenin tantanal elencesiyle drt bir yan kapal yatan
hayvans gizi arasndaki elikiyi sezmitir. Evliliin gln ve ak sak yanlan kadn birey
saymayan uygarlklarda, yani Dou'da, Eski Yunan'da ya da Roma'da hi gze arpmaz;
cinsel ilikinin hayvans yan oralarda btn toplumsal yinler kadar genel saylmaktadr,
oysa bugn, Bat'da, kadnla erkek birer birey olarak sofraya oturmakta ve konuklar, birtakm
yinler, sylevler ve iekler ardnda gizlenen cinsel edimi grlmemi bir deneyle yaayacak
kiiler ite bu kadnla bu erkek olduu iin dalga gemektedirler. Ayn ekilde, tantanal
gmme trenleriyle mezardaki rme arasnda da rkn bir eliki vardr. Ancak, l,
topraa gmldkten sonra dirilmez, yeni gelinse, belediye bakannn kafasna rtt
renkli bartsyle kilisedeki orgun vaat ettii gerek yaantnn benzersizlii ve olumsall
karsnda korkun bir aknlk duyar. Yeni gelinler yalnz vodvillerde alayarak analarnn
evine dnmez dn geceleri: ruhzmlemesiyle ilgili kitaplarda da buna benzer saysz
rnek vardr; dorudan doruya bana bile birok olay anlatlmtr: bunlara konu olan kiiler,
hep, ok iyi yetitirilmi, hibir cinsel eitim grmemi, sevimeyle anszn karlanca allak
bullak olmu gen kzlardr. Geen yzylda, Madam Adam kendisini
14 La Maison de Claudine (Claudine'in Evi).
EVL KADIN
35
dudandan pen erkekle evlenmek zorunluluunu hissediyordu, nk cinsel birlemenin en
ileri aamasnn bu olduunu sanmaktayd. Stekel de, ok daha yakn bir olaya konu olan yeni
evli bir hanm anlatr: "Balay srasnda kocas kzln bozunca, bir deliye attn sanm
ve korkudan, azn ap tek lf etmemi."15 Hatt, gen kzn, mthi bir bilgisizlikle, erkek
klna girmi bir kadnla evlendii ve erkek olmadn anlamadan uzun sre bu yalanckocayla yaad bile grlmtr.
Dn gn, eve dndnzde, karnz btn gece karanlk kuyuya batrp kardnz m
zavall akna dner. Belirsiz bir kayg duymu olmasnn hi mi hi nemi yoktur...
Bak hele, der kendi kendine, buymu evlilik dedikleri. nce gizli tutular bundanm. Ben de
bile bile gz yumdum bu ie.
Ancak, can mthi skldndan, azn ap bir ey demez. Siz de bundan yararlanp, konu
komuyu ayaa kaldrmadan, birka kez daha ve uzun uzun karanlk kuyuya sokup
karabilirsiniz onu.
Michaux'nun Nuits de Noces (Dn Geceleri) adl iirinden alnan bu para,16 durumu ok
iyi anlatmaktadr. Bugn, gen kzlarn ou eskiye oranla epey uyanktr, ama boyuneileri
yine de soyuttur; ve kzlklarnn bozuluunda bir saldn nitelii vardr. "Evlilik ii rza
gemeler, evlilik dndakilerden mutlaka daha oktur", der Have-lock Ellis. Neugebauer,
1889'da yaymlad Monatsschrift fr Ge-burtshilfe adl yaptn IX. cildinde, birleme
srasnda erkeklik organyla yaralanan yz elliden fazla kadn ad saymtr; bu yaralanmalann nedeni kabalk, sarholuk, kt durum ya da cinsel organlar arasndaki oranszlktr:
Yine Havelock Ellis'in aktardna gre, ingiltere'de, soylu bir hanm, orta snftan, akll uslu
alt evli kadna gerdek gecesi neler hissettiklerini sormu: ilk birleme, hepsi iin, tam bir ok
olmu; ikisi bu konuda hibirey bilmiyormu; brleri bildik-lerini sanyormu, ama yine de

15

bedensel yaralar almlar. Adler de s-srarla durmutur kzln bozulmasnn ruhsal nemi
zerinde.
15 Les Etats nerveux d'angoisse (Bunalm Derecesine Varan Sinir Bozukluktan). 16 La Nuit
remue (Gece Kprdyor) adl kitabndan.
36
KADIN II
EVLi KADIN
37
Erkein kadn stndeki haklarna el koyduu bu an, ou kez, ya-gamn btnn
belirlemektedir. Bu konuda yaants bulunmayan, asn heyecanl bir koca karsna
kaytszln tohumunu ektii gibi, srp giden beceriksizlik ve kabalyla bunu cinsel
duygularn tmden uyumasna da dntrebilir.
Bir nceki blmde, kadnln balangcna ilikin saysz kt rnek grmtk. Stekel'den
aldmz bir rnek daha verelim:
Alabildiine utanga yetitirilen Madam H.N... gerdee girecei geceyi dndke tir tir
titremekteydi. Kocas, yatmasna bile izin vermeden, hoyrata soydu kadn. Kendi
srtndakileri de karp att, rlplak kargsna geip penis'ine hayran olmasn istedi. Kadn
yzn elleriyle rtt. Bunun zerine adam, avaz ktnca: "tyi ama, be Allahn kaba,
neden evde kalmadn yleyse!" diye bard. Sonra yataa att, hayvanca stne ullanp
kzln bozdu. Ve kadn, mr boyunca souk bir insan olarak kald tabii.
Gerekten de, bir gen kzn, yazgsn tamamlayp kadn olabilmek iin ne byk engel
amas gerektiini biliyoruz artk: kadnla geebilmesi, hem bedensel, hem ruhsal, uzun bir
"alma"y zorunlu klmaktadr. Bu ii bir gecede bitirmeye kalkmak salaklk ve barbarlktr;
ilk cinsel, birleme gibi zor bir ameliyat grev haline getirmek son derece samadr. Kadnn
bana gelecek i kutsal olduundan, toplum, din ve aile kendisini bir efendiye teslim eder
gibi binbir trenle kocaya verdiklerinden, kadnn gz iyiden iyiye korkar; evlilik de tam bir
kesinlik kazandndan, cinsel edim btn yaamn balayacak sanr. Ve ite o an mutlak
iinde kendi varln yakaladn hisseder: mrlk baland adam, gznde, Erkek'i
temsil eder; ayrca, yaam boyu kendisine arkadalk edeceinden, yabanc biri gibi gzkr
kadna. Oysa, erkek de omuzlarna ken ykn arl altnda ezilmektedir; onun da kendine
gre glkleri, aalk duygulan vardr ve bunlar onu ya utanga ya da kaba yapar; pek ok
erkek, dnn tantanasndan, gerdek gecesi cinsel ilikide bulunamaz. Janet, le Obsessions
et la psychasthenie (Kafaya Taklan Fikirler ve Kendini Eksik Sanma Hastal) adl yaptnda
yle der
Baslarna gelecek eyin utancyla cinsel edimi baaramayan ve bu konuda utantan,
umutsuzluktan kurtulamayan yeni damatlar kim bilmez? Geen yl, yan ackl yan gln,
ok garip bir olayla karla tk, fkeli bir kaynbaba, sesi soluu kmayan, boynu bkk
damadn alm, Salpetriere'e getirmiti: kzn bosayabmek iin tbbi bir belge istiyordu.
Zavall gen, eskiden bu isi pekl baardn, ama evlene-li beri, utanp skld iin, elinin
kolunun balandn sylyordu.
Fazla heyecan gen kz rktr, fazla saygysa kk drr; kadnlar, kendilerine ac
vermek pahasna keyfine bakan erkekten mr boyu nefret ederler; ama kendilerini kk
grdn sandklan adama da lene dek hn beslerler,17 hatt bu ii ilk gece yapmayan ya
da yapamayana da. Kelene Deutsch,18 .baz utanga ya da beceriksiz ko-calann, ters yapl
olduklarn syleyerek kanlarnn kzlnn doktor tarafndan bozulmasn istediklerini anlatr;
oysa syledikleri ou kez doru deildir. Bu yzden de der He1ene Deutsch, kadnlar,
kzlklan-n bozmay beceremeyen kocalarna mrleri boyunca hn ve kmseme
duymulardr. Freud'un gzlemlerinden biri,19 kocasnn cinsel gszlnn kadnda ruhsal
rselenmeye yol atm ortaya koymutur:

16

Kadn hastalarmzdan biri, durmadan bir odadan brne komaktayd; odalardan birinin
ortasnda bir masa vard. Kadn, masa rtsn belli bir biimde yayyor, zile basp
hizmetiyi aryor, hizmeti masaya doru gelirken geri yolluyordu... Zihninden atamad
bu takna aaklamaya kalknca, masa rtsnde kt bir leke bulunduunu, rty hep bu
lekeyi hizmetiye gsterecek biimde yaydn hatrlad... Btn bunlar, kocann erkekliini
gsteremedii dn gecesinin yeniden canlandrlmasndan baka bir ey deildi. Adam,
belki bin kere kendi odasndan kadnn odasna komu, yeni batan de-nemiti. Sonunda,
yata dzeltecek hizmetiden utanarak, kan sansn Sarsafa krmz mrekkep dkmt.
7 Stekel'in Sevici Kadn " blmnde andmz rneklerine bakn.
18 Psychology of Women (Kadnn Ruhsal Durumu). 19 Stekel'in La Femme Frigide adl
yaptndan zetledik.
38
KADIN II
EVL KADIN
39
"Gerdek gecesi", kendi sorunlaryla boumaktan karsndakini dnmeye frsat bulamayan
elerin amay bilemedikleri bir bunalm haline getirmektedir ak yaantsn; kadn, bu
geceye, onu rkn klan bir trenlilik yaktrmakta; dolaysyla, o gece, bir daha dzelmemecesine souk kadn olma tehlikesiyle karlamaktadr. Kocann karlaaca g sorunsa
udur: "karsn an ehvetle okarsa", kadn bundan rkp krlabilir; grne gre, bu
korku, zellikle Amerikal erkekleri Kinsey Raporu'na gre, daha ok da niversite eitimi
alm kocalar felce uratmaktadr, nk diiliinin epey farknda olan Amerikal kadn,
seviirken ok daha tutuk davranmaktadr. Buna karlk, erkek karsna "sayg gsterirse",
ondaki heyecanlan uyandrmakta baarszla uramaktadr. Bu ikilem, kadnn tutumundaki
iki yanllktan gelmektedir: gen kadn cinsel zevki hem istemekte, hem reddetmektedir;
kocasndan hem ll olmasn beklemekte, hem de ll davrannca ac ekmektedir.
Olaanst bir mutluluk veremedii zaman, koca ister istemez ya sapk ya da beceriksiz
gzkecektir. Bu yzden de, "elik grevleri" nin kadn iin ounlukla bir angarya oluuna
amamak gerekir.
Hoguna gitmeyen bir efendiye boyun emek, kadn iin tam bir ikencedir, der Diderot.20 Bir
keresinde, kocas kendisine yaklanca tiksintiden titreyen drst bir hanm tanmtm;
banyoya gidip saatlerce ykandn ve karlk grevinin brakt pislikten bir trl arnamadn grmtm. Bizler bu tiksintinin yabanasyzdr. Bizim cinsel organmz ok daha
hogrldr. Kadnlarn ou ehvetin doruuna kamadan lp gidecektir. Benim geici
sara adn verebileceim bu duygulanm pek ender tadarlar, bizse, istediimiz zaman
seslenebiliriz ona. En yce mutluluu, taptklar erkein kollarnda bile tada-mazlar. Bizse,
pek houmuza gitmese bile, gnl alc bir kadnn yannda kolayca tadarz bu mutluluu.
Kendilerine bizim kadar hkim olamadklarndan, cinsel ilikinin sonundaki dle ya ok ge
ularlar, ya da hi ulaamazlar. Belki yzlerce kere, bekleyileri boa gider.
20 Sur le Femmes (Kadnlar stne).
Gerekten de, pek ok kadn cinsel zevki hatt onun bir krntsn bile tatmadan ana,
bykanne olur; hekimlerden belge alarak ya da daha baka bahanelerle "kadnlk grevinin
pislii" nden kurtulmaya akrlar. Kinsey Raporu, Amerika'da, kadnlarn ounun "cinsel
ilikilerinin sklndan yakndn ve kocalarnn kendilerini bu kadar ok arzulamamasn
istediini saptamtr. Pek az kadn, bugnknden daha sk cinsel iliki istemektedir." Oysa,
daha nce, kadnn cinsel olanaklarnn hemen hemen sonsuz olduunu grmtk. Bu eliki
de gsteriyor ki, kadnn ak yaamn dzene koyma savnda bulunan evlilik, bu yaam
tmden kreltmektedir.
Mauriac, Therese Desqueyroux'a, "akll uslu bir evlilik yapan" gen bir kadnn hem genel
olarak evlilik, hem de kadnlk grevleri karsndaki tepkilerini anlatmtr:

17

Belki de evlilikte birine boyun emekten, onun mal olmaktan ok, bir snak aramaktayd.
Onu bu evlilie kkrtan, duyduu byk korku deil miydi? Yasam klgsal ynden alan
kk bir kz, evine bal bir ocuktu, dnyadaki yerini almakta, kesin bir yer edinmekte
acele etmiti; bilemedii birtakm tehlikelerden korumak istiyordu kendini. mrnn en akll
uslu dnemi, nianll oldu: bir aile iine giriyor, "ev bark sahibi oluyor", dzene giriyordu.
Kurtuluyordu yani. Ve Therese, ancak dn gn, kadnlarn an-annn olanca gcyle
baran orgun sesini, kokularnn da gnlk kokusunu bastrd Saint-Clair kilisesinde hap
yuttuunu anlad. Bir uyurgezer gibi gelmi kendi ayayla kafese girmiti ve zavall ocuk,
byk bir grltyle kapanan kapnn sesiyle dald uykudan uyanmt. Aslnda deien bir
ey yoktu, ama iinde, bundan byle ban alp gidemeye-cekmi gibi bir duygu vard. Bir
daln altndan yryen ate rnei, kapkaln bir aile rtsnn altna girmek zereydi...
.... Bu yar kyl, yan kentli dnnn gecesi, gen kzlarn bin-bir renkli giysilerinin
ldad gruplar, gelinle gveyin bindii arabann nn kesip kendilerini alklyordu...
Therese, bastran geceyi dnp: "Korkun..." diye mrldanyor, ama hemen kendini
toparlayp: "yok canm... o kadar da korkun deil" diyor, italyan gllerine yaptklar yolculuk
srasnda ok ac ekti mi dersiniz? Yo, hayr, hi
40
KADIN II
durmadan kendi kendine ihanet etmeme oyunu oynuyordu nk... Therese vcudunu o
dzmece zevklere uydurmay basard, buruk bir tat alyordu onlardan. Adamn birinin zorla
iine sokmaya alt o bilinmedik heyecanlarla dolu evrende, belki, kendisi iin de bir
mutluluk bulunduu konusunda hayalgc ona yardm ediyordu, ama nasl bir mutluluktu bu?
Yamur altnda seyrettiimiz bir grnmn gneli havada nasl olacan hayal ediimiz
gibi yakalyordu Therese ehveti. Bernard, u bo bakl olan... ne kolay bir aldant bu!
Parmakln gerisindeki bir yem teknesi nnde keyifli keyifli homurdanan domuzlar gibi, o
da kendi zevkine gmlmt: "yem teknesi de bendim" diye dnd Therese... Tenle ilgili
eyleri snflandrmay, drst adamn okaylaryla ehvet dknnkileri ayrdetmeyi
nereden renmiti acaba? Bir kerecik olsun duraksamamt...
...Zavall Bernard, bakalarndan kt deildi elbet! Ama cinsel arzu, bize yaklaan insan,
kendisine hi mi hi benzemeyen bir canavar haline getirir. "Bu lgn, bu saral herif, ilk
kprtda grtlama sanlacakm gibi, cansz yatyordum."
Aln size ok daha keskin bir rnek. Stekel'in derledii, benim de yalnz kar-koca yaamyla
ilgili blmn aktardm bir itiraf bu. itiraf yapan, ince beenili, kltrl bir ortamda
yetimi; 28 yanda bir kadndr.
Mutlu bir nianlydm' daha dorusu, kendimi gvenlik iinde hissediyordum, anszn dikkat
eken biri olmutum. Alabildiine martlyordum, nianlm bana tapyordu, ok yeniydi
btn bunlar benim iin. pmeler (nianlm baka bir eye kalkmyordu) beni ylesine
kendimden geiriyordu ki, evleneceimiz gn iple ekiyordum... Dn sabah mthi
heyecanlydm, gmleim terden srlsklam kesiliyordu. Bu heyecann kayna, onca
arzuladm, ama tanmadm adam yaknda tanyacam dncesi deildi. Zihnimde,
cinsel iliki konusunda, erkein kadnn organna ieyecei imgesi vard yalnz... Odamza
ekilince, ilk hayalkrkln, kocam uzaklamas gerekip gerekmediini sorduu zaman
yaadm. Uzaklamasn istedim, nk nnde soyunmaktan utanyordum. Soyunmann
hayalgcmde byk
EVL KADIN
41
etkisi vard. Ben yattktan sonra, o da mthi heyecanl, yanma geldi. Daha sonra, beni
grnce skldn itiraf etti: salk saan, arzunun canl simgesi bir grnm varm.
Kocam, soyunur soyunmaz sndrd. Ve yle bir iki ptkten sonra, hemen bana
sahip olmaya kalkt. Byk bir korku iindeydim, beni rahat brakmasn istedim. \0ndan

18

fersah fersah uzakta olsam diyordum. Bu aksamasz sevimeden rkmtm. ok kaba

buluyordum kocam ve daha sonra sk sk tsyledim bunu kendisine: oysa bu kabalk deil,
byk bir beceriksiz-tlik ve duygusallk yokluuydu. O gece btn abalar boa gitti. Ya-tva
yava karamsarlayordum, sersemliimden utanyor, kendimi Isulu ve eksik yaradll
sayyordum... Sonunda, pleriyle yetindim. On gn sonra bozabildi kzlm, iftleme
ancak birka saniye srd, ve ben, hafif bir sz dnda hibir ey duymadm. Btn
hayallerim ykld! Daha sonralar, birleme srasnda azck zevk duymaya baladm, ama iin
ba pek ters gittiinden, kocam ereine varabilmek iin epey ter dkyordu. Prag'da,
kaynbiraderimin garsonyerin-de, yatanda yattm rendikten sonra, onun burda tatt
heyecanlar hayal etmeye urayordum. Beni mutlu klan ilk cinsel doyumu orda tattm.
Kocam, ilk haftalar, her gn seviti benimle. Doyuma varyor, ama sevimemiz, ok ksa
srdnden ve alayacak kerteye geldiimden, bir trl kanamyordum... ki doumdan
sonra... birlemelerimiz gittike daha az doyurucu oldu. Pek ender olarak bo-alabiliyordum,
kocamsa benden nce doyuma varyordu; byk bir skntyla saat tutuyordum: (Bu seferki ne
kadar srecek acaba?). Beni yar yolda brakarak doyuma varrsa, kendisinden nefret
ediyordum. Kimi zaman, birleme srasnda yeenimi ya da bana doum yaptran doktoru
dnyordum. Kocam, beni parmayla heyecanlandrmay denedi... Mthi
heyecanlanyordum, ama hem bu yolu utan verici, olaand sayyor, hem* de zevkine
varamyordum... Evliliimiz boyunca, baka bir yerimi okamad. Ve bir gn, benimle rahat
sevimeye cesaret edemediini syledi. Geceliklerimizi karmad-. mz ve hep gece
sevitiimiz iin, bir kere bile plak gremedi beni.
Bu kadn aslnda, son derece duyarlyd, sonradan edindii bir sevgilinin kollarnda tam
anlamyla mutlu oldu.
42
KADIN II
Nianllk, gen kzn kadnla geiinde basamak olmak zere dnlmtr; ancak treler,
ou kez, nianllar sk bir ember iinde tutmaktadr. Bu dnemde, ilerde kocas olacak
adam "tanyan" gen kzn durumu da yeni gelininkinden ayr deildir; evlilii hemen hemen
kesinlemi sayd iin nianlsna teslim olmakta, ve ilk birleme yine bir deneye
benzemektedir; teslim olduktan sonraysa kendisini kskvrak balayacak bir i yapp gebe
kalmasa bile, nian bozan kza pek rastlanmaz.
Ak ya da arzu kadn da erkei de bu ie tam bir gnl rzasyla yanamaya hazrlamsa, ilk
sevimelerin glkleri kolayca alr; bedensel ak, gcn ve saygnln sevgililerin
karlkl zgrlklerinin bilincinde olularnn verecei zevkten alr; o zaman, sevimenin
hibir biimi kendilerine irkin ve ayp gelmez, nk zorla deil, isteyerek yaplacaktr.
Ancak, anlk bir atlma bal olmas gereken bir alverii hak ve grev haline getirdiinden,
evlilik ilkesi bandan edepsizdir; birbirlerini ancak genel izgiler iinde yakalama olana
saladndan, vcutlar basit, dolaysyla aalayc birer ara durumuna drmektedir;
erkek, ou kez, bir grevi yerine getirdiini dndke souklamakta, kadnsa, stnde
hak sahibi birine teslim olduunu dndke utan duymaktadr. Kar-kocaln
balangcnda ilikilerin genellikten kurtulup bireysellemesi de mmkndr elbet; cinsel
raklk, kimi zaman, ar ar geliir; daha ilk geceden, kan-koca arasnda mutlu bir bedensel
ekim doabilir. Evlilik, hemen pek ok yerde geerlikte olan gnah kavramn yoketmekle
kadnn kendini vermesini kolaylatrr; uzun sreli ve dzenli bir beraberlik, cinsel olgunluu
hzlandran bedensel bir ili-dllk yaratabilir: evliliklerinin ilk yllarnda mutluluun
doruuna kan kadnlar vardr. Ve bundan duyduklar minnetle, kocalarnn daha sonraki
kusurlarn balamalar epey ilgintir. S tekel: "Mutsuz bir yuvay brakp ayrlamayan
kadnlar, daha nceleri mutlaka kocalar tarafndan doyurulmulardr" der. yle ya da byle,
gen kz, aksal yazgs einin kiiliine bal olduu halde, mr boyunca cinsel adan hi

19

tanmad bir erkekle yatmaya sz verirken byk bir tehlikeye atlmaktadr: Leon Blum da,
Mariage (Evlilik) adl yaptnda, hakl olarak, ite bu elikiye parmak basmaktayd.
EVL KADIN
43
Edebe uygun bir birlemenin sevgiye dnme olanann daha byk olduunu ileri srmek
ikiyzlln ta kendisidir; birtakm klgsal, toplumsal ve ahlaksal karlarla bal elerin
birbirlerini mr boyu doyurmadan yaayabileceklerini ummak dpedz samalktr? Aklsal
evlenmelerden yana olanlarn, aka dayanan evliliklerin de elere daha byk bir mutluluk
getirmediini gstermeye almalar bounadr. Bir kere, gen kzn dnsel ak onu her
zaman cinsel aka hazrlamamaktadr, hayal hayranlklar, dleri, ocukluk ya da gen
kzlnda kafasna saplanan fikirlerle doldurduu tutkular gnlk yaamn snavna
dayanamayaca gibi, uzun da sremez. Nianl-syla arasnda iten ve iddetli bir cinsel
ekim bulunsa bile, bu koskoca bir yaamn oturtulaca temel olamaz.
ehvet, akn snrsz lnde, kzgn, ama kck bir noktadr; ylesine gz alcdr ki, ilkin
onu yakalarz, der Glette.21 Bu gelip geici odak noktasnn evresinde yalnzca bilinmeyen
eyler ve tehlike vardr. Bir an ya da btn gece sren bir sevimenin etkisinden syrldktan
sonra birbirinin yannda, birbiri iin yaamaya balamak gerekir.
Ayrca, bedensel ak evlilikten nce varolsa ya da evliliin balangcnda kurulsa bile, pek
ender olarak uzun yllar srer. Birbirine tutkun iki sevgilinin arzusunda bu iki, insann
benzersizlikleri bulunduundan, cinsel ak iin ballk gereklidir elbet; bu benzersizliin
baka yaantlarla yadsnmasn istemez, birbirleri iin yeri doldurulmaz olmay arzularlar; ne
var ki, sz geen ballk da ancak anlk, kendiliinden olduu zaman anlam tar; cinsel
yaamn bysyse olduka abuk bozulur, iin mucizesi undadr ki, ak her a, o anda,
bedensel varoluu iersinde, sonsuz bir aknlk demek olan birer varlk sunar; bu varla
sahip olmak mmkn deildir elbet, bununla birlikte hi deilse keskin ve ayrcalkl bir
biimde yaklaabilir. Ama bireyler, aralarnda dmanlk, tiksinti ve kaytszlk belirdii iin
birbirlerine ulamak istemedii zaman, cinsel ekicilik uar gider; te
' La Vagabonde (Uan Kz).
44
KADIN II
EVLi KADIN
45
yandan, sayg ve dostluk devam ettii zaman bile cinsel ekim yokola-bilir; nk, ayn
dnyada, ortak giriimlerde, aknlkarnn devinimi iinde birleen iki varln, bedensel
adan birlemeye gereksinimleri kalmamtr artk; hatt, bu birleme anlamn yitirdii iin
tiksinmektedirler birbirlerinden. Montaigne'in szn ettii eleraras zina'nn anlam epey
derindir. Cinsel ak Bakas'na dnk bir harekettir, balca nitelii budur; evlilikteyse, karkoca, birbirleri iin Ayn'lar; artk aralarnda hibir alveri, hibir alp verme olmaz. Bu
yzden de, birbirlerine olan aklar da utan iersinde srer: cinsel edimin znelera-ras bir
yaant olmadn, bu edimde kendilerini amak yle dursun, karlkl otuzbir ektiklerini
sezerler. Birbirlerini cinsel gereksinimlerinin doyurulmasna yarayan aralar saymalar kankocaln gerektirdii nezaket iersinde gizlenir, ama nezaket ortadan kalkar kalkmaz gerek
olanca plaklyla srtr; rnein Doktor Lagache'n Naturg et f orme de la jalousie
(Kskanln Yap ve Biimleri) adl yaptnda bununla ilgili bir sr gzlem vardr; kadn,
erkeklik organna kendi mal sayd ve ekmecelerindeki konserve kutular kadar cimrice
kulland bir zevk deposu gzyle bakar: erkek bu zevk kutusundan komu kadna da verdi
mi, kendisine bir ey kalmayacaktr; o ok deerli tohumlan boa harcayp harcamadn
anlamak zere byk bir dikkatle inceler erkein donlarn. Jouhandeau, Chronigues maritales'de (Evlilik Anlan'nda), "nikhl karnzn, her Allann gn, bir namussuzluk lekesi

20

yakalamak zere gmleinize ve uykunuza bakarak uygulad bu denetime" deinir. Erkek

de, isteyip istemediini sormadan, cinsel arzularn doyurur karsnda.
Oysa, bu anlk ve kaba doyum insann cinsel itahn gidermez. Dolaysyla, yasaya uygun
saylan evlilik-ii sevimelerde ou kez buruk bir gnah tad vardr. Kadnn, birtakm cinsel
hayal oyunlarna snmas da mmkndr. Stekel, "kocasndan daha gl, daha yal bir
erkein, kar koymasna meydan vermeden kendisiyle yattn hayal ederek belli belirsiz bir
doyuma eren", 25 yandaki bir kadndan sz eder. Kadn, kendisine zorla saldnldn,
dvldn, kocasnn yerini bir bakas'nn aldn geirmektedir zihninden. Erkek de ayn
dlerle avunmaktadr: karsnn stne kt an, bilmem hangi gece kulbnde grd
oyuncu kzn kalalarna, bilmem nerde seyrettii kapak taznn memelerine, bir anya, bir imgeye sahip olmaktadr; ya da karsnn
baka bir erkek tarafndan arzulandm, sevildiini, rzna geildiini hayal etmektedir; bu da
onu yitirdii bakalna kavuturmann bir yoludur. "Evlilik, diyor Stekel, birta- * tam garip
yerdeitirmelere, sapklklara, usta oyunculara, gereklikle grnt arasndaki snn ortadan
kaldrabilecek ikili oyunlara gtrr insan." En sonunda da, kt huylar belirir. Koca dikizci
olup kar: yitirdii byy azck olsun bulabilmek iin karsn bakasnn Kol-lannda
grmesi ya da dnmesi gerekir; ya da bilinciyle zgrl ortaya kabilsin, dolaysyla
kendisi de insan bir varla sahip olabilsin diye, eziyeti bir tutumla reddedecei eylere
zorlar karsn. Buna karlk kadnda da, hi de yle olmad halde erkei bir efendi, bir
zorba olmaya kkrtan kendine eziyet ettirme eilimleri belirir; manastrda yetitirilmi,
dindar m dindar, gndzleri alabildiine bu-yurgan ve yetkeli, geceleriyse kocasndan, byk
bir tutkuyla, kendisini kamlamasn isteyen bir hanm tanmtm; adamcaz tiksine tiksine
yerine getirirdi bu dilei. Kt huylar bile evlilikte dzenli ve souk bir grn kazanmakta,
ve bu nedenle bu ciddi grn evlilii alabildiine ktye gtrmektedir.
iin dorusu, bedensel akn ne mutlak bir erek, ne de basit bir ara diye grlmemesi
gerektiidir; bedensel ak bir varoluu doru-layamaz: ancak, dardan gelecek dorulamalar
da istemez. Ksacas, her insann yaamnda ona tat katan, zerk bir olgu halinde rol almaldr.
Bir baka deyile, her eyden nce zgr olmaldr.
Dolaysyla, kentsoylu iyimserlii yeni geline ak vaat etmez: onun gzne yanstlan ey
mutluluk, yni ikinlik ve tekrar iinde ulalacak sessiz bir dengedir. Bolluun ve gvenliin
egemen olduu baz dnemlerde, kentsoylu snfn tm, bu arada zellikle toprak sahipleri
beslemitir bu lky; onlann erei gelecein ve dnyann zaptedilmesi deil, gemiin, stat
quo'nun (yerleik dzenin) grltsz patrtsz srdrlmesiydi. Altnnsuyuna batrlm,
tutkusuz, isteksiz bir sradanlk, insan hibir yere gtrmeyen, sonu gelmemece-sne
yinelenen gnler, birtakm nedenler aramakszn lme doru yol alan bir yaam... rnein
Sonnet du bonheur (Mutluluk arks) yaza-batac ettii yasam felsefesi budur ite:
Epikuros'la Zenon'dan
46
KADIN II
EVL KADIN
47
stnkr esinlenmi bu dzmece-bilgelik gnmzde geerli deildir: dnyay u anki
haliyle saklamak ve tekrarlamak ne olasdr, ne de istenir. Erkein doal eilimi eylemdir;
retmesi, savamas, yaratmas, ilerlemesi, evrenin btnyle gelecein sonsuzluuna doru
kendini, amas gerekir; geleneksel evlilikse, kadn, erkekle birlikte kendini amaya
armaz; ikinlie gmer onu. Dolaysyla kadn da ancak gelecein tehlikelerinden
kurtulmak zere gemii imdiki zamanda devam ettirecei dengeli bir yaam, yani mutluluk
kurmay dnebilir. Aktan yoksun olduu iin, kocasna, aile sevgisi ad verilen
sevecenlikle sayg karm bir duyguyla bakacaktr; dnyay alp ynetmesi gereken yuvann
drt duvar arasna kapatacaktr, bylece insan trn gelecekte de devam ettirecektir. Oysa,

21

yadsmakta dirense bile, hibir canl varlk aslanlndan vazgemez. Eski alar kentsoylusu
yerleik dzeni srdrmekle onun erdemlerini kendi zenginliinde ortaya vurmakla Tann'ya,
yurduna, belli bir ynetim biimine, bir uygarla hizmet ediyordu: mutlu olmak, insanlk
grevini yerine getirmekti. Oysa, kadnn da yuvasndaki uyumlu yaam birtakm ereklere
doru amas gerekmektedir: kadnn bireyselliiyle evren arasnda dilmalk etmek, kadnn
olumsal yapaylna insan bir deer kazandrmak erkee decektir. Herhangi bir eye
girime, eylemde bulunma, savama gcn kendisinden alarak karsn dorulayan yine
erkektir: kadnn btn yapaca kendini erkee teslim etmektir, anlamn erkek verecektir.
Buysa, kadn ynnden, alakgnllce kendi benliinden gemeyi gerektirmektedir; buna
karlk, erkek gcyle korunacak, elinden tutan olacak dolaysyla balangtaki braklmlndan kurtulacak, gereklilik kazanacaktr. Kendi kovannn ecesi olan, yuvacnda
kendi kendisiyle bark olarak yaayan, ama erkek araclyla da snrsz evrene ve zamana
doru srklenen e, ana, evkadn, evlilikte hem yaama gcn, hem de yaamnn anlamm
bulmaktadr. imdi bu lknn gereklie nasl yansdn grelim.
Mutluluk lks, teden beri, ev, kulbe, ya da atoda somutlamtr; ev, hem sreklilii,
hem de ayrl dile getirmektedir. Aile, evin drt duvan iinde ayr bir hcre meydana
getirmekte, kuaklar
boyu zdeliini olumlamaktadr; ev eyas ve ana-ata resmi halinde saklanan gemi
tehlikesiz bir gelecei simgelemektedir, mevsimler, bahede, besleyici sebzeler halinde
birbirlerini kovalamakta; her yl, ayn ieklerle ssl ayn bahar ayn amaz yaz, daha
ncekilere benzeyen ayn meyveli sonbaharlar haber vermektedir: ne zaman ne uzay sonsuza
doru kap gitmekte, olduklar yerde dnp durmaktadrlar. Toprak mlkiyetine dayanan
uygarlklarda evin erdemlerini ve iirini dile getiren bol rnl bir edebiyat vardr; yuva,
Henri Bordea-ux'un La Maison (Ev) adl romannda, kentsoylu deerlerin tmn kendinde
toplar: gemie ballk, sabr, tutumluluk, ngrllk, aile sevgisi, babaoca sevgisi, vb.;
ailenin mutluluunu salamak kendilerine dt iin, ev stne trk yakanlarn ou
kadndr; "do-mina"nn (evin hanmnn) "atrium"da (kocaman bir konakta) oturduu eski
Roma'da bile, kadnn grevi "ev hanml"yd. Bugnk evlerde-o ataerkil grkem yoktur;
erkeklerin ou iin, ev; artk gp gitmi kuaklarn ansn ezmeyen, gelecek yzyllar da
hapsetmeyen basit bir barnaktr. Ama kadn, hl "evine" gerek evlerin anlam ve deerim
vermeye almaktadr. Steinbeck, Sardalya Soka'nda, kocasyla birlikte yerletii
terkedilmi, eski bir silindiri hal ve perdeyle sslemekte direnen yersiz yurtsuz bir kadndan
sz eder: adamn, pencere yokken perdenin gerei ne demesi hibir ie yaramaz.
Bu kayg tam anlamyla kadnsaldr. Salam bir erkek, evresini kuatan nesnelere ara
gzyle bakar; onlar, kullanlacaklar ereklere gre yerletirir; onun "dzen"i kadnsa bunu
ou kez dzensizlik sayar, sigarasn, ktlarn, letlerini elinin altnda
bulundurmaktadr. Hele belli bir madde araclyla dnyay yeniden yaratma durumundaki
sanatlar ressamlar, heykelciler, yaadklar ortama hi mi hi aldrmazlar. Bu konuda
Rilke, Rodin iin yle der:
tik gidiimde, evin Rodin iin tam anlamyla bir zorunluluk olduunu f arkettim: kendisini
souktan koruyacak bir barnak, altnda ya-* taca bir at. Tam anlamyla kaytszd eve
kar, ev, ne yalnzln, ne de iine kapanmasn etkiliyordu. Onun yuvas: glgesi, sna,
JL
48
KADIN II
dinginlii kendi iindeydi. Onun iin gkyz de, orman da, hibir eyin durduramayaca
rmak da kendisiydi.
Ama insanolunun yuvay kendi iinde bulabilmesi iin, ilkin birtakm yapt ya da edimlerde
varlm gerekletirmesi gerekir. Erkek, evrene btnyle girdii ve kendini tasarlaryla
olumlayabilecei iin yle stnkr ilgilenir evinin i dzeniyle. Kadnsa, aile topluluuna

22

hapsedilmitir: bu mapushaneyi kral saray haline getirmesi gerekmektedir. .Yuvasna kar

tutumu, genel olarak kadnln belirleyen diyalektiin buyruundadr: o, birtakm eylere
kendini av haline getirerek kavumakta, zgrle ancak kiisel haklarndan geerek
ulamakta; dnyadan vazgemekle yeni bir dnyay fethetmek istemektedir.
ieri girdikten sonra yuvasnn kaplarn istemeye istemeye rter; gen kzlnda, btn
yeryz yurduydu, ormanlar kendisinindi. imdiyse, darack bir yere kapatlmtr; Doa, bir
karanfil sakssnn iine toplanmtr: ufuk, drt duvarla evrilidir. yle mrldanr Virginia
Woolf un kahramanlarndan biri:22
Artk k yazdan imenlere ya da fundalklara deil, camlardaki buu ya da buza bakarak
ayryorum. Bir zamanlar alakargann tylerinin derken mavilemesine hayran olarak
grgen ormannda gezinir, yolda obanlara, yersiz yurtsuz insanlara rastlardm... imdiyse
elimde toz almaya yarayan sprge, odadan odaya dolayorum ancak.
Kadn, bu snrlan yadsmaya koyulur. Az ya da ok para harcayarak, dnyadaki bitki ve
hayvanlar, uzak ve garip lkeleri, gemi alan evinin drt duvar arasna getirir; kendisi
iin insan topluluunun zeti demek olan kocasyla, gelecei bir el antas gibi nne getiren
yavrusunu da kapatr oraya. Yuva, dnyann merkezi hatt biricik dorusu olup kar;
Bachelard'n pek yerinde bir gzlemle syledii gibi, "bir eit kar-evren ya da kar'nn
evreni"dir bu; s22
The Waves (Dalgalar) adl romanndaki kadn kahramanlardan bin
EVL KADIN
49
nak, barnak, kovuk ya da karn olan yuva, insan d tehlikelerden korumaktadr: ondan
sonra, ite o bulank d dnya gerekdlar. Hele akamlan, kepenkler indirildikten sonra,
kadn tam bir kralie gibi hisseder kendini; leyin evrensel gnein sat k onu rahatsz
eder; geceleyin artk sahipsiz deildir; nk sahip olmad eyleri yoketmitir; abajurun
altnda kendi mal olan ve yalnz kendi evini aydnlatan bir k parlamaktadr: bunun dnda
hibir ey yoktur. Yine Virginia Woolf un bir yazs, dardaki uzay eriyip giderken,
gerekliin evde younlamasn anlatr bize.
imdi artk camlar geceyi olduu yerde tutuyor ve d dnyay gsterecek yerde, garip bir
biimde iiriyorlard; yle ki, dzen, k-prtszlk, kat toprak evin iine aktarlm gibiydi;
dardaysa, tam tersine akkanlaan nesnelerin titreyip yokolduu bir yans vard sanki.
Kadn, evresine doldurduu kadifeler, ipekliler ve porselenlerle, genel olarak cinsel yaamn
doldurmaya yetmeyen o yapc nefis dknln doyurmaya alr; yann yresini
kaplayan bu dekorda kiiliini de dile getirecektir; bu ev eyasyla bu biblolar seen, yapan,
"bulunduklan gizli keden karan", bakkllk (simetrik olma) kaygsnn byk yer tuttuu
bir beeniyle yerletiren hep kendisi'dir; onlar kadna toplumsal adan yaama dzeyini
gsterdikleri gibi, br kadnlara benzeyen imgesini de ortaya vurmaktadrlar. Yuvas,
yeryznde kendisine den paydr, toplumsal deerinin, en gizli dorusunun simgesidir.
Hibir ey yapmad iin, byk bir doymam-lkla sahip olduklar'na arar kendini.
Kadn, "yuvas"na eviiyle sahip olur; "yardmc tutsa" bile elini hamura sokusu da bundandr;
gz kulak olarak, denetleyerek, eletirerek, uaklarn yaratt sonulan kendine maletmeye
alr. Toplumsal dorulamn, evinin ynetiminden alr; grevi, ayn zamanda, beslenmeye,
giysilere, ve genel ereve iersinde, aileye dayanan topluma gz kulak olmaktr. Bylece, o
da kendini bir etkinlik biiminde gerekletirmi olmaktadr. Ama, ilerde greceimiz gibi,
onu
50
KADIN II
ikinliinden kurtarmayan, kendini benzersiz bir biimde olumlamasna izin vermeyen bir
etkinliktir bu.

23

Evilerinin iirsellii vle vle gklere karlmtr. Bu ilerin kadn maddeyle yz yze
getirdii, kadnn bunlar araclyla nesnelerle ili-dl olduu, bununsa varln gizlerini
ortaya karp kadn zenginletirdii dorudur. Madeleine Bourdhouxe, A la Recherche de
Marie (Mari'yi Ararken) adl kitabnda, kadn kahramannn fnn temizleyici macunla
kaplarken duyduu zevki anlatr: parmaklarnn ucunda, prl prl parlayan dkme demirin
yanstt zgrlk ve gc hissetmektedir.
Bodrumdan karken, her basamakta daha bir arlaan azna dek dolu kovalarn kollarna
bindirdii yke baylr. Kendilerine zg kokular, prtkleri ya da ktle uyumlar bulunan
basit maddeleri teden beri sever. Ve kendini bildi bileli, onlar ekip evirmenin ustasdr.
Marie 'nin elleri duraksama nedir bilmez, snm frnlara ya da sabunlu sulara dalar, paslar
kazr, gerekli yerleri yalar, mobilyalar cilalar, masa stndeki sebze artklarn tek bir
hareketle toparlar. Avuileriyle dokunduu nesneler arasnda tam bir uyum, bir arkadalk
vardr.
Pek ok kadn yazar, gcr gcr tlenmi amara, kprm suyun mavimsi parlaklna,
kar beyaz araflara, prl prl parlayan bakr kaplara duyulan sevgiye deinmitir. Bachelard,
evkadn mobilyalar temizleyip parlatrken, "cila araclyla aac gzelletiren ele o tatl
sabr nesneleri iine sindirme hayalinin verdiini" syler. Evkadn, iini bitirdikten sonra,
geri ekilip yaptn seyretmenin tadna varr. Ancak, birtakm deerli niteliklerin ortaya
kmas: bir masann parlamas, bir amdann ldamas, amarlarn kar gibi beyaz ve kolal
olabilmesi iin, ilkin olumsuz bir eylem gereklidir; gzeli engelleyen btn kt ilkelerin
yokedilmesi gerekir. Bu da, diyor Bachelard, evkadnnn balca kuruntusudur: etkin
temizlik, yani pislie kar kazanlm temizlik d'dr bu. Bachelard yle anlatyor onu.23
23 Bachelard, La Terre et le Reveries du Repos (Toprak ve Dinlenme Kuruntular).
EVL KADIN
51
Grne gre, temizlik uruna giriilecek savata hayalgcnn bir kkrtmaya gereksinimi
vardr. Bu hayalgcnn, kt bir fkeyle kkrtlmas gerekmektedir. Musluun tepesine
parlatc macun konurken nasl ac ac srtlr. Musluk, pis ve yal bir aputun stnde
yorulmu Trablus amuru artklaryla svanr. Parlatma iini yapacak olann iinde ac ve
dmanlk belirir. Ne gerei var bu aalk ilerin? Ama sonra sra temiz beze gelir, o zaman
neeli ktlk, zorlu ve geveze ktlk belirir: bana bak musluk, ayna gibi parlayacaksn;
kara kazan, sen de gnee dneceksin? Ve sonunda, bakr, tatl bir olan gibi azn bir kar
aarak srtr ve parlar, bar geri gelmitir. Evkadn, parlak krmz yengilerini zevkle
seyreder.
Ponge, amar kazannn barndaki pislikle temizlik aras kavgaya deinmitir:24
Bir amar kazanyla en az bir k geirmemi olan, birtakm etkili nitelik ve heyecanlar
bilmiyor demektir.
Bunun iin, kazan ii le gibi kirli amarlarla doluyken, tek bir hareketle biraz da
sendeleyerek kaldrmak, gtrp ocan stne koymak, belli bir biimde sryp tam
atein gbeine oturtmak gerekir.
Altndaki atei krklemek, yava yava stmak; ara sra lk ya da kzgn gvdesine
dokunmak; iinden gelen bouk hasrly dinlemek, kaynamaya baladktan sonra da, basnc
ve suyun geliini lmek zere sk sk kapan ap bakmak gerekir.
En sonunda, kaynar kaynar yapp yere indirmek gerekir onu...
amar kazan yle yaplmtr ki, le gibi amarlarla dolduru-lunca, i heyecan, onlar
karsnda duyduu tiksinti yreini kabartr, karnndan azna doru ykselen sular o iren
amarlarn stne dklr ve bu i hemen hemen aralksz devam edip onlar temizler...
Geri amarlar, kazana geldiklerinde kaba kir ve yalarndan arnmtr...
24
Liasses, La Lessiveuse (amar Kazan).

24

52
KADIN II
Ama o, yine de koynuna ald eylerin her yanna kir bulam gibi dnr ve duyar, bunun
karsnda duyduu heyecan, kaynama ve harcad aba sonucu kirleri skp atmay,
dokumalar artmay baarr; yle ki, ackl bir sonla souk suda durulanan amarlar kar gibi
bembeyaz ortaya kverirler.
Ve birden mucize gzler nne serilir:
Bir teslim oluu deil, bir yengiyi dile getiren binlerce ak bayrak alr anszn, ve bunlar,
belki de, yalnzca orda yaayanlarn bedensel temizliinin simgesi deildir...
Bu diyalektikler, ev iini bir oyun kadar ekici klabilirler: kk kzlar, gm takmlar
parlatmaya, kap tokmaklarn macunlamaya baylrlar. Ancak, kadnn bu ilerden olumlu bir
zevk alabilmesi iin, gurur duyaca bir yuvada almas gerekir; yoksa, onca abay dnleyen seyretme zevkini hibir zaman tadamaz. Bir Amerikan gazetecisi,25 A.B.D.'nin
Gneyi'ndeki "Yoksul Beyazlar" arasnda birka ay yaadktan sonra, her yan dklen bir
kulbeyi yaanr hale getirmek iin didinen beyaz kadnlardan birinin dokunakl yksn
anlatmtr. Kadn, kocas ve yedi ocuuyla, duvarlar kurum kapl, tahtakuru-sundan
geilmeyen derme atma bir kulbede oturuyormu; "evi gzelletirmeye" alm; oturma
odasndaki mavimsi svayla svanm ocak, masa ve duvarlardaki iki resim insanda sunak
izlenimi uyan-dmyormu. Ama kulbe yine de derme atmaym, ve Bn. G., gzleri
yaararak: "Ah! ah! nefret ediyorum bu evden! diyormu. Yeryznde bunu gzelletirecek
hibir ey yok galiba!" Dolaysyla, sryle kadnn payna, insan hibir zaman yengiye
gtrmeyen bu savaa her gn yeniden balamak dmektedir. Hatt ayrcalkl durumlarda
bile, elde edilen yengi kesin deildir. Sisyphos'un ikencesine evkadnnn yk kadar
benzeyeni azdr; her Allahn gn bulak ykamak, mobilyalarn tozunu almak, ksa bir sre
sonra yine kirlenecek, tozlanacak, yrtlacak amarlar ykamak gerekmektedir. Evkadn,
dolap beygiri gibi olduu yerde dne dne ypranmaktadr; hibir ey yapmamakta: yalnzca
imdiki zaman srdrmektedir; olumlu bir iyilik elde edeme' Algee, Let us now praise famous men (Gelin imdi de iyi insanlar velim).
EVL KADIN
53
yip sonu gelmemecesine Ktlkle boutuu duygusu iindedir. Her gn yeniden balanan
bir boumadr bu. Dalgn baklarla efendisinin izmelerini parlatmay reddeden uan
yksn bilirsiniz: "Yarn yine parlatmak gerekeceine gre, neye yarar?" dermi.
Yazglarna henz btnyle boyunememi pek ok gen kz da ayn umutsuzluu paylar.
16 yandaki bir gen kzn, yaz devine aa yukar u szlerle baladm hatrlyorum:
"Bugn evde byk temizlik var. Annemin salonda dolatrd elektrikli sprgenin
grltsn iitiyorum. Kap gitmek geliyor iimden. Bydm zaman, evde byk
temizlie girimeyeceime yemin ediyorum." ocuk, gelecei, bilinmeyen bir dorua doru
ykselme biiminde dnr. Ama kk kz, gnn birinde, annesinin bulak ykad
mutfakta, yllardan beri, her yemekten sonra, ayn saatte, ellerin ayn yal sulara girdiini,
ayn prtkl sngerle porselen tabaklan syrdn fark-eder. Ve bu eller, lene dek ayn ii
greceklerdir. Yemek imek, ya-.tp kalkmak ve temizlik... yllar ge doru turmanmamakta,
birbirinin benzeri klrenkli gnlerden rl yatay bir rt halinde uzayp gitmektedirler; her
"yeni gn bir ncekini yanslamaktadr: hibir ie yaramayan, umutsuz bir imdiki zamandr
yaad. Glette Audry, la Poussifre (Toz) adl uzun yksnde, zamana kafa tutmaya alan
bylesi bir etkinliin hzn verici boluunu byk bir incelikle anlatmaktadr:26
Ertesi gn, kl sprgeyi divann altna soktuunda, ilkin bir pamuk paras ya da kocaman bir
ty sand bir ey ekip kard. Ama hayr, ne o ne buydu, silmeyi unuttuumuz giysi
dolaplarnn tepesin-de ya da mobilyalarn ardnda, duvarla tahta arasnda oluanlara benzer
bir toz yumayd bu. Bizimki, bu garip madde karsnda yle- ce kalakald. Topu topu sekiz

25

on haftadr yayorlard bu odalarda ve Juliette'in acarlna ramen, kkken glgesine

snan ve kendisini rkten bceklere benzeyen u toz yuma olumu, palazlanmt, tn- ce
bir toz tabakas ihmali, kendi haline brakmay gerektirir, alp ver- diimiz havadaki, uuan
giysilerdeki, pencereden giren rzgrdaki
26
Onjoue perdant (Kazanan Kaybediyor) adl kitaptan.
54
KADIN II
elle tutulmaz toz birilkintisidir bu; u toz yumaysa tozun ikinci durumunu, temizlie kafa
tutan tozu, biimlenen younlamay, f ire haline gelen birikmeyi simgeliyordu. stelik,
brtlen taneleri gibi saydam ve hafif, ama daha donuk renkli bu yuma seyretmek epeyce
de hotu.
...Toz, yeryznn btn emici glerinden hzl davranmt. Toz, "dnyay ele geirmiti, ve
elektrik sprgesi, insanolunun bu kar konmaz kirlenmeye kar harcayaca emek, madde
ve kurnazln boluunu gstermekten baka bir eye yaramyordu. Elektrik sprgesi, aygt
haline getirilmi fireydi.
...Btn bunlarn nedeni ortak yaamlar, bir sr p kartan iki kiilik yemekleri, her yana
bulaan iki kiilik tozlaryd... Her ailede vardr bu pislikler, yenilerine yer amak iin onlar
yoketmek gerekir... Ne biim yaanyordu mhendis kocanz sokaa geenlerin dikkatini
ekecek kar beyaz gmlekle kabilsin, ele gne ho grnsn diye... Bir sr forml
geiyordu Marguerite'in kafasndan: demeye gz kulak olmal... bakr kaplan karartmamak
iin de ey kullanmal... geliigzel iki varln bakm lene dek omuzlarndayd..
Ykamak, tlemek, sprmek, giysi dolaplarnn glgesinde biten toz yumaklarn ekip
almak, lm durdurmak kadar yaama da srt evirmektir: nk zaman, tek bir hareketle
hem yaratr, hem yokeder; evkadnysa onun ancak olumsuz yann yakalar, Tavr, Manes'ininkine benzer. Manes'ilik yalnzca, biri iyi, br kt iki ilke koymak deildir: ayn
zamanda, iyiliin olumlu bir hareketle deil, ktl ortadan kaldrmakla elde edileceini
kabul etmektir; bu adan baklrsa, Hristiyanlk, eytann varlna ramen Manes'i deildir,
nk insanolu yenmek zere stne saldrmayp, kendini Tanr'ya adayarak savar,
ktln bozguna uratlm iyilik yolundaki ilerlemeye balar. Kadnsa daha iyi bir dnya
kurmakla ykml deildir; ev, oda, kirli amar, deme donuk eylerdir: o, araya giren
kt ilkeleri kovmaktan te bir ey yapamaz; toza, lekelere, amura, yaa saldrr; gnahla,
iblisle savar. Olumlu ereklere ynelecek yerde hi durmadan bir dmanla boumaksa kara
bir yazgdr; evkadn buna ou kez fkeyle katlanr. Bachelard, evkadn konusunda "kt
yEVLI KADIN
55
reklilik"ten sz eder; ayn sfata ruhzmlemesiyle uraan hekimlerde de rastlarz. Onlara
gre, evkadnl tutkusu, bir eit kendine ve bakasna eziyet etme hevesidir; tutkularn ve
kt alkanlklarjn zellii, bir zgrl dilemedii eyleri istemeye zorlamalardr; evi-ine
hastalk gibi sarlan kadn, payna olumsuzluk, pislik, ktlk dmesinden holanmad iin,
kendisini ileden karan bir yazgya sahip kmakta, byk bir fkeyle toza sava iln
etmektedir. O, btn canl yaylmalarn ardnda brakt fireler araclyla yaamn kendisine
saldrmaktadr. Canl bir varlk evine girer girmez, kt bir kla gzleri parlamaktadr.
"Ayaklarn sil; her eyi kartrma, ona dokunma." Hatt elinden gelse, evresindekilerin
soluk almasn nlerdi: her soluk bir gzdadr nk. Her olayda nankr bir iin belirtisi
yatar: ocuun dmesi, dikilecek bir yrtk ya da skk demektir. Yaam yalnzca bir
bozulma vaadi, sonu gelmeyen bir aba diye grmekten, yaama sevincini yitirir; baklar
sertleir, srati hep tetikte, kaygl ciddi bir havaya brnr; ancak satanmla ve cimrilikle
korur kendini. Pencereleri kapatr, nk gnele birlikte, toz toprak, brt bcek ve tohum da

26

girecektir ieri; ayrca, gne de duvar kaplamalarn rtr; eski koltuklara klf geirilir,
naftalin serpilir: yoksa renkleri solar. Hatt evindeki gzellikleri herkese gstermekten bile
zevk alamaz: hayranlk lekeler nk. Bu gvensizlik kadn gittike kez-zaplatrr, yaayan
her eye dman eder. Mobilyalarda gzle grlmeyen tozlarn kalp kalmadn anlamak
zere beyaz eldiven takan taral hanmlar fkralara konu olmutur: Papin kzkardeler,
bundan birka yl nce, ite bu kadnlardan birkan ldrmlerdi; pislie kar duyduklar
nefret, uaklarna, dnyaya ve kendilerine kar duyduklar nefretten ayrlmyordu.
Daha genliinde byle kt bir huy edinen kadn says azdr. Yaam byk bir cmertlikle
sevenler kendilerini bundan kurtarrlar. Glette, Sido iin unlar syler:
Kpr kpr, eline ayana tez bir insand, ama titiz bir evkadn deildi; temiz, tertipli,
danklktan nefret eden bir kadnd, ama peeteleri, kesme ekerleri ve dolu iki ielerini
sayan hastalkl, yalnz, stn yetenekten yoksundu. Komu olanla glerek, sonu
gelmeme56
KADIN II
cesine cam silen hizmeti kz gzlerken, zgrle yneltilmi ansz arasz arlar, sinirli
lklar kard azndan: "in ii ay takmlarm byk bir titizlikle, uzun sre sildim mi,
yalandm sanyorum" derdi. Sorumlu bir insan gibi, nce iini bitirirdi. Ondan sonra,
bizim kapdaki iki basama kar, bahemize gelirdi. Ve oraya ayak basar basmaz, ne siniri
kalrd, ne hrs.
Souk ya da rselenmi kadnlar, evde kalm kzlar; hayal krklna uram eler,
buyurgan kocann bo ve yalnz bir yaama mahkm ettii kadnlar ite byle sinirli ve hn
doludurlar. Bir zamanlar yal bir hanm tanmtm, her sabah bete kalkar, giysi dolaplarn
gzden geirip yeni batan yerletirirdi; 20 yanda hoppa, zppe, neeli bir kzm; kendisini
ihmal eden bir koca ve bir ocukla da banda bir eve kapatlnca, bakalarnn kendilerini
ikiye vermeleri gibi, o da ekidzen hastalna yakalanmt. Chroniques marita-les'deki27
Elise'de eviine dknlk bir evrende egemen olma arzusundan, uygulama alan
bulamaynca boa giden bir erk isteinden, canl bir taknlktan gelir; bu, ayn zamanda,
zamana, evrene, yaama, insanlara, varolan eylerin tmne kafa tutmaktr.
Aksam yemeinden kalktmzdan, yani saat dokuzdan beri amar ykamaktadr. Vakit
gece yarsdr. Bir ara kestirmitim, ama dinlenmeme tembellik grn kazandran cesareti
rahatm karyor.
ELISE: Temizlie varabilmek iin, elini kirletmekten ekinmemeli.
Ama ev yaknda yle temiz olacak ki, oturmaya korkacaz. Dinlenmek iin yatak var, ama
onlarda deil, hemen yanbalarnda, demede yatyoruz. Yastklarn yz yeni deimi.
Ban ya da ayan koydun mu gzellikleri bozulacak ya da renkleri solacak sanki; hallar
stnde yrrken, bir makineye ya da bir beze yapm bir el ardmdan gelip izimi siliyor.
Akam:
Tamam, oldu bu i.
Elise iin, sabah kalkndan aksam yatsna dek, nedir en nemli
27
Jouhandeau, Chroniques maritales (Evlilik ykleri).
EVL KADIN
57
sorun? Her nesnenin, her mobilyann yerini deitirmek, en kuytu kelerine varana dek
demeleri, duvarlar ve tavanlar yoklayp temizlemek.
imdilik, varlndaki evkadnl ar basyor. Gmme dolaplarn tozunu aldktan sonra,
pencerelerdeki karanfillere geiyor.
ANNES : Elise yle ok kouur ki, yaadnn farknda deildir.

27

Gerekten de, evii, kadnn kendinden alabildiine uzaa kamasna yardm eder.
Chardonne, bu konuda, pek hakl olarak yle der:
Kl krk yararak yaplan, dzensiz, dursuz duraksz bir itir bu. Kadn, bir evde, hoa gittiine
emin oldu mu, yle bir anma noktasna, yle bir oyalanmaya ve zihinsel bolua varr ki,
sonunda ne kiilii kalr, ne bir eyi...
Bu kata, hem nesnelere hem de kendi varlna kar taknlan bu eziyet etme ve ettirme
eiliminde ou kez cinsel bir yan vardr. Violette Leduc:28 "Bedeni altrmay gerektiren
evii, kadnn genelevidir" der. Kadnlarn genellikle souk olduu Hollanda'da ve bedensel
zevklerin yerine bir dzen ve katkszlk lks koyan sert ilkeli uygarlklarda temizlik
kaygsnn onca nem kazanmas ilgintir. Akdeniz blgesinin neeli bir pislik iinde
yaamasnn tek nedeni su azl deildir; bedene ve onun hayvans yanna dknlk, ten
kokusunu, pislii hatt biti pireyi hogstermektedir.
Yemek piirmek, temizlie oranla ok daha olumlu, hatt ok daha sevinli bir itir. Her
eyden nce, evkadn iin gnn en deerli an demek olan alverii zorunlu klar.
Alkanlk halinde tekrarlanan iler zihnini uratrmad iin, evdeki yalnzlk daha da ar
gelir kadna. Gney'de, evin nne kp, gnete, konu komuyla gevezelik ederek diki
dikebildii, amar ykayabildii, sebze ayklayabildii zaman mutludur; yan mahpus
yaayan Mslman kadnlar iin rmaa su almaya gitmek byk bir servendir: Kabil'de,
kk kylerden birindeki kadnlarn, yneticilerden birinin yapt emeyi yerle bir
28
L'Affamee (A kadn).
58
KADIN II
ettiklerini grmtm; her sabah, toplap, tepenin dibindeki dereye su almaya gitmek biricik
elenceleriydi nk. Kadnlar, alveri srasnda, kuyruklarda, dkknlarda, ke balarnda
birbirleriyle hobe eder, kendilerine nem kazandran birtakm "evkadn deerleri" ne
srerler; kendilerini, bir an iin de olsa zsel varlkla zsel olmayan varlk'n kar karya
gelmesi gibi, erkek dnyasnn karsna dikilen ayn bir topluluun yesi sayarlar. Hele
alveri kkl bir zevktir: Bir bulu, hemen hemen bir icattr bu. Gide, Journal'ne
(Gnce'sinde), oyun nedir bilmeyen Mslmanlarn bunun yerine gizli hazineleri bulup ortaya
kartmay geirdiklerini syler; ticarete dayanan uygarlklarn iiri ve servenidir bu.
Evkadn, oyunun bedelsizliini tatmam-tr, bilmez: ama yusyuvarlak bir lahana, nefis bir
Camembert peyniri satcnn en gizli keye saklad, ondan daha kurnazca davranp ortaya
karlmay bekleyen hazinelerdir; satcyla alc kadn arasnda atmaya ve kurnazla
dayanan bir ilinti kurulur: evkadn iin en nemli sorun, en iyi mal en ucuza alabilmektir;
kuruluk kra verilen o byk nem, yalnzca dar bir bteyi denk getirme kaygsyla
aklanamaz: ayrca, giriilen bir bahsi de kazanmak gerekmektedir. Sergilenen mallan
kukulu gzlerle inceleyen evkadn kralie gibidir; dnya, kendine bir ganimet ayrmas iin,
btn zenginlik ve tuzakla-ryla ayann dibindedir. ardan getirdii zembili masann
stne boaltrken gelip geici bir utkunun tadn duyar. Gmme dolaplara, geleceini
gvenlik altna alan konserveleri, bozulmayan yiyecekleri yerletirir; sonra da, gcn
snayaca sebzelerle etlerin plaklm seyreder zevkle.
Havagazyla elektrik, atein bysn ldrmtr; ama kylerde, pek ok kadn, hl cansz
odundan alev karmann sevincini tatmaktadr. Ate yand an, kadn byc haline gelir.
Yumurta rpar ya da hamur yoururken, elinin tek bir hareketiyle ya da atein sihriyle,
maddeleri halden hale sokar; elinin altndaki madde yiyecee dnr. Yine Glette yle
anlatr bu simyacl:
Kulplu tencereyi, su tenceresini ya da yemek tenceresini, iindekiy-le birlikte atee
koyduumuz anla, duman kan yemek tabanzn kaEVLI KADIN

28

59
pan atnz o tatl bir kayg, ehvetli bir umutla ykl an arasnda kalan her ey giz, by
ve sihirdir...
Daha baka kadn yazarlarla birlikte, Glette de scak kllerin gbeinde oluan deiimleri
byk bir gnl holuuyla anlatr:
Odun kl, kendisine teslim edileni lezzet katarak piirir. Scak klde alm bir yuvaya
yerletirilen elma, armut ordan yz gz burumu, ilenmi, ama kstebek karn kadar
yumuam olarak karlar; ve frnda piirilen reel ne denli, "usta ii" olursa olsun, doal
giysisi iindeyken piirilen, tadna doyulmayan ve eer becere-bildiyseniz balnn bir
damlasn bile yitirmemi bu elmann yanna bile varamaz... ayakl, uzun bacakl bir
kazann iinde, ate yz grmeyen elenmi kl vard. Birbirine demeyen patateslerle
doldurulan ve kara ayaklar stnde akkorun gbeine yerletirilen kara kazan bizlere kar gibi
beyaz, kzgn ve pullu yumurtalar yumurtluyordu.
Kadn yazarlar, zellikle reellerin iiri stne trkler yakmlardr: bakr kaplarda kat ve
katksz ekerle meyvelerin yumuak etini birletirmek byk bir giriimdir; tencerede
kaynayp zmlenen dumanl, kpkl, yakc madde tehlikelidir: evkadn, byk bir gururla
lav boaltmaktadr reel kavanozlarna. Tepelerine mumlu kt geirip stlerine yapldklar
tarihleri yazd anda, zamana kar kazand utkuyu belgelemektedir: zaman ekerin
tuzana drm, yaam kavanoza kapatmtr. Mutfak, insan maddelerle ili-dl
klmakla kalmaz, maddelere yeni biimler verir, yeniden yaratr onlar. Evkadn, hamur
iinde gcn ortaya koyar. Bachelard:29 "Tpk baklar gibi, ellerin de kendilerine gre
kuruntular ve iiri vardr" der. Ve "dolgunluun esnekliinden, eli dolduran, ard aras
gelmemecesine elden maddeye maddeden ele yansyan esneklikten" sz eder. Ha'mur youran a kadnn eli "mutlu bir el" dir, piirmekse hamura yepyeni bir deer katar. "Piirme
maddesel bir oluumdur, beyazlktan nar krm29
La Terre et le Reveries de la Volonte (Toprak ve istek Dleri).
60
KADIN II
zsna, hamurdan, kzarm kabua uzanan bir oluumdur":3" kadn, pasta piirmekteki, yufka
amaktaki baarsndan benzersiz bir zevk duyabilir, nk herkes bunu tadamaz: bunun iin
ayr bir veri gereklidir. "Hamur ilerinden daha karmak sanat yoktur, der Michelet. Kurala
bundan daha az pay brakan, sonradan renmekle olmayan ey yoktur yeryznde. Doutan
usta olmak gerekil'. Anadan gelme bir yetenektir bu."
Kk kzn, bu alanda da byk bir zevkle byklerine yknmesini anlamak kolaydr:
tebeirle, otla szde yemekler piirir; oyuncak frn varsa, hele annesi mutfaa girmesine,
minicik elleriyle hamur yourmasna, duman tten karamelay kesmesine izin verirse
keyfinden yanna varlmaz. Ama burada da durum eve ekidzen vermeye benzer: sonu
gelmeyen tekrar bu zevkleri de tketmitir. zellikle tortula denen reklerle beslenen
Kzlderililerin kadnlar gnlerinin byk bir blmn yzyllardr hibir deiiklie
uramadan evden eve srp gelen bu rekleri yapmak zere hamur yourmak, piirmek,
stmak, sonra yine hamur yourmakla geirirler: dolaysyla, frnn bysnden
habersizdirler, insan ar alveriini Allann gn define aratmsna dntremeyecei gibi,
musluun parlakl karsnda kendinden geemez de. Bu utkular iirsel bir dille anlatanlar
ounlukla erkekler ya da kadn yazarlardr, nk ya evii grmezler ya da pek az grrler.
Her gn tekrarland m, bu i de tekdze ve zevksiz hale gelir; beklemelerle dolar: suyun
kaynamasn, etin kzarmasn, amarn kurumasn beklemek gerekir; deiik ilerle
uralsa bile, aylak oturulan bir sr bo vakit kalr, bu aylakln yanna ou kez can
sknts da katlr; btn bu iler, imdiki yaamla yarnki arasnda temel olmayan bir arac
durumundadrlar. Onlar yapan birey retici ve yaratcysa, organik grevler kadar kolayca

29

yaamna eklenirler; evilerinin, erkekler tarafndan yapldklar zaman daha az kederli

grnmeleri bundandr; onlar, erkekler iin bir an nce syrlmak istedikleri olumsuz ve
olumsal bir an temsil ederler. Ama hizmeti-ein yazgsn ekilmez klan, kendisini genel'e,
zsel-olmayan'a balayan i blnmesidir; eve bakmak, yemek piirmek yaamak iin
gereklidir,
30
A.g.y.
EVLi KADIN
61
ama yaama anlam kazandrmaz: evkadnnn anlk erekleri gerek erek deil, yalnzca birer
aratrlar ve ancak belirsiz tasarlar yanstrlar. Evkadnnn yapt ie anlam kazandrmak
zere, ona kendi benzersizliini katmaya, elde ettii sonulara mutlak deerler vermeye*
almasn anlamak kolaylayor; kendine zg yinleri, bo inanlar vardr, sofray kurma,
oturma odasn yerletirme, herhangi bir yemei piirme biimine nem verir; baka bir
kadnn kzartmay ya da mobilya Cilasn bu kadar iyi yapamayacana inanr; kz ya da
kocas kendisine yardma ya da bir ii onsuz yapmaya kalkt m, hart diye eker alr ellerinden
ineyi ya da sprgeyi, "Dme bile dikemezsin sen." Dorothy Parker,31 evinin
dzenlenmesine kiiliini katmak isteyen, ama bunu nasl yapacan bilemeyen gen bir
kadnn aknln alayl, ama acyan bir dille anlatmtr.
Mrs. Ernest Weldon alma odasnda dolanyor, sada solda kk, ama kadnca dzeltmeler
yapyordu. Ancak bu konuda pek usta deildi. Fikir, aslnda ok ho ve kkrtcyd.
Evlenmezden nce, yeni evinde sessiz dolanr, surdaki gln yerini deitirir, tedeki iei
dzeltir, bylece evini "yuva" haline getirirken hayal etmiti kendini. Hatt, yedi yl evlilikten
sonra bile bu tatl isle uratn dnmeye baylyordu. Ama her aksam, pembe abajurlu
lambalar yanar yanmaz tm bilinciyle bu ise girimesine ramen, bir evin iini dnyann en
deiik yeri haline getirecek o kk deiiklikleri nasl bulacan bilemiyordu... stelik,
Mrs. Weldon sorumluluklardan kaan kadn da deildi. Hemen hemen amas bir kararszlkla
ocan stn yoklad, kk bir Japon vazosunu eline ald, umutsuz gzlerle drt bir yanna
bakt... Sonra geri ekilip yapt deiiklikleri inceledi, inanlr ey deildi dorusu, ne de az
deiiklik olmutu odada.
Kadn, bu benzersiz yetkinlii ya da zgnl bulabilmek iin bir sr zaman ve aba
harcar; Chardonne'un deyimiyle, almasn "kl krk yararak, byk bir dzensizlik iinde
yaplan, dursuz duraksz bir i" haline getiren, ve eviinin kadna nasl bir yk yklediinin
31 TooBad... (Aman Ne Kt).
62
KADIN II
anlalmasn gletiren de ite budur. 1947'de, Combat gazetesinde, C. Hebert imzasyla
kan bir soruturmaya gre, evkadnlan hafta ortasnda aa yukar saat krk be
dakikalarn, hafta sonlarysa sekiz saatlerini evilerine (evin dzeltilmesi, yemek vb.)
vermektedirler; buysa, bir kadn ii ya da memurun haftalk alma sresinin 3/ 4'dr; buna
bir de meslek eklerseniz, kocaman bir rakam elde edilir; kadnn baka bir ii yoksa, o zaman
bu sre azdr (stelik kadn ii ya da memur, ie gidip gelebilmek iin, stede gzkmeyen
bir zaman harcarlar). ocuk says fazlaysa, kadnn yk artar: yoksul bir ana, btn gn
dzensiz iler iin bouna vakit harcar. Buna karlk, yardmc kullanan kentsoylu kadnlar
hemen hemen aylaktrlar; ve bu aylakln bedeli can skntsdr. Canlan skld iin,
evkadnlarnn ou ilerini alabildiine kartnp oaltr, ince bir iten ok daha yorucu hale
getirirler. Bir sinir knts geiren hanm dostlarmdan biri, salamken eviiyle seve seve
uratn, geri kalan zamannday-sa istemeye istemeye baka ilere kalktm sylemiti;
bozulan sinirleri teki ilerle uramasna izin vermedi mi, kendini evilerine kapt-ryor,
dertleniyor ve o basit eyleri gnlerce bitiremiyormu.

