SIMONE DE BEAUVOIR

O KADIN
"kinci Cins"
SEKiZiNCi BASIM
PAYEL YAYINLARI
: 17 ada Kadnn Kitaplar: l
ISBN (Takm) 975-388-037-5 ISBN (3. cilt) 975-388-040-5
Dizgi Bask Kapak filmleri Kapak basks Cilt
Payel Yaynevi Teknografik Matbaas Ebru Grafik etin Ofset Esra Mcellithanesi
Simone de Beauvoir 1908 ylnda Paris'te dodu. Sorbonne niversitesi'nde okudu.
renciyken nl yazar ve dnr J. P. Sartre ile tant ve bir daha ondan ayrlmad. Bir
sre felsefe retmenlii yapt. 1943'te yaymlanan ve byk ilgi gren Konuk kz romanyla
yazarla balad. eitli roman, deneme ve inceleme kitaplar yazd. Dnyann pek ok yerini
dolat. Bu arada gezi kitaplar da hazrlad. 1954 ylnda Goncourt Edebiyat dl'n ald.
Simone de Beauvoir 14 Nisan 1986 Pazartesi gn Paris'te ld.
Yaptn zgn ad : Le Deuxifeme Sexe
Birinci basm ikinci basm nc basm Drdnc basm Beinci basm Altnc basm
Yedinci basn Sekizinci basm
: Mart 1969 : Temmuz 1970 : Mart 1969 : Ocak 1975 : ubat 1978 : Ekim 1981 : Kasm 1986
: Kasm 1993
SIMONE DE BEAUVOIR
KADIN
'ikinci Cins"
BAIMSIZLIA DORU
Franszca aslndan eviren BERTAN ONARAN
BEYAZIT DEVLET KTPHANES
payel
PAYEL YAYINEV stanbul
SIMONE DE BEAUVOIR'n yaynlarmz arasnda kan kitaplar:
O
KADIN 8. basm (3 cilt)
O
BiR GEN KIZIN ANILARI 5. basm
O
KADINLIIMIN HiKAYESi 5. basm
a
KONUK KIZ 5. basm
O
DENEMELER 3. basm
o
BAKALARININ KANI 2. basm
O OLGUNLUK AI I
O OLGUNLUK AI II
O
YAAMIN GC I (kacak)
O

YAAMIN GC II (kacak)
VI. BLM
KADININ DURUMU VE KL
ESK Yunan'dan bugne, kadna yneltilen sulamalarn hepsinde neden bunca ortak nokta
bulunduunu anlamak kolaydr: kadnn iinde bulunduu durum, birtakm yzeysel
deiikliklere ramen, hep ayn kalmtr ve kadnn "kiilii" dediimiz eyi oluturan da ite
bu durumdur: kadn "dnya kurulal beri iinde tad niteliklerin, ikinliin kurbandr,"
kadnn znde yadsmaclk vardr, kadn ihtiyatl ve eli skdr, kadnda doruluk ve titizlik
kavram yoktur, kadn ahlk nedir bilmez, kadn en aalk anlamda karcdr, kadn
yalancdr, oyuncudur, hep kendisini dnr... Btn bu szlerde doru bir yan vardr.
Yalnz btn bu davranlar kadnn hormonlarndan gelmedii gibi, beyin hcrelerine
doutan da kaznm deildir: bunlarn hepsi, birer kalp halinde, iinde bulunduu durum
tarafndan yaratlmtr, ite bu adan, bireimci bir gzle kadnn durumunu gzden
geireceiz imdi; bu, bizi birtakm tekrarlara zorlayacak, ama ayn zamanda, iktisad,
toplumsal ve tarihsel koullar iinde, "kadnn lmsz yann" yakalamamza izin verecek.
Kimi zaman, "kadn dnyas" erkek dnyasyla karlatrlr, oysa bir kez daha belirtmek
gerekir ki, kadnlar hibir vakit zerk ve kapal bir toplum kuramamlardr; erkeklerin
ynettii bir toplulua karmlardr ve burada, ikinci derecede bir yerleri vardr; ancak
birbirlerine benzedikleri iin, mekanik bir dayanmayla birbirlerine baldrlar: bir btn
halinde olan topluluklardaki organik dayanma yoktur kadnlar arasnda: gerek Eleusis
kentinde dinsel konulu oyunlar oynanrken, gerek bugnk kulplerde, sanat ve edebiyat
toplantlarnda, yardm demeklerinde, bir "kar-evren" olarak ortaya kabilmek
S
K ADIN III
zere birlemilerse de, bu kar-evreni de yine erkek dnyasnda kurmaktadrlar. Ve
durumlarndaki elime de zaten buradan gelmektedir: kadnlar hem erkek dnyasnda
yaamakta, hem de bu dnyay yadsyan bir kre iine kapanmaktadrlar; ve tabii bu kreye
kapanp erkek dnyas tarafndan da kuatldktan sonra, hibir yere rahata
yerleememektedirler. Boyuneilerinin altnda hep bir yadsy, yadsylannn altnda da hep
bir kabullenme gizlidir; bu bakmdan, tutumlar, gen kznkine yakndr; ama bu tutumu
srdrmek ok daha zordur, nk yetikin kadn yaamn birtakm simgeler araclyla
dlemekle yetinmeyip, yaamak zorundadr.
Kadn, dnyann btnyle erkek dnyas olduunu kabul eder; erkekler kurmutur bu
dnyay, onlar ynetmektedir ve bugn dnyann efendisi onlardr: kendisine gelince, o bu
dnyadan sorumlu deildir; onun baml, ikinci derecede bir varlk olduu kabul edilmitir
zaten; iddet dersleri almam, topluluun br elerinin karsna hibir zaman bir zne
olarak kmamtr; etine, evine kapanmtr; kendini, btn erek ve deerlerin yaratcs olan
u insan yzl tanrlara oranla, edilgin bir varlk gibi hissetmektedir. Bu anlamda, onu
"mrnn sonuna dek ocuk" kalmaya mahkm eden nyargda doru bir yan var demektir;
kendilerinden korkulmad srece, iilere, kara derili klelere, smrgelerdeki yerlilere de
"koca ocuk" denmitir: bunun anlam, sz geen insanlarn, baka insanlarn nerdii
dorularla yasalar tartmasz kabul ettikleriydi. Kadnn ksmetinde sz dinlemek sayg
gstermek vardr. Kendisini kuatan, dnya dediimiz u gereklik zerinde, salt, dnce
asndan da olsa, etkili olamaz. Dnya, onun gznde, ii grnmeyen, donuk bir varlktr.
Nitekim, o maddeye boyun edirmesine izin verecek teknik bilgiler edinmemitir; ayrca
maddeyle deildir onun sava, yaamladr: yaamsa birtakm aralarla zaptedilmez: onun
gizli yasalarna boyunemekten baka are yoktur. Dnya, Heidegger'in tanmyla, insann
istemiyle gtt erekler arasndaki "aralar toplam" olarak gzkmez kadna: tam tersine,
dikbal, yenilmez bir direnitir o; kadn iin dnya, alnyazsnn egemenlii altndadr,
anlalmaz isteklerle doludur. Anann karnnda insan biimine dnen o kan ileindeki gizi
hibir matematik eitlie dkemezsiniz.

KADININ DURUMU VE KiiLii

9
hibir makine onun evrimini hzlandrp yavalatamaz; kadn, en ustalkl aygtlarn paralara
blmekte ya da oaltmakta gsz kald, zaman denen eyin direniini etinde duyar; o bu
zaman ilkin ayn dn hzna bal olarak hisseder, yllar bu eti nce olgunlatrr, sonra
bozar. Gnlk yaamnda, mutfak da ona sabr ve edilginlii retir; tam bir simya bilimidir
mutfak ii; atein, suyun keyfine uymak, "ekerin erimesini beklemek," mayann tutmasn,
amarn kurumasn, meyvelerin olgunlamasn beklemek gerekir. Ev ileri., hemen hemen
teknik bir almadr; yalnz, kadnn mekanik nedenselliin yasalarna inanmasna izin
verilmeyecek kadar tekdzeli ve ilkeldirler. Aynca, bu alanda bile nesnelerin kendilerine gre
birtakm hevesleri vardr; baz kumalar ykamaya "gelir," bazlar "gelmez," kimi lekeler
kolay kar, kimisi kmaz, kimi eyalar durduktan yerde krlr, toz dediinse sanki yerden
biter. Kadnn dnce biimi, hl, topran byl glerine tapan tarmsal uygarlklarnla
gibidir: byye inanr o. Edilgin ak anlay, cinsel aruzuyu ona bir isten ve ele geirme
olarak deil, kaynak bulucu'nun sarkacm sallayan gce benzer bir ekim gibi gsterir; etinin
varl, erkei gdklayp heyecanlandrmaya yeter; gizli bir su neden fndk aacndan
kesilmi bir sopay titretmesin? Kadn, birtakm dalgalar, nlar, akc maddelerle evrili
hisseder kendini; uzaktan duyuma, yldz falna, n yoluyla duyuma, Mesmer'in1
mknatsna, ermilere, ruh armaya, falclara, frklere inanr, dinle en ilkel bo
inanlar, mumlan, adaklar falan kantnr: ermilerde, doann eski tanrlann bulur: u ermi
yolcular korur, br doum yapan kadnlar, bir bakas kaybolan eyay: ve tabii, hibir
mucizeye amaz. Yaam karsndaki tutumu, yalvarp yakarmak, dua etmektir; belli bir
sonuca varabilmek iin nceden denenmi birtakm yollara bavurur. Bylece, neden
greneki olduunu anlamak kolaylayor; zamann, onun iin, yenilik getiren bir boyutu
yoktur, yaratc bir fkrma deildir zaman; eskiyi tekrarlamaya mahkum olduundan,
gelecei, gemiin yinelenmesinden baka bir ey saymaz; sihirli szc ya da forml
bildiniz mi zaman da doum
1 Franz Anton Mesmer, 1734-1815 arasnda yaam bir Alman hekimi. Mik-natsla btn
hastalktan iyiletirdiine inanm, epey n ve para yapmtr.
10
K ADIN III
ritmine ayak uydurur; ama bu sonuncu da aylara, mevsimlere baldr; her yeni gebelik, her
yeni bahar, tpatp, bir ncekini tekrarlar; bu emberimsi devinim iinde, zamann biricik
oluumu, yava bir bozulutur: zaman yzdeki izgileri bozduu gibi, ev eyasyla giysileri de
eskitir; en verimli gler, yllarn ak iinde, yava yava tkenir. O yzden de, kadn,
bozmaktan baka erei olmayan bu gce gvenmez. Yeryznn grnn
deitirebilecek, sahici bir eylemin ne demek olduunu bilmemekle kalmaz, bu dnya iinde,
sonu gelmez, karmakark bir bulut ortasndaymasna yitiktir de. Erkek mantn
kullanmay beceremez. Stendhal, gerektii zaman, kadnn da bu mant en az erkekler kadar
ustaca kullandn gstermitir. Ama mantk denen ara, onun iin, kullanma frsatn
bulamad bir eydir. Bir kyas, ne'bir mayonezin gzel olmasna, ne de alayan bir ocuun
susturulmasna yardm eder; erkein aklyrtmeleri, kadnn yaad somut gereklie
uymaz. Ve erkeklerin egemen olduu dnyada, hibir ey yapmayan, hibir tasarya
uygulanmayan dncesi, d'ten ayrlmaz pek: etkin olamad iin, doru nedir bilmez
kadn, i gc imge ve szcklerledir: bunun iin de, en eliik savlan rahata kabul eder;
nasl olsa etkisi dnda kalan bir alandaki gizleri aa karmaya uramaz; bu konuda
korkun derecede belirsiz bilgilerle yetinir: partileri, dnceleri, yerleri, insanlar, olaylar
birbirine kartrr; kafasnn ii tam bir panayr yeridir. Ama zaten oraya aydnlk getirmek,
dnya sorunlarn ak seik grmek onun ii deildir: ona, erkek yetkesini kabul etmeyi
retmilerdir; bunun iin de, kendi hesabna eletirmekten, inceleyip yarglamaktan
vazgemitir. Bu konuda, bir st tabakann eline brakmtr kendini. Onun iin de, erkek

dnyas, akn, mutlak bir gereklik gibidir gznde. Frazer: "Erkekler tanrlar yaratr, kadn
bunlara tapar," der. Erkekler, kendi yarattklar putlar nnde tam bir inanla diz kemezler;
kadnlarsa, yaam yolunda o ulu heykellerden birine rastladlar m, bunlar hangi elin
yarattn dnmeden, uslu uslu yere kapanrlar.2 zellikle Dzenin, Hakkn bir nderde
canlanmasndan holanrlar.
J. P. Sartre, Kirli Etler. "Hoederer: Dikkafaldrlar, anlyor musun, hep hazrlop fikirlere
konarlar, bunun iin de, Yce Tann'ya inanrlar. Fikirleri piirip kolaran biziz ve iin asln
biliriz; ama hibir zaman, tam hakl olup olmadmzdan emin deilizdir."
KADININ DURUMU VE KL
11
Her Olmypos'ta, egemen bir Zeus vardr; saygdeer erkeksi z, bir yce rnekte
toplanmaldr, baba, koca ya da sevgililer bunun belirsiz yanslarndan baka bir ey deildir.
Bu ulu toteme gsterdikleri hayranln cinsel olduunu sylemek biraz alayl bir laf olur;
ancak uras bir gerektir ki, onlar bu put karsnda, sorumluluklardan arnma ve diz kp
tapma konusunda ocuksu d btnyle gerekletirmektedirler. Fransa'da, Boulanger,
Petain, de Gaulle3 gibi generaller kadnlar hep yanlarnda bulmulardr; bir zamanlar
l'Humanite gazetesinin kadn habercilerinin General Tito'dan ve ssl psl niformasndan
sz ederken nasl kalem titrettikleri hl hatrdadr. Kartal burunlu, enesinin duruu istemini
aa vuran general, yani diktatr, evrenden cidd iler bekleyen Tanr Baba'dr, btn
deerlerin biricik gvencesidir. Kadnlarn kahramanlara ve erkek dnyasndaki yasalara
saygs bilgisizlikleriyle etkisizliklerinden gelmektedir; onlar bir yarg sonucu deil, kr
krne inanarak kabul ederler: inansa, o kr gcn, bilgi olmayndan alr: kr, tutkulu,
inat ve salakadr inan; koyduu eyi, akla, tarihe ve btn yalanlamalara kar, koulsuz
olarak koyar. Bu inat sayg, eitli durumlara gre, iki ehreye brnebilir: kadn, kimi
zaman yasann ieriine, kimi zaman da salt d biimine balanr. Kadn eer yerleik
dzenden kar salayan sekin aznln iindeyse, bu dzenin sarslmama-sn ister ve bu
konuda Nuh der, peygamber demez. Erkek, daha baka kurulular, baka bir ahlk, baka bir
anayasa meydana getirebileceini bilir; kendini bir aknlk olarak hissettiinden, tarihi de
srekli bir olu diye kabul eder; en tutucu erkek bile, belli bir evrimin kanlmaz olduunu
bilir, gerek eylemini, gerek dncesini buna uydurur; tarihin oluumuna katlmayan kadn,
onun gereklerini anlamaz: gelecekten ekinir, zaman durdurmak ister. Babasnn, erkek
kardelerinin, kocasnn nerdii putlar ykld m, onlarn yerine, ge, ye"General'in getii yollarda biriken halk, zellikle kadnlardan ve ocuklardan meydana
gelmiti." (General'in, 1948'de, Savoie'da yapt gezi srasndaki Gazeteler.)
"General'in getii yollarda biriken halktan, zellikle kadnlardan gelen sevgi gsterisi
grlecek eydi. Bazlar tam bir cokunluk iindeydi, hemen her szn alklyor ve bu
arada ylesine baryorlard ki, yzleri gelincik gibi kpkrmz kesiliyordu." (Aux Ecotes,
11 Nisan 1947).
12
KADIN lII
nilerinin nasl oturtulacan hi mi hi bilemez; bu yzden de, cann diine takarak, onlar
savunmaya giriir. Amerikan Sava srasnda, en hzl kleciler kadnlard; ingiltere'de
Boerler Sava, Fransa'da 1871 Commune' srasnda en byk lgnl kadnlar gsterdiler;
kadnlar, yzlerine takndklar duygularn younluuyla dnlemeye alrlar
eylemsizliklerini; zafere ulald m, srtlanlar gibi saldrrlar yenilen dmana; yenilgi
halindeyse, keskin bir sirke gibi, her trl uzlama giriimine kar karlar: fikirleri tutumdan
ileri gitmedii iin, oktan modas gemi dvalar rahata savunabilirler: 1914'te kralc,
1949'da ar'c olabilirler. Erkek, kimi zaman, glmseyerek kkrtr onlar: kendisinin byk
bir lllkle ne srd grlerin kadna en an biimde yansdn grmekten holanr
nk, kimi zaman da, fikirlerinin bu alk ve inat grn karsnda mthi sklr.

Kadn, ancak kadnla erkein iyice kaynat uygarlk ya da snflarda byle sarslmaz bir
ehreye brnr. Genellikle, kr krne inandndan, yasa olduu iin sayar yasay: yasa
deise bile, saygnl deimez: kadnlarn gznde, hak glnndr; nk erkeklere
tandklar haklar glerinden gelmektedir; bunun iin de, bir toplum zld zaman,
galiplerin ayaklarna ilk kapananlar kadnlardr. Onlar, genel olarak, dnyay olduu gibi
kabul ederler. Balca nitelikleri, boyuneileridir. Pompei'de kller altnda kalan heykellemi insanlar karldnda, erkeklerin birtakm bakaldr gsterilerinde
bulunduklar, ge yumruk salladklar ya da kamakta olduklar, kadnlarnsa iki bklm
olup yere kapandklar grlmtr. Her eye kar gsz bellerler kendilerini: yanardalara,
polislere, iverenlere, erkeklere kar. "Kadn ksm ac ekmek iin yaratlmtr, derler.
Neylersin, karde, yaam bu... elden bir ey gelmez." Bu boyunei, ou zaman hayran
kaldmz sabr dourur kadnda. Bedensel aclara, erkekten ok daha iyi katlanrlar: koullar
gerektirdiinde, stoac bir yreklilik gsterebilirler: erkein o saldrgan cesaretinden yoksun
olduklar iin, pek ok kadnn, edilgin bir direniin sakin inatlyla dikkati ektii
grlmtr; para skntlarna, yoksullua, felketlere kocalarndan ok daha canl bir
biimde kar koyarlar; teln hibir trlsnn yenemeyecei zamana sayg besledikKADININ DURUMU VE KiiLii
13
lerinden, vakitlerini hesaplamazlar, herhangi bir ie o sakin inatlk-lanyla giritiler mi,
zaman zaman, pek parlak basanlar elde ederler. "Kadn istemeye grsn," der atalarmz.
Eliak kadnda, boyunei hogr biimini alr: her eyi kabul eder, ne insanlarn, ne de
nesnelerin olduklarndan baka olamayacaklanna inand iin, hi kimseyi mahkm etmez.
Kendini beenen kadn yce bir erdem haline getirebilir bu nitelii, rnein, stoacl iinde
talap kalan Madam de Charriere byledir. Ama ayn boyunei ksr bir saknma da yol
aabilir; kadnlar, yakp ykmaktan ve yenisini yapmaktansa, eldekini saklamaya, onarmaya,
ekidzen vefmeye, alr; anlama ve uzla-malan, devrimlere yelerler. XIX. yzylda, ii
haklarnn genilemesine en byk engel kadnlar olmutur: bir Flora Tristan'a,4 bir Lou-ise
Michel'e5 karlk kimbilir ka ekingen ev kadm kocasna tehlikeye atlmamas iin yalvarp
yakarmtr! Onlar yalnz grevlerden, isizlikten, yoksulluktan deil, ayn zamanda
bakaldrmann gnah olmasndan korkmaktaydlar. yle de byle de boyuneeceklerine
gre, allm servene ye tutmalarn anlamak kolaylayor; o minicik mutluluklarn
sokaklarda deil, ancak evlerde kurabiliyorlar nk. Yazglar, ksa mrl, knlp
dklebilen nesnelerinkiyle i iedir:, bunlar yitirdiler mi, hibir eyleri kalmayacak
demektir. Ancak zgr, kendini zamann tesinde olumlayabilen varlk her trl ykm
yenebilir; oysa kadnn elinde bu yce snak yoktur. zellikle, zgrln gcn hibir
zaman snamad iin inanmaz zgrle: ona gre, dnya karanlk bir yazgya uyularak
ynetilmektedir ve buna kar kmak kendini beenmilikten baka bir ey deildir. Gemesi
iin zorladktan yollan kendisi amamtr: oralara gle oynaya komamas ok olaandr.6
Ona bir gelecek hazrlarsanz,
4 Fransa'da kadn haklan iin ilk savaan Hora Tristan (1803-1844), ressam Andre Chazal'in
ei, Gauguin'in de bykannesidir.
5 Louise Michel (1830-1905), Paris'te retmenlikle ie balayan, 1871 Commu-ne'ne
katlan, mahkm edilip yeni Kaledonya'ya srlen sonra balanan ve lene dek devrim iin
savaan bir Fransz.
Gide, Gnlk. "Creuse ya da Loth'un kans: biri oyalanr, br de geriye bakar, ki bu da
oyalanmann baka bir trdr. undan daha byk bir tutku l iitilmemitir: Ve sizinle
birlikte Labirent'e inen Phedre, Ya sizinle bir/ikte kurtulacak, ya da yitip gidecek.
Ama tutku onu kor eder, doruya giden yolda bir iki adm attktan sonra oturacak, ya da geri
dnmek isteyecektir ya da kendini tatacaktr."
14

KADIN III
gemie drt elle sanlmadn grrsnz. Kadnlar somut bir biimde eyleme ardnz,
izilen ereklerde kiiliklerini bulduklar zaman, en az erkekler kadar yrekli ve atlgan
olurlar.7
Onlara yklenen bir sr kusur: deersizlik, kklk, utangalk, ikiyzllk, tembellik, bo
ilerle urama, kle ruhluluk falan gibi eyler, yalnzca, ufuklarnn kapal olduunu
gstermektedir. Kadn, denir, duygularyla yaar, kendiliinden var olan eylerle yetinir gider;
iyi ama, nce bakalar tarafndan buna mahkm edilmitir de, onun iin byle yaar. Hareme
kapatlan kle, gl reeline, kokulu banyolara hastalk derecesinde dkn deildir: ama vakit
geirmek zorundadr; kadn byle tatsz tuzsuz bir haremde bu ister kapal bir ev, ister bir
kentsoylu kona olsun yaadka, mutlaka rahatlk ve kolayla snacaktr: ayrca,
agzlce ehvet peinde kousu da, ounlukla doyumsuz oluundan gelir; cinsel ynden
doyumsuz ve erkein zentililiine, "erkek dnyasnn irkinliklerine" mahkm olduundan,
kaymakl salalarla, bir yudumda insann ban dndren araplarla, krklerle, suyun,
gnein, bir hanm arkadan ya da bir gen n okaylaryla avunur. Erkein gzne
bylesine "fizik" bir varlk olarak gzk, iinde bulunduu durumun onu, hayvans yanna
byk bir nem vermeye zorlamasndandr. Onun eti, erkein-kinden daha bargan deildir:
ama o bu etin en kk mrltsn kollar ve bytr; ehvet, tpk acnn yakcl gibi, u an
yaamann en keskin rneidir; ann iddeti, gelecei de, evreni de yadsmaktadr: etin
tutumasnn dnda kalan her ey bir hitir; kadn, bu ksa sreli tanrlama srasnda hadm
ya da doyumsuz deildir artk. Ancak unu bir kez daha belirtelim ki, anlk yaamn bu kolay
zaferlerine bylesine deer verii, elinde bundan baka bir ey bulunmayndandr.
Havailiinin nedeni, o "iren maddecilii"ninkinin ayndr; byk eylere el uzatamad
iin kklere deer vermektedir: aynca, gnlk yaamn dolduran kvrzvr iler, aslnda,
son derece ciddidir de; ekiciliini, basan umudunu sslenmesine, gzelliine borludur.
ounlukla tembel, arkanl gzkr; ama karsna kan iler de,
Nitekim ii kadnlarn tutumu, son yzyl iinde, ok deimitir, zellikle Kuzey
blgesindeki son maden iileri grevlerinde, erkeklerle omuz omuza gsterilere ve kavgaya
katlarak, onlar kadar tutkulu ve enerjik olduklarn tantlamalardr.
KADININ DURUMU VE KiL
15
tpk zamann bou bouna ak kadar yararszdr; gevezelii, szm-ona yazarl,
aylakln unutmak iindir: olanaksz edimlerin yerine szckleri koyar. uras bir gerektir
ki, kadn, insanca bir i tuttuu zaman, erkek kadar etkin, etkili, suskun ve ileci
olabilmektedir. Kadn kle ruhlulukla sulanr; efendisinin ayaklan dibine serilmeye,
kendisini dven eli pmeye hazr olduu sylenir, genellikle gerek bir onurdan yoksun
bulunduu dorudur; "gnl postas" tlerinin, kocalan tarafndan aldatlan, klarnca
yzst braklan kadnlara verdii tler, korkun bir kleliin izlerini tamaktadr: kadn
birtakm irretliklerle kendini bitirip tketmekte, sonra, erkein nne ataca sevgi
krntlaryla yetinmektedir. Erkei biricik yaama nedeni ve yolu diye kabul eden kadn,
erkein destei olmadan ne yapabilir ki? Btn aalanmalar sineye ekmek zorundadr;
klede "insanlk onuru" diye bir ey olamaz; postunu kurtarabilirse ne mutludur. Ve nihayat
kadnn "son derece madd," "evine bal," aalk derecede karc oluu, btn mrn
yemek hazrlamak, bulak ykamakla geirmeye mahkm ediliindendir: byklk
duygusunu bu yaama biiminden karacak deil ya. Yaamn o tek dzeli tekrarn, btn
olumsallna ve yapmacklna ramen salamak zorundadr: bu durumda, kendisinin de hi
durmadan ayn eyleri tekrarlamas, yeni bir ey bulmadan eskiyi srdrmesi, zaman hibir
yere varmayan bir ksrdng gibi grmesi doaldr; hibir i yapmadan, habire
uramaktadr: bylece, elinde bulunan eyin iinde yabanclap gitmektedir; erkeklere
ballnn dourduu bu nesnelere ballk, onun tutumluluunu, cimriliini aklar. Yaam

birtakm ereklere ynelmemitir: birer aratan baka ey olmayan nesneler, yemek, giyim, ev
bakm gibi eyler retmekle ya da bunlara bakmakla geirir mrn: oysa bunlar, hayvansal
yaamla zgr varolu arasndaki zsel-olmayan aralardr; zsel-olmayan aracn biricik
deeriyse, yararllktr; ev kadn ite bu yararllk dzeyinde yaar ve kendini de, ancak
yaknlarna yararl olduu oranda kutlar. Oysa varolan hibir varlk byle zsel-olmayan bir
rolle yetinemez: varlk, byle bir durumda zellikle siyaset adamlarnda grld zere
, hemen arac erek yapar ve aracn deeri, onun gznde, mutlak deere dn16
KADIN III
iir. Bu yzden de, ev kadnnn dnyasnda yararllk, doruluk, gzellik ve zgrlk'ten
daha ycelerdedir; o, btn evreni bu adan grr; ve ite bunun iin Aristo'nun ortayolu'nu,
ortadeer'ini benimser ahlk diye. Nasl olur da gzpeklik, atelilik, byklk duygularndan
syrlma bulabiliriz artk onda? Bu nitelikler, ancak, zgrlk eldeki btn verilerin stne
kp, ak bir gelecee doru atld zaman ortaya kar. Kadn gtrp mutfaa ya da
sslenme odasna kapatyor, sonra da ufkunun darlna ayoruz; kanatlarn kesiyoruz,
sonra, uamyor diye yaknyoruz. Gelecei nne serdiimiz an, imdiki zamana reklenip
kalma zorunluluunu duymayacaktr elbet.
Onu kendi ben'inin ya da yuvasnn dar snrlan iine kapattktan sonra, kendine
dknlnden, bencilliinden ve bunlarn getirdii daha baka kusurlarndan tr
sularken de ayn elimeye dl-mektedir: yani kendini beenmilik, alnganlk, kt
kalplilik falan; bakas'yla alverite bulunabilme olana elinden alnmaktadr; ailesine
btnyle bal, apayr bir varlk olduundan, yaantsnda ne dayanma frsat bulabilmekte,
ne de onun iyiliklerinden yararlanabilmektedir; bu durumda genel karlar uruna kendini
amas beklenemez elbet. Yakndan tand biricik alanda inatla direnir, burada nesneler
zerinde etkilidir, dolaysyle az da olsa bir egemenlii vardr.
Oysa kadn, kapy bacay smsk kapasa da, pencerelere kaln perde ekse de, yuvasnda tam
bir gvenlik bulamaz; iine girmeye cesaret edemeden uzaktan seyrettii erkek dnyas onu
drt bir yandan kuatmtr ve o bu dnyay birtakm teknikler, salam bir mantk, belirgin
sonular araclyla yakalayamadndan, kendini, tpk ocuklar ya da ilkel insanlar gibi,
tehlikeli gizlerle evrili sanmaktadr. Gerekliin byl grnn yanstr bu dnya:
ilerin gidii yazgsaldr, her an, bir ey olabilir; olabilecekle olanaksz' birbirinden ayramaz,
her nne gelene kanmaya hazrdr; btn sylentilere aktr, onlar alr ve yourur, byk
korkulara kaplr; yaamnn en dingin evrelerinde bile, kayg iindedir; geceleri, yan
uykudayken, yataktaki varlk, gerekliin ald korkulu yzlerden rker: bylece, edilgenlie
mahkm kadn iin gelecek, sava, devrim, alk, yoksulluk hayaletleriyle doludur; eylemde
bulunamad iin, hep kaygldr.
KADININ DURUMU VE KiiLii
17
Koca, erkek ocuk, bir ie giritikleri, bir olayn akna kaplp gittikleri zaman, kendi
sorumluluklarn yklenmektedirler: taanlar, uy-duklan ynergeler onlara karanlkta emin
bir yol izmektedir; kadnsa, karanlk ve kark bir ortamda debelenip durmaktadr: hibir ey
yapmadndan "yapacam kendine yapmakta", hep diken stnde yaamaktadr;
hayalgcnde, btn olaslklar ayn gereklie sahiptir: tren yoldan kabilir, ameliyat
baarszla urayabilir, i bozulabilir; kadnn, ard arkas gelmeyen karamsar dlerinde
byyle bandan savmaya alt ey, kendi gszldr aslnda.
Kayg, nne karlan dnya karsndaki gvensizliini dile getirir: kendini bu dnyada
mutlu hissetmedii iin onun tehlikelerle dolu, karanlk uurumlara yuvarlanmak zere
olduunu sanr. ou kez. boyunemeye raz olmaz; boyunedii eylere istemeden boyunediini bilir: kendisine danmadan kadn yaratmlardr onu; bakaldrmaya cesaret edemez;