30

iin en zc yan, bu almann kalc bir yaratmayla sonulan-maydr. Kadn

gsterdii titizlik orannda, yapt ii bal bana bir erek gibi grme eilimindedir.
Frndan kard pastaya bakp i eken bu nefis eyin yenip bitirilmesi gerekten zcdr!
Kocayla ocuklarn yeni cilalanm demeyi kirletmeleri de yle. Nesneler hizmete konur
konmaz kirletilir ya da knln yukarda da belirttiimiz gibi, kadn onlan kullandrtmamak
ister; kimisi reelleri ktlenene dek saklar; kimisi oturma odasn kilitler. Oysa insan zaman
durduramaz; yiyeceklere fare dadanr; bcekler r. Giysileri, perdeleri, rtleri gve yen
dnya tatan yontulmu bir d deil, her an bozula-bilecek pheli bir zdr; yenebilen
kumalar, Dali'nin etten yaplm canavarlan kadar iki anlamldr: ilk bakta organik
deilmi, kprt-szm gibi durmaktaysa da, gizli kurtuklar onu ceset haline getirivermilerdir. Nesnelerde yabanclaan evkadn, btn nesneler gibi dnyaya baldr: amarlar
tlenirken sararr, frndaki et yanar, porselen kaplar krdr; mutlak ykmlardr bunlar, nk
nesneler geri gelmemecesine yitip giderler. Onlar araclyla sreklilie ve gvenEVLl KADIN
63
lige eriilemez. Savalar, yama ve bombalanyla evleri de, giysi do-laplarn da tehdit eder.
Demek ki, eviinden elde edilen rnlerin tketilmesi gerekmektedir; giritii iler hep bir
ykmla sonulanan kadndan srekli bir'vaz-geme beklenmektedir. Buna gnl rzasyla
katlanabilmesi iin, saysz zverilerinin bir yerlerde bir sevin, bir zevk alevi parlatmas
gerekir. Ama eviinin erei yerleik dzeni korumak olduundan, koca eve dndnde
ancak dzensizlikle ihmali yakalar, dzenin ve temizliin farkna bile varmaz, iyi hazrlanm
bir yemee daha ok ilgi gsterir. Evkadn, en byk utkuyu sofraya gzel bir yemek
getirdii zaman tadar: kocas ve ocuklar, yalnz lfla deil, ayn zamanda itahla yiyerek,
heyecanla karlarlar bu yemei. Alk sanat denen simya devam eder, besin kils ve kana
dnr. Bir vcudun bakm, demeninkinden ok daha somut, ok daha gereklidir; a
kadnn abas, ok ak seik bir biimde gelecee dnktr. Bununla birlikte, yabanc bir
zgrle yaslanmak nesnelerde yabanclamaktan daha yararlysa da, yine de epey
tehlikelidir. A kadnn almas ancak konuklannn aznda doruluk kazanr; bunun iin,
onlann oy'una gereksinimi vardr; yemeklerini beenmelerini, biraz daha almalarn ister;
doyduklar zaman sinirlenir: yle ki, patateslerin koca iin mi kzartldklar, yoksa kocann
m patateslere gerekli olduu pek bilinmez. Bu iki anlamllk, ev kadnnn btn
davranlarnda kendini gsterir: eve kocas iin bakar; ama ayn zamanda, kocasnn, elindeki
btn paray verip yeni mobilyalar ya da yeni bir buzdolab almasn ister. Dilei, kocasn
mutlu klmaktr: ama etkinliklerinden ancak kendi kurduu mutlulua uygun denleri
onaylar.
Bu heveslerin iyi kt doyurulduu alar olmutur: erkein de lk diye mutluluu setii,
her eyden ok ailesine ve evine bal bulunduu, ocuklann bile anaya babaya, onlarn
geleneklerine, onlarn gemiine gre belirlendii alard bunlar. O gnlerde, yuvaya bakan,
sofraya bakanlk eden kadna evin efendisi gzyle baklyordu; ataerkil aileyi yer yer
srdren baz toprakaalarnn, varlkl kyllerin eleri hl ayn rol oynamaktadr. Ama
bugnk evlilik, ge-nellike, lm trelerin kalmasdr ve kadnn durumu eskiye oranla ok
ktdr nk ayn haklara sahip olmad halde, grevleri ayn64
KADIN II
dr; onlar yerine getirdii zaman ne onur kazand, ne armaan ald halde, ayn devlerle
ykmldr. Bugn erkek ikinlie demir atmak iin evlenmekte, ama lmlk
kapanmamaktadr ikinlie; bir yuva istemektedir, ama diledii zaman kp gidebilme
zgrln elinde bulundurarak; belli bir yere yerlemekte, ama iten ie yine serseri
kalmaktadr; aile mutluluunu horgrmemekte, ama onu bal bana bir erek de
saymamaktadr; tekrardan sklmakta, yenilik, tehlike, stesinden gelinecek direnmeler,

31

kendisini ikili yalnzlktan kurtaracak dostluklar, ahbaplklar aramaktadr. Hele ocuklar,

kocadan da fazla isterler yuvann dar snrlarn amay: yaamlar onun dnda, nle-rindedir;
ocuk hep elinde olmayan arzular. Kadn srekliliin, devamlln egemen olduu bir evren
kurmak ister: koca ve ocuklarsa onun yaratt ve kendileri iin yalnzca bir veri olan
durumu amak isterler. Bu yzden de, mrn adad etkinliklerin rkln kabule
yanamasa bile, hizmetlerini zorla kabul ettirmek zorunda kalr: bir cadaloz, huysuz bir ana ve
evkadn olup kar.
Szn ksas, kadnn ev iin grd iler ona bir zerklik kazandrmaz; bu alma
toplulua dorudan doruya yararl deildir, gelecee alan kaps yoktur, hibir ey
retmez. Ancak, retim ve eylem iinde kendilerini topluma doru aan varolulara katld
zaman bir anlam ve saygnlk kazanabilir: bir baka deyile, bu alma kadn alp bir st
aamaya geirecek yerde kocaya ve ocuklara balar; kadn, ancak onlarda dorular kendini:
onlarn yaamndaki zsel-olmayan bir aracdan baka bir ey deildir. Yasalarn, grevleri
arasndan "koulsuz boyunemeyi" silmi olmas, durumunu deitirmemitir: bu durumsa
kocalarn istencine deil, aile topluluunun yapsna baldr. Kadnn herhangi bir ey
yapmasna, dolaysyla kendini yetkin bir kii olarak kabul ettirmesine izin verilmez. Ne denli
saylrsa saylsn, erkee bal, ikinci planda kalan, asalak bir varlktr. En byk talihsizlii,
varoluunun anlamnn kendi elinde bulunmaydr. Bu yzden de, aile ii yaamdaki basan
ya da baarszlk onun iin erkekten ok daha nemlidir: erkein yurttal, reticilii
kocalndan nce gelir; kadnsa her eyden nce, ou kez yalnzca edir; almas onu
iinde bulunduu durumdan kurtarmaz; tam tersine, deeri ya da deersizlii bu duruma
baldr. Sevdii, cmerte kendini
EVLi KADIN
65
verdii zaman btn grevlerini sevinle yerine getirecektir; hnla yapt zamansa birer
angarya sayacaktr onlar. Bu grevler, yazgsnda, ancak nemsiz bir rol oynayacak; aile-ii
atmalarda kendisi-^, ne yardmc olmayacaklardr. yleyse, imdi de, zellikle yatak
"hizmeti" ile ev "hizmeti"nin belirledii ve kadna ancak uyrukluu kabul ettii an saygnlk
kazandran kadnln somut olarak nasl yaandn grelim.
Gen kz ocukluktan erginlie geiren bir bunalm olmutur; yetikinlik dnemine geii de
yine keskin bir bunalmla olacaktr. Cinsel ynden anszn kadnln balamasnn
yaratabilecei sarsntlara, bir de, herhangi bir durumdan brne "geme"nin genel skntlar
eklenecektir.
Korkun bir yldrm demiesine gerekliin ve bilginin gbeine frlatlvermek, evlilik
araclyla, sevgi ve utan arasndaki elikiyi yakalamak, Tanr'yla hayvann beklenmedik
komuluundan tr, ayn nesnede kendinden geii, zveriyi, devi ve acmay duymak...
szn ksas, ei benzeri zor bulunacak bir ruhsal karkla dmtr kadn, der Nietzsche.
u geleneksel "balay"nn hayhuyu, aslnda, bu karkl, bu aknl gizlemek iindi:
Toplumla arasndaki balar geici olarak koparlan, birka haftalna gnlk yaamn dna
frlatlan yeni gelin bylece uzayn, zamann ve gerekliin tesinde yayordu.32 Ama
nnde sonunda bunlara dnmesi gerekiyordu; ve yeni yuvasna, ou kez, kaygyla dner.
Gen kzn baba ocayla balan, gen erkein-kinden daha skdr. Ailesinden kopmak, onun
iin, stten kesilmenin ta kendisidir, gen kz, ite o an tadar terkedilmenin skntsyla
zgrln verdii badnmesini. Aileden kopma, eitli durumlara gre az ya da ok
acldr; gen kz, babasyla, erkek ve kzkardeleriyle, hele annesiyle balarn daha nceden
koparmsa, grltsz patrtsz ay-nlr onlardan; hl onlarn etkisindeyse ve gnlk
yaamnda onlarn
32 Geen yzyl sonlarnn edebiyat, kzln bozulmas olayn hep yatakl-vagona, yani bir
bakma "belirsiz bir yer"e yerletirirdi.
66

32

KADIN II
kanatlan altnda kalabilirse, durumundaki deiiklii pek hissetmeyecektir; ama baba
ocandan kap kurtulmay dilemi olsa bile, iinde bulunduu kk insan topluluundan
ayrld,'emin ilkeli, deimez deerli ocukluk evreninden, gemiinden kopanld zaman,
genellikle app kalr. Ancak ateli ve dolu bir cinsel yaam ona ikinliin erincini
tattrabilirdi; oysa, genellikle, ilk azda doyurulmak yle dursun, tam tersine allak bullak
olur; az ok baarl da olsa, kadnla geii kafasndaki karkl artrr. Dn ertesinde,
ilk kanamay geirdii gnk tepkileri buluruz iinde: kadnln tanyndaki bu son aama
karsnda ou kez tiksinti, ve bu yaantnn tekrarlanacan dndke de rknt duyar.
Ayrca, byk olaylarn ardndan gelen hayal krkln da tadar; kk kz, ilk kanamadan
sonra zntyle, yetikin insan olmadn farketmitir; kzl bozulduktan sonraysa, son
aama da geilmi, gen kz artk kadn olmutur: peki, bundan sonra? Bu tedirgin hayal
krkl, aslnda, kzln bozulmas kadar evlilik dediimiz eyin kendisine de baldr:
nianlsyla, hatt daha baka erkeklerle "dp kalkm", ama evlilie kadnln balangc
gzyle bakan kadn da, ou kez ayn tepkiyi gsterecektir. Her giriimin balan
coturucudur insan iin; buna karlk, stnde hi mi hi etkili olamayacamz bir yazgyla
karlamak kadar da ktrc ey yoktur. zgrlk de ite bu kesin, deitirilemeyecek
temel zerinde dnyann en dayanlmaz karlkszlyla ykselmektedir. Ev-lenmezden
nce, gen kz, ana babasnn yetkesine snp bakaldrarak, umutla kullanmaktayd
zgrln; ayn zamanda gvenliini salayan bu durumu yadsmak ve amakta
kullanyordu onu; aile ocann scakl iinde evlilie doru ayordu kendini: imdiyse
evlidir, nnde baka bir gelecek yoktur artk. Yuvann kaplan smsk stne kapanmtr:
yeryznden payna den budur. Kendisini bekleyen grevlerin ne olduunu ok iyi
bilmektedir: anasnn yaptklar. Her Allann gn, ayn trenler tekrarlanacaktr. Gen kzken
eli botu: umut ve d halinde her eye sahipti. imdiyse yeryznn bir paras onun
olmutur ve kara kara dnmektedir: lene dek, grp grecei rahmet de budur galiba. u
koca, u ev mrlktr. Bundan byle bekleyecei, isteyebilecei nemli bir ey yoktur.
Oysa, yklendii yeni sorumluluklardan korkmaktadr. Kocas kendinden yal ve
EVLi KADIN
67
yetkeli olsa bile, onunla cinsel ilikide bulunmas, adamn btn etkisini yoketmektedir:
babasnn, hele anasnn yerini tutamaz, zgrlnden kurtaramaz kadn. Kendisine az ok
yabanc bir erkee teslim edilen, ocukluktan kp e olan, anala hazrlanan kadn, yeni
yuvasnn yalnzlnda iliklerine dek rperir; ana kucandan kesin olarak kopmu, hibir
erein kendisini beklemedii bir ortamda, yitmi, buz gibi souk bir imdiki zamana teslim
edilmitir, katksz bir yapayln skcln ve tatszln kefetmektedir. Bu, gen Kontes
Tolstoy'un gnlnde ok dokunakl bir biimde dile getirilen bir kederdir; gen kadn,
hayran olduu byk yazara sevine sevine uzatmtr elini; Yasnayava Polyana'nn ahap
balkonundaki ateli kacaklama-lardan sonra kendini sekiz gn nce nianland, kendisinden
17 ya byk, bambaka bir gemie ve karlara sahip bir adamn yannda, gemiinden,
yaknlarndan kopmu, bedensel aktan irenmi halde bulur, evresindeki her ey bo ve
souktur; yaam artk bir uykudan baka bir ey deildir. Gnlnden, evliliinin ban ve
ilk yllarn anlatan blmleri aktarmak yerinde olacak.
Sofia, 23 Eyll 1862'de evlenir ve hemen o akam ailesinden ayn-lr:
Dayanlmas g, ac bir duygu belime ve boynuma sarlm skyordu. O an sezdim ailemden,
btn varlmla sevdiim, teden beri birlikte yaadm insanlardan ayrlma vaktimin
geldiini... Vedalamalar balad, hem de korkun bir biimde... ite son dakikalar. Annemle
vedalamay mahsus en sona brakmtm... Kendimi kollarndan syrp ardma bakmadan
koup arabaya yerletiim srada, mrm boyunca unutamayacam, yrek paralayan bir
lk att. Sonbahar yamuru balamt... Yorgunluktan ve acdan bitkin bir halde kseme

33

bzldm, kendimi tutamayp basandm. Leon Nikolaye-vi pek akn, hatt keyifsiz
gzkyordu... Kentin dna knca, karanlklar iinde korktum... Karanlk gsme binmi,
soluk aldrmyordu bana. Yanlmyorsam Biriulefolan ilk konaklama noktasna dek azmz
ap tek sz etmedik birbirimize. Leon Nikolayevi'in son derece yumuak olduunu, hi
durmadan benimle ilgilendiini hatrlyorum. Biriulefte, ar odas dedikleri, krmz kumasl
mobilyalarla do68
KADIN II
enmi, hi de iac olmayan, kocaman iki oda verdiler bize. Sonra semaver getirdiler.
Divann bir kesine bzm, bir hkml gibi sessiz oturuyordum. "Hadi bakalm! dedi
Leon Nikolayevi, u aylar koy ltfen." Buyruunu yerine getirip aylar koydum.
akndm ve garip bir korkudan kurtaramyordum kendimi. Leon Nikolayevi'e sen
diyemediim gibi, adn sylemekten de kanyordum. Uzun sre siz dedim kendisine.
,
Yirmi drt saat sonra Yasnayava Polyana'ya4 varrlar. Sofia, 8 ekimde yeniden eline alr
gnln. Byk bir sknt iindedir. Kocasnn gemii ac vermektedir ona.
Kendimi bildim bileli, sevgiyle balanacam, eksiksiz, dingin, katksz bir insan
dlemitim... imdi bu ocukluk dlerinden syrabil-mem epey g: Beni kucaklayp pt
zaman, sarlp pt ilk kadn olmadm dnyordum hep.
Ertesi gn de unlar yazar:
Daralm hissediyorum kendimi. Korkulu dler grdm bu gece, ve her an bunu
dnmediim halde, yine de gnlm karanlk. Dmde annemi grdm ve mthi zldm.
Hi uyanamayacaktm sanki... Bir arlk var stmde. Hep, yaknda lecekmiim gibi bir
duygu iindeyim. imdi artk bir kocam da olduuna gre, ok garip bir ey bu. O uyurken
soluunu dinliyor, tek bama korkuyorum. Benliinin derinliklerine girmeme izin vermiyor,
bu da beni zyor, iren bu bedensel ilikiler.
11 ekim: Korkun! Gerekten korkun! Gittike iime kapanyorum. Kocam hasta, sinirli ve
beni sevmiyor. Baka trlsn beklemiyordum, ama bylesine korkuncunu da ummuyordum
dorusu. Kim aldryor mutlu olup olmadma? Bu mutluluu ne onun ne de kendim iin
yaratamadm aklnn kesinden bile geirmiyor. Hznl anlarmda kendi kendime
soruyorum: iler gerek bizim, gerek bakalar iin bu denli kt giderken ne anlam var
yaamann? Garip ey, hi aklmdan kmyor bu dnce. Ben gn gnden kendisine
balanrEVL KADIN
69
ken, o gittike souklayor... Evdekiler geliyor aklma. Yaam nasl da ku gibi hafifti o
zamanlar! imdiyse, Ah ulu Tanrm, yreciim parampara! Kimsecikler beni sevmiyor...
Canm anneciim, canm Tanya, ne de ekerdiniz!
Niin ayrldm onlardan? Mthi zc, korkun bir ey bu! Oysa, Liovoka da harika bir
insan... Eskiden yaamaktan, almaktan, evi-iyle uramaktan sonsuz zevk alrdm. imdi
artk yeller esiyor hepsinin yerinde: gnlerce kollarm kavuturup oturabilir, gemi yllar
dnebilirim. Aslnda almak istiyor, ama baaramyorum... Piyano almak ok houma
giderdi, ama burda bunu yapmak da g... Liovoka, bugn Nikolskoye'ye gideceini, o
yokken evde oturmam istedi. Benden kurtulabilmesi iin kabul etmem gerekirdi, ama o gc
bulamadm kendimde... Zavallck! Benden uzaklaabilmek iin ne yapacan, neyle
oyalanacan bilemiyor. Neden hl yayorum acaba?
13 Kasm 1863: Kendimi oyalamay bilmediimi itiraf ederim. Liovoka, zek ve yetenekli
olduu iin mutlu, benimse ne aklm, ne yeteneim var. Yapacak bir ey bulmak zor deil, bir
sr i var. Ama bu kvr zvrdan holanmak, onlar sevmeye almak gerekir: tavuklara
bakmak, piyano almak, bir sr samaln yannda pek az ilgin ey okumak, hyar turusu

34

kurmak... yle derin bir uykuya daldm ki, ne Moskova yolculuumuz, ne ocuk bekleyiim
en kk bir heyecan, en kk bir sevin yaratyor artk bende. Kim gsterecek bana
uyanmann, canlanmann yolunu? Bu yalnzlk tketiyor beni. Hi alk deilim buna. Evde
mthi bir canllk vard, burdaki sessizlik ve hareket-sizlikse her eyi kapkaranlk yapyor.
Leon yalnzla alk. Benim gibi yakn dostlarndan'deil, kendi etkinliklerinden zevk
alyor... Anasz babasz bym.
23 kasm: Eylemden uzak bir insan olduuma kuku yok, ama doutan byle deilim ki.
Yalnz, ne yapacam bilemiyorum. Kimi zaman, etkisinden synlabilmek iin lgnca bir
arzu duyuyorum... etkisi neden byle ar geliyor bana?... Onu stme karyorum, ama
hibir zaman o olamayacam. Olsa olsa kiiliimi yitireceim. Daha imdiden deitim
zaten', bu da yaamm alabildiine gletiriyor.
l nisan: En byk kusurum, yaama kaynan kendimde bulama70
KADIN II
EVLi KADIN
71
mam... Liova'nn akl fikri iinde, iftliinin ynetiminde, benimse hibir kaygm yok. Hibir
eye eilim duymuyorum. imdikinden ok daha fazla iim olsun isterdim, ama sahici i.
Eskiden, bu gzel bahar gnlerinde baz gereksinmeler duyar, birtakm eyler yapmak
isterdim, istediim neydi bilmem! Bugnse hibir gereksinmem yok, bilmediim bir eye
duyduum o belirsiz ve sama zlemden yoksunum, her eyi bulduum iin, aramam
gereksiz. Ama yine de sklyorum.
20 nisan: Liova gittike uzaklayor benden. Akn bedensel yan onun iin ok nemli, benim
iinse hi deil.
Grld gibi, gen kadn, evliliinin ilk alt aynda, ailesinden ayrlmann, yalnzln,
yazgsnn ald kesin grnn sknts iindedir; kocasyla arasndaki bedensel
ilikilerden tiksinmekte, can sklmaktadr. Colette'in annesi de, erkek kardelerinin zoruyla
yapt ilk evliliinde, oturup alayacak kadar sklmaktadr.33
Bylece o Belika tarz, scack evden, havagaz, scak ekmek ve kahve kokan mutfaktan,
piyanodan, babasnn brakt Salvator Rosa marka kocaman kemandan, uzun sapl toprak
pipolarla ttn kesesinden... ak braklm kitaplardan, buruturulmu gazetelerden ayrp,
gelin olarak, orman blgelerine zg karakn kuatt sekili eve gitti. Orda, zemin katta hi
beklemedii beyazl-sarh bir oturma odas, buna karlk, birinci katta, eya deposu haline
getirilip terkedilmi odalarla... insana ne ak ne de tatl uykuyu hatrlatmayan buz gibi souk
yatak odalaryla karlat... Yeni dostlar, neeli ve ocuksu bir yaknlk bekleyen Sido, bula
bula bir sr uak, kpeke kurnaz kyller buldu... Evi iee benzetti, karanlk mutfa kar
beyaz yapt. Flaman yemeklerinin piirilmesine kendisi gz kulak oldu, zml kekler piirdi,
ve ilk ocuunu beklemeye balad. Vahi, koumalar arasnda kendisine yle bir srtyor,
sonra yine ekip gidiyordu... iman-latc yemekleri, sabr ve mobilya cilasn tketen Sido,
yalnzlktan ine iplie dnd, her Allahn gn alar oldu...
Marcel Prevost, Letres Franoise marize (Yeni Evli Franoise'a Mektuplar) adl yaptnda,
halayndan dnen bir gelinin urad bozgunu anlatr.
///. Napolton ve Mac-Mahon tarz mobilyalar, aynal dolaplar, kara erik aacndan yaplm
giysi dolaplaryla, szn ksas eski ve gln bulduu her eyiyle babasnn evi geliyor
aklna... Btn bunlar, belleinde gerek bir snak, sahici bir yuva, her trl kardan uzak
bir sevecenlikle sarmalad, hava deiimlerinden ve tehlikelerinden korunduu bir yuva
halinde beliriyor. u dair eyse, yepyeni hallarnn kokusu, perdesiz pencereleri, bir sr
iskemlesi, insana az sonra tanhyormu ya da stnkr denmi izlenimi veren havasyla
yuva olmaktan ok ok uzak. Yuvasn kuraca yer buras... Birden, gtrp bir ln
ortasna brakmlar gibi korkun bir hzne kaplacak.

35

Gen kadnda, bu aknln ardndan, ou kez, bitmez tkenmez karabasanlarla trl ruh
bozukluklar bagsterir. zellikle de, deiik zihinsel taknaklar halinde zgrlnn
boluunu duyar; rnein, daha nce gen kzda da rastladmz tenini satma hayalleri
kurmaya balar, Pierre Janet34 pencereye kp gelip geene gz krpacandan korktuu iin
evde yalnz kalmaktan ekinen yeni evli bir kadndan sz eder. Daha bakalar, "gerekliini
yitirmi", hayaletlerle ve kargon dekorlarla dolu evren karsnda kolu kanad bal kalrlar.
Bir ksn da yetikinlii kabule yanamaz, btn mrnce bu durumu yadsr.
" nein, yine Janet'nin kitabnda ad geen ve Qi diye tantlan hasta
adn:
Qi 36 yandadr, ama kendini 10-12 yalarnda kk bir kz san-maktadr; hele yalnz
kalnca, atlayp sramaya, glp oynamaya balamakta, salarn zp omuzlarna
dkmekte, bsbtn deilse bile yer yer kesmektedir. Elinden gelse btnyle brakacaktr
kendini
La Maison de Claudine.
34 Le Obsessions et la Psychasthenie (Kafaya Taklan Fikirler ve Kendini Eksik sanma
Hastal).
72
KADIN II
bu kk kz olma dne: "Herkesin nnde saklamba oynayama-mak, marklk
yapamamak gerekten zc... Beni beenmelerini isterim, beni karlarna alp
konumalarn, okamalarn, her dakka kk ocuk gibi sevdiklerim sylemelerini
beklerim... ocuk, eytanlklarndan, o minicik yreinden tr sevilir, ve karlnda ne
istenir kendisinden? Yalnzca bizi sevmesi. Asl gzel olan budur ite, ama gelip kocama
anlatamam bunu, anlamaz. Kk bir kz olmay, beni kucaklarna alp salarm okayacak
bir baba ya da anaya sahip bulunmay ne ok istediimi bilemezsiniz... ama hayr, olamam,
hanmefendiyim, anneyim; eve bakmak, ciddi olmak, tek bama dnmek zorundaym... oh,
ne biim yaam bu!"
Evlilik, ou kez erkek iin de bunalm demektir: erkeklerdeki bir sr sinir bozukluunun
nianllk srasnda ya da evliliin ilk yllarnda ortaya kmas buna kanttr. Ailesine
kzkardelerinden daha az bal bulunan delikanl, kendisini yzst braklmlktan kurtaran
okul, niversite, raklk ettii ilik, mahalle arkadal, takm gibi derneklerin yesidir;
gnn birinde bu derneklerden ayrlp byk adam gibi yaamaya balar, ilerde yalnz
kalmaktan korkar ve ou kez bundan kurtulmak iin evlenir. Ama o da insan topluluunun
sr- d ve evli ifti "aile toplumu" sayan yanlsamann kurbandr. Ateli bir akn ilk
dnemi dnda, iki bireyin bir olup kendilerini d dnyaya kar koruyacak bir dnya
yaratmalar olanakszdr: dnden sonra ikisinin de duygulan budur. Ama ksa bir sre sonra
kocasyla ilidl olan, kkleen kadn kocann gznden saklayamaz zgrln; bir kant
deil, bir yk olduu ortaya kar; kocasnn sorumluluklarn azaltmak yle dursun, tam
tersine oaltr. Cins ayrmnn yannda, ounlukla, ya, eitim ve toplumsal durum ayrm
da vardr ve btn bunlar gerek bir anlamay engeller: kan koca ili-dl, ama birbirlerine
tm yabancdrlar. Eskiden, aralarnda tam bir uurum vard: ocuk gibi bilgisiz ve bilinsiz
yetitirilen kzn, hibir "gemii" yoktu, erkekse "grm geirmi"ti, kadn varoluun
gerekliine sokmak kendisine dyordu. Kimi erkekler bu zor iten gurur duymaktayd;
daha akgrl olanlarsa, gelecekteki yaam arkadalany-la aralarndaki uzakl sezip
kayglanyordu. Edith Wharton, Au
EVL KADIN
73
Temps de l'lnnocence (ocuksuluk anda) adl romannda, 1870 yllarnda yaayan gen bir
Amerikal erkein evlenecei kz karsnda duyduu kaygy anlatr:

36

Yaknda ruhunu kendisine teslim edecek bu gen yaratn temiz alnna, ciddi gzlerine,
neeli ve ocuksu azna saygl bir korkuyla bakt. Kendisinin de iinde bulunduu ve
inand toplumsal dizgenin bu rktc rn hibir ey bilmeyen gen kz bir sr ey
bekliyordu bir yabanc gibi duruyordu karsnda... Kibarlk uyarnca gemiini
nianlsndan saklamas, nianlsnn hibir ey yaamam olmas gerektiine gre, ne
biliyorlard birbirleri hakknda?... Byk bir titizlikle gelitirilen bir uyutma dizgesinin
merkezi olan gen kz, itenlii ve gzpekliiyle iyice anlalmaz bir bilmece haline
gelmiti. Zavallck itendi, nk gizleyecek bir eyi yoktu; karsndakine gveniyordu,
nk korunmas gerektiinden habersizdi; ve hibir hazrlk yapmadan, bir gecede, "yaamn
ac gerekiikleri"yle yz yze gelmesi gerekiyordu. Delikanl, bu az szl-ruhu belki yznc
kez dolatktan sonra, byk bir umutsuzlukla ayn dncede karar kld: analarn, halalarn,
teyzelerin, bykannelerin, hatt ta bilmem ner-deki sert ilkeli kadn akrabalarn elbirliiyle,
ustaca yaratlan bu dzmece katkszlk srf kendisi kiisel zevklerini doyurabilsin, kzn
stnde efendilik taslayabilsin ve onu kardan yaplm bir imge gibi bir vuruta tuz buz edebil
sin diyeydi.
Bugn, kadnla erkek arasndaki uurum daha az derindir, nk gen kzn yapayl
azalmtr; daha bilgili, yaama kar daha silhldr. Ama hl kocasndan epey kktr.
Buysa, yeterince nem verilmeyen bir konudur; aslnda yatan ileri gelen birtakm sonular
cins ayrlna yaktnlmaktadr; pek ok durumda kadn, kadn olduu iin deil, gerekten
ok gen olduu iin ocuk gibi durmaktadr. Kocasnn ve kocasnn dostlarnn ciddilii
kadncaz bunaltmaktadr. Sofia Tolstoy, evlendiklerinden aa yukar bir yl sonra yle
yazyordu:
Leon yal, akl fikri kendi iinde, bense ok gen hissediyorum
74
KADIN II
kendimi ve elimden gelse bir sr lgnlk yapardm! Erkenden yatacama krlara kp
komak, oynamak isterdim; ama kiminle?
Bir yallk kaplad yanm yremi, evremdeki herkes yal. Bu akll uslu ortamda ylesine
gze batyor ki, genliimden gelen btn itkileri dizginlemek zorunda kalyorum.
te yandan, koca da karsn "bebek" saymaktadr, onunla bekledii gibi arkadalk
edememekte, ve erkek bunu kadna hissettirmektedir; kadn da bu yzden kendini
aalamaktadr. Baba ocandan kt zaman elinden tutacak bir klavuz bulmas iyidir
elbet, ama ayn zamanda "adam yerine konmak" da istemektedir; hem ocuk kalmak, hem de
kadn olmak arzusundadr; ok yal bir koca ona diledii gibi davranamaz.
Ya ayrm fazla olmasa da, gen kzla gen erkek apayr biimde yetitirilmitir; gen kz,
kendisine kadn bilgeliinin, kadnsal deerlere saygnn retildii bir kadn dnyasndan
kp gelmekte, erkekse tepeden trnaa erkek ahlknn etkisindedir. Anlamalar ounlukla
son derece gtr ve ksa zamanda atma balar.
Evlilik kadn erkein boyunduruuna soktuundan, kar-koca ilikilerinin douraca
sorunlar btn keskinliiyle yaayan kadn olacaktr. Evliliin elikisi, hem cinsel, hem de
"toplumsal bir grevi iermesindedir: bu iki yanllk, kadnn kocasna baknda da kendini
gsterir. Kocas, erkek etkililiine sahip, babasnn yerini tutmaya aday bir yantanndr:
koruyucudur, eksik gedii tamamlaycdr, vasidir, klavuzdur; karsnn yaam onun
glgesinde ieklenecektir; btn deerlerin anahtar, dorunun gvencesi, kar-koca
ahlknn dorulaycs odur. Ama ayn zamanda, ou kez utandrc, garip, tiksin ya da
allak bullak edici, ksacas olumsal bir yaanty (cinsel deneyi), paylamamz gereken erektir;
o, bir yandan kadn elinden tutup dnsele doru gtrmekte, te yandan da, kendisiyle
birlikte hayvans-ln amurunda yuvarlanmasn istemektedir.

37

Bir akam, dnte uradklar Paris'te, Bernard, bir mzikholde, beenmedii gsterinin
ortasnda kalkp kt: "Dn ki, yabanclar da seyrediyor bunu! Ne ayp ey, stelik de
herkes buna bakarak yarEVLI KADIN
75
glyor bizi..." Therese, ok ok bir saat sonra, karanlkta bulup oynayaca sabrl oyunlarna
katlanaca adamn ite bu utanga insan olduunu dndke hayranln
gizleyemiyordu.35
Akl hocasyla kr tanrs arasnda bir sr melez vardr elbet. Kimi zaman erkek hem baba,
hem sevgilidir, cinsel birleme kutsal bir len haline gelmitir, e de, benliinden yzde yz
geme pahasna elde ettii kesin bir kurtuluun tadna varan sevdal bir kadn olup kmtr.
Evlilikte bu trl tutku-sevgiye pek ender rastlanr. Kimi zaman da kadn kocasn dnsel
olarak sevecek, ama kendini ok sayd bir adamn kollarna brakmak istemeyecektir.
Stekel'in rnek diye verdii kadnn durumu byledir: "Madam D. S., byk bir sanatdan
dul kalmtr, u anda 40 yandadr. Kocasna hayran olduu halde, yaadklar srece souk
davranmtr ona." Bunun tersi de olabilir ve kadn, kocasyla, ortaklaa bir alalma sayd ve
iindeki saygy trpleyen bir hazza ulaabilir. te yandan, cinsel baarszlk kocay, bir
daha dzelmemecesine, hayvanlatrabilir: etinden nefret edildii iin, tinsel ynden de kk
grlecektir; oysa kk grmenin, beenmemenin, hncn kadn hemen souklua ittiim de
biliyoruz. ounlukla, koca, cinsel yaantdan sonra da, hayvansal zayflklar balayan,
saygdeer, yce bir varlk olarak kalmaktadr; grne gre, Ad61e Hugo'nun durumu
byledir. Ya da, saygnln yitirmi, tatl bir ak arkadadr erkek. K. Mansfield, Prllude
(Giri) adl yksnde bu iki yanlln alaca biimlerden birini anlatmtr:
Erkeini gerekten seviyordu. Ona byk bir hayranlk ve sevgi duyuyor, martyordu onu.
Hem de, yeryzndeki herkesten ok. Avu-cunun ii gibi biliyordu onu. itenliin,
saygdeerliin ta kendisiydi, ve klgsal yaantsnn geniliine ramen son derece yaln,
yrei temiz, az eyle yetinen, ufack eylerden incinen bir insand. Yalnz byle avaz
ktnca uluyarak, bylesine a, bylesine sevdal gzlerle bakarak ardna dmese ne iyi
olacakt! Kendisine oranla ok glyd. Kendisiyse, ocukluundan beri, stne stne
gelen eyMauric, Terese Desqueyroux.
76
KADIN II
lerden tiksinirdi. Zaman zaman korkun, gerekten korkun oluyor, kzcazn: ldreceksin
beni! diye baras geliyordu, ite o zaman kt eyler, kaba eyler sylemek istiyordu... Evet,
evet, yleydi: duyduu btn sevgiye, btn sayg ve hayranla ramen, tiksiniyordu
Stanley'den. imdiye dek hi-bylesine ak seik farketmemiti bu tiksintiyi; ona kar
besledii duygularn hepsi ak seik, belirgin, ayn derecede sahiciydi. Bu sonuncu, yani
nefret de brleri kadar gerekti. Hepsini sarp sarmalayp kk paketler halinde Stanley'e
verebilirdi. zellikle bu sonuncuyu paketleyip vermek istiyor, ap bakt zaman Stanley'in
yznn alaca anlam, gzlerinin falta gibi aln dnyordu.
Yeni evli kadn duygularn her zaman bylesine aka itiraf etmez kendi kendisine. Kocasn
sevmek, mutlu olmak, kendine ve topluma kar yklendii bir grevdir; ailesi ondan bunu
beklemektedir; ya da, anas babas evliliine kar kmsa, kocasn severek, mutlu olduunu
gstererek yanldklarn kantlamak zorundadr. Evlilie genellikle ktniyetle balar,
kocasn byk bir akla sevdiine inandrr kendini; kadn cinsel adan daha doyumsuz
kald iin de bu tutku bir hastalk, drt elle sarlma, kskanlk biimine girer; ilk zamanlar
kendine itiraftan kand hayal krkln unutabilmek iin doymak bilmez bir arzuyla
kocasnn yannda bulunmasn ister. Ste-kel, bu hastalkl balanmalara birok rnek
vermektedir.

38

Kadnlardan biri, ocukluundan kalma baz saplantlarla, evliliinin ilk yllarnda kocasna
kar souk davranmt. Sonradan, kocalarnn kendilerinden yz evirdiini grmek
istemeyen kadnlarda grld zere, abartlm bir sevgiyle baland adama. Yalnz kocas
iin yayor, yalnz onu dnyordu. stenci eriyip gitmiti. Gnlk programn kocasnn
yapmas, alaca eyleri falan onun sylemesi gerekiyordu. Kadn, kocasnn dediklerini
eksiksiz yerine getiriyordu. Adam hibir ey demezse, hibir i yapamadan odasnda oturuyor,
kocasn zlyordu. Adam hibir yere yalnz gndermiyordu. Yalnz kalamyor, yanndayken
de kocasnn elini tutmaya baylyordu... MutEVLl KADIN
77
szd, oturup saatlerce alyor, kocas iin korkuyor, bunun iin belli bir neden yoksa, kendisi
yaratyordu.
ikinci hastam, sokaa yalnz kmaktan korktuu iin kendisini odasna hapseden bir
kadnd. Evlerine gittiim zaman onu kocasnn ellerine sarlm, kendisini yalnz
brakmamas iin yalvarr buluyordum... Yedi yillk evli olduklar halde, adam karsyla iliki
kuramamt.
9
Sofa Tolstoy'un durumu da ayndr; gerek yukarya aldm blmlerden, gerek gnln
geri kalan yanndan anlaldna gre, evlenir evlenmez kocasn sevmediini farketmitir.
Aralarndaki tensel ilikiler onu tiksindirmektedir; kocasn gemiinden tr sulamakta,
yal ve can skc bulmakta, fikirlerine dmanca yanamaktadr; ayrca, yatakta agzl ve
kaba olan Tolstoy da karsn ihmal etmekte, sert davranmaktadr ona. Sofia'da, btn bu
umutsuzluk, can sknts, hzn ve kaytszlk lklar yannda, tutkulu bir sevgiye de
rastlamaktayz; sevgili kocasnn hep yannda bulunmasn istemektedir; Tolstoy yanndan
uzaklar uzaklamaz, kskanlik nbetleri geirmektedir. yle der Gncesinde:
11-1-1863: Kskanlm doutan gelen bir hastalk. Nedeni belki de yalnz onu sevdiim
iin, ancak onda, onun araclyla mutlu olabileceime inanmamdr.
15-1-1863: Yalnz beni dnmesini, beni dlemesini, beni sevmesini isterdim... unu- ya da
bunu severim dediim an sylediime piman oluyor, Liovoka'dan baka bir eyi
sevmediimi hissediyorum. Oysa, daha baka bir eyi, onun iine duyduu sevgiyle sevmem
gerekirdi... Ama onsuz ylesine bunalyorum ki... Ondan ayrlmama gereksinmesinin gn
gnden arttn hissediyorum...
17-10-1863: Onu hibir zaman btnyle anlayamyor, bu yzden de byk bir kskanlkla
gzlyorum...
31-7-1868: Gnce'mi okumak mthi elenceli! Ne ok elimeye dyorum! Mutsuz bir
kadnm sanki! Bizden daha mutlu, daha bal ift var m acaba? Sevgim gittike artmakta.
Hep ayn kaygl, tutkulu,
78
KADIN II
ve iirsel akla seviyorum onu. Dinginlii ve kendine gveni zaman zaman sinirime
dokunuyor.
16-9-1876: Onun Gnce'sinde sevgiden sz eden sayfalar aryorum byk bir susuzlukla,
bulunca da kskanlktan geberiyorum. Beni brakp gittii iin kzyorum Liovoka'ya.
Uyumuyor, hemen hibir ey yemiyor, gzyalarm ya iime aktyor, ya da gizli gizli
alyorum. Gndzleri azck ateim kyor, geceleriyse titriyorum... Onu bylesine
sevmenin cezasn m ekiyorum acaba?
Btn bu satrlarda gerek sevginin yerine tinsel ya da "iirsel" cokuyu geitirmek zere
giriilen bo abalan yakalarz; kar taraftan beklenen ilgiler, can skntlar ve kskanlk
yrekteki bu boluu dile getirmektedirler. Hastalk derecesine varan kskanlklarn ou ite
bu koullarda ortaya kmaktadr; kskanlk kadnn dsel bir rakip yaratarak

39

nesnelletirdii duyumsuzluun dolayl yoldan dile geliidir; kocasnn yannda hibir zaman
varlnn dolduunu, btnlen-diini hissedemedii iin, adamn kendisini aldattn hayal
ederek, bir bakma, ite bu hayal krkln aklsa! bir temele oturtmaktadr.
Kadn, ou kez, srf ahlklndan, ikiyzllnden, gururundan ya da utangalndan
tr bu yalanda direnir. "Sevgili kocaya kar duyulan tiksinti, ou kez, mr boyu
farkedilmez: kara kara dnme ya da baka bir ad verilir ona" der Chardonne.36 Ancak,
adlan-drlmasa da, ayn gereklikle yaanr bu dmanlk. Kadnn, kocasnn boyunduruuna
girmeyi yadsyndaki byk ya da kk iddet gsterileriyle dile gelir. Kadn, halayndan
ve onu izleyen aknlk dneminden sonra, ou kez, zerkliine sahip kmaya alr. Ama
bu hi de kolay bir i deildir. Koca, ounlukla kendisinden yal olduu, erkeklik bysne
sahip bulunduu, yasalara gre "ailenin ba" olduu iin, btn ahlk ve toplumsal
stnlkleri kendinde toplamtr; ou zaman hi deilse dtan aklsal stnlk de
ondadr. Kltr ya da hi deilse mesleki eitim ynnden kadndan stndr;
delikanllndan bu yana dnya ileriyle ilgilenmitir; kendi ididir bunlar; hukuktan haberi
vardr, siyasetten anlar, bir partiye, sendikaya
36
Eve (Havva).
EVL KADIN
79
ya da buna benzer derneklere yedir; emeki ve yurtta olarak dncesi bir eyleme baldr;
kandrmacaya gelmeyen gerekliin snavndan haberi vardr: bir baka deyile, erkek akl
yrtmeyi bilir, olgularn, yaantnn ve belli oranda eletirinin tadn tatmtr; bunlarsa pek
ok gen kzda hl bulunmayan niteliklerdir; birtakm kitaplar okumu, konumalar
dinlemi, gzel sanatlarla akalam olsalar bile, byk lde rastgele devirilmi bilgileri
bir kltr meydana getirmez; dolaysyla, aklyrtmeyi bilemeyileri beyinsel bir kusurdan
tr deildir: klgsal yaam onlar buna zorlamamtr; kadnlar iin dnce bir aratan ok
bir, oyundur; zeki, duyarl, iten olsalar da, zihinsel teknikten yoksun bulunduklar iin, kendi
kiisel grlerini ortaya vurup bunlardan birtakm sonular karmay bilemezler. Koca
hatt en sradan koca da ite bundan yararlanp karsn bastracaktr, haksz olsa bile, hakl
olduunu kantlayabilecektir. Mantk erkeklerin elinde, ou kez iddet arac gibi kullanlr.
Chardonne, l'Epithalame (Dn Trks) adl kitabnda bu ikiyzl basky enine boyuna
anlatmtr. Berthe'den daha yal, daha kltrl ve bilgili olan Albert, bu stnlklerinden
yararlanp karsnn grlerini paylamad an onlar deersiz sayma yetkisini
balamaktadr kendi kendisine; karsna, bkmadan usanmadan, hakl olduunu
kantlamakta; kadnsa, onun hakl olduunu kabule yanamamakta, kocasnn akl
yrtmelerini geerli saymak istememektedir: kocas, dediim dedik diye direnmekten baka
bir ey yapmamaktadr nk. Bylece aralarndaki anlamazlk gittike bymektedir.
Erkek, kan-sn dorulamay baaramad, ama kkleri ta derinlere inen duygula-n, tepkileri
anlamaya almamaktadr; kadnsa, kocasnn bir balyoz gibi tepesine indirdii bilgi
mantkta nasl bir canllk bulunduunu yakalayamamaktadr. Sonunda, adam, kansnn zaten
saklamad bilgisizliine sinirlenmekte, ve srf meydan okumak iin ona gkbilimle ilgili
sorular sormakta; beri yandan, ona okuyaca kitaplan gstermekten, onda kolayca altettii bir
dinleyici bulmaktan son derece holanmaktadr. Zihinsel yetersizliinin kesin bir yenilgiye
mahkm ettii gen kadn, bu amansz kavgada olsa olsa susmak, gzya dkmek ya da
bakaldrmak zorunda kalmaktadr
KADIN II
Beynine inen yumruklarla serseme dnen,'kofas almaz hale gelen Berthe, ksa ve keskin
cmleler sralayan bu tiz sesi duyduka hibir ey dnemiyor, Albert'se, onu akna
evirmek, aalanan aklnn karklnda yaralamak iin o buyurgan ar vzltsna aralksz
devam ediyordu... Berthe yenilmiti, bu akl almaz kantlamann girinti kntlar karsnda

40

kolu kanad krlmt, bylesine haksz bir gten kurtulabilmek iin: Rahat brak beni! diye
bard. Ama szckler yetersizdi; gz, ss masasnn stndeki billur ieye iliti,^ kapt
gibi Albert'in kafasna frlatt...
Kadn, kimi zaman erkekle boumaya alr Ama Maison de Po-upee'deki3? (Bebek Evi)
Nora gibi ister istemez, erkein kendi yerine dnmesine raz olur; evli iftin bilinci olma
grevini erkek yklenecektir. Kadn, utangalk, beceriksizlik ya da tembelliinden, btn
genel ve soyut konularda gr sahibi olma iini erkee brakr. Zeki, kltrl, bamsz bir
kadn, kendinden stn sayd kocasna tam on be yl hayranlkla baktktan sonra, kocas
lnce, nasl bir aknlkla kendi inan ve davranlarm semek zorunda kaldn anlatmt
bana: her yeni durum ve koulda, kocasnn ne dnp neye karar vereceini bulmaya
alyordu. Koca, genellikle pek holanr bu akl hocal ya da nderlikten.38 Akranlaryla
ilinti kurmann glklerini yaad, stlerine boyunedii gnn ardndan, akam eve
gelince
7 "Babamn evindeyken, o btn grlerini bana sylerdi, dolaysyla ben de onunkileri
benimserdim; baka bir grm olsa da saklardm; holanmazd nk bundan... imdi
babamn elinden km seninkine gemitim... Her ey senin beenine gre ayarlanmt, ben
de senin beenini benimsedim ya da benimsemi gibi yaptm; hangisi daha doru bilmiyorum;
galiba ikisi de: kimizaman yle kimizaman byle... Sen ve babam ok ktlk ettiniz bana.
Hibir ie yaramayan bir insan oluum sizin yznzden.'^
Helmer yle der Nora'ya; "Kendi bana hareket edemediin iin seni daha az m seviyorum
sanyorsun? Hayr, hayr, ekinmeden yaslan bana; gereken d verir, ynetirim ben seni.
Kadnlara zg u yetisizliin, seni gzmde bir kat daha ekici klan yetisizliin olmasa,
nerde kalrd benim erkekliim? Rahat brak kendini ve dinlen: kanatlarm seni her trl
tehlikeden koruyacak kadar geni... Bir erkek iin, karsn baladn bilmenin anlatlmaz
bir tad ve doyumu vardr... O vakit kadn, hem kars, hem ocuu olur deta. Benim akn
ve yitik yavrum, sen de benim hem karm, hem ocuum olacaksn bundan sonra. Sakn
tasalanma, Nora; yalnz akyreklilikle her eyi anlat bana, senin istencin de, bilincin de
benim artk."
EVLi KADIN
81
kendini mutlak efendi olarak hissetmekten,39 birtakm tartlmaz dorular datmaktan
holanr. Einde kendi varlm dorulayan ikinci bir ben bulmann mutluluu iinde gnn
olaylarn anlatr, rakipleri karsnda kendini hakl karr; gazeteyi, siyasal haberleri
yorumlar,' kltrle ilintisi bile zerk olmasn diye, yazlan yksek sesle okur karsna.
Yetkesini geniletmek zere, byk bir zevkle abartr kadn ye-tisizliini; kadn da, hemen
hemen kuzu gibi kabul eder bu uyduluu. Kocalarnn gidiine yrekten zlen pek ok
kadnn, ondan sonra, byk bir aknlkla kendilerinde akllarna bile getirmedikleri
olanaklar kefettiini hepimiz biliriz; ileri ynetir, ocuklar yetitirir, kimsenin yardm
olmakszn karar verir, ekip evirirler. Kocalarnn dnyle de yine eski beceriksizliklerine
gmlrler.
Evlilik, erkein keyfi smrgenliini krkler: boyunduruk altna alma eilimi en yaygn, en
kar konmaz eilimdir; ocuu kadna, kadn kocaya teslim etmek, yeryzne zorbalk
tohumu ekmektir; ou kez onaylanmak, hayran olunmak, t vermek, klavuzluk etmek de
yetmez kocaya; buyruklar verir, efendilik eder; ocukluu ve yaam boyunca biriktirdii,
varlklaryla kendisini horlayan ve yaralayan br erkeklerle birarada yaarken iinde biriken
hnlar, yetkesini karsnn beynine indirerek giderir; iddet, g, dediim dediklik gsterileri
yapar; sert bir sesle buyruklar verir, ya da barr arr, masalar yumruklar: bu gldr
kadnn gnlk gereidir. Haklarndan ylesine emindir ki, karsnn en kk bamsz
hareketi bakaldr gibi gelir ona; elinde olsa, tek bana soluk almasn bile engellerdi.
Kadnsa, gerekten bakaldnr. Balangta erkek stnln kabul etmi olsa da, gznn

41

kamamas tez geer; ocuk, gnn birinde babasnn olumsal bir birey olduunu farkeder;
kadn, ksa bir sre sonra karsnda Derebeyi'nin, nder'in, Efendi'nin yce yznn deil,
yalnzca
Lavvrence, Fantaisie de l'lnconscient (Bilinaltnn Oyunlar): "Karnzn sizi tam bir erkek,
bir nc sayabilmesi iin urap didinmelisiniz. Karsnn nc gzyle bakmad erkek,
erkek deildir... Ve kadnn sizin ereinizi benimsemesi iin yaman bir sava vermelisiniz...
Ne harika bir yaay balar o zaman! Akamlan, byk bir merakla sizi bekleyen karnzn
yanna dnmek ne mthi bir zevktir... Evine dnp kancnn dizi dibine oturmak ne mthi
bir bazdr... Akamst eve dnerken, gnn yorgunluundan sonra, nasl da zengin ve ykl
hisseder insan kendini... Sizi seven, grevinize inanan kadna doru elinizde olmadan
ekilirsiniz sanki."
82
KADIN II
bir erkein bulunduunu anlar; onun klesi olmasn gerektiren bir neden gremez; koca,
kendisi iin verimsiz ve haksz bir grevden baka bir ey deildir. Kimi zaman, kendine
eziyet ettirmekten holanan bir insan gibi teslim olur: kurbanl benimser ve boyuneii
mrlk, sessiz bir sulama niteliindedir; ou kez de kocasyla aktan aa kavgaya
giriir, zorbalna zorbalkla karlk vermeye alr.
Karsn kolayca isteklerine uyduracan, ona diledii "biimi verebileceini" sanan erkek
dnyann en saf insandr. "Kocas hangi kalba dkerse, kadn onun biimini alr" der Balzac,
ama birka sayfa sonra da bunun tersini syler. Kadn, soyutlama ve mantk konusunda
ounlukla erkek yetkesine boyuneer; ama yrekten bal bulunduu fikir ve alkanlklar
konusunda da ata at direnir. Bireysel yaam yksne ok daha fazla bal kaldndan,
ocukluk ve gen kzlk dnemi onun zerinde erkekten daha etkilidir. Bu dnemlerde elde
ettiklerinden bir daha kolay kolay syrlamaz. Koca, karsna bir siyasal gr benimsetebilir,
ama bo inanlarn, dinsel inanlarn deitiremez: yaamna ortak ettii kk dindar kz
gerekten etkileyebileceini sanan Jean Barois ok gemeden farkeder bunu. Kolu kanad
krlm olarak yle der: "Bir tara kasabasnn karanlnda yorulmu bir kk kz beyni;
bilgisiz budalaln o sama sapan olumlamalar: yok azizim, temizlenmiyor bu pislikler?"
Kadn, sadan soldan rendii grlere, papaan gibi tekrarlad ilkelere ramen, kendi
dnya grn srdrr. Bu direni, onu, kendisinden daha zeki bir kocay anlamasna engel
olabilir; ya da, Stendhal'in ve bsen'in kadn kahramanlarnda grld zere, erkek
ciddiliinin stne karr. Kimi zaman ya cinsel adan kendini hayal krklna uratt
ya da boyunduruk altnda tuttuu iin kzd, almak istedii erkee inad-olsun diye,
inanmad deerlere sarlr sk sk; onu matetmek iin, anasnn, babasnn, erkek
kardeinin, "stn" grd herhangi bir erkein, gnah kard rahibin, kzkardeinin
yetkesine snr. Ya da, olumlu bir ey nermeksizin, durmadan kar kar, kocasn
yaralamaya alr, saldrr; bir aalk duygusu uyandrmaya savar. Gerekli yetilere
sahipse, tam tersine, kocasnn gzn kamatrmaktan, ona kendi grlerini, kanlarn,
buyruklarn benimsetmekten holanacaktr; tinsel yetkenin tmn elinde toplayacaktr.
Kocann zihinEVLI KADIN
83
sel stnln yadsmak olanakszsa, cn cinsel alanda almaya alacaktr. Tpk
Halevy'nin Madam Michelet'si gibi, kendini erkee vermekten kanacaktr:
Her yerde egemen olmak istiyordu: iler nnde sonunda oraya dkldne gre hem
yatakta, hem de alma masasnda. Gz alma masasndayd, kendisi yata savunurken,
Michelet de drt elle masaya sarlmt. Evlilikleri, aylarca lekesiz kald. Sonunda Michelet
yata, ksa bir sr sonra da Athenais Mialaret alma masasn ele i geirdi: yazar olarak
domutu, asl yeri masa bayd nasl olsa...

42

Ya da, verse bile, kollarnda ta kesilecek, soukluuyla kocasna kafa tutacaktr; maymun
itahl, hoppa kadn olma yolunu tutup erkei yalvarttrmas da mmkndr; sala solla
krtrr, kocasn kskandrr, aldatr: szn ksas, yle ya da byle, onun erkeklik gururunu
krmaya alr. Saknm ii iyice ileri gtrmesini engellese bile, o yce soukluunu byk
bir gururla benliinin derinliklerinde saklar; ve bu gizi kimi zaman bir gazeteye, ou kez de
hanm arkadalarna aar: evli kadnlarn ou oturup birbirlerine aslnda duymadklar "cinsel
zevki" duyuyormu gibi yapmak iin bavurduklar "dmenleri" anlatmaya baylrlar; ve
kandrdklar erkeklerin o kendini beenmi safl karsnda acmasz kahkahalar atarlar;
oysa bu i dkmeler de gldrnn bir baka trlsdn Souklukla souk olma istei
arasndaki snr belirsizdir nk. yle ya da byle, kadnlar duygusuz olduklarn dnr,
bylece hnlarn alrlar. Birtakm "rahibe klkl" kadnlar, gece de, gndz de egemen
olmak isterler: seviirken souk, konuurken burnu havada, davranlarnda zorbadrlar.
Mabel Dodge'un anlattklarna baklrsa, Frieda Lawrence'a byle dav-ranrm. Yazarn
zihinsel stnln yadsyamad iin ona, yalnzca cinsel deerlerin geerli olduu kendi
dnya grn benimsetme hevesindeymi.
Yaam onda grmesi gerekiyordu. Frieda'nn greviyse yaam cinsellik asndan grmekti.
Yaam ancak bu adan kabul ya da reddederdi.
84
KADIN II
Frieda gnn birinde yle der Mabel Dodge'a:
Her eyi benden almal. Ben yannda deilsem, hileiverir; hatt kitaplarnn konusunu bile
benden alr, diye devam etti byk bir almla. Kimse bilmez bunu. Kitaplarnn pek ok
yerini ben yaratmm-dr.
Oysa, Lawrence'n kendisine duyduu gereksinimi aralksz hissetmesi gerekmektedir; hi
durmadan kendisiyle uramasn ister: yazar bunu kendiliinden yapmazsa, Frieda zorlar:
Frieda, Lawrence'la ilikilerinin genellikle kar koca arasnda g-.rlen dinginlik iinde akp
gitmesine izin vermemek iin bilinle urard. Lawrence'n alkanln tatl uykusuna
daldn hissettii an, bir bomba savururdu. Bylece, kendisini unutmasna izin vermezdi. Bu
srekli ilgi gereksinmesi... ben kendilerine rastladmda, dmana kar kullanlan bir silh
haline gelmiti. Frieda bu silh en duyarl noktalara batrmay biliyordu... Lawrence gndz
kendisine dikkat etmemise, Frieda, gece bir punduna getirip saldryordu zavallya.
ikisi de boyunemek istemedii, en kk tartmalar Erkekle Kadn arasndaki bitmez
tkenmez kavgalara dntrdkleri iin, evlilikleri sonsuz hrlamalar dizisi haline gelmiti.
Jouhandeau'nun40 Elise'inde de, daha baka bir biimde da vuran szn geirme isteiyle
karlarz; bu korkun istek onu, kocasn elden geldiince aalamaya gtrmektedir:
ELISE: Daha ilk azda, yanmda yremdeki her eyi kltrm. Ondan sonra rahatmdr.
Yalnz maymun suratl heriflerle, gln karlarla kar karyaymdr artk.
Sabah gzn aar amaz:
ehre zrdm, diye seslenir bana.
Bir politikadr bu.
3 Chroniques mritales et Nouvelles Chroniques maritales.
EVL KADIN
85
Derdi gn beni kk drmektir.
Kendimle ilgili yanlsamalarm birbiri ardndan rtrken nasl da byk bir zevk duydu.
Azlar bir kar ak kalan dostlarmzn ya da g duruma den hizmetilerimizin nnde
u ya da bu kusurumu yzme vurma konusunda tek bir frsat karmad. Sonunda ben de
inandm dediklerine... Beni aalamak iin, her frsatta, yaptmdan ok bize getirecei
yararla ilgilendiini belirtti.

43

Byk bir sabr ve inatla, yava yava cesaretimi krarak, yntemli bir biimde kk
drerek, kesin, kar konmaz, yenilmez bir mantkla, adm adm gururumu inciterek
dnce kaynam kuruttu.
Aslnda, bir iiden daha az kazanyorsun, deyiverdi gnn birinde suratma, hem de
deme cilcsnn nnde...
...Benden stn, ya da hi deilse bana eit olabilmek iin, deerimi drmek ister, ve ite bu
kmsemedir ona karmda bir ycelik kazandran... Beni, ancak yaptm ey kendisine
basamaklk ettii ya da iine yarad oranda sayar...
Frieda'yla Elise, kendilerini erkein karsna bir temel varlk olarak karabilmek iin,
erkeklerin ounlukla yerdikleri bir yola bavurmaktadrlar: ikisi de, erkeklerin aknln
yadsmaya uramaktadr. Erkekler, kadnn kendilerini idi etme dleri kurduuna
inanmaya yatkndrlar; gerekte, kadnn tutumu iki yanldr; erkeklik organn, dolaysyla
erkek cinsini yoketmekten ok, kk drmek ister o. Aslnda erkein tasarlarn,
geleceini budamak dileindedir. Kocas ya da ocuu hastaland, yorulduu, tensel
varlna indirgendii zaman keyfine diyecek yoktur. O zaman, egemen olduu evde, br
nesneler arasnda birer nesne haline gelmektedirler nk; kadn da bu nesneyi tam bir ev
kadn ustalyla ekip evirir; krk bir ana yaptrr gibi yaralarn sarar, bir tencereyi
parlatr gibi silip temizler; sebze kabuklanyla bulak sularnn yakn dostu, meleksi elleri
hibir eyden ylmaz. Lawrence, Frieda iin yle diyordu Mabel Dodge'a: "Hasta olup da bu
kadnn elinin altnda yatmann ne demek olduunu asla bilemezsiniz, Almanlara zg, etli mi
etli, ar m ar bir eldir bu." Kadn, kendisinin de etten kemikten yaplm bir varlk
olduunu hissettirmek zere, btn arlyla erkein tepesine
86
KADIN II
EVLi KADIN
87
bindirir bu eli. Bu ii, Jouhandeau'nun Elise'inden daha ileri gtrenine rastlamak gtr:
rnein, evliliimizin ilk yllarndaki an Tsen adl biti anmsyorum... Bir kadnla ili dl
olmann ne demek olduunu ite bu bit araclyla rendim; gnn birinde, Elise beni
rlplak dizine oturttu, vcudumun evresinde dolatrd bir mumla en gizli kapakl
kelerimi aydnlatarak, koyun gibi krkt. Hey ulu Tanrm, koltuk altlarm, gsm,
gbeimi, parmaklar arasnda bir tef gibi gerilen yumurtalklarm kl krk yararcasna
inceleyici, baldrlarmda, ayak parmaklarmn arasnda uzun uzun durusu, ve en sonunda,
usturann popo deliimin evresinde gezinii: ve minik sepete den, hemen alp atege att,
iinde bitin gizlendii bir tutam sar kl; beni bu bitten ve soydalarndan kurtarrken, ayn
zamanda, bir anda baka bir plakln, yalnzlk lnn tam gbeine brakyordu.
Kadn, erkein, znelliin dile geldii bir vcut deil, yalnzca edilgin bir et yn olmasn
ister. Varolu karsnda yaam, tinsel deerler karsnda tensel deerleri savunur, erkeke
giriimler karsnda Pascal'n alayc tavrn taknmay yeler; onunla birlikte, "erkeklerin
btn derdinin tek bir eyden, bir odaya kapanp uslu uslu oturmay bilememekten geldii"ne
inanr; elinde olsa, seve seve kapatrd erkekleri bir odaya; aile yaamna yaran dokunmayan
etkinliklere dmandr; Bemard Palissy'nin kars, dnyann o gne dek hi mi hi aramad
yeni bir sr bulabilmek zere evdeki btn eyay yakmasna mthi kzar; Madam Racine,
kocasn alp bahedeki Frenk zmlerini gstermeye gtrr. Yazd tragedyalar okumaya
yanamaz. Jouhandeau, Chroniques maritales'de sk sk umutsuzlua kaplmaktadr, nk
Elise, edeb almasn basit bir para kazanma arac saymakta direnmektedir.
Ben ona: Son ykm bu sabah kyor, diyorum. Kpeksiliinden falan deil, ama kendisini
gerekten ilgilendiren bu olduu iin: yi iyi, bu ay aktan yz frangmz olacak demektir,
diye karlk veriyor.

44

Bu atmalarn ii ayrlmaya vardracak kadar ileri gitmesi mmkndr. Ama kadn, erkein
egemenliini reddetse de, onu "elinde tutmak" ister. zerklii iin kocasyla, kendisini
baml klan "durumu" savunmak zere de br insanlarla savar. Bu g bir oyundur,
dolaysyla, pek ok kadn mrlerini tedirginlik ve sinirlilik iinde geirmektedir. S tekel
epey anlaml bir rnek vermektedir bu konuda:
Madam Z.T., kltrl bir erkekle evlenmi, cinsel haz nedir bilmeyen bir kadndr. Kocasnn
stnln kendine yediremez ve ona erimek iin ayn konuda almaya baslar. Ama
giritii ey ok g olduundan, nianlanr nianlanmaz okulu brakr. Adam ok nldr,
bir sr kz rencisi ardnda komaktadr. Kadn, bu gln tapnmann nn almaya
kalkr, ilikilerinde, daha iin banda soukluu benimser ve yle kalr. Cinsel doyuma,
ancak, kocas doyup kollarndan syrld ve bunu ona anlatt srada, kendi kendisini
severek varmaktadr. Kocasnn, kendisini okayarak heyecanlandrmasn istemez... ok
gemeden, kocasnn iiyle alay etmeye, onu kmsemeye balar. "Ev halini bildii u
adamn ardndan koan o dii kazlar" bir trl anlayamaz. Gnlk kavgalarnda, sk sk yle
lflar eder: "O ie yaramaz karalamalarnla kandramazsn beni!!" ya da: "Bir yazar paras
oldun diye, her dilediini yaptracan m sanyorsun bana?" Koca gn gnden kz
rencileriyle ilgilenmeye balar, kadnsa erkek rencileri toplar evresine. Kocas baka bir
kadna tutulana dek devam eder bu i. Gelip geici ilikilerine katlanm, hatt yzst
braklan "budalacklar"m dostu olmutur... Bunun zerine tutum deitirir, cinsel doyuma
falan ermeden, ilk nne gelen delikanlya teslim olur. Kocasna kendisini aldattn syler,
adam hibir ey demeden kabul eder. Pasa paa ayrlabilirler... Ama kadn istemez. Oturup
uzun uzun konuurlar ve barrlar... Kadn, alayarak teslim olur kocasna ve ilk kez tam
anlamyla doyuma erer...
Grld gibi, kadn kocasna kar giritii kavgada ondan ayrlmay dnmez.
"Bir koca tavlamak" bal bana bir sanat: onu "elde tutmak"sa ikinci bir sanattr. Bunun iin,
iinin ustas olmak gerekir. Sakmml
...........................lll
KADIN II
EVLi KADIN
89
bir kz, geimsiz kardeine yle t veriyordu: "Dikkat et, Mar-cel'le bu kadar ok
dalarsan, sonunda yerinden olacaksn." Oyuna srlen para gerekten byktr: somut ve
soyut gvenlik, yuva, e olmann verdii saygnlk, mutluluk, az ok aka benzer bir duygu.
Kadn, ksa bir sre sonra, cinsel ekiminin son derece zayf bir silh olduunu renir;
alkanlk sonucu bu silhn etkisi azalmaktadr; ve ne yazk ki, yeryznde arzulanacak daha
baka kadnlar vardr! Ama kadn, buna ramen ekici olmaya, hoa gitmeye alr: ou
kez, gururunun kendisini iteledii souklukla, gsterecei ateliliin kocasn kendisine daha
sk balayaca dncesi arasnda bocalar durur. Ayrca, alkanlklarn gcne, erkein ho
bir yuvada bulduu ekicilie, iyi yemeklere dknlne, ocuklarna duyduu sevgiye
gvenir; konuklan arlayyla, giyiniiyle, verdii tlerle, zerindeki etkisiyle kocasna
"onur kazandrmaya" alr; elinden geldiince, gerek toplumsal ilikilerinde, gerek iinde
vazgeilmez bir yardmc olmak ister. Ama koskoca bir gelenek, zellikle, "bir erkein nasl
tavlanacan" retmektedir kadnlara; zayf yanlarn bulup ortaya karmak, pohpohlamak,
vgyle kmsemeyi birarada gtrmek, uysallkla direnmeyi, uyanklkla hogry
dengeli tutmak gerekmektedir. Hele bu son karm iyiden iyiye ince bir itir. Erkee ne ok
az, ne de ok fazla zgrlk vermelidir. Kadn, gereinden fazla hogrl oldu mu kocasn
elinden karmakta: baka kadnlara harcad para ve ak atei kendisinden alnmaktadr;
oynalardan birinin kocasn etkileyip boandrmas ya da hi deilse ilk sray almas
tehlikesi belirmektedir. Buna karlk, ufak tefek gnl servenlerine izin vermez, gzetimi,
drdrlan ve istekleriyle canndan bezdirirse, kendi zararna keyfini karm olur. Yaplacak

45

ey, bilerek baz "dnler vermek" tir, koca, "evlilik szlemesinin baz yerlerine bak att
m"; gz yumulacaktr; ama baka bir yerde de, gzn drt amak gereklidir; evli kadn
zellikle, "yerini" almaya can atan gen kzlardan ekinir. Kocasn tehlikeli bir rakibenin
elinden kurtarmak iin alr yolculua karr, elendirmeye alr; gerekirse Madam de
Pompadour gibi daha tehlikesiz birini bulur; bu da bir ie yaramazsa; alayp szlamaya,
sinir nbetlerine, canna kymaya falan bavurur; ancak, alayp szlamann, drdr etmenin
fazlas da kocay karr; bylece kadn, en ekici olmas gereken anda, dayanlmazlasn oynad oyunu kazanmak
istiyorsa, dokunakl gzyalaryla yiit glmsemeleri, gzdayla iveyi eit oranda
kullanacaktr. Duygularn^ gizlemek, hile yapmak, sessizce nefret etmek ve korkmak,
erkein* kendini beenmiliiyle zayf yanlarna yatrm yapmak, oyuna getirmek, sonra bu
oyunu bozmak, ekip evirmek gerekten pek tatsz bir bilimdir. Bu konuda kadnn en byk
zr, varnn younun evlilie balanm olmasdr: ura yoktur, yetenei, kiisel ilikileri
yoktur, hatt ad bile kendinin deildir; ksacas, ancak kocasnn "yans"dr. Terkedildii
zaman, ou kez, ne kendisinden ne de dardan yardm grr. A. de Monzie ile
Montherlant'n yapt gibi Sofla Tolstoy'u taa tutmak kolaydr: kan koca yaamnn
ikiyzlln elinin tersiyle ittii an nereye gidebilirdi? Ne trl bir yazg bekliyordu
kendisini? Korkun bir cadaloz olduuna kuku yok gibi: iyi ama, kim kp da tepesine
ullanan zorbay sevmesini, kendi kleliini kutsamasn isteyebilirdi ondan? Kan koca
arasnda dostluk ve yasalara uygun davranma olabilmesi iin sine qua non (vazgeilmez) bir
koul gereklidir, yani her ikisi de tam anlamyla zgr ve eit olmaldr. Erkek ekonomik
zerklii tek bana elinde tuttuu ve gerek yasalarn, gerek trelerin verdii erkee zg
ayrcalklara sahip bulunduu srece, ou kez zorba gibi gzkmesi son derece doaldr;
buysa kadn bakaldrmaya, hile yapmaya gtrr.
Hi kimse aile ii tragedyalan ve ikiyzllkleri yadsmay aklndan geirmiyor elbet: ama
evlilikten yana olanlar, eler aras atma-lann evlilik kurumundan deil, bireylerin
ktniyetinden ileri geldiini savunmaktalar. Daha bir sr rnein yannda, Tolstoy da Sava
ve Bar'n sonu blmnde rnek kar-kocay izmitir: Piyer'le Nata-a. Nataa gen
kzlnda hoppa zppe, romanlara gre yaamaya alan bir kzdr, evlendikten sonra, giyim
kuama, toplant ve elencelere srt evirip kendini yalnz kocasyla ocuklarna verii herkesi
artr; tam bir ev hanm olup kar.
Bir zamanlar kendisini onca ekici klan o mthi canllktan eser kalmamt artk. imdi,
ou kez, yalnz yzyle vcudu grlebilik
90
KADIN II
yordu, ruhu ortalarda yoktu, ancak gl bir dii, gzel ve dourgan bir dii vard
grnrlerde.
Piyer'den kendisininki kadar tekelci bir sevgi beklemektedir; kskantr; Piyer de gezip
tozmalardan, arkadalarndan vazgeip kendini btnyle ailesine vermitir.
Ne gece kulplerinde yemee gidebiliyor, ne de uzun yolculuklara kabiliyordu; kars,
aslnda pek bir ey anlamasa da byk nem verdii bilimsel almalaryla, ender i
gezilerini bir tutuyordu zaten.
Piyer, tam anlamyla "karsnn terlii altna yatm" durumdayd, ama buna karlk:
Nataa da, aile ii yaamlarnda, kocasnn klesiydi. Btn ev kocann o szmona
buyruklarna, yani Natasa'nn sezmeye alt, Piyer'in arzularna gre ynetiliyordu.
Piyer evden uzaklat m, dnnde Nataa onu sabrszlkla karlamaktadr, nk
yokluunda epey sklmtr; ama kan koca arasnda harika bir uyum vardr; tek bir lfla
anlamaktadrlar. Nataa, sevip sayd kocasnn, evinin ve ocuklarnn arasnda, hemen
hemen katksz bir mutluluun tadn karmaktadr.

46

Bu cennetimsi tabloyu daha yakndan incelemek iyi olur. Nata-a'yla Piyer, birbirlerine ruhla
beden kadar balydlar, diyor Tolstoy; iyi ama, ruh bedenden ayrld m, bir tek lmle
karlamaktayz; Piyer Nataa'dan bknca n'olacaktr; Lawrence de erkek deikenlii
varsaymn reddetmektedir: Don Ramon, ruhunu kendisine balayan kk Hintli kz
Teresa'y mr boyunce sevecektir. Oysa, tek, mutlak, lmsz akn ba savunucularndan
Andre Breton bile, gnmz durum ve koullarnda sevginin sevilecek nesne konusunda
yanlgya debileceini kabul etmektedir: ister yanlg, ister deikenlik olsun, kadn iin
braklma braklmadr. Gl kuvvetli, nefsine dkn Piyer, ister istemez baka kadnlara
ilgi duyacaktr; Nataa kskantr: ilintileri ksa bir sre sonra kezzaplaacaktr; ya Piyer Nataa'y yzst brakp gedecek, bu da kadnn yaamm allak bullak
EVLIKADIN
91
edecek, ya da karsna yalan syleyip ona istemeye istemeye katlanacak, bu da her ikisinin
yaamn berbat edip onlar yarm sevgi ve uzlamaya dayanan bir yaam srmeye, dolaysyla
mutsuzlua gtrecektir, yi ama, denebilir, ayrlsalar bile, Natasa'nn da ocuklar var: * evet,
var elbet, ama ocuklar, doruklarndan biri de koca olan dengeli bir birlik iersinde zevk verir
insana; yzst braklm, kskan bir kadn iinse, gereksiz bir yk haline gelirler. Tolstoy,
Natasa'mn kr krne Piyer'in fikirlerini benimsemesine hayrandr; buna karlk kadndan
ayn kr ball bekleyen baka bir adam, Lawrence, Piyer ve Nataa'yla alay etmektedir;
demek ki bir erkek, baka erkeklere gerek bir tanr deil, balktan yaplm bir put gibi
gzkebiliyor; insan bu puta tapmakla yaamn kurtarmak yle dursun, tam tersine boa
harcyor; iyi ama, bizler doruyu nasl bileceiz? Baksanza, bu konuda erkeklerin grleri
birbirini rtmekte: yetkenin hi deeri yok: kadnn da oturup eletirmesi, yarglamas
gerekiyor, yoksa kuzu gibi uslu bir yankdan baka bir ey olamaz. Ayrca, kadna, zgr bir
hareketle katlmad birtakm ilkeleri, deerleri zorla benimsetmek onu alaltmaktr,
kocasnn dncesine, ancak zerk bir yargyla ortak olabilir; kendisine yabanc kalan
eyiyse ne onaylamal, ne de reddetmelidir; kendi varolu nedenlerini bakasndan hibir
ekilde dn alamaz nk.
Piyer-Nataa efsanesini temelinden rten rnek, onlar douran , Leon-Sofia iftidir. Sofia
kocasn skc m skc bulmakta, ondan tiksinmektedir; Leon da karsn yredeki btn
kyl kadnlaryla aldatmakta, kadn kskanlklar iinde kvranp alabildiine sklmaktadr;
her gebelii yeni sinir nbetlerine yol amakta, ocuklar ne yre-indeki boluu, ne de
gnlerini doldurmaktadr; onun iin yuva, kupkuru bir ldr; Tolstoy iin de bir cehennem.
Ve bu i, geceleri yan nemli ormanda rlplak yatan yal, histerik bir kadnla, bir-mrlk
"birlii" yadsyarak kap giden, kendini av hayvan gibi keye sktrlm hisseden ak
sakall bir adamla sonulanr.
Tolstoy'un durumu herkesinkine benzemez elbet; iyi kt yryen, yani kan kocann bir
uzlamaya vardklar ynla evlilik vardr; kadnla erkek birbirlerini pek ok horlamadan, pek
ok yalan sylemeden yanyana yaarlar. Ama can sknts denen illetten kurtulabilmele92
KADN II
T pek enderdir. Koca ister karsn kendi varlnn yanks haline getirsin, ister her ikisi
kendi evrenlerine gmlsn, birka ay ya da yl sonra, birbirlerinden alp verecekleri hibir
ey kalmaz. Evli ift, bu durumda, yalnzlktan kurtulamadan zerkliklerini yitirmi bireylerin
oluturduu bir topluluk haline gelir; canl ve hareketli ilintiler kuracak yerde, duruk olarak
birbirlerini zmlerler; bu yzden de, gerek zihinsel adan, gerek cinsel adan birbirlerine
hibir ey veremez, hibir ey alamazlar. Dorothy Parker, en iyi yklerinden biri olan Too
Badi (Aman Ne Kt!) de bir sr evliliin zetini verir; akam olmu, Mr. Welton eve
dnmtr:
Mrs. Welton, ngrak sesi zerine koup kapy at.

47

 Geldin ha dedi neeli bir yzle. Yrekten glmsediler birbirlerine.

Merhaba! dedi adam. Evde miydin bugn?
Usulca ptler. Kadn ince bir dikkatle, erkein paltosuyla apkasn karp assn,
cebinden kard gazete tomarndan bir tanesini kendisine uzatn izledi.
Gazeteleri getirdin demek! dedi uzatt gazeteyi alrken. Eee? Ne yaptn bakalm btn
gn? diye sordu adam.
Kadn da bu soruyu bekliyordu; eve geldii zaman gn ona btn ' ayrntlaryla nasl
anlatacan tasarlamt kafasnda... imdiyse tatsz bir yk sayyordu bunu.
Oh! hibir ey yapmadm, dedi dudaklarnn ucuyla glmseyerek. Nasl, iyi geirdin mi
leden sonray?
Eh! diye sze balad adam... Ama arkasn getiremeden tm ilgisini yitirdi... Ayrca, kadn
da yastklardan birinden kan bir iplii koparmaya koyulmutu.
Geti ite, dedi adam.
... Kadn, bakalaryla ckr ckr konuurdu... Ernest de epey gevezeydi bakalarnn
yannda... Kadn, evlenmezden nce, nianllk dneminde ne konutuklarn hatrlamaya
alt. teden beri birbirlerine syleyecek eyleri olmamt pek. Ama kadn buna
aldrmamt... pme falan gibi insann zihnini uratran bir sr ey' olmutu...
EVL KADIN
93
Ama yedi yldan sonra, geceleri doldurmak iin pmelere ve benzeri eylere gvenilmez
elbet.
insan, ilk bakta, yedi ylda kiilerin birbirlerine altn, ne ya palm byle bu i diyerek
boyunediini sanr. Ama hayr. Sonunda sinirleriniz bozulur. Kimi zaman insanlar arasnda
beliren o tatl dosta sessizlik deildir nk bu. Yaplacak bir ey varm, grevinizi ihmal
ediyormusunuz duygusuna kaplrsnz. Tpk toplants baarl gemeyen evhanm gibi...
Ernest merakla gazeteye sarlacak, yar yolda esnemeye balayacakt. O byle yapt m, bir
eyler akyordu Mrs. Welton'un iinde. Delia'yla bir iki ey konuacam diyerek mutfaa
seirtiyordu. Orda, dalgn gzlerle tabak ana seyrederek, ykanacak rtleri saptayarak
uzunca bir sre kalyor, geri dndnde, kocas yatmak zere temizlie balam oluyordu.
Bir ylda, en az yz geceleri byle geiyordu. Yedi kere yz iki bin bilmem ka gece
ederdi.
Zaman zaman, bu suskunluun btn lflardan daha derin bir ili dll dile getirdii ne
srlr; zaten kimsenin aklndan gemiyor evliliin insanlar ili dl kldn yadsmak:
btn aile ilintilerinde vard bu ili dllk, ama onun yannda bir sr kin, kskanlk ve hn
da. u satrlar yazan Jouhandeau, bu ili dllkla gerek insan kardelik arasnda byk bir
uurum bulunduunu ortaya koymaktadr:
Elise karm benim, ve dostlarmn, ailemdeki kiilerin, hatt ocuklarmn hibiri bana onun
kadar yakn deil; ancak, onun kendine at, benim evrenimin en gizli kesinde kendisine
verdiim yer ne denli yakn olursa olsun, tenime ve canma ne denli ilemi bulunursa
bulunsun (o bozulmaz birliimizin btn gizi ve dram da hurda zaten), u anda sokaktan
geen ve pencereden yle stnkr grdm yabanc, adn sann bilmediim halde, bana
karmdan daha az yabanc.
Baka bir yerde yle der:
94
KADIN II
EVL KADIN
95
nsan bir zehire kurban gittiini anlyor, ama zamanla alyor buna. Ondan sonra, kendi
benliinden gemeden brakabilir misin bu zehri?
Daha baka bir yerde de:

48

Onu dndm zaman, kendisine duyduum elik sevgisinin duygudalkla, nefse

dknlkle, tutkuyla, dostlukla, akla ilintisinin bulunmadn seziyorum. Bu sevginin,
biraraya getirdii ifte gre deien zel bir yaps, z ve biimi var, yukardaki duygulardan
hibirine indirgenemez, ancak, kendi kendisine benzer.
Kar-koca sevgisini41 savunanlar, bunun ak olmadn ve benzersizliinin de ite burdan
ileri geldiini ne srmekteler. nk kentsoylu snf, son yllarda, destans bir slp buldu:
grenee serven, balla da yce lgnlk denmekte; can sknts bilgelik, kan koca
arasnda nefretse akn en derin biimi saylmakta. Gerekte, iki bireyin nefret ettikleri halde
birbirlerinden geemeyileri insan ilikilerin en dorusunu, en dokunaklsn deil, en
acklsn yaratr. Asl aranan, birbirlerine tam anlamyla yeten iki insann, sevginin zgr
rzasyla balanmalardr. Tolstoy, Nataa'y Pi'yer'e balayan eyin "anlatlmaz, ama ruhla
bedeni balayan ba gibi sk, salam bir ey" oluuna hayrandr, ki yanllk varsaym kabul
edildii an, vcut, ruh iin yalnzca bir yapaylk olup kmaktadr; evlilie de bu trl
baktnz m, kan koca birbirleri iin olumsal verinin kanlmaz arln simgelemekten
kurtulamayacaktr, ei, gnl rzasyla seilmemi, sama bir varolu gibi, varoluun
kanlmaz koulu, hatt maddesi gibi yklenmek ve sevmek gerekecektir. Bu iki szck bile
bile birbirine kartrlmakta ve btn kandrmacalar buradan gelmektedir: insan skntsn
yklendii eyi sevmez, insan bedenini, gemiini, imdiki durumunu yklenir, onlara sahip
kar: sevgiyse bakas'na, bizden ayEvlilikte de sevgi bulunabilir, ama bunun adna "kan-koca sevgisi" denemez; byle dendi mi,
sevgi yoktur; nitekim bir insan iin "ok komnist"tir dediniz mi, adamn komnistlikle
ilgisinin bulunmad anlalr, "ok drst" adam da, drst insanlar kategoryasna
girmiyordur mutlaka.
n bir varolua, bir eree, bir gelecee dnk bir harekettir; bir yk, bir zorbal yklenmek
onu sevmek deil, ona bakaldrmaktr. Bir insan iliki, dolaysz olarak, salt imdiki zamanda
katlanld srece, deer tayamaz; rnein, anababa ocuk ilintileri ancak bir bilince
yansdklar zaman deer kazanrlar; kar-koca ilintilerini de gelip geicilikleri iinde
beenemeyeceimiz gibi, elerin zgrlklerini byle bir ilintiye gmmelerine katlanamayz.
insanlar, kar-koca sevgisi adn verdikleri u karmak ballk, hn, nefret, kendini brakma,
boyuneme, tembellik, ikiyzllk karmna, baka eyleri balatmaya yarad iin sayg
duyuyormu gibi davranmaktadrlar. Oysa, bedensel sevgi de dostlua benzer: sahici
olabilmesi iin, her eyden nce zgr olmas gerekir. zgrlk, gelip geici hevesler
anlamna gelmez; herhangi bir duygu, an' aan bir balanma demektir; verdii karan
srdrmek ya da bozmak zere genel istenciyle davranlarn garip bir biimde kar karya
getirmek bireye der; duygu, ancak yabanc birinin smarlamasna bal bulunmad,
korkusuz bir itenlikle yaand an zgrdr. "Kar-koca sevgisi" lfysa bir sr yalan
dolana, arzularn ie atlmasna anak amaktadr. Her eyden nce, elerin birbirlerini
gerekten tanmasn yasaklamaktadr. Gnlk ili dllk, insan ne duygudala, ne de
anlaya gtrr. Koca, ruhsal dnyasndaki deiimlerle ilgilenmeyecek kadar ok sayar
karsn: buysa, ona tehlikeli, can skc, gizli bir zerklik tanmaktr; kadn yatakta gerekten
zevk almakta mdr? Kocasn gerekten sevmekte midir? Buyruklarn yerine getirirken
gerekten mutlu mudur? Erkek bu konulan hi aklna getirmemeyi yeler; hatt gidip
syleseniz, az bir kan ak kalr bu sorular karsnda. O "drst bir kadn"la evlenmitir;
byle bir kadnsa z gerei erdemli, eine bal, zverici, katksz ve mutludur, ancak
dnmesi gereken eyleri dnr. Hasta bir adam dostlarna, yaklarna, hastabakclara
teekkr ettikten sonra, tam alt aydr bandan ayrlmayan eine dnm: "Sana teekkr
etmiyorum, grevini yaptn nk" demiti. Yukarda saydmz niteliklerin hibirini gznde
bytmez erkek: toplumca gvenlik altna alnmtrlar nk, evlilik kurumunun znde
vardrlar; karsnn koyu dinci ve tutucu Fransz yazan Bonald'n kitaplarndan km bir
yaratk deil, kendisi gibi etten kemikten yaplm bir birey olduunu

49

96
KADIN II
EVL KADIN
97
aklnn kesinden geilmez; kadnn kendi kendine koyduu ynergelere bal kalmasn
Tanr'dan gelme bir veri sayar: onun da altetme-si gereken birtakm itkileri bulunduunu,
bunlara kaplabileceini, sabrnn, iffetinin, yol yntem bilirliinin ok g yengiler olduunu
hi mi hi hesaba katmaz; hele dlerinden, kafasndaki hayaletlerden, zlemlerinden tm
habersizdir, gnlerini hangi duygusal hava iersinde geirdiini bilmez. Nitekim, Chardonne,
Eve (Hava) adl romannda bizlere yllarca evliliinin gnln tutan bir koca anlatr: adam,
karsndan ok ince ayrntlarla sz etmektedir; ama yalnzca dardan grd,
yakalayabildii kadarn anlatmakta, onu zgr bir birey halinde verememektedir: karsnn
kendisini sevmediini, yzst brakmaya hazrlandn rendii an yldrmla vurulmua
dnecektir. Temiz yrekli, eine bal erkein kadnn kallelii nnde duyduu hayal
krklndan ok ok sz edilmitin Bemstein'n kocalar, yaam arkadalarnn hrszn, kt
yreklenin, boynuzcunun teki olduunu kefettikleri an app kalmaktadrlar; bu vurua
erkeke bir yiitlikle dayanmaktadrlar, ama yazar onlar bize zengin gnll ve gl kiiler
diye tantmakta baarszla uramaktadr: bize gre onlar duygululuktan ve iyi niyetten
yoksun birer odun kafaldrlar; erkek, kadnlarn gerek duygularn gizlediklerini syler, ama
insann kendisini ylesine sabrla kandrabilmesi iin epey hatr gnl sayc olmas
gerekmektedir. Kendisinden beklenen ahlkn gl kadn, harika ana, drst kadn gibi
birtakm insanlkd niteliklerin canl simgesi olmas anlamna geldiinden, kadn, ister
istemez ahlkszla itilmektedir. Ismarlama llere uymadan dnd, d kurduu,
uyuduu, arzulad an, erkein kafasnda yaatt kadna ihanet etmektedir. Bu yzden de,
kadnlarn pek ou ancak kocalarnn bulunmad yer ve anlarda "gerek kimlikleri"ni
ortaya vurmaktadr. Ayn ekilde, kadn da kocasn tanmaz; gnlk olumsall iersinde
yakalandndan, gerek yzn grdn sanr: oysa erkek, ncelikle, br insanlar
arasnda ve u dnyada yapt eydir. Aknln anlamaktan kanmak, onun niteliini
bozmak olur. "insan bir ozanla evleniyor, der Elise, ama kars olduktan sonra, ilkin sifonun
kolunu ekmeyi unuttuunu farkediyor."42 Oysa kocas yine ozandr ve kocasnn yaJouhandeau, Chroniques maritales.
ptlanyla ilgilenmeyen kadn, ona, en ilgisiz okuyucudan daha uzaktr. Bu suortakln
baaramay, ou kez, kadnn kusuru deildir: kocasnn ilerini kavrayamaz, onu
"izleyebilmek" iin gerekli yaantdan, kltrden yoksundur: kocas iin gnlerin tekdze
yinelenmesinden ok daha nemli olan taanlarda ona katlmay beceremez. Kimi ender
durumlarda, kadn, kocas iin gerek bir yolda olmay baarabilmektedir: tasarlar stnde
tartmakta, ona birtakm tler vermekte, almalarna katlmaktadr. Ama bylece kiisel
bir yapt ortaya koyduunu sanyorsa, kendi kendini aldatm olmaktadr: bu almada
etkinlik gsteren, sorumlu biricik zgrlk erkektir. Kadnn ona hizmetten zevk alabilmesi
iin erkeini sevmesi gerekir; yoksa, harcad abalarn rn elinden alnm gibi bir
duyguya kaplacak, kocasna gcenecektir. Balzac'n, bir kralie olduklar sansn vererek
kle gibi davrann kadnlara diyen d uyarnca, erkekler, kadnlarn zerlerindeki etkisini
bile bile abartmaktadrlar; aslnda, yalan ataklarn bal gibi bilmektedirler. Georgette le Blanc,
Maeterlinck'ten,. birlikte yazdklarn sand kitabn stne ikisinin de adlarn yazmasn
istedii zaman ite bu kandrmacann kurban olmutur; Grasset, arkc kadnn Anlar'ma
yazd nszde, hatr gnl tanmadan, her erkein yaamn paylaan kadn alma
arkada, esin perisi saymaya hazr olmakla birlikte, yaptn kendi mal diye grdn
aklar; ve erkek, burda tepeden trnaa hakldr elbet. Her eylemde, her yaptta seim an,
karar andr nemli olan. Kadnsa, ou kez falclarn cam kresi durumundadr: onun yerine
bir bakas da kre olabilir pekl. Nitekim erkek, ounlukla, ayn gvenle baka bir akl

50

hocasna, abma arkadana kucak averir. Sofa Tolstoy kocasnn elyazs yaptlarn
temize eker, oaltrm: Tolstoy, daha sonralar bu ii kzlarndan birine vermi; o zaman
Sofia, gsterdii acarln bile kendi-sini gerekli klmaya yetmediini grm. Kadna sahici
zerklii ancak zerk alma kazandrabilir.43
Kimi zaman, erkekle kadn arasnda gerek bir ortaklk vardr, ikisi de zerktir: ' rnein
Joliot-Curie ift'inde. Ama o zaman en az kocas kadar uzmanlaan kadn, elik grevini bir
yana brakr; ilikileri kan-koca ilikisi olmaktan kar. Kimi kadnlar da, birtakm zel
ereklere varmak iin erkekleri kullanrlar, bylece de, evli kadn olmaktan kurtulurlar.
_ili
98
KADIN II
Kar-Koca trl durumlara gre deien grnler alabilir. Ama kadnlarn ou iin gn
ayn biimde geer. Sabahlan koca alelacele evden kar: kadn, kapanan kapnn sesini byk
bir zevkle dinler; btn ynergelerden kurtulmu, evinin efendisi, zgr bir insan olmak
houna gider. ocuklar da babalaryla birlikte kp okula giderler: kadn, btn gn yalnz
kalacaktr; beiinde debelenen ya da parkta oynayan bebek arkada saylmaz nk.
Zamannn byke bir ksmn sslenmeye, eve ekidzen vermeye harcar; hizmetisi varsa,
ona birtakm buyruklar verir, mutfakta dolanp gevezelik eder; yoksa alverie kar, komu
kadnlarla ya da satclarla gittike artan pahallk konusunda iki ift lf eder. Koca ve
ocuklar le yemeine eve dnerlerse, kadn onlarn gelmelerinden pek bir ey anlamaz;
yemei hazrlayp sofraya getirmek, yedirmek ve masay toplamak btn vaktini alr; koca ve
ocuklar da, ounlukla yemee gelmezler. Ayrca, gelseler bile, koskoca bir leden sonra
kadna kalmaktadr. Kk ocuklarn parka gtrr, bir yandan onlara gz kulak olur, bir
yandan da bir eyler rer ya da diker; ya da evde pencere bana oturup yrt sk onarr;
elleri alr, ama zihni aylaktr; kendine birtakm kayglar yaratr; tasanlar izer; d kurar,
sklr, urat eylerin hibiri kendi bana yeterli deildir; akl fikri kocasnda, u ya da bu
gmlei giyecek, hazrlad yemei yiyecek olan ocuklarndadr; yalnz onlar iin yaar,
buna karlk, kadrini bilseler yine neyse! Can sknts yava yava sabrszla dnr,
yrei daralarak dnmelerini beklemeye balar. ocuklar okuldan dner, kadn onlar
kucaklar, sorular sorar; ama ocuklarn yaplacak devleri vardr, kendi aralann-da elenmek
isterler, kadn iin bir elence olamazlar. Ayrca, kt not alm, atklarn yitirmilerdir,
grlt eder, ortal kartrr, itiip kakrlar: hemen her zaman az ya da ok azarlanmalar
gerekir. Var-lklar anay yattrmaktan ok yorar. Gittike artan bir zlemle kocasn
beklemeye balar. Ne yapyordur? Neden hl dnmemitir? Sabahtan beri darda alm,
sa solu grm, bir sr insanla konumu, kendisini aklna bile getirmemitir; ve kadn,
yava yava, genliini ona adamakla salaklk ettiini dnmeye koyulur, hem de
sinirlenerek; erkekse bu zverinin farknda bile'deildir. Evde kendisini bekleyen kansna
doru yollanan erkek, derinden derine sulu hisEVLI KADIN
99
seder kendisini; evliliin ilk yllarnda bir demet iek, kk bir armaan getirmitir; ama bu
yin ksa zamanda anlamn yitirir; imdi artk eli bo gelmekte, her gnk tatsz karlantan
korktuu iin, admlarn amaktadr. Hakldr bu korkusunda, nk kadn, can s-kntsnn
acsn yaman bir kavgayla karr ou kez; bu kavgayla, ayn zamanda, gn boyu besledii
umutlan boa karacak bir varolu-un verecei hayal krklna da hazrlanmaktadr. Kavga
etmeyip ya-knmalarn iine atsa bile, bu sefer koca hayal krklna urar. Bu-* tn gn ite
can km, yorulmu bitmitir; eliik bir tutumla hem elenmek, hem dinlenmek
istemektedir. Karsnn beylik surat onu kendi benliinden syramamaktadr; karsnn
kayglarn kendisiyle paylamak istediini, elenceyi ve dinlenmeyi kendisinden beklediini
sezer: kadnn varl arzularn doyurmak yle dursun, tam tersine omuzlarna yk olmakta,

51

erkek onun yannda yle bir oh deyip rahat-layamamaktadr. Ayn ekilde, ocuklar da ne
elence, ne de huzur getirirler; yemek ve yemek sonras belli belirsiz bir gerginlik iinde
geer; gazete okuyan, radyo dinleyen, istemeye istemeye konuan kan koca ili dllk rts
altnda yapayalnzdr. Bu arada kadn, skntl bir umut ya da en az onun kadar skntl bir
korkuyla hi deilse o gece bir eyler olup olmayacan dnmektedir. Hayal krklna
uram, sinirlenmi ya da yattnlm olarak uyuyacaktr; ve ertesi gn, sokak kapsnn
kapanm yine ayn oh ekile izleyecektir. Kadnlarn yazglan, yoksulluklar ve ilerinin
okluu orannda ktlemektedir; hem bo vakitleri, hem elenceleri varsa, talihlidirler. Ama
u: can sknts, bekleme, hayal knkl lsne pek ounda rastlanz.
Kadn bekleyen birtakm kaamak yollan vardr elbet;44 ama, i uygulamaya geldi mi, bu
yollar da btn kadnlara ak deildir. Hele tarada, evlilik balan demir zincir kadar ardr;
ancak, kadnn kendini syramad bu toplumsal yeri benimseme aresini bulmas gerekmektedir. Daha nce de belirttiimiz gibi, kimisi kendisine alabildiine nem vermekte,
zorba birer evhamn, birer cadaloz olmaktadr. Kimisi kurbanl benimsemekte, kendilerim
kocalarnn ocuk44III. blme bakn.
100
KADIN II
larnn klesi haline getirip bundan eziyetseverce bir zevk almaktadr. Kimisi de, gen kzda
rastladmz kendine hayranl srdrmektedir: ama byleleri de kendilerini hibir giriimde
gerekletiremedikleri, var olan hibir ey yapmadklar iin, birer hi olmann acsn
ekmektedir; belirsiz olduklarndan, kendilerini snrdan yoksun hissetmekte, deerlerinin
anlalmadna inanmaktadrlar; kendi kendilerine karasevdaya benzer bir sayg beslemekte;
dlere, oyunlara, hastalklara, saplantlara, kavgalara snmaktadrlar; evrelerinde ya
zorlama dramlar yaratmakta, ya da imgesel bir dnyaya kapanmaktadrlar; Amiel'in
betimledii "gleryzl Madam Beudet" byle bir kadndr. Kaln kafal bir kocayla tarann
o tekdze yaamna hapsedilmitir, elinde ne herhangi bir ey yapma, ne de sevme olana
vardr, yaamnn boluu ve yararszl tm varlm kemirmektedir; romans dlerle,
evresine toplad ieklerle, ssl giysiler ve kiiliiyle bu boluu doldurmaya alr: ama
kocas bu oyunlara bile souk su katar. Kadncaz, sonunda adam ldrmeye kalkar.
Kadnn snd simgesel davranlar sapklklara, kafasndan atamad dnceler de sua
dnebilir. Kar-koca arasnda ilenen cinayetlerin pek ou herhangi bir kar kaygsndan
ok, srf nefrete dayanr. Nitekim, Mauriac'n The're'se Desqueyroux'su, bir zamanlar Madam
La-fargue'n yapt gibi, kocasn zehirlemeye kalkar. Geenlerde, iren bir kocaya tam
yirmi yl katlandktan sonra, byk olunun yardmyla adam boan 40 yanda bir kadn,
yarg tarafndan temize karld. Kadn iin, o dayanlmaz durumdan kurtulmann bakaca
yolu yoktu nk.
iinde bulunduu durumu akgrlce, olanca sahiciliiyle yaamak isteyen kadn iin,
ou kez, Stoac bir gururdan baka yol yoktur. Herkese ve her eye bal olduundan, ancak
i dnyasndaki soyut zgrl tadabilir; hazrlop ilkelerle deerleri reddeder, kendi bana
yarglar, sorular sorar, bylece evliliin getirdii klelikten kaar; ama o gururlu sakinimi,
"Her eye katlan, hibir eye karma" ilkesini benimseyii olumsuz bir tutumdur. Dnyadan
elini ayan ekip katlat, kpeksilie gmld iin, gcn olumlu bir ite
kullanamaz; ateli, kanl canl bir kadnsa, yine de bu gleri kullanEVLI KADIN
101
mak iin areler arar bakasna yardm eder, dertlileri avutur, korur, elindekileri verir, bir sr
eyle urar: bununla birlikte, ille de ken-disini bekleyen bir grev bulamamann, etkinliini
hibir eree ada-maynn acsn eker. Yalnzlk ve ksrlk canna tak deyince, ou kez

52

kendini yadsr, kendi benini ykar. Bu konuda en ilgin rnei Madam de Charriere vermitir.
Geoffrey Scott, onu anlatan ilgi ekici kitabnda45 "Yz ve vcut izgileri ateli, aln souk"
bir kadn oldur, unu syler. Ama Hermenches'in deyimiyle "bir Lapon'u bile yakp
kavuracak" kadar ateli bu kadnn yaama sevincini yokeden ey akl deildir elbet; Zuylen
Gzeli'ni yava yava ldren evliliktir; yazgsna boyunemeyi akl haline getirmitir: daha
baka bir k yolu bu-labilmek iin ya kahraman, ya da stn yetenekli olmas gerekirdi.
ondaki yce ve az bulunur niteliklerin bile kendisini kurtarmaya yet-memi olmas, tarih
boyunca srp gelen evlilik kurumunu mahkm den parlak rneklerden biridir.
Matmazel de Tuyll, o parlak, kltrl, zeki, ateli kiiliiyle btn Avrupa'y artmaktayd;
damat adaylar onun karsnda rkmektey-li; on, on be aday reddetti, kabul
edebilecekleriyse kendisine yana-maya ekindi. Gerekten ilgilendii biricik erkekle,
Hermenches'leyse evlenmesi sz konusu olamazd: tam on iki yl mektuplat onunla: ama
sonunda bu dostluk da, ald renim de yetmez oldu; "Kz o-lan kz ve kurban" sfat son
derece gereksiz, bir lf uzatmadr, der-mi; ayrca Zuylen'de yaamann getirdii
zorunluluklara dayanamaz hale gelmi; kadn olmak, zgrle kavumak istiyormu; 30
yanda msy de Charriere'le evlendi; ondaki "drst yrei", "dil ruhu" beeniyordu, ilkin
onu "dnyann en yumuak sevgisiyle sevilen kocas yapmaya" karar verdi; daha sonralar,
Benjamin Constant, "kendinin-kine denk bir devinim kazandrabilmek iin adam epey sarsp
zorladn" syleyecektir; ama onun yntemli soukluunu altedemedi; ve bu drst, ama
ask suratl kocayla, yatalak kaynbabayla,,epey sevimsiz iki grmceyle birlikte
Colombier'ye kapanan Madam de Charriere sklmaya balad; Neuchtel'deki taral
sekinler, dar kafallklar yznden hi mi hi houna gitmiyordu; gnlerini amar ykaLe Portrait de Zelide (Zelide'in Portresi).
102
KADIN II
makla geiriyor, akamlan da "iskambil" oynuyordu. Ksack bir sre iin yaamna giren bir
delikanl onu eskisinden daha yalnz brakt. "Can skntsn esin perisi haline getirip"
Neuchtel trelerini anlatan drt roman yazd, bu arada dost emberi gittike daralyordu.
Yaptlarndan birinde, canl ve duygulu bir kadnla, iyi yrekli ama souk ve arkanl bir
'erkek arasndaki evliliin tkenmek bilmez mutsuzluunu anlatt: karkocalk ona, birbiri
ardnca uzayp giden anlamazlklar, hayal krklklar, ufack hnlar halinde gzkyordu.
Mutsuz olduu besbelliydi; hastaland, iyileti, yine o eski insanl yalnzlna dnd. Yaamyksn kaleme alan kii: "uras ok ak ki, Co-lombier'deki tekdze yaayla kocasnn
olumsuz ve sz dinleyen yumuakl, hibir etkinliin dolduramayaca boluklar ayordu"
der. ite tam o srada Benjamin Constant kageldi, ve tam sekiz yl byk bir tutkuyla
yaamm doldurdu. Sevgilisi iin Madam de Stael'le eki-emeyecek kadar gururlu
olduundan Benjamin Constant'dan da vazgeince, iyiden iyiye katlat. Bir gn yle
yazmt Benjamin Cons-tant'a: "Colombier'de oturmak, benim iin, teden beri tiksinti ve
her seferinde hep istemeye istemeye dnerdim oraya. Derken, artk hi ayrlmak istemedim
ordan, ve bu tiksinti verici yere katlanmaya altrdm kendimi."'Bu olaydan sonra iyice iine
kapand ve on be yl bahesinden dar adm atmad; Stoaclarn temel kuralm ite byle
uyguluyordu: Yazg Tannas'n deil de yreini yenmeye urayordu. Mahpus olduuna
gre, zgrle ancak bu mapushaneyi kendi istenciyle seerek kavuabilirdi. Scott: "Msy
de Charriere'in varlna tpk Alp Dalan'na katland gibi katlanyordu" der. Ama bu
katlann, aslnda bir kandrmaca olduunu bilecek kadar ak grlyd; ylesine iine
kapand, ylesine katlat, evresine yle umutsuz gzkmeye balad ki, herkes ondan rker
oldu. Evini, Neuchtel'e akn eden gmenlere amt, onlara yardm ediyor, koruyup
ynetiyordu; yoksul Alman felsefecisi Hber'in Almanca'ya evirdii zarif, ama b-ysz
kitaplar yazyor; bir kme gen kadna tler veriyor, gzdesi Henriette'e Locke'u
retiyordu; evre kyllerine Hzr'lk etmeye baylyordu; Neuchtel sekinlerinden byk

53

bir titizlikle kayor ve gittike artan bir gururla yaamm daraltyordu; "imdi artk kendine
her gn ayn biimde tekrarlanan bir yaam yaratmaya ve ona katlanEVLi KADIN
103
maya alyordu yalnz. Onlar yneten soukkanllk ylesine dondurucuydu ki, o snrsz
yardmlarnda bile rktc bir yan vard... evresindekilerde, bo bir odadan geen bir glge
izlenimi uyandryordu."46 Pek ender olarak rnein, biri kendisini grmeye gelince,
iindeki yaama sevinci yeniden alevleniyordu. Ama "yllar kupkuru geip gidiyordu. Msy
ve Madam de Charriere, aralarnda dnyalar kadar uzaklk, yan yana yalanyordu; eve
gelenler, dar knca yle bir oh ekiyor, bir mezardan kurtulmu gibi oluyorlard!.. Duvar
saatinin sarkac tik-tak ederek sallanyor, Msy de Charriere, alt katta, matematik
alyordu; ambardan, harman dvelerinin dzenli sesi geliyordu... Dveler iindeki z
alp gtrm olmasna ramen, yaam devam ediyordu... Kk olaylarla dolu, gnn ufack
atlaklarn doldurmaya indirgenmi bir yaam... kendini bildi bileli kklkten tiksinen
Zelide'cik ite bu duruma dmt imdi."
iyi ama, denebilir, Msy de Charriere'in yaam da karsnnkin-den daha neeli gemedi
herhalde: yleydi belki, ancak o bu yaam kendisi semiti; ve bu, kendi sradanlna tpatp
uygundu galiba. Siz imdi bir de Zuylen Gzeli'nin olaanst niteliklerine sahip bir erkek
dnn bakalm, byle bir adamn Colombier'nin o kupkuru yalnzlnda tkenip
gitmeyecei aktr. Birtakm giriimlerde bulunaca, savaaca, hareket edip yaayaca u
dnyada kendine uygun bir yer elde edecekti. Evliliin karanlna gmlen ka kadn,
Stendhal'in deyimiyle, "insanlk iin yitip gitti" kimbilir? Evliliin erkein boyutlarn
daraltt sylenir; ou kez dorudur da; kadnysa, hemen her zaman hiletirmektedir.
Evliliin ba savunucularndan Marcel Prevost bile kabul etmektedir bunu.
Gen kzlnda tandm bir kadn evlendikten birka ay ya da birka yl sonra yeniden
karlatmz zaman ylesine sradanla-m, siliklemi bulurum ki, azm, ak kalr.
Evlendikten alt ay sonra, Sofia Tolstoy da hemen hemen ayn eyleri yazar.
'G. Scott.
104
KADIN H
Yaamm ylesine bayalat ki, yaam olmaktan kp lm haline geldi. Onunsa dopdolu
bir yaam, bir i dnyas, yetenei ve lmszl var. (23.12.1863)
Birka ay nce de, baka bir yalanma dklmt dudaklarndan:
Bir kadn, kocasnn kendisini sevmediini ve mrlk bir kle haline getirdiim bile bile,
nasl olur da elinde ine iplik, btn gn oturabilir, piyano alabilir, yalnz, hem de
yapayalnz kalabilir? (9 Mays 1863)
On bir yl sonraysa, bugn de pek ok kadnn onaylayaca u satrlar yazar (22 Ekim 1875):
Bugn, yarn, aylarca, yllarca ayn, hep ayn ey. Sabah uyanyor, yataktan kalkmaya cesaret
edemiyorum. Kim yardm edecek silkelenip, uyanmama? Nedir beni bekleyen? Evet,
biliyorum, nce a gelecek, ardndan da Niannia. Daha sonra oturup sessizce gergef
ileyecek, ocuklara dilbilgisi ve piyano temrinleri yaptracam. Akam olup kk teyzemle
Piyer o sonu gelmez fallarna oturunca, ben de yine gergefimin bana dneceim... ,
Madam Proudhon da ayn sesle yaknmaktadr. "Sizin fikirleriniz var, der kocasna. Benimse,
siz ie, ocuklar okula gidince, hibir eyim yok."
Kadn, ou kez, evliliin ilk yllarnda yanlsamalarla oyalanr, kocasna koulsuz bir
hayranlk, snrsz bir sevgi duymaya, kendini ona ve ocuklarna gerekli saymaya alr; ama
birden gerek duygular aa kar; kocasnn kendisinden geebileceini, ocuklarn bir gn
kendisini yzst brakp gitmek zere dnyaya geldiklerini fark-eder: ocuk dediin, her
zaman az ok nankrdr. Yuva artk onu bir ie yaramayan zgrlne kar korumaz olur;
terkedilmi, yapayalnz, kendi iini kendisi grmek zorunda kalan bir varlktr; kendini nerde

54

kullanacan bilemez. Sevgiler, alkanlklar bu konuda iyi b-rer yardmc olsalar da, tam bir
kurtulu getiremezler. Btn iten kaEVLl KADIN
105
ln yazarlar "otuz yandaki her kadn"n yreine reklenen bu ka-anla deinmilerdir;
Katilerine Mansfeld'in, Dorothy Parker'in, /irginia Woolf un dii kahramanlarndaki ortak
nitelik budur. Yaamnn ilk yllarnda evlilii ve anal gklere karan Cecile Sauvage,
sonradan ince bir hzn dile getirmitir. Bekr ve evli kadnlardaki intiharlar kyasland
zaman, evlilerin 20-30 ya aras bundan korunduunu (zellikle 25-30 aras), ama daha
sonraki yllarda durumun deitiini grrz. Halbvvachs:47 "Evlilie gelince, gerek tarada,
gerek Paris'te otuz yandan kk kadnlar intihardan korumakta, ama otuzundan sonra
etkisini yava yava yitirmektedir" der.
Evliliin dram, kadna vaat ettii mutluluu getirmeyii deil mutluluk konusunda sigorta
yoktur nk, kiilii sakatlay-dr onu tekrara ve tekdzelie gtrmektedir. Bir
kadnn ilk yirmi yl son,derece zengindir; kadn bu dnemde det grmekte, cinselliini
kefetmekte, evlilik ve analk denemelerini geirmekte; hem dnyay, hem alnyazsn
kefetmektedir. Yirmi yandaysa, bir evin hanm olup bir erkee mrlk balanmakta,
kucana bir ocuk almakta, bylece yaam bir daha deimemecesine saptanmaktadr.
Sahici eylemler, sahici alma erkee zgdr: kadn kimi zaman insan tketen ilerle
uramakta, ama bunlardan hibir doyum elde edememektedir. Dnyadan gemeyi, kendini
adamay vmlerdir ona; ama ou kez "mr boyu, geliigzel iki kiinin bakmn
yklenmeyi" sama m sama bulmaktadr, insann kendini unutmas iyidir elbet, ama bunu
kimin ve ne iin yaptn bilmesi gerekir. Ayrca, iin en kt yan u ki, kendini byle
karlksz aday da bktrc gelmekte; koca, bunu, syrlmaya alt bir zorbalk
saymaktadr; oysa kendini adamay, en yce, biricik dorulama yolu diye kadna benimseten
erkektir; evlendii zaman, onu btnyle kendisine teslim olmaya zorlar; karlkl zorunluluk
diye bir eyi kabule yanamaz. Sofa Tolstoy'un u: "Onda, onun iin yayor, ondan da ayn
eyi bekliyorum" lf insan ileden karmaya yeter; ama Tolstoy gerekten de karsnn
yalnz kendisinde, kendi araclyla yaamasn istiyordu, byle
47 Le Causes du Silicide (intihar Nedenleri), s. 195-239. Sz geen gzlem Macaristan ya
da Oldenburg'a deil, Fransa ve isvire'ye uymaktadr.
106
KADIN II
bir isteiyse ancak karlkllk dorulayabilir. Kadn, sonradan kendisinin de yaknd ve
kurban olduuna inand bir mutsuzlua srkleyen ey, erkein ikiyzlldr. Gerek
yatakta, gerek yatak dnda hem scak, hem souk olmasn, hem kendini btnyle
vermesini, hem de arlk yapmamasn istemektedir; kadndan kendisini hem topraa
balamasn, hem babo brakmasn, hem gnleri tekdzelik iinde yinelemesini, hem
cann skmamasn, hep yannda bulunduu halde rahatsz etmemesini dilemektedir; kadn
kendisine btnyle mal etmek, ama onun olmamak; hem birarada yaamak, hem yalnz
kalmak istemektedir. Bylece, daha evlendikleri an kadn kandrp uyutmaktadr. Kadn
mrn bu ihanetin nerelere varacan hesap etmekle geirmektedir. D.H. Lawrence'in cinsel
ak konusundaki sz genel olarak da geerlidir: iki insann birlii, bu iki varln, karlkl
olarak birbirlerini tamamlama abasna dayand an baarszla mahkmdur, nk daha
iin banda bir eksiklik, bir sakatlk var demektir; oysa, evlilik bir emekliye ayrlma, bir
katma, bir kama, bir il deil, zerk iki varln biraraya getirilmesi olmaldr. Ib-sen'in
Bebek Evi"ndeki Nora da, bir e ve ana olmazdan nce, bir kii olmaya karar verdii zaman
ite bu gereklilii yakalamt. Evli iftin kendini bir topluluk, kapal bir hcre gibi
grmemesi, tam tersine, bireylerin, kimseden yardm beklemeden geliip yaylabilecei bir
toplumun yesi olmalar gerekir; o zaman, kendisi gibi insan toplumuna uymu baka bir

55

bireyle alabildiine cmert ilikiler kurabilecek, aralarndaki balar iki zgrln birbirini
tanylarna dayanacaktr.
Bu dengeli ift bir d deildir, u anda bile, kimi zaman evlilik erevesinde, ou kez de
evliliin dnda byle iftlere rastlarz; kimisi, kendilerini dostluk ve uralan iler
ynnden zgr brakan byk bir cinsel akla baldr; kimisi, cinsel zgrlklerine set
ekmeyen bir dostlukla; pek ender olarak da, birbirlerinde balca yaama nedenlerini
aramayan kadnla erkek, hem k, hem de dostturlar. Bir erkekle bir kadn arasnda saysz
kk deiiklie sahip ilintiler kurulabilir: arkadalk, zevk, karlkl gven, sevecenlik,
ortaklk, sevgi iersinde birbirleri iin en verimli sevin, zenginlik, g kayna olabilirler.
Evliliin baarszlndan bireyler sorumlu deildir: Bo-nald'n, Comte'un, Tolstoy'un
savlarna karn, kurumun kendisi daha
EVL KADIN
107
bandan arptlmtr. Birbirlerini seememi bir erkekle kadnn, mr boyu, her alanda
birbirlerine yetmesi gerektiini ne srmek, ister istemez ikiyzlle, yalana, dmanla,
mutsuzlua yol aan bir canavarlktr.
Evliliin geleneksel biimi yava yava deimektedir: ama bugn iin, kan kocann deiik
biimlerde hissettikleri bir bask olmaya devam etmektedir. Salt soyut haklar asndan
baklrsa, bugn kadnla erkek hemen hemen eittirler; eskiye oranla, birbirlerini daha bir
zgrce semekte, daha kolay ayrlabilmektedirler, hele Amerika'da; bugn eler arasndaki
ya ve kltr ayrl eskisinden azdr; koca, karsnn zerkliini daha kolay tanmaktadr;
zaman zaman, evilerini eit oranda paylamakta; kamp kurma, bisiklete binme, yzme gibi
elenceleri ortaklaa tatmaktadrlar. Kadn, btn gn erkei beklemekle geirmemekte:
spor yapmakta, derneklere girmekte, kulplere ye olmakta, evin dnda bir eylerle
uramakta, hatt birka kuru getiren bir i tutmaktadr. Yeni yuvalarn ounda kusursuz bir
eitlik sezilmektedir. Ama ekonomik sorumluluk erkekte olduu srece, bu bir yanlsama
olmaktan teye gidemez, iinin isterlerine gre evin yerini saptayan erkektir: kadn, taradan
Paris'e, Paris'ten taraya, smrgelere, yabanc lkelere kocasnn ardndan tanr durur;
yaama dzeyleri erkein kazancna baldr; gnlerin, haftalarn, yllarn hz onun ilerine
gre ayarlanr, dostluk ve ilikiler, ou kez, erkein urayla koullanr. Topluma karsndan
daha olumlu bir biimde kal-d iin, zihinsel, siyasal ve ahlaksal adan ailenin ynetimi
onun elindedir. Kendini yaatacak paray kazanma olanandan yoksunsa, kadn iin boanma
soyut bir haktan baka bir ey deildir: Amerika'da erkek iin "nafaka" ne denli ar bir
ykse, Fransa'da da, gln bir aylkla yzst braklan kadnn, anann durumu da o denli
iler acsdr. Ama asl eitsizlik, erkek kendini i ya da eylemde somut olarak btnlerken,
kars iin zgrln olumsuz bir nitelik tama-'sndan ileri gelmektedir: zellikle Amerikan
kadnlarnn durumu, Ro-ma'mn k dnemindeki bamsz kadnlarnkine benzemektedir.
Bilindii gibi, Romal kadnlar iki tutum benimsemek zorundaydlar: kimisi ninelerinden
kalma yaay ve erdemleri srdryor; kimisi de btn vakitlerini bo bir koumacayla
geiriyordu; bugn de, Ameri108
KADIN II
kah kadnlarn ou, geleneksel rnee uygun birer "evkadn"drlar; geri kalanlarn
ounluu da, glerini ve zamanlarm bou bouna harcarlar. Fransa'daysa, koca dnyann
en iyiniyetli adam olsa da, ocuk douran gen kadn yuvann yk altnda en az eski
alardaki kadar ezilmektedir.
amzda kadnlarn, zellikle, A.B.D.'de, erkekleri kendilerine kle ettiklerini sylemek pek
beylik bir lf olur. Bu olgu yeni bir ey deildir ki. Erkekler, Eski Yunan'dan beri
Xanthippe'lerin zorbalndan yaknmaktadrlar; ama gerek olan bir ey varsa, o da, kadnn
eskiden kendisine yasak saylan alanlara girmi olmasdr; rnein, erkeklerinin baars iin

56

canla bala alan bir sr kadn renci tanyorum ben; elerinin zamann, beslenmesini
dzenleyen, almasna gz kulak olan hep onlardr; her trl elenceden elini eteini
ektirirler, nerdeyse kilit altna almlardr erkeklerini; erkein de bu zorbalk karsnda
eskisinden daha savunmasz olduu dorudur; kadna birtakm soyut haklar tanmakta ve
sonra bunlar ancak kendisinde somutlatrabileceini anlamaktadr kadnn alnna yazlm
bulunan gszln, ksrln bedelini kendisi deyecektir; ortaklklarnda hi deilse bir
d eitliin kurulabilmesi iin, en fazla pay kendisinin yatrmas gerekecektir, nk onun
elindekiler kadmnkinden oktur. Nitekim, kadnn hi durmadan istemesi, almas, beklemesi,
ok daha yoksul oluundandr. Efendi-kle diyalektii burda en somut, biimini almtr:
insan birini ezdi mi, sonunda kendisi de ezilir. Erkek- . leri zincire vuran, kendi
egemenlikleridir; paray yalnz onlar kazand iin kadn habire ek istemekte, yalnz onlar
bir i tuttuklar iin kadn kocasnn baarya ulamasn beklemekte, aknl yalnz onlar
simgeledii iin kadn, tasan ve baarlarn kendine mal ederek, erkekleri bu aknlktan
yoksun brakmaya almaktadr. Buna karlk, kadnn zorbal da kendi bamlln
yanstmaktan baka bir ey yapmaz: kadn, ailenin baarsnn, geleceinin, mutluluunun,
dorulanmasnn erkee dtn bilir; onu bylesine hrsla kendi istencine balamaya
almas, varlnn erkekte yabanclatn biliinden-dir. Kadn, zayfln silh haline
getirmektedir; ama sonu deimez: zayf olan kendisidir. Aile-ii klelik erkek iin daha
belirgin, daha sinir bozucu; kadn iinse daha kkldr; skld iin kocasn saatlerEVLl KADIN
109
ce yannda tutan kadn, onu horlamakta, ona yk olmaktadr; ama sonunda, erkek kadndan
ok daha kolay vazgeebilir; brakp gittii an, kadnn yaamdr yklan. En byk ayrm,
kadnn bamllnn ie ilemi olmasndadr kadn, belli oranda zgr davransa bile
kle'dir, erkekse znden bamszdr, ancak dardan zincire vurulabilir. Kendini kurban gibi
hissetmesi, srtna binen yklerin gz nnde oluundandr: kadn, bir asalak gibi onun
srtndan geinmektedir; ama asalak, anl anl bir efendi olamaz. Gerekte, kadnla erkek
biyolojik adan nasl birbirlerinin kurban deil de, ayn trn iki cinsiyseler, kan koca da
kendi yaratmadklar bir kurumun basksna birlikte kat- lanmaktadrlar, Erkekler'in kadnlar'
ezdii sylendi mi, koca ayaa frlamakta, kendini ezilmi hissetmektedir; gerekten de
yledir; ancak uras da bir gerektir ki, kadnn durumunu, her iki cins iin de saysz dert
kayna olan evlilik kurumuna gre belirleyen erkek yasalardr, erkek karlarna gre,
erkeklerce ilenmi toplumdur.
Durumu ortak karlara gre deitirmek, evlilii kadn iin "tek ura" olmaktan kurtarmak
gerekmektedir. "Kadnlar imdiki halde bile yeterince zehirleyici"dir diyerek kadnlara
dman olanlar alabildiine mantksz dnmektedirler: kadn "rahibe klna soktuu",
"slk", "zehir" haline getirdii iin hem evlilii, hem de kadnn genel durumunu
deitirmek zorundayz. Kadn, kendi varlna yaslanmasna izin verilmedii iin olanca
arlyla erkein srtna binmektedir: erkek, kadn zincirlerinden kurtard, yani ona
yeryznde yapaca bir i verdii an kendini kurtaracaktr
Kimi gen kadnlar daha imdiden bu olumlu zgrl elde etmeye almaktadr; ama
renim ya da uralarn sonuna dek gtren henz pek enderdir: ou kez, kendi
almalarnn salayaca karlarn erkein urana feda edileceini bilmektedirler; eve
ancak yardmc bir kazan getirmekte; kendilerini evdeki kleliklerinden kurtarmayan ilere
stnkr sarlmaktadrlar. Ciddi bir i tutmu olanlar bile bundan erkeklerinki kadar geni
toplumsal yararlar salayamamaktadr: rnein, avukat hanmlar, kocalar lnce bir dul
ayl alrlar; ayn ekilde, lm halinde, kadn avukatlarn elerine de aylk balanmas
nerisi kabul edilmemitir. Demek ki kadnn eve erkekle eit oranda bakt kabul
edilmemektedir. Kimi kadnlar u110

57

KADIN II
ralarnda tam anlamyla bamszdrlar; ama ou iin, "darda" almak, evlilik
erevesinde, yeni bir yorgunluktan baka bir ey deildir. Ayrca, ou kez, ocuk
dourduklar an yeniden ev hanmlna dnmek zorunda kalmaktadrlar; bugn bile. analkla
ii badatrmak epey gtr.
Gelenee gre, kadn baka bir eree ynelme zorunluluundan kurtaran ve ona somut bir
zerklik kazandran da ocuktur zaten. E olarak yetkin bir birey saylmayan kadn, ana
olduktan sonra bu nitelie kavuur: ocuk onun yaama sevinci, varln dorulamadr.
Kadn, cinsel ve toplumsal adan, ocuk araclyla gerekletirir kendini; evlilik de yine
ocukla bir anlam kazanr, ereine varr. yleyse imdi bir kadnn gelimesindeki bu son
aamay gzden geirelim.
iKiNCi BLM
ANA
KADIN bedensel yazgsn analkla tamamlar; vcut yaps btnyle insan trnn devamna
dnk olduundan, "doal" grevidir analk. Yalnz, daha nce de, insan toplumunun hibir
zaman doann eline braklmadn belirtmitik. zellikle son yz yldan beri retme grevi
yalnzca biyolojik rastlantya braklmamakta, insanlarn istencine gre ayarlanmaktadr. Kimi
lkeler, "doum denetimi" yntemlerini resmen kabul etmitir; Katolik dininin etkisindeki
lkelerdeyse bu i gizli yrtlmektedir: ya erkek tam doyum annda geri ekilmekte, ya da
kadn sevitikten sonra gidip spermalar vcudundan atmaktadr. Ancak bu sorun, kan koca ya
da sevgililer arasnda ou kez bir sr atma ve nefrete yol -amaktadr; kadn, sevitikten
hemen sonra gidip ykanmay bir angarya saymakta; erkek, an dourgan karnndan tr
kadna kzmakta; kadn da her an karnna yapabilecek bu yaam tohumlanndan
korkmaktadr. Ve btn saknmlara ramen kadn "gebe kald" m, ikisi de ne edeceklerini
armaktadrlar. Birok lkede, gebelii nleme yntemleri daha yeni yeni uygulanmaktadr.
O zaman da, fizie-aykr yntem: yani ocuk drme ne gemektedir.
"Doum"denetimi"ne izin veren lkelerde bile yasaklanan ocuk aldrma, bu yzden, pek
rahat uygulanamamaktadr. Ancak, Fransa'da, bir sr kadn bu yola bavurmak zorunda
kalmakta, ou, bunun yznden, keyfince seviememektedir.
Kentsoylu toplum yeryzndeki pek az konuya bylesine ikiyzlce eilmektedir: ocuk
aldrmak, antrma yoluyla bile deinilme-mesi gereken iren bir sutur. Bir yazar, ocuk
douran anann se112
KADIN II
vin ve aclarm anlatt m, kimsenin sesi kmaz; ama ocuk aldran kadndan sz aarsa,
pislik iinde yuvarlanmak, insanl en kt yanyla anlatmakla sulanr: oysa Fransa'da, her
yl, en az doum says kadar ocuk aldrma grlmektedir. Bu ylesine yaygn bir
grngdr ki, kadnln olaan tehlikelerinden saylmas gerekmektedir. Oysa yasalar ona
hl su gzyle bakmakta; bu ok ince iin gizli yaplmasn istemektedir. ocuk aldrmann
yasa-ii saylmas eilimine kar ne srlen kantlardan daha sama ey olamaz. ocuk
aldrmann tehlikeli olduu sylenmektedir. Drst hekimlerse, Doktor Mag-nus Hirschfeld'le
birlikte: "Bu konuda uzmanlam bir hekim eliyle, eksiksiz bir hastanede, gerekli koruyucu
nlem alarak yaplan ocuk aldrmada, yasann ne srd ciddi tehlikelerin bulunmadn"
kabul etmektedirler. Tam tersine, kadn iin, asl bugnk haliyle son derece tehlikelidir.
"Melek yaratan" kadnlarn bilgisizlii, alma koullan, kimi zaman lme bile yol aan bir
sr kazayla sonulanmaktadr. Zorlama analksa, anayla babann bakamayaca, ocuk
Esirgeme Kurumu'nun eline kalacak ya da "harcanm ocuk" olacak birok yavrunun
doumuna yol amaktadr. Ayrca, ana karnndaki yumurtayla bylesine ilgilenen toplumun
doan ocuklarn yzne bile ba-kamadm belirtmek gerekir; ocuk Esirgeme Kurumu
denen rezil kurumu baka bir biime sokacak yerde, ocuk aldran kadnlarn ardna

58

dyoruz; bu Kurum'un yetitirdii ocuklar ikencecilerin eline teslim eden sorumlulara

hibir ey yapmyoruz; ocuk celltlarnn "slah evleri"nde ya da zel evlerde yavrulara
ettikleri iren zorbal grmezlikten geliyoruz; ana karnndaki ocuu kadna brakmyor,
buna karlk ocuu ana-babann mal sayyoruz; ayn hafta iinde, ocuk drtmekle
sulanan bir hekimin intihar ettiini, olunu ldresiye dven bir babannsa ay hapse
mahkm edildiini ve cezann ertelendiini gryoruz. Geenlerde, bir baba, gereken titizlii
gstermedii iin, ocuunun kupalazndan lmne yol am; bir ana da, Tanr'dan
bakasna gvenmedii iin, hastalanan kzna doktor ar-mamt; mezarlkta, ocuklar taa
tuttular kadm; birka gazeteci bu tutumu ayplaynca, bir alay drst kii, ocuklarn anababann mal olduunu, dardan gelecek her denetimin reddedileceini syleyerek kar kt.
Ce Soir gazetesi: "Bugn bir milyon ocuun tehlikede" olANA
113
dn yazmakta; France-Soir da: ""Be yz bin ocuun bedensel ve zihinsel tehlikeler
iinde bulunduu bildiriliyor" demektedir. Kuzey Afrika'da, Arap kadm ocuk aldrma
olanandan yoksundur: ama dourduu on ocuktan yedisi sekizi lr, ve kimse kln
kprdatmaz nk ok g ve sama doumlar analk duygusunu yoketmitir. Byle bir eyi
ho karlayan ahlka ne demeli? Embriyonun yaamna bunca deer veren insanlarn,
yetikinleri kuruna dizmekte birbirleriyle yantklann da unutmamak gerekir.
Yasa-ii ocuk aldrmaya kar ne srlen klgsal nedenler de arlktan yoksundur; ahlaksal
nedenlere gelince, bunlar da u beylik Katolik kanta indirgenmektedirler ana karnndaki
yavrunun da bir ruhu vardr, onu kutsanmadan yoketmekle, ruhunun cennete girmesi
engellenmektedir. Kilisenin, yetikin insanlarn ldrlmesine izin vermesi epey ilgintir
dorusu: savata ya da idam sehpasnda can verenlere hibir diyecei yoktur; domam
yavruya karysa alabildiine insanlkdr. Kutsanarak gnahlarndan annmamm bu
yavru: , iyi ama, Dinsizler'e kar giriilen kutsal savalar srasnda bu adamcazlar da
kutsanmamt, ve sinek gibi ldrlmeleri Kilise'ce onaylanyordu. Engizisyon Mahkemesi
kurbanlarnn hepsi Tanr tarafndan balanmad gibi, bugn kafas uurulan sulularla
savata lenlerin de hepsi Tanr'nn sevgili kullan deildir herhalde. Bu gibi durumlarda,
Kilise, ii Tanr'ya brakmakta; insanolunun kendi elinde bir oyuncak olduunu, ruhunun
kurtuluunun Tanr'ya ve Kilise'ye bal bulunduunu kabul etmektedir. Eee, neden
yasaklanyor yleyse Tanr'nn embriyon halindeki ruhu cennetine almas? Rahip efendilerden
biri kabul ettii an, Tanr, tpk bir zamanlar din uruna Kzlderili kymna ses karmad
gibi, bu kulunun cennete girmesine hayr demeyecektir. Aslnda, burda karmza ahlkla
falan ilgisi bulunmayan inat bir gelenek kmaktadr. Ayrca, daha nce szn ettiim
erkek eziyetiliini de hesaba katmak gerekir. Doktor Roy'un 1943'te Mareal Petain'e adad
kitap bunun parlak bir rneidir; ktniyetin canl antdr bu. Doktor, bu kitabnda, kabaca
bir tavrla, ocuk aldrmann tehlikelerine deinmekte; ama sezaryeni son derece sala
uygun bulmaktadr. ocuk aldrmann sradan bir su deil, bir cinayet saylmasn istemekte;
hatt salt tedavi iin, yani gebelik anann can114
KADIN II
n ya da saln tehlikeye drd zaman bile bu yola bavurulma-masn dilemektedir:
iki can arasnda seme yapmak ahlka aykrdr dedikten sonra, kedi kantndan yreklenip,
anann gzden karlmasn salk vermektedir. Ona gre, karnndaki yavru anann mal
deildir, zerk bir varlktr. Ama ayn "akl bandaki hekimler", anal verken, yavrunun
anann bir paras olduunu, anasnn srtndan geinen bir asalak olmadn sylerler.
Erkeklerin kadn zincirlerinden kurtaracak her trl giriime iddetle kar koyular, kadn
dmanlnn hl ne denli gl olduunu gstermektedir.