istemeye istemeye boyuneer: tutumu, srekli bir yaknma, ac ac sylenmedin Kadnlarn

dertlerini dinleyenler, hekimler, dinadamlar, toplumsal yardmclar, en belirgin zelliklerinin
yaknma olduunu bkler; kadn kadnayken, her biri kendi zel dertlerinden, sonra da, hep
birlikte, yazglarnn hakszlndan, dnyadan ve genel olarak erkeklerden yaknrlar. zgr
bir birey, baarszlklarnn sorumluluunu yalnz kendinde bulur, yklenir onlar : kadna ise
her ey bakasndan gelir, bakas sorumludur onun dertlerinden. fkeli umutsuzluu btn
areleri yadsr; yaknmakta direnen bir kadna zm yolu gstermenin hi mi hi yarar
yoktur: hibirini kabul edemez, iinde bulunduu durumu, o anda yaad gibi yaamak ister:
gsz bir fkeyle. Gelin bir deiiklik nerin kendisine, hemen kollarn ap haykracaktr:
"Hah! bir bu eksikti ite!" Rahatszlnn, kendi yaktrdklarndan ok derin nedenlere
dayandn, bundan kurtulmak iin mshil imenin yetmeyeceini bilmektedir: onsuz ve ona
kar yetitirildii iin. btn dnyaya kzmaktadr: gen kzlndan hatt ocukluundan
beri, iinde bulunduu duruma kar kmaktadr; ilerde zararlarn karrsn denmi, talihini
erkein eline brakrsa deerinin yz katna kaca konusunda yeminler edilmitir, ve o,
aldatlm hissetmektedir kendini; btn erkek dnyasn sulamaktadr; hn, bamlln
18
KADIN III
br yzdr: insan elindekinin tmn verdi mi, hibir zaman tam karln alamaz.
Bununla birlikte, erkek dnyasn sayma ihti-yacndadr da; bu dnyay tmyle yadsrsa,
kendini iyice tehlikede hissedecek, bann stndeki at uacaktr: o zaman, evkadnl
yaantsnn gsterdii Manes'ilii (mutlak iyilik'le mutlak ktlk ilkesine dayanan retiyi)
benimser. Eylemde bulunan birey, iyilikten de, ktlkten de br bireyler kadar sorumlu
olduunu, birtakm erekler saptamann ve bunlara ulamann kendisine bal bulunduunu
bilir, eylem srasnda, her zm yolunun en az iki trl yorumlanabileceini hisseder,
hakllkla hakszlk, kazanla kayp ayrlmamaca-sna i iedirler. Oysa edilgin insan kendini
oyunun dnda brakmakta, salt dnce alannda bile olsa, ahlk sorunlarla uramaktan
kanmaktadr: iyilik gereklemelidir, gereklemiyorsa, ortada bir kusur var demektir ve
btn sulular cezalandrlmaldr. Tpk ocuk gibi, kadn da iyi ile kly kafasnda kutsal
resimler gibi canlandrr; Manes'ilik seme kaygsn ortadan kaldrarak insan rahatlatr;
korkun bir ykmla daha az korkun bir ykm arasnda; u andaki bir karla gelecekteki
daha byk bir kar arasnda seme yapmak, baarnn ya da bozgunun ne olduuna kendi
bana karar vermek, mthi tehlikelere atlmak demektir; Manes'i iin, iyi tohum kt
tohumdan kesin olarak ayrdr, kt tohumu karp atmaktan baka yapacak i yoktur; toz
kendi kendini yarglar, temizlikse pisliin tersidir; temizlemek, amuru ve pislii kovmaktr.
Bylece kadn, "btn suun" Yahudi'lerde, Mason'larda, Bolevik'lerde ya da Hkmet'te
olduunu sanr; hep bir eye ya da birine kar'dr ; Dreyfus'e saldrda, kadnlar, erkeklerden
ok daha arydlar; eytanln nerede yattn her zaman bilemezler; ama "iyi bir
hkmet"ten bekledikleri, kendilerinin evdeki tozu topra spr gibi, bu tehlikeyi
balarndan uzak-latrmasdr. Ateli de Gaulle'cler iin. General, sprgeciler kiral gibi bir
eydir; kadnlar onu, bir elde toz bezi, brnde tyl sprge, Fransa'y "temizlemek" zere
toz alp ortal parlatrken tasarlamaktadrlar.
Ama bu umutlar hep belirsiz bir-gelecee baldr; o arada, kt, hi durmadan iyi'yi
kemirmektedir ve Yahudi'ler, Bolevik'ler, Mason' lar elinin altnda olmadndan, kadn,
somut olarak tiksinecei, kzaKADININ DURUMU VE KL
19
ca bir sorumlu arar: koca tam bu i iin biilmi kaftandr. Erkek dnyas onda cisimlenir,
erkekler, koca araclyla kadn avucuna alm ve aldatmtr; dnyann ykn tayan
kocadr ve iler ktye giderse, sulu o'dur. Akam eve gelince, kadn, ocuklardan, evin
teberisini getirenlerden, evilerinden, pahallktan, romatizmalarndan, havadan yaknr ona:

ve adamn kendini sulu hissetmesini ister. Ona zel hnlar duyar: ama zellikle, erkek
olduu iin suludur; onun da birtakm dertleri, hastalklar olabilir: "Ayn ey deil ki,
karde!" Erkein elinde bir ayrcalk vardr, kadn bunu hep bir hakszlk olarak duymaktadr.
Yalnz, kocasna, sevgilisine duyduu hncn kadn onlardan uzaklatracak yerde, onlara
balamas gerekten ilgintir; karsndan ya da oynandan nefret eden erkek, onlardan
kamaya alr: kadnsa, yaptklarn dettirmek zere, nefret ettii adamn elinin altnda
bulunmasn ister. Szldanmay semek, dertlerinden syrlmay deil, onlarn iine
gmlmeyi semektir! Kadnn balca avuntusu, kendini bir kurban, bir ileke diye kabul
etmektir. Yaam ve erkekler onu yenmitir: o da bu yenilgiyi yengiye dntrecektir, ite bu
yzden, ocukluundaki gibi, ekinmeden alayp szlama lgnlklarna giriecek, her
frsatta yaygaray basacaktr.
- Yaam, gsz bir bakaldr zerine oturduu iin kadn bylesine kolayca
alayabilmektedir herhalde; sinir dizgesi ile duyulan zerinde erkekten daha az denetimde
bulunabildiine kuku yok; grd eitim ona kendini kapp koyvermeyi retmitir: bunda
ynergelerin de byk pay var tabi, nk alk yasakladndan beri erkekler alamaz
olmulardr; oysa Diderot. Benjamin Constant alaya alaya bir hal olurmu. Ama kadn, onu
hibir zaman itenlikle yklenmedii iin, dnya karsnda hep baarszla gtren bir tavr
taknmak eilimindedir. Erkek dnyaya raz olur; felket bile onun bu tutumunu deitiremez:
o, dnyayla hep yz yze gelecek, "kolay kolay teslim olmayacak"tr; kadnaysa, evrenin
dmanlm, yazgsnn hakszln yeniden fark edebilmek iin, tek bir engel yetecektir: o
zaman, en gvenilir snana, kendine koacaktr: yanak-larndaki u ince izgiler, gz
ukurlarndaki u yang, acl ruhunun elle tutulur, gzle grlr kantlardr: yana okayan,
dile hafife tuzlu gelen u gzyalar bile yan tatl, yan ac bir okamadr; yz, ra20
KADIN III
hatlatc. balatc bir sanak altnda alev alev yanmaktadr; gzyalar hem yaknma, hem
avunmadr, hem yangn, hem de tatl serinliktir. Ayrca, harika bir ka yoludurlar da; frtna
gibi apansz geldiklerinden, sanak, tufan, kasrga, sulu sepken halinde dkldklerinden
kadn dertli bir pnar, yasl bir gk biimine sokuvermektedirler; gzleri grmez olur. bir
perde iner nlerine: artk bir bak bile deildirler, sanan kendisi olup kmlardr; gzleri
krleen kadn, doal nesnelerin edilginliine dnverir. Yenilmitir: yenilgisi iinde eriyip
gider: batar, boulur ve byk bir cavlan karsndaymasna eli kolu bal kendisini
seyreden erkekten kap kurtulur. Erkek bu kurald yntemi yarglamaktadr: kadnsa, ta
bandan kavgay kurald saymaktadr, nk eline etkili bir silh verilmemitir. Bir kez
daha o byl duaya bavurur. Ve hkrklar erkei ileden kardka steler, daha ok
alar.
Gzyalar bakaldrsn dile getirmeye yetmezse, barp armaya balar; bunlarn iddeti,
tutarszl, erkei iyice ileden karr. Baz evrelerde, erkein karsn gerekten dvd
grlr; kimi yer-deyse, kadna oranla ok gl, yumruu da pek sert olduu iin, sertlikten
kanr. Ama kadn, ocuk gibi, birtakm simgesel lgnlklara kalkabilir: erkein stne
atlr, turnalar, btn bunlar birer gsteriten baka bir ey deildir. Daha ok, somut olarak
ortaya koyamad direnii birtakm sinirsel bunalmlarla oynama yolunu tutar. Byle sinirsel
gsterilere kalkmas salt bedensel nedenlerden tr deildir: dnyaya yneltilen, ama
tutunacak somut bir nesne bulamayan bir enerjinin ie dnmesidir sinir nbetleri; yaanlan
durumun dourduu tm yadsyc glerin boa harcanmasdr. Bir ana. kk ocuklar
karsnda sinir nbetine pek ender tutulur, nk onlar dvp cezalandrabilir: byk olu,
kocas, sevgilisi, yani gcnn yetmedii kiiler karsnda lgnca umutsuzluklara kaplr
ancak. Sofia Tolstoy'un isteri nbetleri pek anlamldr; kocasn anlamaya almamas byk
yanlgdr elbet ve Gnlk'nde ne gnl zengin, ne duygulu ne de itendir, ekici bir insan
olmaktan uzaktr; ancak, hakl ya da haksz olmas, iinde bulunduu durumu

deitirmemektedir: btn yaam boyunca, ard arkas gelmeyen szlanmalar arasnda, cinsel
birlemelere, gebeliklere,-yalnzla, yani kocasnn
KADININ DURUMU VE KL
21
kendisine lyk grd yaama biimine katlanmak zorundadr: Tolstoy'un yeni kararlan
aralarndaki atmay hzlandrd zaman, o gsz istenciyle kar koymaya alt
dmanca isten nnde tm silhszdr; evresi iin irkin, kendisi iin tketici birtakm
yadsma gsterilerine kalkr yalanc intiharlar, yalanc hastalklar, yalanc kamalar:
bakaldrma duygularn susturabilmek iin elinde hibir olumlu neden, ya da onlar dile
getirebilmek iin hibir ara bulunmadna gre, baka hangi yolu tutabileceini merak
ediyor insan.
Yadsmann son snrna gelmi bir kadn iin tek bir kurtulu yolu kalyor: intihar. Ancak,
grne gre kadn bu yola erkekten daha az bavurmaktadr. Bu konudaki rakamlar ok
deiiktir:8 baarya ulaan intiharlara baklrsa, canna kyan erkek says kadn-larnkinden
fazla; buna karlk, intihar giriimleri kadnlarda daha ok. Bunun nedeni, kadnlarn
oyundan daha ok holanmalar olabilir: kadnlar erkeklere oranla, intihar oyununu daha sk
oynamakta, ama onu gerekletirmeyi pek ender istemektedirler. Ayrca, sert zm
yollarndan da tiksinirler: hemen hi ateli ya da atesiz silh kullanmazlar. Ophelia gibi,
kendilerini suya atmay yelerler, bylece, yaamn edilgin bir biimde eriyip gidecei o
karanlk ve edilgin su ile kadiri arasndaki yaknl ortaya koymaktadrlar. Genel olarak
baklnca, burada da, yukarda szn ettiimiz ikili durumla karlarz: kadn, nefret ettii
eyden kamaya almaz. Ayrlyormu gibi oyun oynar, ama sonunda, kendisine ac ektiren
adamn yannda kalr; kendisini canndan bezdiren yaamdan kayormu gibi yapar, ama
canna kyd pek enderdir. Kesin sonulardan holanmaz: erkee, yaama, iinde bulunduu
duruma kar kar, ama bunlardan kap kurtulmaz.
Kadnlarn pek ok davran kar koyma, kafa tutma biiminde yorumlanmaldr. Kadnn
kocasn, zevk iin deil, inat olsun diye aldatt grlr: kocas yntemli ve tutumlu
yayorsa, onun, inat iin hesapsz kitapsz, sersemce davrand grlecektir. Kadn "hep ge
kalmak'la sulayan kadn dmanlar, onda "zaman kavram" bulunmadn sanrlar. Oysa,
zamann isterlerine nasl kuzu kuzu boyun8 Halbwachs, Les Cases du silicide (intiharn Nedenleri).
2.1
K ADIN III
ediini hepimiz biliriz. Gecikmeleri bilebiledir. Baz hoppa kadnlar, bylece erkein
arzulann kamlayacaklarn, varlklarnn deerini artracaklarn dnrler; ama kadn,
zellikle, erkei byle birka dakika ya da saat bekletmekle, uzun bir bekleme olan yaam
karsnda duyduu tepkiyi aa vurmaktadr. Bir bakma, btn varoluu bir bekleyitir,
nk o ikinliin. olumsalln belirsizliine hapsedilmitir, dorulanmas hep bir bakasnn
elindedir: erkeklerin sevgisini, saygsn, vglerini bekler, ak bekler, kocasnn, nn
kendisini vmesini, iyilikbilmesini bekler; varolu nedenini, deerini, hatt varln bile
onlardan bekler. Geimini onlardan bekler; ek defterini, kocann her hafta ya da her ay
kendisine verecei paray elde edebilmek iin, adamn ayln ya da haftaln almas
gerekir: bakkaln borcunu verebilmesi ya da yeni bir elbiseye kavumas ayln
artrlmasna baldr. Sevgilisinin ya da kocasnn gelmesini bekler: iktisad bamll onu
erkeklerin oyunca haline getirir; erkek onun yaamnn tmn kaplad halde, o, erkein
yaamnn yalnz bir esidir; kocann ev dnda da birtakm ileri vardr, kadnsa btn gn
erkein yokluuna katlanmak zorundadr. Ateli de olsa, buluma ve ayrlma saatlarn, br
ilerine gre ayarlayan, ktr. Kadn, yatakta, erkein arzusunun uyanmasn bekler, kimi
zaman,, byk bir sknt iinde, doyuma ermeyi bekler. Btn yapabildii, sevgilisinin
saptad bulumaya ge gelmek, kocasnn istedii saatta hazr olmamaktr; bylece kendi
ilerinin nemini gstermek ister, bamszlna kavumak ister, ksa bir sre iin de olsa

10

karsndakinin edilgin olarak uymak zorunda kald temel varlk durumuna girer. Ama
btn bunlar ezile bzle yaplm, kck almalardr; erkekleri "direk etmekte" ne denli
inat olursa olsun, erkein paa gnln yapmak, yolunu gzlemek, keyfinin gelmesini
beklemek iin harcad saysz saatlar dnleyemez.
Kadn, erkeklerin stnln, yetkesini kabaca kabul etmesine, onlarn tanrlarna tapmasna
ramen, daha genel adan bakldnda, erkek egemenliine adm adm kar koyar, kadnlara
yaktrlan u "dikine gitme merak" da ite buradan gelmektedir; kendine zg bir eylem
alan bulunmadndan, erkeklerin olumlu deerlerine ve dorularna kar ne srecei bir
eyi yoktur; yalnzca bunlar yadsKADININ DURUMU VE KL
23
mak ister. Bu yadsym dzenli ya da dzensiz oluu, iindeki sayg ile hn duygusunun
dal oranna baldr. Ancak uras bir gerektir ki, o, erkeklerin kurduu dizgenin btn
zayf yanlarn bilir ve bunlar ortaya vurmak iin hibir frsat karmaz.
Yaantlar onlara mantk ve teknii kullanmay retmedii iin, kadnlar, erkeklerin
dnyasn anlayp onun zerinde etkili olamazlar: buna karlk, erkek aralarnn gc de
kadn dnyasnn snrnda tkenir. Erkek, insani yaantnn byke bir blmn srf
dnemedii iin, bile bile bir kenara atar: kadnsa, bunu yaar. Tasarlarn izerken son
derece titiz olan mhendis, evinde, evreni yaratan Demi-urgos gibi davranr: bir bakyla
yemekleri gelir, gmlekleri kolalanr, ocuklar susturulur: kadn dllemek, Musa'nn sihirli
deneinin yapt ii yapmaktr; erkek yaratt mucizelere amaz. Mucize kavram by
kavramndan ayrdr: mucize, aklsal bir belirlilik iinde bulunan dnyaya, dncenin
kavrayamad, nedensiz bir olayn kt diye giriini olaan saymaktadr; oysa byl
grngler, gizli glerle birbirlerine baldrlar, uysal bir bilin anlamasa da, onlarn
srekli oluumuna katlabilir. Yeni doan ocuk yaratc baba iin bir mucize, olgunlamasn
karnnda izlemi bulunan ana iinse bir bydn Erkein yaants aklsaldr, ama birtakm
boluklar vardr; kadnnkiyse, kendi snrlan iinde, karanlk, ama doludur, tamdr. Bu
doluluk ona belli bir arlk verir; ilikilerinde, kadn erkei hafif bulur: diktatrlerin,
generallerin, yarglarn, memurlarn, yasalarn, soyut ilkelerin hafiflii vardr erkekte. Bir
gn bana, omuz silkerek: "Erkek milleti dnmez ekerim!" diyen ev kadm, herhalde bunu
anlatmak istiyordu. Kadnlar, ayrca "Erkekler hibir ey bilmez; erkekler yaam tanmaz"
derler. Kendilerine yaktrlan Peygamber tavukluu sfatna karlk, onlar da erkee hibir
ie yaramayan, bo gezenin bo kalfas bir eekars gzyle bakarlar.
Bu adan, kadnn, erkek mantn reddetmesini anlamak ok kolay elbet. nk kadn
kendi yaantsn unutmad gibi, erkeklerin elinde akln bir iddet arac haline geldiini de
bilmektedir: erkein keskin olumlamalar kadn uyutma ereini gtmektedir. Bir amaza
drmek isterler onu. Ya kabul edersin, ya da etmezsin; yrrlkte
24
K ADIN III
bulunan btn ilkeler dizgesi adna kabul etmek zorundadr; onlarn fikrine katlmazsa, btn
dizgeyi yadsm olur; oysa kadn byle parlak bir davran gze alamaz; baka bir toplum
kuracak ara yoktur elinde: bununla birlikte, yine de u anki topluma katlmaz. Bakaldryla
klelik arasnda bocalayarak, istemeye istemeye, erkein yetkesine boyuneer. Bu belirsiz
boyuneiin sonularn kabul ettirebilmek iin her frsatta iddete bavurmak gerekir. Erkek,
kendi isteiyle klelii kabul etmi yaam arkada kuruntusunu srdrp durur: kadnn,
kendisini ona teslim ederken, ak seik bir teoreme teslim olur gibi davranmasn
istemektedir; oysa kadn erkein o amaz sonularnn dayand konutlar (postulat'lar)
kendi gnlne gre setiini bilmektedir; bu konutlar tartma konusu yapmaktan kand
srece, erkek, onun azn kolayca kapatacaktr; ama yine de kadn kandramayacaktr, nk

11

kadn, bu aklyrtmelerdeki keyfilii sezmektedir. Bunun zerine, erkek de onu, kzarak,

inatlkla, mantkszlkla sulayacaktr: oyuna yanamad iin.
Kadn, bilimsel olarak, doru'nun erkeklerin ne srdnden baka bir ey olduunu
dnmemektedir: o, daha ok, doru'nun varolmadm kabul etmektedir. Kadn, zdelik
ilkesinden kukulanmaya iten ey yalnz yaamn oluumu, ya da evresini kuatan ve
nedensellik kavramm kknden ykan byl grngler deildir: o, erkek dnyasnn ta
gbeinde ve bu dnyaya katlan bir varlk olarak kendi iinde yakalar her ilkenin, her
deerin, var olan her eyin iki anlamlln. Erkek ahlknn, kendisiyle ilgili yanlarnn
batan aa uyutmaca olduunu bilmektedir. Erkek, kendi erdem ve onur yasalarn grkemli,
ama zorba bir biimde kendisine uygulamaktadr: bu yasalara uymamasn bile hesaba
katmtr; zaten bu yan izme olmasa, arkasna sakland o gzelim ahlk duvar yklp
gidecektir.
Erkek, Hegel'in fikrini seve seve uygular kendisine, bu fikre gre, her birey evrensele doru
kendisini at oranda ahlk saygnlk kazanmaktadr: br cinse benzemeyen bir birey
olarak, erkein arzuya ve zevke hakk vardr. Bu yzden de, kadnla ilikileri, ahlkn
uygulanmaz olduu, davranlarn iyi kt diye ayrlmad olumsal bir
KADININ DURUMU VE KL
25
alana girmektedir. br erkeklerle ilikilerinde birtakm deer lleri vardr; erkek, btn
insanlarn kabul ettii yasalara gre davranan, baka zgrlklerle evrili bir zgrlktr bu
ilikilerde; kadnn yanndaysa, zaten kadn bunun iin icat edilmitir, varlnn
sorumluluunu yklenmekten kurtulmakta, kendinde-varlk'n aldatc grnne
kaplmakta, sahici olmayan bir dzeye yerlemektedir; zorba, eziyetsever, sert ya da ocuksu,
kendine eziyet edilmesinden holanan, sulu gzl bir adam gibi gzkebilir; taknaklarn
(musallat fikirlerini), en garip heveslerini doyurabilir; toplumsal yaamnda elde ettii haklara
dayanarak "gever," "yaylr." Kars tpk Therese Desqueyroux gibi elin gnn
karsnda ettii lflarn, taknd tavrlarn yceliiyle, "babaayken bulup ortaya kard
o sabrl gariplikler" arasndaki elimeye aar aar kalr. Nfus artn ver: istediinden
fazla ocuk yapmama konusunda stne yoktur. Drst ve eine bal kadnlar gklere
karr: komusunun karsn kt yola iter. Fransa'da her yl, milyonlarca kadn ocuk
aldrmak durumunda braklrken, erkeklerin, nasl ikiyzlce, ocuk aldrmann su olduuna
karar verdiklerini grmekteyiz; ou kez, koca ya da k zorlamaktadr kadnlar ocuk
aldrmaya ve yine ou kez, kendi kendilerine,, bu .yolun tutulacan dnmektedirler.
Kadnn su ilemesini ak ak beklemektedirler: onun "ahlkszl", erkeklerin sayg
duyduu toplumun uyumu iin gereklidir nk. Bu ikiyzlln en belirgin rnei, erkein
fahielik karsndaki tutumudur: bu alanda arz, talepten domaktadr; daha nce, fahielerin,
gnaha genel olarak kocaman bir damga vuran, ama kendi kiisel heveslerine alabildiine
hogryle bakan saygdeer beyleri nasl tiksintiyle karladklarna deinmitim; vcutlarn
satarak yaayan kzlara sapk ya da orospu gzyle baklmakta, ama onlar kullanan erkekler
tertemiz durmaktadr. u olay pek gzel ortaya koymaktadr bu dnce biimini: Geen
yzyln sonlarnda polis, gnn birinde, bir buluma evinde 12 ve 13 yalarnda iki kk kz
yakalar; kzlarn da tanklk ettii bir dva alr; kzlar, kelli felli beyler olan mterilerinden
sz ederler, kzlardan biri, azn ap bir ad verecek olur. Savc hemen atlr: Drst bir
adamn adn lekelemeyin! Yakasnda legion d'honneur (onur nian) tayan bir bey, kk
bir kz kirletirken de drsttr
26
KADIN III
nk; yalnz baz zayf yanlar vardr, ama canm, kimin yoktur ki? Evrensel varln ahlk
blgesine girmeyen yani bir hukuku, bir general, byk bir Fransz deil de, yalnzca
kk bir kz olan yavrucak, cinselliin olumsal blgesinde ahlak deerini

12

drmektedir: demek ki, ancak yetitirme yurduna gnderilmeye lyk bir sapk, bir dinsiz,
bir gnahkrdr o. Erkek, birok durumda, kadn iin lekeleyici sular ileyip bunlardan aln
ak, yz pak kabilir. Kadn bu incelikleri kavrayamaz; onun anlad tek ey, erkein, ne
srd ve kendisinden de inememesini bekledii ilkelere gre davranmaddr; erkek,
aslnda, istiyorum dedii eyi istemez: bu yzden, kadn da ona veriyorum dedii eyi
vermez. Eine bal ve drst bir kadn olur: ama erkein btn garip arzularna gizlice uyar;
harika bir annedir: ama "doum denetlemesi"ni eksiksiz yerine getirmekten, gereinde ocuk
aldrmaktan da geri kalmaz. Erkek, resm olarak btn bunlara kardr, nk oyunun kural
byledir; ama gizli gizli, eine "kaamakl ahlk"ndan, anneye de bilinli ksrlndan tr
minnet duyar. Kadn, ele getikleri zaman kuruna dizilen, baarya ulanca da armaanlara
boulan gizli casuslara benzer; erkein btn ahlakd davranlarnn sorumluluunu
tamak ona der: drst insanlarn yaad kl ve salkl saraya lmlk edenler yalnz
fahieler deil, btn kadnlardr. Eh, ondan sonra gelip de kendilerine saygnlktan, onurdan,
yasalara uygunluktan, btn o yce erkek erdemlerinden sz edildiinde "ayak direyilerine"
amamak gerekir. Kadnlar, zellikle, erdemli beyler gelip kendilerini karc, oyuncu,
yalanc diye suladklar zaman glmektedirler:9 nlerine hibir k yolu getirilmediini ok
iyi bilmektedirler. Erkek de para ardnda, baar ardnda koar; ama bunlar alarak elde
etme olana vardr elinde: kadnaysa asalak rol verilmitir: her asalak, ister istemez,
smrcdr: saygnlk kazanmak, yiyip imek, yaamn zevkini karmak, ihtiyalarn
giderebilmek iin erkee gereksinimi vardn o da, btn bunlar, cinsel ilevle gvenlik altna
alr; ve bu grev iine
"Uzun klelik yllarnn biriktirdii btn o tkrldm havas, kurtulu umudu olmayan
kiilere zg o kolu kanad krklk, hizmet srasnn gelmesini bekleyen yosmann taknd o
zoraki uhluk." Jules Laforgue.
KADININ DURUMU VE KL
27
hapsedildiinden, tepeden trnaa bir smr arac olup kar. Yalan dolana gelince, fahielik
bir yana, kadnla koruyucusu arasnda ak bir pazarlk yoktur ki. Erkein kendisi
istemektedir oyun oynamasn: ondan, br insan olmasn istemektedir; oysa var olan her
ey, erkek ne denli yadsrsa yadssn, bir znedir; erkekse kadnn bir nesne olmasn ister:
bunun zerine, kadn da nesneleir; varlk olduu an, zgr eyleme giriecektir; ilk ihaneti de
budur ite; en uysal, en edilgin kadn bile bir bilintir; ve kimi zaman, kadnn, tam teslim
olduu an kendisine baktn ve yargladn fark etmesi, erkein kendisini aldatlm
hissetmesine yeter; kadnn, nne getirilen bir nesneden, bir avdan baka bir ey olmaya
hakk yoktur. Bununla birlikte, kadnn bu nesneyi kendisine zgrce getirip vermesini ister:
yatakta, sevimeden zevk almaldr; evde. byk bir itenlikle erkein stnln ve
deerini kabul etmesi gerekir: boyuneerken bamszm gibi davranmas, daha baka
zamanlarsa edilginlik oyununa girimesi gereklidin Kadn, gnlk ekmeini getiren erkei
kendine balamak iin yalan syler; kavgalar grltler, alayp szlamalar, sinir nbetleri,
ak gsterileri hep bu oyunun iindedir; ayrca, kan uruna katland zorbalktan
kurtulmak iin de yalan syler. Erkek onu, smrgenliine, kendini beenmiliine yarayan
birtakm oyunlar oynamaya zorlar: kadn, btn gizleme glerini ona evirir; bylece, daha
da tatl ler alr: erkei aldatmakla, hem onun garip isteklerini doyurur, hem de iletme
zevkini tadar. E ya da oyna, aslnda duymadklar cokunluklar duyuyormu gibi yaparak
yalan sylerler; sonra, sevgilileriyle ya da kadn arkadalaryla bir araya gelir, kandrdklar
erkei alaya alrlar "Bizi harcadklar yetmiyormu gibi, zevkten bara bara kendimizi
tketmemizi istiyorlar," derler hnla. Bu konumalar, mutfakta, "maymun" efendilerini
ekitiren uaklarn-kine benzer. Kadnda uan kusurlar vardr, nk o da ayn baba
basksnn kurbandr; o da uak kadar kpeksidir, nk tpk uak gibi, erkein cn
ccn bilmektedir. Ancak, bu zelliklerin hibirinin daha batan bozuk bir z ya da istenci