59

te yandan, pek ok gen kadn lme, ksrla ya da hastala srkleyen bir yasa, doum
orann artramaz. ocuk aldrmadan yana olanlarn da, buna kar olanlarn da birletii
nokta, basknn tam anlamyla baarsz kalddr. Profesr Doleris, Balthazard ve Lacassagne'a gre, 1933'lerde, Fransa'da her yl 500.000 ocuk aldrlmaktayd; 1938 yl saylamas
(Doktor Roy'dan alyorum bunu), bir milyona ulaldn tahmin ediyordu. Doktor Aubertin
de Bordeaux'nun 1941 yl iin tahmini 800.000 ile bir milyon arasndayd. Ve doru olan
galiba son rakamd. Doktor Desplas, 1948 Martnda, Combat'da unlar yazyordu:
ocuk aldrma toplumsal trelerden biri olup kmtr... Bu konudaki bask tam anlamyla
baarsz kalmtr... 1943'te, Seine blgesinde 1300 soruturma alm, 750 kii hkm
giymi, 360 kadn tutuklanm, 513 kadn bir yldan be yla kadar hapis cezasna
arptrlmtr; ama btn bunlar, blgedeki tahmini 15.000 ocuk aldrmaya oranla hitir.
Tm Paris'te alm 10.000 dava vardr.
Daha sonra yle der:
.
iinde yaadmz ikiyzl toplum gebelii nleyici yollarn hepsini kabul ettii gibi, su
saylan ocuk drmek de toplumun btn snflarnda gnlk olaylar arasna karmtr.
ocuk dren kadnlarn te ikisi evlidir... Hatt, Fransa'da drlen ocuklarn doanlara
eit olduu bile sylenebilir.
ANA
115
Bu i ou kez son derece kt koullarda yapldndan ocuk aldran ya da dren
kadnlarn ou lmektedir.
Paris Adl Tabibliine, her hafta ocuk drrken can vermi en az iki kadn getirilmektedir;
ocuk aldrmalarn ou da onulmaz hastalklara yol amaktadr.
Zaman zaman, ocuk aldrmann "snfsal bir su" olduu sylen2 mistir, ki bu lf bir bakma
dorudur. Kentsoylu snf gebelii nleyici yntemleri daha iyi bilip kullanmaktadr; bir
banyo-tuvaletin varl, gebelii nleyici yntemlerin kullanln, akarsudan yoksun ii
kadnlarna oranla epey kolaylatrmaktadr; kentsoylu snf kzlar tekilere oranla ok daha
saknmhdr; ocuk, kentsoylu ailelerde daha hafif bir yktr: ocuk aldrma ya da
drmenin balca nedenleri yoksulluk, evsizlik, kadnn daarda almak zorunda oluudur.
Grne gre, iftler, iki ocuktan sonra doumu snrlamaya karar vermektedirler; yle ki,
ocuk aldran ya da dren korkun yzl kadnla, kucandaki san sal iki yavruyu
pplayan esiz ana ou kez ayn kadndr. Madam Genevieve Sarreau, 1945 Ekiminde
Temps modernes dergisinde yaymlad "Halk Kouu" adl belgede, birok kadnn krtaj
yaptrmaya geldii, kendisinin de yatt kocaman bir hastane kouundan szetmektedir: 18
kadndan 15'i ocuunu drm, ve bunun yandan fazlas bile bile yaplmt. 9 numara,
halde hamallk yapan bir bir adamn eiydi; iki kez evlenmi, on ocuk dourmu, bunlardan
ancak yaamt; ve bei zorlamayla, yedi ocuk drmt; bu i iin, hi ekinmeden
"gnye" kullanyor, yuttuu ilalan kou arkadalarna sereserpe anlatyormu. 16 numara,
16 yanda, evli bir kadnm, birtakm servenler gemi bandan, ocuk aldrdktan sonra
yumurtalk kanallar iltihaplanm. 35 yandaki 7 numara anlatyormu: "Evleneli yirmi yl
oldu; hibir zaman sevmedim kocam: ama yirmi yl uslu oturdum. ay nce bir k
buldum. Bir otelde, yalnz bir kez yattk. Bir de baktm gebe kalmm... Ne yaparsn bu
durumda? Ben de gelip aldrdm. Ne kocam, ne de... o biliyor bu ii. Ama bitti artk; bir daha
byle bir eye girimem... nsan ok ac ekiyor... bunu derken krtajn acs demek
istemiyorum ha...
116
KADIN II
Hayr, o deil, daha baka bir ey; nasl sylesem bilmem ki... ey, gururu inciniyor insann."
14 numara be ylda be ocuk dourmu; 40 yanda altmnda gibiymi. Hepsinde,

60

umutsuzluun verdii bir bo-yunei varm: kederli bir yzle "kadn dediin ac ekmek iin
dnyaya gelir zaten" diyorlarm.
Bu deney, durum ve koullara gre az ya da ok tehlikeli olmaktadr. Kentsoylu bir kocayla
evlenen ya da geim sknts ekmeyen, srtn bir erkee dayayan, paras ve tand olan
kadn ok byk stnlklere sahiptir, her eyden nce, hekimden "ocuk aldrmas
zorunludur" belgesini kolayca koparabilir; gerekirse, ocuk aldrmann serbest olduu
isvire'ye bile gidebilir; kadn hekimliinin bugnk koullan iersinde, salk kurallarna
uyularak, hatt uyuturma ya da uyutmaya bavurularak uzman bir doktor tarafndan
yaplacak ocuk aldrma zararszdr; kadn, resmi suortaklndan yoksunsa da, onlar kadar
gven verici yan resmi yardmlar grmektedir: elinde iyi hekimlerin adresi vardr, kendine
adam gibi baktracak, bu ii gebelik ilerlemeden nleyecek kadar zengindir; titizlik ve sayg
ile baklacaktr kendisine, hatta, bu ayrcalkl kadnlarn kimisi, ocuk aldrmann sala iyi
geldiini, insann derisine canllk verdiini syler. Buna karlk, evrenin balamayaca
bir "yanlt"y silmek zere "su" ilemek zorunda kalan, kimsiz kimsesiz, parasz pulsuz bir
gen kzn durumundan daha ackls dnlemez: her yl, Fransa'da, aa yuka-r yz bin
kadn memur, yazman, renci, ii ya da ifti bu duruma dmektedir; yasa-d analk hl
yle korkun bir kusurdur ki, kadnlarn ou, kzken ana olmaktansa kendini ya da
yavrusunu ldrmeyi yelemektedir: demek ki hibir ey engelleyemez onlarn "ocuk
aldrmasn". Doktor Liepmann'n1 derledii bir itiraf, bu konuda, binlerce rneine rastlanan
pek sradan bir olaydr. Olayn kahraman, bir ayakkabcyla bir hizmetinin evlilik-d kz
olan bir Ber-linli'dir.
Komumuzun benden on ya byk oluyla arkadala baladm... Olann okaylar
benim iin ylesine yeniydi ki, ne saklaya1 Jeunesse et Sexualite (Genlik ve Cinsellik).
ANA
117
ym, hi sesimi karmyordum. Ama ona k falan deildim. Bununla birlikte, olan,
kadnlarla ilgili kitaplar verip okutarak, her ynden kadnla hazrlad beni; sonunda kendimi
verdim ona. t ki aylk bekleyiten sonra Speuze anaokulunda retmenlik bulduum zaman
gebeydim, iki ay daha hastalanmadm. Yavuklum, gazya iip kara sabun yiyerek bu dertten
kurtulmam yazyordu bana, u anda istesem de anlatamam size ektiim aclar... Bu
korkun derdi tek bama atlatmam gerekti. ocuk sahibi olma korkusu en kt eyi
yaptrd'bana. Ve ite o zaman rendim erkekten nefret etmeyi.
Yanl yere gelen bir mektuptan durumu renen okul papaz kza uzun bir sylev eker, o da
delikanly brakr; uyuz kpek gibi davranrlar kzcaza.
Tam on sekiz ay bir slahevinde yaadm sanki.
Sonra, profesrlerden birinin evine ocuk bakcs olur ve drt yl alr orda.
O dnemde, yksek grevli bir erkein ne olduunu rendim. Gerek bir erkei sevmenin
mutluluunu tattm. Akm ve her eyimi verdim ona. ilikimizin sonunda, 24 yanda,
nurtopu gibi bir olum oldu. ocuk bugn on yanda. Dokuz buuk yldr babasn
grmedim... ben onun verdii 2500 mark az bulduum, o da babas olmadn syleyerek
ocuu kendi adna yazdrmad iin, ilikimiz kalmad. imdi artk hibir erkei
arzulamyorum.
ou kez, gebe brakan erkek inandrr kadn ocuunu drmeye ya da aldrmaya. Kadn,
ya yzst brakld zaman zaten gebedir, ya gebeliini erkekten saklamak ister, ya da
ondan hibir yardm gremez. Kimi zaman istemeye istemeye aldrr ocuu; nk, ya onu
yoketmeye bir anda karar verememekte, ya bu ii yapacak doktor-lann adresini bilmemekte,
ya da paras olmad ve birtakm ie yaramaz illarla vakit geirdiinden gebeliin nc,
drdnc, hatt beinci ayn bulmaktadr; bu durumda ocuu aldrmak ya da drmek,
gebeliin ilk haftalarna oranla ok daha tehlikeli, sancl, adn

61

118
KADIN II
lekeleyici olmaktadr. Kadn bunu bilir; dolaysyla, bunalm ve umutsuzluk iinde giriir
karnndaki ocuktan kurtulma iine: Tarada burgu yntemi bilinmemekte; bir "hata" eden
kyl kadn kendini ya tahl ambarndaki ya da evdeki merdivenden aa atmakta, ou kez
bou bouna yaralanmaktadr; bu yzden de, zaman zaman allklarda, fundalklarda, hela
ukurlarnda doar domaz boulmu bebek cesetlerine rastlanmaktadr. Kentlerde kadnlar
birbirlerine yardm ederler. Ancak "melek yaratc" kadn bulmak sanld kadar kolay
olmad gibi, gereken paray toplamak da epey gtr; gebe kadn ounlukla bir hanm
arkadandan yardm istemekte ya da kendi iini kendisi . grmektedir; ama, bu tredi
cerrahlar ou kez her trl bilgiden yoksundurlar; gnye ya da ile alelacele bir delik
avermektedirler; grtm hekimlerden biri bana, dl yatana veriyorum diye sidik
torbasna rngayla sirke dolduran bilgisiz bir a kadnn saatlerce kvrandn anlatt. Bir
zorlama sonucu gerekletirilen ve sonradan gerekli bakmdan yoksun kalan ocuk
drmeler, genellikle, olaan doumdan ok daha arl szldr, sara'ya dek varan sinir
nbetlerine yol amakta, kimi zaman ciddi i hastalklar yaratp kadn lme bile
srklemektedir. Glette, Gribiche adl romannda, anasnn bilgisiz ellerine kalan bir
mzikhol dansznn zorlu can ekimesini anlatr; geleneksel illardan biri, der Glette,
sabun tozu itikten sonra, on be dakika komaktr: oysa bu ekilde ancak anne ldkten sonra
ocuk drlmektedir. Kimsecikleri armaya cesaret edemedii iin, odasnda, drt gn
drt gece, kan revan iinde, yemeden imeden yatan bir daktilocu kzdan sz etmilerdi bana.
Yzst braklmln bundan daha korkuncu dnlemez herhalde, nk burda lm
tehlikesi sululuk ve utan duygusuyla koyun koyunadr. Evli olduklar iin kocalarnn
rzasyla hareket eden ve bir sr gereksiz kaygdan kurtulan yoksul kadnlar iin bu i daha
kolaydr: bir toplum hemiresi, "yoksullar mahallesi"nde kadnlarn birbirlerine t, ara
gere verdiklerim, nasr skercesine yardmlatklarn sylemiti bana. Ama onlar da yaman
aclar ekerler; hastanelerde, ocuunu drmeye balayan kadna ister istemez yer
verilmekte, ancak, sancdan kvrand srada ve ameliyatta ar kesici illardan yoksun
brakarak zavallya bile bile eziyet edilmekte, bir bakma cezalandrlmaktadr.
ANA
119
Pek ok rnek arasnda, G. Sarreau'nun yazsnda da grld zere, bu ikenceler ac
ekmeye alm kadnlarda tiksinti bile uyandrmamakta: ama kk drlmeye
dayanamamaktadrlar. ocuk aldrma iinin gizli ve su niteliinde olmas, hem tehlikeyi
artrmakta, hem de iren ve bunaltc hale getirmektedir. Ac, hastalk ve lm ceza
niteliine brnmektedir: oysa hepimiz biliriz acyla ikence, kazayla ceza arasnda dalar
bulunduunu; kadn, karlamay gze ald tehlikeler iinde kendini sulu saymakta, ve
acyla hatann ite bu yorumuna dayanamamaktadr.
Dramn bu ahlaksal yan, durum ve koullara gre deien bir younlukla hissedilmektedir.
Servetleri, toplumsal durumlar ve yaadklar zgr ortam yardmyla "zincirlerinden
kurtulmu" kadnlarla, yoksulluk ya da sefilliklerinden tr kentsoylu ahlka aldrmaz olmu
kadnlar iin yle bir soran yoktur: yaanmas gereken az ok tatsz bir an vardr ve bu ann
yaanmas gerekir, o kadar. Ancak, yzde yz uymasalar da, hl saydklar bu ahlk
karsnda titreyen kadn says epey kabarktr; onlar, inedikleri yasaya iten ie sayg
beslemekte ve su ilemi gibi ac ekmektedirler; hele suorta aramak hepsinden ac
gelmektedir. Her eyden nce ona buna el atklar iin kk dmektedirler: sadan soldan
adres, hekimden, ebeden bakm rica ederler; her an terslenebilir ya da kt bir suortaklna
zorlanrlar. Baka bir insan bile bile su ilemeye armak, erkeklerin ounun hi
bilmedii, kadnns korku ve utan karm bir duyguyla yaad bir durumdur. Kadn,
aslnda, istemeye istemeye sokmaktadr bakasn yaamna. Zihninde ikili bir atma vardr.

62

Analk arzusu, doumunu engelleyecei yavruyu kendine saklamak olabilir, anal olumlu
bir kararla istemese bile, yapt eyin ikircilliini bunalm iersinde duymaktadr. Geri
ocuk drmek katillik saylamaz elbet, ama basit bir gebelii nleme de deildir herhalde;
bir olay olmutur, bu mutlak bir balangtr, ve siz bunun gelimesini engelle-misinizdir.
Kimi kadnlar, dnyaya gelemeyen bu yavruyu zihinlerinden skp atamazlar. He1ene
Deutsch,2 ruhsal hastal bulunmayan, evli bir kadndan sz eder; kadn, bedensel yapsndan
tr
Psychology of women (Kadn Ruhbilimi).
120
KADIN II
aylk iki ocuk drm, sonradan bir sr ocuu olduu halde, bunlara iki kk mezar
yaptrm, yllarca balarna gidip alam. Hele ocuk drme bile bile yaplmsa, kadn,
ou kez gnah ilemi sayacaktr kendini. ocuklukta duyulan, yeni domu kardein
lmesini istemeye dek varan kskanln verdii pimanlk yeniden depreir, ve kadn
kendini bir ocuu gerekten ldrm gibi sulu hisseder. Ve bu sululuk duygusu, hastalk
saylacak ie kapanlarla kendini belli eder. Bakasnn canna kydna inanan kadnlarn
yannda, kendilerinden bir eyin kopup gittiini sanan kadnlar da vardr; ve o zaman, bu
sakatla gz yuman ya da yol aan erkee hn duymaya balarlar. Yine Helene Deutsch'un
kitabnda bir gen kz vardr, kz sevgilisine derin bir akla baldr, mutluluklarna engel
olacak ocuu aldrmak iin kendisi srar eder; ancak, hastaneden ktktan sonra, sevdii
adam bir daha grmek istemez. Bylesine kesin bir kopma enderse de, kadn ya btn
erkeklere, ya da kendisini gebe brakana kar souklaabilir.
Erkekler, ocuk drmeyi hafife alma eilimindedirler; doann kadna hazrlad saysz
kazalardan biri sayarlar onu: bu olayn ierdii deerleri lmezler. Kadn, erkek ahlk kendi
kendisini en kkl biimde yadsd an, kadnlk deerlerini, yani kendi deerlerini
reddetmektedir. Btn ahlaksal gelecei sarslmtr. Gerekten de, kadna, ocukluundan
beri dourmak zere dnyaya geldii sylenmekte, analn gz kamatrcl vlmektedir;
kadnln sakncalar ayba rahatszlklar, hastalklar, vb., evilerinin skcl, hepsi,
hepsi, ocuk dourabilme ayrcalyla dorulanmaktadr. Ve derken erkek, zgr kalabilmek,
geleceini tehlikeye atmamak, urana zarar vermemek iin kadndan diiliin bu
utkusundan vazgemesini istemektedir. ocuk paha biilmez bir hazine deildir artk:
dourmak kutsal bir grev olmaktan kmtr: reme de olumsal, angaryams bir nitelik
kazanm, kadnln yklerinden biri haline gelmitir. Bunun yannda, aylk rahatszlk
zemzemle ykanm gibidir: ve birden, kk kzn yaamn berbat etmi olan o kzl
akntnn yolu gzlenmeye balanr; kk kz, ocuk dourmann verecei zevklerle
avutmulardr. Kadn, ocuk drmeyi arzulasa, buna kendi isteiyle raz olsa bile, yine de
kadnsal bir zveri sayar' sonunda cinselliini bir ilen, bir sakatlk, bir tehlike gibi grmek
zorunda kalr. Kimi kadnANA
121
lar, bu yadsmay sonuna dek gtrp, ocuk drmenin ardndan kendi cinsleriyle dp
kalkmaya balarlar. Bu arada, erkek de, kendi yazgsn btnyle gerekletirebilmek zere
kadndan bedensel ola-naklarn gzden karmasn istemekte, bylece erkek yasalarnn
ikiyzlln olanca plaklyla ortaya vurmaktadr. Erkekler evrensel olarak ocuk
drmenin karsndadr; ama garip bir tutumla bu ii ok rahat bir zm diye kabul
etmektedirler; alk bir ikiyzllkle kendi szlerini rtrler; kadnsa bu elimeleri yaral
etinde duyar; genellikle, erkein ktniyetine bakaldramayacak kadar ekingendir; hi
istemedii halde kendisini sulu sayan bir hakszln kurban olduunu dnse de,
lekelenmi, aalanm hisseder kendini; erkein hatasn somut ve dolaysz bir imge halinde
canlandran odur; erkek br yanltya dmekte, ama bunu kadnn srtna ykvermektedir;

63

yapt tek ey, yalvaran, gzda veren, akll ya da kzgn bir tavrla birtakm lflar etmektir:
ama onlar da abucak unutur; bu all pullu cmleleri ac ve kana evirmek kadna der.
Kimi zamansa hibir ey demez, alr ban gider, suskunluuyla ka, erkeklerin koyduu
yasalarn daha aka yalanlanmasndan baka bir ey deildir. Bu durumda, kadn
dmanlarnn dilinden dmeyen u nl kadn "ahlk-szl"na amamak gerekir, kadnlar,
erkeklerin bara ara savunduktan sonra gizliden gizliye inedikleri saldrgan ilkelere
gvensizlik duymayacak da ne yapacaklar? Yaadka, erkein ne kadn, ne erkei gklere
karan szlerine inanmamay renirler: inanlacak tek ey, u alt stne getirilmi, kan
revan iinde braklm karn, u kzl yaam paracklar, u yokedilmi ocuktur. Kadn,
ancak ilk dkten sonra "anlamaya" balar Hanya'y Konya'y. Pek ou iin dnya bundan
byle eski dnya olmayacaktr. Ve bugn, gebelii nleme yollarnn serbeste
retilemeyiinden tr, Fransa'da, alktan lecek ocuklar dourmak istemeyen kadn iin
karnndaki ocuu aldrmak ya da drmekten baka are yoktur. Stekel, La F emme frigide
adl kitabnda: "ocuk aldrmay yasaklayan yasa ahlka aykrdr, nk ister istemez her
gn, her saat inenecektir" derken tepeden trnaa hakldr.
***
122
KADIN II
"Doum denetlemesi" ve yasa-ii saylacak ocuk aldrma kadnn zgrlk iinde ana
olmasn salayabilir. Gerekte, kadn onca dourgan klan hem kendi istenci, hem de
rastlantdr. Yapay tohumlama gnlk uygulama haline gelmedike, kadn erkeklerle
ilikisi bulunmad, kocas ksr ya da kendisi eksik yaratll olduu iin istese de ana
olamamaktadr. Buna karlk, ou kez, zorla dourmak durumunda kalmaktadr. Gebelik ve
analk, bakaldr, boyunei, gnl rzas, ya da cokunlukla karlanlarna gre, ok
deiik biimlerde yaanr. Gen annenin aa vurduu duygularla gizli duygularnn
birbirlerine uymadklarn gzden rak tutmamak gerekir. Evlenmeden ana olan bir kz anszn
omuzlarna binen ykn altnda ezilip bundan aka yaknrken, bir yandan da en gizli
dlerini gerekletirmi olabilir; buna karlk, gebeliini sevinle ve gururla karlayan yeni
evli bir kadn, kendi kendine bile itiraftan kand, ocukluktan kalma saplantlar, hayaletler,
anlar yznden, gizli gizli korkuya kaplabilir. Kadnlar bu konuda onca az sk yapan
balca nedenlerden biri de budur. zellikle kendilerine ayrlm bulunan bir deneyi, bir
yaanty gizlere brndrmek iin susmaktadrlar; ama o srada varlklarnda beliren elime
ve atmalar keyiflerini kard iin de azlarn bak amaz. Kadnn biri: "Gebelik
srasndaki kayglar, tpk doum sanclan gibi, hemen unutulan bir dtr"3 demi. Btn
bunlar, kadnlarn, kefettikten sonra grmezlikten gelmeye uratklar saysz dorulardr.
Bilindii gibi, kadn, ocukluk ve gen kzlk anda, analk konusunda birka evreden
gemektedir. Kklnde, bir mucize, bir oyundur analk: bebeinde, doacak ocukta
sahip olaca, egemenlii altna alaca nesneyi bulur ve sezer. Gen kzlndaysa tam
tersine, o deerli varlnn btnln bozacak bir tehlike sayar ocuu. Ya Glette
Audry'nin4 kahraman gibi, byk bir rkntyle ocuu iter:
Kumlar stnde oynayan ocuklardan, her biri bir kadndan kt iin tiksiniyordum... Bu
ocuklara el koyduklar, altlarn temizle3 N. Hale.
4 Onjoueperdant, "L'Enfant"
ANA
123
dikleri, klarna klarna vurduklar, giydirdikleri, trl biimlerde kk drdkleri iin
byklerden de tiksiniyordum: yeni yumurcaklar dourmaya hazr, pelte gibi yumuak
kadnlardan, ve kaytsz bir tavrla, azlar kulaklarnda, kendilerinin olan bu ocuklarla lopur
lopur kadnlara bakan erkeklerden midem bulanyordu. Bedenim yalnz benim malmd, onu

64

ancak gnete yand, deniz tuzuna bulan-d, sazlara deip izildii zaman seviyordum.
Hep byle sk ve el dememi olarak kalacakt.
Ya da, ocuu hem ister, hem korkar, bu da onu gebelik srasnda bir sr hayal oyununa, bir
sr bunalma gtrr. Kimi gen kzlar analn verdii yetkeyi kullanmaya baylr, ama
getirecei sorumluluklar yklenmeye hazr deildirler. He1ene Deutsch'n rnek diye and
Lydia'nn durumu byledir ite; 16 yanda, hizmeti olarak verildii evde, ocuklara
grlmemi bir esirgemezlikle bakmaktadr: bu i, onun iin, ocuk yetitirmek zere anasyla
bir ift meydana getirdii ocukluk dlerinin uzantsdr; derken iini ihmale, ocuklarla
ilgilenmemeye, gezip dolamaya, olanlarla dp kalkmaya balar; oyun dnemi kapanm,
analk arzusunun pek az yer tuttuu kendi yaamyla ilgilenme dnemi almtr. Kimi
kadnlar ocuk sahibi olup onlara kesin buyruklar verme arzusunu mrleri boyunca duyar,
ancak, dourmann biyolojik yanndan tiksinirler, ebe, hastabakc ya da retmen olurlar; iyi
birer teyzedirler, ama ocuk dourmazlar. Kimisi de analktan tiksinmemekle birlikte,
varolularnda ocua yer ay-ramayacak kadar doludurlar cinsel ya da urasal yaamlarnda.
Ya da, ocuun kendilerine ve kocalarna yk olmasndan korkmaktadrlar.
Kadn, cinsel ilikiden kaarak, ya da "gebelii nleyici nlemler" alarak kendini ou kez
bile bile ksrlatrmaktadr; kimi zaman da, korkusunu itiraf etmese de, ruhsal korunma sreci
gebe kalmasn nlemektedir: ancak bir hekimin ortaya karabilecei, kkeni sinirlerde olan
birtakm ilev bozukluklar gstermektedir. Bu konuda Doktor Arthus'n5 verdii rnek epey
ilgintir:
5 LeMariage (Evlilik).
124
KADIN II
Madam H ...'yi annesi kadnla pek kt hazrlamt; gebe kalrsa bana mthi eylerin
geleceini syleyip durmutu kadncaza... Madam H ... de, evlendiinin aynda gebe
kaldn sanmt; ama az sonra yanld ortaya km, ay gemeden yeni bir yanlgya
dmt. Bir yl sonra bir kadn doktoruna gitmi, doktor gerek onda, gerek kocasnda hibir
ksrlk belirtisine rastlayamamt. yl sonra baka bir hekime gitmi: "Bu konudan daha
az sz ettiiniz gn gebe kalrsnz" demi adam. Madam H... ile kocas, be yl evlilikten
sonra ocuklarnn olmayacana karar vermiler. Altnc yln sonunda bebek domu.
Gebe kalmay kabul ya da reddedi, genel olarak gebelii etkileyen nedenlere baldr.
Gebelik srasnda, kadnda ocukluk dleriyle gen kzlk bunalmlar yeniden
canlanmaktadr; kadnn anasyla, kocasyla ve kendi kendisiyle ilintilerine gre, gebelik ok
deiik biimlerde yaanmaktadr.
Kadn ana olmakla, bir bakma, kendisini dnyaya getirenin yerini almaktadr: ve bu, onun
iin, erginliin tamamlanmasdr. Gerekten istemise, gebe kaldna sevinecek ve kimseden
yardm grmeksizin stesinden gelecektir; ama hl anasnn boyunduruu altndaysa ve buna
ses karmyorsa, kendini ona teslim edecektir: dourduu ocuk kendi meyvesi deil, kz ya
da erkek kardeidir; anasnn boyunduruundan kurtulmak isteyip de baaramyorsa, ocuun
kendisini kurtarmak yle dursun, iyice tutsak etmesinden korkacaktn bu korkuysa dklere
yol aabilir; H. Deutsch, kocasyla yolculua karken yavrusunu anasna brakmak zorunda
kalan bir kadnn ocuunu l dourduunu syler; ama hi de umduu kadar alamaz, oysa
pek ok istemitir bu ocuu; yalnz, onu anasna brakmaktan, dolaysyla yeniden
boyunduruk altna girmekten korkmutur, Gen kzn ounlukla kendisini anaya kar sulu
hissettiini biliyoruz; bu duygu hl eskisi kadar canlysa, kadn yavrusunun ya da kendisinin
ilence urad sansna kaplr; ocuk dnyaya gelirken ya kendisini ldrecek, ya da l
doacaktr. Kadnlarda gebeliklerini kazasz belsz sona erdire-meme skntsn yaratan ey
ounlukla pimanlk duygusudur. Yine
ANA
125

65

H. Deutsch'n verdii u rnekte, ana-kz ilintisinin ne zararl sonular douracan aka

grmekteyiz:
Mrs. Smith, kalabalk bir ailenin en kk ocuudur, ocuklarn yalnz biri olandr, onun da
olan olmasn isteyen anas kendisini hi de ho karlamamtr: Mrs. Smith, babasnn ve
ablalarndan birinin gsterdii sevgiyle, buna pek zlmemitir. Ama evlenip de gebe kalnca,
ocuu yrekten istemesine ramen, bir zamanlar anasndan * nefret etmi olmas, kendi
analndan da tiksinmesine yol amtr; gebeliin sekizinci aynda, yavrusunu l olarak
dourur, ikinci gebeliinde, yine byle bir kazaya uramaktan korkar; neyse ki, ok yakn
dostlarndan biri de kendisiyle ayn zamanda gebe kalmtr; kzn ok seker bir annesi vardr;
kadn, bizim iki anne adayn kanatlar altna alr; yalnz, Mrs. Smith'in dostu kendisinden bir
ay nce gebe kaldndan, bizimki yine korkmaktadr; ama herkesi artan bir olguyla, dostu
beklenen doum tarihinden sonra bir ay daha doum yapmaz6 ve iki kadn ayn gn
doururlar, iki ahbap, bundan sonraki ocuklar iin ayn gn gebe kalmaya karar verirler ve
Mrs. Smith yeni gebeliine hi kaygsz balar. Ancak, gebeliklerinin nc aynda dostu
kentten ayrlmak zorunda kalr; Mrs. Smith, bunu rendii gn ocuunu drr. Ondan
sonra da ocuk sahibi olamaz: Anasnn ans olanca arlyla omuzlarndadr.
nemlilik konusunda bundan hi de geri kalmayan bir ilinti de ba-ba-kz ilintisidir. Olgun,
bamsz bir kadn yalnz kendi mal olan bir ocuk isteyebilir: yakkl bir erkek grnce,
cinsel arzuyla deil, adamn damzlk yetilerini dnerek gzleri ldayan bir kadn
tanmtm; yapay tohumlamay sevinle karlayanlar da ite bu ada amazonlardr.
ocuun babas yanlarnda olsa bile, kadn yavru konusunda adama hibir hak tanmaz ve
Amants et Fils'teki (Sevgililer ve Oullar) Paul'n anas gibi ocuuyla bakalarna kapal
bir ift kurmaya alr. Ama kadn, ounlukla, yeni sorumluluklarn ykleler.
6 H Deutsch, ocuun gerekten de on aylkken dnyaya geldiini saptadn soy126
KADIN II
nebilmek iin erkein desteine gereksinim duyar; ancak ona kendisini adayan bir erkek varsa
yavrusuna adar kendini.
Kadn ne denli ocuksu ve utangasa, bu gereksinim de o denli byktr. H. Deutsch, 15
yanda, kendisini gebe brakm 16 yandaki bir olanla evlenen bir kzn yksn anlatr.
Kkken bebekleri sever, annesi kz ya da erkek kardelerine bakarken kendisi de ona
yardm edermi. Ama iki ocuk dourduktan sonra mthi bir korkuya kaplm. Kocasnn
her an yannda bulunmasn istiyormu; adamcaz, saatlerce evde kalmasna izin verecek bir
i tutmak zorunluluunu duymu. Gen kadn srekli bir bunalm iersinde yayor,
ocuklarnn itiip kakmalarn abartyor, gnn en kk olaylarna byk nem
veriyormu. Gen annelerin ou kocalarndan ite byle yardm istemekte, ve kayglaryla
belini bkp evden karmaktadrlar. H. Deutsch bu konuda da ilgin rnekler veriyor,
bunlardan biri yle:
Yeni evli bir hanm gebe kaldn sanp epey seviniyor; bir yolculuk iin kocasndan
ayrlyor, analn verdii rahatlkla, nasl olsa sonucu yok diyerek ksa bir serven yayor;
eve dndkten sonra, ksa zamanda, gebeliinin tarihi konusunda yanldn anlyor:
yolculukta gebe kalmtr. ocuk doduktan sonra, anszn aklna, bunun kocasndan m
yoksa gelip geici ndan m olduu sorusu taklyor: onca istedii ocuu sevemez oluyor;
bunalyor, mutsuzluktan kvranyor, bir ruh hekimine bavuruyor ve yavrusunu ancak
kocasnn ocuu olduuna inandktan sonra sevebiliyor.
Kocasn seven kadn duygularn ounlukla kocasmnkilere uydurmakta: gebeliini,
kocasnn bundan gurur duyuuna ya da rahatsz oluuna gre sevinle ya da fkeyle
karlamaktadr. Kimi zaman ocuk bir ba, bir evlilii glendirmek zere istenmekte, ve
kadn yavrusuna bu tasarlarn baarya ya da baarszla gtrne gre balanmaktadr.

66

Kadn kocasna dmansa, durum bambakadr: ya stnde kocaya hibir hak tanmad
ocuu var gcyle sevmekte, ya da nefret ettii adamn pii sayp alabildiine nefret
etmektedir. Daha nce Stekel'in kitabndan alarak gerdek gecesini anlattmz Madam H. N.,
ksa bir sre sonra gebe kalm ve o hayvanca saldrANA
127
nn rn olan kzndan mr boyu tiksinmitir. Sofia Tolstoy'un Gnece'sinde de, kocasna
besledii iki yanl duygularn ilk gebeliin-yansdm grrz. yle der Sofa:
Hem bedensel, hem ruhsal adan dayanamyorum bu duruma. Be-densel adan, habire
hastaym, ruhsal adansa, korkun br can silkintisi, boluk ve bunalm iindeyim. Liova
iinse, var mym, yok mu-|yum belli deil... Gebe olduumdan, hibir zevk veremiyorum
ona.
- Gebelikte bulduu biricik zevk, kendine eziyet etme zevkidir: ona bu ocuksu gereksinimi
duyuran ak ilintilerindeki baarszlkt her-halde.
Dnden beri gerekten hastaym, korkarm ocuumu da dreceim. Ama karnmdaki sanc
bana belli bir zevk bile veriyor. ocukken de byleydim, bir sersemlik ettim mi, anam beni
balar, ama ben kendimi balamazdm. Oram buram imdikler, ya da bir ine alr
dayanamayacak hale gelene dek elime batrrdm. Ama sonuna dek dayanr ve bundan byk
bir zevk alrdm... ocuk... ocuk dounca, bu i yeniden balayacak, ve iren bir ey bu!
Her eyden bktm artk. Saatler hznl m hznl. Ah, ah! u Liova bir...
Ama gebelik, kadn iin, tek bana oynanan bir dramdr; kadn onu hem bir zenginleme,
hem de bir sakatlanma gibi hisseder; karnndaki yavru vcudunun bir paras, ama ayn
zamanda kendisini smren bir asalaktr; kendisi ona sahip olduu gibi, o da kendisine
sahiptir; yavru btn gelecei zetlemekte ve kadn, onu karnnda tarken, kendini evren
kadar geni hissetmektedir; ama bu zenginlik ayn zamanda onu hiletirmekte, kadn bir hi
olduunu sanmaktadr. Yeni bir varlk ortaya kacak ve kendi varln dorulayacaktr,
kadn bundan tr gururludur; ancak, beri yandan birtakm karanlk glerin oyuncadr,
itilip kaklmakta, hrpalanmaktadr. Gebe kadnn en garip zellii, vcudu kendini at an
kendisini tam bir ikin-lik halinde yakalaydr: mide bulantlaryla ba dnmeleri arasnda
kendi iine kapanmakta; o gne dek yalnz kendi mal olan vcudu bakas iin de varolmakta
ve hi grmedii boyutlara erimektedir.
128
KADIN II
Zanaatnn, eylem adamnn aslanlnda bir znellik yatar: yarnn anasndaysa zne-nesne
kartl yokolmutur, karnn iiren bu yavruyla o, yaamn altna alp boduu iki anlaml
bir ift meydana getirmektedir; doann tuzana den kadn, imdi artk bir bitki, bir
hayvan, bir smks madde deposu, bir kuluka makinesi, bir yumurtadr; bencil vcuduyla
ocuklar rktmekte, edilgin bir yaam arac haline gelmi, bilin ve zgrlkten rl bir
insan olduu iin de genleri gldrmektedk. Yaam, genel olarak, varoluun belli bir biimidir gebelik srasnda bir yaratc gibi gzkmektedir: ama bu, olumsallk ve yapaylk
iersinde gerekleen garip bir yaratmadr. Kimi kadnlar iin gebelik ve ocuk emzirmek
ylesine byk bir zevk-tir ki, hi durmadan bunlar yinelemek ister; bebek stten kesildii
an, kendilerini yaama zevkinden yoksun braklm hissederler. Bir ana deil de, bk
"kuluka" olan bu kadnlar, doymak bilmez bir susuzlukla, tenleri uruna zgrlklerini
harcamaya alrlar: varolular, v* Gutlarnn edilgin verimliliinde grltsz patrtsz
dorulanmaktadr. Beden katksz duraanlk olduu zaman, bilmem kanc derecede de olsa,
aslanl canlandramaz: bu durumda ancak tembellik ve can skntsdr o; tomurcukland
ansa kk, kaynak, iek haline gelir, kendi kendini aar, hem youn bir varolma, hem de
gelecee dnk bir devinimdir. Kadnn bir zamanlar stten kesilmeden tr duyduu ac
dnlenmitk; yeniden yaamn akna karm, btnn bir paras, sonu gelmez kuaklar

67

zincirinin bir halkas, baka bir ette, o et araclyla yaayan bir et olup kmtr. Kadnn
erkekte arad ve bulur bulmaz yitirdii eriyip kaynamay, anne, ocuunun arln
karnnda hissettii ya da onu st dolu memelerine bastrd an gerekletirir. imdi artk bir
znenin boyunduruuna verilmi bir nesne deildir, kendi zgrlnden bunalan bir zne de
deildir, yaam dediimiz o iki ynl gerekliktir. Vcudu en sonunda kendi mal olmutur;
nk bedeni yavrusunun, yavrusuysa kendisinindir. Toplum kendisine bu hakk tanmakta,
hatt anala kutsal bir anlam vermektedir. Eskiden cinsel bir nesne olan memesini imdi
aka ortaya karabilir, nk bir yaam kaynadr artk o: yle ki, kutsal resimler bile
Meryem Ana'y gsn dar karm insanl balamas iin Olu isa'ya yalvarrken
gstermektedir. Vcudu ve toplumsal saygnANA
129
l iersinde yabanclaan anne, tatl bir yanlsamayla kendini olmu bitmi bir deer, bir
kendinde varlk sanmaktadr.
Ama salt bir yanlsamadr bu. nk gerekte ocuu kendisi yap- mamakta; ocuk onda
olumaktadr; eti yalnz yeni bir et dourmakta- dr: yeni bir varolu yaratma olanandan
yoksundur, bu varolu kendi kendini yaratacaktr, kaynan zgrlkten alan yaratllar
nesneyi bir deer olarak ortaya koymakta ve ona bir gereklilik kazandrmakta-drlar: ocuksa,
anasnn kucandayken dorulanmam bir varlktr, imdilik yalnzca bedelsiz bir tomurcuk,
kaba bk olgudur ve olumsal-l lmnkine denktir. Anann ocuk isterken kendine gre
birtakm nedenleri bulunabilir, ama yarn ortaya kacak u apayr varla kendi varolu
nedenlerini aktaramaz; o bu varl vcudunun genellii iersinde oluturmaktadr, kendi
varoluunun benzersizlii iinde deil. Colette Audry'nin kadn kahraman da ite bunun
farkndadr:
Yaamma bir anlam kazandracan aklmn kesinden geirme-mitim... Varl bende
tomurcuklanmt ve grevim, ne olursa olsun, sonunda lmme yol asa bile, iin akiini da
hzlandramadan, bu sreci "tamamlamakt. Sonradan benden domu bir varlk halinde
karma dikilmiti; bir bakma, mrm boyunca ortaya koyabileceim
yapita benziyordu... ama deildi?
Bir varla can verme iinin gizi, bir bakma, her anada yinelen-mektedir; doan her ocuk,
insan biimine giren Tanr'dr: dnyaya gelmese, kendini bir bilin ve zgrlk halinde
gerekletiremezdi; ana kendi varln bu gize dn vermekte, ama ynn deitirememekte; karnnda oluan varln yce dorusunu kavrayamamaktadr. Ve kadn, eliik hayal
oyunlaryla ite bu iki anlamll dile getk-mektedir: her ana, yavrusunun bir kahraman
olacana inanr; bylece, bir bilin ve zgrlk yaratmann sevincini da vurmaktadr;
bunun yannda, sakat bir varlk, bir canavar dourmaktan da korkar, nk etin o korkun
olumsallnn farkndadr, karnndaki varlk tas-laysa yalnzca ettir. Zaman zaman bu
efsanelerden biri baskn kar:
7 On joue perdant. "L'Enfant."
130
KADIN II
ANA
131
ama kadn, ounlukla, ikisi arasnda gider gelir. Aynca, baka bir ikircillie kar da
duyarldr. Srp gitmekte olan insan tr iersinde, zaman ve lm karsnda yaam
olumlamaktadr: bylece lmszle adaydr: beri yandan, Hegel'in "ocuun doumu anababa-nn lmdr" szndeki gereklii etinde duymaktadr. Yine Hegel, ana-baba iin
ocuk "varlklarnn dna den, sevgilerinin kendi-iin-varldr"; dolaysyla, kendi-iinvarlna ancak "kaynandan ayrlarak kavuacak, o zaman da kaynak kuruyacaktr" der.
Kadn iin bu varln ama, ayn zamanda, lmn balangcdr. Kadn, douraca an

68

hayal ettii zaman duyduu korkuyla dile getirir bu doruyu: kendi cann yitirmekten
korkmaktadr.
Gebeliin tad anlam iki yanl olduundan, kadnn gebelik karsnda iki ynl bir tutum
taknmas ok doaldr: ayrca bu tutum da karnndaki yavrunun evrimine gre deimektedir,
ilkin unu belirtelim ki, gebeliin balangcnda ocuun varl hissedilmemektedir; varl
imgeseldir; anne birka ay sonra doacak bu minik bireyi d-leyip ona bir beik, teberi
hazrlayabilir; imdilik yalnzca kendi varlnda ortaya kan birtakm kark grngleri
yakalamaktadr somut olarak. Kimi Yaam ve Dourganlk papazlar, kadnn, cinsel birleme
srasnda duyduu zevkin niteliinden, erkein kendisini gebe brakp brakmadn
anladn ne srerler: kaldrp kubura atlacak efsanelerden biridir bu. Kadn, gebe kalma
olayn hibir zaman kesinlikle sezemez: birtakm belirsiz ipularndan karr onu. detten
kesilir, imanlar, memeleri arlap szlamaya balar, ba dner, midesi bulanr; kimi
zaman dpedz hastalandn sanr ve gebe kaldn hekimden renir. O anda, vcudunun
kendini aan bir yn aldn bilmektedir; etinden kt halde kendisine yabanc olan bir
polip, karnnda her geen gn biraz daha palazlanacaktr; o giz dolu ya-salar kendisine zorla
uygulatan insan trnn penesine dmtr ve bu yabanclama, genel olarak rktr onu:
korkusu, kusma biiminde da vurur. Kusmalarn bir nedeni de, gebelik srasnda mide
salglarnn deimesidir; ama br memelilerde grlmeyen bu tepkinin bylesine nem
kazanmas, ruhsal drtlerden trdr; btn bunlar, gebelik sresince, dii insanda trle
birey arasndaki atmann dorua ktn gstermektedir. Kadn ocuu btn benliiyle
arzulasa
bile, bedeni, ocuk yapmak zorunda kalnca bakaldrmaktadr. Ste-_kel, le Etats nerveux
d'angoisse (Sinirsel Bunalmlar stne) adl ki-tabnda, gebe kadnn kusmasnn ocuun
istenmediini gsterdiini ne srmektedir, hele ocuk genellikle itiraf edilmeyen
nedenler-le arzulanmamsa, mide bulantlar ve kusmalar alabildiine artmaktadr.
H. Deutsch, "Ruh zmlemesinden rendiimize gre, kusmalarn ruhsal adan
abartlmasna, yediini karma ii gebelii ya da ka nndaki yavruyu reddetmenin belirtisi
olduu zaman rastlyoruz" der. Ve ekler: "gebelik srasndaki kusmalarn ruhsal ieriiyle,
gebe kaldklarn sanan gen kzlarn kusmalarnn ierii ayndr."8 Her iki durumda da,
ocuklarda rastlanan, az yoluyla dllenme konusundaki yanl fikir depremektedir.
zellikle ocuk ruhlu kadnlar iin, gebelik, kklklerindeki gibi, bir barsak hastaldr. H.
Deutsch, iinde embriyon bulunup bulunmadn grmek zere, byk bir titizlikle
kusmuklarn inceleyen bir hastadan sz eder; oysa kadn, bu saplantnn sama olduunu da
bilmektedir. Oburluk, itahszlk, irenme yine karndaki yavruyu saklamakla karp atma
arzusu arasndaki elimeyi dile getirmektedir. Ben, hem her yediini karan, hem de mthi
bir peklik eken bir hanm tanmtm; bir gn bana, karnndaki yavruyu hem skp atmak
hem de saklamak istediini sylemiti; bedensel tepkileri arzularna tpatp uyuyordu.
Doktor Artus9, aada zetlediim rnei verir:
Madam T...'nin gebelii ok ar gemekte, kadncaz kusmalarnn nn alamamaktadr...
Durum ylesine ardr ki, gebelii yarda kesmeyi bile dnyoruz... Gen kadn
zgndr... Ksa bir ruh-zmlemesi durumu aklyor: Madam T..., bilinsiz olarak, bir
zamanlar ayn pansiyonda kald, ok sevdii, ilk gebeliinde can veren bir dostunun yerine
koymaktadr kendini. Bu neden ortaya karlr karlmaz, rahatszlklar azalyor; on be gn
sonra, hasta yine kusmakta, ama bu kendisi iin bir tehlike yaratmamaktadr.
8 stelik pek az sevdii karsnn ilk gebelik aylarnda, tpk gebe kadn gibi ba dnen,
midesi bulanan, kusan bir adamdan sz etmilerdi bana. Btn bunlar, histerik bir biimde
zihnindeki almalar da vurmaktayd.
9 Le Mariage.
L

69

132
KADIN II
Peklik, ishal, kusma eilimleri hep ayn arzu ve bunalm karmm ortaya vurmaktadr; iin
sonu, kimi zaman, ocuk drmeye varmaktadr: btn anlk dklerin kkeni ruhsaldr.
Kadn onlar nemsedike, "kendini dinledike", bu rahatszlklar da artmaktadr. zellikle,
u nl "aermeler" keyifle srdrlen ocuksu saplantlardr: o beylik az yoluyla gebe
kalma inancndan tr, bu saplantlar hep besin konusundadr; bedensel dengesinin
bozulduunu sezen kadn, ruhsal tedirginliklerde grld zere, bu gariplii bir arzuyla dile
getirmekte, kimi zaman da bu arzuya tutsak olmaktadr. Bir zamanlar histeri konusunda
yapld gibi, aerme konusunda da uzayp giden bir "efsaneler dizisi" vardr; kadn drt
gzle aermeyi beklemekte, onlar kollamakta, yoksa icat etmektedir. Bana, can mthi
spanak isteyen, koup ardan alan, getirip tencereye koyduktan sonra, pimesini beklerken,
sabrszlndan ter ter tepinen bir hanmdan sz etmilerdi: gen kadn, bylece, yalnzln
verdii bunalm dile getiriyordu; kendinden baka kimseye gvenemeyeceini bildiinden,
en kk arzusunu yerine getirmek iin sabrszlanyordu. Abrantes Desi Anlar'mda,
aermenin kadna evre tarafndan benimsetiliini elenceli bir dille anlatmaktadr. Des,
gebelii srasnda grd an ilgiden yaknr.
Btn bu zenler, uyarmalar ilk gebeliklerin ayrlmaz arkadalar olan rahatszl, arpnty,
sinir bozukluklarn ve saysz sancy artryor. Kendim yaadm bunu... ie ilkin, evinde
yemek yerken, anam balad... "Hay Allah! dedi, elindeki atal brakp zgn bir suratla bana
bakarak, hay Allah! neye aerdiini sormay unuttum.
Hibir eye aermiyorum, dedim.
Hibir eye aermiyor musun, dedi annem... Hibir ey istemiyorsun ha! Yop, grlm
ey deil bu! Yanlyorsun yavrum, yanlyorsun. Dikkat etmemisin. Kaynananla konuurum
ben bu sorunu."
Ve z anamla kaynanam kafa kafaya verdiler, kendisine domuz bal bir ocuk dourmamdan
korkan Junot her sabah: "Laure, istediin bir ey var m?" diye sormaya balad.
Versailles'dan dnen g-rmcem de koroya katld... doyurulmam arzularn tannmaz hale
ANA
133
getirdii kadnlar saymakla tkenmezdi... Sonunda ben de korktum dorusu... Kafamda, en
ok houma giden eyi aramaya baladm, ama hibir ey bulamadm. En sonunda, bir gn,
bir ananas pastili emerken, ananasn ok iyi bir ey olmas gerektiini dndm... Ananas
istediime karar verdikten sonra, mthi bir arzu duydum, hele Corcelet simdi ananas
mevsimi deil deyince, bu arzu dayanlmaz ha-le geldi, te o zaman, hemen hemen kudurma
derecesine varan vedo-yurulmad an lecekmisiniz izlenimi veren o korkun arzuyu tattm.
(Junot uzun zaman urap didindikten sonra, Madam Bonapar-te'tan bir ananas koparr.
Abrantes Desi meyveyi sevinle karlar, koynuna alp yatar ve btn gece okar, nk
hekim ancak ertesi sabah yemesini buyurmutur. Sabah olup da Junot meyveyi nne
getirince):
Taba elimin tersiyle ittim: "Neyim var bilmiyorum... ama ananas yemeyeceim." Junot, o
Allahn cezas taba habire nme sryordu, bu da, sonunda, gerekten ananas
yiyemeyeceim inancn uyandrd bende. Meyveyi kaldrp gtrdkleri gibi, bir saniyede
onu gzmden drmeye yeten o iren kokusunu yoketmek zere btn pencereleri amak
zorunda kaldlar. Ve iin asl garibi, o gnden beri, bir bakma kendimi zorlayarak ananas
yiyebildim ancak.
Gebelik srasnda en ok rahatsz olanlar, zerine en ok dlen ya da kendi kendileriyle en
ok uraanlardr. Gebelii en kolay atlatanlar, yumurtlama grevleriyle yrekten uraan
evhanmlaryla, kendilerini bedensel servenlerine kaptrmayan, onlar aacak yiitlii
gsterebilen kadnlardr: Madam de Stael, gebelii bir konuma kadar rahat atlatvermi.

70

Gebelik ilerledike, anayla karnndaki yavru arasndaki ilinti deiir. Yavru anann karnna
yerlemi, iki organizma arasnda uyum salanm, anann dengesini bulmasna izin veren
biyolojik alveri balamtr. Anne artk kendini insan trnn av gibi hissetmemektedir:
insanolunun meyvesini karnnda tayan kendisidir nk. Gebeliin ilk aylamda sradan bir
kadnd, ve bedenindeki gizli alma onu tketmekteydi; zaman getike ak seik bir ana
haline gelmekte, btn o rahatszlklar analn ceremesi niteliine brnmektedir.
134
KADIN II
Acsn ektii sakatlk, gittike glenen bir avuntu olmaktadr, ite o zaman, pek ok kadn,
harika bir dinginlik bulmaktadr gebeliklerinde: kendilerini dorulanm hissetmektedirler;
teden beri vcutlarn gzlemek, yoklamak holarna gitmitir; ama toplumsal grevlerinden
tr, onunla yle sereserpe ilgilenememilerdir: imdiyse haklardr bu; kendileri iin
yaptklar eyler, ocua da yaramaktadr. imdi artk kimse i g istememektedir onlardan;
dnyann geri kalan yanyla ilgilenmek zorunda deildirler; gelecee ilikin dleri u an'a da
anlam kazandrmaktadr; diledikleri gibi yaayabilirler: tatildedirler nasl olsa. Varolularnn
nedeni orda, karnlarndadr, ve onlara tam bir doluluk izlenimi vermektedir. Helene
Deutsch'n kitabndaki kadnlardan biri: "Yalnz sizin iin yanan, srf sizin keyfinize bal,
hi snmeyen bir soba sanki. Ya da, yaz gnleri, hi durmadan akan, serin bir .du. Ve her an
iinizde." der. Btn arzulan doyurulan kadn, ayn zamanda, ocukluundan beri kurduu bir
d gerekletirmekte, kendini "ilgin" hissetmektedir; e olarak kocasna bal bulunuu
kendisine ac veriyordu; imdi artk cinsel bir ara, bir hizmeti deildir; insan trn
canlandrmaktadr, bir yaam ve sonsuzluk vaadidir, evresi kendisini saymaktadr; gelip
geici hevesleri bile kutsallamtr: yukarda da sylediimiz gibi, "aermesi" de bundandr.
Helene De-utsch, "gebelik, kadnn., bir zamanlar sama gzken ileri afal erevesine
sokmasna izin verir" der. Karnnda baka bir varln bulunuuyla dorulanmakta, mrnde
ilk kez kendi kendisi olmann tadn karmaktadr.
Glette, l'Etoile Vesper'de (oban Yldz'nda), gebeliinin bu dnemini anlatmaktadr:
Ykl diilere zg cennet mutluluu, tuzaa dercesine, hi acele etmeden her yanm
kaplyorduk Hibir rahatszln, hibir mutsuzluun kurban deildim artk. Vcut esenlii
mi, kedi mrl mrll m demeli, hangi bilimsel ya da gnlk terimle adlandrmal bu
bakl? insan tr, duyulan gurur, meyve verirken duymakta olduum o salak grkem
konusundaki izlenimlerimi dile getirememenin yorgunluu iindeyim... Her akam,
yaammn gzel anlarndan birine veda ediyordum. Onlar arayacam da biliyordum. Ama
esriklik, mrl mANA
135
rllk, vcut esenlii her eyi bastryor, ve gittike artan arlmn, biimlendirmekte
olduum varln ta derinlerden gelen seslenmeleri-nin verdii o tatl hayvanslk ve arlk
kyordu stme.
Altnc, yedinci ay... tik ilekler, ilk gller. Uzun bir bayramdan baska bir ad verebilir miyim
gebeliime? tnsan doumun boucu skntlarn unutabilir, ama ei benzeri bulunmayan uzun
bir bayram unutamaz: ben de hibir ann unutmadm onun. zellikle, hi bek-fenmedik
saatlerde uykunun bastrdn, ve tpk ocukluumdaki gibi, yerde otlar stnde, scack
toprak stnde uyuma gereksinimini duyduumu anmsyorum. Biricik "aeriim", salk
verici arzumdu bu.
Sonuna doru, ald yumurtay srklemeye alan bir fareye dnmtm. Kendi
bedenimden rahatsz oluyor, zaman zaman, yat-maktan bile yoruluyordum... Ama onca
arlk, onca yorgunluk altnda, lenim yine de devam ediyordu. Bir sr ayrcalk ve zen
iersinde, el bebek, gl bebektim...

71

Glette, dostlarndan birinin bu mutlu gebelie "erkek gebelii" adn taktn syler.
Gerekten de, Glette onun tarafndan emilip yutulmalarna izin vermedikleri iin, gebelie
yiite kafa tutan kadnlardandr. Gebelii srasnda da yazarln srdrr. "ocuk,
herkesten nce gelmekte olduunu haber verince, dolma kalemimin kapan tepesine geirip
kapattm."
Daha bakalar iyice arlar, yeni kazandklar nemin tadn karmaya duyamazlar. Azck
yreklendirildiler mi, erkek efsanelerini benimser: zihnin ak grllne kar Yaam'n
dourgan gecesini, ak seik bilince kar i dnyann gizemlerini, erkek zgrlne kar
da olanca yapaylyla gzlerinin nnde duran karnlarnn arln karrlar; yarnn anas
kendini humuslu ve ekili toprak gibi, kaynak ya da kk gibi hisseder, ii geip uzand
zaman, uykusu, yeni dnyalarn kurulduu kaosa benzer. Kimisi de, kendilerini unutup
vcutlarnda bymekte olan yaam hazinesini dnerek coar. Cecile Sauvage, l'Ame en
Bourgeon (Tomurcuk Ruh) adl iirinde ite bu sevinci dile getirir.
136
KADIN II
Gnbatm nasl ovannsa sen de yle benimsin Yaamm scack bir yorgandr evrende O
minicik organlarn boy atar orda gizlice.
Daha sonra da yle der:
Ey incitmeye kyamayp pamuklara sardm Dalmda u vermi ufack tomurcuk ruh
Yreimin hamuruyla youruyorum yreciini Minicik nemli azm, tyl meyvem benim.
Kocasna yazd mektupta da u satrlar okuruz:
Garip ey, minicik bir gezegenin olutuunu gryor ve onun krlgan kresini ben
youruyorum sanki. Yasama hi bylesine yakn olmamtm. Bitkilerin ye zsularyla
birlikte toprakanann kzkardei olduumu hi bylesine derinden duymamtm. Yere deil
de, canl bir hayvana basyorum deta. Flt sesleriyle, ar vzltlanyla dolu, iyli gn
dnyorum, nk o karnmda saha kalkp tepirliyor. Bu tomurcuk ruhun iime nasl bir
bahar sevinci ve serinlii, nasl bir tazelik getirdiini busen. Pierrot'nun ruhu hemen orackta
sanki, ve varlmn karanlklarnda kendininkilere benzer iti iri sonsuzluk gz yaratmakta.
Buna karlk, kendilerini yalnz cinsel nesne diye gren, vcutlarnn gzelliine hayran
hoppa kadnlar, gebelik srasnda biimlerinin bozulduunu, irkinletiini, arzu uyandrmaz
hale geldiini sanp zlrler. Gebelik onlar iin bir len ya da zenginleme deil, bir ben
azalmasdr.
Pek ok rnek yannda, Isadora Duncan'n My Life (Yaamm) adl kitabnda unlar okuruz:
ocuk artk yava yava kendini duyuruyordu... O gzelim mermer vcudum geviyor, krlp
dklyor, bozuluyordu... Kimi zaman, deniz kysnda yrrken, kendimi mthi gl ve
canl hissediyor, bu kk yaratn benim, yalnz benim olacan dnyordum; kimi
ANA
137
zaman da... tuzaa drlm zavall bir hayvan sanyordum kendimi... Umutla umutsuzluk
arasnda gidip geliyor, sk sk genliimdeki gezintileri, babo dolamalar, sanat alanndaki
keiflerimi dnyordum, imdi btn bunlar sisler iinde yitip gitmi eski bir giri b- *
lm olmu; beni, en sradan kyl kadnn bile gerekletirebilecei ocuk denen u
bayapt beklemeye gtrmt... Her trl korkuyu iimde duymaya balamtm. Kendi
kendime, iyi ama her kadnn ocuu olur demem hibir ie yaramyordu. ok doal bir eydi
bu, ama yine de korkuyordum ite. Peki ama, neden korkuyordum acaba? Hi kukusuz
lmden ya da ac ekmekten deil, bilmediim bir eyden korkuyordum. Gzelim vcudum,
gzmn nnde, gn gnden bozuluyordu. emeler tanras Nayada'y imrendirecek tatl1
izgilerim nereye gitmiti? Adm sanm, tutkum n'olmugtu? ou kez, elimde olmadan, sefil
ve yenik hissediyordum kendimi. Yasam denen devle aramzdaki kavga dengi dengine
deildi; ama tam o srada doacak olan ocuk aklma geliyor, btn hznm dalyordu.

72

Geceleri gemek bilmeyen o korkun saatler. Ne de pahalya deriz analk vncn!...

Gebeliin sonlarna doru, anayla ocuk arasnda kopma balar. Kadnlar, ocuun ilk
hareketini, dnyann kapsna, kendisini d dnyadan.ayran karna att tekmeyi ok deiik
biimlerde karlarlar. Kimisi, zerk bir varl haber veren bu iareti alnca kendinden geer;
kimisi de, byk bir tiksintiyle kendini yabanc bir varln barna gibi grr. Ana karnyla
yavru arasndaki birlik yeniden bozulmutur: dl yata aa iner, kadn, gsnde bir arlk
varmasna bunalr, glkle soluk alr, arpnts artar. imdi artk insanolu denen o
belirsiz trn deil, doacak ocuun tutsadr; ocuk o gne dek yalnzca bir imge, bir
umuttu; birden, olanca arlyla var olur. Ve gereklii yepyeni sorunlar ortaya karr. Her
gei dnemi bunalma yol aar: doumsa hepsinden daha rkn gelir kadna. Douraca
gn yaklatka, ocukluundaki btn korkular depreir: bir sululuk duygusundan tr
anasnn kendisine ilendii inancndaysa, ya kendisinin ya da ocuun leceini sanr.
Tolstoy, Sava ve Bar'ta, Lisa ad altnda, ocuk dourmay lm hkm sayan, ve doum
srasnda gerekten de can veren bu ocuk ruhlu kadnlardan birini anlatr.
140
KADIN II
zel bir "Hanmm" vard. Srtm sabunlar, bana ine yapard. Bu bile beni heyecandan tir tir
titretmeye yeterdi.
Kimisi, doum srasnda yaratc bir g hissettiini syler; byle-leri, gerekten, retici bir
ii seve seve yapmaktadrlar; byk oun-luksa, tam tersine, kendini ac eken, ikenceye
urayan, edilgin bir ara gibi hisseder.
Anann yeni doan ocukla ilk ilintileri de duruma gre deiir. Kimisi vcutlarndaki
boluktan ac duyar: hazineleri alnmtr sanki.
Cecile Sauvage iirlerinden birinde yle der:
iindekilerin uup gittii
Sessiz bir kovanm ben.
Kanmdan yudum yudum iilmiyorum artk
Senin o krpecik bedenine,
Varlm, kapsna kilit vurulmu,
iinden l km bir ev sanki.
Baka bir yerde:
Benim deilsin artk. Ban
Baka gkleri yanstyor daha imdiden.
Daha baka bir yerde de:
Dodu, yitirdim minicik sevgilimi Dnyaya geldi, yapayalnz kaldm Duyuyorum bo kalan
kammn korkusunu:..
Ancak, bunun yannda, her gen anada akn bir merak vardr. Kendi iinde oluan,
kendinden km bir varl grmek, tutmak, hissetmek garip bir mucizedir. Yalnz ana,
yeryzne yeni bir varolu getiren bu olaanst olayda ne kadar pay bulunduunu bilemez.
Kendisi olmasa bu yeni varlk da olmazd, ama yine de elinden kap gitmektedir. Onu
darda, kendinden koparlm grmek yan aknlk, yan hzn verir insana. ou kez,
bunlara hayal karkl da ekleANA
141
nir. Kadn, ocuun, tpk eli gibi kendi mal olmasn isterdi: oysa ocuun hissettii eyler
kendi iindedir, ii gzkmeyen, girilmeyen, ayr bir varlktr o; ocuk kendisini tanmadna
gre, kadn da onu pek tanyamaz; gebeliini tek bana yaamtr: u minik yabancyla
gemileri ortak deildir; kadn onun daha ilk gnden kendisine yakn olacan ummaktayd:
oysa hi de yle olmamtr, yepyeni bir varlktr yeryzne gelen ve kadn onu nasl bir
kaytszlkla karladna bakp bakp aar. Gebelik kuruntular srasnda, ocuk bir imgey*

73

di, sonsuzdu, ve ana gelecekteki analn zihninde yaamaktayd; imdiyse, karsndaki

snrlan belli, minicik bir bireydir, etiyle kemiiyle oradadr, olumsal, krlgan, ok ey isteyen
bir varlktr. Domu, gerek bir varlk oluunun sevinciyle, ola ola uncaz oluunun
dourduu hayal krkl i iedir.
Kadnlann ou, emzirme yoluyla, ayrl ap ok yakn bir bala ocuklanna balanrlar,
emzirmek insan gebelikten daha ok yorar, ama emziren kadna, gebe kadnn tadn kard
"aylakl", dinginlii, doluluu srdrme olanan salar. Glette Audry, On Jo-ue perdant
adl kitabnda yle anlatr kadn kahramanlarndan birini:
Bebek meme emerken baka hibir ey yaplamyor ve bu is saatlerce srebiliyordu;
kadncaz, daha sonra olacaklar bile dnmyordu o srada. Koca bir ar gibi vzldayarak
memeyi brakmasn beklemekten baka are yoktu.
Kimi kadnlar meme veremez ve bylelerinde ilk saatlerin akn kaytszl, somut balar
kurulana dek srer. Nitekim, kzn emzire-meyen ve ilk analk duygularn her zamanki
itenliiyle anlatan Co-lette'in durumu byle olmutur:12
Ondan sonra, dardan gelmedii halde ev halkna katlan yeni kiiyi seyre koyuldum... Bu
seyretmede yeterince sevgi var myd acaba? Kesin bir ey syleyemem. amasna
ayordum elbet hl da srer bu alkanlm. amam, birtakm mucizeler toplam olan
12 Colette, L'Etoile Vesper.
142
KADIN II
ANA
143
bebek zerinde kullanyordum: saydamlklar pembe karidesin kabark kabuuna benzeyen
trnaklarna, yere demeden yanmza gelmi bulunan tabanlarna bakyordum hayran hayran,
Yanacklara doru inmi, yeryz grnmleriyle gzn mavimsi dn birbirinden ayran,
kuty hafifliinde kirpikler. izgisi yeni belirmi bir bademi, dudak dudaa yapm iki
enetli deniz bceini andran minicik cinsel organ. Ama kzma adadm bu titiz hayranla
sevgi adn veremiyor, onu sevgi gibi duyamyordum... Oturmu gzlyordum. mrm
boyunca beklediim eyleri seyrederken, zevkten baylan analarn uyankln, yarma
hrsn gsteremiyordum dorusu. Benim.iin, karmdaki hazinenin ikinci ve daha zor
kilidini krma iareti ne zaman verilecekti acaba? Sonunda, birtakm uyarmalarn, gelip geici
kskanlk nbetlerinin, dzmece ya da gerek belirtilerin, alakgnll yaratcs olduum bir
can diledii gibi ekip evirme yetkisinden doan gururun, azck kallee bir tutumla
karmdakine alakgnl- -llk dersleri vermenin beni yava yava herkes gibi bir ana
yapacan kabul etmek zorunda kaldm. Ama ancak insan hayran brakan minicik
dudaklarda anlalmaz bir dil ieklendii; bilgi, muziplik, hatt sevecenlik sradan bir bebei
bir kz, ve sonra o kz benim kzm haline getirdii zaman tasalarm dald.
Pek ok kadn da, yeni sorumluluklarndan rker. Gebelik srasnda, kendilerini bedenlerinin
gidiine brakmalar yetmekteydi; kimse onlardan u ya da bu giriimi beklemiyordu.
imdiyse karlarnda yeni bir kii vardr, ve kendileri zerinde birtakm haklara sahiptir.
Kimi kadnlar hastanede, byk bir kaygszlk iinde yzleri glerken ocuklarn sevip
okar, ama eve gelir gelmez, onu bir yk saymaya balarlar. Emzirme de onlara sevin
vermez, tam tersine gslerinin bozulmasndan korkarlar; meme balan atladka, meme
bezleri yandka hn duyarlar; ocuun az onlar yaralamaktadr: Vcutlarndaki btn
gc, yaam ve mutluluu ekip emdiini sanrlar. ocuk onlar tam bir kle haline
getirmekte, stelik kendilerinden ayr yaamaktadr: zorbann tekidir yani; ve kadnlar,
bedenlerini, zgrlklerini, tm benliklerini tehdit eden bu minik yabancya dmanca
bakarlar.
Ama daha baka bir sr etken girer iin iine. Kadnn anasyla ilikisi burda da nemini
srdrr. H. Deutsch, anas kendisini grmeye geldii zaman st kesilen gen bir anneden

74

sz eder; kadn, sa- dan soldan yardm istese de, ocuuna bakas bakt m kskanmakta,
yavrusuna ksmektedir. ocuun babasyla aralarndaki ilintinin, babann ocua besledii
duygunun da ok nemi vardr. Bir dizi ekonomik, duygusal neden ocuu ya bir yk,
ayakba, ya da bir kurtulu, mcevher, gvenlik haline getirmektedir. Kimi zaman, kartlk
dpedz kin biimine girmekte, bu da tam bir ihmal ya da kt davranla da vurulmaktadr.
Ana, grevlerini bildiinden, ou kez bununla savamakta; gizli bir pimanlk duymakta,
dt bunalmlar gebeliin verdii korkulan artrmaktadr. Btn ruh hekimleri,
ocuklarna ktlk etme korkusu iinde yaayan, balarna her an kt kazalarn gelmesini
bekleyen analarn, ocuklarna kar, ilerine attklar bir dmanlk beslediklerini kabul
etmektedirler. yle ya da byle, asl stnde durulmas gereken ve bunu btn br insan
ilintilerden ayran ey, ilkin ocuun hi ie karmaddr glmsemelerinin, aznn iinde
geveledii lflarn, anasnn ykledii anlamdan baka anlamlan yoktur; sevimli, benzersiz ya
da can skc, sersem, irkin gzkmesi kendisine deil, anasna baldr. Bu yzden de
ocuun onlar kendilerinden kurtaracak bir drt, bir arkada, bir scaklk olmasn bekleyen
souk, doyumsuz, gnl kara kadnlar her zaman byk hayal krldna uramaktadrlar.
Ergenlik, cinsel yaamn balamas, evlilik gibi bir "gei" olan analk da, dardan gelecek
bir olayn yaamlarn deitirip dorulayacan uman kimselerde kt bir hayal krkl
yaratr. Sofia Tolstoy'da rastladmz duygu budur ite. yle der anlarnda:
Bu dokuz ay, mrmn en korkun aylaryd. Hele onuncu aydan hi sz etmemek en iyisi.
Beylik analk sevincini dile getirmeye uramas bounadr: ilk gzmze arpan, sorumluluk
korkusuyla hzndr.
k
144
KADIN II
Her ey tamam artk. Dourdum, acdan payma deni aldm, ayaa kalktm ve imdi yava
yava eski dzenime kavumakla birlikte, ocuk ve zellikle kocam konusunda srekli bir
korku ve kayg iindeyim. Benliimde bir eyler krld sanki, iimden bir ses, hi durmadan
ac ekeceimi sylyor, sanrm aileme kar grevlerimi yerine getirememe korkusu bu.
Doallm yitirdim, nk her diinin yavrularna duyduu o baya sevgiden, kocam
gereinden f azla sevmekten korkuyorum, insann kocasn ve ocuklarn sevmesinin bir
erdem olduu syleniyor. Bu fikir zaman zaman su serpiyor yreime... Ne gl u analk
duygusu ve nasl da doal buluyorum ana olmay! Li-ova'nn ocuu olduu iin seviyorum
onu.
Oysa, aslnda hi sevmedii iin kocasna ylesine sevgi gsterdiini biliyoruz; ayn
dmanlk; tiksindii sevimelerin rn olan ocua da yansyacaktr.
K. Mansfield, kocasn deli gibi seven, ama kendisini okamasndan hi mi hi holanmayan
gen bir anann kararszln anlatmtr. ocuklarna kar hem sevgi, hem boluk duymakta,
ve bu boluu, byk bir hrnlkla, kaytszlk biiminde da vurmaktadr. Linda, bahede,
yeni doan bebeinin yannda dinlenirken, kocas Stanley'i dnmektedir.13
imdi artk evliydi onunla; hatt seviyordu. Ama herkesin tand, ortalkta dolaan Stanley'i
deil; akamlar dua okumak iin diz ken utanga, duygulu, ocuksu Stanley'i seviyordu.
Yalnz, talihsizlie bakn ki... Stanley'ini pek az grebiliyordu. Ortaln aydnland, her
eyin yatt anlar da vard elbet, ama bunun dnda hep alev almak zere olan bir evde,
batmak zere olan bir gemide yayordu sanki. Ve asl tehlike hep Stanley'in bandayd.
Linda, btn vaktini onu kurtarmaya, yaralarn sarmaya, sinirlerini yattrmaya, bandan
geenleri dinlemeye harcyordu. Geri kalan zamanlarsa, ocuk sahibi olma korkusu iinde
yayordu... Her kadn ocuk dourur demek lf olarak gzeldi elbet. Ama doru deildi.
rnein kendisi, bu lfn yanll"On theBay(Koyda).

75

ANA
145
*
n kantlayabilirdi. Gebelikleri kolunu kanadn krm, cesaretini yok-etmi, ine iplie
evirmiti onu. Ve isin kts, ocuklarn sevmiyordu. Seviyormu gibi davranmann yarar
yoktu... Hayr, hayr, bu korkun yolculuklar srasnda buz gibi bir rzgr iliini kemiini
dondurmutu sanki; ocuklarna verecek scaklk kalmamt iinde. u yeni olana gelince,
eh, Tanr'nn izniyle anasnn, Beryl'in, ya da kim isterse onundu. Bir iki kez kucana ya
alm, ya almamt. Ayaklarnn dibinde yatyor ve kendisinde en kk bir duygu
uyandrmyordu is te. Baklarn ona evirdi... Glnde yle garip, yle beklenmedik bir
ey vard ki, Linda da elinde olmadan glmsedi. Ama hemen kendini toparlad ve souk bir
sesle ocua: "Hi sevmem bebekleri, dedi Bebekleri sevmez misin?" Yavrucak
kulaklarna inanamyordu. "Beni sevmiyorsun demek?" Kollarn alk alk annesine doru
sallyordu. Linda imenlere kt. "Neden hl srtyorsun?" dedi sert bir sesle. "Aklmdan
geenleri busen, byle srtmazdn..." Linda, bu kk yaratn kendisine duyduu gvene
ap kalmt. Yoo, hayr, iten olmalyd. Bu deildi duyduu; ok daha baka bir eydi,
yle yeni, yle... Birden gzleri yaard; ocua doru usulca mrldand: "Merhaba, garip
yavrum..."
Btn bu rnekler de gsteriyor ki, analk "igds" diye bir ey yoktur: hi deilse, bu
szck insan trne uygulanamaz. Anann ocuk karsndaki tutumu toplum iindeki
durumuyla anal ykleniine baldr. Yukarda grdmz gibi kadnn anal yklenii
ok deiik biimlere girebilir.
Yalnz uras da bir gerektir ki, durum ve koullar aykr deilse, ana ocukla
zenginleecektir.
Glette Audry, gen bir ana konusunda unlar yazmaktadr:
Kendi varoluunun gerekliinden gelen bir karlkt sanki bu... o bu karlkla, kendinden
balayarak, btn nesnelere egemen oluyordu.
Baka bir kahramanna da unlar dedirtir:
146
KADIN II
Kollarma ve gsme, dnyann en ar eyi gibi, btn gcm tketircesine kyordu.
Sessizlik ve karanlk iinde topraa gmyordu beni. Bir anda dnyann tm arln
ykmt omuzlarma. Ben de zaten bunun iin istemitim onu. Tek bama pek hafiftim
nk.
Ana deil de, birer "kuluka" olan birtakm kadnlar ocuk stten kesilir kesilmez, hatt doar
domaz onunla ilgilenmez olduklar, yeniden gebe kalmak istedikleri halde, byk ounluk,
tam tersine, ancak bedensel olarak ayrldklar zaman ocua kavutuklarn hissetmektedir;
ondan sonra ocuk kendi benlerinin bir paras deil, dnyann bir kesidir; vcudun
karanlklarnda yaamamaktadr artk, grp dokunabilirsiniz ona; Cecile Sauvage da,
ayrln verdii ilk karamsarlktan sonra, somut analn sevincini dile getirir:
Minik m benim
Annenin kocaman yatandasn iteKucaklayp pebilirim artk seni,
Tartabilirim o gzel geleceini;
Gnaydn minicik heykelim benim
rlplak etten, kandan ve sevinten yorulmu,
ikiz kardeim, heyecanm...
Kadnn, byk bir mutlulukla, ocuu erkeklik organnn yerine geirdii sylenmitir, hl
da sylenmektedir; tepeden trnaa yanltr bu gr. Gerekte, yetikin erkek de cinsel
organn harika bir oyuncak saymaktan vazgemitir: cinsel organna, arzulad nesneleri

76

kendisine mal ettii oranda deer verir; kadn da, erkekte, onun kendine mal ettii eyleri
kskanr, mal etme aracn deil; ocuk, erkein sarlmalarnn duyuramad o saldrgan
cinsel arzuyu gidermektedir: yani o, kendini erkee oyna olarak veren, ama erkekte bir oyna
bulamayan kadnn oynadr; bu iki ey birbirinin tpatp ayn deildir elbet: her iliki
zgndr; buna ramen ana ocuunda n sevdii kadnda bulduu bedensel
btnl bulur, ve bunu bir ekleme deil, bir egemen olma biiminde yaar; onda, erkein
kadnda arad .
ANA
147
eyi yakalar: yani, kendisine kurban olarak ikiz kardei sayabilecei doa ve bilin karm,
baka bir varlk. ocuk, anas iin, doann tmn canlandrmaktadr. Glette Audry'nin
kahraman, ocuunda:
Parmaklarm iin yaratlm olan, btn o kk kedilerin, iek-lerin vaat ettii eyi yerine
getiren bir ten...
":
bulduunu syler.
ocuun etinde, kadnn, kklnde anasnn etinde, daha son-ra btn dnyada arayp
sahip olmaya alt yumuaklk, lk esneklik vardr. Hayvandr, bitkidir o, gzlerinde
yamurlar ve rmak-lar, gn ve denizin mavisi vardr, trnaklan mercan, salar ipek gibi
bir eydir, canl bir bebek, ku, kedi yavrusudur; ieim, incim, civcivim, kuzum benim...
ana, ocuuna seslenirken, hemen hemen asn szcklerini kullanr, onun gibi mlkiyet
sfat azndan d- mez; sahip oluta ayn yntemlere bavurur: pmek, okamak; ocuu
sk sk gsne bastn^, kollarnn, yatann scaklna alr. Kimi zaman bu ilintiler
dpedz cinsel bir nitelie brnr. Stekel'den aldm ve yukarda szn ettiim itirafta
unlar okuruz:
Olumu emziriyordum, ama istemeye istemeye, nk ikimiz de zayfladmz halde, olan
bytmyordu bir trl. Emzirmenin, benim iin, cinsel bir yan vard ve ocuuma meme
verirken utanyordum. O minicik, scack vcudu gsme bastrdm zaman tadna
doyulmaz bir haz duyuyordum; kck elleri oramda buramda dolarken tir tir titriyordum...
Olanca sevgim iimden kopuyor, oluma akyordu... ocuk genellikle benim yanmdayd. O
sralar iki yandayd, yattm grr grmez yataa trmanp stme kmaya urard.
Yumuk elleriyle memelerimi okar, parman daha aalara kaydrmak isterdi; ylesine
zevklenirdim ki, onu zorlukla kendimden ayrp oynamaya yollardm. Pek ok kez, pipisiyle
oynamamak iin kendimi g tutmuumdur...
ocuk byd zaman analk yeni bir grn kazanr; ilk zamanlar, "sradan bir bebek"tir,
genel izgiler iinde vardr: yava ya148 .
KADIN II
va bireyselleir. O zaman, an buyurgan ya da ehvet dkn kadnlar, ocuktan sourlar;
kimisi de Glette gibi, tam tersine ocukla ancak bundan sonra ilgilenir. ocuk-ana
ilintisi gn gnden kar-maklar: ocuk bir yandan kadnn ikiz kardeidir ve kadn kimi
zaman onda btnyle yabanclama eilimi duyar, te yandan da zerk, yani bakaldran bir
varlktr; bugn iin gerek ve scaktr, ge-lecekteyse dsel bir gen, bir yetikin olacaktr;
hem bir zenginlik, bir hazine, hem de bir yk, bir zorbadr. Anann ondan alaca zevk, bir eli
aklk zevki olabilir ancak; C. Audry'nin kitabndaki ana gibi, ocua hizmet etmekten,
varn younu vermekten, onu mutlu klmaktan holanmas gerekir:
Sizin anlayacanz, ocukluu romanlardaki gibi mutlu geiyordu, ama bu ocuklukla gerek
ocukluk arasnda gerek gllerle posta kartlarndaki gller arasndaki kadar byk bir ayrm
vard. Mutluluu da, tpk kendisini besleyip byten stm gibi, benden geliyordu.

77

Seven kadn gibi, ana da kendini gerekli hissettii oranda sevinir; birtakm isterlere karlk
verdii oranda dorulanmaktadr; ancak, analk sevgisinin glk ve bykl, ille de
karlkl olmayndandr; kadnn karsnda bir erkek, bir kalraman, bir yar-tanr deil,
tkrldm ve olumsal bir bedene gmlm, yeni yeni oluan bir bilin vardr; ocuun
elinde hibir deer yoktur, dolaysyla kimseye bir deer kazandramaz; kadn, onun
karsnda yapayalnzdr; verdiklerine kar hibir dl alamaz, bunlar dorulayacak olan
kendi zgrldr. Bu kendini esirgemezlik erkeklerden ald bitmez tkenmez vgye
yzde yz lyktr elbet; ancak, Analk dini btn kadnlar rnek ana sayd an kandrmaca
balam demektir. nk anaya zg kendini aday yalansz dolansz yaanabilir tabii; ama
bylesi pek enderdir. Analk, genellikle, garip bir kendine hayranlk, zgecilik, d, itenlik,
ktniyet, kendini aday ve kpeksilik karmdr.
ocuk iin en byk tehlike, eli kolu bal teslim edildii anann ou kez doyumsuz bir
insan oluudur: cinsel adan ya souk ya da doyurulmamtr; toplumsal adan, kendini
erkekten aa grmektedir; dnya ve gelecek zerinde etkili deildir; btn bu
yoksunluklarANA
149
m ocukta dnlemeye alacaktr; insan kadnn u anki toplumsal yerinin varln
gelitirmesine ne denli engel olduunu, benliinin gizli kelerinde ne ok arzunun,
bakaldrnn, hevesin, hak dvasnn yattm anlaynca, savunmasz ocuklarn onun eline
teslim edilmesi karsnda byk bir rknt duymaktadr. Oyuncak bebeklerini kimi zaman
kucana alp pplad, kimi zaman da ikence ettii gnlerdeki gibi, davranlar hep
simgeseldir, ama bu simgeler ocuk iin ac birer gerekliktir/ocuunu kamlayan ana,
yalnz ocuunu1 dvmemekte, hatt bir bakma onu dvmemektedir: bir erkein, dnyann,
ya da kendi kendisinin cn almaktadr; ama daya yiyen ocuktur. Mouloudji, Enrico adl
kitabnda ite bu dayanlmaz yanll duyurur bize: Enrico anasnn byle lgnca kendisini
dvmediini anlar; te yandan, ana da, lgnl geince, pimanlktan ve sevgiden hngr
hngr alar; ocuk, bundan tr ona kin balamaz, ama yine de tannmaz haldedir. Ayn
ekilde, Violette Leduc'n l'Asphyxie (Soluksuz Kalma) adl romanndaki ana da, kendisini
brakp giden nn, aalayan ve yenik den yaamn cn kzndan almaktadr.
Analn bu korkun yann hepimiz biliriz; ama ikiyzl bir utangalkla vey ana diye bir
ey yaratm, bylece "kt ana" fikrini zararsz hale getirmiizdir. len "iyi ana"nn
ocuuna ikence eden hep ikinci kandr. Madam de Segur'n izdii Madam Fichini tipi,
hepimize pek ok ders vermesi gereken bir anann, Madam de Fleurville'in ta kendisidir. Jules
Renard'n Poil de carotte'undan bu yana, anaya yneltilen sulamalarla ykl kitaplar
oalmtr: Enrico, S de Tervag-nes'n l'Asphyxie ve la Haine maternelle'i, H. Bazin'in
Vipere au po-ing' bunlar arasndadr. Bu romanlarda izilen ana tipleri biraz ola-andysa
da, gerekte, kadnlarn ou, ahlkn ya da utanmann etkisiyle, anlk itkilerini ilerine
atmaktadrlar; ama ie atlan bu itkiler, hi beklenmedik anlarda, sille, tokat, fke, kfr, ceza
vb. biiminde da vurmaktadr. Gerekten eziyetsever analarn yannda, bir sr de kararsz
kadn vardr; byleleri, baka birine sz geirmeye baylmaktadr; minicik yavru tam bir
oyuncaktr: olansa, byk bir gnl rahatl iinde, erkekliiyle elenirler, kzsa, ta bebek
haline getirirler, daha sonra, kk klenin kendilerini kr krne dinlemesini isterler alm
sata sata, bilgili bir hayvan gibi herkese gsterirler ocu150
KADIN II
u; ya da tekelci bir kskanlkla, herkesten karrlar. Ayrca kadn, ou kez, ocua verdii
emein karlm almaktan vazgemez: onu, ilerde, denmez bir gnl borcuyla kendisini
rnek ana sayacak ve kendisini yanstacak biimde yetitirir. Cornelie, oullarn gsterip
gsn gere gere: "Benim mcevherlerim de bunlar" derken, kendinden sonraki kuaklara

78

rnein en ktsn vermekteydi; analarn ou, gnn birinde bu gururlu harekeli yineleme
umuduyla yaamaktadr; ve olumsal, belirsiz varl kendilerini doyurmayan, etten kemikten
yaplm o kk insan bu uurda harcamaktan ekinmemektedirler. Kimi zaman kocalarna
benzemesini, kimi zaman benzememesini, ya da analarn, babalarn, ok saydklar bir
atalarn canlandrmasn isterler; saygdeer birini rnek alrlar: H. Deutsch, toplumcu bir
Alman kadnnn Lily Braunn'a hayran olduunu anlatr; nl kkrtcnn stn yetenekli bir
olu varm, olan gen yata lm; ona zenen bizim toplumcu hanm da kendi olunu
stn yetenekli sayp yle yetitirmek istemi, ama ocuk sonunda serseri olmu. ocua
zarar veren bu yersiz zorbalk, anay hep hayal krklna gtrr. H. Deutsch bu konuda bir
rnek daha verir; bu, uzun yllar yaamn inceledii bir italyan kadndr.
Madam Mazetti'nin bir sr ocuu vard, ve hi durmadan birinden ya da tekinden
yaknrd; bizden yardm istedi, ama kendini herkesten, zellikle kocasyla ocuklarndan
stn grd iin, yardm etmek son derece gt: evin dnda dengeli, kibirli bir kadnd:
ev-deyse, tam tersine, alabildiine sinirliydi ve sk sk kavga karyordu. Yoksul ve eitimsiz
bir evredendi, teden beri "ykselmek" istemiti; gece okuluna devam ediyordu ve 16
yanda, cinsel ynden beendii, kendisini gebe brakan bir adamla evlenmeseydi, belki bu
tutkularn doyurabilirdi. Evlendikten sonra da, gece okulu falan gibi eylerle, yaad
evreden syrlmaya almt; kocas iyi bir iiydi, ama karsnn saldrgan ve kendini
beenmi tutumu yznden, ikiye dadan-mt; belki de almak iin o kadar ok gebe
brakmt onu. Kocasndan ayrld, bir sre sonra iinde bulunduu duruma boyunedi ve
ocuklarna babalar gibi davranmaya balad; ocuklar, ilkin gnln ho ettiler onun; iyi
alyor, okulda iyi notlar alyorlard. Ama en
ANA
151
bykleri Louise 16 yana basnca, anas, kendi bana gelenlerin kznn bana da
gelmesinden korktu; yle sert ve kt davranmaya koyuldu ki, Louise de, anasndan almak
iin, adamn biriyle yatt ve gebe kald. ocuklar, genel olarak, o yce ahlk kurallaryla
tepelerine binen analarna kar babalarn tutmaktaydlar; kadn, her seferinde, btn
umutlaryla ancak birine balanabiliyor; sonra, durup dururken gzde deitiriyor, bu da
ocuklar fkeli ve kskan yap-' yordu. Kzlar birbiri ardndan erkeklerle dp kalkmaya,
firengiye yakalanmaya, eve babasz ocuklar getirmeye baladlar; olanlar hrsz oldu. Ama
ana, onlar bu yola iten eyin kendi dnsel istekleri olduunu anlamaya yanamyordu.
Daha nce szn ettiim kararsz eziyetseverlikle bu eitsel inat ou kez biraradadr; ana,
fkelenmelerine bahane olarak ocuu "yetitirmek" istediini syler, ve baarszla
uradka dmanl artar.
Bunun kadar sk rastlanan ve ocua en az bunun kadar zarar veren bir tutum da,
eziyetdknlne varan bir kendini adaytr; kimi analar, yreklerindeki boluu
doldurmak ve kendilerine bile itiraftan kandklar dmanln cezasn ekmek zere,
kendilerini yavrularnn klesi haline getirirler: nedeni belirsiz, ldrc bir can skntsn
srdrr, ocuun bir an bile yanlarndan uzaklamasna dayanamazlar, btn zevklerden,
kendilerine zg yaamdan ellerini ekerler, bu da kurban grn almalarm kolaylatrr;
btn bu zverilerle, ocuun bamszlk arzusunu yadsma hakkna kavumaktadrlar; bu
dnyadan elini eteim ekme, zorbaca szn dinletme isteiyle kolayca badar, mater
dolorosa (acl ana), ektii aclan bir silh haline getirip, sonradan gzn krpmakszn
kullanmaktadr; her eye boyunemesi, ocuk zerinde, mr boyu silinmeyecek bir sululuk
duygusu yaratmaktadr: bylesi, kavgadan grltden ok daha zararldr. Neye karar
vereceini bilemeyen, akna dnen ocuk, hibir savunma yolu da bulamaz: kimi zaman
silleler tokatlar, kimi zaman gzyalar onu sulu durumuna drmektedir. Anann en byk
z-r, ocuun kendisine, ocukluundan beri vaat edilen o mutlu btn-lenmeyi getirmemi
olmasdr: kurban olduu ve ocuun farkna

79

152
KADIN II
varmadan ortaya kard kandrmacann acsn yavrudan almaktadr. Kkken, oyuncak
bebeklerine dilediini yapyordu; kzkardeinin, dostunun bebeine bakarken hibir
sorumluluu yoktu, imdiyse, toplum, kocas, anas ve kendi kiisel gururu, yaratan
kendisiymi gibi, u kk, yabanc yaamn hesabn ondan sormaktadr: zellikle, koca,
tpk kt geen bir akam yemei ya da aykr bir davran gibi, ocuun kusurlarna
sinirlenmektedir; erkein soyut istekleri, ou kez, ana-ocuk ilintisini etkilemektedir:
bamsz bir kadn yalnzl, kaytszl ya da evdeki yetkesi dolaysyla, istese de
istemese de, hem kendini hem ocuu uydurmak zorunda kalaca buyurgan istekleri tartp
lmeye alan kadna oranla ok daha dingin olacaktr. nk en byk glk
hayvanlarnki gibi giz dolu, doal gler gibi dzensiz ve grltc, ama yine de insan bir
varl nceden izilmi snrlar iine kapatma isteinden gelmektedir; bir ocuk ne kpek
gibi sessizce yetitirilebilir, ne de byklere zg lflarla kandrlabilir: ocuk bu ikilikten
yararlanr, szcklerle barp armalarna, tepinmelerinin hayvanslyla, zorlamalara da
kstahlkla kar kar. Sorun bu trl ele alnd zaman son derece ilgintir elbet ve kadn,
vakti varsa, eiticilikten byk bir zevk alr: bir halk bahesine yerletirilen ocuk, karnnda
yatt gnlerdeki gibi bir avuntudur, genellikle az ok ocuk ruhlu kalm bulunan ama, geip
gitmi gnlerin sevincini, oyunlarm, szcklerini, kayglarn canlandrarak, ocukla birlikte
sersemlik etmeye baylr. Ama amar ykad, yemek piirdii, baka bir ocua meme
verdii, alverie kt, konuk arlad ve zellikle kocasna bakt zaman, ocuk,
gereksiz, tketici bir ykten baka bir ey deildir; o zaman, ocuu "yetitirme"ye ayracak
vakti yoktur; her eyden nce, saa, sola zarar vermesini nlemek gerekir; nk ocuk hi
durmadan krar, yrtar, kirletir, hem nesneler, hem de kendi varl iin srekli bir tehlikedir;
durduu yerde duramaz, barr arr, konuur, grlt eder: yani kendi bildii gibi yaar;
ve bu yaay, ana-babannkini bozar. Onlarn karyla, ocuunki birbirine uymaz: ve dram
da bundan doar. ocuk tarafndan ayaklan ksteklenen ana baba, onu, hi durmadan,
nedenini yakalayamad birtakm zverilere zorlar: kendi rahatlan uruna, ayrca ocuun
kiisel gelecei uruna onu harcarlar. Bu durumda ocuun bakaldrmas son deANA
153
rece doaldr. Anasnn yapmaya alt aklamalar anlayamaz: anas onun bilincine
giremez nk, ocuun dleri, korkulan, saplantlar, arzular iine girilmeyen bir dnya
yaratmaktadr: ana, dardan, elyordamyla, btn bu soyut yasalar sama bir iddet
biiminde * duyan varl ekip eviremez. ocuk byr, anlaamay srer: nk o, anaya
yer vermeyen birtakm karlar ve deerler evrenine girmitir; ou kez, bu dnyada anasn
kmser. Hele kendi cinsine zg ayrcalklardan gurur duyan erkek ocuk, anann verdii
buyruklara gler: devlerini yapmasn ister ama ne u matematik sorununu zebilir, ne de u
Latince paray Franszcaya evirebilir; hatt onu "izleyemez" bile. Ana, kocann gln
pek ender olarak yakalayabildii bu verimsiz grev karsnda zaman zaman oturup alar:
insann alverite bulunmad, kendisi gibi insani bir varl ynetmek; kendini ancak size
bakaldrarak belirleyen ve olumlayan yabanc bir zgrln iine burnunu sokmak, akln
almayaca kadar zordur.
Durum, ocuun erkek ya da kz oluuna gre deiir; birincisi daha "zor" olmasna ramen,
ana, genel olarak, buna ok daha kolay uyar. Gerek kadnn erkee verdii deerlerden,
gerekse ocuun somut stnlklerinden tr, kadnlarn ou erkek ocuu yeler. "Harika
eydir erkek dourmak" derler; yukarda, hepsinin birer "kahraman" dourmay dlediini
grmtk, kahramanlarsa hi kukusuz erkeklerden kar. Kadnn olu insanlar yneten bir
ef, bir asker, bir yaratc olacaktr; yeryzne kendi istencinin damgasn vuracak, anas da

80

onunla birlikte lmszle erecektir, kurmad evleri, gidip gezmedii lkeleri, okumad
kitaplar anasna o verecektir. Kadn, onun araclyla sahip olacaktr dnyaya: tabi, nce
oluna sahip olabilirse. Tutumundaki eliki de ite burdan gelmektedir. Fre-ud, ana-oul
ilikisinin iki ynlle en az yer brakan iliki olduu grndedir, oysa kadnn analkta
erkek aslanlna taknd tavr, sevgi ya da evliliktekinin ayndr; eer sevgisinde ya da
evliliinde erkeklere dman olmusa, ocuk biimine girmi erkei boyunduruu altna
almaktan byk bir zevk duyacaktr; saldrgan zlemler besleyen erkeklik organyla hi
ekinmeden alay edecek; kimi zaman da, uslu durmazsa kknden kesileceini syleyerek
korkutacaktr ocuu. Hatt ok daha alakgnll, ok daha barl bir kadn olsa, ve
154
KADIN II
onu iyiden iyiye kendine mal edebilmek zere, gelecein kahraman diye selmlasa bile, yine
de olunu kendi ikin gerekliine indirgemeye alr: kocasna ocuk, oluna da bebek gibi
davranr. Anann olunu idi etmek istediini sylemek ve buna inanmak gereinden fazla
aklsal, gereinden fazla basit bir kandr; anann d ok daha eliiktir: kadn olunun hem
snrsz olmasn, hem de avucunda durmasn, dnyaya diz ktrrken, kendi nnde diz
kmesini ister. Yumuak bal, boazna dkn, eliak, utanga olmasn, belli bir yere
yerlemesini salk verir, spordan, arkadalktan alkoyar, kendine gvenmesini engeller, nk
yalnz kendisinin olmasn arzulamaktadr; ama olu, vnebilecei bir serven adam, bir
ampiyon, stn yetenekli bir insan olmad zaman da hayal krklna urar. Montherlant'n dedii, Mauriac'n Genitrix'te gsterdii gibi, olu stndeki etkisinin zararl
olduuna kuku yoktur. Neyse ki, erkek ocuk bu boyunduruktan abucak kurtulur: treler ve
toplum bu konuda kendisine yardmcdr. Beri yandan, ana da buna sessizce boyuneer;
erkee kafa tutamayacan bilmektedir. Acl ana roln benimseyerek ya da kendisini
yenenlerden birini dourmu olmann vncyle avunur.
Kk bir kzsa tam anlamyla anasnn eline braklmtr; bu da, anann kz stnde daha ok
hakk olduunu sanmasna yol amakta-dr. Ana-kz ilintileri daha bir dramsaldr. Ana, kzn
sekin snfn yesi olarak grp saymaz: kendi imgesini arar onda. Kendi kendisiyle
ilintisinin btn iki anlamllm kzna yanstr; ve bu baka ben'in bakal ortaya knca,
ihanete uram hisseder kendini. Daha nce szn ettiimiz ana-ocuk atmas kzla anas
arasnda son kertesini bulur.
Kimi kadnlar, kzlarnda vcut bulduklarn grmeye dayanacak ya da, hi deilse, onu hayal
krklna uramadan karlayacak kadar doymulardr; ocuklarna kendi elde ettikleri
olanaklarn yaranda, elde edemediklerini de vermek isterler: bylece, mutlu bir genlik
yaatrlar kzlarna. Glette, bu dengeli ve eliak analardan birini anlatmtr bize: Sido,
kzm zgrl iinde sevmektedir; yaama sevincini kendi benliinde bulduu iin,
kzndan hibir ey istememekte, tam tersine o kzna her eyi vermektedir. Anann, iinde
kendini bul- d ve at bu benzerinde yabanclamas da olasdr; kendi beninANA
155
den geer, balca kaygs ocuunun mutluluu olur; hatt, dnyann geri kalan yanna kar
bencil ve sert davranmaya balar; karlat en byk tehlike, Madam de Grignan
karsndaki Madam de Sevigne gibi, tapt kiiye zarar vermesidir, o zaman kz, bu zorba
kendini adaytan kurtulmak iin, kzgn bir savaa giriecektir, ou kez bunda baarszla
urar, ve "ana koynunda gereinden fazla kaldndan", mr boyunca, sorumluluklarn
yklenemeyen, ocuksu, utanga bir insan olarak yaar. Ama bir kz iin en byk tehlike,
analn eziyetdknlne yakn biimidir. Kimi kadnlar, kadnlklarn mutlak bir ilen
gibi grrler: baka bir kurbanda kendilerini bulmak zere, ac bir zevkle ister ya da
karlarlar kzlarn; ayn zamanda da, onu dnyaya getirdikleri iin kendilerini sulu

81

hissederler; kzlar araclyla kendilerine duyduklar acma ile pimanlklar, sonu gelmez
kayglar biiminde da vurur; ocuun ardndan ayrlmaz; on be, yirmi yl ayn yatakta
yatarlar; kk kz, bu tedirgin tutkunun ateinde kavrulup hileir.
Kadnlarn ou, kadn olmay hem ister, hem de bundan nefret eder; kadnlklarn hep hnla
yaarlar. Kendi cinslerine duyduklar tiksinti, kzlarn erkek gibi yetitirmelerine yol aabilir:
nk, pek ender olarak yeterince eliaktrlar. Ana, bir kadn dourmu olmann sinirlilii
iinde, u iki anlaml: "Sen de kadn olacaksn" ilenciyle karlar onu. Benzeri sayd kzn
yce bir yaratk haline getirerek kendi aaln dnlemek ister; bunun yannda, kendi
eksikliinin cezasn ona ektirme eilimi de duyabilir. Kimi zaman, kzna da kendi yazgsn
yaatmaya alr: "Benim iin iyi olan, senin iin de iyidir; ne yapalm, beni byle
yetitirdiler, sen de ayn yazgy paylaacaksn" der. Kimi zaman da tam tersine, kendisine
benzemesini kesinlikle yasaklar: kendi yaantsnn kzna ders olmasn ister, bu da onun
alma biimidir. Hafifmerep kadnlar kzlarn manastra verir, bilgisizler de okuturlar.
l'Asphyxie'de, kzn tiksindii bir genlik yanltsnn rn sayan ana, kzgn kzgn
barmaktadr:
Anlamaya al beni. Bana byle bir ey gelirse, hi gzkme gzme. Ben o yasta hibir
ey bilmiyordum. Gnah! Nedir ki gnah dedikleri? Belirsiz bir ey! Bir erkek seslendii
zaman sakn gitme. Yolu156
KADIN II
na devam et. Sakn dnp bakma. Anlyor musun? Sakn bakma. Uyaryorum ite; bana
byle bir ey gelirse, hi acmaz, batan iinde brakrm seni.
Yukarda grdmz gibi, kzn kendi iledii kusurdan kurtarmaya alan Madam Mazetti,
eliyle onu atee atmtr. Stekel, bir anann kzna duyduu "nefret" konusunda karmak bir
rnek vermektedir:
Bir zamanlar bir kadn tanmtm, ok cici ve sevimli bir yaratk olan drdnc kzn
grmeye bile dayanamyordu... Kocasnn btn kusurlarn kendinde toplamakla suluyordu
kzcaz... ocuk, kadnn, byk bir tutkuyla sevdii baka bir erkekle, bir ozanla iliki
kurduu dnemde domutu; kadn Goethe'nin Seime Bal Yaknlk-lar'ndaki gibi,
ocuun sevdii adama benzeyeceini ummutu. Ama doduu gn, babasna benzediini
grmt. Ayrca, anne, bu ocukta coku, yumuaklk, yrekten ballk, nefsine dknlk
halinde kendi imgesini gryordu. Oysa, gl, sert, verdii karardan dnmeyen, iffetli ve
enerjik bir insan olmak isterdi. Kocasndan ok, kzna baktka nefret ediyordu kendinden.
Asl atma, kz bydkten sonra balar; gen kzn, anas karsnda kendi zerkliini
olumlamak istediini grmtk: ana iinse, bu, iren bir ihanettir; o, elinden kamaya
uraan bu yeni istenci "bastrmaya" urar hl; benzerinin baka bir varlk olmasn kabul
edemez. Erkein kadnlarn yannda tatt kendini mutlak olarak onlardan yksek hissetme
zevkini, kadn ancak ocuklarnn, zellikle kzlarnn yannda duyar; ayrcalklarndan,
yetkesinden vazgemesi gerekince, en nemli eylerden yoksun kaldn sezer. Tutkuyla
sevse de, dmanca davransa da, ocuun bamszl anann btn umutlarn krar, ki yanl
bir kskanlk duyar: hem kzn elinden alan dnyay, hem de bu dnyann bir parasn ele
geirmekle kendisini ondan yoksun brakan kzn kskanmaktadr. Bu kskanlk, ilkin, kzla
babas arasndaki ilintilere dnktr; ana, kimi zaman, ocuu kocasn yuvaya balamak iin
kullanr; baarszla urarsa, can sklr elbet:
ANA
157
ancak basan halinde de ocukluundaki aalk duygusunu ters ynde yemden yaar: bir
zamanlar anasna yapt gibi, bu sefer de kzna sinirlenir; surat asar, kendini yzst
braklm, anlalmam hisseder. Kzlarn pek ok seven yabanc bir erkekle evli bir Fransz
kad- -m, bir gn, kzgnlkla: "Usandm artk bu melezlerle yaamaktan!" diye barmt.

82

Anas tarafndan en ok itilip kaklan, ounlukla babasnn gzdesi olan byk kzdr. Ana
en nankr ileri ona verir, yann stnde bir ciddilik bekler ondan: kendisiyle yana
kalktna gre, elbette byk gibi davranacaktr ona: "yaamn romana benzemediini,
dnyann toz pembe olmadn, insann her iinden geleni yapamadn, elenmek iin
dnyaya gelmediini" renecektir. Ana, ou kez, srf "Hanya'y Konya'y rensin" diye,
yerli yersiz tokatlar kzn; birok eyle birlikte, hli evin hanm olduunu gstermek ister:
nk en ok canm skan ey, 11-12 yalarndaki bir kzn karsna kacak hibir gerek
stnlnn bulunmamasdr; kz, daha imdiden, birtakm evilerini becermektedir, "kk
bir ka-dn"dr; hatt kendisini birok ynden yetikin kadnlarn stne karan bir canlla,
meraka ve akgrlle sahiptir. Ana, kendi ka-dnsal evreninde kar klmadan egemen
olmaktan holanr; yeri doldurulmaz, esiz bir varlk olmak ister; krpe yardmcsysa onu, bir
anda, kadnlk grevinin katksz genelliine indirgeyiverir. iki gn ayr kaldktan sonra,
dndnde evi kark buldu mu, kzn fena halde halar; aile yaamnn kendisi olmadan da
yolunda gittiini farkettii an da sinir nbetleri geirir. Kznn tpatp kendine benzemesini,
ikinci rnei olmasn istemez. Ama onun kendini tam anlamyla baka bir varlk halinde
olumlamasna da dayanamaz. Kznn, aile basksndan kurtulmak zere yardma ard,
"akln elen" ar-kadalarndan aka nefret eder, onlar eletirir, pek sk grmemesini
ister, hatt "kt etkileri"ni bahane ederek arkadalklarn kesinlikle yasaklar. Kendisinden
gelmeyen her etki ktdr nk; kznn sevgiyle yanat kendi yandaki kadnlara
retmen ya da arkada annelerine zellikle dmandr: bu trl sevgiyi sama ya da zararl
bulur. Kimi zaman, ocuun neesi, bilinsiz davranmas, oyun ya da kahkahalar onu ileden
karmaya yeter; bu gibi eyleri olunda daha kolay balar; erkek ocuklar kendi cinslerine
zg ayrca158
KADIN II
lklar kullanmaktadrlar, ok doaldr byle olmas, ana kazanamayaca bir yartan oktan
ekilmitir. Ama neden u dii, kendisinden esirgenen ayrcalklardan yararlanacakm?
Ciddiliin kurduu tuzaklara dtnden, kzn evin skclndan kurtaran btn i ve
elenceleri kskanr; bu ka, urunda mrn verdii btn deerlerin yadsnmasdr nk.
ocuk bydke, anann yreini kemiren hn da artar; geen her yl, anay kanlmaz
sona yaklatrmakta; o krpe bedense yldan yla geliip serpilmektedir; kzn bekleyen
gelecek ondan alnmaktadr sanki; kimi analarn, kzlarnn ilk ayba rahatszlnda
sinirlenmesi bundandr: kadn niteliini kazanm olmalarna kzarlar. Ksmetine ayn eyleri
sonu gelmemecesine tekrarlamak den yal diinin tersine, yeni diinin nnde
belirlenmemi birtakm olanaklar vardr: ana ite bu olanaklar kskanr, onlardan nefret eder;
bunlar kendine mal edemedii iin, ou kez azaltmaya, yoketmeye urar: kzn evden
dar karmaz, gz altnda tutar, ezer, bile bile zevksiz giydirir, aylak oturmasna izin
vermez, kz sslenir, "gezmeye gider"se kplere biner; yaama duyduu kzgnln hncn,
yepyeni bir gelecee doru koan bu krpe yaamdan alr; gen kz kk drr,
giriimleriyle alay eder, horlar zavally. ou kez, ak seik bir sava vardr aralarnda;
genellikle gen olan kazanr elbet bu sava, nk zaman kendisinden yanadr;.ama bu
yengide buruk bir kusur tad vardr: anasnn davran gen kzda hem bakaldr, hem de
pimanlk yaratr; gznn nnde bulunmas kendisini sulu klmaya yeter: bu duygunun
tm geleceini etkileyebileceini biliyoruz. Ana, istese de istemese de yenilgiyi kabul eder;
gen kz byyp kadn oldu mu, aralarnda tedirginlik oran deien bir dostluk kurulur.
Ama ana mr boyu hayal krldna uram, birtakm eylerden yoksun braklm olarak
kalr; kzsa, ou kez, ilenlenmi hisseder kendini.
Ya ilerlemi bir anann kocaman ocuklaryla ilintilerine ilerde deineceiz: ama uras
aktr ki, ocuklar, analarnn yaamnda en byk yeri yirmi yana kadar tutarlar. imdiye
dek anlattklarmzdan, hemen herkese kabul edilen iki nyargnn yanll ortaya

83

kmakta. Birinci nyarg, analn bir kadn mutlu klmaya, btn arzularn doyurmaya
yettii inancdr: oysa yoktur byle bir ey. Analarn ou mutsuz, doyumsuz, kezzap gibi
insanlardr. Bir dzineden fazla
ANA
159
ocuk douran Sofia Tolstoy ok ey anlatan bir rnektir; Gnce'si boyunca, hi durmadan,
gerek dnyadaki, gerek kendindeki her eyi bo ve yararsz bulduunu syler. ocuklar ona,
eziyetdknlerine zg bir dinginlik salamaktadr. "ocuklar dodu doal, genlik
duygusunu yitirdim: Mutlu ve dinginim." Genliinden, gzelliinden, kiisel yaamndan
vazgemek ona azck dinginlik getirmitir; yal ve dorulanm hissetmektedir kendini.
"Vazgeemeyecekleri bir varlk olmak byk bir mutluluk veriyor bana." ocuklar, kocasnn
stnln reddetmesine izin veren birer silhtrlar. "Aramzda bir eitlik yaratabilmek iin
bavurabildiim biricik kaynak, biricik silh, ocuklarm, enerjim, neem ve salm..." Ama
ocuklar, can skntsnn kemirdii bir varla anlam kazandrmaya yetmez. 25 Ocak 1905'te
cokun bir ann ardndan yle der:
Ben de her eyi istiyorum ve her eyi yapabilirim.14 Ama cokunluum geince, bebeklere
bakmann, yiyip imenin, uyumann, kocamla ocuklarm sevmenin dnda, hibir ey
istemediimi, hibir ey yapamayacam farkediyorum; bu saydklarmn insan mutlu
klmas gerekir, anlarsa beni hzne bomakta, dnk gibi iimde alama arzusu
uyandrmakta.
On bir yl sonra da unlar yazar:
Kendimi olanca enerjimle ve en iyisini yapmak zere ocuklarm yetitirmeye adadm. Ama
hey ulu Tanrm! Nasl da sabrsz, fkeli bir insanm, ne de abuk baryorum!"... ocuklarla
aramdaki bu sonsuz kavga nasl da hzn verici!
Anann ocuklaryla ilintisi, yaam dediimiz eyin btn iinde belirlenir; kocasyla
ilikisine, gemiine, urat ilere, kendisine , baldr; ocuu her derde deva bir il
saymak hem sama, hem zararldr. H. Deutsch, bandan beri szn ettiimiz Psychology
ofwo-men (Kadnlarn Ruhsal Durumu) adl kitabnda, ruh hekimlii yaanSzcklerin altn Sofia Tolstoy'un kendisi izmi.
160
KADIN II
ANA
161
ts boyunca rastlad analk grnglerini inceledikten sonra ite bu sonuca varmaktadr. O,
anal, insan ilevlerin doruuna yerletirmekte; kadnn kendi varln analk yoluyla
btnlediine inanmaktadr. Ancak, bunun zgr bir seimle yklenilmesi, itenlikle
istenmesi gerekmektedir; kadnn, analn ykn kaldracak ruhsal, tinsel ve zdeksel bir
durumda bulunmas zorunludur; yoksa ok kt sonular doabilir. Hele karasevdal ya da
sinir hastas kadnlara il diye ocuu salk vermek, dpedz cinayettir; byle bir ey,
kadnn da, ocuun da ykm demektir. Dengeli, salkl, sorumluluklarn bilen bir kadn
baarabilir yalnz "iyi bir ana" olmay. " Evliliin en byk talihsizliinin, bireylerin evlilikte,
gllkleri iin deil, tam tersine zayflklar iin biraraya gelmeleri, birbirlerinin houna
gitmeye uraacak yerde habire bir eyler verilmesini beklemeleri olduunu sylemitim.
Kendi bamza yaratamadmz bir btnl, bir scakl, bir deeri ocuk araclyla elde
edeceimizi sanmaksa ok daha d kinci bir aldanmadr; ocuk, ancak tam bir kar
gzetmeyile bakasnn mutluluunu isteyebilen, karsndaki varlk araclyla yine kendine
dnmeyip kendini aabilen kadna sevin getirebilir. ocuk insann kendini adayabilecei
deerli bir giriimdir elbet; ama btn giriimler gibi, tek bana insan dorulaya-maz; stelik
yalnz kendisi iin istenmelidir, yoksa birtakm varsaymsal karlar iin deil, Stekel ok
hakl olarak yle der:

84

ocuklar, askn yerini tutan birer oyuncak deildirler; gerekletirilemeyen bir erein yerini
de doldurmazlar; yaammzn bokluunu rtecek birer malzeme de deildirler; onlar ar bir
yk, bir sorumlulukturlar; zgr sevginin en eliak iecikleridirler. Ana-babann ne
oyunca, ne yaama gereksinimlerinin giderilmesi, ne de doyurulmam zenilerinin yerini
tutan eyler olabilirler. ocuk demek, mutlu varlklar yaratma zorunluluu demektir.
Byle bir zorunluluunsa doal hibir yan yoktur: doa insana ahlaksal bir seim yaptrmaz;
byle bir secimse insan balar. ocuk dourmak, balanmaktr; ana sonradan buna yan izdi
mi, bir insan varla, bir zgrle kar su ilemi olur; ancak, hi kimse onu byle
bir balanmaya zorlayamaz. Ana-babayla ocuklar arasndaki ilinti, tpk kan koca arasndaki
gibi, zgrlk iinde seilmi olmaldr. ocuun kadn iin ayrcalkl bir btnlenme olduu
da epey su gtrr; bir kadna, "ocuksuz" diye hoppa, zppe, sevdal, sevici ya da ihtirasl
demekten ekinmiyoruz; buna gre, cinsel yaam, kiisel erekleri, deerleri ocuun yerini
tutan eylerdir. Oysa, burda, iin banda bir belirsizlik vardr: bu lfa karlk, kadnn,
sevgisiz, isiz gsz kald, kendi cinsine duyduu eilimleri duyuramad iin ocuk
istedii de sylenebilir. Bu uyduruk-doalcln altnda toplumsal, yapay bir ahlk
yatmaktadr. ocuun kadn iin en son erek olduunu sylemek, reklmclara zg, all
pullu, beylik bir lftr.
Bu nyargnn hemen ardndan gelen ikinci nyarg, ocuun ana kucanda kesin bir
mutluluk bulduudur. Ana sevgisinin doallkla ilgisi bulunmadna gre, "doaya aykr
dm" ana da yoktur: ama bundan tr kt analar vardr. Ve ruhzmlemesinin ortaya
kard byk dorulardan biri, "sradan" ana babalarn ocuklar iin yaratt tehlikedir.
Yetikin insanlarn aalk duygularnn, saplantlarnn, sinir hastalklarnn kkeni ailesel
gemilerindedir; kendi atmalarn, kavgalarn, dramlarn zememi analar, babalar,
ocuklar iin yaam arkadalarnn en ktsdrler. Baba ocandaki yaamn derin izlerini
tadklarndan, ocuklarna kendi aalk duygular ve yoksunluklaryla yanarlar: ve bu
yoksunluk zinciri sonu gelmemecesine uzayp gider. Hele anann kendine ve bakalarna
eziyet etme eilimi, kz ocukta bir sululuk duygusu yaratacak, buysa onun, kendi
ocuklarna ayn eziyet etme ve ettirme eilimiyle davranmasna yol aacaktr. Kadnlara
yneltilen kmseme ile analara gsterilen saygnn badatrlmas ikiyzlln ta
kendisidir. Kadna kamu-ii etkinlikleri yasakladktan, erkekler gibi birtakm uralarda
ilerlemelerini engelledikten, her alanda yetiiz olduklarn ne srdkten sonra, insan
yetitirme gibi alabildiine ince, alabildiine ciddi bir ii ona brakmak, cinayete benzer bir
elikidir. Trelerin, gelenein hl erkee zg ayrcalklar saylan eitimden, kltrden,
sorumluluktan, etkinlikten yoksun brakt bir sr kadnn kucana, tpk bir zamanlar
olanlar karsndaki aalklarn unutsunlar diye ellerine bebek tututurur gibi, birer ocuk
vermekteyiz; yaamalarna engel
162
KADNII
oluyor; bunun karlnda, etten kemikten yaplm bebeklerle oynamalarna izin veriyoruz.
Kadnn elindeki haklan ktye kullanma eilimine kaplmamas iin ya gerekten mutlu, ya
da ermi olmas gerekir. Kadnlara ailenin ynetimini vermektense Devlet'in ynetimini
vermenin ok daha iyi olacan syleyen Montesquieu belki de hak-hyd; nk frsat
tannd an, kadn da erkek kadar akll ve etkili olduunu gstermektedir: o, cinsini, en
kolay, soyut dncede, ortaklaa yrtlen eylemde amaktadr; bugn iin, kadnsal
gemiinden syrlmas, iinde bulunduu durumun hi mi hi kolaylatrmad duygusal bir
dengeye kavumas ok daha gtr. Erkek de, iinde, evdekinden ok daha dengeli ve
aklcdr, hesaplarn matematik bir kesinlikle yrtr: "kendini kapp koyverdii" kadnn
yanndaysa mantksz, yalanc, maymun itahl olur; kadn da, ocuunun yannda "kendini
kapp koy vermektedir". Ve bu gnl rahatl da tehlikelidir, nk kadn kocasna kar

85

kendini ocuun anasna kar yapamayaca kadar kolay savunabilir. ocuk iin, anasnn
yarm deil tam bir kii olmas, btnleniini zorbaca kendisinde deil de, iinde, toplulukla
ilintisinde aramas arzulanan eydir elbet; bunun yannda, ocuun ana-baba eline
imdikinden ok ok daha az braklmas, eitiminin, elencelerinin kendisine kiisel
olmayan, temiz balarla bal byklerin denetiminde, baka ocuklar arasnda gemesi de
salanmaldr.
ocuk, mutlu ya da hi deilse dengeli bir yaam iersinde bir zenginlik gibi gzkse de,
anasnn ufkunu belirleyemez, kinliinden kurtarmaz onu; ana ocuun bedenine bakar,
karnn doyurur, ykar temizler: btn yapabilecei somut bir durum yaratmaktr, bu durumu
amaksa yalnz ocuun zgrlnn harcdr; ama ocuun geleceine yatrm yaparsa,
zaman ve evren iersinde kendini yine bakasndan ald vekillik belgesiyle ayor, yani
baka birine balanyor demektir. Olunun yalnz hainlii deil, baarszl da btn
umutlarnn krlmasna yol aacaktr: tpk evlilik ya da sevgideki gibi, yaamn dorulama
iini baka bir varla brakmaktadr, oysa insana yaraan tutum, bu ii zgrce kendisinin
yklenmesidir. Kadnn aalnn yaam tekrarlamak zorunda kalndan geldiini
biliyoruz; erkekse, varln katksz yapaylndan daha nemli sayd birANA
163
takm yaama nedenleri yaratr kendine; kadn anala,kapatmak, iinde bulunduu durumu
sonu gelmemecesine srdrmek olur. Kadn bugn, insanln giritii hi durmadan kendini
aarak varln dorulama hareketine katlmak istemektedir; baka bir varla can vermeye
ancak yaam kendisi iin bir anlam tad zaman raz olabilir; ekonomik, siyasal toplumsal
yaamda rol oynamay deneyemedii srece ana olamaz. Hibir ie yaramayan et ynlar,
kleler, kurbanlar ya da zgr insanlar dourmak ayn ey deildir. Gerei gibi dzenlenmi
ocuun yknn byk ksmn topluluun ald, anann topluluktan bakm ve yardm
grd bir toplumda kadnn almasyla analk badamaz olmaktan kacaktr. Genel
kannn tersine ister kyl, ister kimyac, ister yazar olsun alan kadnn gebelii ok
daha kolay gemektedir, nk kendi imgesine bakp by-lenmemektedir; kiisel yaam
zengin olan kadn ocua bir sr ey verir, karlnda pek az ey ister, en iyi eitici, gerek
insan deerleri urap didinerek, ter dkerek renen kadnlardan kar. Bugn iin, kadnn
kendisini saatlerce yuvann dnda tutan ve btn gcn tketen urayla ocuklarnn
karn badatrmakta glk ekii, her eyden nce, kadnlarn almasnn hl klelie
benzemesin-dendir; ayrca, ocuklarn yuva dnda bakmlarm, korunmalarn, eitilmelerini
salayacak hibir ey yaplmamaktadr. Toplumsal bir eksikliktir bu: ama bu eksiklii, gkte
ya da anann karnnda yazl bir yasann anayla ocuu birbirinin mal saydn syleyerek
dorulamak da safsatann ta kendisidir; bu karlkl birbirinin olu, gerekte ok zararl ve iki
yanl bir baskya yol amaktadr.
Kadnn analk yoluyla somut olarak erkee eitlendiini ileri srmek dpedz uyutmacadr.
Ruhzmcler, ocuun anaya erkeklik organna denk bir deer kattn kantlamak iin
epey ter dktler: byle bir ek ne denli arzulanrsa arzulansn, buna sahip olmann bir varl
dorulamaya yeteceini ya da onun en yce erei saylabileceini syleyen yoktur. Anann
kutsal haklarndan da ok sz edilmitir, ama kadnlar oy hakkna analklarndan tr
kavumamlardr; evlenmeden ana olan kza hl horgryle baklmaktadr; ana, ancak
evlilikte, yani kocasnn boyunduruu altnda saylmaktadr. Ailenin ekonomik ynetimi
erkekte olduka, kadn kendileriyle' daha ok u164
KADIN II
ramasna ramen, ocuklar babaya bal kalacaklardr. Bu yzden de, yukarda belirttiimiz
gibi, anann ocuklaryla ilintisi, kocasyla ilintisinin ok sk etkisindedir.

86

Szn ksas, analk, kar-koca ilintisi ve aile yaam bir birlik meydana getirmekte, bu
nn her an tekilere yn vermektedir; kocasna sevgiyle bal bulunan kadn, evin ykn
sevinle tar; ocuklaryla mutluysa, kocasna hogryle bakar. Ama bu uyum kolay kolay
salanamaz, nk kadna verilen grevler birbirleriyle badamamaktadr. Kadn dergi ve
gazeteleri evkadnna bulak ykarken de ekici olmasn, gebelii srasnda da gzel
giyinmesini, hoppalkla anal ve .tutumluluu badatrmasn salk vermektedir; ama bu
tleri eksiksiz uygulamaya kalkan kadn ksa zamanda lgna dnecek, kayglar iinde
yitip gidecektir; eller bulaktan atlad, karn burna dedii zaman ekici kalabilmek son
derece gtr, onun iin de, sevdal kadn, ekiciliini yokeden, kendisini kocasnn
okamalarndan yoksun brakan ocuklarna ou kez hn duyar: yoo, sevgiye deil de,
anala nem veren bir kadnsa, o zaman da ocuklara kendisi kadar sahip kan kocasn
kskanr. te yandan, daha nce grdmz gibi, evkadnl lksyle yaamn devinimi
elime halindedir; ocuk, yeni cilalanm parkelerin ba dmandr. Ana sevgisi,
ounlukla, dzgn tutulan bir yuvann dourduu kzp azarlamalar iinde yokolur gider.
Btn bu elikiler iinde rpnan kadnn gnlerini habire sinirlenerek, kezzap gibi
geirmesi hi de alacak bir ey deildir; u ya da bu hanede zarara uramakta, gelip geici
kazanlar hibir gvenilir baaryla saptanmamaktadr. Kendini hibir zaman almasyla
kurtaramamakta; alma vaktini almakta, ama varln dorulayamamaktadr: varlnn
dorulanmas bakalarna, yabanc zgrlklere braklmtr. Eve kapatlan kadn kendi
varlnn temelini atamaz; kendini benzersizlii iinde olumlama olana yoktur: dolaysyla,
benzersizlii de kabul edilmez. Araplar, Hintliler ve kylerde yaayan insanlar iin kadn,
yapt ie gre deerlendirilen ve yitirildii zaman hi zlnmeden yerine bir bakas
konulan bir dii uaktr. ada uygarlkta kadn, kacasnn gznde, az ok bireylemitir:
Nataa gibi tutkulu ve zorba bir ballkla kendini ailesine adayp benliinden gemese bile o
katksz genellie indirgenl
ANA
165
menin acsn eker. Evin hanm'dr, e'tir, tekilerden ayrlmayan, biricik ana'dr; Nataa bu
hilemeden holanmakta, her trl atmadan, yz yze gelmekten kanarak, br
insanlar' yadsmaktadr. ada Batl kadnsa, tam tersine, belli bir evin hanm, belli bir e,
belli bir ana, belli bir kadn olarak br insanlarn gzne arpmak istemektedir. Ve bu
gereksinimi toplumsal yaamnda gidermeye alacaktr.
N C BLM
TOPLUM YAAYI
AiLE, kendi iine kapanm bir topluluk deildir: ayrlnn tesinde, br toplumsal
hcrelerle alverite bulunur; ev, yalnzca kar-kocann iine kapand bir "yuva" deildir;
ayn zamanda yaama dzeyini, varln, beenisini da vuran bir simgedir; onun iin de,
bakalarna gsterilmesi gerekir. Yaamn bu yannysa zellikle kadn dzenler. Erkek,
retici ve yurtta olarak toplulua, iblmnn yaratt organik dayanmayla baldr, evli
ift, geldikleri aile, snf, evre ve rkn belirledii, ayn biimde olumu daha baka gruplara
mekanik bir dayanmayla bal toplumsal bir kiidir; ve bu kiiyi olanca katkszlyla
temsil etmek kadna dmektedir: kocann u-rasal ilikileri, ou kez, toplumsal deerini
yanstmaz; hibir i yapmayan kadnsa, ura diye benzerleriyle ahbapl seebilir; ayrca, bu
"gelip gitmeler"le, klgsal adan kimseye yaran dokunmayan ve tabii ancak toplumsal
deerler sralamasndaki yerlerini yitirmemeye alan, yani kendilerini bakalarndan stn
sayanlar iin nem tayan birtakm ilintileri srdrecek zaman vardr. Bu aylak kadn,
kocasyla ocuklarnn burnunun dibinde olduklar iin gremedikleri evini, hatt yzn
gzn bakalarna gstermeye baylr. Aileler aras grmelerdeki "temsil etme" grevi,
ou kez, kendini gstermekten ald zevkle karr.