13

dile getirmedii aktr: onlar yalnz bir durumu yanstmaktadrlar. Fourier: "Zorbaln
bulunduu her yerde ikiyzllk vardr," der. "Yasak ve
r
28
K ADIN lII
kaaklk, akla ticaretin ayrlmaz eleridir." Ve erkekler, kadnn kusurlarnn onun iinde
bulunduu durumu yansttm, iki cins arasndaki ayrm srdrebilme kaygsyla, yaam
arkadalarndaki bu kk drc nitelikleri durmadan beslediklerini ok iyi bilmektedirler.
Koca ya da k, birlikte yaadklar kadnn kusurlarna bozulmaktadrlar elbet; ancak, genel
olarak kadnl ve ve gklere kardklarndan, bu kusurlarn da kadnn ayrlmaz bir
paras olduunu sanmaktadrlar. Dnek, ie yaramaz, korkak, tasasz olmayan kadn, btn
ekiciliini yitirmektedir. Helmer, Maison de Poupee (Efebek Evi) adl yaptnda, erkein
kadnn o ocuksu kusurlarn balarken kendini nasl doru, gl, anlayl, hogrr
bulduunu anlatmaktadr. Bernstein'n kocalar yazarn da suortaklyla bu hrsz, kt
yrekli, eini aldatan kadna acmaktadrlar; ona hogryle bakarken, kendi erkeke
bilgeliklerini lmektedirler. Amerikan rklar ile Fransz smrgecileri de, Zenci'nin hrsz,
tembel, yalanc olmasn istemektedirler: bylece saygya deer olmadn ortaya koyacaktr
nk; bu trl davranmakla, kendisini ezenleri hakl kartacaktr; drst, yasalara saygl
davranmakta direnirse, bir bozguncu gzyle baklacaktr kendisine. Kadn, kendindeki
kusurlarla savaacak yerde, onlar bir ss gibi benimsedii iin, bozukluklar daha da
abartlm gzkmektedir.
Mantk ilkelerini reddeden, ahlk buyruklar tanmaya yanamayan, doal yasalardan
kukulanan kadnda evrensellik kavram yoktur; dnya ona, birtakm zel durumlarn kark
toplam gibi gzkr; komusunun dedikodularna bilimsel bir aklamadan daha kolay
inan da Bundandr: baslm kitaba saygs vardr elbet, ama bu sayg, ierii yakalamadan
yaz dolu sayfalar boyunca akp gider: buna karlk, bir kuyrukta ya da toplantda anlatlan
bir fkra, hemen ezici bir yetke kazanr; kadnn kendi dnyasnda her ey bydr; onun
dndaysa, giz; kadn doruya yaknlk lsn bilmez; yalnz anlk, dolaysz yaant
inandrr onu: kendi yaad deneme ya da eer yeterince gl bir biimde ne sryorsa,
bakasnn yaad denemedir nem verdii. Eve kapal yaadndan, br kadnlarla bir
eylem iinde yz yze gelmez, kendini ister istemez kimseciklere benzemeyen bir yaratk,
apayr bir varlk gibi grr, talihin ve erkeklerin
KADININ DURUMU VE KL
29
kendisine hep baka'trl davranmasn bekler; herkes iin geerli aklyrtmelerden ok,
iine doan eylere inanr; bunlarn kendisine Tanr'dan ya da yeryzndeki bilinmeyen bir
gten geldiini kolayca kabul eder; kimi felketler ya da kazalar iin, byk bir rahatlkla:
"Bylesi benim bama gelmez" diye dnr; buna karlk, "benim iin kural inenir nasl
olsa" hayalindedir: benzersiz ayrcalklara baylr; tccar ona indirim yapacak, jandarma
avuu gei belgesi olmadan da gemesine izin verecektir; glnn deerini abartmay
retmi ama btn kadnlarn gldn sylemeyi unutmulardr ona. Kendisini
komusundan daha olaanst bulmaz: kyaslama yapmaz nk, ayn nedenle, yaantlarnn
kendisini yalanlad pek enderdir: bir baarszla urar, bir daha urar, ama bunlardan bir
sonu karamaz.
Ve ite bunun iin, kadnlar, erkeklere kafa tutacaklar "baka bir dnya" kurmay
baaramazlar; her biri ayr bir kede, genel olarak erkekleri sularlar, yatak hikyelerini,
nasl ocuk dourduklarn anlatr, birbirlerine fal bakar, yemek ya da gzellik reeteleri
aktarrlar. Buna karlk, duyduklar hncn gerektirdii "hn dnyas" m yaratacak inantan
yoksundurlar; erkek karsndaki tutumlar ok deiiktir. Gerekten de. erkek daha ocuktur,
tkrldm, olumsal bir varlktr, saftr, ie yaramaz bir eekarsdr, sinsi bir zorbadr, bencilin

14

tekidir, kendini beenmitir: ama ayn zamanda, zgrlk getiren kahramandr, herkese
deerler datan kutsal varlktr. Cinsel arzusu kaba bir itahtr, sarlmalar insan kk
dren birer angarya: ancak, erkek gc, erkek cokunluu, ayn zamanda, yaratc bir
enerjiyle de doludur. Bir kadn: "Ah, tam bir erkektir o!" dedii zaman, hayran olduu erkein
cinsel gcyle birlikte toplumsal etkinliini de dile getirmektedir: her ikisinde de ayn yaratc
stnlk ve egemenlik gze arpmaktadr; kadn iin. iyi bir k olmadan byk bir sanat,
byk bir i adam, general, nder olmak mmkn deildir, akla aykrdr: kendi toplumsal
baarlarnda her zaman cinsel bir ekicilik vardr; buna karlk kendisini doyuran erkee
hemen stn bir yetenek yaktrr. Zaten eski bir erkek efsanesini devam ettirmektedir
burada. Lawrence iin de, daha baka bir sr yazar iin de, erkeklik organ, hem canl bir
enerji rnei, hem de insan aknln simgesiL
30
K ADIN III
dir. Bylece kadn, yatak zevklerinde, dnyann zyle, kaynat kansna kaplabilecektir.
Erkee gizemci bir sayg gstermekle, onu yceltmekle hem kendi kiiliini yitirmekte hem
de kendini bulmaktadr. Buradaki elime, erkeklie katlan bireylerin okluundan tr
kolayca ortadan kalkmaktadr. Bunlarn yani kadnn gnlk yaamnda olumsallklarn
hissettii erkeklerin bir bl, insan yoksulluun simgesidirler; brlerindeyse erkein
ycelii dile gelir. Ama kadn, bu iki grnn tek bir simge altnda toplanmasna gz
yumar. stn sayd bir erkekle-evlenmek isteyen bir gen kz unlar yazmakta: "ne
erersem, R... benimle mutlaka evlenir, nk o zaman gururu okanm olacak; beni koluna
takp gezerken koltuklan kabaracak." Oysa lgnca hayrandr bu adama. Bir erkek, bir
kadnn gznde hem cimri, soysuz, kendini beenmi, deersiz bir adam, hem de bir tanr
olabilir: tanrlarn da birtakm kusurlar bulunabilir nk. zgrl, insanl iinde sevilen
kiiye, sahici saygnn br yz olan sert ve ok ey bekleyen bir gzle baklr; erkei
nnde diz ken kadnsa, "onu ekip evirmek"le, "diledii gibi. oynatmak"la vnd,
"erkein kk duygularn gdklad" halde, yine de ona hayranlkla bakabilir; nk kadn,
erkein gerek edimlerde ortaya kan, bakalarna benzemeyen kiiliini beenmemekte;
tapt putun ya da iinde bulunduu genel z'n nnde diz kmektedir: erkeklik, kutsal bir
duygulanm, onu tayan bireyin kklklerine ramen kendini belli eden, Tann'dan gelme,
donmu bir veridir; burada bireyin hi nemi yoktur; tam tersine, ayrcalklarna kskanlkla
bal kadn, erkee oranla birtakm eytanca stnlklere sahip olmaya baylr.
Kadnn erkee besledii duygularn ikililii, kendi kendine ve dnyaya kar taknd
tutumda da ortaya kar; hapsedildii alan, erkek dnyasyla evrilidir, onun bir parasdr;
ama bu alanda, erkekleri elinde oyuncak etmi bir sr karanlk, anlalmaz g vardr; kadn
bu byl glere katld an, dnyasal gc eline geirmi olacaktr. Toplum, Doa'y
kendine uak eder; ama Doa da toplumu basks altnda tutar; Ruh, yaamn tesinde kendini
belli eder; ancak yaam onu desteklemezse. Ruh da snp gider. Kadn bu ikircil durumdan
yola karak bir baheyi bir kentten, bir hastal bir fikirden,
KADININ DURUMU VE KL
31
bir doumu bir devrimden daha gerek sayar; Bachofen'in dn gerekletirmek, yani
zsel-olmayan'n karsnda zselliine kavuabilmek iin, toprak anann, Ana'nn
egemenliini getirmeye alr. Ama kendisi de iinde aknlk tayan bir varlk olduundan,
kapatld o darack blgeye ancak biimini deitirmekle deer kazandrabilir: bylece, ona
akn bir boyut katm olur. Erkek, gereklii dnceye dayanan tutarl bir evrende
yaamaktadr. Kadnsa, dnceyle yakalanmayan byl bir gereklikle bouup
durmaktadr: bu byl evrenden, gerek ierii olmayan dncelerle kamaktadr.
Varoluunun sorumluluunu yklenecek yerde, gzlerini ge evirip alnyazs denen soyut

15

Fikri seyretmekte, eylemde bulunacak yerde, dsel alanda kendi heykelini dikmektedir;
szn ksas, kadn, dnecek yerde d kurmaktadr. Varln bylesine "bedene balad"
halde bunca yapay oluu, aya bylesine yere bast halde bunca hafif oluu ite bu
yzdendir. mr tencere parlatmakla geer ve bu, bal bana bir romandr; erkein
uyruudur, ama kendine taptm sanr; etinden tr aalanr, yine de ak gklere karr.
Yaamn yapay olumsallm tanmaya mahkm edildii iin, Dnsel'in vaizliini yapar.
Bu eliik deerlilik, kadnn vcuduna baknda kendini belli eder. Bir yktr vcudu;
erkein yiyip bitirdii, her ay hastalanan, edilgin bir biimde reyen bu vcut kadn iin
dnya zerinde etkili olmasna yarayan bir ara deil, kat ve donuk bir nesnedir; kendisine
yzde yz kesin zevkler salayamamakta, buna karlk iflahm kesen aclar icat etmektedir:
iinde trl tehlikeler gizlidir: kadn, "i organlar" ynnden hep tehlikede hisseder kendini.
Kaslara ve barlara kumanda eden sinir ve duygu dizeleriyle salg bezleri arasndaki sk
balar yznden, "isterik" bir vcuttur bu: hkrklarda, sinir nbetlerinde, mide
bulantlarnda kadnn elinden kmakta, ona ihanet etmektedir; o, kadnn en yakn, en derin
dorusudur, ama insana utan veren bir dorudur bu, ve gizli tutulur. Bununla birlikte,
kadnn harika ikiz kz kardeidir de; kadn onu hayranlkla seyreder aynada; mutluluk umudu,
sanat eseri, canl bir heykeldir o; kadn ona biim verir, ssler psler. gzler nne serer.
Aynaya bakp glmsedii an, tensel olumsalln unutur; oysa sevime srasnda, gebelikte,
bu imge
32
K ADIN III
yklr. Ancak, kendini dnd zaman kadn, ou kez hem bir et yn, hem de roman
kahraman oluuna aar aar kalr.
Doa ona, bakk olarak, iki grn vermektedir: bir yandan ocaktaki tencereyi
kaynatmakta, te yandan gizemci i dkmeleri kkrtmaktadr. Kadn, evkadnln,
anal semekle, dalarda bayrlarda komaktan vazgemekte, meyve bahesindeki dingin
yetitirmeyi onlara yelemektedir; iekleri evcilletirip vazolara yerletirmitir: bununla
birlikte, ay ya da gnbatm karsnda yine duygulanmaktadr. Yeryzndeki hayvan ve
bitki rtsnde, her eyden nce besinleriyle sslerini grmektedir; bununla birlikte, btn
bu bitki ve hayvan rts iinde, .eliaklk ve by demek olan bir zsuyu da dolamaktadr.
Yaam yalnzca basit bir tekrar ve ikinlik deildir: onun gz kamatran parlak bir yan da
vardr; iekli ayrlarda. Yaam, Gzellik biiminde ortaya kmaktadr. Karnnn
verimliliiyle doaya benzeyen kadn, ayn zamanda, kendisine can veren, ruh dediimiz
eyin soluunu da hissetmektedir yznde. Ve kendini doyumsuz bulduu bir gen kz
gibi tamamlanmam, snrlandrlmam hissettii srece, ruhu da, bilinmeyen ufuklara
doru uzanan belirsiz yollarda yitip gidecektir. Kocann, ocuklarn, yuvann klesi olduktan
sonraysa, byk bir esriklik iinde kendini da balarnda, yapayalnz, egemen hissedecektir
yeniden; kar, ana ya da evkadn deildir artk, insandr; bir kede durup edilgin dnyay
seyreder: ve kendisinin tam bir bilin, blnmez bir zgrlk olduunu hatrlar. Suyun
saklad giz ya da tepelerin ycelii nnde erkein stnl eriyip gider; fundalklarda
gezindii, elini rmaa daldrd anda bakas iin deil, kendisi iin yaamaktadr. Btn
kleliklere kar bamszln koruyabilen kadn, Doa'da kendi zgrln sevecektir,
hem de lgnca. tekilerse, yalnz sekin cokunluklara yol aan bir drt bulacaklardr ve
gn batarken, nezle olma korkusuyla coma eilimi arasnda bocalayacaklardr.
Kadnn bir yandan bedensel dnyaya, teki yandan da "iirsel" dnyaya ball, onun, az ya
da ok aklkla benimsedii fizikte-sini, bilgelii aklamaktadr. Kadn, yaamla aknl
badatrmaya uramaktadr; yani o Descartes'cl da, onun tamamlaycs btn br

16

retileri de reddetmektedir; ancak stoaclarn ya da XVI. yzyl yeni Platon'cularnkine

benzer bir doalclk kafasna uygun dmekKADININ DURUMU VE KL
33
tedir: bata Marguerite de Navarre olmak zere, kadnlarn, bylesine maddesel ve ruhsal bir
felsefeye balanm olmalarna amamak gerekir. Toplumsal adan Manes'i olan kadnn,
varlkbilim ynnden iyimser olmaya iddetle ihtiyac vardr; eyleme dayanan ahlklar ona
uygun deildir, nk eylemesi yasaklanmtr; onun iin de, verileni kabullenir: o zaman,
verilenin iyi olmas gerekir; ancak, Spinoza'nnki gibi aklla Leibniz'inki gibi hesapla
kavranan bir iyi onu etkilemez. O. canl bir Uyum demek olan ve kendisinin salt yaad iin
iine girdii bir iyi ister. Uyum, kadn dnyasnn temel talarndan biridir: bu
kavram,'kprtszlk iinde yetkinlii, her enin btne baklarak dorulanmasn ve bu
enin hibir ey yapmadan btne katlmasn iermektedir. Bylece kadn, uyumlu
dnyada, erkein eylemde arad eye kavumaktadr: dnyadan bir eyler koparmaktadr,
onun bir parasdr, onun tarafndan istenmekte. lyi'nin yengisine katkda bulunmaktadr.
Kadnlarn bir vahiy saydklar anlar, kendi dinginlii iinde varolan bir gereklie
uyduklarn bulup ortaya kardklar anlardr: Virginia Woolf la Mrs. Dalloway'de To The
Lighthouse'da Kamerine Mansfield'in btn yaptlarnda kadn kahramanlarna en son
dn diye baladklar o kl mutluluk anlar bunlardr ite. zgrln coup tamas
demek olan sevin, erkee zgdr; kadnn tadabildii, insan tatl tatl glmseten doluluk
izlenimidir.10 Genel olarak bir yadsma, sulama,' hakkn arama gerilimi iinde
yaadndan, ruhsal dinginlii yce bir deer diye grmesinin nedeni kolayca anlalmaktadr
ve hi kimse kalkp da gzel bir ikindinin ya da tatl bir gecenin tadn karmasn
ayplayamaz. Ama dnyann gizli znn gerek tanmn bu dinginlikte aramak, kendi
kendini aldatmaktr. Mutlak yi yoktur, dnya tam bir uyum iinde deildir ve hibir bireyin
bu dnyadaki yeri ille de gerekli deildir.
10 Geri bu konuda birok rnek verilebilir, ama ben, dnyaya byle yuvarlak hesap baka
geiin ak seik deilse bile, ima yoluyla anlatlna, Mabel Dodge'un u satrlarn rnek
alacam: "Saryla kzln egemen olduu, dingin mi dingin bir sonbahar gnyd. Frieda'yla
ben, yere oturmu, yanmz yremiz krmz elmalarla evrili, meyveleri boy boy ayryorduk.
O srada almaya ara vermitik. Elmalar ve gne dinginliin, bolluun, btnselliin
simgesiydiler. Topraktan, damarlarmz dolduran bir zsu fkryordu; kendimizi, taze
fidanlar gibi bin bir zenginlikle dolu, yenilmez ve neeli hissediyorduk. Bir an iin, kadnlarn
zaman zaman duyduu o yetkinlikte, kendi kendine yetme duygusunda; zengin ve uyumlu
salmzdan gelen duyguda birlemitik."
f
34
K ADIN IIl
Toplumun, kadna balamay alkanlk haline getirdii baka bir dorulama arac, yce bir
dn vardr: din. Tpk halk gibi ve ayn nedenlerden tr, kadnlar iin de bir din gereklidir:
bir cinsi, bir snf ikinlie mahkm ettiniz mi, ona, aknla benzer bir ey vermek
zorundasnzdr. Erkein, ortaya att yasalar bir Tanr'nn srtna yklemekte byk kan
vardr: hele kadn zerinde yce bir yetke kurduuna gre, bu yetkenin kendisine yce bir
varlktan gelmesi son derece iyidir. Geri hemen btn dinlerde yledir ya, zellikle
Yahudilik, Mslmanlk ve Hristiyanlk'ta, erkek, Tanr'dan gelme bir hakla efendidir: Tanr
korkusu, ezilen kadndaki her trl bakaldrma isteini daha .ekirdek halindeyken yok
edecektir. abuk kan zerinde kolayca yatrm yaplabilir. Kadn, erkek dnyas
karsnda, . sayg ve inanca dayanan bir tavr taknr: gkteki Tanr, onun iin, bir bakandan
az ilerdedir ve dnyann oluumuyla elektrik santral ayn lde giz doludur. Ama onun dine

17

bylesine canlabala sanls, dinin, ok kkl bir ihtiyaca karlk veriindendir. zgrle
hatt kadnnkine bile belli bir pay ayran ada toplumda din, bir bask aracndan ok bir
uyutma arac olarak ortaya kmaktadr. Kadndan, Tanr adna, deersizliine deil, tam
tersine, yine Tanr yardmyla, derebeyi erkee eit olduuna inanmas istenmektedir;
hakszlk alyormu gibi bir hava yaratlarak, bakaldr eilimi bile yok edilmektedir.
Kadn, ikinliini (kendinde tad deimez kiilii) Tann'ya adadna gre, aknlktan da
yokSun kalmayacaktr artk; insanlarn ruhlarnn deeri, yeryzndeki btnlenilerine gre
deil, gkyznden baklarak llmektedir; bu dnyada, Dostoyevski'nin deyimiyle,
birtakm bo ilerden baka bir ey yoktur zaten: ayakkab boyamak da, kpr kurmak da ayn
derecede botur, kendini gsterme meraknn rndr; bylece, toplumsal ayrmlara ramen,
kadnla erkek birbirlerine eit klnm olmaktadr. Kk kzlarla gen kzlarn, erkek
kardelerine oranla, ok daha byk bir cokunlukla dindarla sarlmalarnn nedeni budur;
gen kzn aknln aan Tanr'nn bak, erkei aalamakta, kk drmektedir: erkek
ocuk, bu gl koruyculuk altnda, lene dek ocuk kalacaktr ve bu, babann varlnn
yaratt idi edilme tehlikesinden ok daha byk bir tehlikedir. Oysa "ebedi kz ocuu,"
kendisini meleklerin kzkar-

KADININ DURUMU VE KL
35
dei haline getiren bu tanrsal bakta bulmaktadr kurtuluu; bylece, erkeklik organnn
verdii ayrcal yok etmektedir, iten bir inan, kk bir kzn, aalk duygusundan
kurtulmasna byk lde yardm eder:, o, ne diidir, ne de erkek, Tanr'nn yaratt bir
varlktr. Birok kadn ermite erkeksi bir sarslmazha rastlaymz bundandr. SainteBrigitte'le Sainte-Catherine de Sienne, byk bir saldrganlkla, dnyay ekip evirmek,
diledikleri gibi ynetmek savn-daydlar; hibir erkek yetkesi tanmyorlard: hatt: SainteCatherine, kilisesindeki yneticilere epeyce sert davranmaktayd; Jeanne d'rc ya da SainteTherese, hibir erkein baaramad bir gzpeklikle yollarna devam etmilerdi. Kilise,
kadnlarn erkek boyunduruundan kmamas iin, Tanr adna gzclk etmektedir; en
gl silhlar, gnah balama, aforoz etme yetkileri erkein eline teslim edilmitir; onu
bunu gryorum diye tutturunca, Jeanne d'Arc yaklvermitir. Bununla birlikte, Tanr'nn
isteiyle erkeklerin yasalarna teslim edilmi bulunan kadn, Tanr'da, kendisini erkeklere
kar koruyacak byk bir yardmc bulmaktadr. Erkek mant, tanrsal gizler tarafndan
yadsnmaktadr; erkein gururu bir gnah biimine girmektedir; kouup didinmeleri sama
olmakla kalmayp, su niteliine -brnmektedir: Tanr'nn yaratt dnyay deitirmeye
kalkmann ne gerei vardr? Kadnn mahkm edildii edilginlik Tanr tarafndan kutsanm
olmaktadr. Ocak banda gergefini ileyen kadn, kendini Tann'ya. siyasal toplantdan
toplantya koan erkekten ok daha yakn hissetmektedir. Ruhunu kurtarmas iin bir ey
yapmas gerekmez, Tanr'nn buyruklarndan kmadan yaamas yeterlidir. Yaamla ruhun
bileimi tamamdr: anne, yalnz etten kemikten bir varlk dourmamakta, Tann'ya yeni bir ruh
kazandrmaktadr; bu, atomun hibir ie yaramayan gizlerini bulup ortaya karmaktan ok,
ama ok daha nemlidir. Kadn, Tann Baba'nn su ortaklyla, gsn gere gere diilie
sahip kabilir erkek karsnda.
Bylece Tanr, kadn cinsine, genel olarak saygnln kazandrmakla kalmamakta; ayn
zamanda, her kadn, gkyzndeki boluktan hatr saylr bir yardm grmektedir; kadnn,
insan olarak pek bir arl yoktur; ama tanrsal bir esinle hareket ettii an, istekleri
kutsallamaktadr. Madam Guyon, bir rahibenin hastal dolaysyle

18

36
K ADIN III
"Sze dayanarak buyurmann ve ayn Sz'e dayanarak itaat etmenin" ne demek olduunu
rendiini syler: demek ki, dindar kadn, yetkesini alakgnll bir boyunei altnda
gizlemektedir; ocuklarn yetitirirken, bir manastr ynetirken, bir yapt ortaya koyarken,
doast ellerin kulland uslu bir aratan baka bir ey deildir; onun szn dinlememek,
Tanr'ya kafa tutmak olur. Geri, erkekler de horgrmez Tanr'nn yardmn; ama bu yardma
sahip olduklarn ileri sren benzer varlklarn atmasnda hi de salam bir dayanak
deildir artk o; atma, sonunda, insan bir dzeyde zme balanr. Kadn, Tanr'nn
istencine, daha nceden doal olarak kendisine bal bulunanlarn gznde yetkesini mutlak
bir biimde dorulamak, ayrca, bu ie kendi kendisini de inandrmak iin bavurur. Bu
ibirliine bylesine deer verii sz konusu ilintiler bakasn ilgilendirse bile zellikle
kendi kendisiyle uramasndan gelmektedir; yce sessizlik, ancak, ite bu i atmalarda
yasa yerine geebilir. Gerekte, kadn, arzularm gerekletirmede, doyurmada bir bahane
olarak kullanmaktadr dini. Souk yaratll, eziyet grmekten ve etmekten holanan kadn,
eti bir yana brakarak, kurban rol oynayarak, evresindeki btn canl atlmlar durdurarak
kendisini kutsallatrmaktadr; kendi kendini idi ederek, hiletirerek sekinler arasna
girmektedir; her trl dnyasal mutluluktan yoksun brakarak kocasyla ocuklarna eziyet
ettii zaman, onlara, cennette, sekin bir yer hazrlamaktadr; dinibtn yaamykclerinin
anlattna gre, Marguerite de Cortone, "iledii gnahn cezasn" ocuuna ektirir-mi,
ancak sokaktan geen btn dilencileri doyurduktan sonra yemek verirmi ocuuna; bilindii
gibi, istenmeyen ocuun anneyi kinci yapmas sk sk grlen bir olaydr: byle bir ocuk,
annenin, erdemli bir fkeyle saldraca bir ganimettir. te yandan, ahlk ilkeleri pek sert
olmayan kadnlar da Tanr'yla uyuurlar; yarn gnahlarnn balanaca konusundaki kesin
inan, kadnn, kafasn kurcalayan kayglardan kurtulmasna yardm eder. ister ilecilii, ister
ehvet-dknln, ister gururu, ister alakgnlll semi olsun, ruhunun kurtuluu
kaygs onu zevklerin en byne, kendisiyle uramann verdii zevke gtrr;
yreinin atlarn dinler, etinin titreimlerini gzler, tpk gebe kadnn karnndaki meyveyle
dorur
KADININ DURUMU VE KL
37
lan gibi, kendindeki ekicilikle varln dorular. Kendini tatl bir uyanklkla incelemekle
yetinmez, ayrca gidip bir yneticiye iini dker; eskiden, herkesin nnde yaplan itiraflarn
hazzn da tadard. Marguerite de Cortone'un, bo bir gurura kapld iin, kendini
cezalandrmak zere, evinin taraasna kt, doum yapan kadn gibi ac ac barmaya
balad anlatlr: "Ey Cortone'lular, kalkn, amdanlarnz ve fenerlerinizi alp gelin, bir
gnahkr kadnn feryadn dinleyin!" Yldzlara doru barr, btn gnahlarn sayp
dkermi. Bu grltl kk drlle, kendine hayran birok kadnda grdmz
kendini gsterme ihtiyacn gidermekteydi. Din, bir kadnn, kendi kendine hogryle
bakmasna izin vermektedir; din ona vazgeilmez bir ihtiya duyduu klavuzu, babay,
sevgiliyi, koruyucu yce varl salamaktadr, bo hayallerini beslemekte, aylak saat-lann
doldurmaktadr. Ama zellikle dnya dzenini onaylamakta, cins ayrmnn ortadan kalkt,
yeryzndekinden daha iyi bir dnyada geecek daha iyi bir yaam umudu vererek imdiki
boyun-eiini dorulamaktadr. Kadnlarn kilise elinde bugn bile bylesine gl bir koz
oluu bundandr; kilise, ite bunun iin kadnn zgrle kavumasn kolaylatracak her
eye kyasya dmandr. Kadnlara ,bir din gerekir: dini srdrebilmek iin de kadnlara,
ama "gerek kadnlara" ihtiya vardr.
Grld gibi, kadnn "kiiliinin" btn, yani inanlar, deer lleri, bilgelii, ahlk,
beenileri, davrantan, iinde bulunduu durumdan gelmektedir. Aknln elinden alnm