87

Her eyden nce, kendine kar kendini temsil etmesi gerekir; evde, ii gc olmadndan,
yle stnkr giyinir: sokaa kmak, konuk arlamak iinse, "sslenir". Sslenmenin iki
ayr yn vardr: bir yandan kadnn toplumsal saygnln (yaama dzeyini, varln,
168
KADIN I I
evresini) yanstmaya yarar, te yandan da kadnn kendine hayranlnn somut simgesidir;
hem bir belirti, hem de bir mcevherdir; hibir ey yapmama'nn acsn eken kadn,
sslenme araclyla varln dile getirdiini sanr. Gzel olmaya almak, giyinmek onun
iin, yuvasna sahip kmasna izin veren ev ii gibi, kiiliini kendine mal etmesine yardm
eden eylerdir; sslendii zaman ben'ini kendi eliyle seip yarattn sanr. Treler de onu
kendi imgesinde yabanclamaya itmektedir. Erkek giysileri, tpk vcudu gibi, btn baklar
stnde toplamayp aknlgn dile getirmek zorundadr;1 erkek iin, ne klk, ne gzellik
kendini nesne haline getirme ereini gder; dolaysyla o, d grnn eer hasta deilse
, varlnn yanss saymaz. Kadndansa, toplum, tam tersine, bir cinsel nesne olmasn ister.
Klesi olduu modann erei onu zerk bir birey gibi gstermek deil, aknlndan koparp
erkeklerin arzulayaca bir av haline getirmektin hi kimse taanlarna yardm etmez, tam
tersine, giritii her ey engellenir. Etek, pantolondan daha rahatszdr, yksek topuklu
ayakkablar yrmeyi gletirir; en k giysiler ve pabular, apkalar ve oraplar, ayn
zananda en kullansz, en dayanksz olanlardr; herhangi bir giysi, vcudun biimini gizlese,
bozsa ya da tpatp uysa da, sonu olarak onu gzler nne serer. Dolaysyla, kendini
seyretmek isteyen kk kz iin sslenme byl bir oyundur; daha sonra, ocuklara zg
bamszl ak renk muslinlerin, boyal pabularn getirdii zorunluluklara bakaldnr;
ergenlik anda, kendini gsterme ya da gizleme arzusu arasnda bocalar durur; cinsel nesne
olmay kabullendikten sonraysa, sslenmeye baylr.
Daha nce de sylediimiz gibi, kadn sslenme yoluyla hem doaya benzemekte, hem de
ona yapaylk gerekliliini eklemektedir; gerek erkein gznde, gerekse kendi kendisi iin,
iek ve tomurcuk haline gelir. Permal salarn, krklerin scak yumuakln erkee teslim
etmezden nce kendine mal' eder. Biblolarndan, hallarndan, yastklanndan, ieklerinden
ok takp taktrd tyler, inciler, tal
1 Bu konuda, kendilerini birer cinsel nesne sayan ilmelerle k gezmeye baylan erkekleri
ayrk tutmak gerekir. Gnmzde, zellikle Amerikal Zencilerin parlak ve iyi dikilmi
kumalarla "iki dirhem bir ekirdek giyinmeleri" ise, ok karmak nedenlere baldr.
TOPLUM Y AAYI
169
ineler, teniyle bir tuttuu ipekliler stnde etkilidir, bunlarn gz okayc grn, ele ho
gelii, ksmetine den cinsel evrenin kezzap-hm dnlemektedir: cinsel arzulan ne denli az
doyurulursa, giyim kuama o denli nem verir. Sevici kadnlarn erkek gibi giyinmesi yalnz
erkee zenmelerinden ya da topluma kafa tutmalarndan deildir: onlar, kadifenin ya da
satenin okaylarn bir diinin vcudundaki edilgin niteliklerde bulmaktadrlar.2 Erkein
hoyrat kollarna teslim edilen kadn bundan zevk alyorsa belli bir lde, hele zevk alm*
yorsa ok daha byk bir olaslkla, sarlmak iin, kendi vcudundan baka av bulamaz:
onu iek haline getirmek zere kokular srnr, boynuna ast elmaslarnsa teninden ayrm
yoktur; sahip olabilmek iin, dnyann btn zenginliklerine zde klar kendini. Onlardan
yalnz cinsel deil, kimi zaman duygusal, dnsel hazlar da bekler. u mcevher bir an,
teki bir simgedir. Kimi kadnlar kendilerini iek demeti, ku kafesi haline getirirler; kimisi
de mze ya da ivi yazsdr. Georgette Leblanc, Anlar'nda yle anlatr genliini:
Hep tablo gibi giyinirdim. Van Eyck'in tablolarndan km bir kadn, Rubens'in bir
alegoryas ya da Memling'in Meryem Anas gibi dolagrdm. Bir ks gn, eski bir papaz
kaftanndan karlm gm eritlerle belinden balanm, meneke renkli kadife bir giysiyle

88

Brksel sokaklarnda dolam hl gzmn nndedir. Toplamay gereksiz bulduum uzun

kuyruumla kaldrmlar spryordum. Sar krk berem sar salarmn stne oturtulmutu,
ama en garibi, bir zincirle alnmn ortasna sarkttm elmast. Neye yaryordu btn bunlar?
Hibir eye, ama holanyordum bundan ve byle giyindiim zaman gelenein dnda
yaadm sanyordum. Ben geerken glenlerin says arttka, gln olma konusundaki
bulularm da artyordu. Alay ediyorlar diye kllk deitirmek ok utan verici geliyordu
bana. tnsan kk dren bir teslim olu sayyordum bunu... Evdeki halimse baka bir
lemdi. rnek olarak, Gozzoli'nin, Fra Angeli-co'nun meleklerini, Burne Jones'un, Watts'n
resimlerindeki kadnlar
2 Krafft Ebbing'in kitabnda ad geen Sandor, iyi giyinen kadnlara baylr, ama kendisi
"giyinip kuanmazm."
170
KADIN I I
seiyordum kendime. Hep gk mavisi ya da afak rengi eyler giyiyordum; bol etekli
giysilerim, kocaman kuyruklar halinde ardmda uzayp gidiyordu.
Evreni byl yollardan kendine mal ediin en gzel rneklerine akl hastanelerinde rastlanr.
Mcevher ve simge dknln diz-ginleyemeyen kadn kendi z biimini unutur, gln
olmaya ballar. Kk kzlarn hepsi, sslenmeyi, kendilerini peri kz, kralie ya da iek
haline getiren bir klk deitirme sayarlar; trl bezeklerle, kurdelelerle donandklar zaman
gzel olduklarna inanrlar, nk bu bezeklere, kurdelelere zdetirler o srada; giydii
kuman rengine bay-' lan gen kz, renginin uukluunu farketmez bile; bu snrsz
zevksizlie, kendi kiisel biimlerinden ok d dnyayla ilgilenen sanat ya da aydn
kadnlarda da rastlanr: eski Yunan'dan kalma kumalara, eski mcevherlere kendilerini
kaptrr, in'i ya da Orta a' canlandrmann esrikliiyle aynaya ya hi bakmaz ya da kesin
bir nyargyla bakarlar. Kimi zaman, hele yal kadnlarn garip kl kar^ snda azmz
ak kalr; talar, danteller, cyak cyak baran renkler, uyumsuz gerdanlklar kzgn
baklarmz km yzlerine eker hep. Erkeklerin houna gitme kaygsndan kurtulmu bu
kadnlar iin, sslenme, ou kez, ocukluktaki gibi bedelsiz bir oyundur. Zarif bir hanm da,
giyinip kuanrken, birtakm cinsel ya da estetik tatlar arayabilir, ama bunlar imgesinin
uyumuyla badatrmas gerekir: giysisinin rengi tenine uyacak, dikimi vcut izgilerini
ortaya karacak, kusurlar gizleyecektir; byle bir kadn, sslendii zaman, stndeki
bezekleri deil, kendini beenir, hem de alabildiine.
Sslenme, daha nce de sylediimiz gibi, yalnzca bir takp taktrma deildir: ayn
zamanda kadnn toplumsal durumunu belli eder. Grevi cinsel nesne halinde yaamak
olduundan, ancak fahieler ortaya vurabilirler diiliklerini; eskiden salarn safran ansna
boyatr, dall gll entariler giyerlerdi, bugn de alabildiine yksek topuklar, vcudu smsk
saran saten giysiler, gzalc boyalar, keskin kokular uralarn yanstmaktadr. "Sokak
kadn" gibi giyinen br kadnlara kt gzle baklr. Onlarn cinsel nitelikleri toplumsal
yaam iersinde" eritilmitir. Diilikleri ancak akll uslu bir biimde da vurulmaldr.
TOPLUM YAAYI
171
Yalnz unu da belirtmek gerekir ki, hanmefendilik salt edepli giyinmekle olmaz. Erkein
cinsel arzularn aktan aa kamlayan kadn ktdr: ama bu arzuyu elinin tersiyle
itiyormu gibi durana da iyi gzle baklmaz: erkeklemek istedii kansna varlr, yleyse
sevici- * dir; ya da dikkati ekmek istiyordur: o zaman garip kadn damgasn yer; cinsel
nesne olmay reddederek topluma kafa m tutuyor: yleyse bozguncudur. Gze batmamak
istiyorsa, diiliini srdrmesi gerekir. Kendini gsterme merakyla edeplilik arasndaki snn,
treler izer; "drst kadn" kimi yerde gsn, kimi yerde de topuunu saklamak
zorundadr; gen kz, kimi zaman, damat adaylarnn ilgisini ekebilmek zere, diiliini
ortaya vurma hakkna sahipken, evlenir evlenmez ss pusu bir yana brakmas gerekir: ky

89

uygarlklarnn ounda durum budur; kimi zaman, gen kzlarn belli belirsiz sslenmeleri,
donuk renkli, gsterisiz entariler giymeleri istenir; evli ablalarnnsa, pahal kumalardan
yaplm, vcudu saran, cvl cvl giysilere hakla-r vardr; on alt yandaki krpe bir vcutta
kara iyice gze batar, nk kural, o yata karay yasaklamtr.3 insan bu yasalara boyunemek zorundadr elbet; bununla birlikte, en kati ilkeli evrelerde bile, kadnn diilii kaln
izgilerle de olsa belli edilecektir: bir rahibin hanm da salarn kvrtr, hafife boyanr,
kysndan kesinden moday izler, vcut gzelliine nem vererek diiliini kabul ettiini
gsterir. Cinselliin toplumsal yaama giriinin en belirgin rnei "gece giysisidir. leni,
yani atafat ve hovardal dile getirmek zere, bu giysilerin pahal ve dayanksz olmalan
gerekir; ne denli rahatsz olurlarsa, o denli iyidir; etekler uzundur, yle dar ya da genitirler
ki, yryemezsiniz; kadn, mcevherler, uuan tller, pullar, iekler, tyler, takma salar
altnda ta bebee dner; eti de gzler nndedir; iekler nasl karlksz aarsa kadn da
ylece omuzlarn, srtn, gsn aar; ikili elenceler bir yana, erkek, kadn arzuladn
belli edemez: ancak uzaktan bakar, ya da dansa kaldrp sarlr, ama bylesine tatl
zenginliklerle dolu bir dnyann efendisi olduu iin
3. XIX. yzylda geen kt bir filmde, Bette Davis, gen kzlarn, evlenene dek beyaz
giymesi gerektii halde, byk baloya krmz bir giysiyle gelip herkesi artyordu.
Davran, yerleik dzene bakaldrma biiminde yorumlanmt.
172
KADIN II
keyiflenebilir. Bylece len, erkekler arasnda, potla haline gelir: her erkek, kendi mal olan
kadnn vcudunu gzler nne serer. Kadn, gece giysisi iinde, btn erkeklerin beenip
arzulayaca, sahibine gurur veren bir dii olup kmaktadr.
Sslenmenin toplumsal imlemi, kadnn topluma kar taknd tavr aa vurmasna izin
verir: yerleik dzene boyuneiyorsa, kendine, gze batmayan, akll uslu bir kiilik seer;
bunun da saysz ayrnts vardr elbet: tkrldm, ocuksu, giz dolu, saf, sert, neeli, ll,
azck an ya da silik bir kadn olunabilir. Ya da tam tersine zgnlyle, allmn dna
ktn gsterir. Bir sr romanda, "zincirlerinden kurtulmu" kadnn, giyim kuam
konusundaki gz-pekliiyle cinsel nesneliini, yani bamlln gstermesi epey ilgintir:
rnein, Edith Wharton'un This age ofinnocence (u ocukluk a) adl romannda, frtnal
bir mr srm, gzpek gen dulun balca nitelii ar ak saklktr; bunun yaratt
tepkinin rpertisi, uyumculua duyduu horgry elle tutulur hale getirmektedir, ite bu
nedenle, bir gen kzn kadn gibi, yal kadnn gen kz gibi, yosmann hanmefendi,
hanmefendininse, kapak kz gibi giyindiini grrz. Herkes kendi toplumsal durumuna
gre giyinse bile, yine birtakm kk oyunlar vardr iin iinde. Sanat gibi yapaylk da ,
hayalgcnn rndr. Memelikler, dzgnler, rastklar birer klf olmakla kalmaz, ayn
zamanda yz ve bedeni baka bir kalba sokarlar; kiilii en az bozulmu kadn bile, "giyinip
kuand" zaman ko-. lay kolay yakalanmaz: bir resim, bir heykel, sahnedeki bir oyuncudur,
artk, asl kiilii olan, ama u anda oynamad, orda bulunmayan bi-rini anmsatan bir
simgedir. Bir roman kahraman, bir resim ya da heykel gibi kusursuz, gerekli ve gerekd bir
nesneyle kartnlmaya baylr; bu nesnede yabanclamak, bylece kendini donup kalm,
dorulanm bir varlk haline getirmek iin rpnr durur.
rnein, Marie Bashkirtseff i, Ecrits intimes'in (Kendimi Anlatan Yazlar'n) her sayfasnda
yeni bir klkta grrz. Tek bir giysisini anlatmadan gemez: her yeni gece giysisiyle yeni bir
insan olduunu sanr ve kendine hayran kalr.
TOPLUM ! YAAYI
173
Byk bir atk aldm annemden, bamn geecei bir oyuk atm, sonra iki yanndan diktim.
Yunan giysilerindekilere benzer kvrmlarla aa dklen bu atk Dou lkelerine, Tevrat'a
zg, garip bir hava veriyor bana.

90

Laferriir'in dkknna gidiyorum ve Caroline, saat iinde bana, bulutlara brnmm

izlenimi veren bir giysi dikiyor. Kulland da, stme oturttuu ve beni ince, uzun zarif bir
kz haline getiren /n-giliz tlnden baka bir ey deil.
Kvrmlar birbirine uyan, scak renkli, ynl giysimle Lefebvre'in frasndan km bir tablo
gibiydim; Lefebvre'in hanm hanmck giydirdii o fidan boylu, krpe kzlardan biriydim...
Ve bu i bylece uzayp gider: "Karalar iinde bir iim suydum... Klrengi giysiler iinde pek
sevimliydim... O gn beyazlar giymitim, ve dorusu cici mi ciciydim."
Ssne byk nem veren Madam de Noailles da, Memoires'nda (Anlar'nda) hznle sz
eder kt dikilmi bir giysinin dramndan:
Canl renkleri, gzpek elimeleri sever, her giysiyi bir grnm, alnyazsna doru
sallandrlm bir yem, bir serven balangc sayardm. Beceriksiz ellerden km bir giysiyi
srtma geirdiim zaman, yakalayabildiim btn kusurlarn acs yreime kerdi.
Giyimin kuamn pek ok kadn iin bylesine nem tamas, aldatc olarak onlara hem
dnyay, hem de kendi benlerini vermesin-dendir. Alman yazan I. Keun'un la Jeune Fille en
soie artifcielle (Yapay ipekliler Giymi Kz) adl roman, yoksul bir gen kzn, tyl
kumatan yaplm, klrenkli mantosuna duyduu tutkuyu anlatmaktadr; kzcaz, mantonun
okayc scaklndan, tyl sevecenliinden cinsel bir haz duymaktadr; ama sevdii,
aslnda, biim deitirmi kendi varldr: bu manto araclyla, kollarna alamad
dnyasal gzellie, bir trl yaamad parlak alnyazsna kavumaktadr.
Derken, asklardan birinde, son derece yumuak, tatl, sevecen,
174
KADIN II
utanga, klrenkli bir krk manto grdm: ylesine sevdim ki, gidip kucaklamak geldi
iimden. Tpk gkyz gibi insan rahatlatan, tam bir gven duygusu veren, yar kutsal bir
havas vard. Sahici Sibirya sincabndan yaplmt. Sessizce srtmdaki yamurluu kardm,
krk giydim. Krk, ondan holanan tenime elmas kadar yarasmst; bildiiniz gibi, insan
sevdii eyi kimseye brakmaz, iinde, kenarlar ilemeli, ipek bir astar vard... Manto bana
smsk sarlyor, ve benden ok Hubert'in gnln eliyordu... yle zariftim ki onunla. O,
duyduu sevgiyle bana deer katacak, ender bulunan bir erkee benziyordu. Manto beni
istiyor, ben de onu: bylece birbirimizin oluyoruz.
Kadn bir nesne olduuna gre, giyim kuamnn ve sslenme biiminin varlndaki deerleri
deitirmesine amamak gerekir, ipek oraplara, eldivenlere, apkalara onca deer verii
bouna deildir: toplumsal durumuna yarar biimde giyinmek grevidir. Amerika'da, alan
kadnn kazancnn byk bir blm gzellik bakmna ve giysilere gider; Fransa'da bu yk
biraz daha hafiftir; ama kadn, yine "klna kyafetine" gre saylmaktadr; i aramaya kt
zaman, kellifelli gzkmek zorundadr: dzgn bir klk, iyi bir silh, bir yafta, bir saydrma
arac, bir iyi durum belgesidir.
Zariflik, kleliin ta kendisidir; insana kazandrd deerler ok pahalya mal olur; kimi
zaman ylesine pahalya patlar ki, byk maazalardaki gzetmenler, arasra, varlkl bir
hanm ya da nl bir oyuncuyu bile bir ie koku, bir ift orap, i amar arrken
yakalarlar. Kadnlarn ou, iyi giyinmek iin fuhu yapar ya da "ufak tefek armaanlar
alrlar"; paraya olan gereksinimlerini sslenme ayarlar. Gzel giyinmek, ayrca, epey zaman
ve aba ister; kimi zaman olumlu sevinler veren bir itir bu: nk burda da "gizli
hazinelerin kefedilmesi", pazarlk, kurnazlk, birtakm eyleri birbirine uydurma ve yaratma
vardr; becerikli bir kadn bu alanda bir yaratc bile olabilir. Maazalarda kalan mallarn
gsterildii zellikle ucuz satlarn balad gnler, tam bir ana-baba gndrler. Yeni
bir giysi, bal bana bir bayramdr. Yzn gzn boyanmas, salarn yaplmas sanat
yaptnn ikiz kardeleridirler. Bugnn kadn, spor, bedeneitimi, trl banyolar, masajlar ve
zel beslenmelerle vcuduna biim verTOPLUM YAAYI

91

175
mekte eskilerden ok daha talihlidir; vcudunun arln, biimini, ten rengini seen
kendisidir; ada gzellik anlay kadna yeni nitelikler eklemitir: kaslarn altrp
gelitirebilir, fazla yalarn dmandr; bedeneitimi yaparken, kendi varln olumlar:
tombul ya da sska olma konusunda belli bir zgrle kavumutur; ama bu zgrlk onu
kolayca baml klabilir. Hollywood yldz doay yenmi, bu sefer de yapmcnn eline
dmtr.
Kadnn elde etme hakkna sahip bulunduu bu yengiler yannda, kendini beendirme ii
tpk evii gibi- zamanla boumay gerektirmektedir; nk vcudu da zamann kemirdii
bir nesnedir. Glette Audry, evkadnnn tozla savana benzeyen bu kavgay yle anlatr:
Eti, genlik yllarnn dipdiri eti deildi artk; kollaryla bacakla-nndaki kaslarn evresi, yava
yava bir ya tabakasyla, hafife sarkan bir deriyle kaplanmaya balamt. Telland,
gnlk zaman izelgesini yeniden dzenledi: gne yarm saatlik bedeneitimiyle balayacak,
aksamlar da, yatmazdan nce, on be dakika masaj yaplacakt. Evhanmlar iin hazrlanm
salk kitaplarna, moda dergilerine bakmaya, belinin lsn izlemeye balad. Meyve
sular hazrlad kendine, zaman zaman mshiller iti, bula eldivenle ykar oldu. sonunda,
iki kaygs birleti: vcudunu ylesine genletirecek, evini yle dzgn tutacakt ki, gnn
birinde, dinginlie, bir l noktaya ulaacakt... dnya, yalanp tozlanmaktan kurtulup
olduu yerde donup kalacakt... Daha iyi yzebilmek iin, yzme havuzunda dersler alyor,
gzellik dergileri de, her gn deien reetelerle akna eviriyordu zavally. Ginger Rogers:
"Her sabah, yz kere tararm salarm, bu i topu topu iki buuk dakikam alr, ve salarm
ipek gibidir" diyordu. Ayak bileklerini inceltmenin yolu; topuklarnza basmadan, ayak
burunlar zerinde, otuz kere inip kalkn: bu is de ok ok bir dakikanz alr; koskoca bir
gnde bir dakika nedir id? Bir zamanlar da, trnakar zeytinyana, eller limon suyuna
daldrlr, yanaklara ezilmi ilek srlrd.4
4 On joue perdant.
176
KADIN I I
Ama her gn tekrarland m, vcut bakmyla giysi dolabnn dzenlenmesi angarya haline
gelir. Btn canl oluumlarn dourduu bozulup zlme, kimi souk ya da doyumsuz
kadnlar yaamn kendisinden tiksinmeye gtrr: bunlar, vcutlarn ev eyasn ya da reel
kavanozlarn saklar gibi, bozulmadan saklamak isterler; ve bu olumsuz aba onlar hem
kendilerine, hem bakalarna dman eder: gzel yemekler imanlatr, arap cildi bozar, ok'
glmek yz krtrr, gne tene zarar verir, fazla uyku hantallatnr, fazla alma ypratr,
sevimek gzlerin evresini morartr, fazla prsen dudaklarn ier, fazla okatrsan
gslerin sarkar, cinsel ak vcudu gevetir, doumlar hem bedeni, hem yz bozar falan
filn; bir sr gen annenin, balo giysilerinin gzelliine baylp kucaklarna koan
yavrularn terslediklerini grmsnzdr: "Sakn dokunma bana, ellerin slak, stm
kirletirsin"; almc kadn, kocasnn ya da sevgilisinin kendisine sarlma isteini de ayn
biimde geri evirecektir. Ev eyasnn klf geirilerek konmuu gibi, kendini erkeklerden,
dnyadan, zamandan korumak ister. Ama btn bu saknmalar, salarn aarmasna, gz
ularnn krmasna engel olamaz. Kadn daha genliinde bilir bunlardan
kanamayacan. Ayrca btn dikkatine ramen; bir sr kaza gelir bana: tuvaletine arap
damlar, sigara kl der, ve tavus-kuu gibi iine iine ortalkta dolaan yaratk bir anda
silinir gider: ask suratl evkadn geri gelir; anszn, ssl giysinin bir iek demeti, bir
bayram fiei, bir an yanp evreyi aydnlatacak, gelip geici, karlksz bir k olmad
farkedilir bir varlk, bir sermaye, bir yatrmdr o; bir sr zveriye mal olmutur; bozulmas,
onulmaz bir ykmdr. Lekelenen, bir yere taklp yrtlan, kt dikilen gyisiler, bir vazonun
krlmasndan, bir kzartmann yanmasndan ok daha byk ykmlardr: nk kendini
gstermeye baylan kadn birtakm nesnelerde yabanclamakla kalmam, dpedz nesne

92

olmak istemitir, dolaysyla kendi varl tehlikededir. Terzisi ya da modacsyla ilintileri,

sabrszlklar, sktrmalar, bu konuda ne denli ciddi olduunu, kendini ne denli gvensiz
hissettiini gstermektedir, iyi dikilmi giysi, dledii kiiyi yaratacak; modas gemi, kt
dikilmi bir tuvaletse deerini drecektir.
TOPLUM I YAAYI
177
Ruhsal durumum, duruum, yzmn anlatm, ksacas her ey srtmdaki giysiye balyd...
der Marie Bashkirtseff, ve devam eder: insan ya rlplak gezmeli, ya da vcut yapsna,
beenisine, kiiliine uygun giyinmeli. Bu koullardan biri eksik kald m, beceriksiz, sradan,
aalanm hissederim kendimi. Peki ya ruhsal durumum ve aklm? Onlar da srtmdaki
ullar dnrler, ondan sonra iyice ser-semleir, bozulur, nereye saklanacam arrm.
Kadnlarn ou, kimse kendilerini farketmeyecek olsa bile, bir toplantya klksz
gitmektense, hi gitmemeyi yeler.
Kimi kadnlar: "Ben srf kendi sz zevkim iin giyinirim" derse de, kendine hayranlkta bile,
aslnda, bakasnn bakna verilen nem gizlidir. Beenilme merakls kadnlar, ancak
tmarhanelerde direnirler dsel kiilerin baklarna gvenmeye; yoksa, canl tanklar isterler
karlarnda. Bakn ne diyor Sofia Tolstoy evliliinin onuncu ylnda:
Hoa gitmek, gzel olduumu bakalarndan duymak isterdim, Li-ova'nn bunu grmesini,
iitmesini isterdim... Peki, neye yarayacakt gzel olmam? Sevimli kk Petya'm, gzellii
sever gibi sever yal ninesini; Liovoka da belki en irkin surata bile alsabilirdi... Salarm
kvrmak istiyorum. Geri kimse farkna varmayacak, ama yine de ho olacak. Ne gerei var
bakalarnn beni grmesinin? Kurdelelere, fiyonklara baylyorum, keke yeni bir deri
kemerim olsayd... ve bu satrlar yazarken, kendimi tutamayp alyorum.
Koca bu tankl pek beceremez. Onun bu konudaki istekleri de iki yanldr. Kars fazla
ekiciyse, kskanr; oysa her koca, az ok, Lidya Kral Kandol'e benzer; karsnn kendisine
onur vermesini ister; zarif ve gzel deilse bile, "iyi" olmasn arzular; yoksa, baba b'nn
szn fkeyle tekrarlayacaktr: "Bugn pek irkinsiniz, sevgilim! Evde konuk yok diye mi
acaba?" Daha nce belirttiimiz gibi, evlilikte cinsel deerlerle toplumsal deerler pek
badatrdamam-tr; bu atma, zellikle giyim kuam konusunda kendini belli eder.
Diiliini ortaya vuran kadn, kocasnn gznden der; yabanc bir
180
KADIN I1
eve dolatrr, gelip kendisini "evinde" grsnler diye hanm arkadalarna toplantlar verir.
Koca ancak birtakm trenli "gezmeler"de karsna elik eder, bunun dnda kadn,
ounlukla kocas iteyken yerine getirir "gelip gitme grevleri"ni. Bu toplantlara egemen
olan can sknts binlerce kere anlatlmtr. Bu can sknts, "kibarln dourduu
zorunluluklar" yznden biraraya gelen kadnlarn aslnda, paylaacak bir eylerinin
bulunmayndandr. Bir avukat karsyla bir doktor kars arasnda hibir ortak nokta
bulunmad gibi, Doktor A. ile doktor B.'nin kanlan arasnda da yoktur. Genel .konulardan
sz ederken ocuklarnn yaramazlklarndan, aile-ii kavgalardan dem vurmak yakk almaz.
Onun iin de havadan sudan, tutulan en son romandan, kocalardan kaplm birtakm
fikirlerden konuulur. Fransa'da, eski grkemli "kabul gnleri" yava yava tarihe karmakta;
ama "ziyaret" angaryas, trl biimlerde, hl devam etmektedir. Amerikan kadnlar,
toplantlarda, konumaktansa bri oynamay yelemekte, ama bu da yalnz bri bilenlerin
iine yaramaktadr.
Ancak, kibarlar dnyasndaki yaam, basit bir nezaket grevinin isteksizce yerine
getiriliinden daha ekici biimler alabilmektedir. Konuk arlamak, yalnzca birtakm
insanlar eve armak deil; ayn zamanda, evi byl bir yer haline getirmektir; gsterili
bir toplant, hem bir len, hem de bir potlatr. Evin hanm, bu toplantlarda btn
hazinelerini ortaya dker: gm takmlar, ili rtler, billur kadehler ve bardaklar karlr;

93

ev ieklerle sslenir: pek ksa mrl, hibir ie yaramayan iekler, hovardalk ve atafat
demek olan bayramlarn bedelsizliini simgeler; vazolara serpitirilen bu ksa mrl
nesneler, birer bayram fiei, tanrlar adna yaklan gnlk ve buhurdan, yerlere salan arap,
kesilen kurbandrlar. Sofralar trl yemeklerle donanr. Konuklarn aln ve susuzluunu
giderirken arzularn-dan nce davranmak, birtakm tatl armaanlar bulmak -gerekir; yemek,
giz dolu bir tren biimini alr. Virginia Woolf Mrs. Dallo-way'den aldmz u parada ite
buna deiniyor:
Ve iste o anda, iki yana atlabilen kaplarda, hizmetiden ok, Mayfair'li hanmlarn saat birle
iki buuk arasnda oynadklar gizemli oyunun, o byk kandrmacann rahibelerine
benzeyen, beyaz nTOPLUM ll YAAYI
181
lkl, beyaz apkal kzlarn sessiz ve sevimli gidi-gelii balad. Bir el hareketiyle sokaktaki
devinim duruyor, onun yerini bu aldatc yanlsama alyordu: ilkin, hibir karlk beklemeden
nnze getirilen yemekler; ve derken masa, gm ve billur takmlarla, krmz meyve
anaklaryla, ekmek sepetleriyle rtlyor; kalkan balnn stnde, koyu krem rengi bir tl
var; sapl, uzun tencerelerde ayklanm pili etleri yzerken, bir ksedeki ate, kpkzl
alevlerle, grkemli bir biimde yanyor; yine karlk beklemeksizin sunulan arapla kahveden
sonra, tatl dlere dalan, yasam son derece ezgili ve gizemli bulan dalgn baklar nnde,
insana nee veren grntler beliriyor...
Bu yan dinsel oyunlar yneten evhanm kendini unutulmaz bir ann yaratcs, mutluluun,
neenin vazgeilmez esi sayacak, bundan gurur duyacaktr. Btn bu insanlar biraraya
getiren, bu unutulmaz olay yaratan Kendisi'dir, karlksz bir nee, bir uyum kaynadr o.
Mrs. Dalloway'in duygulan da tpatp byledir.
Ama Peter gelip: Peki, peki, anlald! Yalnz, ne gerei var o gece toplantlarnzn? dese,
(kimseler akl erdiremese de) verecei cevap su olurdu: Tanrlara adanm, karlksz sunular
bunlar... Dnsenize bir, konuklarndan biri Gney Kennington'da, br Bayswater'da
baka biri.de rnein Mayfair'de oturmaktadr. Ve Mrs. Dalloway, her an onlarn varlyla
doludur; kendi kendine: Ah, ne yazk! Ne byk kayp burada olmaylar! demektedir.
Ayrca, insan byle kiileri biraraya getirmek iin neler yapmaz ki! der, ve sonra dediini
yapp onlar evine toplar. Bir sunu'dur bu; bir birletirme, bir yaratma'dr. Peki ama kimin
iin?
Hii! Belki de srf sunma zevki iin sunmaktr bu. Ksacas, onun imdiki zamandr. Bundan
baka bir eyi de yoktur zaten...
Baka biri, herhangi bir insan da orada olup btn bunlar yapabilirdi. Ama hayr, yine de
epey hayran kalnacak bir toplantyd canm, diye dnyordu. yle olmas iin elinden
geleni yapmt.
Bu sunu salt eliakla dayanyorsa, len gerekten lendir.
182
KADIN II
Ama toplumsal alkanlk, leni bir kurum, sunu'yu bir zorunluluk, gsterii de yin haline
getirmitir. "Akam yemei"ne arlan kadn, o nefis eyleri mideye indirirken, bu arya
ayn biimde karlk vermesi gerekeceini dnmekte: kimi zaman, ok iyi arlanmak
keyfini bile karmaktadr. fkeli bir sesle kocasna: "X'ler bu akam gzmz kamatrmak
istediler" der. Pek ok yk arasnda, yle bir olay anlattlar bana: son sava srasnda, kk
bir Portekiz kentinde, ikindi aylar potlalarn en pahals haline gelmi: evhanmlar, her
toplantda, bir ncekinden daha ok ve eitli pasta karmak zo-rundaymlar; bu i zamanla
yle ar bir yk olmu ki, kadnlar, ortak bir kararla, artk aylarda hibir ey vermemeyi
kabul etmiler. Byle durumlarda len len olmaktan kmakta, eliakln ve olaandln yitirmektedir; dpedz bir angaryadr artk; lenin simgesi olan ara ve gereler birer

94

kayg kaynadr: billur kadehlere, masa rtsne dikkat etmek, ampanyay ve rekleri
ll datmak gerekmektedir; bir kahve fincan krld, koltuklardan birinin ipek rts
yand m, ykimdr; ertesi gn her eyi temizlemek, yerletirmek, evi dzeltmek gerekecektir:
kadn, bu fazladan gelen iten rker. Evkad-mnn yazgsn belirleyen o ok yanl ball
olanca gerekliiyle yaar: puf breine, kzartma ete, kasaba, a kadna, o gn tutulan
yardmc kadna baldr; en kk aksaklkta kalarn atan kocasna; ev eyasn, araplar
deerlendiren, gecenin baarl olup olmadna karar veren konuklara baldr. Byle bir
snavaysa, ancak gerekten eli ak ya da kendinden emin kadnlar dayanabilirler. Pek ou,
bu konuda, Virginia Woolf un Mrs. Dalloway'ine benzer: "Bu grkemli utkular, gz
kamatnclklarn, uyandrdklar heyecan sevmesine seviyor, ama boluklarn,
dzmeceliklerini de hissediyordu." Kadn, ancak ok nemsemedii zaman gerekten tat
alabilir byle gsterili toplantlardan; yoksa, bir trl doyurulamayan bo gururunun verecei
aclardan kurtulamaz. Ayrca, bu "gsterili toplantlar"da yaamn dolduracak bir ura
bulacak talihli kadn da yok gibidir. Kendilerini btnyle bu ie verenler, hem kendilerine bir
din yaratmakta, hem de bu gsterili yaam daha yce ereklere doru amaya
almaktadrlar: gerek "salon toplantlarnn edebi ya da siyasal bir yan vardr. Kadnlar,
bylece erkeklerin stne kmaya, yaamda kiisel bir rol
TOPLUM l YAAYI
183
oynamaya uramaktadrlar. Evliliin dar emberinden kamaktadrlar. Evli kadn, genellikle,
hi de zevkli bir yaam srmez, zaman zaman tatt geici basanlar, onun iin, bir elenceden
ok bir yorgunluktur. Bu gsterili yaam kadnn "bireyleri temsil etmesini", kendini
gstermesini ister, ama kendisiyle bakalar arasnda gerek bir alveri yaratmaz. Sizin
anlayacanz, yalnzlktan kurtarmaz onu.
*P
"zcdr elbet", diyor Michelet, "ama baml bir varlk olan kadn ancak bir erkekle
birlikte yaayabilir ve ou kez erkekten daha yalnzdr. Erkek her yerde bir evre bulur, yeni
ilintiler kurar. Kadnsa, ailenin dnda hitir. Aile de cann karr zavallnn, nk btn
yk onun omuzlarndadr." Gerekten de, drt duvar arasna kapatlan, benzerlerinden ayrlan
kadn, birtakm ortak ereklere ynelmek demek olan arkadaln tadn bilmez; yapt i
zihnini altrmaz, ald eitim dolaysyla bamszl ne tatm, ne de byle bir alkanlk
edinmitir, ve gnleri yalnzlk iinde akp gider; Sofia Tolstoy'un balca derdinin yalnzlk
olduunu biliyoruz. Evlilii onu baba ocandan da, gen kzlk arkadalarndan da
koparmtr. Glette, Mes Apprentissages (raklk Dnemim) adl kitabnda, taradan alnp
Paris'e getirilen bir gelinin yabanclamasn anlatmtr: yaayabilmek iin, annesine uzun
uzun mektup yazmaktan baka aresi yoktur; ama bu mektuplar canl insann yerini tutamaz
elbet; zavallck, duyduu hayal krkln Sido'ya da aklayamaz. Genellikle, evlenen kzla
ailesi arasnda gerek bir yaknlk kalmaz; ne annesi, ne de kz-kardeleri dost olabilirler
kendisine. Bugn, yeni evli kadnlarn ou, konut darl yznden, kendi ailelerinin ya da
kocalarnn evinde yaamaktadrlar; ama bu zorlama beraberlik, onlar iin, gerek bir
arkadalk salamaktan uzaktr.
Kadn iin, eski ya da yeni hanm arkadalarnn dostluu son derece deerlidir; bu dostluklar,
erkekler arasndaki ilikilere hi benzemez; erkekler, kendilerine zg fikir ve taanlarla, birer
birey olarak alverite bulunurlar; kadnlk yazgsnn genellii iine kapanm olan
kadnlarsa, birbirlerine dolaysz bir suortaklyla baldrlar. Ve birbirlerinden bekledikleri
ilk ey, ortak evrenlerinin olumlanmas184
KADIN II
dr. Kadnlar kiisel yarglar stnde tartmazlar: bitakm gizli srlan ve reeteleri paylarlar;
deerleri erkeklerinkinden stn bir eit kar--evren yaratmak zere el ele verirler, ancak

95

biraraya gelince bulurlar ellerine ayaklarna vurulan zincirleri sarsacak gc; kpeksi bir
davranla erkeklerin cinsel itahlarn ya da beceriksizliklerini alaya alr, birbirlerine ne denli
souk olduklarn anlatr, bylece erkein cinsel stnln yadsmaya alrlar; ayrca,
yine alayl bir dille, nce kocalarnn, sonra btn erkeklerin ahlaksal ve aklsal stnln
yadsrlar. Kiisel yaantlarn karlatrrlar: gebelikler, doumlar, ocuk hastalklar, kendi
hastalklar, evileri insanlk tarihinin balca olaylar haline gelir. almalar teknie
dayanmaz: birbirlerine aktardklar yemek ya da temizlik reeteleriyle, eviine, kulaktan
kapma geleneklerden kurulu gizli bir bilim nitelii ve saygnl kazandrrlar. Arasra oturup,
hep birlikte, tinsel sorunlara deinirler. Kadn gazete ve dergilerinde kan "mektuplar", bu
fikir alveriinin en gzel rneidir; salt erkeklere seslenen bir "gnl postas" ne
grlmtr, ne de grlecektir; erkekler, kendilerinin mal olan bir dnyada buluurlar;
kadnlarsa, kendilerine kalan alan lmek bimek, tanmlamak, kefetmek zorundadrlar;
zellikle gzellik tleri, yemek tarifleri, rg rnekleri alp verir, birbirlerine akl
danrlar; gevezelik etme, kendini gsterme eilimlerinde, zaman zaman, gerek bunalmlar
gizlidir. Kadn, erkek yasalarnn kendisine uymadn, dolaysyla bunlar ineyeceinin
bilindiini farketmektedir, nk kendisini bu yasalarn mahkm ettii eyleri yapmaya,
ocuk aldrmaya, yalana dolana, yolsuzlua iten erkektir; onun iin de kadn, bir eit "evre
yasas", salt kadnlara zg bir ahlk getirmek zere br kadnlardan yardm ister. Kadnlarn
birbirlerinin davranlarn yle uzun uzun yorumlayp eletirmeleri yalnzca kt yrekli
olularndan gelmemektedir: hem birbirlerini yarglayabilmeleri, hem de kendilerine bir yol
izebil-meleri iin, ahlk konusunda erkeklerden daha ok terlemeleri, daha ok ey bulmalar
gerekmektedir.
Kadnlararas ilintilere deer kazandran ey, ilerindeki doru'dur. Kadn, erkein karsnda
hep oyun oynamaktadr; temel olmayan var-lkm gibi grnmeyi kabul ederken yalan
sylemekte; erkein karsna mimiklerden, ssl giysilerden, basmakalp lflardan kurulu
dTOPLUM I YAAYI
185
sel bir kii karp onu kandrmakta; bu oyunsa, benliinde srekli bir gerilim yaratmaktadr;
hemen her kadn, kocasnn ya da sevgilisinin yannda: "Asl ben bu deilim" diye
dnmektedir. Erkek dnyas katidir, keskin izgilerle blnmtr, orda sesler n n
lmekte, klar gz almaktadr, ilintiler serttir. Kadnlarn yanndaysa, perdenin gerisine
ekilmitir, sava brakm, silhlarn parlatp bilemektedir; stn ban dzeltir, yzne
yeni bir biim verir, birtakm hileler bulur: sahneye kmazdan nce, perde gerisinde,
sabahlkla, yumuak terliklerle dolar; bu lk, tatl, gerilimsiz havay sever. Co-lette, hanm
arkada Marco'nun yannda geirdii anlar bakn nasl anlatyor:
Ksack i dkmeler, mahpus kadnlara zg elenceler, kimi zaman dikimevlerindekine, kimi
zaman da hastalk sonralarnnkine benzeyen saatler...6
Glette, kendisinden yal bir hanma akl hocal etmeye baylmaktadr:
Scak leden sonralar, Marco, balkonun kaln perdeleri ardnda amarlar onarrd. Byk
titizlik gsterdii halde ok kt dikerdi, ben de, verdiim tlerden gururlanrdm... "i
amarlarna gk-mavisi kuyruklu yldz islemek tatsz,.tene yakn olduu iin pembe iplik
kullann, ok daha iyi gider." Derken bu tler, pudrasndan, dudak boyasna,
gzkapaklarna ektii rimellere dek uzard. "Sahi mi? Sahi mi?" derdi. Gencecik yetkem hi
dn vermezdi. Tara alr, alnna den peremi ekici bir biimde ayrr, byk bir ustalkla
gzlerini boyar, elmack kemiklerinin stne, syle sakaklara doru, bir gnbatm kzll
kondururdum.
Birka sayfa sonra, Marco'y, gnln elmek istedii gen adam iin byk bir kaygyla
sslenirken buluruz:
... Islanan gzlerini kurulamak isteyince engel oldum. Bana brak sen bu isi.

96

Le Kepi.
.186
KADIN U
Gzkapaklarn ba parmaklarmla alnna doru ektim, bylece gzlerinin kenarnda beliren
iki damla yas gz ukurunda eriyip gidecek, kirpiklerindeki srmeyi aktmayacakt.
' Tamam! Ama durun bakaym, daha iimiz bitmedi.
Btn yzn elden geirdim. Dudaklar belli belirsiz titriyordu. Yaralarn temizliyormuum
gibi gs geirdi, sabrla kendini brakt. Son olarak, sarkan gerdann pudrayla azck
pembeletirdim. ikimizde tek lf etmemitik.
... Ne olursa olsun, sakn alamayn, dedim. Gzyalarna yenilmeyin.
'
... Elini, alnnn aklnda gezdirdi.
Cumartesi gn kelepircide grdm o kara giysiyi alsaydm keke... ey, ince orabnz
var m? Bana dn verebilir misiniz? Gidip alacak vaktim yok da...
Elbette, elbette.
ok teekkr ederim. Giysimin karanlk hayasn gidermek zere bir iek eklese miydik?
Ama hayr, hayr, iek miek takmayalm. Ssen kokusunun modas gemi, yle mi? Ah,
ah, size soracak yle ok eyim var ki...
Glette, le Toutounier (Kuucu) adl baka bir kitabnda da kadn yaamnn br yzn
anlatmtr. Mutsuz ya da sevgililerinde aradklar huzuru bulamayan kzkarde, her akam,
stnde bydkleri kanepede bulumakta; orada gevemekte, gnlk kayglan kafalarnda
evirip evirmekte, ertesi gnk atmalara hazrlanmakta; zenle hazrlanm dinlenmenin,
gzel bir banyonun, tatl bir uykunun, h-kra hkra alamann kaak zevklerini yaamakta;
hi konumadklar halde, birbirlerine scack bir yuva yaratmaktadrlar; ve aralarnda geen
her ey dorudur.
Kimi kadnlar, bu sradan ve scak yaknla, erkek arkadalnn ciddiliinden daha fazla
nem verirler. Kendine hayran kadn, baka kadnlarda, gen kzlndaki gibi, iki ynden
ayrcalkl bir varlk bulmaktadr; iyi dikilmi giysisine, ince bir beeniyle denmi evine
karsndaki kadnn dikkatli gzlerinde hayran olacaktr. Yakn dostu, evlendikten sonra bile,
en sekin tandr: ama byle bir hanm arkaTOPLUM l YAAYI
187
da, arzulanabilecek, arzulanan bir nesne olarak kalmaya devam da edebilir. Daha nce de
belirttiimiz gibi, her gen kzda kendi cinsine eilim vardr: kocann ou kez beceriksizce
uygulad sevimeler bu eilimleri yoketmez; kadnn, kendi cinsinden varlklar yannda
tatt, olaan erkeklerinse hi bilmedikleri o cinsel dinginliin kayna budur, ki kadn
arasndaki cinsel ballk cokun bir duygusallk biimini alp ycelebilecei gibi, kararl ya
da kararsz okamalara da dnebilir. Birbirlerine sarlmalar bo zaman dolduran bir oyun
olabilecei gibi vakit geirmekten baka kayglan bulunmayan Harem kadnlarnn durumu
budur, byk bir nem de kazanabilir.
Ancak, diiler arasndaki ortakln gerek dostlua dnmesi pek enderdir; kadnlar
birbirlerine erkeklerden daha yakndrlar, ama bu anlk dayanma iersinde her biri kendini
teki varla doru amamaktadr: hep birlikte yzlerini, deerlerine teker teker sahip olmak
istedikleri erkek dnyasna dnmlerdir, ilintileri kendi kiisel benzersizliklerine
dayanmamakta, genellik iersinde, o anda yaanmaktadr: dolaysyla, ie hemen bir
dmanlk karmaktadr. Tolstoy'un Sava ve Sarndaki Nataa, memedeki ocuklarnn
kundak bezlerini gzlerinin nne serebildii iin sevdii ailesindeki kadnlar bile
kskanmaktayd: Pierre'in gznde, her biri kendi yerini alabilecek kadn olabilirdi nk.
Kadnlarn anlamas, birbirlerine zde olmalarndandr: ama hepsinin birbirini yadsy da

97

bundandr. Bir evhamn, hizmetisiyle ecinsel olmayan bir erkein ua ya da

ofryle kuramayaca kadar yakn ilintiler kurar; evin hanmyla hizmetisi birbirlerine
ilerini dker, kimi zaman suortakl bile ederler; ama aralarnda dmanca bir yar da
vardr; nk evin hanm ileri hizmetinin srtna yklemek, sorumluluk ve saygnlysa
kendine saklamak ister; yeri doldurulamayacak, vazgeilemeyecek bir varlk olmak
arzusundadr. "Ben evde olmadm m, her eyin alt stne geliyor" der. Agzlce,
hizmetisinin kusurunu bulmaya alr; nk hizmeti grevlerini kusursuz yapt m, evin
hanm kendini bulunmaz bir varlk gibi hissedemeyecektir. Ayn biimde, kendinin bir
uzants olan ocuklaryla uraan dadlara, stanalarna, eiticilere, khya kadnlara da,
ilerine yardma gelen hsm akrabasyla kadn ar-kadalarna da sinirlenir; bunun iin de,
bahane olarak kendi "isten188
KADIN II
ci"ne sayg gstermediklerini, "kendi fikirleri"ne gre davranmadklarn syler; aslnda ne
istenci vardr, ne de kendine zg fikri; cann skan ey, kendi yapaca ileri baka
kadnlarn da ayn biimde yapmasdr. Bu da, bir evin yaamn zehirleyen kar-koca, hsm
akraba kavgalarnn balca kaynaklarndan biridir: evin iindeki her kadn, kendi zel
niteliklerini kabul ettirebilmek iin bakaca yolu bulunmad oranda artan bir saldrganlkla
dediim dedik olmak istemektedir. Ama kadnlar, birbirlerini zellikle gnl avcl ve ak
alanlarnda dman saymaktadrlar; bu doruya gen kzlarla ilgili blmde deinmitim;
ou kez, bu hastalk mr boyu srmektedk. Yukarda da grdmz, gibi, zarif kadnn,
kibarlar dnyasnda yaayan kadnn lks, mutlak bir deerlendirilmedir, tepesinde bir utku
elengi bulunmad m ac ekmektedir; ermilere zg k emberini baka bir kadnn
banda grmeye dayanamaz; br kadnlarn toplad oylar kendisinden alnmaktadr; tek
olmayan mutlaa mutlak denebilir mi hi? Yrekten seven kadn, tek bir kalbe girmi olmakla
yetinir, dostlarnn yzeysel baarlarn kskanmaz; ama o da sevgide tehlike iinde
hissedecektk kendini. En yakn dostu tarafndan boynuzlanan kadn temas salt edebiyat
yaptlarna zg bir rnek deildir; iki kadn arasndaki dostluk arttka, yar da tehlikeli hale
gelir. i dklen dost, sevdal kadnn gzleriyle grmeye, onun yreiyle duymaya, onun
etiyle hissetmeye arlmaktadr: a doru ekilmekte, dostunu seven erkein bysne
kaplmaktadr; drstlnn kendisini korumaya yeteceini sanp duygularnn akna set
ekmemekte; bu ite barol oynayamad iin can sklmaktadr: ksa bir sre sonra iinden
gelen eilime uyacak, kendini sunacaktr. Saknml kadnlarn ou, bir erkei sevdikleri an
"yakn dostlarndan uzaklarlar. Bu iki ynllk, kadnlarn, birbirlerine besledikleri
duygularda huzur bulabilmelerini engeller. Erkein glgesi her an btn arlyla stlerindedir. Kadnlar kendisinden sz etmedikleri zaman bile, Saint-John Perse'in u dizesini erkee
rahata uygulayabiliriz:
Ve ad anlmasa da gc aramzdadr gnein. El ele verip erkekten alr, ona tuzaklar
kurar, kfrler eder,
TOPLUM Il YASAYI
189
ilenler yadrr: ama yine de yolunu gzlerler. Harem dairesinde reklenip kaldka,
olumsallk, yavanlk ve can sknts iinde yzerler, bu belksiz yaratklar ana koynundan
azck scaklk almlardr elbet: ama sonu olarak birer belirsiz varlktrlar, o kadar. Kadn,
ancak -yaknda kurtulacan umduu zaman katlanr bu duruma. Nitekim, banyonun nemli
havasnda kendi kendisinden holanmas, az sonra byk bk grkemle girecei kl salonu
hayal etmesindendir. Kadnlar, bkbkleri iin tutsaklk arkadadrlar, mapusaneye
katlanabilmek, ve sonunda kaabilmek iin yardmlarlar: ama kurtarclar erkek
dnyasndan gelecektir..

98

Kadnlarn ou iin, erkek dnyas, evlilikten sonra da parlakln srdrr, etkisini yitiren
yalnz kocadr, kadn, erkein katksz znn onda yozlatn farkeder: ama erkek yine de
evrenin dorusudur, en stn yetkedir, harikadr, serven, efendi, av, zevk ve kurtulutur, hl
aknl temsil etmektedir, btn sorularn karldr. Ve elerin en drst bile erkek
dnyasndan vazgeip olumsal bir varlkta tatsz bir babaala yzde yz raz olmaz.
ocukluu kendisinde ok baskn bir klavuz gereksinimi brakmtr; koca bu rol oynayamazsa, baka bir erkee ynelir. Kimi zaman baba, erkek karde, amca ya da day, baka
bir akraba ya da yal bir dost eski etkisini srdrr: kadn bunlardan birine yalanacaktr.
Uralar dolaysyla bu srdalk ve klavuzluk grevini yklenmeye aday iki takm erkek
vardr: biri dinadamlar, br de hekimler. Birincilerin en byk stnl, akl dantnz
zaman para almamalardr; gnah kardklar papaz onlar rahata sofu kadnlara zg
gevezeliklere iter; papazlar kendilerini ellerinden geldiince "kilise biti", "kutsama kab
kurbaas" haline getirirler; ama dii koyunlara ahlk yolunu gstermek balca grevleridk,
kadnlar toplumsal ve siyasal adan nem kazandka, kilise onlar kendi ereklerine ara
etmeye altka ivedileen bir grevdir bu. "Bilin ynetmeni", gnahlarm kendisine
anlatp tvbe eden kadna siyasal inanlar alamakta, oyunu kime vereceini gs-termektedir.
kocalarn ou, papazn aile yaamlarna burnunu sokmasndan hi mi hi holanmamaktadr:
yatak odasnda nelerin yaplp nelerin yaplmayacana karar vermek papaza dmekte; adam
ocuklarn eitimiyle ilgilenmekte; kadna kocasyla ilgili btn konularda
190
KADIN I I
tler vermekte; erkei hep bir tanr olarak selmlam bulunan kadn da, yeryznde
Tanr'y temsil eden bu erkein nnde byk bir zevkle diz kmektedir. Hekim bu konuda
kendini daha iyi savunabilmektedir, nk birtakm trplenmeler istemekte; aznda bakla
slanmayan mterilerine kapsn kapatmaktadr; ama o da kadnlarn daha kesin, daha inat
basklaryla kar karyadr: ak delisi kadnlarn saldrsna urayan erkeklerin drtte
hekimlerdir; bir erkein gz nnde soyunmak, pek ok kadn iin, byk bir kendini
gsterme zevkidir.
' Birtakm kadnlar tanyorum ki, biricik zevkleri, holandklar bir hekimin kendilerini
muayene etmesidir, diyor Stekel. Hele evde kalm yal kzlarn ou, olur olmaz kanamalar
ya da sradan bir rahatszlk iin doktora koup kendilerini "byk bir titizlikle" muayene
ettirmektedirler. Kimisi de kanser ya da (yznumara yoluyla) hastalk kapma korkusu iinde
yasamakta ve gidip hekime gzkmek iin bunlar bahane etmektedirler.

Verdii bir sr rnek arasnda u ikisi de vardr

B. V. adndaki 43 yasnda bir kz, her ayba, hastalktan sonra doktora gitmekte, bir aksaklk
var deyip kendini inceden inceye muayene ettirmektedir. Her ay doktor deitirmekte ve bu
oyunu srdrmektedir. Doktor soyunup masaya ya da divana uzanmasn istemekte, kz ilkin
ok utanga olduunu syleyip soyunmaya yanamamakta, asla yapamam byle bir ey
demektedir! Hekim kendisini ya zorlamakta, ya tatllkla kandrmakta, kz: "Aman doktor,
kzolan kzm ben, sakn bir yerime bir ey yapmayn" diyerek soyunmaktadr. Doktor
muayeneyi makattan yapacan sylemekte. Ve daha elini dedi-rir dedirmez, kz doyuma
ulamakta; hekimin eli makatta dolatka, orgazm* gittike younlaarak devam etmektedir.
Kz hep takma ad kullanmakta ve paray hemen demektedir... Sonradan, bu oyunu gnn
birinde doktorlardan biri kzln bozar umuduyla oynadn itiraf etmitir.
Madam L. M. 38 yandadr, evlidir, bana, kocasna kar tam anlamyla kaytsz olduunu
sylemektedir. Ruhzmlemesi iin baTOPLUM YAAYI
191

99

vurdu, iki bulumadan sonra, bir sevgilisi olduunu aklad. Ama adam kendisini bir trl
doyuma ulatramyormu. Ancak bir kadn doktoruna muayene olurken doyuma eriyormu.
(Babas da kadn doktoruydu!) iki bulumamzda, akl fikri soyunup kendine baktr-'
maktayd. Zaman zaman srekli bir bakm istemi, ve mrnn en mutlu dnemleri bunlar
olmutu. Son olarak, hekimlerden biri, dl yata sarkm diyerek uzun uzun masaj yapm,
her seferinde birka kez doyuma varmt. Kendini doktora gsterme tutkusunu, mrnn ilk
doyumunu bir hekim muayenesine borlu oluuna balyordu...
Kadn, vcudunu gsterdii erkein bedensel ya da ruhsal gzelliine vurulduunu sanmakta,
dolaysyla, hele hastaysa, papaz ya da hekim tarafndan sevildiine inanmaktadr. Hasta
olmasa bile, aralarnda ince bir ba bulunduu sansna kaplmakta; byk bir saygyla her
syleneni yerine getirmekten holanmakta; kimi zaman da, bu ilikide, yaamasn
kolaylatran bir gvenlik duygusu bulmaktadr.
Ancak, kimi kadnlar varlklarn ahlaksal bir yetkeye dayamakla yetinemez: romans
cokunluklar da yaamak isterler. Kocalarn aldatmak ya da ondan ayrlmak niyetinde
deillerse, erkeklerden rken gen kzn yaptn yapar, imgesel tutkularla avunurlar. Stekel
la Femmefrigide'de bunun bir sr rneini vermektedir:
Evli, son derece drst, iyi bir evrede yaayan bir hanm sinir bozukluklarndan, ruhsal
kntlerden yaknmaktadr. Bir akam, Operada, tenora lgnca vurulduunu farkeder.
Adam dinlerken heyecandan durduu yerde duramamaktadr. Tenorun ateli bir hayran olup
kar. Hibir gsteriyi karmaz, resmini satn alr, gece gndz onu dler, hatt: "Adsz
hayranlarnzdan biri" yazl bir kart ilitirip bir demet gl bile gnderir. Daha da ileri gidip
adama mektup yazmaya karar verir (imza yine "adsz bir hayrannz"dr tabii). Ama btn
bunlar hep uzaktandr. arkcyla tanma frsat kar. Kadn, hemen, bu frsattan
yararlanamayacan sezer. Adam yakndan tanmak istememektedir. Yannda bulunmasna
gereksinimi yoktur.
192
KADIN II
Bir yandan tenoru tutkuyla sevmek, te yandansa eine bal kalmak kendisine mutluluk
vermektedir.
Hanmn biri, Viyanal nl oyuncu Kainz'e tapyordu. Evinde, Ka-inz'in saysz resmiyle
ssl ayr bir oda vard. Bir kede de, bir Kainz kitapl. Burda, devirebildii her eyi:
kahramanndan sz eden kitaplar, kitapklar, gazeteleri, Kainz'in oynad oyunlarn
programlarn, ilk gecelerin arlarn, kutlama gsterisi biletlerim bulabilirdiniz. Asl
tapmdysa, byk oyuncunun imzal resmiydi. Tapt adam lnce, kadn tam bir yl yas
tuttu ve Kainz'le ilgili konumalar dinlemek zere uzun gezilere kt. Kainz hayranl ona
cinsel ak aratmam, nefsine dmesini nlemiti.
Rudolph Valentino'nun lmnn nasl bir gzya seliyle karlandn hepimiz anmsarz.
Gen kzlar kadar, evli kadnlar da hayrandrlar sinema yldzlarna. Kimi zaman, kendi
kendilerini doyururken ya da eleriyle yatarken onlarn imgeleri gelir gzlerinin nne; kimi
zamansa bykbaba, erkek karde, retmen vb. grnnde beliren bu hayaletler bir
ocukluk ansn uyandrmaya yararlar.
Ancak, kadnn evresinde etten kemikten erkekler de vardr; pek ender rastlanan eksiksiz,
mutlak, tekelci ak bir yana kadn cinsel adan doyurulsa da, souk ya da rselenmi,
cinsel zevkten yoksun braklm olsa da, bu erkeklerin grlerine byk nem verir.
Kocasnn allm bak imgesini canlandrmaya yetmez artk; giz dolu baklarn kendisini
bir giz halinde yakalamasn ister; gnlnde yadan srlar dinlemek, sararm fotoraflar
canlandrmak, yalnz kendisinde bulunan u gamzeyi, u gz kirpisi var edebilmek zere
karsna geip kendisine bakacak yce bir bilince gereksinimi vardr; ancak arzuland,
sevildii zaman arzulanan, sevilen bir kadn olur. Evliliine iyi kt ayak uydurabilse de,
br erkeklerden bo gururunun doyurulmasn bekler; kendine duyduu hayranla katlmaya

100

arr onlar; gnlleri eler, hoa gider, yasak aklar dledike, "Ah, ah, isteseydim..."
diye dndke az kulaklarna varr; tek birine kkten balanmaktansa, bir sr hayran
edinmeyi yeler; gen kzdan daha ateli, daha az rkek olduundan, erkeklerden deerini ve
gcn olumlamalarn bekler; bir yuvaya demir att, bir erkein gnln
TOPLUM ii YAAYI
193
kazand iin, gen kzdan daha atlgandr, oyununu fazla umut balamadan, byk bir
tehlikeye atlmadan oynar.
Kadn, ksa ya da uzun bir ballk dneminden sonra, byle o-cuksu oynamalarla, gnl
elmelerle yetinmeyebilir. ou kez, hncndan karar verir kocasn aldatmaya. Adler, kadnn
ihanetinin bir alma olduunu syler; biraz an bir lftr bu; ancak uras da bir gerektir ki,
ou kez n ekiciliinden ok, kocaya kafa tutma arzusuna kaplr: "Baka erkek mi yok
yeryznde houna gideceim baka insanlar da var elbet klesi miyim ben onun,
kendini ok kurnaz sanyor, ama grr o gnn." Bu ekilde meydan okunan koca, kansnn
gznde yine de n planda gelebilir; anasna bakaldrmak, anasndan babasndan yaknmak,
onlarn dediklerini dinlememek, kendini olumlamak iin sevgili bulan gen kz gibi,
hnlaryla bile kocasna bal kalan kadn da, nda bir srda, kendisine kurban diye
bakan bir tank, kocasna katlanmasna yardm eden bir suorta arar; durmadan kocasndan
sz eder, hamur haline getirip aalasn diye sevgilisinin nne atar onu; k bu rol gerei
gibi oynayamaz-sa, ya kocasna dnmek, ya da baka bir avutucu aramak zere adam yzst
brakr. ounlukla, hn deil, hayal krkl atar bir kadn nn kollarna; genlii
boyunca tatl umutlarla bekledii cinsel hazlan, sevinleri hibir zaman tatmamaya raz
olamaz. Kadnlar cinsel doyumdan yoksun brakan, duygu zgrlklerini ve
benzersizliklerini yadsyan evlilik, alayl, kanlmaz bir diyalektikle onlar kocala-nn
aldatmaya itelemektedir.
ocukluktan balayarak ak giriimlerine gre yetitiririz onlar, diyor Montaigne,
ekicilikleri, davranlar, bilgileri, konumalar, btn eitimleri bu eree dnktr. Dadlar
midelerini bulandrma pahasna habire ak perisi yzn yaktrr onlara...
Daha sonra da yle der:
Kadnlar iin bunca doal ve yakc olan bir arzuya,gem vurmaya almak bir lgnlktr.