19

olmas ister istemez, daha yce insani davranlara, kahramanlk, bakaldr, balardan
kopma, yaratma, icat etme gibi eylere geebilmesini engellemektedir; ancak bu saydmz
eyler erkeklerde de sk grlmez zaten. Arac durumunda, temel e olmayan ara
durumunda bir sr erkek vardr: ii, devrimci istencini ortaya koyan siyasal eylemle bu
durumdan kurtulur; ama "orta snf dediimiz katlarn erkekleri bile bile bu duruma
yerleirler; tpk kadn gibi gnlk ileri tekrarlamaya mahkm, hazrlop deerler iinde
yabanclam, kamuoyu dediimiz eye saygl, yeryznde belli belirsiz bir rahatlk arayan
memur, tccar ya da kalemefendilerinin kadndan en kk stnlkleri yoktur; ocuklarn
yetitiren, evine bakan, yemek piirip amar ykayan
38
K ADIN III
kadn, birtakm buyruklar yerine getiren erkekten ok daha bamsz ve girikendir; byle bir
erkek btn gn stlerinin szn dinlemek, kolal gmlek giymek, toplumsal yerine gre
davranmak zorundadr; kadnsa sabahlkla dolaabilir, komularyla glp elenebilir, arklar
syleyebilir; diledii gibi davranr, bir sr kk tehlikeyi gze alr, birtakm sonulara
varmaya alr. Kocasna oranla daha az geleneksel ve yzeysel bir ortamda yaamaktadr.
Kafka'nn krtasiyeci evreni -daha baka eylerle birlikte birtakm sama trenlerin,
sama davranlarn, ereksiz tutumlarn doldurduu o evren, ncelikle erkeklerin dnyasdr;
evkadn, gerekle daha ok yz yzedir; birtakm rakamlar yan yana dizen ya da sardalya
kutularn paraya eviren erkek, yalnz soyut eyleri yakalayabilmiti!" beikte yatan mamas
verilmi ocuk, ykanp tlenmi amar, nar gibi kzarm et, elle tutulur, gzle grlr
eylerdir; ve kadn, bu somut erekler ardnda koarken onlarn ve dolaysyle kendi
olumsalln deneyip grd iin, ou kez, onlar iinde yabanclap gitmez: kendini
yenilemeye hazr kalr. Erkein giriimleriyse hem birer tasan, hem de birer katrlar: o.
urann, kiiliinin kurban olur; bile bile kendisini nemli, ciddi bir kii sayar; erkek
mantm ve ahlkn yadsyan kadnsa bu tuzaklara dmez: Stendhal'in kadnda en
beendii ey de buydu ite; kadn, durumunun gizledii elimeden kurtulmak iin
gurura snmaz; insan saygnlk maskesi arkasna saklanmaz; dzene sokulmam
dncelerini, anlk duygu ve tepkilerini daha byk bir itenlikle da vurur. Ve onunla
konumak, kocasyla hobe etmekten ok daha ilgintir, hele beyefendinin yars olarak deil
de, kendi adna konutuu zaman: erkek, genel fikir dediimiz eyleri, yani gazetesinde ya da
belli konulara ayrlm birtakm yaptlarda bulduu lflar, beylik dnceleri tekrarlar:
kadnsa, snrl, ama somut bir yaantnn sonularn aktarr. u nl "kadn duyarl" biraz
masal, biraz da akadr; ama uras da bir gerektir ki, kadn, kendine ve dnyaya daha
dikkatli bir gzle bakmaktadr. Cinsel ynden, erkeklerin o buruk ikliminde yaamaktadr:
buna krlk, "gzel eyler"e dkndr; bu, yapmackla yol aabilecei gibi, insana ok
tatl anlar da yaatabilin yaad alan pek dar olduundan, kadnn ele geirebildii eyler
alabildiine deerlidir, kendisine yle gelir: onlar
KADININ DURUMU VE KL
39
kavramlar ya da tasanlar iine hapsetmeyip gzelliklerini ortaya dker; onun kama istei,
zevke, elenceye dknlkte kendini belli eder: bir demet iein, bir pastrmann, gzel
hazrlanm bir sofrann ucuzluunda kendinden geer, aylak zamanlarnn boluunu, cmert
bir sunu haline dntrr; glp elenmeyi, ark sylemeyi, takp taktrmay, kvrzvr
eyay sevdii gibi, evresindeki her eyi yakalamaya hazrdr: sokaktaki ya da gkyzndeki
grnm ilgiyle izler; bir ar, bir akam gezmesi ona yepyeni ufuklar aar; erkek, ou
kez, bu zevklere katlmak istemez; o eve girince, evdeki kadnlar susarlar, glmeler kesilir,
onun istedii gibi cidd ve terbiyeli birer yz taknlr. Kadn, yalnzlndan, toplumdan
koparlmlndan, yaamnn benzersizliini karr: gemi, lm, zamann ak gibi
konularda erkeinkinden daha derin bir yaants vardr; yeryzndeki yazgsnn belli

20

olduunu bildiinden, ancak gnlnn, etinin, ruhunun yaayabilecei servenlerle ilgilenir

ve edilgin olduundan, kendisini aan gereklii, bir tutku ya da uran tutsa olan erkekten
ok daha byk bir tutkuyla, ok daha duygulu bir biimde karlar; kendini heyecanlarna
brakmak, duygulanmalarn inceleyip onlardan bir anlam karmak hem houna gider, hem de
bunu yapacak vakti vardr. Hayalgc, ie yaramaz dlere dalp gitmedii zaman,
duygudala dnr: karsndaki insan olanca deiikliiyle anlamaya ve onu kendi iinde
yeniden yaratmaya alr; szn en gerek anlamyla kocasna, sevgilisine benzeyebilir:
erkein yanna bile yaklaamayaca bir ustalkla onun taanlarm, onun kayglann benimser.
Kl krk yaran bir dikkatle eilir dnyaya ve bu dnya, zlmez bir giz gibi gzkr ona:
her varlk her nesne, bu bilmecenin karl olabilir; bkmadan, usanmadan sorar, aratrr.
Yaland zaman, hayal krklna urayan dikkati, ou kez insana haz veren bir alaycla,
kpeksellie dnr; erkeklerin uydurduu dolmalar yutmaya yanamaz, onlarn
kurduu gsterili yapnn olumsal, sama ve bedelsiz iyzn grr. Baml oluu, kopup
aynlmasn engeller; ama zorla kendisine benimsetilen zveride, kimi zaman, gerek bir
eliakln kaynan bulur; kocas, sevgilisi, ocuu uruna kendini unutur, zn dnmez
olur, tam bir sunu, armaan haline gelir.
40
KADIN III
Erkek dnyasna uyamadndan, ounlukla, kendi tutumunu kendi izer; o zaman, hazrlop
reetelere, beylik dncelere daha az bavurur, iyiniyetliyse, iinde srekli bir kayg vardr
ve bu, sahicilie, kocasnn o nemli kendine gveninden ok daha yakndr.
Ama kadn, ancak erkein nne srd aldatmacalar geri iterse kavuabilir bu
ayrcalklara. st snflarda, kadnlar, kocalarnn suortakln seve seve benimserler, nk
erkein salad rahatlklara baylmaktadrlar. Byk kentsoylu ya da soylu snfa giren
kadnlarn snf krlarn, kocalarndan daha atelice savunduklar grlmtr: bu karlar
uruna insan olma zerkliini kknden yok-etmeyi gze alrlar; ilerindeki her trl
dnceyi, eletirici yargy, anlk atlm ldrrler; herkesin kabul ettii grleri papaan
gibi tekrarlarlar; erkek yasalarnn nlerine kard rnekle kendi kiiliklerini
birbirine kartrrlar: yreklerindeki, hatt yzlerindeki itenlik bir daha dirilmemecesine
lmtr. Evkadn , ev iinde, ocuk bakmnda bamszlna kavuur: buradan snrl ama
somut bir yaant elde eder. "Her hizmetini bakasna grdren" kadnnsa, dnyay etkileme
olana yok olmutur; o, dler iinde, soyut ve bo dnyada yaamaktadr. ne srd
dncelerin etki gcn bilmez; geveledii szckler, onun aznda, tm anlamlarn
yitirmilerdir; iktisat, sanayici, hatt kimi zaman bir general bile birtakm yorgunluklar,
kayglar yklenir, baz tehlikelere atlr; ayrcalklarn adaletsiz bir pazardan satn alrlar, ama
hi deilse kendilerinden bir eyler verirler karlnda; kanlanysa, aldklar eylere karlk
hibir ey vermez, hibir ey yapmazlar, ve tabi haklarnn geri alnmazlna krkrne
inanrlar. O bo saldrganlklar, kkl yetisizlikleri, dik-kafal bilgisizlikleri onlar, insanln
en gereksiz, eri deersiz varlklar haline getirir.
yleyse, lmsz "erkek"ten sz etmek ne denli samaysa, ge-nel-geer bir "kadn"dan sz
amak da ylesine samadr. Bu adan baklnca, kadnn erkekten stn m, aa m, yoksa
ona eit mi olduunu ileri sren kyaslamalarn boluu kolayca ortaya kmaktadr: iki cinsin
durumu tepeden trnaa deiiktir. Bu durumlar karlatrlrsa, erkeinkinin ok daha iyi
olduu aka grlr;
KADININ DURUMU VE KL
41
nk o, yeryznde zgrln ortaya koyabilmek iin ok daha fazla somut olanaa
sahiptir; dolaysyle, erkein gerekletirdii iler, kadnlarnkinden ok ok fazladr:
kadnlannsa, herhangi bir ey yapmalar, hemen hemen yasaktr. Bununla birlikte, erkeklerle

21

kadnlarn zgrlklerini nasl kullandklarn karlatrmaya kalkmak da, daha bandan

anlamsz bir itir, nk her iki cins de aslnda bu zgrl diledikleri gibi
kullanmaktadrlar. Her iki cinsi bekleyen kt niyetlilie kayma tehlikeleri, ciddiliin
getirecei aldatmacalar, deiik biimlerde de olsa ayndr; zgrlk, her iki cins iin de
tamdr. Yalnz, bu zgrlk kadnda soyut ve bo olduundan, kadn bu zgrle ancak
bakaldrda gerekten kavuabilir: bir eyler kurma olanandan yoksun kiiler iin
zgrle giden tek yol budur; iinde bulunduklar durumun snrlarn yadsmalar, gelecei
hazrlayacak yollan amaya uramalar gerekir; boyunemek, bir istifadan, bir katan
baka bir ey deildir; kadn iin, zgrl urunda almaktan baka kar yol yoktur.
Bu kurtulu ancak topluca olabilir ve her eyden nce, kadnn .iinde bulunduu durumun
iktisad ynden evrimini gerektirmektedir. Oysa, imdiye dek, pek ok kadn bireysel
kurtulularn tek balarna aramtr, hl da aramaktadrlar. Varolularn ikinlikleri iinde
dorulamaya, yani aknlklarn yine bu ikinlik iinde gerekletirmeye almaktadrlar.
Kendine hayran kadnda, sevdal kadnda, sofu kadnda grdmz ey drt duvar arasna
kapatlm bir varln, hapishanesini bir an ve eref g, kleliini de yce bir zgrlk
haline getirebilmek iin giriilmi ^kimi zaman insan gldren, ou kez de alatan son
bir abadan bakas deildir.
KNC KESiM
DORULAMALAR
I. BLM
t
KENDiNE HAYRAN KADIN
ZAMAN zaman, kendine hayranln kadnn temel tutumu olduu ileri srlmtr;1 ancak
bu kavram gereinden fazla geniletip yaymak, La Rochefoucauld'nun bencillik kavramna
yapt gibi, onu ykmak olur. Gerekte, kendine hayranlk, ok belirli bir yabanclama
srecidir: ben mutlak bir erek olarak alnmakta, zne bunun iine kap saklanmaktadr.
Kadnda, buna benzer sahici ya da deil daha baka bir sr tutum vardr: bunlarn bir
ksmn yukarda inceledik. Yalnz uras bir gerektir ki, durum ve koullar kadn, erkekten
daha ok kendine eilmeye, sevgisini kendine evirmeye itmektedir.
Her sevgide, bir zne-nesne ikilemesi gereklidir. Kadn, ayn noktada birleen iki ayr yoldan
ynelir kendine hayran olmaya. zne olarak kendini bir sr eyden yoksun hisseder;
kkken, bir olan ocuu iin alter ego (baka ben) yerine geen erkeklik organndan
yoksundur; bydkten sonraysa, saldrgan cinsellii doyumsuz kalr. Ve daha da nemlisi,
erkek etkinlikleri kendisine yasaktr. O da birtakm ilerle urar, ama hibir ey yapmaz;
kadnlk, analk, ev-kadnl gibi ilerde, br insanlardan ayrlan bir varlk olarak ortaya
kamaz. Erkein dorusu, kurduu evlerde, kestii ormanlarda, iyiletirdii hastalardadr:
kendini birtakm tasar ve ereklerde btn-leyemeyen kadn, varln, kiiliinin ikinliinde
yakalamaya alacaktr elbet. Sieyes'in lfn yanslayan Marie Bshkirtseff2 unlar
n
1 Helene Deutsch, Psychology ofV/omen (Kadnn Ruhsal Prm).
2 Marie Bashkirtseff (1860-1884), Paris'te yaam ve lm, Rus asll bir ressam. Epey
gzelmi. (ev.)
48
KADIN III
aynaya yansyan grntmle vndmden daha az ovunurdum... Ancak bedensel zevk
insann ruhunu btnyle doyurur.
Buradaki "bedensel zevk" sz belirsiz ve yersizdir. Ruhu doyuran ey, udur: onun, tad
nitelikleri ortaya koyabilmek iin birtakm kantlar gstermesi gerekir, oysa yz, hemen u
anda nmzdedir, kukuya yer brakmayacak biimde elimizin altndadr. Btn gelecek,
erevesi bir evren meydana getiren u kl rt iindedir; bu dar snrlarn dnda, nesneler

22

karanlk ve dzensiz bir uurumdan baka bir ey deildirler; dnya, iinde bir imgenin,
Biricik varln yansd u kk cam parasna indirgenmitir. Aynadaki grnts iinde
boulup giden kadn, zaman ve uzayn dnda, tek bana, diledii gibi egemendir; erkekler,
servet, an eref ve ehvet, her ey onun hakkdr. Marie Baskhkirtseff gzelliiyle ylesine
sarhotu ki, onu, rmez bir mermere dkmek istiyordu; bylece kendini lmsz-letirmi
olacakt:
Eve dnp soyunuyor, stmdekilerin hepsini karyor ve o gne dek hi grmemiim gibi,
vcudumun gzellii karsnda ayorum. Heykelimi yaptrmal ama nasl? Evlenmeden
olacak i deil. Ve hemen, mutlaka evlenmeliyim, yoksa gittike irkinleip bozulacam...
Srf heykelimi yaptrmak iin bile olsa, bir koca bulmalym.
Sevgilisiyle bulumak zere hazrlanan Cecile Sorel4 yle anlatyor kendini:
Aynamn nndeyim. ok daha gzel olmak isterdim. Aslan yelesinden yaplm framla
salarm taryorum. Taramdan kvlcmlar fkryor. Bam, altn sars nlara benzeyen
kabark salarm arasnda tam anlamyla bir gne gibi duruyor.
Ben de, bir sabah, bir kahvenin tuvaletinde grdm bir gen kz hatrlyorum; elinde bir
gl vard ve azck sarho gibiydi; dudaklarn, iindeki grnty imek istercesine aynaya
yaklatryor, glmseyerek: "Harikaym canm, harika!" diye mrldanyordu. Hem
4 1873'te Paris'te domu nl bir tiyatro oyuncusu. (ev.)
KENDiNE HAYRAN KADIN
49
rahibe, hem put olan kendine hayran kadn, anlar erefler iinde, lmszln gbeinde
yzmekte, bulutlarn te yanndaki yaratklar, diz kp ona hayran olmaktadrlar: o, kendi
imgesini seyreden Tanr'dr. Madam Mejerowsky: "Baylyorum kendime, kendi kendimin
Tann'sym ben!" diyordu. Tanr'lamak, kendi-iin varlkla ken-dinde-varln o olanaksz
bireimini gerekletirmektir: bireyin bunu gerekletirdiini sand anlar, onun iin,
sevinle, cokuyla, btnsellikle dolu ender anlardr. Roussell, 19 yandayken bir gn, bir
tavan arasnda, bana n elenginin konduunu hissetti: bir daha da iyilemedi. Aynann
iinde, kendi kiisel izgilerine brnm ve aynca, inancna gre kendi z bilinci
tarafndan canl hale getirilmi olan gzellii, arzuyu, ak ve mutluluu gren kzsa, mr
boyunca, bu gz kamatrc anlamann vaatlarn tketmeye alacaktr. Maria
Bashkirtseff, bir gn, aynadaki imgesine: "Sevdiim sensin," diye itirafta bulunur. Baka bir
gnse: "Kendimi ylesine seviyor, ylesine mutlu ediyorum ki, akam yemeinde deli
gibiyim," diye yazar. Kadnn gzellii kusursuz deilse bile, yznde, ruhunun benzersiz
zenginliklerinin ldadn grecek ve bu akln bandan almaya yetecektir. Yazd
romanda Valerie ad altnda kendisini anlatan Madam Krdener5 unlar sylemektedir:
Onda, bugne dek hibir kadnda grmediim zel bir ey var. Birok insan onun kadar
ekici, hatt ok daha gzel olabilir, ama yine de ona benzeyemez. Kimse ona tapmyor belki,
ama yle eriilmez, yle sevimli bir yan var ki, herkesin ilgisini ekmekte. Onun bu
tkrldm, ince halini grdkten sonra, insann dnce gibi kadn diyesi geliyor...
En irkin kadnlarn bile, zaman zaman, ayna-karsnda kendilerinden geebilmelerine
amak yanltr: onlar, hemen orackta, gzlerinin nnde duran, etten kemikten yaplm
varlk karsnda heyecanlanmaktadrlar; tpk erkekler gibi, taze bir dii etinin katksz
cmertlii gzlerini kamatrmaya yetmektedir; ve kendilerini benzersiz bir zne olarak
hissettiklerine gre, azck ktniyetle, kendilerine
5 mrnn byk bir blmn Fransa'da geirmi Rus asll bir kadn yazar (1764-1824).
(ev.)
50
K ADIN III

23

zg niteliklere ei benzeri bulunmayan bir ekicilik katverecek-lerdir; yzlerinde ya da

vcutlarnda, hi kimsede olmayan, tatl, arpc bir izgi buluvereceklerdir; yalnzca kadn
olduklarn hissetmeleri, gzelliklerine inandracaktr onlar.
Ayrca ayna, ayrcalkl olmasna ramen, bircik ikileme arac deildir. Her insan, i
konumalarnda, kendine bir ikiz karde yaratmay deneyebilir. Gnn byk bir ksmn tek
bana geiren, ev ilerinden sklan kadnn, hayalinde kendine diledii gibi bir kiilik izmek
iin bol bol zaman vardr. Gen kzlnda, gelecei dnp d kurmaktayd; belirsiz bir
imdiki zamana hapsedildikten sonra, oturur, bandan geenleri anlatr kendine; sam solunu
deitirip estetik bir dzen katar bu ykye, olumsal yaamn, lmnden balayp geriye
doru uzanarak, bir alnyazs haline dntrr.
Daha birok zelliklerinin yannda, kadnlarn ne kadar ounun, ocukluk anlarna bal
bulunduklarn hepimiz biliriz; kadnlarn yazd edebiyat eserleri bunun kantdr; erkeklerin
yaam yklerinde, ocukluk, genel olarak ikinci plandadr; kadnlarsa, tam tersine,
ounlukl,a yalnz kk yalarda balarndan geenleri anlatrlar; bu yllar, romanlarnn,
masallarnn balca malzemesidir. Kadn dostlarndan birine ya da sevgilisine yaam
yksn anlatan kadn, hemen her zaman: "Kklmde..." diyerek sze balar. Onulmaz
bir zlem duyarlar o aa. nk o ada, hem bamszln tadn karmakta, hem de
balarnn stnde, iyiliklerine alan baba elinin varln hissetmekteydiler; yetikin
insanlarca korunan ve dorulanan bu kk kzlar, nlerinde ak bir gelecek bulunan zerk
bireylerdiler: imdiyse, evlilik ya da ak onlar yeterince koruyamamakta, imdiki zamann
tutsa, birer hizmeti ya da nesne halinde yaamaktadrlar. ocukken btn dnyaya
egemendiler, her gn yeni bir parasn ele geiliyorlard: imdiyse evrenden koparlp
ayrlm, ikinlie, durmadan ayn eyleri tekrarlamaya mahkm edilmilerdir. Tanr'nn
gznden dm gibi hissetmektedirler kendilerini. Ama en ok zldkleri ey, genellik
iinde yitip gitmi olmalardr: milyonlarca kadn arasndaki bir kan, bir ana, bir evkadn, bir
kadndrlar; oysa ocukken, her biri, kendi durumunu apayr bir biimde yaamtr; o ada,
dnya konusunda bildikleriyle arkadalannnki arasndaki
KENDiNE HAYRAN KADIN
51
benzerliklerin farknda deildi henz, anas babas, retmenleri, kz arkadalar onu ayr
birey diye gryor o da kendisini kimseyle kyaslanmaz, kimsenin elde edemeyecei
yazglara ak, esiz bir varlk gibi hissediyordu. Kadn, zgrlnden, gerekliliinden,
egemenliinden vazgetii ve bir bakma ihanet ettii bu kk kz-kardee bakarken heyecan
duymaktadr. Byyp kadn haline gelen bu insan, zlemle eski gnlerini aramaktadr; iinde
lp gitmi olan o ocuu bulmaya almaktadr: "Yavrum" lf btn varln sarsmaktadr;
hele "hey gidi yaramaz kz" dediniz mi, eski yaralar depremekte, yitip giden benzersizliini
dnmektedir.
Bu kimseciklere benzemeyen ocua bakp uzaktan heyecanlanmakla yetinmez: onu
benliinde yeniden yaamaya alr. Beenilerinin, fikirlerinin, duygulanln o gnden bu
yana ayn benzersiz tazelii srdrdklerine kendi kendini inandrmaya urar. Bir
gerdanlkla oynar ya da bir yz evirip evirirken, gzlerini bolua dikip, akn bir
tavrla: "Garip ey... ama ben byleyim ite... inanmazsnz belki: su beni byler... Ah, ah!
baylrim krlarda yaamaya!" Her yeleme oha bir gariplik, her gr de dnyaya kafa tutma
gibi gelmektedir. Dorothy Parker bu pek yaygn zellii syle anlatmaktadr: betimledii Mrs.
Welton'dr.
Kendini, evresi iekle dolu olmazsa mutluluu tadamayacak bir kadn gibi dnmeye
baylyordu... Karlat insanlara, kk itiraflarla, iekleri ne denli sevdiini belli
ediyordu. Bu kk itiraflarda, dinleyicilerinden, beenisini fazla garip bulmamalarm
istermiesine, zr dileyen bir hava vard. Karsndakinin, byk bir aknlk iinde elini
alnna vurup: "Allah, Allah! ne gnlere kaldk!" diyerek srtst devrilmesini bekliyordu

24

sanki. Zaman zaman, daha baka ufak tefek yelemelerini aklyordu; o ince ruhu kalbini
gzler nne sermekten doal olarak tiksinirmi gibi hep ayn akn baklarla, renkleri,
dalar bayrlar, elenceyi, gerekten ilgin bir mcevheri, gzel kumalar, iyi dikilmi
giysileri, gnei nasl delice sevdiini anlatyordu. Ama en ok aa vurduu iek
sevgisiydi. Bu beeninin kendisini, btn tekilerden fazla, br lmllerden ayrdna
inanyordu.
l
52
KADIN lII
Kadn, bu zmlemeleri davranlaryla dorulamaya yatkndr; tutar bir renk seer: "yeil
benim rengimdir," der; yeledii bir iek, bir koku, bir mziki, saygyla yanat bo
inanlar, gelip geici hevesleri vardr; kiiliini giysilerinde ya da evinin deniinde ortaya
vurmas iin gzel olmas gerekmez, iine yerletii kiinin zeksna, dikballna ve
yabanclamasnn derinliine gre az ya da ok tutarll ve zgnl vardr. Bazlar,
geliigzel birtakm izgileri alr, karman orman biraraya getirirler; bazlanysa, belli bir
dizgeye bal olarak belli bir kii yaratr, srekli olarak bunu oynarlar: kadnn, bu oyunla
doruyu birbirinden pek ayrmadn yukarda sylemitik. Yaam, yaratlan bu kahramann
evresinde, kimi zaman kederli, kimi zaman harikalarla dolu, ama hep artc bir roman
biiminde rlmektedir. Kimi zaman bu, daha cneden yazlm bir romandr. Poussiere'deki
Judy olduklarn syleyen kzlarn saysn unuttum; ok irkin yal bir kadn hatrlyorum.
Allahn gn: "Vadideki Zam-bak' okuyun: bamdan geenleri renmi olursunuz" derdi; o
sralar kk bir ocuktum, saygl bir aknlkla bu solgum zambaa bakardm. Daha
bakalarysa, belli bir ad vermeden mrldanrlar: "Ah, al, bamdan geenleri yazsalar, koca
bir roman olur." Alnlarnn ortasnda iyi ya da kt bir yldz vardr. "Ah, karde, bu iler de
hep benim bama gelir," derler. Ya kara talih yakalarn brakmaz, ya da talihleri aktr:
szn tasas, belli bir alnyazlar vardr. Cecile Sorel, Memoires'nn (Anlar'nn) bandan
sonuna dek bir an bile ayrlmad saflyla unlar yazmaktadr: "Bylece insan iine
kartm, lk dostlarm, stn yetenek ve zellik'ti." Ve kendine hayranln canl ant olan le
Livre de ma Vie'de, Madam de Noailles yle demektedir:
Bir gn, dadlar yokoldu: talih ald onlarn yerini. Bu hem gl, hem zayf yarat kimi
zaman ihsanlara bodu, kimi zaman yerlerde srndrd, tufanlardan kurtard ve o ieklerini
kurtararak, sesini gittike ykselterek sava bir Ophelia halinde su yzne kt. Talih
ondan, Eski Yunanllarn lm bile kendi yararlarna kullandklarn hatrlayarak, gelecekten
umut kesmemesini istemiti.
KENDiNE HAYRAN KADIN
Kendine hayranln en gzel rneklerinden biri olan u paray da alalm:
Kkken, kollarm ve bacaklarm rp gibi ince, ama yuvarlakt, pembe yanakl, salam bir
kzdm; tpk Musa'nn tandan fkracak hayat suyu gibi, anlalmaz bir biimde o susuz
lmden, almdan ksa sreli ve giz dolu lmlerimden fkrabilecek canlla ramen
tkrldm, karanlk bir kiilik kazandm, bu da son derece duygulu bir kz haline getirdi beni.
Yzde yz hakkm olduu halde, yrekliliimi vecek deilim. Gcme, talihime veriyorum
onu. Oysa, tpk yeil gzl, kara sal, minik ama gl elleri olan bir'kzm der gibi,
yrekliyim de diyebilirdim...
Bir de u satrlara bakn:
Bugn, ruhumdan ve onun uyum getiren glerinden aldm destekle, iimden geldii gibi
yaadm ne srebilirim artk...
Kadn, eer gzel ve ekici deilse, mutlu bir yaam yoksa, o zaman kurbanl
benimseyecektir; yenilmez bir inatla Mater dolo-rosa (acl ana), anlalmam e roln
oynayacak, kendini hep "dnyann en mutsuz kadn" sayacaktr. Stekel'in La Femme frigide'de (Souk Kadn'da) rnek diye verdii kara dnceli kadn ite byledir:

25

Madam H. W..., her yl, Noel'de, koyu renk giysiler iinde sapsar bir yzle bana gelir, kara
talihinden yaknr. Gzyalar iinde, kederli bir yk anlatr hep. mr boa gitmi, evlilii
hibir ie yaramamtr: lk zamanlar, ben de epey duygulandm, handiyse onunla birlikte
alayacaktm. Aradan iki yl geti, ama bizimki hep ayn krk umutlar iinde yaamakta, boa
giden mrne alamaktadr. Yz izgilerinde kn ilk izleri belirmitir, bu da alayp
szlamas iin yeni bir bahanedir tabi. "Ah, ah! bir zamanlar herkesin tapt bir kadnken,
bakn ne hale geldim!" Btn dostlar bana gel?
54
KADIN III.
felketleri bildiinden, yakndka yaknmakta, umutsuzluunun stne bastka basmakta.
Herkes el aman diyor yaknmalarndan... Bu da, kendini mutsuz hissetmesi, yapayalnz ve
anlalmam saymas iin yeni bir frsattr. Bu ac dehlizinden kurtulmann yolu yoktu artk...
Kadncaz "bu trajik rol"den zevk alyordu. Dnyann en talihsiz kadn olmaktan szn en
gerek anlamyla zevk duyuyordu. Etkin yaama katlmas iin harcadmz btn abalar
boa gitti.
Kk Madam Welton'da, yce Anna de Noailles'da, Stekel'in talihsiz hastasnda ve
olaanst bir yazgnn kurban olan btn kadnlarda ortak bir yan vardr: kendilerini
anlalmam hissetmektedirler; evreleri, onlarn benzersizliini hi ya da yeterince
grememektedir ve bakasnda bulduklar bu bilgisizlii, bu kaytszl, kendilerindeki bir
gize yormaktadrlar, iin gerek yan u ki, birou, kendileri iin byk nem tayan'
ocukluk ya da genlik dnemlerini sessizce ilerine gmmlerdir: resm yaam yklerinin
gerek ykleriyle akmadn bilmektedirler. Ayrca, kendine hayran kadnn yaratt
kahraman, somut yaamda gerekleemedii iin, yalnzca hayali bir varlktr; birlii somut
dnyadan gelmemektedir: bunu salayan ey, Ortaa'n yanmayan ta kadar karanlk bir
eit "g", "zel bir etki", gizli bir ilkedir; kadn, kendi madd varlna inanmaktadr, ama
bunu bakasnda bulup ortaya karmaya kalkt an, elle tutulup gzle grlmez sulan itirafa
kalkan akl hastas gibi saptacaktr. Her iki durumda da "giz", insann iinde btn duygu
ve davranlar zmeye yarayan bir anahtar bulunduu konusundaki bo. inanca
indirgenmektedir. Ak hastasna bu yanlsamay veren ey, duygu ve davranlarndaki isten
yokluu, hareketsizliktir; kadn da, gnlk eylem iinde kendini ortaya koyamad iin,
varlnda anlatlmaz bir gizin bulunduuna inanmaktadr: nl kadn anlal-mazl efsanesi
de bu yanlsamay hem srdrmekte, hem de ondan g alp dorulanmaktadr.
Deeri anlalmam hazinelerle dolu olan kadn talih yzne glsn glmesin, kendi
gznde, bir alnyazsnn ynettii tragedya kahraman kadnlar gibi bir gereklilik
kazanmaktadr. Btn yaam, kutsal bir drama dnmektedir. Byk bir grkemle seilen
giysinin
KENDiNE HAYRAN KADIN
55
altnda, hem papaz cppesi giymi bir rahibe, hem de sadk eller tarafndan allanp pullanm,
sadk kullarn hayran baklar nne karlm bir put yatmaktadr. Evinin ii, kendine
tapnmann gerekletirildii bir tapnaktr. Marie Bashkirtseff, evresine en az giysilerine
gsterdii titizlikle yanamaktadr:
alma masasnn hemen yannda, eski tarz bir koltuk var; bylece, odaya birileri girer
girmez bu koltuu hafife kprdatmam, insanlarn karsna kvermeme yetiyor... arkamdaki
kitaplar, tablolar ve eitli ev bitkileri arasnda, o kocaman, bilgi grnl masann
yanbanda, bacaklarmla ayaklarm eskisi gibi kapkara bir tah-, tayla ikiye blmeden olduu
gibi gstererek oturuyorum. Divann stne iki mandolinle bir gitar aslm. Btn bunlarn
ortasna, mavi damarl, minicik ve ince elli, san sal bir kz oturtun.
Kadn, alml alml salonlarda dolat, kendini nn kollarna brakt anda grevini
yerine getirmektedir, gzelliinin hazinelerini drt bir yana saan Vens'tr o. Cecile Sorel,

26

Bib'in6 yapt karikatrn camn erevesini paralarken kendini deil, Gzellik'i koruyordu;
Memoires'ma (Anlar'nda) yaamnn her annda, lmlleri Sanata tapnmaya ard
grlr. Isodora Duncan7 da, My Life (Yaamm) adl kitabnda kendini anlatrken ayn eyi
yapmaktadr:
Oyunlardan sonra, srtmda kolsuz gmleim, bamda gllerle ylesine gzelim ki! Neden bu
gzellikten yararlanlmasn? Neden btn gn beyniyle alan bir erkek bu nefis kollar
tarafndan sarlmasn, neden birka saat gzellikler iinde dertlerini unutup avunmasn?
Kendine hayran kadnn eliakl ona birtakm yararlar salar: o, aynalardan ok, bakas'nn
hayranlk dolu gzlerinde yakalar anlar erefler iinde yzen benzerini. akak bir seyirci
ya da dinle6 1888'de Paris'te domu nl karikatrist Georges Breitel'in takma ad. (ev.) 1 nl
Amerikan bale oyuncusu (1878 San Francisco -1926 Nice). (ev.)
56
KADIN III
yici topluluu bulamaynca, gider bir papaza, bir doktora, bir ruh hekimine aar kalbini;
bunun yannda, el ya da kre falna bakan kadnlara da akl danr. Yeni parlamakta olan bir
yldzck: "inandmdan deil canm, ama beni bana anlatmalar yle houma gidiyor ki!"
diyordu; kadn dostlarna iini dker; herkesten ok sevgilide bir tank arar; k olan kadn
hemen unutur kendi benini: ama kadnlarn pek ou, srf kendi benlerini unutamadklar iin,
gereklen sevmeyi bilemezler. Yatak odasnn gizliliindense, daha geni sahneleri yelerler.
Gsterili yaama verdikleri nem de buradan gelmektedir; kendilerini seyredecek gzlere,
dinleyecek kulaklara ihtiyalar vardr; oynadklar kiiye, seyircilerin en kalabal gereklidir.
Marie Bashkirtseff, odasn anlatrken, u itiraf azndan kanr:
Bylece, ieri girip de beni yazarken grdkleri zaman, "sahneye km gibi" oluyorum.
Birka sayfa tede de yle der:
Kendime hatr saylr bir sahne kurmaya karar verdim. Sarah Bernhardt'nkinden ok daha
byk ilikler yaptracam kendime...
Madam de Noailles da unlar yazmakta:
Agoray (insan nne kmay) severim, teden beri sevmiimdir... Bu yzden de,
konuklarnn okluundan sklan ve zr dileyen birok dostumu su iten itirafla
yattrmmdr: "bo koltuklar karsnda oynamak'tan holanmam.
Ssl giysiler, insanlarla hobe, kadnn bu kendini gsterme eilimini genellikle doyurur.
Ama kendine hayran kadn, ok daha ender, ok daha deiik biimde kendini gstermek
ister. zellikle, yaamn seyircilerin alklarna adanm bir armaan haline getirerek,
gerekten sahneye kmaya baylr. Madam de Stael, Corinne adl romannda arp eliinde
okuduu iirlerle italyan seyircileri nasl bylediini anlatr. Coppet'deki aile atosunda,
balca elencelerinKENDINE HAYRAN KADIN
57
den biri, tragedyalardaki rollerden birini oynayarak okumakt; Phedre klna girer, Hippolyte
klna soktuu gen klarna ateli sevda szleri sylerdi. Madam Krdener, zerinde
uzmanlat atk dansn Valerie'de, yle anlatr:
Valene, koyu mavi muslin atksn getirtti, alnna dklen salarm kaldrd; atky basma att;
al akaklarndan aa szlp omuzlarna dklyordu; Eski Yunandaki gibi aln oduu gibi
ortaya kt, salar grnmez oldu, gzkapaklan indi, dudaklarndan eksik olmayan
glmsemesi yava yava silindi: bas eildi, atks usulca kavuturulmu kollarna, gsne
dt, bu masmavi tl, bu tatl ve yumuak yz dingin bir boyuneii dile getirmek zere
Correge tarafndan resmedilmiti sanki; gzlerini yerden kaldrd, dudaklar glmsemeye
alt anda onu gren, Shakespeare kaleminden km, bir antn dibinde Ac'y
glmseyen Sabr meleine benzetirdi.

27

... Ama bir de Valerie'yi-grmelisiniz. Asl o, hem utan, hem soylu ve iyice duygulu bir
tavrla insanlar allak bullak etmekte, ardna takp srklemekte, heyecanlandrmakta,
yreklen, tpk hzla ykseldikleri andaki gibi kt kt attrmakta; renilmesi olanaksz,
doann ancak baz yce varlklara balad o sevimli ekicilik yalnz onda var.
Durum ve koullar uygun derse, hibir ey, kendini aka tiyatroya vermek kadar honut
edemez kendine hayran kadn:
Tiyatro, diyor Georgette Leblanc, o gne dek aradm eyi getiriyordu bana: coup tama
drtsn. Bugnse, "eylemin karikatr" gibi gryorum onu; ancak ar kiilere gerekli bir
ey sayyorum.
Kulland deyim ok arpc: eylemde bulunamayan kadn, kendine, eyleme benzer eyler
icat ediyor demek; tiyatro, baz kadnlar iin, ayrcalkl bir ersatz (dn) dr. Aynca, oyuncu
kadn birok erekler gdebilir. Kimisi iin, sahneye kmak bir para kazanma arac, basit bir
uratr; kimisi iinse, sevda oyunlarnda kullanlacak bir ne erime yoludur; daha bakalar
iinse, kendine hayranln doruudur;
58
K ADIN :III
KENDiNE HAYRAN KADIN
59
en byk kadn oyuncular Rachel, la De falan yarattklar rollerde kendilerini aan
sahici sanatlardr; deersiz oyuncu ise, tam tersine, yaratt eye deil, onun getirecei ne
bakar; ncelikle kendi deerini gstermeye alr. Kendine hayran kadn, znden bir eyler
vermeyi bilemedii iin, gerek sanatta, gerek akta belli bir snrn tesine geemeyecektir.
Bu eksiklik, btn etkinliklerinde kendini gsterecektir. Kendisini ne kavuturacak btn
yollara bavurma eilimi duyacaktr; ama bu yollan hibir zaman canla bala
izleyemeyecektir. Resim, heykel, edebiyat gibi sanat dallan ok sk bir raklk dnemiyle
insanlardan uzak bir almay gerektirirler; birok kadn bunlan denemekte, ama olumlu bir
yaratma istekleri yoksa, ksa zamanda bundan vazgemektedir; srdrenlerin ou da,
alyormu gibi "oyun oynamaktadr." Nasl etsem de ne ersem diye kafa patlatan Marie
Bashkirt-seff, ayakl resim sehpas banda saatler geirirdi; ama resmi sevemeyecek kadar
ok seviyordu kendini, inatla harcanan yllardan sonra, kendisi de itiraf eder bunu: "Evet,
resim yapma zahmetine girmiyorum artk, bugn oturup inceledim kendimi, oyun oynuyorum
ben..." Bir kadn, Madam de Stael, Madam de Noailles gibi bir yapt ortaya koymay baard
m, kendine hayranlk btn zamann almyor demektir: ancak, birok kadn yazar bekleyen
tehlikelerden biri, itenliklerine zarar veren, onlar snrlayan, deerlerini azaltan kendini
beenme eilimidir.
Herkesten stn olduuna inanan birok kadn, bunu bakalarna gsterme yetisinden
yoksundur, o zaman, btn hnerleri, deerlerine inandracaklar bir erkei kullanmak
olacaktr; zgr tasarlarla, benzersiz deerler elde etmeye uramaz byleleri; kendi
ben'lerine, hazrlop deerler katmaya alrlar; bunun iin de esin perisi, akl hocas roln
benimseyerek onlara benzeme umuduyla, etkili ve nl erkeklere yanarlar. Bu konuda en
ilgin rnek, nl yazar Law-rence'la Mabel Dodge arasndaki ilikidir:
Akimi elmek, onu bir eyler yaratmaya itmek istiyordum, der Mabel Dodge... Onun ruhuna,
istencine, yaratc hayal gcne, aydnlk grne ihtiyacm vard. Bu temel aralar ele
geirebilmek iin,
kanna girmem gerekiyordu... Kendimi bildim bileli, tek bama bir ey yapmaya kalkmayp
hep bakalarna bir eyler yaptrmak istemiimdir. Zamanla, bakalarna malzeme salayarak
eylemde bulunduumu, yarattm sanr oldum. "Hibir ey yapmamamn verdii
umutsuzluk duygusunun dn" gibi bir eydi bu.
Yine Mabel Dodge, daha ilerde unlar yazar:

28

Lawrence'n benim tarafmdan fethedilmesini, benim yaantmdan, benim gzlemlerimden

yararlanmasn, benim Taos'umu kullanmasn, btn bunlar harika bir sanat yaptnda dile
getirmesini istiyordum.
Bunun gibi, Georgette Leblanc da Maeterlinck iin "tinsel bir besin, bir k kayna" olmak
istiyordu; ama o, ozann yazaca kitabn bana adnn konmasn da arzuluyordu. Burada
karmza kan, birtakm kiisel erekleri olan ve bunlara varabilmek iin erkekleri kullanan
kadnlar deil rnein Prenses Ursins ya da Madam de Stael salt zel bir davranla
nemli kii olmak isteyen, hibir nesnel erek gtmeyen ve bakalarnn aknln kendilerine
mal etmeye alan kadnlardr. Tabi, her zaman baarya ulamalar dnlemez; ancak,
baarszlklarn gizlemekte, kendilerini dayanlmaz derecede ekici olduklarna inandrmakta
mthi ustadrlar. Sevimli, arzu ve hayranlk verici olduklarna inandklar iin,
sevildiklerinden, arzulandklarndan, hayran olunduklarndan emindirler. Btn kendilerine
hayran kadnlar birer Belise'dirler.8 Lawrence'a kr krne bal o ocuksu Brett bile
kendine, cidd ama ekici bir kiilik yaratmtr:
Gzlerimi kaldrp baknca, o yrtc baklarnzla, kurnazca beni szdnz gryorum,
kkrtc bir lt var gzlerinizde, Pan gibi. Yznzdeki bu lt gidene dek, grkemli ve
saygn bir tavrla, baklarm sizden karyorum.
8 Moliere'in Le Femmes Savantes (Bilgi Kadnlar) adl gldrsndeki kadn
kahramanlardan biri: fazla roman okumaktan saptm, epey yal olmasna ramen, btn
erkekleri kendine k sanan bir tip. (ev.)
60
KADIN III
Bu yanlsamalar gerek lgnlk nbetleri halini alabilir; Clerambault'nun
ehvetdknln "bir eit meslek lgnlk" saymas bouna deildir; bir insann kendini
kadn gibi, arzulanacak bir nesne gibi hissetmesi, sevildiine, arzulandna inanmas
demektir. uras ok ilgintir ki, "sevildiini sanma" hastalna tutulmu on kiiden dokuzu
kadndr. Dsel klarnda, kendilerine duyduklar hayranl ta dorua karmalarn
bekledikleri aka grlmektedir. Bu erkein tartlmaz bir deere sahip bulunmasn, yani
dinadam, hekim, avukat falan olmasn isterler ve byle bir erkein davranlarnn koulsuz
dorusu udur: setii sevgili btn kadnlardan stndr, yce ve kar konmaz ekicilikleri
vardr.
ehvetdknl birok ruh hastalnn tenelinde bulunabilir; ama ierii hep ayndr.
zne, hep deerli bir erkein sevgisiyle yceltilmi, aydnlatlm durumdadr; erkek, kadn
kendisinden hibir ey beklemedii halde, birden arplmtr ve arzulann kadna aykr, ama
kar konmaz bir yoldan belli etmektedir; bu iliki kimi zaman dnsel alanda kalr, kimi
zaman da cinsel bir grn kazanr; ancak hi deimeyen zellii udur: gl ve nl yantanr hep sevildiinden daha ok sevmekte, tutkusunu garip ve iki anlama eki-lebilen
davranlarla aa vurmaktadr. Ruh hekimlerinin verdii saysz rnek iinden, Ferdiere'den
alp9 zetlediim u rnek son derece aydnlatcdr. Karmzda, Marie-Yvonne adnda, 48
yanda bir kadn var, bakn neler anlatyor:
Sz konusu erkek eski milletvekili, bakan yardmcs, Baro ve Yasa Kurulu yesi
stadCehilledir. 12 Mays 1920'den beri tanrm kendisini; bir gn Adliye Saray'nda
aramtm onu! Uzun boyunu ta uzaktan grmtm ama kim olduunu bilmiyordum;
renince, srtmdan aa souk sular dkld... Evet, ikimiz arasnda bir duygu sorunu,
karlkl bir gnl hikyesi var: gzlerimiz, baklarmz karlat. Daha ilk grte
beendim onu; o da yle... tik alan o oldu: 1922 baslaryd; oturma odasna, hep tek basma
alyordu beni; bir gn olunu bile dar gnderdi... Bir gn... yerinden kalkt,
' L'Erotomanie.
KENDiNE HAYRAN KADIN
61

29

konumasna ara vermeden bana doru yrd. Bunun duygusal bir atlm olduunu hemen
anladm... Birtakm aklamalara giriti. Son derece tatl bir dille, karlkl duygularn bir
yerde rastlatm anlatt bana. Bir baka sefer, yine alma odasnda yanma yaklat ve:
"Siz, Madam, yalnz siz anlyorsunuz ne demek istediimi," dedi. yle heyecanlandm ki, ne
karlk vereceimi ardm, yalnzca: "Teekkr ederim, stadm!" demekle yetindim.
Baka bir seferinde, ta sokak kapsna dek geirdi beni; hatt yakasn brakmayan bir adam
bile vard, eline birka kuru sktrarak: "Hadi yavrum, rahat brakn beni, gryorsunuz ki
Madamla beraberim!" dedi. Btn bunlar bana elik edebilmek, benimle yalnz kalabilmek
iindi. Elimi hep olanca gcyle skard, tik savunmas srasnda, bekr olduunu belli eden
bir sz kard azndan.
Bana olan sevgisini gstermek iin, baheme bir arkc yollad... hep pencerelerime bakard;
adamn syledii arky ezbere aktarabilirim size... mahalle bandosunu bile kapmn nnden
geirdi. Bense aptallk ettim. Btn bu almalara karlk vermeliydim. stad Achil-le'in
ateini sndrdm... Bunun zerine, kendisini istemediimi sand ve harekete geti; keke
ak ak konusayd; oysa ald. stad Ac-hille, B,..'yi, sevdiimi sanyordu ve onu
kskanyordu... Kendisine verdiim fotoraf yardmyla by yapp ac ektirdi bana; bu yl,
bir sr kitap ve szlk kartrarak bu kanya vardm. Epey alt bu fotoraf stnde:
derdimin balca kayna bu resim...
Gerekten de, bu sayklama, kolayca can yakma biimine dnebilir. Hatt bu srece, hasta
olmayan insanlarda bile rastlanabilir. Kendine havran kadn, bir erkein kendisine tutkuyla
balanmamasna akl erdiremez; elinde beenilmediini gsteren ak bir kant varsa, o
zaman, nefret edildii yargsna varverir. Yaplan btn eletirileri kskanla, hnca verir.
Baarszlklar, birtakm karanlk glerin iidir: ve bunlarn varl, kendisine verdii nemi
dorular. Bylece, kolayca ben'ini bytme hastalna (megalomanie), ya da onun tersi olan,
eziyete urad kansna kayabilir: kendi evreninin merkezi olduu ve bundan baka evren
tanmad iin, dnyann mutlak temeli olur kar.
64
K ADIN III
n. BLM
tklan altn, gnl ve buhurdan hep erkekler dedi. Kendileri iin alnyazs erkek
olduuna gre, kadnlar, baarlarm kendilerine boy-uneen erkeklerin say ve niteliine
bakarak lerler. Ancak, karlkllk burada da etkisini gsterir; erkei kendine oyuncak
etmek isteyen "dinsel cppe," onu zincire vurabilmek iin houna gitmek zorunda
olduundan, istese de erkei ap kurtulamaz. Taplacak bir put olmak isteyen Amerikan
kadn, hayranlarnn klesi olur, yalnz erkek araclyla ve onun iin giyinir kuanr, yaar,
soluk alr. Gerekte, kendine hayran kadn, saray yosmas kadar bamldr. Belli bir erkein
boyunduruundan kurtulduu an, gider kamuoyunun zorbaln kabul eder. Onu bakasna
perinleyen bu ba, alveriin karlkl olmasn gerektirmez: kendini hem bakasnn
zgrl araclyla ortaya koymaya, hem de bu zgrl bir sr etkinlik arasnda
ulalmas gereken bir erek diye grmeye alsa, kendine hayran olmaktan kurtulurdu.
Tutumundaki elime, yalnz kendisine deer verdii iin deersiz sayd bir dnyadan sayg
beklemesinde-dir. Yabanclarn oyu, ancak by yardmyla ele geirebilecei in-sanlkd,
anlalmaz, her an deien bir gtr. Kendine hayran kadn, yzeysel saldrganlna ramen,
kendini hep tehlike iinde hissetmektedir; bu yzden de hep tetikte, sinirli, alngan ve
kaygldr; bo gururu hibir zaman doymaz; yalandka vg ve baar ardnda koar, her
yannda tuzaklar grmeye balar; yolunu arr, akln karr, kt niyetin karanlklarna
gmlr ve ou kez, evresine abuk sabuk konumalarla dolu bir lgnlk duvar rer.
"Saknlan gze p batar" sz zellikle onun iin sylenmitir sanki.
SEVDALI KADIN

30

"AK" szc kadnla erkek iin ayn anlamda deildir, ve onlar ayran balca anlamazlk
kaynaklarndan biri de budur. Byron'n da pek gzel belirttii gibi, ak, erkein yaamnn
yalnz bir paras, kadnnkininse tmdr. Nietzsche Die frhlice Wissenschaft'ta (Neeli
Bilgi'de) ite bunu anlatr:
Bu ak szc, gerekten de, erkek ve kadn iin ayr ayr eyler anlatr. Kadnn aktan
anlad aktr: onun iin ak yalnz ballk deil, baka- hibir,eye bakmadan, bir insann
hem ruhu hem de bedeniyle, tm olarak kendini vermesidir, ite bu kostszlktr kadnn
akn bir inan,1 besledii tek inan haline getiren. Erkee gelince, bir kadn sevdii zaman,
ondan ite bu ak bekler, ister, ama kadndan bekledii duyguyu kendisi iin de
varsaymaktan uzak m uzaktr; ayn koulsuz teslimoluu onaylayan erkekler ksa bile,
bunlara erkek denemez.
Birtakm erkekler, yaamlarnn baz anlarnda tutkulu birer k olmulardr, ama bunlarn
hibirine "byk k" denemez; en cokun anlarnda bile, kendilerini btnyle teslim
etmezler; sevgililerinin a-yaklanna kapanmalar bile, ona sahip olma, onu kendilerine balama
isteindendir; btn yaamlar boyunca egemen zneler olarak kalr' Szcklerin altm izen Nietzsche'nin kendisidir.
lar; sevilen kadn birok deer arasndaki bir deerdir; erkekler bu deeri de varlklarna
katmak isterler, yoksa btn varlklarn onun iine gmmek deil. Kadn iinse ak, tersine,
bir efendi uruna tm haklarndan vazgemektir. Cecile Sauvage:
Kadn, sevdii zaman, btn kiiliini unutmaldr, der. Doadan gelen bir yasadr bu. Kadn,
efendisiz olamaz. Efendisiz kadn, saa sola salm bir demet iee benzer.
Oysa, hi de doadan gelme bir yasa deildir bu. Kadnla erkein ak anlaylarnn baka
baka oluu, iinde bulunduklar durumun aynlndandr. zne durumunda olan, kendi
benliine sahip birey, eer iinde kendini ama konusunda cmert bir duygu da varsa, dnya
zerindeki etkisini geniletmeye alr: ihtirasldr, eylemde bulunur. zsel-olmayan varlksa,
mutlak' znelliinde bulup ortaya karamaz; ikinlie mahkm bir varlk, kendini birtakm
edimlerde gerekletiremez. Grecelik evrenine hapsedilmi bulunan, ocukluundan beri
alnyazs erkee bal, onu hibir zaman eriemeyecei bir efendi diye grmeye alm olan
kadn eer insanlk hakkndan vazgemediyse, ancak kendi varln ap bu stn
varlklardan birine ulamak, bu egemen zneyle birlemek, kaynamak isteyebilir; onun iin,
btn ruhu ve bedeniyle, mutlak, zsel varlk diye nne karlanla kanp kaynamaktan
baka kar yol yoktur, istese de istemese de baml olacana gre, birtakm zorbalarn
anann, babann, kocann, koruyucunun szn dinlemektense, bir Tann'ya hizmet etmeyi
yeler; kleliini gnl rzasyla kabullenmeyi seer, o zaman, bu klelik zgrlk gibi
gelecektir kendisine; zsel-olmayan nesnellii tmyle benimseyerek bu durumdan
kurtulmaya alacaktr; sevdii erkei etinde cannda, duygu ve davranlarnda alabildiine
yceltecek, onu en yce deer ve gereklik olarak kabul edecektir: onun nnde kendini
hiletirecektir. Ak, onun iin, bir din haline gelir.
Erginlik andaki bir gen kzn, erkeklere benzemek zere yola ktn biliyoruz; bundan
vazgetikten sonra, kendini onlardan birine sevdirerek erkekliklerine katlmaya urar; u ya
da bu erkein bireyselliine tutulmaz; genel olarak erkee ktr. "Ah, sevebileceim erkekler, bilseniz nasl
bekliyorum sizleri!" der irene Reweliotty. "ok yaknda sizleri tanyacam iin bilseniz nasl
seviniyorum: hele Sen, ilk erkeim." Yalnz, bu erkein kendisiyle ayn snfa, ayn rka
girmesi gerekir tabi: kadn-erkek ayrcal ancak bu ereve iinde geerlidir, yan-tann
olabilmesi iin, erkein, her eyden nce insan olmas gerekir; smrge subaynn kz iin,
yerli erkek insan deildir; bir gen kz, "kendinden daha aa" bir erkee teslim olmusa, bu,
aka lyk olmad inancyla deerini drme isteinden ileri gelir. Genellikle, erkek
stnln dile getiren bir adam arar; ok ksa bir sre sonra, sekin cinsten bir sr bireyin
son derece olumsal ve dnyasal varlklar olduklarn zlerek saptar; ancak, daha bandan

31

iyimser, bir nyargs vardr onlar stne; erkeklerin btn ii, deerlerim gstermek deil,
kaba bir biimde deersizliklerini ortaya vurmamaktr: bir sr iler acs yanlgnn nedeni
budur; zaten saf gen kz, erkeklik aynasna kanmtr. eitli durum ve koullara gre,
erkein deeri, bedensel g, incelik, zenginlik, kltr, zek, yetke, toplumsal durum ya da
asker bir niforma biiminde gzkecektir gzne: ama sevgilisinden bekledii ey, erkein
temel zelliklerini kendinde toplamasdr. ili dllk, ou kez, erkein byl etkisini
ykmaya yeter; by daha ilk pte, gnlk gezip tozmalar srasnda ya da dn gecesi
bozuluverir. Oysa, uzaktan uzaa yaatlan sevgi, gerek bir yaant deil, bo bir hayaldir.
Ak arzusu, ancak bedensel adan desteklendii, doruland zaman tutkulu bir
sevgiye dnebilir. Bunun tersine, ilkin hi deer vermedii bir erkek tarafndan cinsel
adan fethedilen kadn bu erkei hemen ycelteceinden, bedensel sevimelerin sonunda da
ak doabilir. Ama ounlukla karlalan durum, kadnn, tand erkeklerin hibirini tanr
katna karamaydr. Ak, bir kadnn yaamnda, sanldndan ok daha az yer tutar. Koca,
ocuklar, yuva, trl zevkler, birtakm insanlarla grmeler, bo gurur, cinsel ilikiler ve
meslek, ak'tan ok daha nemlidir. Hemen btn kadnlar "byk bir ak" dyle
yetimitir: ama ancak aka benzer baz eyler tanm, ona yle byle yaklamlardr; ak,
yetkinleememi, rselenmi, aldatc, yalanc, eksik grnler altnda almtr kaplarn;
pek az kadn varln
68
K ADIN 11!
aka adamtr. En byk sevdal kadnlar, ounlukla, gnllerini ocuksu aklarla yormam
olanlar arasndan kar; byleleri, nce, geleneksel kadn yazgsn kabul etmilerdir: koca, ev,
ocuklar; ya da mthi bir yalnzlk ekmilerdir; ya da az ok baarszla urayan bir
denemeye girimilerdir; d knklyla dolu yaamlarn sekin bir erkee adayarak
kurtulabileceklerini sezdikleri an, drt elle bu umuda sarlrlar. Matmazel Aisse,2 Juliette
Drouet,3 Madam d'Agoult4 sevdaya tutulduktan zaman otuzuna bile basmam, Julie de
Lespinas-se'sa5 krkma yeni merdiven dayamt; hibir erekleri yoktu, hibir deerli eye
giriecek durumda deillerdi, nlerinde ak'tan baka kar yol bulunmuyordu.
Bamszlk elinde olsa bile, bu yol, pek ok kadna ekici gelmektedir; kendi yaamn bir
giriim gibi ele almak skntldr; delikanl bile, bir klavuz, bir eitimci, bir ana arayarak,
kendinden byk kadnlara ynelir: ama yetitirilii, kendi iinde rastlad tre ve ynergeler
zgrlklerinden vazgemek gibi kolay bir yolda reklenip kalmasn engellemekte, erkek,
bu gibi ak servenlerini gelip geici birer aama olarak grmektedir. Erkein talihi gerek
kklnde, gerek bydkten sonra en dikenli, ama gvenli yollara itilmesinde; kadnn
talihsizliiyse, hemen hemen kar konmaz itkilerle kuatlm olmasndadr; her ey onu en
kolay yolu semeye itmektedir: kendi adna savamas gerektii retilecek yerde, ona, talihin
akna brak kendini, peri padiahnn kz gibi yaarsn denmektedir; mthi bir masalla
uyutulduunu anlad vakit, i iten gemi olmaktadr; yaad serven btn gcn
tketmitir.
Ruh hekimleri, kadnn, sevgilisinde babasnn hayalini aradn "Sylerler; oysa babas,
ocukluunda, baba olduu iin deil, erkek olduu iin gzn kamatrmaktayd ve btn
erkekler gimektedir bu byye; kadn bir insan br insanda canlandrmak deil, bir
durumu, kklnde, byklerin kanad altnda yaarken tand durumu geri getirmek
ister: o ada, aile ocann iindeydi, bir yan2 1694-1773 yllan arasnda yaam nl bir ak kadn. (ev.)
3 Victor Hugo'nun sevgilisi, nl Fransz tiyatro oyuncusu (1806-1883). (ev.)
4 Kontes d'Agoult (1805-1876), Listzt'in sevgilisi nl bir Fransz yazan. (ev.)
5 Ansiklopedicilerin, zellikle d'Alembert'in yakn dostu, Mora Markizi ile Gui-bert
Kontu'nun sevgilisi (1732-1776). (ev.)
SEVDALI KADIN