Engels de yle diyor:

194
KADIN11
Tekelilikten tr, dnya kuruldu kurulal, u iki ilgin toplumsal ey ortaya kmaktadr:
kadnn yavuklusu ve boynuzlanan koca... Kocay aldatma, tekelilikle saray yosmalnn
yanbanda, iddetle cezalandrlan, ama bir trl ortadan kaldrlamayan, yaad,
kanlmaz bir toplumsal kurum olarak yasamaktadr.
Kar-koca arasndaki sevimeler, Colette'in l'lngenue liberti-ne'indeki gibi, kadnn arzularn
kamlayp da doyuramamsa, o da gidip ak konusundaki eitimini yabanc yataklarda
tamamlamaktadr. Kocas cinselliini uyandrabilmise, kadn, ona zel bir ball da
bulunmad iin, einin ortaya kard zevkleri baka erkeklerle yaamak isteyecektir.
Ahlklar a verilen nem karsnda fkelenmilerdir, ve yukarda, kentsoylu (burjuva)
edebiyatn, kocay eski saygnlna kavuturabilmek iin harcad abaya deinmitik;
ancak, onu, toplumun yani teki erkeklerin gznde yart adamdan daha stn
tutulduunu syleyerek savunmak samaln ta kendisidir: burda nemli olan, kadnn
gzndeki deeridir. Oysa, iki temel nitelik kendisini tiksin klmaktadr. Birincisi kadnn
cinsel retmeni olmak gibi nankr bir grevi yklenmi bulunmasdr; el dememi bir gen
kzn hem saldrya uramak, hem de saylmak istemesi onu kanlmaz bir biimde
baarszla mahkm etmektedir; kadn, bu eliik isteklerden tr, kocasnn kollarnda

101

mrnn sonuna dek souk kalmakta; nn kollarndaysa ne kzlnn bozulmasnn

verdii korkuyu, ne de altedilen utancn yaratt ilk aalk duygularn hissetmektedir;
aknlktan eli kolu balanmakta: kendisini bekleyen eyi aa yukar bilmektedir; gerdek
gecesinden daha az alngan olduu iin, dn-ser akla bedensel itah, duyguyla sarsnty
birbirine kartrmakta: sevgilisi olsun diye bir k edinmektedir. Bu akgrllkse,
seimindeki zgrl yanstmaktadr. nk, bu kocann omuzlarna ken ikinci temel
eksikliktir: o, genellikle seilmekte, kadna zorla benimsetilmektedir. Kadn kocasn ya
aresizlikten kabul etmekte, ya da ailesince ona verilmektedir; ayrca, severek evlense bile,
imzay akt an, erkei kendine efendi yapmaktadr: ilikileri grev niteliini kazanmakta ve
ou kez erkek karsna bir zorba gibi gzkmekteTOPLUM l YAAYI
195
dir. n seiminde de durum ye koullarn izdii snrlar vardr elbet, ama bu ilinti yine de
bir zgrlk boyutuna sahiptir; evlenmek bir zorunluluk, k edinmekse lkstr; kadn, bu
ilintiyi kendisi istedii iin, na seve eve boyunemektedir: sevgisine deilse bile arzu- '
suna gvenmektedir; sevitikleri zaman adam yasalara uymak iin ya-namamaktadr
kendisine. Ayrca, ekiciliini ve etkisini gnlk yaamn srtmeleri iinde eritip
tketmemektedir: uzakta, baka bir varlk olarak kalmaktadr. Bu yzden de kadn,
bulutuklar zaman kendi dar kalbndan ktn, yepyeni zenginliklere kavutuunu
sanmakta: baka bir varlk olduunu hissetmektedir. Kimi kadnlar, ilikilerinde zellikle
bunu: baka bir varlk tarafndan kendi varlklarndan koparlmay, artlmay, uratrlmay
ararlar. Sevgililerinden ayrlmak onlarda umutsuz bir boluk yaratr. Janet,7 bize kadnn
nda ne arayp ne bulduunu gsteren bu karasevdaya birok rnek vermektedir:
Be yl edeb almalarna kendisini de katm olan bir yazardan ayrld iin sinir nbetleri
geiren 39 yandaki bir hanm, unlar yazmaktadr Janet'ye: "yle zengin bir yasam vard,
yle de zorba bir insand ki, ondan baka bir eyle ilgilenemez, baka bir ey dnemezdim.
"
31 yandaki baka bir kadnsa, tapt sevgiliden ayrlnca hastalanmtr. "Onu grebilmek,
sesini duyabilmek iin, masasnn stndeki mrekkep hokkas olmaya razym", der
mektubunda. Ve nedenini aklar: "Onsuz skntdan patlyorum, kocam kafam yeterince
altrmyor, ne kendisi bir ey biliyor, ne bana bir ey retiyor, artmyor beni... beylik
bir saduyudan baka bir eyi yok, buysa can skntsndan ldryor beni". iinse
unlar yazmaktadr: "artc bir adamd, bir gn bile kararszlk geirdiini,
heyecanlandn, kendini kapp koyverdiini grmedim, her zaman ll, alayc, insan
ileden karacak kadar souktu. Ama bunun yannda aklm basmdan alacak kadar atak,
serinkanl, kvrak zekl ve canlyd..."
Le Obsessions et la Psychasthenie.
196
KADIN II
Kimi kadnlar bu btnlenmeyle bu sevinli cokuyu ancak ilikilerinin ilk anlarnda
duymakta, k kendilerine zevk veremezse her iki yan da utanp skld, birbirine
uyamad iin, ilk sevimede sk sk grlen bir durumdur bu, ondan tiksinip nefret
etmektedirler; ve bu ada "Messalina"lar durmadan yeni denemelere giriir, birbiri ardndan
k deitirirler. Ama evliliin baarszla uramasyla gzleri alan kadnn, bu sefer
kendine uyan erkei beenmesi ve aralarnda kalc bir ilikinin yaratlmas da olasdr. Kadn,
ou kez, kocasnn tam tersi olduu iin holanacaktr bu yeni erkekten, Adele'i Victor
Hugo'ya eken ey, hi kukusuz, Sainte-Beuve'le ozan arasndaki aykrlkt. Stekel de bu
konuda yle bir rnek veriyor:
Madam P.H. sekiz yldr bir atletizm kulb yesiyle evlidir. Bir kadn hastalklar kliniine
gidip beliren hafif kanal imesinden yaknr, kocashn kendisini rahat brakmasn

102

istemektedir... nk seviirken acdan baka bir ey duymamaktadr. Adam kaba ve

hoyrattr.' Sonunda bir oyna edinir, kadn buna pek sevinir. Boanmak ister ve avukatn
yazhanesinde, kocasnn tam tersi olan bir yazmanla tanr. Yazman ince yapl, ha krldm
ha krlacam gibi duran, zayf, ama son derece sevimli ve yumuak bir insandr. Birbirlerine
yaknlk duyarlar; adam kendini kadna sevdirmeye alr, pek tatl mektuplar yazar, byk
bir zenle yanar. Birtakm ortak erekleri bulunduunu farkederler... ilk pme kadnn
duygusuzluunu yokeder... Erkein o grece zayfl kadna en youn doyumlar
tattrmaktadr... Kadnn boanmasndan sonra evlenip ok mutlu bir mr srdler... Erkek
pcklerle ve okamalarla kadn doyuma ulatrabilmektedir. stelik de, o Herkl yapl ilk
kocann souklukla sulad kadn!
Ama btn ilikiler byle peri masal gibi bitmez. Gen kzn kendini babaocandan
kurtaracak bir yiit bekleyii gibi, kadn da nn kendisini evlilik boyunduruundan
kurtarmasn bekleyebilir: sevdii kadn evlilikten sz aar amaz tabanlar yalayp kaan
ateli k temas pek ok sanat yaptna konu olmutur; kadn, ou kez, sevgilisinin st
kapal sz ve davranlarndan incinir ve ilintileri hnla, dmanlkla rndan kar. Bir
iliki duruklati m, sonunda
TOPLUM YAAYI
197
evlilik gibi bir ili dlla yol aabilir; evliliin btn kusurlarn, can sknts, kskanlk,
saknm ve kurnazl onda da buluruz. Ve kadn, kendini bu tekdzelikten kurtaracak adam
dlemeye balar.
Kocay aldatma, trelere, durum ve koullara gre deiik biimler alabilir. Eine ihanet,
ataerkil aile geleneinin srd uygarlmzda, erkekten ok kadn iin ar bir leke
olmaktadr:
Ne de hakszdr gnah deerlendirmesi diyor Montaigne. Bizler kusurlar doaya gre deil
de, kendi karmza gre tanmlayp ona buna yaktryoruz, dolaysyla birbirini tutmaz
biimlerde ortaya kyorlar. Kararnamelerimiz, kadnlarn bu gnah tanmna uymalarn
daha etin ve kusurlu klyor, onlar ok daha kt yollara itiyor.
Bu sertliin temel nedenlerini biliyoruz: kadnn baka biriyle yatmas, aileye bir yabancnn
olunu sokarak, yasal miraslar haklarndan yoksun brakma tehlikesi yaratmaktadr; koca
evin efendisi, kadn da onun maldr. Toplumsal deimeler, "doum denetimi" bu drtlerin
gcn epey azaltmtr. Ancak, kadn baml tutma istei, evresindeki yasaklan
srdrmektedir. Kadn, ou kez bunlar kendine mal etmekte; dini, ahlk, "erdemi" herhangi
bir karlklla izin vermedii halde, evlilik lgnlklarna gz yummaktadr. evre basks
zellikle, gerek Eski, gerekse Yeni Dnya'nn "kk kentle-ri"nde, kocadan ok kadnn
stndedir: erkek kadna oranla daha ok evin dndadr, daha ok gezer, yaramazlklarna
kadnnkinden ok gz yumulur; kadn, byle bir eye kalkt an, ad lekelenecei gibi,
evlilii de bozulabilir. Kadnlarn bu sk gzetimi boa karmak zere giritikleri
kurnazlklar uzun boylu anlatlmtr: rnein ben, eski alara zg kaskat ilkelerle yaayan
kk bir Portekiz kasabas biliyorum, burda gen kadnlar ancak kaynana ya da grmce
eliinde evden kabilmektedirler, ama berber, dkknnn stndeki odalar kiralyor; ve
klar, "salarn sarlmas" ile taranmas arasndaki ksa sre iinde, alelacele seviiyorlar.
Byk kentlerde kadnn zindanclar daha azdr: ama bir zamanlar uygulanan "be yedi aras"
bulumalar da yasad duygularn mutluluk iinde serpilip gelimesine izin vermiyordu. Gizli
kapakl, koumacal olan bu i insanca, z198
KADIN II
gr ilikiler yaratmaz; yannda getirdii yalanlar, kar-koca intilerin-deki saygnl yokeder.
Bir sr evrede, kadnlar bugn belli bir cinsel zgrle kavumutur. Ama evlilikle cinsel
doyumu badatrmalar hl g bir sorundur. Evlilik ille de bedensel ak iermediinden,

103

bu ikisini aka birbirinden ayrmak akla uygun olurdu. Erkein hem kusursuz bir koca, hem
de uan bir adam olabilecei kabul edilmektedir: gelip geici cinsel arzulan, gerekten de,
karsyla tam bir dostluk iinde yaamasn engellememektedir; hatt, bu dostluk, bir klelik
zinciri haline gelmedii oranda katksz, iki anlamllktan uzak olacaktr. Ayn eyler kadn
iin de kabul edilebilirdi; o da ou kez kocasnn yaamn paylamak, ocuklar iin onunla
birlikte bir yuva kurmak ama bu arada baka erkeklerle de sevimek istemektedir. Baka
biriyle yatmay yozlatran ey, saknmla ikiyzll uzlatrmaya almaktr; zgrle ve
itenlie dayanan bir anlama, evliliin balca kusurlarndan birini yokedebilir. Ancak, uras
da bir gerek ki, oul Dumas'nn Francillon'una: "Kadn iin durum ayn deil" dedirten o
irkin, sinir bozucu forml bugn de belli oranda geerlidir. Kadnn, cinsel etkinlie erkekten
daha az gereksinim duyduu ileri srlyor: yle olup olmad hi de belli deil; cinsel
arzularm ilerine atan kadnlar kezzap gibi birer e, eziyeti birer ana, akl hastas birer
evkadn, ksacas mutsuz ve tehlikeli yaratklar oluyorlar, cinsel arzusu erkeinkilere oranla
daha ender olsa bile, bu, onlar doyurmasnn gereksizliini savunmaya yetemez. Ayrm,
gelenein ve u anki toplumun erkekle kadnn cinsel durumlarn tanmlayndaki ayrlktan
gelmektedir. Sevimek, kadn iin hl kocasna kar ykml bulunduu, dolaysyla
erkein efendi durumunda gzkmesine izin veren bir grev saylmaktadr; daha nce de
belirttiimiz gibi, erkek kendinden aa bir kadna sahip olabilmekte, ama kadn kendini
dengi olmayan bir erkee verdi mi gzden dmektedir; he deyiinde bir teslim olu, bir d
gizlidir. Bir kadn, ou kez, kocasnn baka kadnlarla yatmasn ho karlamaktadr8 hatt
bundan gurur bile duyar; Adele Hu8 Btn bunlar evlilik iin sylyorum. Birbirine k kadnla erkein durumunun bambaka
olduunu greceiz.
TOPLUM l YAAYI
199
go, kocasnn snmek bilmeyen ateini baka yataklara tamasna hi kzmam gibidir;
kimisi, Madam Pompadour gibi, kendi elleriyle erkeklerine sevgili bulur getirir. Kadnsa,
sevime srasnda nesne, av haline gelmektedir; koca, kamnn yabanc bir gcn etkisinde
kald- , n, kendi mal olmaktan kan, alnp gtrldn sanmaktadr. Ve kadn,
gerekten de yatakta, ou kez erkein egemenlii altna girmek istemekte, girdiini
hissetmekte, dolaysyla girmektedir; ayrca, kendisine sahip olan erkei beenme, ona
yknme eiliminde olduundan, yatt adam onun iin Erkei temsil eder. Koca, pek haksz
olmayan bir tutumla, tand bir azdan kendine yabanc bir dnce knca
sinirlenmektedir sahip olunan, saldrya urayan biraz da kendisidir sanki. Madam de
Charriere'in iki erkeksi kadn arasnda kadn rol oynayan Benjamin Constant' brak,
hi holanmad Madam de Staelin etkisinde kaldn seziindendi. Kadn kendini "yatt"
erkein klesi ve yanss haline getirdike, ihanetinin kendisini kocasndan karlkl
ihanetlerden ok daha fazla kopardn kabul etmek zorundadr.
Kendi btnln koruyabilse bile, kocasnn, n bilincinde saygnln yitirmesinden
korkabilir. Hatt bir kadn, bir adamla bir kanepe stnde, alelacele, tek bir kez yatsa bile
yasalara uygun yaayan kadndan daha stn duruma getii hayaline kaplabilir; hele
oynana sahip olduunu sanan erkek, kocaya yaman bir kazk atana inanr. Bu yzden,
Bataille'n la Tendresse (Sevecenlik), Kes-sel'in Belle de Jour (Gndz Yosmas) adl
kitaplarndaki kadnlar kendilerine aa katlardan k semeye dikkat ederler: onlarn
yannda cinsel heyecanlar yaamak, ama saydklar kocalarndan stn duruma geirmemek
istemektedirler. Malraux insanln Dururnu'nda, karlkl zgrle dayanan bir anlamayla
bal bir ift gsterir bize: ama May gelip de parti arkadalarndan biriyle yattn syledii
zaman, Kyo, o adamn karsna "sahip olduunu" sandm dnerek ac eker; kendisi hi
kimseye sahip olunamayacan bildii iin, einin bamszlna sayg gstermeyi semitir;
ama baka bir adamn kafasn kurcalayan tatl dnceler, May araclyla Kyo'yu

104

yaralamakta, kk drmektedir. Toplum, zgr kadnla halifmerep kadn birbirine

kartrmaktadr; k bile, yararland zgrl se200
KADIN l I
ve seve kabul edememekte; oynann kendisine teslim olduunu, ekiciliine kapldm,
kendisinin de onu bylediini, fethettiini sanmak daha bir houna gitmektedir. Gururlu bir
kadn, karsndaki erkein bo kendini beenmiliinden bir pay karabilir; ama saygyla
bakt kocasnn byle bir bo gururun saldrsna uramasna dayanamaz. Bir kadn iin, bu
eitlik evrensel olarak tannp somut olarak gereklemedike, erkek gibi davranmak son
derece gtr.
Szn ksas, eini aldatma, dostluk ya da kibarlar dnyasnda gezip dolamak, evliliin
yalnzca elenceleridir; birtakm zorunluluklara katlanmaya yardmc olsalar da, onlar
ortadan kaldramazlar. Btn bunlar, kadnn yazgsna sahip kmasna izin yermeyen,
aldatc kalardr.
DRDNC BLM
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
DAHA nce de sylediimiz gibi, fahielik evliliin ayrlmaz yoldadr. "Yosmalk,
insanl, ailenin stne vuran koyu bir glge halinde, uygarlk iinde bile izlemektedir" diyor
Morgan. Erkek, saknml davranp karsna drstl salk vermekte, ama sonra koyduu
dzenden ilkin kendisi holanmamaktadr.
P er s Krallar, diyor onlarn bilgeliini onaylayan Montaigne, lenlere hanmlarn
arrlarm; ama itikleri arap baslarna vurup da ehvetleri ayakland m, o snrsz
itahlarna ortak olmasnlar diye onlar hemen kendi odalarna yollar, bu kadar saymak
zorunda bulunmadklar kadnlar getirirlermi,.
Kilise Babalan da, saraylarn sala yararl kalabilmesi iin lm ukurlarna gereksinim
vardr, derlermi. Mandeville de, epey grlt koparan bir yaptnda: "Kadnlarn bir
bln kurtarmak ve ok daha iren bir ktl nlemek zere, br bl gzden
karmak gerektiine kuku yok" demektedir. Amerikan klecilerinin balca kantlarndan
biri uydu: insan kleletiren ilerden kurtulan Gneyli Beyazlar, bylece alabildiine
demokratik, alabildiine ince ilikiler kurabileceklerdi; "yitik kzlar" da, "drst kadn"a
sayglarn en ele-bicesiyle yanaabilmemizi salamaktadr. Fahie, okka altna gidendir;
erkek btn namussuzluunu ona akttktan sonra varln yadsmaktadr. Yasalarla polis
denetimine verilse de, gizli alsa da, tam bir parya gibi davranlmaktadr fahieye.
202
KADIN II
Ekonomik adan, durumu evli kadnnkine benzer. Marro, La Pu-beni (Erginlik a) adl
yaptnda: "Kendilerini fuhu yoluyla satan kadnlarla evlilik yoluyla satanlar arasndaki
biricik ayrm, sat iin verilen parayla satnalnmann sresindedir" der. Her ikisi iin de
cinsel edim bir hizmettir; evli kadn bir tek erkee mrlk baldr; fahi-eninse, para
bana cret deyen bir sr mterisi vardr. Birinci, bir erkek tarafndan tekilerden
korunur, ikinciyse her birinin tekelci zorbalna kar hepsinin koruyucu kanatlan altndadr.
Her ikisinin de vcutlarn vererek saladktan kr baka adaylarla yana baldr; koca, baka
bir kadn alabileceini bilmektedir: "elik grevleri"nin yerine getirilmesi, hibir ekicilii
bulunmayan bir szlemeye uymaktr, o kadar. Fahielikte, erkein arzusu, benzersiz deil de
cinse zg olduundan herhangi bir kadnda doyurulabilmektedir. Eler ya da yosmalar bir
erkei ancak br kadnlardan ayr bir biimde etkiledikleri zaman diledikleri gibi
kullanabilmektedirler. Aralarndaki en byk aynm, nikhl karnn bu niteliiyle ezilirken,
insan olarak sa-ylmasdr; bu sayg, basky yava yava azaltmaktadr. Fahieninse birey
olarak hibir hakk yoktur, kadn kleliinin btn biimlerini onda zetlemitir.

105

Hangi drtlerin kadn fahielie ittiini sormak dpedz salaklktr; bugn artk fahielerle
sulular ayn kaba koyan ve bu iki takm da yozlam insanlar sayan Lombroso'ya
inanlmyor; saylamala--nn gsterdii gibi, fahielerin zek dzeyi genel olarak epey dk,
hatt kimisi dpedz geri zekldr: zihinsel yetenekleri arlam kadnlar kendilerinden akl
yrtme beklemeyen uralar semektedirler elbet; ama fahielerin ou orta zekl, kimisi de
enikonu zekidir. Atadan kalma bir karayazg, bedensel bir kusur deildir omuzlarna ken.
Aslnda, yoksulluun ve isizliin kol gezdii bir dnyada bir takm iler bulunur bulunmaz, o
ileri tutanlar da olacaktr; polislik ve fahielik durduka, polis de fahie de var olacaktr.
stelik, bu uralar, biroklarndan daha krldr. Erkek isteinin yaratt sunmay
grmezlikten gelmek ikiyzlln ta kendisidir; dnyann her yerinde geerli, en basit
ekonomik sretir bu. Parent-Duchtelet, daha 1857'de: "Fahieliin balca nedeni, dk
cretlerin kanlmaz sonucu olan isizlik ve yoksulluktur" diyordu yapt soruturmada.
Akl
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
203
banda ahlklar, karlanndakiyle dalga geerek, gzyal fahie yklerinin alk
okuyucular kandrmak zere yazlm romanlara zg olduunu sylerler. Gerekten de,
fahie ou kez yaamn baka bir yoldan da kazanabilir pekl: ama setii yolu ktlerin
kts saymay, kannda gnahn yattn gstermez; tam tersine, pek ok kadnn nne bu
ura az yldrc ilerden biri diye akaran toplumu mahkm eder. Herkes: iyi ama neden bu
ii seti? diye soruyor. Oysa: neden semesin? diye sormak gerekirdi. "Sokak kzlan"ndan
ounun hizmetilikten geldii saptanmtr; Parent-Duchtelet'nin soruturmas bunun btn
danyada, Lily Braun Almanya'da, Ryckre de Belika'da byle olduunu gstermilerdir.
Fahielerin aa yuka-r % 50'si ilkin hizmetilik yapmtr. "Hizmeti odalar'na bir gz
atmak bu olguyu aklamaya yeter. Smrlen, kleletirilen, insandan ok nesne gibi
davranlan, her ite kullanlan hizmetinin gelecekten en kk bir umudu yoktur; kimi zaman
evin efendisinin gnln de ho etmek zorundadr: hizmetiliin kleliinden, kap arkas
sktrmalardan, daha iyi olacan sand daha kt olamayacak baka bir klelie
kayverir. Ayrca, hizmeti kadnlarn ou kimsiz kimsesizdir; Parisli fahielerin % 80'inin
taradan ya da kyden geldii tahmin edilmektedir. Ailenin yaknl, adn lekeleme korkusu,
kadnn byle aalanan bir ie atlmasn nleyebilirdi; koca bir kentte yitip gittii, toplumun
dna itildii zaman, o soyut "ahlk" fikri engel olmaktan kmaktadr. Kentsoylu snf cinsel
edimi hele kz olan kz olmay ne denli korkun tabularla donatrsa donatsn, kyl ve
ii evrelerinin ounda bunlara kimsecikler aldrmamaktadr. Yaplan bir sr soruturma
u noktada birlemektedir; pek ok gen kz kendini ilk nne gelene vermekte, ondan
sonrakilere vermekte de bir saknca grmemektedir. Doktor Bizard, yz fahie stnde
yrtt soruturma sonunda u olgular saptamtr: birinin kzl 11 yanda bozulmu,
ikisinin 12 yanda, ikisinin 13, altsnn 14, yedisinin 15, yirmi birinin 16, on dokuzunun 17,
on yedisinin 18, altsnn da 19 yanda; geri kalanlarsa 21 yandan sonra. Demek ki, % 5'i
daha ergenlik ana gelmeden kzln yitirmitir. Bunlarn yansndan ou sevdikleri
erkee teslim olmu; tekilerse ne yapaklarnn farkna varmamlardr, lk sevgili genellikle
gentir. ou kez bir daire, ocukluk ya da
204
KADIN I I
ilik arkadadr; bunlarn ardndan askerler, ustalar, uaklar, renciler gelir; Doktor
Bizard'n listesinde, ayrca, iki avukat, bir mimar, bir hekim, bir de eczac vardr. Efsane
uyarnca bu ii beceren pek ender olarak patronun kendisidir: ounlukla ya olu, ya yeeni,
ya da dostlarndan biri bozar kz. Commenge, incelemesinde, 12-17 yalarnda krk be kzn
ilk kez hi tanmadklar adamlarla yattklarn ve bu erkekleri bir daha grmediklerini

106

belirtmektedir; kzlar bu ie hi zevk duymadan, tam bir kaytszlkla raz olmular. Doktor
Bizard'n verdii rnekler arasnda zellikle unlar ok ilgintir:
18 yanda manastrdan dnen Matmazel G. de Bordeaux, hibir ktlk dnmeden, srf
merakndan, kocaman bir ingene arabasna biner ve hi tanmad bir adam kzln bozar.
13 yadnda bir kz, ne yaptn bilmeden, sokakta rastlad, bir daha da gremeyecei bir
adama teslim olur.
M., bize, 17yanda, tanmad bir delikanlnn kzln bozduunu, kendisinin de
bilgisizliinden sesini karmadn anlatmtr.
R., 175 yasnda, daha nce hi grmedii, hastalanan kzkardesi-ne doktor armaya gittii
zaman rastlad bir delikanl tarafndan kandrlmtr; erkek, tez dnebilsin diye kz
arabasna alm, ama muradna erdikten sonra yolun ortalk yerinde brakvermitir.
B., 15,5 yanda, kendi deyimiyle "ne yaptn dnmeden", bir daha yzn bile grmedii
bir erkek tarafndan bozulmu; dokuz ay sonra, nurtopu gibi bir olan dourmutur.
S.'yi 14 yasnda, gel sana kzkardesimi tantraym diyen bir delikanl bozmutur.
Delikanlnn kzkardesi falan yokmu, amafirengiliy-mis ve hastal kza da bulatrm.
R.'nin kzl, 18 yasnda, birlikte sava alann dolamaya ktklar evli yeeni tarafndan,
eski bir siperde bozulmutur; adam kzcaz gebe brakm, dolaysyla evden uzaklamaya
zorlamtr.
C., 17 yasnda bir yaz aksam deniz kysnda, yeni tant bir olanla, hem de dereden
tepeden konuan analarnn yz metre ilerisinde yatvermitir. Sonu: belsoukluu.
FAHtELER VE SARAY YOSMALARI
205
L.'nin kzl, 13 yasnda radyo dinledii srada, amcas tarafndan bozulmutur; erken
yatmay seven yengesiyse bitiik odada uyumaktadr.
Kendilerini erkee kar koymadan teslim eden bu gen kzlarn da, kzlklarnn
bozulmasndan rselendiklerine kuku yoktur; bu hayvanca yaantnn gelecekleri zerindeki
etkisini bilmek iyi olurdu; ama "sokak kzlar'na ruhzmlemesi uygulanamamaktadr, nk
kendilerini anlatmay baaramamakta, birtakm basmakalp lflarn ardna gizlenmektedirler.
Kimisindeki nne gelen ilk erkekle yatma rahatl, daha nce szn ettiimiz fuhu
korkusuyla aklanabilmek-tedir: pek ok gen kz, ailelerine duyduklar hn, yeni yeni
uyanan kadnlklarnn verdii tiksinti, ya da byk insan gibi davranma hevesiyle fahielere
zenmektedir; an derecede boyanmakta, olanlarla gezip tozmakta, gnl avcs, kkrtc
yosmalar gibi davranmaktadrlar; daha dnk ocuk olduklar, cinsellikleri belirmedii,
soukluklarn aamadklar halde, rahata atele oynayabileceklerini sanmakta; gnn
birinde, erkein biri onlarn bu oyununu ciddiye almakta ve bizim minik diiler d'ten edime
geivermektedirler.
14 yandaki bir fahie:1 "Bir kap bir kez ald m, kapal tutmak son derece gtr" demi.
Ancak, gen kz, kzl bozulur bozulmaz kaldrma dmek istemez. Kimi zaman ilk
sevgilisine bal kalr ve onunla yaamaya devam eder; "drst" bir i tutar; sevgilisi
kendisini braknca, baka bir avutucu bulur, tek bir erkein mal olmadna gre, kendini
rahata hepsine verebileceine inanr; kimi zaman ilk ya da ikinci k nerir kza bu
yoldan para kazanmay. Analar babalan tarafndan fuha itilen gen kz says da kabarktr:
kimi ailelerde rnein nl Amerikan ailesi Juke'larda btn kadnlar o yolun
yolcusudur. Babo gen kzlar arasnda, yaknlarnca yzst braklan, nce dilenip sonra
sokaa den de oktur. Parent-Duchtelet, 1857'de, 5000 fahieden 1441' inin yoksulluk
nedeniyle ilk nlerine gelenle yattn ve sonra yzst brakldn, 1255'inin aileleri
tarafndan parasz pulsuz terkedildiini saptamtr. ada so1 Marro, La Puberte.
206
KADIN II

107

ruturmalar da hemen hemen ayn sonulan vermektedir. ou kez, baka bir i yapamayacak
kadar zayflatt ya da iinden ettii iin hastalktr kadn fuha iten; hastalk iki ucu zarzor
bir araya getirilen bteyi alst etmekte, kadn hemen yeni birtakm gelir kaynaklan bulmaya
zorlamaktadr. Yeni doan ocuk da yle. Saint-Lazare'h kadnlarn yansndan ounun en az
bir ocuu vardr; byk bir bl-nnse ya da alt; Doktor Bizard, bunlardan birinin tam
on drt ocuk dourduunu, kendisini tand zaman sekizinin yaamakta olduunu
sylemitir. Yavrularn yzst brakan hemen yok gibidir, diyor Doktor Bizard, hatt, tam
tersine, kz-ana ocuuna bakmak iin fahie olmaktadr. Verdii rnekler arasndan unu
setik:
Tarada, daha ailesinin yannda yaarken, 19 yanda, 60 yandaki patronu tarafndan kzl
bozulan X, gebe kald iin evden ayrlm, nurtopu gibi bir kz dourmutur. Doumundan
sonra Paris'e gelmi, bir ailenin yanna stanne olarak girmi, fahielie ancak 29'unda
balamtr. Demek ki tam 33 yldr vcudunu satmaktadr. Gc ve cesareti tkendiinden,
Saint-Lazare Dknler Yurdu'na alnmasn istemitir.
Savalar srasnda ve bunlar izleyen yllarda fahieliin arttn hepimiz biliyoruz.
Bir zamanlar Temps Modernes dergisinde yaymlanm olan Vie dfune prostitue'e'nm (Bir
Fahienin Yaam'nn) yazan2 bu ie giriini yle anlatmaktadr. ,
16 yanda, benden on yas byk bir erkekle evlendim. Evden kurtulmak iin yaptm bu
ii. Kocam ocuk dourtmaktan baka bir ey dnmyordu. "Bylece, uslu oturur, evden
kmazsn", diyordu. Boyanmam istemiyor, beni sinemaya bile gtrmyordu. Bir de
kaynana vard bamda, her gn bizim eve geliyor, ve hep sersem olunu hakl gryordu, ilk
ocuum oland, Jacques; on drt ay sonra ikinBu yazy, gizli olarak Marie-Therese talana adyla yaymlatmtr; ben de kendisini bu adla
anacam.
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
207
ciyi dourdum: Pierre... Can skntsndan, hastabakclk derslerini izlemeye baladm, ok da
houma gidiyordu... Paris'in d mahallele-rindeki bir hastanenin kadnlar kouunda
almaya baladm. o-, cuk yastaki bir hastabakc hi bilmediim eyler retti bana.
insann kocasyla yatmas angaryayd. Kimseye gnl vermeden alt ay da erkekler kouunda
altm. Ama gnn birinde, dadan gelme bir yarmay andran, sevimli bir olan odama
girdi... Yaamm deitirebileceimi, kendisiyle Paris'e gidip almadan oturabileceimi
anlatt bana... Bir ay, tam anlamyla mutlu yaadm... Gnn birinde, giyimi kuam yerinde,
zarif bir hanmla geldi, beni gstererek: "Bu kan iyi direniyor iste", dedi. Balangta ona
uymadm. Hatt, kaldrma dmek istemediimi gstermek zere, mahalledeki salk
evlerinden birinde i buldum, ama uzun sre direnemezdim. Her Allahn gn: "Sevmiyorsun
beni. Sevsen, benim iin alrdn" diyordu. Ha-bire alyordum. Salkevinde suratm hep
askt. Sonunda berbere gitmeye raz oldum. Ve baladm kaldrmlarda volta vurmaya! Julot,
kendimi savunup savunamadm grmek, avlanacak keklikler yaklarken uyarmak zere
hemen arkamdan geliyordu...
Bu yk, kimi yanlaryla bir koruyucu tarafndan kaldrma drlen gen kzlarn beylik
yksne tpatp uymaktadr. Zaman zaman bu rol kocaya der. Kimi zaman da bir kadna.
L. Faivre, 1931'de, 510 gen fahie stnde bir soruturma yapmtr;3 284'nn tek bana
yaadn!, 132'sinin bir erkekle, 94'nn de aykr cinsel ilikiler kurduklar bir hanm
arkadalaryla oturduklarn grmtr. Kitabnda, kadnlarn kendi ellerinden km
mektuplardan rnekler vardr:
Suzanne, 17 yasnda. Fahielie fahielerle baladm. Beni uzun sre yannda tutan biri vard,
ok kskant, o yzden X sokan braktm...
Andree, 15,5 yanda. Anam babam brakp ayrldm bir gazinoLes Jeunes Prostituees vagabondes en prison (Hapse Dm Yersiz Yurtsuz Gen Fahieler).

108

208
KADIN I I
da rastladm bir kadn arkadala oturmak iin, bir de baktm ki beni erkek gibi sevmek
istiyor, drt ay kaldm onun yannda sonra...
Jeanne, 14 yanda. Zavall babacmn ad X'ti, savatan tr 1922'de hastanede ld. O
sra ben diploma almak iin okula gidiyordum, diplomam aldktan sonra diki renmek
zorunda kaldm... az para kazannca, vey babamla kavga balad... Madam B.'nin X
sokandaki evine yerlemek zorunda kaldm... On gndr 25 yalarndaki kzyla yalnzdm;
ona kars byk bir deiiklik hissettim. Gnn birinde delikanl gibi, beni delice sevdiini
syledi. Ne diyeceimi ardm, sonradan evden atlmamak iin kabul ettim; o zaman
birtakm eyleri anladm iste... altm, sonra isiz kaldm. Bulonya Orma-n'na gidip
kadnlarla dp kalktm. ok eliak bir hanmla tantm, sonra...
Kadn, genellikle, fuhuu gelirini artracak geici bir i olarak dnr. Ancak sonradan nasl
kskvrak balandn hepimiz biliriz. "Beyaz kadn ticareti" denen ey uyarnca zorla,
dzmece vaatlerle kandrlarak bu ie sokulan azsa da, ounlukla istemeye istemeye
alrlar, e balamas iin gerekli sermayeyi bir bell ya da kadn pezevenk vermekte,
bylece onun stnde birtakm haklan olmakta, kazancnn en byk parasna el koymakta
ve kz istese de bunlarn boyunduruundan kurtulamamaktadr. "Marie-Therese", kurtulana
dek, yllarca ter dkmtr.
Sonunda, Julot'nun paradan baka bir eyimle ilgilenmediini farkettim ve ondan
uzaklarsam, birka kuru biriktirebileceimi dndm... altm evde, nceleri ok
utangatm, mteriye yaklap "hadi, kyor musun yukar?" diyemiyordum. Julot'nun
arkadalarndan birinin kars beni yakndan izliyor, ka posta yaptm sayyordu... Derken
Julot, param her aksam masaya yatrmam yazd bana, "bylece paran alnmaktan
korursun..." Kendime yeni bir entari , almaya kalknca, zindanc kar Julot'nun bana para
verilmesini yasakladn syledi... en ksa zamanda bu zindandan kamaya karar verdim.
Patron evden uzaklamak istediimi anlaynca tamponu koymaFAHIELER VE SARAY YOSMALARI
209
di,4 tutuklanp hastaneye yatrldm... Yol parasn karabilmek iin zindana dnmek zorunda
kaldm... ama yalnz drt hafta kaldm genelevde. Bir zamanlar yaptm gibi bir sre
Barbes'de altm, ama Julot'ya ylesine kzyordum ki, artk Paris'te kalamazdm: Allahn
gn kavga ediyorduk, dvyordu beni, hatt bir seferinde tutup pencereden att... Bu islerle
uraan bir adamla anlap tarada i buldum. Ama adamn Julot'yu tandn renince,
kararlatrdmz bulumaya gitmedim. Herifin kzlarndan ikisi beni Belhomme sokanda
grp bir temiz patakladlar... Ertesi gn bavulumu toplayp tek basma T. adasna
yolladm... hafta sonra bu zindandan da illallah demitim, doktora bizi grmeye geldiinde
beni hasta gstermesi iin mektup yazdm... Julot'yla Magenta caddesinde karlatm, stme
yryp dvd beni... Magenta caddesindeki dayaktan sonra yzm gzm imiti. Julot'ddn
ektiim nah burama gelmiti. Adamn biriyle anlap Almanya'ya getim...
Edebiyat, "Julot" tipini halka maletmiir. Julot, sokak kznn ko-ruyucusudur. Ssl giysiler
alabilmesi iin nceden para verir, gerek br kadnlara, gerek polise kimi zaman kendisi
de polistir, gerek mterilere kar korur onu. Mteriler para vermeden keyfetmeye
baydrlar nk; hatt, ilerinde yatan eziyet etme arzulanru genelev kadnlarnda doyurmak
iin frsat kollayanlar da vardr. Madrid'de, birka yl nce all pullu faist genlik, souk k
gecelerinde fahieleri nehre atarak elenmekteydi; Fransa'da da, kimi takn renciler
genelev kadnlarn alp kentin dna gtrmekte, gece yans, rlplak brakp
dnmektedirler; hakettii paray alabilmek, kt davranlardan korunabilmek zere bir
erkee gereksinimi vardr fahienin. Bu erkek ayrca kendisine ruhsal ynden de destek
olmaktadr; kimi kadnlar: "insan yalnzken almak istemiyor, kendini kapp koy veriyor"

109

derler. Genelev kadn ou kez gerekten sever koruyucusunu; bu ie girii ya da onu

dorulay ona duyduu sevgidendir; yaad
4 "Doktorun ziyaretimden nce, spemalar ldrmek iin kadnlara bir tampon konuyor,
bylece hekim, ancak genelev patronunun istemedii kadnn hasta olduunu grebiliyordu."
210
KADIN II
evrede erkek kadna alabildiine stndr: bu aklk din-sevgiyi krklemekte, kimi
fahielerin o tutkulu zverisini aklamaktadr. Erkeklerinin kabaln erkeklik belirtisi
saymakta, adam kendilerine sert davrandka kuzulamaktadrlar. Onun yannda hem
kskanl, acy, ' hem de akn sevincini tatmaktadrlar.
Bununla birlikte, kimi zaman ona kar yalnzca dmanlk ve hn duyarlar: Marie-Therese
rneinde grdmz gibi, korktuklar adam kendilerini kskvrak balad iin
boyunduruu altnda dururlar. O zaman, genellikle, mteriler arasndan setikleri bir "sevgili"yle avunurlar.
Btn kadnlar gibi, benim de Julot'dan baka bir sevgilim vard, der Marie-Therese. Benimki
ok tatl bir denizciydi. Son derece iyi sevitii halde, onunla oturamyordum, ama byk bir
dostluk gsteri-yrdk birbirimize. Kimi zaman benimle yukar sevimek iin deil, srf
konumak iin kyor, ordan ayrlmam gerektiini, yerimin buras olmadn sylyordu.
Kendilerini kadnlarla da avuturlar. Fahielerin byk bir bl kendi cinsiyle dp kalkar.
Yukarda, bu ie atllarnn kkeninde de byle kindi cinsinden biriyle yaanm bir gnl
serveni bulunduunu ve pek ounun bu arkadal srdrdn grmtk. Anna Rueling'e gre, Almanya'daki fahielerin aa yukar % 20'si kendi cinsine dnktr. Faivre,
incelemesinde, hapisteki fahielerin birbirlerine son derece ateli, ak sak mektuplar
yazdklarn, ve bunlar "mr Boyu Ayrlmayacak Ein" diye imzaladklarn syler. Bunlar,
yrekleri "alev alev yanan" renci kzlarn birbirlerine yazdklar mektuplarn eidirler;
ancak bu sonuncular daha utanga, daha kapaldr; bi-'rincilerse, hem lfta, hem eylemde, ii
sonuna dek gtrrler. Cinsel nazlara bir kadn eliyle altrlan Marie-Therese'in yaamnda,
kmsenen mteri ile zorba koruyucu karsnda "kadn arkada"n nasl ayrcalkl bir yer
tuttuu aka grlmektedir:
Julot yeni bir kz, giyecek pabucu bile bulunmayan zavall bir hizmeti getirdi. Tepeden
trnaa donattk, sonra benim yanma geldi aFAHELER VE SARAY YOSMALARI
211
lmaya. Tatl bir kzd, ayrca kadnlardan da holand iin ok iyi geiniyorduk.
Hastabakc kzla rendiim eylerin hepsini hatrlatyordu bana. Genellikle habire glp
eleniyor, almaktansa sinema-^ ya gidiyorduk. Aramza katldna seviniyordum.
Grld gibi kz arkada burda, kadn dnyasna hapsedilen drst kadn iin sevgilinin
oynad rol oynamaktadr: zevk arkada odur, ilintiler ancak onunla zgr ve karlkszdr,
dolaysyla kii yalnz bunlar ister; erkeklerden bkan ve tiksinen, bir deiiklik arayan fahie,
sinirlerini dinlendirmeyi ve zevki ounlukla baka bir kadnn kollarnda arayacaktr. Daha
nce szn ettiim kadnlararas suortakl burda her yerdekinden daha gldr,
insanln yansyla ilintileri ticar olduu, toplumun btn kendilerini parya sayd iin,
fahieler birbirlerine smsk baldrlar; zaman zaman ekiir, birbirlerini kskanr, atr,
hatt dvrler; ama insan saygnlklarna kavutuklar bir "karevren" kurabilmek zere
birbirlerine alabildiine gereksinimleri vardr; kadn arkada hem bir srda, hem de
ayrcalkl bir tanktr; erkei tavlamaya yarayan, kadnlarn kskan ya da hayran baklar
iinse bal bana birer erek olan yeni giysiyi, sa ba deerlendiren odur.
Fahienin mterileriyle ilintilerine gelince, bu konuda grler birbirini tutmamakta,
durumlarsa birbirine hi uymamaktadr. Genel-, ev kadnnn dudaklarn yalnz sevdii
adama saklad, bunu zgr sevginin anlatm sayd ve sevgilisiyle yatn para iin

110

yatlaryla kartrmad bilmem ka kez yazlp sylenmitir. Bu alanda erkeklerin tankl

epey su gtrr, nk kendini beenmilikleri onlar zevklenme oyunu oynamaya
gtrebilmektedir. ou kez tketici bir bedensel yorgunluu da yannda getiren "kendini
satma" ile, stnk-r yatma, "yatma" ya da tandk bir mteriyle srekli ilikiler kurma
arasnda durum ve koullar ynnden byk ayrlklar bulunduunu belirtmek gerekir. MarieTherese iini genellikle tam bir kaytszlk iinde grmekte, ama kimi gecelerden hazla sz
etmektedir; gerek onun, gerek arkadalarnn birtakm "sevgili mterileri olmutur; bir
genelev kadn holand adamdan para almayabilecei gibi sknt-daysa kendisine yardm
etmek de isteyebilir. yle ya da byle, kadn
212
KADINII
bu ii "kln kprdatmadan" grmektedir. Kimileri mterilerine kmseme karm bir
kaytszlkla bakmaktadr. Marie-Therese: "Ah, ah, ne hyardr u erkekler! Kadnlar
diledikleri gibi ekip evirirler onlar!" der yazsnda. Byk ounluu erkee tiksinti dolu
bir hnla yanar; zellikle kt huylarndan mideleri bulanmaktadr. Kimisi karsna ya da
oynana aamad kt huylarn doyurmak iin geneleve geldii, kimisi de oraya gelince
tozuttuundan, bir sr erkek genelev kadnndan "garip eyler" istemektedir. Marie-Therese
zellikle Fransz erkeklerinin doymak bilmez bir hayalgcne sahip oluundan yaknr.
Doktor Bizard'n bakt hasta kadnlar "erkeklerin hemen hepsinin kt huylan bulunduunu"
sylemilerdir. Dostlarmdan biri, Beaujon hastanesindeki gen, akll bir fahieyle uzun uzun
konumutu; kzcaz bu ie hizmetilikten gelmiti ve o srada tapt bir bellyla yayordu.
"Benimkinin dnda btn erkeklerin garip huylan vardr, demi. Ben de onu bu yzden
seviyorum zaten. En kk bir garipliini grsem brakrm. Mteri ilk seferinde pek bir eye
cesaret edemez, adam gibi davranr; ama ikinci sefer, balar garip eyler istemeye... Kocanzn
byle huylan olmadn m sylyorsunuz: grrsnz. Hapsinin vardr." Gen fahie, bu
kt huylardan tr btn erkeklerden nefret ediyordu. Bir baka hanm arkadam, 1943'de,
bir fahieyle dost olmutu. Bu kadn, erkeklerin % 90'nn garip huylan bulunduunu, %
50'sininse kiiliini aa vurmaktan ekinen ecinseller olduklarn sylermi. zellikle
hayalgleri ar alanlardan rkermi. Bir Alman subay, kendisi ku gibi kanat rparken,
kucana bir demet iek alp rlplak odann iinde dolamasn istermi; ve kadncaz,
btn elebiliine ve eliaklna ramen, adam grd m kaarm. Basit iftlemeden daha
ok para getirdii ve ounlukla kadna daha az aba harcatt halde, Marie-Therese byle
"gariplik"lerden lesiye tiksinilmi. Sz konusu ettiimiz bu genelev kadnlarnn de
.zellikle zeki ve duyarl insanlard. Tuttuk-lar iin kalplam yan kendilerim
koruyamad, karlarndaki erkek genel bir mteri olmaktan kp bireyselletii anda
yabanc bir bilincin, maymun itahl bir zgrln kurban haline geleceklerini seziyorlard
besbelli: ondan sonra yaptklar i basit bir alveri olmaktan kacakt. Bununla birlikte,
daha iyi para getirdii iin, kimi
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
213
fahieler "garip oyunlar" konusunda uzmanlar. Genelev kadnlarnn erkee
dmanlklarnda snf hncnn pay byktr. Helene De-utsch, kitabnda, genellikle son
derece yumuak bal, ocuksu, cici bir sarn olan, ancak kimi erkekler karsnda fkeden
lgna dneri* Anna'nn yksn uzun uzun anlatr. Anna bir ii ailesinin kzdr; babas
ayya, anas hastalkldr; bu mutsuz yuvadan ylesine tiksin-mitir ki; alt srece bir sr
erkek kendisine evlenme nerisinde bulunduu halde hibirini kabul etmemitir, ilkin
mahallesindeki "olanlar batan karm kz; uram seviyormu; ama vereme yakalanp da
hastaneye yatrlnca, korkun bir kin duymaya balam doktorlara; "saygdeer" erkeklerden
tiksiniyor; doktorunun kibarlna, kendisine zenle yanamasna dayanamyormu. "Bu
adamlarn da yzlerindeki dostluk, saygnlk, kendine gven maskesini attklarn, dadan

111

gelme herifler gibi davrandklarn bilmez miyiz biz?" dermi. stelik, bunun dnda, aklsal
ynden tam bir denge iindeymi. Yalancktan stanneye- verilmi bir ocuunun olduunu
sylemenin dnda yalan nedir bilmezmi. Veremden lm. 15 yandan beri nne gelen
olanla yatan Julia da, yalnz yoksul ve zayf erkeklerden holanrm; onlara kar tatl ve
kibar bir kzm; geri kalanlanysa "en kt eylere lyk aylar" diye nitelermi.
(Doyurulmam analk arzusunun yaratt ok belirgin bir aalk duygusu varm: ana,
ocuk ya da ses ynnden bunlara benzer szckleri duydu mu, sinir nbetleri geirirmi.)
Fahielerin ou, ahlaksal ynden iinde bulunduklar duruma uymutur; bununla, atadan ya
da genlerden gelen bir bozuklukla ahlksz olduklann sylemek istemiyoruz elbet; ancak pek
hakl olarak, onlardan belli bir hizmet bekleyen bir toplumun paras saymaktadrlar
kendilerim. Dosyalarn tutan polis memurunun ahlaksal sylevlerinin bo lftan teye
gemediini bilir, mterilerinin genelev dnda azlarndan drmedikleri yce duygulara
aldrmazlar. Marie-Therese, Berlin'de evinde kald frn
c kadna yle der:

Herkesi severim ben. Yeter ki para gelsin, Madam... Herhangi bir erkekle kara ka, kara gz
iin, yani boubouna yatmak yoktur benim defterimde, nk para alsanz da, olmasanz da,
sonradan aman
214
KADIN II
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
215
canm, fahie iste! der, ama para alrsanz siz krl karsnz; nk para istediniz mi,
hemencecik: "Aaa, bu ite altn bilmiyordum" ya da "Erkein var m?" der. ite byle.
Benim iin para almakla almamak birdir. "Yaa, yle mi! diye karlk veriyor frnc kadn.
Haklsnz." Elbette haklym, diyorum kendisine, siz bir ift pabu fii alabilmek iin yarm
saat kuyrukta beklersiniz. Bense, bu yarm saat iinde bir posta yaparm. Sonunda pabular
ayamdadr; paraya gelince, iimi iyi becerdim mi, stne para da alrm. Gryorsunuz ya,
ben haklym.
Fahielerin yaamn gletiren ey ruhsal ve ahlaksal durumlar deildir. Asl korkuncu,
maddesel durumlardr. Belllar, mamalar tarafndan smrlen bu zavallcklarn hibir
gvenlikleri yoktur ve drtte tam anlamyla meteliksizdir. Binlercesine bakm olan
Doktor Bizard, be yllk almann sonunda % 75'i firengilidir, der; hele Hanya'y Konya'y
bilmeyen kk kzlar kolayca hastala yaka-. lanmaktadrlar; % 25'i, belsoukluunun
yaratt bozukluklar yznden ameliyat edilir. Yirmi fahieden biri vereme yakalanmakta, %
60' ikiye ya da uyuturucu maddelere dadanmakta, % 40' 40'na varmadan lmektedir.
Ayrca, btn nlemlere karn, zaman zaman gebe kalmakta ve bu ocuklar ok kt
koullarda aldrtmaktadrlar. Sokak yosmal ok zor bir itir, cinsel ve ekonomik adan
ezilen, polisin eline teslim edilen, kk drc bir hekim denetimine, mterilerin keyfine
braklan, mikroplarla, hastalklarla ve yoksullukla koyun koyuna yaayan genelev kadn
szn en gerek anlamyla nesne durumuna indirgenmitir5
Sokak yosmalyla saray yosmal arasnda pek ok basamak vardr. Balca ayrm,
birincinin bu ii en genel izgiler iinde yapmasna, br kadnlarla yansn kendisini zarzor
geindirmesine karlk, ikincinin benzersizliini herkese kabul ettirmeye almasndadr
bunu baard an, epey ykseklere kabilir.'Gzellik, sevimlilik ya da cinsel ekicilik burda
da gerekli, ama yeterli deildir: yosmala zeBugnk durum olumsuz, ikiyzl nlemlerle dzeltilemez elbet. Fahieliin ortadan
kaldrlabilmesi iin iki ey gereklidir: nce btn kadnlara drst bir i bulunmal, treler
sevime zgrln kstlamamal. Fahielik, kendisini douran gereksinimler yokedildii
zaman ortadan kalkar.

112

nen bir kadnn kamuoyunun gzne arpmas gerekmektedir. Deer, ou kez, bir erkein
kendisini arzulamasyla ortaya kacak: ama ancak bu erkek deerini btn dnyaya
duyurduu zaman "tannacaktr." Geen yzylda, bir "saray yosmas"nn koruyucusu
zerindeki etkisini gsteren ve onu yan soylu klan eyler iin tutulan konak, araba ve
uaklarla taktii incilerdi; erkekler kendisi iin paraland srece deeri vard. Toplumsal ve
ekonomik deimeler bu tr yosmalar ortadan kaldrd. imdi artk bir n dorulayacak
"yan soylular dnyas" yok. Dolaysyla, ihtirasl bir kadn ne baka yoldan erimeye
alacaktr. Saray yosmasnn son rnei film yldzdr. Hollywo-od'un byk nem verdii
kocasnn ya da ciddi bir erkek dostunun , yannda, tam bir Phryne, Imperia ya da Casque d'Or
gibidir. Erkeklerin dlerini ssleyen Kadn' canlandrmakta, onlar da buna karlk kendisine
para ve n salamaktadrlar.
Gzellikle ehvet hi aktrmadan birbirine kartrld iin, fahieliin bitip sanatn
balad yer belirsizdir; gerekte, arzu uyandran ey Gzellik deildir; ancak Platon'un sevgi
kuram ehvet dknlne ikiyzl dorulamalar nermektedir. Memesini gsteren
Phryne,6 bilginler kurulunun nne, seyretsinler diye, katksz bir fikir getirmektedir. plak
bir vcudun seyredilmesi sanat haline gelmekte; Amerikan "halk gldrleri" yse soyunmay
dramlatrmaktadr. "Sanat deeri tayan resimler" ad altnda ak sak fotoraflar biriktiren
aksakall beyler "plak insan iffetlidir" demektedirler. Genelevde "seim" an tam bir
gsteridir; seim zorlatka, mterinin nne "canl tablolar", "sanatsal durular" karlr.
Benzersiz bir deer kazanmak isteyen fahie etini gstermekle yetinmez; zel yeteneklerini de
kantlamaya giriir. Eski Yunan'daki "Flt kzlar" erkekleri hem ezgileriyle, hem
danslaryla bylyorlard. Gbek atan Uled-Nail'ler, Bar-rio-Chino'da ark syleyip
oynayan ispanyol kzlan kendilerini meraklsna ince bir biimde sunmaktan baka bir i
yapmamaktadrlar. Nana, "koruyucu" bulabilmek iin kmaktadr sahneye. Kimi mzikli
gazinolar, eski mzikli kahveler gibi, dpedz genelevdirler. Kadnn soyunup dokunduu
btn uralar bu erekle kullanlabilirler.
6 Vens heykellerine modellik etmi olan nl bir Yunan yosmas; M.. IV. yzylda
yaamtr.
,
216
KADIN II
Cinsel yaamlarnn uralarn inemesine izin vermeyen yosmalar, takside alan
fahieler, soyunan oyuncu kzlar, dans retmenleri, kapak kzlar, mankenler, arkclar,
tiyatro oyuncular yardr elbet; tuttuklar iin teknik, yaratc yan ar bastka, kendi bana
bir erek olma olasl da artar; ancak, ou kez, halk nnde "gsteri yapan" bir kadn,
ekiciliklerinden daha dolaysz bir kazan salama eilimi duyar. Saray yosmasysa, tam
tersine, kimliini gizleyecek bir ura arar. Colette'in Lea's gibi kendisine: "Sevgili
Sanatmz" diyen erkek dostuna: "Sanat m? u benim klarm da sr saklamasn
bilmiyor canm!" diye karlk verecek kadar iten olan pek enderdir. Saray yosmasna mal
olarak deer kazandran eyin n olduunu yukarda sylemitik: nce sahnede ya da perdede
bir "ad" yaplmakta, sonra bu ticar bir yatrm olarak kullanlmaktadr.
Kl kedisi her zaman Sevimli Prens'i dlemez: erkein, kocas ya da sevgilisi olduu zaman
zorba haline gelmesinden korkar; sinema, kaplarnda gelene geene glmseyen kendi
imgesini dlemeyi yeler. Ama ou kez ereine ancak erkeklerin "yardmyla" varacaktr;
ister koca, ister sevgili, ister hayran olsunlar onu servetlerine ya da nlerine ortak ederek
utkusunu dorulayanlar da yine erkeklerdir. "Sinema yldz "n saray yosmasna benzeten de
ite bu bireylerin, halkn houna gitme gerekliliidir. Onlar da toplumda ayn rol
oynamaktadrlar: saray yosmas adn, yalnz vcutlarn deil, btn kiiliklerini iletecek bir
sermaye gibi kullananlara vereceim. Bunlarn tutumlar, herhangi bir yaptta hem kendilerini,
hem ellerindeki veriyi aan, bakalarnn zgrlne arda bulunan ve bu zgrle yeni

113

ufuklar aan yaratcnnkinden alabildiine ayrdr; saray yosmas dnyay rten tl

kaldramaz, insani aknla yeni bir yol amaz:7 tam tersine, bu aslanl kendi karna
kullanmak ister; hayranlarnn nne kmakla, kadn erkee balayan o edilgin diilii
yadsmaz: bu diilie byl bir g kazandrr, bylece erkekleri varlnn tuzana drp
bu yolla beslenir; yani erkekleri de alr, kendisiyle birlikte ikinliin karanlk sularna gmer.
Ayrca sanat olup bakalarnn houna gitmeye alrken bir eyler bulup yaratabilir de. O
zaman ya bu iki grevi birletirir, ya da yosmal brakp oyunculuu, arkcl, sanatl
seer, bunlardan ilerde sz edeceiz.
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
217
Kadn bu yolla belli bir bamszla kavuabilir. Kendini bir sr erkee verdiinden kesin
olarak hibirinin mal deildir; toplad para, yeni bir rn karr gibi "ortaya kard" ad
ona ekonomik zerklik salar. Eski Yunan'daki en zgr kadnlar ne evhnmlan, ne de
genelev kadnlaryd: saray yosmalaryd. Yeniden Dou ann yosmalar, Japon geyalar
adalarna oranla alabildiine zgrdrler. Fransa'da, erkek bamszlna sahip kadna
rnek diye olsa olsa Ninon de Lenclos'yu8 gsterebiliriz belki. Garip bir elikiyle,
diiliklerini son snrna dek kullanan bu kadnlar erkeinkine denk bir durum
yaratabilmektedirler; kendilerini erkeklerin nne bir nesne gibi karan cinsellik araclyla
znelliklerine kavumaktadrlar. Yaamlarn erkek gibi kazanmalar bir yana, ayrca zellikle
erkekler arasnda yaamaktadrlar; gerek trelerin, gerek hanm hanmck konumann
basksndan kurtulduklar iin Ninon de Lenclos gibi- eriilmez bir zihinsel
zgrle kavuurlar. En sekinlerinin evresinde, "drst kadnlar" kskandran sanat ve
yazarlar vardr. Erkek efsanelerinin en ekici simgesi saray yosmasdr: baka bir kadnn
sahip olamayaca nitelikleri kendinde toplayan, etten kemikten ve bilinten olumu bir put,
bir esin perisidir; ressamlar ve heykelciler onu rnek almak isteyecek; ozanlarn dlerini
besleyecektir; aydn erkek, kadn "sezgisi"nin el dememi hazinelerini onda kefedecektir;
daha az ikiyzllk gsterdiinden, evhanmna oranla ok daha kolay akll olabilir. stn
yetenekli olanlar bu basit ak hocalyla yetinemezler; bakasnn verdii deeri zerk bir
biimde ortaya koyma gereksinimi duyar; edilgin niteliklerini etkinlik haline getirmek isterler.
Birer zne halinde suyun yzne kar, iir, dzyaz yazar, resim yapar, kalc yaptlar
bestelerler, italyan yosmalar iinde Imperia ite bu yoldan ne ermitir. Bir saray yosmas,
erkei ara diye kulla- np erkek ilerine de burnunu sokabilir, "byk gzdeler", gl
klar araclyla dnyann ynetimine katlmaktadrlar.9
1620-1705 yllan arasnda yaam, akl ve gzelliiyle n yapm Parisli bir kadn; ann en
nl kiileri evine gelir gidermi. '
Kimi kadnlarn evlilii kiisel erekleri iin ara diye kullan gibi, kimisi de sevgililerini
birtakm siyasal, ekonomik ereklere varmak iin kullanmaktadr. Birinciler ev-hanmln,
bunlar da yosmal amaktadr.
218
KADIN II
zgrlkleri zellikle cinsel yaam alannda kendini gsterir. Kadn, kazand para ya da
erkee ykledii hizmetler araclyla ka-dnsal aalk duygusunu dnleyebilir; parann
artc bir yan vardr; kadnla erkek arasndaki kavgay ortadan kaldrr. Herhangi bir ura
olmayan kadnlarn sevgililerinden habire ek ya da armaan istemesi salt agzllklerinden
deildir: 'masraflar erkee dettirmek ve ilerde greceimiz gibi, bunun karlnda da
birtakm eyler demek, onu ara durumuna getirmektir. Kadn bylece kendini ara
durumuna dmekten kurtarmaktadr; erkek belki de ona "sahip olduunu" sanmaktadr, ama
bu cinsel sahip olu yanltcdr; ok daha somut bir alan olan ekonomik alanda kadndr
erkee sahip olan. Bylece gururu doyurulur. Ondan sonra kendini rahata sevgilisinin
kollarna brakabilir; nk artk yabanc bir istence boyunemektedir; "zevk"e

114

zorlanmamakta, tam tersine onu fazladan bir kazan saymaktadr; creti dendiine gre,
karsndakinin "mal" olmayacaktr.
Buna karlk, hemen herkes yosmay souk kadn olarak tanr. Karnm ve gnln ynetmesi
yararnadr: an duygulu ya da ehvet-dkn oldu mu, erkein boyunduruu altna girer, o
da kendisini s-mrr, tekeline alr ya da ac ektirir. Yatmak zorunda kald erkeklerin ou
hele urann-ilk dnemlerinde kk drcdr; erkek saldrganlna souklukla
bakaldrn Gerek evhanmlar, gerek saray yosmalar "dankl dnkl" sevimelerine
izin veren birtakm "kurnazlklar" birbirlerine aktarrlar. Erkek karsnda duyduklar bu
tiksinti, bu kmseme de gsteriyor ki, smren-smrlen oyunundan kazanl
ktklarndan pek emin deildirler. Nitekim, ou kez, ksmetlerine yine bamllk der.
Hibir erkek kesin olarak efendileri deildir. Ama ertelemesiz bir gereksinimleri vardr
erkee. Erkek kendisini arzulamad an, yosmann can daman kesilmi demektir; ie yeni
balayanlar, btn geleceklerinin erkeklere bal bulunduunu bilirler; erkek desteinden
yoksun kalan film yldz nnn yava yava sndn grr: Orson Wel-les'in yzst
brakt Rita Hayworth acl bir ksz gibi btn Avrupa'y dolamtr Ali' Han' bulana dek.
En gzelleri bile geleceklerinden emin deildirler, silhlan byl, byyse maymun
itahldr; "drst" bir kadn eine ne denli balysa, yosma da ister kocas, isFAHELER VE SARAY YOSMALARI
219
ter sevgilisi olsun koruyucusuna o denli baldr. Yatak hizmeti dnda, varlna,
konumasna, dostlarna ve hepsinden nemlisi kendini beenmiliine katlanmas gerekir.
altrd kadna yksek topuklu iskarpinler, saten etekler alan genelev bells karln
alaca* bir yatrm yapmaktadr; hanm arkadana inciler, krkler armaan eden sanayici ya
da film yapmcsysa onun araclyla servetini, gcn olumlamaktadr: kadn ister bir para
kazanma, ister harcama arac olsun, her iki durumda da kledir. Yadrlan armaanlar klelik
zincirine eklenen halkalardr. Ayrca, giydii ssl psl giysiler, takt mcevherler
gerekten kendisinin midir? Bir zamanlar Sacha Gu-itry'nin de byk bir incelikle yapt
gibi, erkek arasra, arkadalkla-r biter bitmez verdiklerini geri istemektedir. Kadn,
beenilerinden vazgemeden erkei "elinde tutabilmek" iin, kar-koca yaamn lekeleyen
yalanlara dolanlara, ikiyzlle bavuracaktr; klelik oyunu oynasa bile, aslnda bu oyunun
kendisi kleliktir. Gzel ve nlyken, o gnk efendisi houna gitmedii an bir yenisini
seebilir. Ama gzellik bir kayg, krlgan bir hazinedir; saray yosmas, zamann hi acmadan
andrd vcuduna sk skya baldr: yalanmama kavgas onda en ackl grnn alr.
Gerekten byleyiciyse, yz ve vcudu gzelliini yitirdikten sonra da ayakta kalabilir.
Ancak, en deerli mal olan bu n ayakta tutma kaygs onu zorbalklam en an-nn,
kamuoyunun klesi yapar. Hollywood yldzlarnn kleliini hepimiz biliriz. Vcutlar
kendilerinin deildir, salarnn rengini, arlklarn, vcut llerini, tiplerini film yapmcs
seer; yanan geliini deitirmek zere dileri bile sklr. Perhiz, beden eitimi,
denemeler, sslenme gnlk angaryalandr. "Personal appearance" (kiisel grnm)
hanesinde kiminle dolaaca, ana fine edecei yazldr; zel yaam, kamu nnde
yaayn kk bir parasndan baka bir ey deildir. Fransa'da yazl bir ynetmelik yoktur;
ama sa-knml ve becerikli bir kadn "reklmn" kendisinden ne beklediini bilir. Bu trl
isteklere uymayan yldz, hzla ya da ar ar, ama mutlaka decektir. Yalnz bedenini veren
genelev kadn belki de hoa gitmeyi ura edinmi kadndan daha az kledir. "ne eren",
belli bir ura tam anlamyla renen, yetenei herkese tannan bir kadn tiyatro ya da
sinema oyuncusu, arkc, dans yldz saray yosma220
KADINII
lndan kurtulur; tam anlamyla bamsz olabilir; ama ounluu mrn bin bir tehlike
iersinde geirir; halk ve erkekleri her gn yeniden bylemeleri gerekir.