32

69
edilginliin tadn karmaktayd; ak ona anasn da, babasn da, yani tm ocukluunu geri
getirecektir; onun arad, dnyann ortasna brakhvermi bir varlk olduunu grmesini
engelleyecek drt duvarla bir dam ve onu zgrlnden koruyacak yasalardr. Birok
kadnn aknda ocukluk gnlerinin zlemi yatmaktadr; kadn, sevgilisi kendisine "sevgili
yavrum, kk kzm benim" dedii zaman byk bir mutluluk duymaktadr; erkekler,
"kck bir kz gibisin" cmlesinin kadnlarn gnln kazanacak en gvenilir szlerden biri
olduunu ok iyi bilmektedirler: kadnlarn ne kadar ounun bymekten ac duyduunu hep
biliriz; pek ou "ocuk gibi davranmakta," ocukluk alarn giyim ve davranlarnda
srdrmekte direnir. Bir erkein kollarnda yeniden ocuklamak, akllarn balarndan alr.
ok tutulan bir arknn nakarat yledir:
Ah sevgilim, senin kollarnda,
yle kk, yle kk hissediyorum ki kendimi...
Bu tema, sevda konumalaryla ak mektuplarnda da sonu gelmeme-cesine tekrarlanr.
"Bebeim, yavrum." diye mrldanr k; kadn da, "yavrun, senin minik yavrun," adn takar
kendine, Irene Reweliotty unlar yazar: "Beni egemenlii altna alacak adam ne zaman
gelecek Tanrm?" Sonra, ona rastladn sanarak devam eder: "Seni kendimden stn, tam bir
erkek gibi hissetmeye baylyorum."
Ruhbilimci Janet'nin6 inceledii bir ruh hastas bu tutumu en belirgin biimde ortaya
karmaktadr:
Kendimi bildim bileli, yaptm iyi ya da kt btn iler ayn nedene dayanyor: btn
benliimi verebileceim yetkin ve ideal bir sevgili; kendimi btn varlmla teslim
edebileceim, Tanr, kadn ya da erkek, baka bir varlk bulmak zlemi... bu varlk benden
ylesine stn olacak ki, yaarken nasl davranmam gerektiini dnmeyecek, kendimi
kollamayacam. Beni elimden tutup yaatacak kadar sevecek, olanca gvenimle, gz kapal
dinleyeceim, bana yol gstere6 Les Obsessions et la Psychastlenie.
62
K ADIN III
Kendine hayranlk gldrs, gerek yaamn zararna srdrlr; dsel kii, dsel bir
seyirci topluluunun hayranln bekler; kendi benine hapsolmu bir kadn dnyayla btn
somut alveriini yitirir; bakasyla gerek ilikiler kurmaya almaz; Madam de Stael,
Phedre'i ylesine cokuyla okumazd "hayranlar''nn her gece an defterine yazdklarm
sezebilmi olsayd; ama kendine hayran kadn, grndnden baka grnebileceini asla
kabul etmez: ii gc kendini seyretmek olduundan, kendini yarglamakta bunca beceriksiz
davranmas, ylesine kolay gln dmesi olaandr. Kimseyi dinlemez artk, habire
konuur, konuurken de ezberledii bir rol okur:
ok houma gidiyor bu i, diye yazar Marie Bashkirtseff. Onunla konumuyor, oyun
oynuyorum ve kendimi bir seyirci topluluu nnde hissettiimden, ocuksu, mark
davran ve deyilerde mthi bir ustalk gsteriyorum.
Kendine hayran kadn, kendisine yle ok bakar ki; hibir ey gremez; bakasnda da, ancak
daha nceden bildii eyleri anlar; kendine, kendi yksne uyduramayaca her ey ona
yabancdr. Bir sr yaanty, deneyi bir araya getirmekten holanr: akn verecei
sarholuu da aclar da, anne olmann katksz sevincini, dostluu, yalnzl, gzyan ve
neeyi de tatmak ister; ama kendini vermeyi bilmediinden, bu duygu ve heyecanlar yapaydr.
Isadora Duncan ocuklarnn lmne gerekten alayacaktr elbet. Ancak, tiyatroya yarar
bir davranla kllerini denize sat andaki tutumu bir oyun olmaktan teye gidemez; ve My
Life'iaki, acsn dile getiren u satrlar sknt duymadan okuyamaz insan:
Vcudumun lklm duyuyorum. Baklarm, alabildiine uzattm plak bacaklarma,
gslerimin tatl yumuaklna, hibir zaman hareketsiz kalamayan, tatl dalgalanmalarla

33

havada yzen kollanma kaydryorum ve tam n iki yldr yorgun olduumu, u gste on iki
yldr onulmaz bir acnn yattn, u ellere hznn ilediini ve
KENDNE HAYRAN KADIN
63
yalnz kaldm zaman, u gzlerin hibir zaman kuru durmadn farkediyorum.
Erginlik andaki gen, kz, ben'ine duyduu an hayranlkta, kayg verici gelecei
gsleyebilmek iin gerekli yreklilii bulabilir; ama, bu, abucak almas gereken bir
aamadr: yoksa, gelecek, bir daha almamacasna kapanr. n evliliin emberi iine
kapatan sevdal kadn, onu, kendisiyle birlikte yaayp lmeye mahkm eder: kendine hayran
kadnsa aynadaki hayalinde yabanclaarak kendi kendini hiletirir. Anlan bir yerde donar
kalr, davranlar hi deimeyen bir rnee uyar, ayn laflan geveleyip durur, hibir ierii
olmayan ka gz hareketlerini durmadan tekrarlar: kadnlarn yazd bir sr "gnlk"n,
"yaam yks"nn insanda yaratt yavanlk izlenimi de ite buradan gelmektedir; hibir i
yapmayp vaktini kendini yceltmekle geiren kadn, kendine hibir varlk kazandramad
gibi, hibir eyi de yceltemez.
En byk talihsizlii, btn ktniyetine ramen bu hilii kendisinin de bilmesidir. Bir
bireyle dsel benzeri arasnda gerek iliki kurulamaz, nk yoktur byle bir benzer.
Kendine hayran kadnn baanszli temeldendir. Kendini btnsellik, doluluk halinde
yakalayamaz, kendisi-iin-kendi-iinde-varlk olma yanlsamasn pek fazla srdremez.
Yalnzl, btn insan varlklarn yalnzl gibi, bir olumsallk ve braklmlk halinde
duyulup yaanr. Bir saptma dnda, kendinden kap kalabal, grlty, baka'sn aray
da bundandr zaten. Kendini en yce erek olarak semekle bamllktan kurtulduunu
sanmak byk bir yanlgdr: tam tersine, kleliin en dar snrlama mahkmdur; zgrlne
dayanmaz, kendini gerek dnya iersinde, gerek kendine yabanc bilinler iersinde tehlikeye
den bir nesne durumuna sokar. Vcuduyla yznn narin bir tenden yaplm, zamann
ypratt eyler olmas bir yana, salt klg asndan, putu allayp pullamak, stne
oturtulabilecei bir ant altl yapmak, ona bir tapnak kurmak gerekten ok masrafl itir;
ykanda grdk, Marie Bashkirtseff, vcudunun o gzelim biimini lmsz bir mermere
dkebilmek iin, zengin biriyle evlenmeye razyd, sadora Duncan'n ya da C6cile Sorel'in
kendi antlan dibine brak70
K ADIN III
SEVDALI K ADIN
71
ek, yanlglardan koruyacak, nme dp, usul usul, byk bir sevgiyle dosdoru yetkinlie
gtrecek gvenilir birini bulmak. Marie-Madeleine ile Isa arasndaki dnsel sevgiyi
bilseniz nasl kskanyorum: herkesin hayran olduu, hayran olunmaya deer bir retmenin
rencisi olmak; tapt put iin yaayp lmek, hibir kukuya dmeden ona inanmak.
Melein zehirli hayvan nihayet ldrdn grmek, kendimi bu efendinin kollarna
brakmak, onun o koruyucu kucanda alabildiine klmek, onun mal olacak kadar
kendimden gemek.
Saysz rnek gstermitir ki, kendini hiletirme d, aslnda, bir varolma susuzluunu dile
getirmektedir. Btn dinlerde, Tanrya duyulan hayranlk, inanan kiinin kendini kurtarma
kaygsyla karmaktadr; kadn da kendini tapt puta teslim ederken, onun hem ken-1
diinde zetledii evreni nne getireceini, hem de kendi varln yakalamasna yardm
edeceini ummaktadr. ou kez, nda, her eyden nce kendi ben'inin dorulanmasn,
yceltilmesini beklemektedir. Birok kadn, ancak sevildikleri zaman kendilerini btnyle
sevgiye vermektedir: ve kendilerine gsterilen sevgi onlar k etmeye yetmektedir. Gen

34

kz, erkein szyle dlemitir kendi varln: kadn da, erkein gzlerinde kendini
bulacan sanmaktadr.
Senin yannda yrmek, diye yazyor Cecile Sauvage, sevdiin o kk admlar atmak,
minicik ayaklarm kee konlu izmelerimin iinde hissetmek bana, onlar eline aldn
zamanki sevginin tmn veriyordu. Ellerimin kk el krk iindeki kprtlar, kollarmn,
yzmn, sesimin dalgalanmalar byk bir mutluluk dolduruyordu iime.
Kadn, kendini yce ve emin bir deerle dolu sanmaktadr, erkeklerde uyandrd ak
araclyla nihayet kendi kendisini martma iznini koparmtr. nda bir tank bulduu
iin az kulaklarndadr. Colette'in La Vagabonde (Uan Kz) adl roman da ite bunu itiraf
etmektedir:
Bu adamn yarn yine gelmesine izin vermekle, itiraf edeyim ki, onu bir k, bir dost olarak
deil, yaamm ve kiiliimi seyre a bir tank olarak yanmda bulundurma isteine
boyunedim... Bir gn Margot bana, insann baka biri nnde yaama samalndan
kurtulabilmesi iin iyice yalanmas gerekir demiti.
Katherine Mansfield, Middleton Murry'ye yazd mektuplardan birinde, yeni bir korse
aldn haber verir; ve hemen ekler: "Onu grecek kimsenin bulunmay ne zc!" Aclarn
en by, kendini, hi kimsenin arzulamad bir iek, bir koku, bir hazine biiminde
hissetmektir: beni zenginletirmeyen, kimsenin benden istemedii zenginliin ne anlam
olabilir? Ak beyaz bir klie kadar bo ve yararsz olan bir resmin arabndaki izgileri ak
seik ve olumlu hale getiren ayratr; onun yardmyla, kadnn yz, vcudunun kvrmlar,
ocukluk anlan, eski gzyalar, giysileri, alkanlklar, evreni, ksacas btn varl,
kendisinin olan her ey olumsallktan kurtulur, gereklilik kazanr: tannsnn ayaklan dibine
serilmi gz kamatrc bir armaandr artk.
O -gelip ellerini lufife omuzlarna koymazdan ve gzleri, karsndaki gzellik tarafndan
doyurulmazdan nce, kendisi, renksiz ve donuk bir dnyadaki pek de gzel saylmayan bir
kadndan baka bir ey deildi. Ama o kendisini pt anda, lmszln fildii
aydnlnda, dimdik ortaya kvermili.7
tte bunun iin, toplum iinde hatr saylr bir yerleri olan ve kadnlarn bo gururunu
okamay bilen erkekler, bedensel ekicilikleri olmasa da, kadnlarn lgnca kendilerine k
edeceklerdir. Bulun-duklan yerin yceliiyle onlar, Yasa'y, Doru'yu canlandrmaktadrlar:
onlarn bilinci tartlmaz bir gereklii ortaya" karmaktadr. Onlarn vd kadn, paha
biilmez bir hazine haline geldiini hissetmektedir. Isadora Duncan'a bakarsanz, Gabriel
d'Annunzio'nun ak konusundaki baars ite buradan geliyordu.
7 M. Webb, Le Poids de Ombres (Glgelerin Arl).
72
KADIN lII
D'Annunzio bir kadm sevdi mi, ruhunu yceltir, ta gklere, Beatrice'in gezip dolat,
parldad yerlere karr. Ele ald kadn tanrsal ze katar, onu alr yle ycelere, yle
ycelere karr ki, kadn, gerekten de Beatrice'le ayn dzeyde yaadna inanr. O, her
gzdesini yldzl bir tlle rterdi. Bylece, sevdii kadn, br lmllerden ayrlr, garip bir
aydnlk iinde yol almaya balard. Ama ozann hevesi geip de baka birini sevdi mi, bu
kl tl bir anda yok olur, bacndaki hale sner ve kadn eski yerine, amurlar iine
yuvarlanrd... D'Annunzio'ya zg o byl szlerle vlmek, Havva anamzn, Cennet'te,
ylann kkrtc sesini duyduu anki sevincine benzer esiz bir mutluluk verirdi insana.
D'Annunzio, her kadnda, Evrenin merkezi olduu izlenimi uyandrabilirdi.
Kadn, yalnz akta uyumlu bir biimde birletirebilir ehvet duygularyla kendine
hayranln; yukarda, bu iki dizge arasnda, kadnn cinsel yazgsna uymasn alabildiine
gletiren bir elime bulunduunu sylemitik, insann kendisini etten kemikten yaplm
bir nesne, bir av haline getirmesi, kendine duyduu hayranla aykr der: sarlp yatmalann
vcudunu soldurduunu, kirlettiini, ya da ruhunu deersizletirdiini sanr. Baz kadnlarn,

35

bylece ben'lerinin btnln koruyacaklarn dnerek soukluu semeleri bundandr.

Bazlarysa hayvanca zevklerle yce duygulan birbirinden ayrrlar. En ilgi ekici
durumlardan biri, kendisinden daha nce de alnt yaptm Stekel'in rnek verdii Madam D.
S...'ninkidir:
Sayg duyduu kocasna karg souk davranan D. S. onun lmnden sonra, kocas gibi
sanat, byk bir mziki olan gen biriyle tanr, sevgilisi olur. Ak ylesine mutlaktr
hl yledir ki, ancak onun yannda kendini mutlu hissetmektedir. Lothar, btn yaamn
doldurmaktadr. Ancak, onu byle lgnca sevmesine ramen, kollarnda buz gibidir. Derken
bir baka adam kar yoluna. Bu iriyar, kaba bir ormancdr, yalnz kaldklar bir gn pek
yle ii uzatmadan yatverir kadnla. Kadn onun bu saldrganl karsnda ylesine allak
bullak olur ki, yaptklarna ses bile karamaz. Ama
SEVDALI K ADIN
73
onun kollarnda, heyecann en byn tadar. "Onun kollarnda diyor, aylarca srecek bir
dengeye kavuuyorum. Vahi bir sarholuk sanki, ama Lothar aklma gelince anlatlmaz bir
tiksinti kaplyor iimi. Paul'den nefret ediyor, Lothar' seviyorum. Ancak, Paul doyuruyor
beni. Lothar'daki her ey beni ekiyor. Ama, drst bir kadn olarak zevkten yoksun
kaldma gre, yalnz sokak kadn haline geldiim zaman bunun tadna varabileceim
galiba." Faulle evlenmekten kanyor ama onunla yatmaya devam ediyor; seviirken,
"bambaka bir insan oluyor ve azndan aklna bile getirmeyecei, ak sak szler
dklyor."
Stekel, "birok kadn iin, zevke varabilmenin tek koulu hayvan derecesine dmektir," diye
ekliyor. Bu kadnlar, bedensel akta, sayg ve sevgi duygularyla badaamayacak bir
bayalama grmektedirler. Bir ksm iinse, tam tersine, bu bayalama, erkein
kendilerine gsterecei sayg, efkat ve hayranlkla ortadan kaldnlabilir. By-leleri, ancak
yrekten sevildiklerine inanrlarsa teslim olurlar bir erkee; bedensel ilikileri, her insann
kendine deni ald bir zevk alverii biiminde grebilmek iin, bir kadna epey
kpeksik, kaytszlk ya da gurur gereklidir. Erkek de en az kadn kadar hatt belki ondan
ok bakaldrr kendisini cinsel adan smrmeye kalkana;8 ama bu smrlme, cinsel
ara yerine konma duygusu, genel olarak kadnda vardr. Ancak bir hayranlk gsterisi, onun,
bir bozgun gibi grd eyin yaratt eziklii giderebilir. Sevime ediminin ondan kkl bir
yabanclama beklediini biliyoruz; sevime srasnda, kadn, edilginliin canszl iinde
yzer; gzlerini yumar, adsz sansz, yitik bir varlk halinde, dalgalara kaplp saa sola
savrulduunu, korkun aclar ektiini, karanlklara gmldn hisseder: etin,
dlyatann, mezarn karanldr bu; hileir, ben'i ortadan silinir, gidip Btn'e katlr. Ama
erkek kollarndan saynld an, bir yatan stnde, aydnlkta, yeryzne braklm bulur
yine kendini; yeniden bir ad, bir yz kazanr: yeniktir, bir av, bir nesne'dir yine. Ve ite ak o
zaman gereklidir ona. Stten kesilen ocuun ana-babann
8 Birok rnekten biri de, Lady Clatterley'in A'dr. Lawrence burada,
azndan, kendisini bir zevk arac haline getiren kadnlara duyduu tiksintiyi dile
getirmektedir.
74
KADIN III
gven verici baklarn aray gibi, kadn da, kendisini seven adamn baklarnda, byk
acyla ayrld Btn'e katldn hissetme ihti-yacndadr. ok ender olarak btnyle
doyurulmutur; zevkin verdii dinginlii tatsa bile, hibir zaman kesin olarak kurtulamaz
tensel cokunluktan; heyecan duygu biiminde devam eder, erkek, ehveti balayarak onu
kendisine balar, bir daha da brakmaz. Oysa kendisi, o anda, arzu duymuyordur artk kadna:
kadn, erkein bu anlk kaytszln, ancak zamand, mutlak bir duyguyla kendisine

36

balysa balar. O vakit, u an'n ikinlii alr; yakc anlar birer pimanlk olmaktan kp
birer hazine haline gelirler; an haz, snerken, yeni bir umut ve vaat haline dnr; duyulan
zevk dorulanmtr; kadn, at iin, gsn gere gere kabul eder cinselliini; heyecan,
zevk, arzu, bir durum deil, bir veridir imdi; vcudu da bir nesne deildir artk: bir alev, bir
ilhi'dir. Bundan sonra, olanca tutkusuyla ak oyunlarnn bysne verebilir kendini;
karanlk, yldzl .bir geceye dnr; sevdal kadn gzlerini ap, kendisini seven ve
baklaryla ona an ve eref getiren erkee bakabilir; erkek araclyla, hilik var olmann
btnl, varlk da bir deer haline gelmitir; kadn artk karanlk bir denizde
bocalamamaktadr, bir ift kanat stnde havalandrlm, gklere karlmtr. Kendini
brak, kutsal bir coku biimine girer. Kadn, sevdii adam koynuna ald an, Meryem
Ana'nn Kutsal Ruh (Tanr), imanl kiinin de kutsal ekmekle doyuruluu gibi, btnlenir,
dolar; dinsel ilhilerle ak sak asker trkleri arasndaki benzerliin nedeni de budur:
sofuca akta ille de cinsel bir nitelik yoktur elbet, ama sevdal kadnn cinselliinde sofuca bir
yan vardr. "Tanrm, taptm, efendim..." diz km ermi kadnla yataktaki sevdal kadnn
azndan ayn szler dklr; bunlardan biri etini isa'nn resmine sunar, yara izlerini almak
zere ellerini uzatr, tanrsal Akn gelip kendini kavurmasn ister; br de bir sunu ve
bekleyitir: isa'nn izgileri, Ak Tanns'nn yay ve oklar erkekte canlanmaktadr, ikisi de
ayn d, o ocuksu, sofuca, sevdal d grmektedirler: baka birinin koynunda eriyip
bitmek, ok daha yce bir dzeyde varolmak.
Bazlar,9 bu hileme arzusunun insan eziyetten holanmaya
zellikle H. Deutsch ne srer bu sav: Psychology of women (Kadn Ruhbilimi).
SEVDALI KADIN
75
(masochisme'e) gtrdn ne srmlerdir. Ancak, daha nce de sylediim gibi,
eziyetseverlik ancak "kendimi, bakasnn gzndeki nesnelliimle bylemeye"10 altm
zaman sz konusu olabilir, yani, znenin bilinci ben'e doru dnp onu aalanm durumda
yakalamaya alt zaman. Oysa, sevdal kadn, kendi ben'i iinde yabanclam, kendine
hayran bir insan olmakla kalmaz: aynca, snrsz gereklii tanyan biri araclyla kendi dar
snrlarn amak, snrsz olmak iin yanar tutuur. Kendini kurtarmak iin teslim olur aka;
ancak, putlatrc akn aykrl surdadr ki, sevdal kadn, kendisini kurtarmak isterken bir
de bakarsnz kendi varln btnyle yads- . m. Duygusu sofuca (gizemci) bir boyut
kazanr; tanrdan artk kendisine hayran olmasn, kendisini onaylamasn beklemez;
onun varlnda erimek, onun kollarnda kendinden gemek ister. "Bir ak ermii olmak
isterdim, diyor Madam d'Agoult. Byle ileci cokunluk ve lgnlk anlarnda, kendini dine
adam insanlar kskanyorum." Bu szlerde ortaya kan ey sevgiliyle seveni ayran
snrlarn yklmas, ben'in kknden yokedilmesi arzusudur: bu bir eziyetseverlik deil, coku
iinde birleme, birolma ddr. Georgette Leblanc'a u szleri syleten de ayn dtr: "O
ada, gelip bu dnyadaki en byk arzunuz nedir, deseler, hi ekinmeden: onun ruhunu
besleyen kaynak, iini stan alev olmak, derdim."
Kadnn, bu birlii gerekletirebilmek iin bavuraca ilk yol, hizmettir; sevgilinin
isteklerine karlk verirken gerekli hissedecektir kendini; onun varlna katlacak, onun
deerini paylaacak, bylece dorulanacaktr; en koyu sofular bile, Angelus Silesius'un
deyimiyle sylersek, Tanr'nn insanlara ihtiyac olduuna inanmaktadrlar, yoksa,
kendilerini ona adaylaf boa giderdi. Erkek ne kadar ok ey isterse, kadn o kadar zevk
duyar. Hugo'nun kendisini alp eve kapatmas epey arna gittii halde, Juliette Drouet'nin,
onun szn dinlemekten mutluluk duyduu hissedilmektedir: ocak banda oturup beklemek,
stadn mutluluuna katkda bulunmaktr. Byk bir tutkuyla, ona, daha olumlu ynde yardm
etmeye alr. Nefis yemekler piirir, gzel bir ev der ona: "senin kk evin" der bu
yuvaya; stn ban temiz tutmaya dikkat eder.
10 J. P. Sartre, L'Etre et le Nean (Varlk ve Hilik).

37

76
KADIN III
Giysilerini batan aa lekelemeni, parampara etmeni, ve bunlar tek bama onarp
temizlemeyi isterim; diye yazar Hugo'ya.
Onun iin gazete okur, birtakm yazlar keser, gelen mektuplar, tuttuu notlan dosyalara
yerletirir, yazd eyleri temize eker. Ozan, bu ilerin bir ksmn kz Leopoldine'e verdi
mi karalar balar. Btn sevdal kadnlarda buna benzer zelliklere rastlarz. Kimi zaman,
sevgili adna kendi kendine eziyet bile eder; btn varlnn, elindekilerin hepsinin, mrnn
her annn ona adanmasn, bylece bir varolu nedeni kazanmalarn ister; her eye onda
sahip olmay arzular; en byk mutsuzluu, sevgilisi kendisinden hibir ey istemedii zaman
duyar, yle ki, ince duygulu erkekler, hi durmadan i karrlar sevgililerine. Akta, ilkin, bir
zamanki varlnn, gemiinin, oynad kiinin dorulanmasn aramtr; ama sonradan,
geleceini bu aka balar; dorulamak zere, geleceini, btn deerleri elinde tutana adar;
bylece kendi aslanlndan kurtulmu olur: bu aknl temel varlk olan br cinsinkine
balar, onun uyruu ve klesi olur. Kendini bulmak, kendini kurtarmak iin onun varlnda
erimeyi semitir ilkin: ancak, yava yava, gerekten eriyip gider; btn gereklik br
cinste (erkekte)dir. Balangta kendine hayranln doruu diye tanmlanan ak, sonunda,
ou kez insan kendi kendini kk drmeye dek iten koulsuz bir balln ac zevkleri
olur kar. Byk bir tutkunun ilk zamanlarnda-kadn, eskisinden daha gzel, daha zarif
olmaktadr: "Adele sam yaparken, bayldnz alnm seyrediyorum", diye yazar Madam
d'Agoult. Bu yze, bu vcuda, bu odaya, bu ben'e bir varolu nedeni bulmutur artk,
kendisini seven adam araclyla o da bunlar sevmektedir. Buna karlk, bir sre sonra
btn bu hoppalklara paydos der; eer k onu arzuluyorsa, ilk balarda akn kendisinden
bile daha ok deer verdii d grnn deitirir; bununla, yani d grnyle
ilgilenmez olur; btn benliini, varn younu, efendisinin uman haline getirir; efendisinin
deer vermedii eyleri kaldrr atar; yreinin her atn, kannn her damlasn, iliini
kemiini ona adamak ister ve bu istek, znden geme biimine dnr: kendini verii
eziyete, lme dek
SEVDALI KADIN
11
gtrmek, sevgilinin inedii toprak olmak, onun istediinden baka bir ey olmamak d
haline gelir. Sevgiliye yaran dokunmayan her eyi, byk bir heyecanla yok eder. Eer
kendini armaan edii btnyle kabul edilirse, kendine eziyet etme ve ettirme eilimi ortaya
kmaz: Juliette Drouet'de bunun izine pek az rastlanz. Juliette, duyduu ar hayranlkla,
kimi zaman ozann resmi nnde diz kyor, elinde olmadan iledii kusurlardan tr zr
diliyordu; byk bir kzgnlkla kendinden alyordu. Ancak, iten gelen cokunluktan
eziyeti fkeye kaymak son derece kolaydr. karsnda, ana-baba karsndaki ocuun
durumuna den sevdal kadn, ocukken anasnn babasnn nnde duyduu sululuu
hissetmeye balar, sevdii srece ona bakaldrmay dnmez: kendi kendisine
bakaldnr. Eer erkek kadn onun istedii kadar sevmiyorsa, kadn erkei kendine mal
etmeyi, mutlu klmay, ona yetmeyi baara-mamsa, kendine hayranl bir tiksinti, kendini
kk drme, nefret haline dnr, bu da kendi kendisine ceza vermesine yol aar. Kimi
zaman ksa ya da uzun bir nbet boyunca kimi zamansa yaam boyunca, gnll bir kurban
olmay seecek, nn gnln fethetmeyi bilemeyen ben'ini cezalandrmaya uraacaktr,
ite o zaman tutumu tepeden trnaa eziyetsever olacaktr. Yalnz, sevdal kadnn, kendinden
almak zere kendine ac ektirmeye uramasyla, erkek zgrlk ve gcn dorulamaya
almasn birbirine kantrmamak gerekir. Fahienin, erkei tarafndan dvlmekten
holand herkesin bildii beylik bir gerektir ve galiba dorudur da: ama onu coturan
ey, dvlen, kleletirilen kendi kiilii deil, bal bulunduu erkein gc, yetkesi ve
stnldr; fahie, erkeinin baka bir erkei dvmesinden de holanr, ou kez, tehlikeli

38

kavgalara iter onu: efendisinin, yaad evrede kabul edilmi deerleri kendinde toplamasn
ister. Erkein geici heveslerine seve seve boyuneen kadn da, kendisine uygulanan bu
zorbalkta, yce bir zgrln aka ortaya kna hayrandr. unu unutmamak gerekir ki,
herhangi bir nedenle sevilen erkein byl etkisi yklmsa, ataca tokatlar, kadndan
isteyecei hizmetler bir anda irkinlesin onlar, ancak sevgilinin tarnsalln belirttikleri
zaman deerlidirler nk. Bu durumda, kendi dnda bir zgrln av haline geldiini
hissetmek
78
KADIN III
ban dndrr insann: yaayan bir varlk iin, baka birinin deiik ve buyurgan istencine
boyunemek, servenlerin en artcsdr; insan hep ayn kalp iinde yaamaktan bkar;
kr krne boyunei, bir insann karlaabilecei en kkl deiikliktir. n gelip geici
dlerine, kesin buyruklarna gre, kadn bir anda kle, kralie, iek, ceylan, binbir renkli bir
cam, paspas, hizmeti, ak kadn, esin perisi, yaam arkada, ana, kzkarde ya da ocuk
oluverir: dudaklarnda hep ayn uysal glmsemeyi sakladn farketmedii srece, byk
cokunlukla raz olur bu deiimlere. Bize kalrsa, gerek sevgi dzeyinde, gerek ehvet
dzeyinde kendine eziyet etme ve ettirme eilimi, doyumsuz kalan, hem karsndaki hem de
kendisi tarafndan d krklna uratlan kadnn tuttuu yoldur; yoksa, mutlu bir istifann
doal eilimi deil. Kendine eziyet etme tutkusu, ben'in varln rselenmi, hayal krklna
uram halde srdrr; aksa, temel zne uruna, kendi ben'inden vazgemeyi gerektirir.
Gerek insan akn, gerekse sofuca akn erei, sevilenle zde olmaktr. Deerlerin ls,
dnyann temel dorusu, sevilen varln bilincinde yatmaktadr; bu yzden de, ona hizmet
yeterli deildir. Kadn, bundan baka, dnyay da onun gzyle grmeye alr; onun
okuduu kitaplar okur, onun beendii beste ya da resimleri beenir, yalnz onunla birlikte
seyrettii grnmlerle, ondan gelen fikirlerle ilgilenir; onun dostlarn, dmanlarn,
grlerini benimser; oturup dnd zaman, ondan gelecek karl bulmaya urar;
cierlerine, onun cierlerinden kan havay ekmek ister; ondan gelmeyen iein kokusu,
meyvenin tad yoktur; yolu yordam bile deimitir; dnyann merkezi artk kendisinin
durduu yer deil, sevgilinin bulunduu noktadr; btn yollar ondan gelir ona gider. Onun
szcklerini kullanr, onun el kol hareketlerini, tiklerini, taknaklarn benimser. Rzgrl
Bayr'a Catherine: "Heathcliffim ben" der; btn sevdal kadnlarn ldr bu: seven
kadn, sevilen erkein canl bir rnei, yanss, ikiz kardeidir: onun ta kendisi'dit. Kendi z
dnyasnn olumsallk iinde eriyip gitmesine gz yumar: sevdii erkein evreninde yaar.
f
SEVDALI KADIN
79
Sevdal kadnn en byk mutluluu, sevdii erkek tarafndan varlnn bir paras
saylmaktr; erkek "biz" dedii zaman, ona katlmakta, onunla zde olmakta, onun byl
etkisini paylamakta, evreni onunla birlikte ynetmektedir; ktye kullanma pahasna da olsa,
bu "biz" szcn kullanmaya doyamaz. Mutlak gereklilik demek olan bir varla,
yeryzndeki gerekli ereklere doru yryen ve dnyay nne bir gereklilik biiminde
getiren varla gerekli olan sevdal kadn kendi varlndan gemekle gz kamatrc bir
eye,' mutlak'a kavumaktadr. Ona badndrc zevkler veren ey de ite bu kesin inantr;
kendini, hemen tanrnn sanda, byk bir coku iinde hisseder; harika bir dzen iinde
yzen evrende, hi dei-memecesine, kendine zg bir yere sahip olsun da, bu yer isterse
ikinci derecede bir yer olsun. Sevdii, sevildii, sevdii insana gerekli olduu srece, varl
btnyle dorulanmaktadr: byk bir dinginlik ve mutluluk iindedir. Birtakm dinsel
kayglara dmezden nce. valye d'Aydie'nin sevgilisi Matmazel Aisse'nin, ya da Hugo'nun
glgesindeki Juliette Drouet'nin yaamlar byleydi ite.

39

Ancak, bu anl erefli mutluluun srp gitmesi pek enderdir. Hibir erkek Tanr deildir.
Sofu bir kadnla kutsal yokluk arasndaki ilintiler yalnzca kendi inancnn ateine baldr:
Tanr olmad halde tanrlatrlan erkekse vardr, gzmzn nndedir. Sevdal kadnn
balca dertleri burdan doacaktr. Bylece bir kadnn en beylik yazgsn, Julie de
Lespinasse'n u satrlarnda buluruz: "Sevgili dostum, btn mrmce sizi seviyor, ac
ekiyor ve sizi bekliyorum." Geri, erkekler iin de akla ac birbirine sk skya baldr;
ama onlarn ektikleri ac ya ok srmez ya da kasp kavurucu deildir; Benjamin Constant,
Juliette Recamier'nin akndan kendini ldrmeye kalkt; ama bir ylda iyileti. Stendhal
yllarca arad Metilde'i, ancak bu, yaamn zehir etmeyip ona renk katan bir acyd. Oysa,
kendini zsel-olmayan bir varlk diye kabul eden, tam bir bamlla gz yuman kadn,
gerek bir cehennem yaratmaktadr kendine; btn sevdal kadnlar, kendilerini, Anderson
masallarindaki ak uruna kuyruunu bacakla deitiren, sonra mr boyunca kzgn korlarla
ineler stnde yrmeye mahkm edilen denizkzna benzetirler. Sevilen erkein koulsuz
gerekli, kadnnsa gereksiz olduu doru deildir
80
KADIN III
elbet; sevilen erkek, varln kendisine adayan kadn dorulayacak gte deildir ve kendini
btnyle ona teslim etmez.
Sahici ak, karsndaki insann olumsalln, yani eksikliklerini, snrlarn ve ta temelden
gelen bedelsizliini kabul etmek zorundadr; byle bir ak, bir kurtulu deil, yalnzca
insanlararas bir iliki olma savndadr. Putlatnc aksa, sevilen erkee mutlak bir deer
verir: buysa kr kr parmam gzne bir yalandr: "Bunca sevgiye lyk bir adam deil? diye
fsldalr sevdal bir kadnn evresinde; seven kadn (rnein Matmazel Aisse), Kont
Guibert'in solgun yzn hatrlatt zaman, tarih buna ac ac glmser. Tapt erkein
kusurlarn, bayaln grmek ykc bir hayal krkldr kadn iin. Co-lette, bu ac ke
La Vagabonde'da, Mes Apprentissages'da sk sk deinmitir; buradaki hayal krkl,
ocuun ana-baba karsnda duyduundan ok daha byktr, nk kadn varln armaan
ettii kiiyi kendi semitir. Seilen kii en yrekten balla lyk olsa bile, varlnda
tad doru dnyasaldr: yce bir varlik karsnda dizken kadnn sevdii, bu erkein
kendisi deildir artk; o, deerleri "ayra iine almaya"yanamayan, yani bu deerlerin
kaynann insan varlk olduunu kabul etmeyen bir an ciddiliin kurbandr; ktniyeti
hayran olduu kiiyle kendisi arasna, bir sr engel eker. Dinsel bir duyguyla onu yceltir,
nnde dizker ama erkein de yeryznde tehlike iinde bulunduunu btn tasan ve
ereklerinin tpk kendisi gibi yklmaya hazr olduunu dnemedii iin, onun dostu
deildir; erkei yasa, Doru saydndan, duraksama ve bunalmlardan olumu zgrln
yerli yerine olunamaz. Kadnlarn dt birok elimenin nedeni, sevgiliye insan llerle
bakmaktan kantr. Kadn, ndan bir ltuf bekler, o da bunu balar: o zaman eliak,
zengin, harika, krals, tanrsal bir varlktr; yoo, reddederse o zaman da cimri, soysuz,
acmasz, eytans ya da hayvans bir varlktr, insann buna karlk veresi geliyor: iyi ama,
tek bir "evet" bir mucize kadar artcysa, "hayr" lfna amann gerei ne? Bu "hayr"
szc bylesine iren bir bencillii dile getiriyorsa, "evet"e neden bu denli tapasnz?
insanst ile insanlkd arasnda, insan olan'a bir yer yok mu?
SEVDALI KADIN
81
Tahtndan dm bir tanr, insan deildir nk: dzmeciliin ta kendisidir; n nnde
iki yol vardr, ya gklere karlan kral olduunu kantlamak, ya da kapkann biri olduunu
itiraf etmek. Tapmadnz m, ayanzn altna alp inemeniz gerekir onu. Sevdal kadn,
sevdii erkein alnna oturttuu krallk tac adna, her trl zayfl yasaklar ona: erkek, asl
kimliinin yerine geirdii imgeye uymad an hayal krklna uratr kadn; zamansz
susar ya da ackrsa, yorulur, sersemlik ederse, yanlr ya da elimeye derse, kadn, "asl

40

deerinin altna dtne" karar verir ve hemen szlanmaya balar. Bu dolambal yola
girdikten sonra da, kendisinin onaylamad btn giriimlerini sulamaya dek vardrr ii;
yargcn yarglar ve efendisi kalabilmesi iin, elindeki zgrl yadsr. Kimi zaman ona
duyduu byk sayg, varlndan ok yokluunda bir anlam kazanr; bilindii gibi, onlar
etten kemikten varlklarla karlatrmak zorunda kalmamak iin kendilerini lm
kahramanlara ya da yanna yaklalmaz kiilere adayan kadnlar vardr; nk etten kemikten
varlklar, nnde sonunda, dlerini boa karmaktadr. Hayal krklyla dolu birtakm
sloganlann kayna da budur zaten: "Peri Padiahnn oluna inanmayn salcn. Btn
erkekler zavalldr." Oysa, birer dev olmalarn beklemeseniz erkekler hi de cce gibi
gelmeyecektir gznze.
Bu, aka tutulmu kadnn tepesine ken en byk felketlerden biridir: o zaman, eliakl
hemen mthi bir titizlie dnr. Bir bakasnn varlnda yabanclat iin, urad
zarar karmak ister: btn varln elinde bulunduran insan kendine maletmesi gerekir.
Tmyle ona verir kendini: ancak, erkein de, bu armaan lyk olduu biimde alabilmesi
iin, btn varlyla hazr olmas gerekir. Btn vaktini ona ayrr: buna karlk, erkein de
her an yannda bulunmas gerekir: yalnz onda yaamak ister: ama yaamak ister, erkein de,
kendini onu yaatmaya adamas gerekir. Madam d'Agoult, Liszt'e:
Zaman zaman sizi aptalca seviyorum ve byle anlarda, tpk sizin gibi, neden benim de sizin
iin yaamnzn her dakikasn dolduran
82
KADIN III
bir dnce olamadm, olamayacam, olmamam gerektiini anlayamyorum dorusu, der
mektuplarnn birinde.
iinden gelen anlk dilei frenlemeye almaktadr: sevdii erkek iin her ey olma isteidir
bu. Hatt Matmazel de Lespinasse'n u yaknmasnda gizli bir ar bile vardr:
Hey ulu Tanrm! Sizi grme'nin yaratt ilgi ve zevkten yoksun gnlerin ve mrn ne demek
olduunu bir bilseniz! Bakn dostum, sefahat, urap didinme, hareket yetiyor size; bana
gelince, mutluluum sizsiniz, mrmn her dakikasnda sizi grp sevmedikten sonra yaayp
da ne yapaym.
Sevdal kadn, ilkin, sevgilinin arzularn yerine getirmeye baylr; sonradan.tpk masaldaki
itfaiyecinin ura akyla, gidip sndrmek zere tede beride yangn kar gibi
.doyurmak zere bu arzuyu uyandrmaya verir btn vaktini: bunu baaramazsa, gereksiz,
aalanm bir varlk gibi hisseder kendini; bu yzden de, n, duymad heyecanlan
duyuyormu gibi oyun oynamas gerekir. Kadn, kendini tutsak ederek, erkei kendine
balamann en kestirme yolunu bulmutur. Akn bir baka yalan da budur ve birok erkek
Lawrence, Montherlant fkeyle kar kmtr buna: byle bir sevgi, zorbaln ta
kendisi olduu halde, bir sunu, bir armaan olduu savndadr. Benjamin Constant,
Adolphe'ta, bir kadnn gereinden fazla cmert aknn erkein boynuna dolad zincirleri
sert bir deyile anlatmtr. Eleonore'dan sz ederken, hi acmadan: "Akl fikri onlar bana
kabul ettirmekte olduundan yapt zverileri hesaplamaya vakti kalmazd," der. Gerekten
de, kabul edi, sevgiliyi, veren insan gibi herhangi bir gsteri yapma olanandan bile yoksun
brakarak, kskvrak balar; kadn, nn, srtna vurulan ykleri gleryzle karlamasn
ister. Ve zorbalm doyurmann olana yoktur. Seven erkek buyurgandr: ancak, istediini
elde ettikten sonra, doymutur. Kadnn ok ey isteyen ballnaysa dur durak yoktur.
Sevdii kadna gvenen bir erkek, hibir honutsuzluk gstermeden yanndan ayrlmasna,
baka ilerle uramasna gz yumar: kendisine
\
SEVDALI KADIN
83

41

ait olduunu bildiinden, bir nesneden ok bir zgrle sahip olmaktan holanr. Kadn
iinse, sevgilinin yokluu tam bir eziyettir: bir baktr, bir yargtr erkek, gzlerini sevdii
kadndan bakasna evirdii an birok eyden yoksun brakr onu; erkek, grd her eyi
kadna da gsterir; kadn, sevgilisinden uzakta, hem kendi benliini, hem de dnyay elinden
karr; erkek, yanbanda oturup yazd, okuduu zaman bile onu yzst brakmakta,
aldatmaktadr. Kadn onun uykusundan bile nefret etmektedir. Baudelaire, uyuyan kadna
bakp duygulanr: "Gzel gzleri yorgun, zavall sevgili." Pro-ust, Albertine'in11 uyuyuuna
bakp kendinden geer; nk erkek kskanl yalnzca tekelci bir sahip olma istemidir;
uyku ona ocuk- . luun zararsz safln kazandrd zaman, sevilen kadn kimsenin mal
deildir artk: erkek iin, bu ak gerek yeterlidir. Oysa tanr, efendi, uykunun, dinlenmenin
ikinliine brakmamaldr kendini; kadn dmanca bir bakla seyreder bu yere serilmi
aknl; onun hayvans kprtszlndan, gznn nnde yatan, kendi z olumsalln
harcayarak olumsalla terkedilmi bulunan, sevgili iin deil de kendi bana varolan bu
vcuttan nefret eder. Violette Leduc byk bir gle anlatmtr bu duyguyu:
Nefret ederim uyuyan erkeklerden. En kt niyetlerle eilir seyrederim onlar. Boyuneileri
ileden karr beni. Onlarn o bilinsiz dinginliinden, yabanc uyuukluundan, alkan bir
krnkini andran suratlarndan, akll uslu sarholuklarndan, beceriksiz uygulamalarndan
nefret ederim... Uyuyan erkeimin azndan kacak pembe hava kabarcn uzun sre
bekledim, gzledim. Ondan btn istediim, var olduunu, yanmda bulunduunu gsteren
kck bir hava kabarcyd. Yakalayamadm bu canllk belirtisini... Geceleyin,
gzkapaklannn l gzkapana dndn grdm... Lf anlamad zamanlar
gzkapaklarndaki neeye snrdm. Uyku bu gzkapaklarna indii zaman ar m ardr.
Her eyi silip sprmtr. Byk bir bilinsizlikle bana yabanc bir dinginlik yaratabilen
11 Albertine'in, aslnda, bir Albert olmas hibir eyi deitirmez: Proust'un buradaki tutumu
yine de erkekedir.
84
KADIN III
uyuyan erkeimden nefret ediyorum. Baldan tatl alnndan nefret ediyorum... Benliinin ta
derinlerine inmi, kendini dinlendirmeye urayor. Bilmediim bir eyleri zetliyor... Kular
gibi kanat rparak yola kmtk. Dengemizden yararlanp, yeryznden ayrlmak
istiyorduk. Birlikte havalanm, ykselmi, gzetlemi, beklemi, arklar mrldanm, bir
yerlere varm, inlemi, kazanm ve yitirmitik. ok ciddi bir okul kaaklyd bu. Bir eit
yeni hilik bulup ortaya karmtk. Oysa imdi uyuyorsun. Kendini byle ekip aradan
syrln drst bir davran deil... Uyuyan erkeim kprdad an, elim, istemeden, tohum
torbasna dokunuyor, insan boan, zorla boyun ediren elli uval tohumluun sakland bir
ambar bu. Uyuyan bir erkein gizli para keseleri elimde imdi... Kk tohum torbalar
elimde. Srlecek tarlalar, baklp budanacak meyve baheleri, biim deitirecek suyun
gc, uraya ivilenecek drt tahta, ekilecek balk alar ovucumda. Biriktirilen hayvanlar,
meyveler ve iekler avucumda. Neter, bahvan makas, derinlik lme aygt, tabanca,
lavtalar elimde simdi ve btn bunlar avucumu adamakll doldurmuyor bile. Uyuyan dnya
tohumu, ruhun prsk prsk aa sarkan uzantsndan baka bir ey deil...
Uyuduun zaman nefret ediyorum senden.12
Tanrnn uyumamas gerekir, yoksa, bir anda amura, ete dnr; var olmaktan bir an bile
geri kalmamaldr, yoksa yaratt varlk hilik iinde eriyip gider. Kadn iin, erkein uykusu
cimrilikten, ihanetten baka bir ey deildir. Seven erkek, kimi zaman uykudan uyandrr
sevgilisini: yatmak iin, kadnsa, yalnzca uyumasn, kendisinden uzaklamasn, salt kendisini
dnsn, yannda, odasnda, yatanda, kollarnda olsun diye uyandrr onu Tanr'nn da
tapnakta bulunmas gerekir budur kadnn istedii: bir mapusane bekisidir o.

42

Oysa, erkein mahpustan baka bir ey olmamasna da raz gelmez. Akn en ac

elimelerinden biridir bu: Tanr, ele geirildii an, btn tanrsalln yitirir. Kadn, erek
olarak tanry semekle, aslanln kurtarr: buna karlk, taplan erkein de onu alp dnyaya
" J e hais les dormeurs (Nefret Ederim Uyuyan Erkeklerden).
SEVDALI KADIN
85
gtrmesi gerekir, ki k da tutkunun mutlakl iine gmld an, zgrlk yozlap
ikinlik halini alr; Tristan ile Yseult adl ak masalnn gsterdii gibi, o zaman, yalnz lm
karyol getirebilir onlara. Erek olarak yalnz birbirlerini semi iki k, daha bandan lm
demektir: can skntsndan geberip giderler. Marcel Arland, Terres etrangeres (Yabanc
Topraklar) adl yaptnda, kendi kendini yiyip bitiren bir akn usul usul can veriini anlatr.
Kadn, bu tehlikeyi bilir. Kskanlk nbetleri dnda, kendisi ister erkein tasan ve eylem
olmasn: hibir basan kazanamazsa kahramanlktan kar nk. Yeni servenlere atlan
valye sevgilisine hakaret etmektedir; ama sevgilisi, dizinin dibinde oturduu zaman da
kk grr onu. Olanaksz akn ikencesi budur ite; kadn, erkee btnyle sahip olmak
ister, ama bunun yannda, erkein, sahip olunabilecek btn verileri amasn da bekler: insan
bir zgrle mal gibi sahip olamaz; kadn, Heidegger'in deyimiyle "ta telerin mal olan bir
varlk" buraya kapatmak istemektedir ve bu giriimin daha bandan baarszla mahkm
olduunu bilmektedir. Julie de Lespinasse, mektuplardan birinde: "Dostum, sizi, gerektii
gibi, yani an bir sevgiyle, lgnca, cokunluk ve umutsuzlukla seviyorum," der. Putlatrc
ak, yeterince akgrlyse, ancak umutsuz olabilir. nk sevgilisinden bir kahraman, dev,
yan-tanr olmasn isteyen sevdal kadn, erkein her eyi olmamalym der, oysa gerek
mutluluu erkei btnyle kendine malettii an tadabilir.
Her trl zel haktan vazgei demek olan kadnn tutkusu der Nietzsche,13 ayn duygunun
ayn vazgeme arzusunun br cinste bulunmamasn gerektirir; nk sevgi yznden ikisi
de benliklerinden geseler, o zaman ortaya ne kard bilmem ki? Herhalde boluun yaratt
mthi bir korku. Kadn sahip olunmak ister... Bunun iin de, birinin gelip kendisini almasn,
ama kendini vermemesini, teslim etmemesini, tam tersine akta kendi benini
zenginletirmesini bekler... Kadn kendini verir, erkek de onunla varln zenginletirir...
13 Die frhlce WissenschaftK
86
KADIN III
SEVDALI KADIN
87
Kadn, hi deilse, sevgilinin zenginlemesine yardm etlii iin sevin duyacaktr; erkek iin
her ey deildir: ama kendini vazgeilmez, gerekli duymaya alacaktr: gerekliliinse snr
yoktur. Erkek "eer ondan vazgeemezse" kadn kendini erkein deerli varlnn temeli
sayar ve bundan kendine de bir deer karr. En byk sevinci ona hizmette bulur: ancak,
erkein de bu hizmeti iyilikbilirlikle karlamas gerekir; bylece sunu, armaan, balln en
sradan diyalek-tiiyle, karlk bekleyi biimine girer.14 Ve kl krk yaran bir kadn, bu
durumda kendi kendine sorar: Gerekten bana m ihtiyac var acaba? Erkek onu candan
sevmekte, kimseninkine benzemeyen bir efkat ve arzuyla istemektedir: ama bir bakasna
duyaca sevgi de ayn lde benzersiz olmayacak mdr acaba? Birok sevdal kadn bu
konuda kendini aldatr; benzersiz'de genel'in sakl bulunduunu bilmezlikten gelir, erkek de
bu yanlsamay destekler, nk kendisi de ayn yanlsamann kurbandr; duyduu arzuda,
ou kez zamana kafa tutan bir ate vardr; belli bir kadn istedii an, tutkuyla ve yalnz onu
ister: ve an mutlaktr, ama ancak an olarak. Aldatlan kadn andan sonsuza geiverir.

43

Efendinin kollarnda tannsallanca, teden beri tanrya ayrlm, tanrsal bir varlk olduu
sansna kaplr: tektir, ei benzeri yoktur. Erkein arzusu, buyurgan olduu lde gelip
geicidir de, doyurulur doyurulmaz sner; oysa kadn, ounlukla, aktan sonra tutsak-lar.
Bir sr kolay edebiyat yaptyla kolay ark bu temay ilemektedir. "Bir delikanl
geerken, bir gen kz ark sylyordu... Bir delikanl ark sylerken, bir gen kz
alyordu." Bir erkek bir kadna srekli olarak baland zaman bile, bu, kadnn ona ille de
gerekli olduu anlamna gelmez. Oysa kadnn istedii budur: haklarndan vazgeii, ancak
erkei krallk tahtna oturttuu zaman dorulanabilir; burada, karlkllk oyunundan
kurtulamaz insan. Bylece, kadnn ya ac ekmesi, ya da kendini aldatmas gerekir. ou
kez ilkin yalana sarlr. Erkein aknn, kendisinin ona gsterdii sevginin tam karl
olduu hayalini besler; arzuyu sevgi, erkeklik organnn uyann arzu, sevgiyi de din sayar.
Erkei kendisine yalan sylemeye zorlar: Seviyor musun beni? Dnk kadar m? Hep
seveceksin deil mi? Byk bir ustalkla, bu sorulan, ayrntl ve iten
14 Denemeler (Pyrrhus et Cineas) de ite bunu gstermeye altk.
karlklarn verilebilmesi iin yeterli zamann bulunmad ya da durum ve koullan buna
elvermedii anlarda sorar; sevime srasnda bir hastalktan kalkacana yakn, hkrklar
arasnda ya da bir garda, kesin bir karlk isteyerek bu soruyu sorar; elde ettii karlktar
birer ganimet sayar; karlk alamazsa, susular yorumlamaya balar; hemen her gerek
sevdal kadn, az ok kaktr. Sevgilisinden uzun sredir mektup almayan bir kadn
dostumun: "insan biriyle ilikisini kesmek istedii zaman, bunu mektupla bildirir," dediini
hatrlyorum; sonra, yanl anlamaya meydan brakmayan bir mektup ald, o zaman da: "insan
bir ilikiyi kesmeye karar verdi mi, mektup falan yazmaz azizim," demiti, insann, dinledii
itiraflar karsnda, ruh hastalna giren samalamann nerede baladna karar vermesi epey
gtr. Korkuya kaplm bir sevdal kadnn aznda, erkein davrantan hep zirzopa bir
nitelik kazanr: erkek bir sinir hastas, bir eziyet dkn, btn zlemlerini iine atm biri,
kendine eziyet etmekten holanan biri, bir iblis, tutarsz bir insan, bir alak ya da bu
kusurlarn hepsini kendinde toplayan biridir; ruh dnyasyla ilgili en ince aklamalara kulak
asmaz. "X... taparcasna hayran bana, lgnca kskanyor beni, sokaa karken yzme
maske takmam istiyor; ama yle garip, aktan ylesine korkan bir adam ki, evine gidip zili
aldm zaman beni ieri almayp sahanlkta gryor." Bir baka yk de yle "Z... bana
hayrand: Ama Lyon'a, kendisiyle birlikte yaamaya gelmemi ileyemeyecek kadar
gururluydu: gittim, evine yerletim. Sekiz gn sonra, aramzda en kk bir tartma
gemedii halde, kap dar etti beni. Ondan sonra iki kez grtk. nc kez, telefonla
konuurken, lfn yansnda telefonu yzme kapatt. Tam bir sinir hastas canm." Bu karanlk
ykler, erkek azn aar amaz aydnlanr: "Hi mi hi sevmiyordum onu," ya da: "Dosta
seviyordum onu, ama bir ay bile bir arada yaamaya dayanamazdm." ok ileri gtrlrse,
ktniyet insan tmarhaneye bile sokar: ehvetdknlnn en belirgin zelliklerinden
biri udur: sevgilinin davranlar insana karanlk ve eliik grnr; bu yzden de, hastann
abuk sabuk konumalan, gerekliin basksn krmaya yarar. Salkl bir kadn, sonunda
doruyu kavrayp artk sevilmediine inanabilir. Ancak bunu kendi kendine itiraf etmek
zorunda kalmadka hile yapmaya devam edecekf
88
K ADIN III
tir. Karlkl akta bile, n duygularyla kadnnkiler arasnda, kadnn kendi kendisinden
gizlemeye alt bir temel ayrlk vardr. Kadn kendi varln ancak onun yardmyla
dorulamay umduuna gre erkein kendi kendisini dorulama gcne sahip olmas
gerekmektedir. Erkein kadna bu denli gerekli oluu, kadnn zgrlnden
kamasndandr: oysa erkek, onsuz ne bir kahraman, hatt ne de basit bir insan olamayaca
zgrlne sahip kt an, hi kimse ve hibir ey yzde yz gerekli deildir artk