115

Bakas tarafndan baklp desteklenen kadn genellikle bu bamll kendine mal eder; etkisi
altnda bulunduu kamuoyunun deerle-. rini benimser; "kibarlar dnyas" na baylr, onlarn
trelerine uyar; kentsoylu deer llerine gre deerlendirilmek ister. Zengin kentsoylu
snfn asala olduundan, onun fikirlerini savunur; "akll uslu dnr"; eskiden kzlarn
manastra verir, yalandktan sonra kendisi de pazar yinine gider, tantanal bir trenle tvbe
ederdi. Tutuculardan yanadr. u dnyada edinebildii yerle ylesine vnr ki, deimesini
istemez. ne erebilmek iin harcad aba onu insan kardelik ve dayanmaya hazrlamaz;
basanlarn bir sr klece gnl holuuyla dediinden evrensel zgrl itenlikle
arzulayamaz. Zola da Na-na'nn ite bu ynne parmak basmtr:
Nana'nn kitaplar ve oyunlar konusunda ok kesin yarglar vard: tatl, soylu, d kurmasna
izin verecek, ruhunu yceltecek yaptlar istiyordu... Cumhuriyetilere mthi kzd. Ykanmak
nedir bilmeyen bu pis herifler de ne istiyordu? insanlar mutlu deil miydi, imparator halk iin
her eyi yapmam myd yani? Halk dediin de neydi ki? Pislik! Avucunun ii gibi bilirdi bu
halk, gelin de anlatsnd size: Yok azizim, yok, herkesin ykm olacakt su cumhuriyet
dedikleri ey. Ah, ah! Allah tmparator'a uzun mr versindi.
Savalar srasnda, hi kimse saray yosmalar kadar saldrgan yurtseverlik gstermez;
duygularnn yceliiyle Des kertesine kacaklarn sanrlar. Beylik fikirler, basmakalp
lflar, nyarglar, allm cokular doldurur konumalarn ve yreklerinin en gizli kesinde
bile itenlikten eser yoktur. Dil, yalan dolan arasnda yiter gider. Saray yosmasnn yaam
batan aa gsteridir; szlerinin, ka gz hareketlerinin erei dncelerini dile getirmek
deil, belli bir etki yaratmaktr. Koruyucusuna sevda oyunu oynar: ve bu oyun, kimi zaman
kendisini de kapsar. Kamuoyu karsnda drstlk ve etkililik oyunu oynar: sonunda canl bir
erdem rnei, kutsal bir put olduuna inanr.
FAHELER VE SARAY YOSMALARI
221
inat bir ktniyet hem i/dnyasn ynetir, hem de dankl dn-kl yalanlarna
dorunun doalln kazandrr. Yaamnda zaman zaman anlk hareketler vardr: ak hepten
bilmez deildir; "holand erkekler", "kaka hevesleri" olur; hatt kimi zaman "dpedz
kendini kaptrr". Ama geici heveslerine, duyguya, zevke gereinden ok yer ayran, ksa
zamanda, "yerinden olacaktr". Genellikle, gnl servenlerinde kocasn aldatan kadn gibi
saknml* davranr; yapmcdan, halktan gizlenir; dolaysyla, "yrekten sevdii erkekler"e
1ten-dinden pek bir ey veremez; onlar da bir elence, bir soluk almadrlar, o kadar. Ayrca,
gerek bir sevgide benliini unutamayacak kadar ok urar kiisel baarsyla. teki
kadnlara gelince, saray yosmas onlar ou kez cinsel bir sevgiyle sever, kendisini
boyunduruklar altna alan erkeklere dman olduundan, bir hanm arkadann kollarnda
hem ehvetli bir dinlenmenin tadn karacak, hem de alacaktr: Nana'nn sevgili Satin'iyle
ilikileri byledir. zgrln olumlu bir biimde kullanmak zere yeryznde etkin bir rol
oynamak istedii iin, baka varlklara sahip olmaktan holanr: bunlar ya "yardm bile
ederek" elenecei gen delikanllar, ya da yanlarnda erkek niteliine brnecei ve seve
seve besleyecei gen kadnlardr. Kendi cinsine dnk olsa da olmasa da, kadnlarn tmyle
ilikileri dediim gibi karmak olacaktr: ezilen her kadnn zledii o "kar-evren"i
yaratabilmek zere, birer yarg ve tank, srda ve suorta olarak gereksinimi vardr onlara.
Ama kadnlar aras yar burda doruuna kmaktadr. Genel anlamyla diiliini pazara
karan genelev kadnnn birtakm yar arkadalar vardr; ama i hepsine yetiyorsa, zaman
zaman ekiseler, bile, birbirlerine destek olurlar. "Bakalarndan ayrl-maya" alan saray
ysmasysa, daha iin bandan, kendisi gibi ayr-calkl bir yer arayan kadna dmandr. u
dillere destan "kadn kavgalar" ite o zaman gerek haline gelir.
Saray yosmasnn en byk talihsizlii, bamszlnn aslnda bin bir bamlln arka yz
oluundan baka, zgrlnn olum-suzluundadr. Rachel gibi bir tiyatro, Isadora Duncan
gibi bir bale oyuncusu, erkeklerden yardm grse bile, kendisini bekleyen ve dorulayan bir i

116

yapmakta; istedikleri, sevdikleri bir ite somut bir zgrle varmaktadrlar. Ama sanatla
uraan kadnlarn ou iin
222
KADINII
yaptklar i yalnzca bir aratr; bu alanda sahici tasarlar yoktur. Hele film yldzn sahneye
koyucunun istencine taslim eden sinema sanat yeni bululara, yaratc bir etkinliin getirecei
ilerlemelere izin vermez. Film yldz olduu gibi kullanlr; yeni bir nesne yaratmaz. Ayrca
yldz olabilmek de son derece gtr. Asl "yosmalk"ta insan aknla gtrecek tek yol
yoktur. Burda da can skntsyla ikinlik koyun koyunadr. Zola, Nana'nn bu yanna da
deinmitir:
Ama Nana, onca atafat, onca hayran arasnda lesiye sklyordu. Gecenin her saatinde
yannda yresinde bir sr erkek vard ve giysi ekmeceleri bile para doluydu, ama artk
bunlarla da avunamyor, bir yerlerde bir boluk, gittike byyen bir delik bulunduunu
seziyordu. Yoam, birbirine tpatp benzeyen saatler halinde, tam bir aylaklk iinde
geiyordu... Nasl olsa besleneceini bilmenin verdii gvenlik onu yosmalk urana
hapsediyor, yakasn brakmayan o korkuyla manastr uysall iinde, kolunu kprdatmadan,
btn gn yatyordu. Yalnzca erkek bekliyor, vaktini sersemce elencelerle ldryordu.
Amerikan edebiyat, Hollywood'un tepesine ken ve oray gezmeye gelen yolcunun daha ilk
anda grtlana sarlan o youn cansknt-sn yzlerce kez anlatmtr: erkek oyuncularla
yardmclar da, ayn koullar iinde yaadktan kadnlar kadar sklmaktadrlar. Fransa'da
bile, yldzlarn resmi gezmeleri tam anlamyla birer angaryadr. Yldz adayn koruyan
yapmc yal bir adamdr, dostlar da kendi yandadr: uratktan konular gen kadna
yabancdr, konumalar onu can skntsndan ldrr, gece gndz birarada yaayan 20
yandaki yldzckla 45'indeki bankac arasndaki uurum, kentsoylu iftlerin-kinden daha
derindir.
Saray yosmasnn urunda zevkini, akn ve zgrln harcad tanr, uradr.
Evhanmnn lks, kocas ve ocuklaryla ilikilerini kapsayan duruk bir mutluluktur.
"Sanat yaam" zaman iersinde uzayp giden bir eydir, ama yine de nl bir adn zetledii
ikin bir nesne olmaktan kurtulamaz. Toplumsal merdivendeki basamaklar FAHELER VE SARAY YOSMALARI
.223
kldka, bu ad duvar ilnlaryla azlan doldurur. Kadn, mizacna gre, bu ii saknm ya da
gzpeklikle yrtr. Kimisi urandan, dolabna gzel amarlar yerletiren evkadnnn
ald zevki alr, kimisi de servenin badndrc esrikliini yaar. Kimisi srekli tehlike
iinde bulunan ve zaman zaman gp giden bir durumu dengede tutmaya adar kendini;
kimisi de, hibir erek gtmeden, gn boluuna uzanan Babil kulesi gibi nn uzattka
uzatr. Kimileri yosma-t l baka etkinliklerle kartnp gerek servencilere benzeyebilmektedir: ya Mata Hari gibi casus, ya da gizli ajan olurlar; ama genellikle taanlarnn ipleri kendi
ellerinde deildir, erkeklerin oyuncadrlar. Ancak, yosmann tutumu, genel izgileriyle,
servencininkine benzer; serven adam gibi, o da asl serven'le ciddi i arasnda gider gelir;
para, n gibi yerleik deerlerdedir gz; ama onlar elde etmeye, sahip olu kadar nem
verir; ve deerlerin en ycesi, onun iin, kendi znel baarsdr. O da bireycilii az ok belli
bir dizgeye oturtulan, ama erkeklere dman olduu, kadnlar da kendine dman sayd iin
inanlarak yaanan bir hilikilikle (nihilism'le) dorular. Ahlaksal bir dorulama arayacak
kadar zekiyse, iyi kt zmledii Nietzs-che'cilie bavuracak; sekin yaratn sradan
varlktan stn olduunu syleyecektir. Kendini bir hazine sayar, varolmas bile sunu'dur,
armaandr: dolaysyla, varln kendine adamakla toplulua hizmet ettiini ileri srecektir.
Kendini erkee adayan kadnn yazgsna ak egemendin erkei kendi karna kullanan
kadnsa, kendine duyduu hayranlk iersinde reklenir kalr. nne bunca deer verii salt
para kaygsndan deildir: bylece kendine hayranln tanrsallatr-mak istemektedir.

117

BENC BLM
OLGUNLUKTAN YALILIA
KADININ yks hl diilik grevleri iine hapsedilmi olduundan fiziksel yaam
erisine erkeinkinden ok daha fazla baldr; ve bu eri erkeinkinden ok daha sarsntl ve
kopukludur. Kadn yaamnn btn dnemleri durgun ve tekdzedir; arna bir dnemden
brne geiler tehlikeli bir hoyratlktadr; erkeinkilerden daha etkili bunalmlara yol
aarlar: ergenlik, cinsel yaamn balamas, yad-nm bal balarna birer bunalmdrlar.
Erkek aralksz yaland halde, kadn, anszn diiliinden yoksun kalr; gen saylacak
yata, kendisini topluma ve kendisine kar dorulayan, mutlu klmaya yarayan cinsel
ekiciliiyle dourganln yitirir: gelecekten yoksundur, yetikin bir insann yaamnn aa
yukar yansn yaamak durumundadr artk.
"Tehlikeli ya" birtakm bedensel rahatszlklarla kendini belli eder, ama asl nemli olan,
tadklar simgesel deerdir. Varn younu diilii stne yatrmam kadnlar bu yan
getirecei bunalm ok daha az duyacaktr; evde ya da darda ar iler yapanlar, aylk
klelikten kurtulduklarna sevineceklerdir; yani gebeliklerin tehdit ettii kyl ya da ii
kars bu tehlikeden kurtulunca bayram eder. Dolaysyla, daha bir srsnde olduu gibi,
kadnn bunalm bedenin kendisinden ok, geirdii evrimin bilincinde yaratt skntdan
gelmektedir. Ruhsal dram, ou kez, bedensel grngler ortaya kmadan balamakta ve
onlar bittikten nice sonra kapanmaktadr.
226
KADIN I l
Kadn, detten kesilmezden ok nce, yalanma korkusu iinde yaamaktadr. Olgun erkek,
sevgiden daha nemli ilere girimi durumdadr; cinsel arzulan genliindeki kadar ateli
deildir; ve kendisinden bir nesnenin edilgin niteliklerini tamas beklenmedii iin, yznn
ya da bedeninin kmesi ekiciliini yoketmemektedir.' Kadnsa tam tersine, btn bilinalt
yasaklar aabildii iin, genel olarak 35'inde tamamlamaktadr cinsel evrimini; cinsel arzulan
bu yata alabildiine iddetlidir ve mthi bir agzllkle onlar doyurmak ister; elindeki
cinsel deerlere erkekten ok daha fazla ey yatrmtr; kocasn elinde tutabilmesi, kendine
birtakm koruyucular bulabilmesi iin, alt ilerin ounda hoa gitmesi gerekir; dnya
zerinde ancak erkek araclyla etkili olabilir; peki, erkei etkileyemedii zaman hali nice
olacaktr? Varlnn tm sayd u etten kemikten yaplm nesnenin kn eli kolu
bal seyrederken kendi kendine, byk bir skntyla, ite bu soruyu sormaktadr; amansz bir
savaa girmekte; ama boyalar, tyleri aldrmalar, gzellik ameliyatlar can vermekte olan
genliini diriltmemektedir. Olsa olsa aynalara oyun oynamaktadr. Ama erginlik dneminde
kurulmu grkemli yapy yerle bir edecek, kanlmaz, durdurulmaz sre balad m, lm
trpannn boazna dayandn hissetmektedir.
Bu dnemde en korkun sarsnty gzellik ve genliiyle en ok esrikleenin geirecei
sanlabilir; ama yle olmaz; kendine hayran kadn d kalbyla pek ok ilgilendiinden bu
kanlmaz deme gnnn erge geleceini bilir ve sknca gerilemek zere nceden nlem
alr; detten kesilince o da ac eker elbet: ama gafil avlanmaz ve bu yeni duruma tez elden
uyar. Kendini unutmu* varln bakalarna adam, znden gemi kadnsa bu apansz
olay karsnda neye uradn aracak: "Topu topu bir mrm vard; ksmetime dene, u
halime bak hele!" diyecektir. Ve evresinin akn baklar altnda, kkl bir deiime urar:
nk geri ekilme olanandan yoksun kalm, taanlarndan koparlm, anszn, kimsiz
kimsesiz, kendi bana kalakalmtr. Hi ummad anda gelip toslad bu snr tan
getikten sonra, canl cenaze gibi yaamaktan baka bir ey yapamayacan sanr; vcudu
artk hibir ey vaat etmez; gerekletiremedii dler,
OLGUNLUKTAN YALILIA
227

118

doyuramad arzular sonsuza dek yle kalacaktr; onun iin, ite bu yeni bak asyla
gemie dner; defterin altna bir izgi ekmenin, gemiin dkmn yapmann zaman
gelmitir; o da kendi hesabn dker. Ve yaamn kendisine izdii snrlarn darl karsnda
beyni tavana vurur. Kendi yaam yks olan bu ksack, umut kinci gemi nnde, daha
yaamaya balamad gelecek nnde gen kzn taknd tavr taknr: bitimli, lml
olduunu kabul etmek istemez; varoluunun yoksulluuna kiiliinin karanlk, belirsiz
zenginliiyle kar kar. Kadn olarak yazgsn az ok edilginlikle kabul ettiinden, btn
olanaklarnn alndn, aldatldn, gen kzlktan olgunlua farkna varmadan kaydn
sanr. Kocasnn, evresinin, urat ilerin kendisine lyk olmadn farkeder;
anlalmam hisseder kendini. Deersiz grd evresinden kopar; yreinde saklad,
talihsiz yazgsnn gizemli anahtaryla birlikte iine kapanr; t-ketemedii olanaklar
kullanabilmek iin frsat kollamaya balar. An-larn yazmaya koyulur; anlayl srdalar
bulursa, ne olduu belirsiz, ard arkas gelmeyen gevezeliklere giriir; gece gndz hep
piman-lklarn, yaknmalara geveler durur. Gen kzn geleceinin ne olacan dleyii
gibi, o da isteseydi gemiinin ne olabileceini anla-r; kard frsatlar gznn nne
getirir ve baroln oynad .gzel romanlar dzer. H. Deutsch, gen yata mutsuz bir
evlilii bozan ve sonra ikinci kocasyla uzun yllar dinginlik iinde yaayan bir kadndan sz
eder: kadn, 45 yanda, byk bir acyla ilk kocasn aramaya, kara kara dnmeye balam.
ocukluk ve gen kzlkta ilgilendii konular yeniden alevlenir, kadn, genliinde yaad
olay-lar, anasna babasna, kz ya da erkek kardelerine, ocukluk arkada-larna besledii
eski duygulan dndrp dndrp anlatr, yeniden yaar. Kimi zaman d ve edilgin bir
ask suratlla kaptrr kendini. Ama genellikle, son bir atlmla, boa giden mrn
kurtarmaya alr. Yeni kefettii yazgsnn bayalyla elien kiiliini gzler nne
serer, herkese gsterir, deerli niteliklerini ver, buyurgan bir tavrla hakknn verilmesini
ister. Yaantnn kazandrd olgunlukla, artk kendini deerlendirebileceini sanr; cn
almak niyetindedir. Ve ilkin, insan duygulandran bir abayla, zaman durdurmaya kalkar.
Analk yan glyse, yeniden ocuk dourabileceini syler:
228
KADIN II
byk bir tutkuyla yeni bir can yaratmaya alr. ehvetliyse yeni bir n gnln elmeye
urar. Hele gnl avcs kadn her zamankinden daha byk bir susuzlukla hoa gitmek
ister. Hep bir azdan, kendilerini hi bu kadar gen hissetmediklerini sylerler.
Karlarndaki insan geen zamann kendilerine ilimediine inandrmak arzusundadrlar;
"gen kz gibi giyinmeye" balar, ocuk gibi kalarn gzlerini oynatrlar. Yalanan kadn,
cinsel nesne olmaktan knn yalnzca etinin erkee eski hazineleri vermeyiinden
gelmediini bilir: gemii, yaants, istese de istemese de onu bir kii yapmtr; kendi
hesabna urap didinmi, sevmi, arzulam ve ac ekmitir: bu zerklik karsndakini
rktr; kadn da onu yadsmaya alr; diiliini abartr, sslenir, boyanr* bayltc kokular
srer, kendini salt ekicilik, sevimlilik, ikinlik haline getirir; karsndaki erkee ocuksu bir
gzle bakar, her sylediine ocuksu lklarla hayranlk gsterisinde bulunur, habire gen
kzlk anlarna deinir; adam gibi konuacak yerde, cvl cvl cvldar, ellerini rpar.
Kahkahalarla gler. Bu gldry bir bakma itenlikle oynamaktadr. nk kendine
duyduu yepyeni ilgi, eski alkanlklardan kurtulup her eye yeniden balama arzusu onda
sahici bir balang izlenimi uyandrmaktadr.
Gerekte, hi de sahici bir balang deildir bu; olgun kadn, yeryznde, zgr ve etkili bir
hareketle ynelebilecei birtakm erekler bulamamaktadr. Saa sola koumas, gemi
yanlg ve baarszlklar dnleme amacn gttnden garip, tutarsz ve botur. Kadn, her
eyden nce, ocukluk ve gen kzlk arzularm gerekletirebilmek iin vaktin gememesine
alacaktr: kimi piyanoya, kimisi heykele, kimi yazarla, kimisi gezgincilie balar, kayak
ya da yabanc dil dersleri alrlar. O gne dek ellerinin tersiyle ittikleri eyleri yine ge

119

kalmama kaygsyla kabul etmek iin can atarlar. Olgun kadn, eskiden hogrd
kocasndan tiksindiini aklar ve kollarnda ta kesilir; ya da tam tersine, o gne dek
dizginledii ateli duygularn kapp koyverir; an istekleriyle kocasn canndan bezdirir;
ocukluundan beri yapmad bir ie, kendi kendini doyurmaya yeniden balar. Kk bir
kurt halinde btn kadnlarn iinde yatan kendi cinsine yanama eilimi belirginleir.
Yadnmndeki kadn bu eilimlerini ou kez kzna yneltir; ama bu garip duygular kadn
arkadalarndan
OLGUNLUKTAN YALILIA
229
biri iin de uyanabilir. Rom Landau, Sex, life and faith (Cinsellik, Yaam ve inan) adl
yaptnda, olay yaam bulunan kadnn azndan dinledii yle bir yk anlatr:
Madam X ellisine merdiven dayamtr; yirmi be yllk evlidir; yetikin ocuu vardr,
yaad kentin yardm ya da benzeri derneklerinde nemli bir rol oynamaktadr, Londra'da
kendisi gibi hayr ilerinde alan, on ya daha kk bir hanmla tanr. Dost offtrlar, ve
Matmazel Y bir dahaki geliinde kendi evinde kalmasn nerir. Madam X kabul eder ve
ikinci sefer geldiinde, ikinci gece byk bir tutkuyla evsahibi hanma sarlp pmeye
koyulduunu grr: bizimle grrken, birka kez, bu iin nasl olduunu farkedemediine
yemin etmitir; geceyi dostunun evinde geirmi, sonra, korkudan ne edeceini arm bir
halde evine dnmtr. O gne dek kendi cinsinden biriyle dp kalkmann ne demek
olduunu bilmedii gibi, byle bir eyin varlndan haberi bile yokmu. Matmazel Y'yi
byk bir tutkuyla dnmeye ve kocasnn sevip okamalarndan ilk kez pek holanmamaya
balam. "Sorunu aydnlatmak" iin dostunu bir kez daha grmeye karar vermi ve tutkusu
iyiden iyiye alevlenmi; ilintileri, kendisine, o gne dek tatmad hazlar veriyormu. Ama
gnah ilediini sand iin mthi tedirginmi, durumunun "bilimsel bir aklamas"
bulunup bulunmadn, herhangi bir ahlaksal kantla dorulanp dorulanamayacan
renmek zere hekime bavurmu.
Sz konusu durumda zne anlk bir atlma kaplm ve sonunda allak bullak olmutur. Ama
kadn, ou kez, o gne dek yaamad, bundan sonraysa hi yaayamayaca birtakm
romanslar yaamaya bilerek karar verir. Hem kendine yaktramad ve yalnz kalmak
istedii, hem de serven arad iin yuvasndan uzaklar. Arad serveni bulduu an
byk bir susuzlukla stne atlar. Stekel'in anlatt yk bunun iyi bir rneidir.
Madam B.Z. 40 yanda, yirmi yllk evlilikten ve ocuk sahibi olduktan sonra,
anlalmadn, yaamnn boa gittiini dnmeye
230
K AD IN II
baslar; bir sr yeni etkinlie giriir, bu arada daa kayak kaymaya gider; orda 30 yanda bir
adamla tanr, oyna olur; adam ksa bir sre sonra Madam B.Z.'nin kzna vurulur, kadn,
sevgilisi yanndan ayrlmasn diye evlenmelerine raz olur; kzla anas arasnda, itiraf
edilmeyen, ama kkl bir cinsel sevginin bulunmas bu karan kolaylatrmtr. Buna ramen,
k zaman zaman gece yars anann koynundan kp kznkine girdii iin, ksa bir-sre
sonra durum dayanl-mazlar. Madam B.Z. canna kymaya kalkar, ite tam bu srada 46
yandadr Doktor Stekel'e gelir. yla ilgisini kesmeye karar verir, kz da evlenmekten
vazgemitir. Madam B.Z. bundan sonra rnek bir e olur, kendini btnyle dine adar.
Bir drstlk ve iffet geleneinin basks altnda yaayan kadn her zaman edime gemez.
Ama gerek dleri, gerek uyankken kurduu hayaller cinsel hayaletlerle doludur; ocuklarna
an, ehvetli bir sevgi gsterir; oluna garip arzularla bakar; gizliden gizliye ve birbiri
ardndan bir sr delikanlya k olur; gen kz, saldrya urama fikrini zihninden skp
atamaz; te yandan, fuhu eilimi de ban dndrr; gen kzdaki gibi, arzularyla korkulan
arasndaki elime onda da zaman zaman sinir bozukluklarna yol aar: o vakit, aslnda dsel
yaamnn da vurmasndan baka bir ey olmayan garip davranlarla yaknlarn artr.

120

Dsel evrenle gerek evren arasndaki snr bu dnemde gen kz-lktakinden daha
belirsizdir. Yalanan kadnn en ok sulanan yan, btn somut tutamak noktalarn elinden
alan kiiliini yitirme duygusudur. lmle burun buruna gelen sapasalam insanlar bile, garip
bir olguyla kiiliklerinin ikiletii duygusuna kapldklarn sylerler; insan kendini bir bilin,
etkinlik, zgrlk gibi hissettii zaman, yazg-syla oynayan edilgin nesne ister istemez baka
bir varlk biiminde gzkr: bir otomobilin arpp devirdii ben deilimdir; aynaya
yansyan, onun da bana yanstt u yal kadn da ben deilim. "Kendini imdiye dek hi bu
kadar gen hissetmemi" ve hi bu kadar yal grmemi kadn varlnn bu iki grnn
badatramaz; zamann akp gidii, srenin onu kemirip andr hep dtedir. Bylece
gereklik, bireyden alabildiine uzaklap klr: dolaysyla, yanlsaOLGUNLUKTAN YALILIA
231
madan ayrlmaz olur. Kadn, zamann geri geri gittii, ikiz kardeinin artk kendisine
benzemedii, olaylarn kendisine ihanet ettii u garip dnyadaki gereklere deil de kendi
iindeki ak gereklere gvenir. Onun iin de btn cokulara, tanr esinlerine, sayklamalara
aktr Ve bu dnemdeki ba kaygs ak olduundan, sevildiini sanmas son derece
olaandr. ehvet dknlerinin onda dokuzu kadn; bunlarn da hemen hepsi 40-50
yandadr.
Ancak, gereklik duvarn bylesine yiite amak herkesin harc deildir. Dlerinde bile
insan sevgiden yoksun kalan kadnlarn ou Tann'dan medet umar; gnl avcs, sevdal,
haylaz kadnlar ya-dnmnde adarlar kendilerini Tanr'ya; kadnn sonbaharna girerken
zihninde dolatrd o bulank alnyazs, giz, kiilik gibi fikirler dinde aklsal bir birlie
kavuurlar. Sofu kadn, boa giden yaamn Yce Tanr'nn hazrlad bir snav sanr; ruhu,
btn o mutsuzluklar yaarken olaanst deerler kazanm, Tanr'nn ltfuna lyk
olmutur; Tanr'dan kendisine birtakm esinler geldiine ya da Madam Krdener gibi
zel bir grev aldna seve seve inanacaktr. Bu bunalm srasnda gereklik duyusunu az ok
yitiren kadn btn etkilere aktr: herhangi bir ynetmen onu diledii gibi ekip evirebilir.
En aykr yetkelere seve seve kucak aar; trl tarikatlar, ruh a-nclar, peygamberler,
frkler ve benzeri arlatanlar iin bulunmaz bir avdr. nk, somut dnyayla balarn
kopard an eletiri yetisini yitirmekle kalmam kesin bir doru arar olmutur: bir anda hem
evreni, hem kendisini kurtaracak il, forml, anahtar gereklidir ona. Kendi zel durumuna
uygulanamayacak mant eskisinden ok daha fazla kmser; yalnz kendisini kapsayan
kantlan inandrc bulur: Tann'dan ya da baka bir yerden gelen esinler, bildiriler, iaretler,
hatt mucizeler boygsterir evresinde. Bulular kimi zaman onu eyleme gtrr: herhangi
bir akl hocasnn ya da iinden gelen sesin etkisiyle birtakm ilere, servenlere giriir. Kimi
zamansa, kendini mutlak bilgeliin ve dorunun tek sahibi saymakla yetinir, ister eylemci,
ister seyirci olsun, ateli cokunluklar iindedir. .Yadnm bunalm kadnsal yaam kt
diye ikiye ayrmaktadr; kadnda "yeni bir yaam "in balad sansn uyandran da ite bu
kopukluktur; baka bir zaman almaktadr nnde: o da bu yeni zamana bir dine yeni
L
232
KADIN II
OLGUNLUKTAN YALILIA
233
katlm insanlarn ak ve evkiyle yanamaktadr; aka, yaama, Tan-r'ya, sanata, insanla
inanmaya balamtr: bu bulank varlklarda kendini hem yitirir, hem yceltir. lm, sonra
yeniden dirilmitir, yeryzne br dnyann gizlerini hayal meyl grm bir gzle bakar,
kimsenin ulaamad tepelere doru kanat atn sanr.
Oysa yeryz yine eski yeryzdr; doruklar yine insann ulaamayaca kadar uludur; gelen
bildiriler gz kamatrc bir aklkta olsalar bile bir trl zlmez; iteki klar sner,

121

aynann nnde, bir gn ncesine oranla yalanm bir kadn kalmtr. Byle cokun anlarn
ardndan kapkara knt saatlan gelir. Hormon retimi tiroit bezinin an almasyla
dnlendiinden, bunun aklamas bedenin kendisindedir elbet; ama bu deiiklii douran
ve yneten balca etken zihinseldir. nk btn o kpr kprlk. yanlsamalar ve heyecan,
meydana gelen olayn kanlmazl karsnda bireyin kendini savunmasndan baka bir ey
deildir. mr geip gittii halde lmn alp gtremedii kadnn grtlana yeniden
sarlmtr can sknts. Ve kadn, ou kez, umutsuzlukla savaacak yerde, kendini onunla
zehirlemeyi seer. Dner dolar eski szlanmalara, pimanlklara, ac ac sylenmelere
kaptrr kendini; komularnn, yaknlarnn kendisine korkun tuzaklar kurduklarn sanr;
yaamn paylaan bir kz kardei ya da hanm arkada varsa, el ele verip can yakclk
sayklamalarna dalabilirler. Ama kadn, bu dnemde, zellikle kocasn hastalk derecesinde
kskanr: adamn arkadalar, kzkardeleri, ura girer bu kskanln iine; hakl ya da
haksz, btn dertlerini yart birine ykler. Kskanlk hele 50-55 yalarnda tam bir
hastalk haline gelebilir.
Yadnm glkleri yalanmaya raz olamayan kadnda kimi zaman lene dek srp
gidecektir; ekiciliinden baka dayana yoksa, bunu yitirmemek iin inatla direnecek; cinsel
arzulan yatma-msa daha da saldrgan olacaktr. Ve bylesi sanldndan oktur. Prenses
Metternich'e bir kadnn hangi yata etiyle uramaktan vazgetiini sormular: "Bilmem,
demi, daha 65'imdeyim." Montaig-ne'in deyiiyle kadnn "yreine pek az su serpen"
evlilik, ya ilerledike derdi gidermeye yetmeyen bir il haline gelmektedir; kadn, olgunluk
anda, gen kzlndaki direnmelerin, soukluun bedelini der; arzusunun ateinde yanmaya karar verdiinde kocas oktan onun kaytszlna
alm: bann aresine bakmtr. Alkanlk ve zamann etkisiyle ekiciliini yitiren kadn,
bundan sonra kocasnn yreini tututuramayacaktr. Herkese kskn, "kendi bildii gibi
yaamaya" kararl olduundan, k edinmekte eskisinden daha rahat davranacaktr eskiden
byle bir eye girimise tabii ancak, bir de erkeklerin bu ie yanap yanamamas sorunu
vardr; ve bir erkek avdr balar. Kadn bunun iin bin bir kurnazla bavurur: fendini
sunuyormu gibi yapp, erkei bask altnda alr; incelii, dostluu, iyilikbilmeyi birer tuzak
haline getirir. zellikle genlere saldrmas yalnz krpe ete dknlnden deildir:
delikanlnn zaman zaman anas yandaki oynana gsterecei karlksz sevgiyi ancak
onlarda bulabilir; zaten tmden saldrgan, buyurgan bir insan olmutur. Colet-te'in Lea's,
Cheri'nin gzellii kadar uysalln sevmektedir; Madam de Stael, krkn getikten sonra,
yavuklu diye gzelliiyle byleyip ezdii saray delikanllarn seer. Gzellik ve dolap
yetmezse, inat kadnn elinde tek bir olanak kalr: para vermek. Orta a'da geen nl
"kanavie" masal, bu doymak bilmez dii devlerin yazgsn ok gzel anlatmaktadr: gen
bir kadn, her ak gecesinin sonunda, verdiklerine karlk, her ndan bir "kanavie" ister,
bunlar bir dolaba koyarm; gn gelmi, dolap tkabasa kanavie dolmu: ama ite o gnden
sonra klan, her sabah bir kanavie istemeye balamlar; dolap ksa srede boalm; ald
btn kanavieler geri gitmi: kadnn yenilerini satnalrnas gerekmi. Kimi kadnlar bu
durumu tam bir kpeksiikle kabullenirler: eh, onlar zamanlarn doldurmu, imdi artk
"kanavieleri geri verme" saati gelip atmtr. Para onlar iin saray yosmas iin oynad
roln tam tersini oynayp, yine de kurtarc olabilir: erkei bir ara haline getirir, kadnn bir
zamanlar srf gururundan elinin tersiye ittii cinsel zgrle kavumasn salayabilir. Ama
akgrl deil de romans bir insan olan iyilik perisi-oyna, ou kez, parayla bir sevgi,
hayranlk, sayg serab satnalmaya kalkar; hatt, kimse bir ey istemedii halde srf verme
zevki iin verdiine inandrr kendini: bu durumda da delikanl aranp da bulunmayan ktr,
nk'insan ona kar anaca bir eliaklk gsterebilir; aynca onda, bir erkein "yardm ettii"
kadnda arad "giz" de vardr az234
KADIN II

122

k, bylece alveri iliini yitirmekte, zlmesi zor bir bilmece haline gelmektedir.
Ancak, ktniyetin uzun sre balatc olduu grlmemitir, iki cins arasndaki atma,
hayal krklna urayan, alaya alnan kadnn ac yenilgilere urayaca bir smrensmrlen kavgasna dnr. Saknml davranan kadn, arzular snmemi olsa bile, vakit
geirmeden "silhlarn brakr".
Yalanmaya raz olduu an, kadnn durumu deiir. Kadn o gne dek gentir, akl sr ermez
bir biimde kendisini irkinletiren, kerten bir ktlkle savamaya kararldr; o gnden
sonra deiik, cinselliini yitirmi, ama evrimini tamamlam bir varlk: olgun bir kadn olur.
Yadnm bunalmnn sona erdii kabul edilebilir. Bununla birlikte yine de yaamas pek
kolay olmayacaktr. Zamann kar konmaz gcyle savamaktan vazgese bile, yeni bir sava
balar: yeryznde bir yer tutmas gerekmektedir.
Kadn, elini kolunu balayan zincirlerden mrnn sonbaharnda, knda kurtulur; yan ileri
srerek omuzlarna ken ykleri kaldrr atar; kocasn ondan ekinmeyecek kadar ok
tanmakta, sarlp yatmalar defterden silmekte, kendisine onun yanbanda dostluun,
kaytszln ya da dmanln ar bast ayr bir yaam kurmaktadr; erkek kendisinden
nce kerse, evin ynetimini ele alr. Dnyaya, kamuoyuna kafa tutmaya da kalkabilir; gelip
gitme zorunluluklarna, perhizlere, gzellik bakmna yan izer: Cheri bir de bakar ki, Lea
btn o terzileri, korsecileri, berberleri silkip atm, kendinden geercesine oburlua balam.
ocuklarna gelince, kendisi olmadan da yaayacak kadar bymlerdir, evlenip giderler.
Btn bu devlerin yknden kurtulan kadn, en sonunda zgrle kavuur. Ne yazk ki,
kadnn genel tarihesinde rastladmz olgu her kadnn yksnde yinelenmektedir: kadn
bu zgrl, yapacak i kalmad zaman bulur. Uzayp giden bu yineleme bir rastlant
deildir: ataerkil aile kadnn btn grevlerini ykm, klelik haline getirmitir; kadn bu
klelikten ancak etkili olmaktan kt zaman kurtulmaktadr. Elli yana doru kendini
alabildiine gl, yaant ynnden son derece zengin hissetmektedir; erkek en yksek
yerlere, en nemli grevlere bu yalarda ulamakta: kadnsa emekliye ayrlmaktadr. Ona
yalnzca kendini adamay retmiler, imdiyse kimse bunu istememektedir. Hibir
OLGUNLUKTAN YALILIA
235
ie yaramayan, dorulanmayan bir varlk halinde, nndeki uzun yllan dnmekte:
"Kimsenin bana gereksinimi yok!" diye mrldanmaktadr.
Hemencecik boyunemez yazgsna. Kimi zaman, byk bir skntyla kocasnn boynuna
aslr, her zamankinden ayr bir titizlikle stne der; ama kar-kocalk oktan bir grenek
haline gelmitir; ya kadn nicedir kocasna gerekli olmadn bilmekte, ya da erkek onu artk
dorulayacak kadar deerli saymamaktadr. Ortak yaamlarn dzene koymak, kendi bann
aresine bakmaya almak kadar bo, olumsal bir itir. Kadn, umutla ocuklarna yanar:
onlar iin oyun kapanmamtr; dnya, gelecek nlerindedir; kadn da onlarn ardna taklp bu
dnyaya, bu gelecee almak ister, ileri yalarda ocuk sahibi olmu kadn bu konuda
talihlidir. Bakalar bykanneyken o daha anadr. Ama kadn, genellikle 40-50 yanda
ocuklarnn byyp adam olduklarm grr. Ve tam kendisini brakp gittikleri anda onlarda
yaamaya devam etmek ister.
Kurtuluu kzndan ya da olundan bekleyiine gre tutumu deiir; genellikle, btn
umudunu oluna balar. Bir zamanlar merakla yolunu gzledii o harika adam, gemiin,
derinliklerinden kp kendisine doru yrmektedir ite; kadn, olunun ilk
viyaklamalarndan bu yana, byyp kendisine kocasnn vermedii eyleri getirecei gn
beklemitir. Bu arada ona bir sr ktek atm, ynla mshil iirmi, ama bunlar tm
unutmutur; karnnda tad yavru, daha o zamandan, hem dnyaya, hem kadnlarn
yazgsna egemen olan yan-tanrlardan biriydi: imdi bu yar-tanr, analn an ve erefi
iersinde kendisine sahip kacaktr. Kendisini kocasnn stnlne kar koruyacak,
edindii ve edinemedii klardan cn alacak, zgrle kavuturacak, kurtaracaktr onu.

123

Kadn, olunun karsnda Sevimli Prens'i bekleyen gen kz gibi cilve ve gsteri yapmaya
balar; onun yannda yrrken, hl zarif ve sevimli olduunu, "ablas gibi durduunu"
dnr; Amerikan filmlerindeki erkekler gibi, kkrdayarak, ama saygyla kendisini
tartaklarsa az kulaklarna varr: gururlu bir alakgnlllkle kabul eder karnnda tad
varln erkeke stnln. Bu duygular ne oranda sapktr? uras aktr ki, kendini tam
bir gnl holuuyla olunun kolunda gezerken dledii zaman, "ab236
KADIN II
la" szc alttan alta iki anlaml hayalleri dile getirmektedir; uyuduu, kendini
denetleyemedii zamanlarsa, kurduu hayaller daha ileri gidebilir; ama dlerle hayallerin
gerek bir edimin gizli arzusunu aa vurmaktan uzak olduklarn daha nce de belirtmitim:
ou kez bu dlerle hayaller kendi kendilerine yetmekte, ancak dsel alanda doyurulmay
bekleyen bir arzusunun en yetkin biimi olarak kalmaktadrlar. Ana, olunu gizlice ya da
aka sevgili diye grrken, yalnzca oyun oynamaktadr. Bu iftte, szn gerek anlamyla
cinsel akn yeri pek azdr. Ama yine de bir ifttirler ite; ana, diiliinin ta derinliklerinden
gelen bir saygyla olunu erkeklerin en ycesi diye selmlar; sevdal kadnn yavuklusuna
yanarken gsterdii ak ve ve evkle kendini ona teslim eder, ve karlnda, Tanr'nn sa
kol olmak ister. Seven kadn, bu yeri alabilmek iin, sevgilisinin zgrlne arda
bulunur: byk bir eliaklkla kendini tehlikeye atar; bekledii kurtulmalk (fidye) ise,
bitmez tkenmez isteklerinin karlanmasdr. Anaysa, srf ocuk dourmakla birtakm kutsal
haklar elde ettii kansndadr; olunun kendini onda tanmasn bekler, bylece onun yaratt
varlk, onun mal olacaktr, ktniyeti seven kadnnkinden daha byk olduu iin ok daha
az ey ister; kamnda bytt etle bir varl kendine mal etmitir: btn edimlerine,
yaptlarna, deerlerine sahip kar. Meyvesini verken, aslnda kendini gklere
karmaktadr.
Bakasnn srtndan geinmek, ancak gelip geici bir aredir, ler umulduu gibi
gitmeyebilir. ou kez oul hibir ie yaramayan bir insan, harcanm bir adam, bir serseri,
kurumu kalm, verimsiz bir meyve olur kar. Canlandrmas gereken kahraman konusunda
anann kendine gre fikirleri vardr. Olunu gerek bir insan varlk sayan, baarszlklarna
varana dek tm zgrln kabul eden, onunla birlikte her balanmann getirecei
tehlikeleri gslemeye hazr ana ok ok enderdir. Genellikle karmza kan olunu seve
seve an ve erefe ya da lme mahkm eden ve bu yzden vle vle gklere karlan
Ispartal ana rneidir; oulun yeryzndeki grevi, ortak karlar uruna, sayd birtakm
deerleri elde ederek anasnn varln dorulamaktr. Ana, oul tanrnn kurduu tasarlarn
kendininkile-re uygun olmasn ve ille de baarya ulamasn bekler. Her kadn bir
OLGUNLUKTAN YALILIA
237
kahraman, stn yetenekli bir insan dourmak ister; ama btn kahraman ve stn yetenekli
insan analar iin banda oullarnn kalplerini krdklarn haykrmlardr. Erkek, anasnn
takp taktrmak iin can att, ama getirip ayaklan dibine brakt zaman farkna bile
varmad ganimetleri ou kez ona kar karak kazanr, ilke olarak olunun giriimlerini
onaylasa bile sevdal kadnnkilere benzer elimeler arasnda bocalar durur. Oulunsa, hem
kendi yaamn, hem na-snnkini dorulayabilmek zere, birtakm ereklere doru onu
amas gerekmektedir; ve bu ereklere varabilmek iin, salm da, cann da tehlikeye atmak
zorundadr: bu erekleri salt yaamnn stnde tuttuu zamansa, kendisine car vermi olan
anasnn bu armaannn deerini yadsmaktadr. Ana buna dayanamaz; her eye egemen olan
erkee, ancak, dourduu u varlk en deerli mal olduu zaman sz geirebilir: bu yzden,
oulun, bin bir ac ekerek yaratt yapt ykmaya hakk yoktur. Kulann dibinde, habire
"Byle yaparsan kendini yoracaksn, hasta olacaksn, bana bir i gelecek" der. Oysa kuzu
kuzu yaamann yetmediini, yoksa kimsenin kimseyi dllemeyecei-ni kendisi de ok iyi

124

bilir; yavrusu tembelin, korkan biri olduu zaman ilkin kendisi sinirlenir. Hibir zaman
rahat deildir. Olu savaa giderse, sa, ama madalyal dnmesini ister. Uranda
ilerlemesini, "nemli yerlere gelmesini" bekler, ama zihinsel yorgunlua dmesinden de
lesiye korkar. Olunun her yaptn, aslnda kendinin olan, ama yle ya da byle olmasna
karamad yky, eli kolu bal, kaygl bir insan halinde keden izleyecektir: yolunu
armasndan, baarya ulaamamasndan, ularken hastalanmasndan korkar. ocuuna
gvense bile, ya ve ve cins ayrm, oluyla arasnda gerek bir ortakln kurulmasn nler;
almalarndan haberi yoktur, kimse kendisinden bir yardm beklememektedir.
Bu yzden de, oluna en snrsz gururla hayranlk duyan ana bile doyumsuz kalr. Yalnz
etten kemikten yaplm bir insan deil, ayn zamanda ille de gerekli bir varlk dourduuna,
inand iin, kendi varlnn da dorulandn sanr; oysa haklar insan oyalamaz: gnlerini
doldurabilmek iin, yararl eylemini srdrmesi gerekir; Tanrs iin vazgeilmez bir insan
olduunu hissetmek ister; o karlksz kendini adama kandrmacas ite o zaman en kaba
biimde yalanlanr: o238
KADIN II
lunun ei, kendisine den btn grevleri ykleniverecektir. Kadnn, ocuunu "elinden
alan" bu yabancya duyduu dmanlk uzun uzun anlatlmtr. Ana, doum gibi kolay bir ii
kutsal bir giz katna karmtr: insan bir kararn buna oranla ar basmasna katlanamaz.
Onun gznde deerler olmu bitmitir, doadan, gemiten gelmektedir: zgr bir
balanmann deerini bilmez. Olu cann kendisine borludur; peki, ya u dne kadar
tanmad kadna ne borludur acaba? Bu kadn, o gne dek varolmayan bir baa byyle
inandrmtr olunu; dolap, karc, tehlikeli bir insandr. Ana, byk bir sabrszlkla
oynanan oyunun ortaya kmasn bekler; atadan kalma, kt kadnn at yaralan avutucu
elleriyle saran iyi yrekli ana efsanesinden ald destekle, olunun yznde mutsuzluk
belirtileri yakalamaya alr: olu yok byle bir ey dese de, o bulur karr; olan hi-. bir
eyden yaknmazken, anas ona acr; gelinini kollar, eletirir, btn yeniliklerine gemile,
aileye kansan bu insann varln bile yadsyan alkanlkla kar kar. Ana, sevgili olunun
mutluluunu kendine gre tasarlar; gelinse baka trl; e, kocasn, araclyla dnyaya
egemen olaca erkek diye grmek ister; anaysa, yeniden ocukluuna dndrmek zere,
yannda bulundurmak; kocasnn zengin ya da nemli bir kii olmasn isteyen ee karlk,
ana kendi deimeyen znn yasalann savunur: olu kr ilgan'da, ok alp zihnini
yormamas gerekir. Hele yeni gelen kadn gebe kalnca, gemile gelecek arasndaki atma
dorua kar. "ocuklann doumu, ana babalann lmdr"; bu doru, ite o zaman olanca
aclyla kendini hissettirir: olunda yaamaya devam edeceini uman ana, onun kendisini
lme mahkm ettiini anlar. Kendisi birine can vermitir: yaamsa onsuz devam edecektir;
Ana deildir artk: uzayp giden zincirin bir halkasdr; zamand putlarn yerletirdii
gkyznden pat diye yeryzne der; vadesi dolmu, ii bitmi bir bireyden baka bir ey
deildir imdi. Ve hastalkl durumlarda, kini ite bu anda alabildiine azar, onu sinir
bozukluklarna ya da cinayete gtrr; Madam Lefevbre, uzun sre nefret ettii gelinini,
kzcaz gebe kalnca ldrmtr.1
1925 Austosunda, Kuzey Fransal, 60 yandaki bir kentsoylu kadn. Madam Lefevbre;
kocas ve ocuklaryla yaarken, olunun kulland bir arabayla geziye ktklaOLGUNLUKTAN YALILIA
239
Olaan hallerde, bykanne bu dmanl kolayca aar; kimi zaman, yeni doan yavruda
biricik olunu grmekte direnir ve zorbaca sever; ancak, genellikle, gen olan, yani ocuun
asl anas yavruya sahip kar; ite o zaman, kendini kskanla kaptran bykanne yavruya
kar, kayg grn altnda gizlenen dmanlkla birlikte garip bir sevgi besler.

125

Anann byk kzna kar tutumu da iki ynldr: olunda bir tanr; kzndaysa kendi
benzerini bulur. "Benzer"se iki ynl br kiidir; Edgar Ailen Poe'nun masallarnda, Dorian
Gray'in Portresi'ns, ya da Marcel Schvvob'un yksnde grld zere, kendisini yaratan
kiiyi ldrr. Byk kz da, kadn olduu an anasn lme mahkm eder; ama kendisinde
yaamasna izin verir. Anann davran, kznn serpilip gelimesinde kendisi iin bir ykm
ya da yeniden dirilme vaadi grne gre deiir. Analarn ou kaskat bir dmanlk iine
reklenip kalmaktadr; bunlar, cann kendilerine borlu iyilikbilmez kzlar tarafndan
ekilmeyi bir trl kabul edemezler; kendi yapay gzelliini yaya brakan krpecik gen kza
kar gnl avcs kadnn duyduu kskanlk uzun boylu anlatlmtr: btn kadnlardan
kendisiyle yaran insanlar diye nefret etmi olan insan, kznn ocuuyla yarmaya da
katlanamaz; kzn ya kendinden uzaklatrr, ya drt duvar arasna kapar, ya da btn damat
adaylarn atlatmaya bakar. Kimselere benzemeyen, rnek bir E, bir Ana olmakla vnen
kadn, tahtndan kuzu kuzu inmek istemez elbet; kznn daha dnk ocuk olduunu
sylemeye devam eder, btn giriimlerine ocuksu iler gzyle bakar; evlenemeyecek
kadar kk, dourama-yacak kadar krlgandr; bir koca, bir yuva ve ocuk istemekte dirense
bile, bunlar sahici deil, dzmece eyler olacaktr; ana, bkp usanmannda, alt aylk gelinini ldrmtr. lm cezasna arptrlm, sonra bu ceza hapse
evrilmi ve kadn, mrnn geri kalan blmn, en kk bir pimanlk gstermeden,
slahevinde tamamlamtr; gelinini "kt bir bitkiyi, kt bir tohumu skp atar, zararl bir
hayvan ldrr gibi" ldrd iin Tanr'nn kendisinden yana olduuna inanlm.
Gelininin vahiliine, zararllna kant diye de, kzn bir gn: "imdi artk ben de aileden
biriyim, beni de hesaba katmak zorundasnz" deyiini gsterirmi. Gelininin gebe kaldn
rendii gn, hrszlardan korunmak iin diyerek bir tabanca sa- tnalm. Yadnmnden
sonra, umutsuz bir hrsla analna sarlm: tam on iki yl, imgesel bir gebeliin belirtisi olan
sanclar ekmi.
240
KADIN II
dan eletirecek, alaya alacak, ya da peygamber gibi kendisini bekleyen ykmlar haber
verecektir, izin verilirse, kzn sonsuz bir ocuklua mahm eder; verilmezse, kznn
srmeye zendii yaam altst etmeye alr. Bilindii gibi, ou kez bunda baarya ular:
gen kadnlarn ou, bu kt etki yznden ksrlamakta, ocuklarm drmekte,
emzirmemekte, adam gibi yetitirememekte, evlerini ynetememektedirler. Bu durumda karkocalk bir trl yrmemektedir. Tek balarna kalan zavallcklar, yine analarnn yce
kollarna komaktadrlar. Kar dururlarsa, srekli olarak atacaklardr; haklarndan yoksun
braklan ana, kzna bu saldrgan bamszl alayan damadna yneltir fkesinin bir
ksmn.
Byk bir tutkuyla kendini kzna benzeten ana da tekiler kadar zorbadr; onun dilei, o
olgun yaantsndan da yararlanarak, genliini yeni batan yaamaktr: bylece gemiinden
syrlacak, gemiini de, kendisini de kurtaracaktr; damadn, evlenemedii ama hayalinde
yaatt rnee gre kendisi seecek; gnl avcs, sevecen bir kadn gibi, seve seve, adamn
aslnda bir bakma kendisiyle evlendiini d-leyecek; kz araclyla, btn o eski
zenginlik, n ve basan arzuian-n doyuracaktr; byk bir hrsla ocuklarn yosmala,
sinemaya, tiyatroya "iten" analar sanat yaptlarna sk sk konu olmutur; gz kulak olma
bahanesiyle, kzlarnn yaamm kendilerine mal ederler: kzlaryla yatmaya can atan erkekleri
koyunlarna alan analarn bile bulunduunu sylediler bana. Ama gen kzn,bu koruyucu
meleklie uzun sre dayand pek grlmemitir; bir koca ya da cidd bir koruyucu bulduu
gn, bakaldrr. Damadn sevip martarak yola kan kaynana, sonunda ona dman kesilir;
insanlarn hainliinden dem vurup szlanr, kendini harcanm sayar; bylece, o da dman
analar arasna katlr. Kadnlarn ou, bu hayal krklklarn nceden sezdikleri iin,
ocuklar bymeye balar balamaz kaytszla snrlar: ama o zaman da analn tadn

126

karamazlar. Balarna zorba kesilmeden, onlar birer cellt haline getirmeden, ocuklarnn
yaamyla zenginleebilmesi iin, anann, pek ender grlen bir ii baarmas, eliaklkla
uzak durabilmeyi badatrmas gerekir.
, Bykannenin torunlarna duyaca eyler, kzna duyduklarnn uzants olacaktr:
ounlukla, kzna duyduu dmanl onlara yanOLGUNLUKTAN YALILIA
241
str. Kadnlarn ounun aldatlan kzlarn ocuk aldrmaya, doduktan sonra da yzst
brakmaya ya da ortadan kaldrmaya zorlamalar yalnz konu komu korkusundan deildir:
ana olmasn nlemeye baylrlar; bu ayrcaln kendilerine kalmasn isterler inatla. Nikhl
anaya bile ocuunu aldrmasn, emzirmemesini, kendinden uzaklatrmasn salk verirler.
Kendileri de, kaytszlklanyla, bu kk ve saygsz varl yadsyacak; ya da, ocuu hi
durmadan azarlayacak, cezalandracak, hatt hrpalayacaklardr. Buna karlk, kznn
kalbna giren ana, doan ocuklar genellikle analar kadar heyecanla karlar gen ana, yeni
doan minik yabanc karsnda ne edeceini arr; bykanneyse onu hemen tanr: yirmi yl
geriye gider, doum yapm bir ana olur yine; kendi ocuklarnn nicedir tattrmad sahip
olma, boyunduruu altna alma zevklerine kavumu, yadnmn-den sonra terkettii analk
arzulan hem de mucizelere yarar bir biimde doyurulmutur, asl ana kendisidir, ocuun
bakmn tam bir yetkeyle zerine alr, hele ocuk eline braklrsa byk bir tutkuyla kendini
ona adar. Ne yazk ki, gen ana haklanndan kolay kolay vazgemez: bykanneye, ancak, bir
zamanlar kendinden byk kadnlarn oynam bulunduu yardmclk grevi der; tahtndan
drldn sanr; ayrca; iin iinde bir de kskand damat anas vardr. Ksknlk, ou
kez, ilk balarda torununa duyduu sevgiyi yozlatrr. Bykannelerde grlen can sknts,
genellikle, duygularnn iki yanlln dile getirmektedir: bebei, sahip olabildikleri oranda
sever, kendilerine de yabanc olduu iin dman kesilir ve bu dmanlktan utanrlar. Ama
bykanne, onlara btnyle sahip olmaktan vazgee-bilirse, torunlarna scak bir sevgiyle
yanap yaamlarnda koruyucu meleklere zg ayrcalkl bir rol oynayabilir: kendine ne
birtakm haklar verdii, ne de sorumluluklar ykledii iin, onlar tam bir eliaklkla sever,
onlar araclyla kendine hayran olmaya kalkmaz, onlardan hibir ey beklemedii gibi,
kendisinin varolmayaca bir gelecei onlara kurban da etmez: btn olumsallktan ve
bedelsizlikleriy-le o gn elinin altnda bulunan etten kemikten yaplm kk varlk-lar
sever, bir eitici deildir; soyut adaleti, yasay canlandrmaz. Bykanneyle ana-babay kar
karya getiren atmalar kimi zaman ite bundan doar.
242
KADIN II
OLGUNLUKTAN YALILIA
243
Kimi zaman kadnn hsm akrabas yoktur ve soyunun devamyla ilgilenmez; ocuklaryla ya
da torunlaryla doal olarak kuramad balarn yerine, bakalaryla yapay balar kurmaya
alr. Genlere anaca bir yaknlk gsterir; sevgisi dnsel alanda kalsa da kalmasa da,
kanatlar altna ald gen delikanly "olu gibi" sevdiini sylerken ille de ikiyzllk
etmemektedir: anann sevgisinde de aksal yanlar vardr nk. Madam da Warens'i rnek
alan olgun kadnlarn bir delikanly ihsanlara bomaktan, ona yardm etmekten,
yetitirmekten zevk aldklar dorudur: onlar, kendilerini aan bir varln kayna,
vazgeilmez koulu, temeli olmak arzusundadrlar; anal benimsemekte, klarnda
kendilerini bir oyna gibi deil de, bir ana gibi grmek istemektedirler. Analk yan ar basan
kadnlar ou kez gen kzlar evlt edinirler: bu durumda da ilintileri az ok cinseldir; ama
bu yaklama ister dnsel, ister bedensel olsun, koruduklar gen kzlarda aradklar ey,
beklenmedik bir mucizeyle genlemi kendi imgeleridir. Tiyatro ya da sinema oyuncusu,
dans, arkc kadnlar sonradan birer eitici olurlar: yeni sanatlar yetitirirler; aydn kadn

127

Colombier'nin yalnzlna gmlen Madam de Charriere gibi kuramn mezlerine

aktarr; sofu kadn evresine ruhsal olaylara dkn gen kzlar toplar; yosma, patanla
balar. Dinlerini bylesine akla, evkle yaymalar salt kar kaygsndan deildir: byk bir
tutkuyla baka varlklarda canlanmak isterler. O zorbaca eliaklk-lar,, doal balarla bal
anayla kz arasndakilere benzer atmalara yol aar. Torunu yandaki ocuklar evlt
edinmek de eldedir: byk teyzeler, vaftiz analar falan da bykanneninkine benzer roller
oynayabilirler. Ancak, yle ya da byle, bir kadnn doal ya da yapay evltlarnda sona
ermek zere olan yaamn dorulayacak bir etken bulabilmesi pek gtr: bu gen varlkarn
giritikleri ilerin birini bile kendine mal edemez nk. Ya inatla mal etmeye alr, kolunu
kanadn ve hayallerini kran kavgalar grltler iinde tkenip gider; ya da ok kk oranda
katlmaya raz olur. En sk grlen de budur. Yalanan anayla bykanne szn dinletme
arzularm ilerine atar, hnlarn gizlerler; ocuklarnn verdikleriyle yetinirler. O zaman da
ocuklardan pek byk bir yardm gelmez. Gelecein ssz l nnde, yalnzln, pimanln, can skntsnn yutmaya hazrland bir av halinde, elleri
kollan bal beklerler.
Burda, yalanan kadnn ackl dramyla karlamaktayz: ie yaramaz bir insan olduunu
hissetmektedir; kentsoylu kadn, yaam b-yunca, u aldatc sorunu zmeye almtr:
vaktimi nasl ldreceim? Oysa, ocuklar bydkten, koca nemli bir yere geldikten, ya da
hi deilse yerletikten sonra, gnler gemek bilmez. Bu korkun aylakl gizlemek zere
"kadn ii" denen birtakm eyler icat Sdil-mitir; eller hi durmadan kazaklar, hrkalar rer,
bir eyler yapar; ama bu gerek anlamnda alma deildir, nk retilen nesne bal bana
bir erek deildir; hi nemi yoktur ve ou kez kullanlaca yeri kestirmek byk bir sorun
olur: bir dosta, bir yardm derneine vererek, ocaklarn ya da tek ayakl yuvarlak masalarn
stne yayarak kurtulunur ondan; rg, bedelsizliiyle insana varolma zevkini tattran bir
oyun da deildir; zihin aylak kald iin, bir kandrmaca bile saylamaz: Pascal'in tanmlad
anlamda, sama bir elencedir; kadn, ine ya da ile, hznl bir biimde kendi gnlerinin
hiliini rmektedir. Suluboya resim yapmak, mzikle uramak, okumak da tpatp rgye
benzer, aylak kadn bunlar yaparken, kendini bu ilere vererek dnya stndeki etkisini
geniletmeye deil, yalnzca can skntsndan kurtulmaya almaktadr; gelecee dnk
olmayan her etkinlik ikinliin boluuna der; aylak kadn kitabn birini aar, yan-yolda
kaldrr atar, piyanonun bana geer, onu da yanda brakr, rgsne dner, esner sonunda
telefona sarlr. Gerekten de, ounlukla yardm eten dosttan bekler; gezmeye kar,
ahbaplarn grmeye gider, Mrs. Daloway gibi: trenli yemeklere byk nem verir:
btn evlenme ya da gmme trenlerinde hazr bulunur; kendine zg bir varoluu
bulunmadndan, bakalarnn varlyla beslenir; gnl avcsyken, dedikoducu olur kar,
sa solu gzler, durmadan yorumlar yapar, eylemsizliini, saa sola akllar vererek, herkesi
eletirerek dnlemeye alr. Kendisinden en kk bir yardm beklemeyenlerin emrine
verir yaantsn. Gc yeterse, sanat olaylarna sahne olacak bir salon aar: bylece, yabanc
giriim ve basanlar kendine mal etmek umudundadr; Madam de Deffand'n ya da Madam
Verdurin'in uyruklarna nasl ast astk, kestii kestik davrandklarn herkes bi244
KADIN II
lir. Bir ekim merkezi, bir kavak, bir esin perisi olmak, bir "sanat ortam" yaratmak da
eyleme benzer bir eydir elbet. Ama dnyann gidiine karmann daha dolaysz yollan da
vardr; Fransa'da birtakm "iler" ve birka "dernek" gze arpar, ama, zellikle Amerika'da
kadnlar kulplerde biraraya gelmekte, bri oynamakta, edebiyat dlleri datmakta,
toplumsal dertlerin areleri zerinde dnmektedirler. Ancak, gerek Eski, gerek Yeni
Dnya'daki bu tr derneklerin ortak zellii, varolu nedenlerini kendilerinde taylardr:
izlediklerini ne srdkleri erekler, birer bahaneden baka bir ey deildir. Her ey, Kafka'nn
tl yksndeki2 gibidir: Babil Kulesi'nin yapmyla kimse ilgilenmemekte; belirsiz bir

128

kule yapma lksnn evresinde birtakm insanlar toplanmakta, btn glerini kendilerini
ynetmeye, byyp genilemeye, i uyumazlklar gidermeye harcayp tketmektedirler.
Nitekim, yardmsever hanmlar vakitlerinin ounu rgtlerini kurmak iin harcamakta; bir
ynetim kurulu semekte, tzkler zerinde tartmakta, kendi aralarnda ekimekte, benzeri
derneklerle yarmaktadrlar: onlarn yoksulluklarnn, onlarn hastalklarnn, onlarn
yarallarnn, onlarn yetimlerinin alnmamas gerekir; bunlar komularna kaptrmaktansa
lmeye razdrlar. Ve btn hakszlklar ve smry ortadan kaldrarak kendi zverilerini
gereksiz klacak yeni bir ynetim biimini istemekten uzak m uzaktrlar; kendilerini iyilik
melei haline getiren savalar' alklar candan yrekten kutsarlar. Onlar iin, yn balklar,
giysiler askerlere, yoksullara, alara yarasn diye yaplmamakta, tam tersine, askerlerle alar
bu balklarla giysileri almak zere yaratlmaktadr.
Bu kadn derneklerinden kimisi, her eye ramen, birtakm olumlu sonular elde etmektedir.
A.B.D.'de, toplumca saylan "Moms"n (Analarn) etkisi byktr; bu da, asalak
yaaylarnn kendilerine brakt bol vakitten gelmektedir: isiz gsz durmaksa yasaktr.
Phi-lipp Wyllie, Geniration de viperes (Engerek Soyu) adl yaptnda Amerikan Anas iin:
"Hekimlikten, sanattan, bilimden, dinden, haktan hukuktan, salktan, salk bilgisinden
haberi olmad iin, bu derneklerden birinde alrken pek ender olarak yapt ile ilgilenir:
2 Les Armes de la Ville (Kentin Silhlan).
OLGUNLUKTAN YALILIA
245
herhangi bir ey yapmakla yetinir" der. Bu kadnlarn abalan tutarl ve yapc bir tasan iinde
deildir, nesnel erekleri yoktur: onca abann amac, buyurgan bir tavrla, beenilerini,
nyarglarn ortaya vurmak ya da kiisel karlarna hizmet etmektir. rnein, kltr alann-,
da nemli rolleri vardr: en byk kitap alcs onlardr; ama bu kitaplar fal aar gibi okurlar,
edebiyat, ancak birtakm taanlara balanm insanlara seslendii, onlarn daha geni ufuklara
doru kendilerini amalarna yardm ettii zaman anlam ve saygnlk kazanr; baka deyile
edebiyatn insan aknla katlmas gerekir; kadnsa, sanat yaptlarn kendi ikinliine
gmerek deerden drmektedir; onun elinde bir resim, biblo, mzik azdan dmeyen bir
sakz, bir romansa askdaki ocuk balk kadar bo bir d haline gelmektedir. En ok satan
kitaplarn kepazeliinden Amerikan kadnlar sorumludur: nk bu kitaplarn balca erei
yalnzca hoa gitmek deil, ayrca aylaklktan patlayan kadnlarn houna gitmektir. Balca
etkinliklerine gelince, Philipp Wyllie bunlar da yle anlatyor:
Amerikan kadnlar siyaset adamlarn aresizlikten zrl zrl alatacak kadar korkutmakta,
papazlar da alabildiine rktmektedirler; banka yneticilerini canlarndan bezdirmekte, okul
yneticilerini darmaduman etmektedir- Amerikan anas durmadan dernek kurar, bunlarn
gerek erei, br kadnlar da aalk bir gnl holuuna, bencil arzulara indirgemek,
tutsak etmektir... elinden gelirse sokak kadnlarn yaadk kentten, hatt Eyalet'ten
kovdurur... otobslerin, emekilerin deil- kendisinin iine gelen yerlerden gemesini salar...
son derece grkemli yardm toplama len ve bayramlar dzenler, elde ettii paray ertesi
sabah dernek yelerinin azlarn slatmak zere bira alsn diye kapcya verir... Bu kulpler,
Amerikan kadnna, bakasnn ine burnunu sokabilmesi iin saysz frsat hazrlar.
Bu saldrgan ve alayc satrlarda doru pay byktr. Ne siyasette, ne ekonomide, ne de
baka bir teknik alanda uzman olduklarndan, yal hanmlarn toplumda en kk bir somut
etkileri yoktur; eylemin getirdii sorunlar bilmezler; bir tek yapc tasan kuramazlar. Ahlkla246
KADIN II
n, Kant'n buyruklar gibi soyut ve biimseldir; gelimenin yollarm arayacak yerde habire
yasak koyarlar; olumlu yoldan yeni durumlar yaratmaya almazlar: iindeki ktl
yoketmek zere, varolana saldrrlar; her zaman bir eye kar birlemeleri de bu yzdendir:

129

ikiye, fahielie, ak sakla sava aarlar; Amerika'daki iki yasann, Fransa'da Martha
Richard'n nayak olmasyla karlan yasann da kantlad gibi, bu trl olumsuz abalarn
daha bandan baarszla uradn anlayamazlar. Kadn bir asalak olarak kaldka, yeni
bir dnyann kurulmasna etkili bir biimde katlamaz.
Bununla birlikte, kendilerini btnyle herhangi bir ie veren kimi kadnlar gerekten etkin
olabilmektedirler; ama o zaman yalnz kendilerini oyalamak deil, birtakm ereklere varmak
istemekte; zerk reticiler haline gelip sz konusu ettiimiz asalaklktan kurtulmaktadrlar:
ama bylesi ok enderdir. Kadnlarn ou, kiisel ya da toplumsal etkinliklerinde herhangi
bir sonuca varmay deil, kendilerini oyalamay amalamaktadr: oysa, vakit geirmek iin
yaplan her i botur. Pek ou bunun acsn ekmektedir. Koskoca bir mr arkalarnda
braktklarndan, henz yaama atlmam genlerin dtkleri kararszl tpatp
yaamaktadrlar; hibir ey kendilerim armamaktadr, yanlar yreleri l gibi sszdr; her
eylem karsnda: iyi ama, ne yaran var bunun? derler. Delikanlysa, istese de istemese de,
kendisine birtakm sorumluluklar, erekler, deerler getiren bir erkek yaamna atlr; ok gibi
frlatlmtr dnyaya, bir yan tutar, balanr. Yal kadnsa, hadi gel her eye yeniden bala
dediniz mi: Yok azizim, ok ge artk! diye karlk verir. Bu, geri kalan zamannn snrl
oluundan deildir: geri kadnlar vaktinden nce emekliye ayrlmaktadr; ama asl nemlisi,
evresinde yeni erekler bulabilmesine izin verecek atlm, gven, umut ve fkeden yoksundur.
teden beri ksmetine den grenekle yetinir, ona snr; yinelemeyi bir dizge haline getirir,
evilerine hastalk kertesine varan bir tutkuyla sarlr; gittike sofular; Madam de Charriere
gibi, ilecilik oyunu oynamaya balar.
Yal kadn, genellikle, yaamnn sonlarna doru, kavgadan vazgetii, yaklaan lm
kendisini gelecek kaygsndan kurtard zaman dinginlie kavumaktadr. Kocas ounlukla
kendisinden yaldr, sessiz bir gnl rahatlyla onun kn izler: bylece cn
OLGUNLUKTAN YALILIA
247
almaktadr; erkek kendisinden nce lrse, seve seve yasn tutar; erkeklerin ilerki yalarda
dul kalmaya daha zor dayandklar herkese bilinen bir gerektir: evlilikten, hele mrlerinin
son gnlerinde kadndan daha ok yararlanrlar nk; evren, yuvann dar snrlar iine
kapanmtr artk; yaanan gnler gelecee dnk deildir: bu gnlerin akn dzenleyen ve
ei.yneten kadndr imdi; adam kendisine yalnzca yk olduu halde, o kocasna gereklidir.
Kadnlar, kocalarnn bu bamllndan gurur duyarlar; dnyaya ancak o zaman kendi
gzleriyle bakmaya balar; yaamlar boyunca kandrlp uyutulduklarn anlar; akgrl,
kimseye gvenmeyen insanlar halinde, tatl bir kpeksilie varrlar. Hele "grm geirmi"
kadnn, erkekler konusunda, hibir erkekte bulunmayan bir bilgisi vardr: nk o, erkein
yalnz herkese gsterdii yzn deil, br erkeklerden uzakta ortaya kan olumsal bireyi
de grmtr; bundan baka, anlk davranlarn ancak teki kadnlara gsteren kadnlar da
tanmakta: yani iin iyzn bilmektedi. Ama yaants btn o kandrmaca ve yalanlar
ortaya karmaya yetse de, doruyu bulmasna yetmez. Yal kadnn bilgelii, ister neeli,
ister acl olsun, yine de olumsuzdur: nk yadsmaya, sulamaya, reddetmeye dayanr;
ksrdr. Asalak-kadnn, gerek dncelerinde, gerek edimlerinde tadabilecei biricik
zgrlk ya ileci kafa tutma, ya da kukucu alaydr. Yaamnn hibir dneminde hem etkili,
hem bamsz olamaz.
/
iKiNCi CLDlN SONU
PAYEL YAYINEV Caalolu Yokuu
Evren Han Kat: 3. No: 51
Caaloluistanbul
Tel: 528 44 09-511 8233 Fax:5284409

130