44

kendisine. Kadnn bile bile boyun edii bamllk zayflndan gelmekledir: ee, gcnden
tr sevdii insandan da ayn bamll nasl bekleyebilir acaba?
Byk bir tutkuyla karsndakinden ok eyler isteyen insan, eliik bir eree yneldii iin,
akta da i rahatlna eremeyecektir. Parampara olan skntl ruhuyla, klesi olduu kii
iin tanmaz bir yk haline gelecektir; kendini vazgeilmez bir varlk gibi hissedeme-dii
iin rahatsz edici, tiksin bir yaratk biimine girer. Bu da sk sk rastlanan bir tragedyadr.
Sevdal kadn, daha akll, daha az ey isteyen bir insansa, kuzu kuzu boyuneer. Sevgilinin
her eyi olmad gibi ille de gerekli deildir: ona yararl olmakla yetinir; herhangi bir kadn
rahata alabilir yerini: bu yeri imdilik dolduran insan olmaya razdr. Karlk beklemeden
benimser klelii. O zaman, karnca kaderince bir mutluluk tadabilir; ama bu mutluluk, bu
snrlar iinde bile glgesiz olamayacaktr. Sevdal kadn, evli kadndan daha ok ac ekerek
bekler erkeini. Evli kadn ayrca tutkulu bir ksa, ev ilerinin, analn, baka ura ve
zevklerinin hi deeri yoktur gznde: onu can skntsndan kurtaracak tek ey, kocasnn
varldr. Cecile Sauvage, evliliin ilk gnlerinde unlar yazyordu kocasna: "Sen yanmda
olmaynca yanma, yreme bakmay bile gereksiz sayyorum; o zaman, yaadm her ey l,
kendimi iskemlenin birine atlm bo bir entari gibi hissediyorum." Bilindii gibi tutkulu ak,
ou kez, evliliin dnda doup gelimektedir. Btn bir yaamn aka adamnn en ilgin
rneklerinden biri, Juliette Drouet'dir: o, ne zaman bitecei bilinmeyen bir bekleyiten baka
birey deildir artk. Hugo'ya: "Hi durmadan ayn noktaya dnmek yani sonsuza dek
beklemek gerekiyor," der mektuplarndan birinde. "Hey ulu Tanrm! benim gibi bir insan iin
mr boyunca beklemek ne zc!" "Aman ya Rabbim ne
SEVDALI K ADIN
89
gnd bu! seni ylesine bekledim ki, hi gemeyecek sandm,'ama imdi, seni gremediim
iin, abucak geip gittiini dnyorum..." "Gnleri sonsuz uzun buluyorum..." "Sizi
bekliyorum, nk her eye ramen, bir daha gelmeyeceinize inanmaktansa, beklemeyi
yeliyorum." Geri hepimizin bildii gibi, Hugo, Juliette'i koruyucusu Prens Demidoff tan
ayrdktan sonra, eski dostlardan biriyle'iliki kurmasn diye, tam on iki yl kck bir
dairede kapal tutmu, tek bana sokaa kmasn yasaklamtr. Bununla birlikte, kendine
"zavall, mahpus kurbannz" adn veren kadn, kara talihi yumuad zaman bile, stelik onu
gittike daha az grmesine ramen, sevdii erkei hl biricik yaama nedeni saymtr.
1841'de unlar yazmaktadr: "Sevgili Victor'um, seviyorum seni, ama yreim kederli, ac
dolu; seni ylesine az, ylesine az gryorum ve bu ksa grmeler srasnda benimle
ylesine az ilgileniyorsun ki, btn bu az'lar birleiyor, ruhumu ve gnlm kedere bouyor."
Bamszlkla sevgiyi badatrmaya almaktadr.15 "Hem bamsz, hem kle olmak
isterdim: kendime bakabilmek iin bamsz, sevgimle de kle." Ama tiyatro kaps kesin
olarak kapandndan, "mr boyunca" yalnz bir sevgili olmakla yetinmek zorunda kald.
Tapt varla hizmet edebilmek iin harcad btn abalara, ramen, saatlan alabildiine
botu; ylda 300-400 olmak zere Hugo'ya yazd 17000 mektup bunun kantdr. Efendisinin
ziyaretleri dnda kalan zaman doldurmak zorundayd. Harem'e kapatlan kadn iin,
felketlerin en by, gnlerin bir sknt lne benzemesidir: erkek gelip de kendisi iin
yalnzca bir nesne olan kadn kullanmadka, o, gerekten bir hitir. Sevdal kadnn durumu
da bunun ayndr: yalnz sevilen kadn olmak ister o, baka hibir eyin deeri yoktur
gznde. Yaayabilmesi iin, sevgilisinin yannda bulunmas, kendisiyle ilgilenmesi gerekir;
onun gelmesini, arzusunun uyanmasn, uykudan kalkmasn bekler ve daha yanndan ayrlr
ayrlmaz, yine beklemeye balar. Back Street (Arka Sokak)16 ve Intemperies (Hava
Deiiklikleri)17 adl romanlarn katksz aka tapan ve onun
15 Eer kadn evlilikte zerklie kavumusa durumu bakadr, o zaman, sevgi ikisi de kendi
kendilerine yeten kar-koca arasndaki zgr bir alveri biimine girebilir.
16 Fanny Hurst, Back Street. Lehmann,

45

90
KADIN III
kurban olan kadn kahramanlarnn tepesine ken korkun felket de budur ite. Bu, kendi
yazgsna sahip kmayan insann yedii ar cezadr.
Beklemek bir zevk olabilir; sevdii kadna kotuunu bilen erkei beklemek, gz kamatrc
bir vaattir. Ama yokluu bile varla eviren gven dolu sevginin sarholuu getikten
sonra, hazr olmayn yaratt bolua kaygnn skntlar karr: erkek bir daha hi
gelmeyebilir. Her bulumalarnda sevgilisini byk bir aknlkla karlayan bir kadn
tanmtm. "Bir daha hi gelmeyeceksin sanyordum," derdi hep. Erkek, iyi ama neden
diye sorduunda da: "Gelmeyebilirdin," diye karlk verirdi: "seni beklerken, bir daha
grmeyecekmiiz gibi bir duygu uyanyor iimde." zellikle kendisini sevmekten bkabilir:
baka bir kadn sevebilir. nk bir kadnn: "lgnca seviyor beni, benden bakasn da
sevemez," diyerek kendini aldatmaya almas, ektii kskanlk aclarn ortadan kaldrmaz.
Tutkulu, ama eliik lflara izin vermek ktniyetin znde vardr. Nitekim, inatla Napolyon
olduunu ne sren delinin ayn zamanda basit bir berber ra olduunu kabul etmesine
hibir engel yoktur. Kadn: Beni gerekten seviyor mu acaba? Sorusunu pek ender sorar kendi
kendine. Ama: sakn baka birini seviyor olmasn? Sorusu hi aklndan kmaz. n
ateinin yava yava snebileceini ya da aka kendisinden daha az deer verdiini kabul
etmez: daha ilk gnden kendine birtakm rakipler icat eder. Ak hem zgr bir duygu, hem de
byl bir batan karl diye grr; "erkeinin" kendisini zgrlk iinde sevmeye devam
ettiine inanmakla birlikte, dzen kurmakta usta bir kadn tarafndan "elinin kolunun
balanacan", "tuzaa drleceini" dnr. Erkek, kadn, kendine benzeyiiyle, btn
ikinliiyle (kendiliinden varolan nitelikleriyle) yakalar: bunun iin de kolayca kafese
girebilir; kadnn, elinde avucunda tutamayaca baka bir varlk olduunu pek dnemez;
duyduu kskanlk, tpk duyduu sevgi gibi, gelip geicidir: bu kskanlk nbetinin son
derece iddetli, hatt ldrc olduu anlar vardr, ama hi dinmemecesine iine yerletii
pek enderdir. Kskanlk, erkekte, dnceyi baka alanlara eken bir etken olarak belirir:
ileri kt gidince, hayat pestilini kard zaman dnr karsnn kendisini alSEVDALI KADIN
91
dattn.18 Erkei bakal, aknl iinde seven kadnsa, her an tehlikede hisseder kendini.
Yannda bulunmamak da, kendisini aldatmak da ayn lde ihanettir kadn iin. Kt
sevildiini hissettii an kskanlk daman kabarr: istedii eyler gz nnde tutulursa, hemen
her zaman kskan olduu grlr; dayandklar bahaneler ne olursa olsun, btn sulamalar,
btn szlanmalar kskanlk nbeti biiminde da vurur: sabrszln, beklemenin verdii
sknty, bamllnn dourduu ac duyguyu, sakat, yarm bir varlk olmann yaratt
znty ancak byle dile getirecektir. Sevilen erkein baka bir kadna baknda, seven
kadnn btn varl tehlikeye girmektedir, nk o, bu varl, sevdii erkee btnyle
balayarak yabanclatrmtr. Bu yzden de, sevgilisinin baklar bir at iin bile bakasna
evrildi mi sinirlenir; erkek, az nce, yabanc bir erkei uzun uzun szdn sylerse: "ikisi
ayn ey deil" diye karlk verir. Hakldr. Bir kadnn bakt erkek kadndan hibir ey
almamaktadr: veri, kadnn vcudu yenecek bir av haline geldii anda balamaktadr.
Baklan kadnsa, daha o anda, arzulanabilecek, arzulanan bir nesne halini almaktadr;
kmsenen sevdal kadnsa, "yeniden amurlar iine yuvarlanmaktadr." Onun iin de, hep
tetiktedir kadn. Sevgilisi ne yapyor? Kime bakyor? Kiminle konuuyor? Bir arzunun
kendisine salad eylerin tmn tek bir gl alp " gtrebilir; onu "lmszln fildii
aydnlndan" alp yeniden baya gnna drebilmek iin tek bir an yeterlidir. Her
eyini aka borludur, onu yitirmekle elindekilerin tmn yitirebilir, ister belirli, ister
belirsiz, ister temelli, ister temelsiz olsun, kskanlk kadn iin akn kknden yadsnmasdr

46

aslnda: ihanet kesinse, ya ak bir din haline getirmek, ya da ondan vazgemek gerekir
nk; bu ylesine kkl bir ykltr ki, sevdal kadnn, aldatldndan kukulanmasna ve
kendini kandrmaya uramasna ramen, kimi zaman gerei renmek iin yanp
tutumasn, kimi zamansa bundan mthi korkmasn anlamak kolaylamaktadr.
Hem saldrgan, hem de kaygl bir tutum benimseyen kadnn,
adl yapt
Lageche'in Nature et formes de la Jalousie (Kskanln Yaps ve Trleri) t, daha baka
eylerle birlikte, ite bu noktay ortaya karmaktadr.
92
KADIN III
SEVDALI KADIN
93
ou kez hi durmadan kskanlk duymas, ama asl kskanaca insandan kukulanmamas
mmkndr: Juliette Drouet, Hugo'ya yaklaan btn kadnlardan lesiye kukulanm,
ozann tam sekiz yl sevitii Leonie Biard'dan ekinmeyi aklna bile getirmemitir.
Belirsizlik iinde, her kadn bir tehlike, bir rakiptir. Ak, dostluu ldrr, nk seven kadn
sevdii erkein evrenine hapsolmaktadr; kskanlk, kadnn yalnzln son kerteye
karmakta, bylece onu erkee iyice balamaktadr. Bununla birlikle, kadn can
skntsndan da korumaktadr: bir kocay elde tutmaya uramak, bal bana bir itir;
elde tutmaya uramak bir eit papazlktr. Mutlu bir hayranlk iinde kendini ihmale
balayan kadn, bir tehlike sezer sezmez sslenip pslenmeye balar. Sslenme, yuvaya
ekidzen verme, orada burada gsteri yapma rakiplere kar giriilen savan eitli
anlardr. Kavga, kkrtc bir etkinliktir; savaan kadn, kazanacandan emin olduu srece,
insan derinden etkileyen bir zevk duyar ekimekten. Ancak, mthi skntlar yaratan
bozguna urama korkusu, gnlden gelen kendini adama isteini insan kk dren bir
klelik haline dntrr. Erkek, kendini savunmak iin hcum eder. Daha az gururlu bir
varlk olan kadnsa, yumuak ve edilgin bir tutum benimsemek zorundadr; onun en iyi
silhlan, manevra, saknm, hile, glmseme, ekicilik ve uysallktr. Bunu derken, bir akam,
beklenmedik bir anda kapsn aldm gen bir hanm geliyor aklma; iki saat nce,
yanndan ayrldmda, sa ba darmadank, giyimi kt, baklar kederliydi; beni grnce
eski yzn taknd, ama o bir anlk sre iinde, sevgilisi iin hazrlanm, ikiyzllk ve
korkuyla yz izgileri gerilmi, o yalanc glc arkasnda btn aclan ekmeye karar
vermi halde yakalamtm kendisini; san zenle taram, yanaklarna ve dudaklarna
canllk getiren boyalar srm, srtna geirdii dantel bluz kendisini tm deitirmiti.
Bayramlk giysiler, yani kavgada kullanlacak silhlar. Masajclar, makyajclar, "yz ve vcut
gzellii uzmanlar," bize gereksiz gzken yz ve vcut bakmna mfterilerinin nasl byk
bir nem verdiklerini bilmektedirler; sevgili iin yeni ekicilikler bulmak, onun karlap
sahip olmay tasarlad kadn haline gelmek gereklidir. Oysa btn bu abalar botur: erkei
bir zamanlar kendisine balam olan, imdi de baka bir kadna balayacak olan o
deiik, baka insan grnn geri getiremeyecektir. kta da bir kocadaki ikili balama
ve olanaksz istek vardr, oynann hem koulsz kendi mal, hem de kendinden ayr bir varlk
olmasn ister; hem tam dledii gibi, hem de hayalgcnn yaratabileceinden bambaka
olmasn, yani hem bekledii karlk, hem de bir artmaca olmasn ister. Bu elime kadn
allak bullak eder ve baarszla srkler. Kendine, sevgilinin dilediine gre bir grn
vermeye alr; kendine hayranl destekleyen bir akn ilk zamanlarnda bir iek gibi alp
gelien, gzelleen pek ok kadn, daha az sevildiklerini hissettikleri an lgnca bir kleliin
penesinde bozulup gitmektedir; akllar fikirleri tek bir konuda olduu, kiilikleri
yoksullat iin, sevgiliyi ileden karmaktadrlar; kadn, kendini na kr krne
teslim ettiinden, ilk anlarda kendisine ekicilik salayan zgrlk boyutundan yoksundur
artk. Erkek onda kendi imgesini aramtr: tpatp kendisini bulduu an can sklr. Sevdal

47

kadnn en byk talihsizliklerinden biri, bu akn onu hiletirmesi, kiiliini bozmasdr;

seven kadn bir kleden, bir uaktan, fazla sadk bir aynadan, gereksiz bir yankdan baka bir
ey deildir. Bunun farkna vard zamanki znts de epey pahalya patlar kendisine;
gzyalar, hakkn aramalar, kavgalar grltler arasnda, kalan ekiciliini de yitirir.
Yaayan bir varlk, yapt ilerden oluur; kadnsa, varolabilmek iin, kendini yabanc bir
bilinte dondurmu, hibir ey yapmaz olmutur. "Yalnz sevmeyi bilirim ben," der Julie de
Lespinasse. Bir roman bal olan "Ben ki aktan baka birey deilim"19 sz, btn
sevdal kadnlarn yaftasdr; yalnzca aktr ve o ak sona erip de sevilen nesne ortada kald
m, sevdal kadn da artk hibir ey deildir.
ou kez yanlgsn anlar; bunun zerine, zgrln yeniden olumlamaya, bakalna
kavumaya alr; gsteriinin biri olur kar. Baka erkekler tarafndan arzulannca,
kendinden bkm olan nn ilgisini yeniden eker; birok romann ana temasdr bu;
uzaklama, kadna eski byl etkiyi kazandrmaya yeter; Albenine, sevgilisinin yanbanda
bulunduu, uysal davrand zaman son derece yavandr; biraz uzaklanca yine eskisi gibi giz
dolu, anlalmaz bir
19 Dominique Roli'in bir roman.
94
KADIN III
varlk haline gelmekte, kskanla kaplan Proust da ona yeniden deer vermektedir. Ancak,
epey tehlikeli manevralardr bunlar; erkek bunlarn manevra olduunu anlarsa, klesinin
klelii iyiden iyiye aa kar. Baarya ulamalar bile tehlikelidir: erkek, oynan,
kendisinin olduu iin hor grr, ama yine bu nedenden tr baldr ona: peki, hogr ya
da balanma m ortadan kaldracak ihaneti? Can sklan n, naz yapan kadndan
uzaklamas da mmkndr: erkek, kadnn zgr olmasn ister elbet; ama kendisine teslim
olmasn da ister. Kadn bu tehlikeyi bilir: onun iin de yapaca naz yapamaz. Sevdal bir
kadnn bu oyunu ustalkla oynamas hemen hemen olanakszdr; kendi kazd kuyuya
dmekten lesiye korkar. Ayrca, na sayg duyduundan, onu aldatmaktan tiksinir:
sevgilinin tanrl nereye gidecektir o zaman? Kadn bu oyunu baaryla oynad m, tapt
put yklr; oynayamad m, bu kez kendisi ayvay yer. Ksacas, sonu yoktur bu yolun.
Saknml bir sevdal kadn ancak, ak ve saknm szckleri birbirine temelinden aykrdr
sevgilisinin tutkusunu efkate, dostlua, alkanla evirmeye alr; ya da, onu kendine
ok salam balarla balamaya urar: ocuk, evlilik gibi balarla birok ak ilikisinin
altnda evlilik dncesi yatar: aslnda, gvenlik arzusudur bu; usta bir sevdal kadn, gen
sevgilisinin eliaklndan yararlanp geleceini gvenlik altna alr: ancak, byle hesaplara
dald andan sonra da seven kadn adna lyk olmaktan kar. nk sevdal kadn, n
yok etmek deil, onu zgrl iinde ayrlmamacasna kendine balamaya alr. Bu
yzden de, zgr balln bir mr boyu srd ender durumlar bir yana, sevgi-din insan
hep ykma srkler. Matmazel de Lespnisasse, Mora markizi ile olan ilikisinde, ondan daha
nce bkmak talihine erdi: bu bkma, Kont Guibert'e rastlad iindi; ama bu kez de Kont
ondan hzl davrand bkmakta. Madam d'Agoult ile Liszt arasndaki ak, u kanlmaz
diyalektik yznden sona erdi: Liszt'i ylesine sevimli klan atlganlk, canllk, tutku gibi
nitelikler, onu daha baka aklara da hazrlyordu nk. Portekizli rahibe iin yzst
braklmak kanlmazd. Isadora Duncan'a baklrsa, D'Annunzio'yu yle ekici yapan, hibir
kadna sadk olmayym. Sevgiliden ayrlmak erkei de derinden etkileyebilir: ancak, her
eye

SEVDALI KADIN
95
ramen, onun nnde izlenecek bir erkek yaam vardr. Braklan kadnsa hibir ey deildir,
hibir eyi yoktur artk. "Peki, sevmeden nce nasl yayordunuz?" diye sorsanz, bunu

48

kendisi bile hatrla-yamaz. Eskiden kendisinin olan dnyay yakp ykm, kln savur-mu,
gidip baka bir yurdu benimsemi, ama oradan da hi ummad bir anda kovulmutur;
inand btn deerleri yadsm, btn dostluklarn bozmutur; bir anda tepesindeki at
uup gitmekte, ssz bir ln ortasnda kalvermektedir. Sevgilinin dnda hibir eyi
bulunmadna gre, nasl olup da yeni bir yaama yolu tutturacaktr? Bir zamanlar manastra
snrlard, imdi de akllarn karmaktalar; eer fazla akll bir kadnsa, lmden baka
aresi yoktur, ya Matmazel de Lespinasse gibi abucak, ya da ar ar sner gider; bu can
ekime, kimi zaman, epey uzun srebilir. Bir kadn, ruh ve bedeniyle kendini on yl, yirmi
yl bir erkee adamsa, onun diktii ant altl stnde grkemle boygstermise, sevgilisi
tarafndan terkedilii korkun bir ykm olur. Krk yandaki bir hanm: "Jacques beni
sevmemeye balad gn ne yapardm karde?" diye soruyordu bana. Byk bir titizlikle
giyinip kuanyor, san ban taryor, ssleniyordu; ancak, prsyen, bozulan yznn yeni
bir erkei kendine k etmesine olanak yoktu artk; stelik kendisi de bir erkein glgesinde
yaanan yirmi yldan sonra, baka birini sevebilir miydi bakalm? insann ya krksa, geride,
yaanacak epey yl var demektir. Yine byle bir kadn hatrlyorum, ektii aclarla km
yzne ramen, son derece gzel gzleri, soylu izgileri vard, gz kr, kula sar
olduundan, elin gnn iinde, farkna bile varmadan, pr pr gzya dkmeye balard.
Tapt tanr, kendisi iin dnlm szleri, o anda bakasna sylyordu nk; bu
tahtndan indirilmi kralie, gerekten tahta kp kmadn bile bilmiyordu artk. Yzst
braklan kadn gense, iyilemesi mmkndr: yeni bir ak onu kurtarabilir; kimi zaman, bu
ikinci denemeye daha da salanmla giriecektir, nk artik tek olmayann mutlak da
olamayacan bilmektedir; ancak, eski yenilgisinin acsn da karmas gerektiinden, daha
byk bir iddetle ie girienler ounluktadr. Mutlak akn baarszla uramas, yalPierre Abelard (1709-1142), nl Fransz felsefe ve dinbilimcisi.
96
KADIN III
nz kadnn kendini toparlayabilmesi halinde yararl olabilir; Abe-lard'dan ayrlan Heloise,
byk bir manastrn bana geip kendine zerk bir varolu kurduu iin karaya vurmu
bala dnmekten kurtulmutur.20 Colette'in kadn kahramanlar, sevginin yarataca hayal
knklyla perian olamayacak kadar gururludurlar. Renee Mere, kendini almaya vererek
kurtulur. "Sido" da, Colette'in sevdal kadndan baka bir ey olduunu bildii iin, kzna,
bana geleceklerden korkmadn sylerdi. Bununla birlikte, kendini btn varlyla
bakalarnn eline teslim etmek demek olan cmertlik kusuru kadar byk ceza yiyebilen bir
baka yanlg yoktur yeryznde.
Sahici ak, iki ayr zgrln karlkl tannmas temeline oturmak zorundadr; seven kadn
da, erkek de, o zaman, hem kendi varln, hem de karsndakinin varln duyacaktr:
hibiri aknln-dan vazgemeyecek, kendi varln sakatlamayacaktr, ikisi de, zerinde
yaadktan dnyada, birtakm deerler ve erekler bulup ortaya karacaklardr. Her ikisi iin
de ak, kendini verite benliini tanmak, evreni zenginletirmek biimine girecektir. George
Gusdorf, La Connaissance de Soi (insann Kendini Tanmas) adl yaptnda, er-kekler'in
aktan, sevgiden beklediini pek gzel zetlemektedir.
Ak, bizi bizden, dar kalbmzdan kurtararak kendi benliimizi gsterir bize. Bize yabanc
olan ve bizi tamamlayan varlkla ilinti kurduumuz an kendimizi olumlarz. Bir bilgi tr olan
sevgi, nicedir iinde yaladmz grnme bile yeni nitelikler kazandrr, nmzde yeni
gkler, yeni topraklar alr, iin en byk gizi de buradadr zaten: dnya bir baka varlktr,
ben de bir baka varlk'm. Ve sevdiim an, bunu bilen tek kii olmaktan karm. Daha da
ileri giderek, bunu bana retenin ite bu ikinci kii, (sevdiim yabanc varlk) olduunu
syleyebiliriz. yleyse, kadn erkein kendi varlnn bilincine varmasnda en nemli rol
oynamaktadr.

49

Bir delikanl iin ak konusunda raklk etmenin nemi de ite buradan gelmektedir.
Stendhal'n, Malraux'nun, "ben de bir baka varlk'm" dedikleri anda duyduktar engin zevki
hepimiz biliyoruz.
20 Pierre Abelard (1079-1142), nl Fransz felsefe ve dinbilimcisi. (ev.)
SEVDALI KADIN
97
Ancak, Gusdorf, u satrlar yazarken hakszdr. "Ayn ekilde, erkek de, kadn iin, kendi
varln tanmada kullanaca vazgeilmez bir aracdr," nk, bugn erkein durumu
kadnnkinin ayn deildir; sevgi ilikisinde erkek baka bir grnte ortaya kmakta, bu
yeni grn de kiiliine katlmakta, ama temel varl ayn kalmaktadr. Kadn da onun gibi
kendisi iin varolan bir varlk olabilseydi, sevgiden ayn yaran salayabilecekti; bu ise, onun
iktisad adan bamsz olmasn, kendine zg birtakm erekleri bulunmasn ve kimsenin
aracl olmadan, kendini, topluluk ynnde aabilmesini gerektirir. Malraux'nun anlatt,
Kyo ile May arasndakine benzer, birbirine denk bir sevgi ite o zaman gerekleebilir.
Rousseau karsndaki Madam Warens, Cheri karsndaki Lea gibi, baz kadnlarn erkek
roln benimsemesi, egemen olmas mmkndr. Ne var ki, kadn, byk ounlukla,
kendisini ancak baka bir varlk olarak tanmaktadr: bakas-iin varl, kendi varlyla
karlamaktadr; sonradan kendini znel varl iinde yeniden bulamadndan, sevgi onun
iin kendi benliini tanmasna yardm eden bir arac deildir; erkein ortaya karmakla
kalmayp, ayn zamanda yaratt sevdal kadn kiilii iine gmlp kalmaktadr; kurtuluu,
kendisini yaratm olan ve istedii an yokedebilecek o zorba zgrle, erkein zgrlne
baldr. stelik pek farknda olmadan, hatt pek de istemeden btn yazgsn elinde
bulunduran bu varlk nnde tir tir titreyerek mrn geirmektedir; kendi yazgsna sahip
kamayan gsz ve bunalml bir tank halinde, bir bakasnn varlnda, srekli tehlike
iinde yaamaktadr. Hi istemeden zorba ve cellt haline gelen bu yabanc varlk (erkek),
yine hem kadnn hem de kendi arzusuna aykr olarak, dmanca bir grne
brnmektedir: seven kadn, arad birlik yerine yalnzln en acsyla, yaam ortakl
yerine de kavga, hatt ou kez nefretle karlamaktadr. Ak, kadnda, alnna yazlm
bamll kendi isteiyle benimseyerek ama abasdr; oysa, gnl rzasyla kabul edilmi
de olsa, bamllk ancak korku ve klelik
iinde yaanr.
Erkekler, istek zerine, sevginin, kadn iin en yce btnleni olduunu ileri srmlerdir.
Nietzsche: "Kadn olarak seven bir kadn, bu sevginin yardmyla, ok daha derinlemesine
kadnlar," demi;
98
KADIN III
Balzac da: "En yce dzeyde, erkein yaam an ve eref, kadnn-kiyse aktr. Erkein
yaam nasl srekli bir eylemse. kadn da, yaamn srekli bir sunu haline getirerek erkee
eit olabilir," buyurmutur. Oysa bu acmasz bir uyutmadr, nk erkekler, kadnn
kendilerine sunduu eye en kk bir deer vermemektedirler. Erkein, ne istiyorum sand
koulsuz balla, ne de bo gururunu okayan putlatnc sevgiye ihtiyac vardr; o bunlar,
sz geen ballk ve sevginin ierdii karlkl zorunluluklar yerine getirmedii zaman
kabul etmektedir. Erkek, kadna, durmadan vermeyi tlemekte: ama verilen eyler cann
skmaktadr, kadn, hem hibir ie yaramayan armaanlarndan, hem de gereksiz varlndan
tr ne edeceini armaktadr. Kadn, gszl deil, gll iinde; kendinden
kamak deil, kendini bulabilmek: varolmaktan istifa etmek deil, varln olumlamak zere
sevebildii gn, ak, hem onun hem de erkek iin korkun bir tehlike olmaktan kp bir
yaam kayna haline gelecektir. Bugnse, kadn dnyas iine hapsedilmi, kendi kendine
yetemeyen, varl sakatlanm kadnn tepesine ken en duygulu ilen halindedir. Akn
saysz kadn kurban, en son kurtulu yolu diye verimsiz bir cehennem yaamn karlarna
diken bu alnyazsnn hakszlna tanktr.

50

m. BLM
SOFU KADIN
AK doutan gelen en yce eilim olarak ayrlmtr kadna, o bu eilimi erkee
ynelttiinde, sevgilide Tanr'y aramaktadr, durum ve koullar kendisini insan sevgiden
yoksun brakrsa, hayal krklna uramsa, ya da aktan ok ey bekleyen bir insansa, o
zaman, kut-, sall yine Tanr'da arayacaktr. Gnllerinde byle bir alev yanan erkekler de
kmtr elbet; ama byleleri hem enderdir, hem de yrek-lerindeki ateli inanta alabildiine
temizlenip arnm aklsal bir yan vardr. Kendisini gkteki tanryla evlenmenin eriilmez
zevklerine ter-kedei kadn sayasysa pek oktur: ve onlar, bu zevkleri, gerekten duygulu bir
biimde yaarlar. Kadn, dizst yaamaya alktr; genel olarak, kurtuluunu, erkeklerin
egemen olduu gkyznden bekler; erkekler de bulutlar iindedir: ycelikleri, bedensel
varlklarnn tlleri ardnda kendini belli etmektedir. Sevilen Erkek, hemen her zaman,
sevenden az ok uzaktr; kendisine tapan kadnla, iki anlama gelebilen iaretlerle anlar;
kadn onun kalbini ancak inanla tanr ve erkek yceldike, davranlar anlalmazlasn
ehvet dknlnde, bu inancn, btn yalanlamalara meydan okuduunu grmtk. Yce
Varl yannda hissedebilmek iin, kadnn ne grmeye, ne de dokunmaya ihtiyac vardr.
Tapt ister bir hekim, ister bir papaz ya da Tanr olsun, o, ayn ak gerekleri grecek,
kalbini ta yukarlardan gelen bir sevginin dalgalarna aacaktr, insan akla, tanrsal ak
birbirine karmaktadr; bunun nedeni ikincinin birincinin yceltilmi biimi oluu deildir:
insan ak da akn bir varla, mutlak'a dnk
100
KADIN III
bir harekettir. Her iki durumda da, sevdal kadn, yce bir Varlk'n canlandrd Btn'e
katarak kendi olumsal varln kurtarmak istemektedir.
Sevgilinin tanrlamas, Tanr'nn da insanlamas biiminde da vuran bir ikircilik salkl
ya da hastalkl pek ok durumda aka kendini gstermektedir. Ben burada, Ferdiere'in
ehvetdkn-ln inceleyen yaptndan bir rnek almakla yetineceim. Konuan, hastann
kendisidir.
1923'te, Basn'dun bir gazeteciyle mektupluum; her gn, ahlk konusundaki yazlarn
okuyor, satrlar arasnda gizlenen anlamlar bile bulup karyordum; yazlaryla bana cevap
verdiini, birtakm tlerde bulunduunu sanyordum: ak mektuplar dzyordum ona; sk
sk yazyordum... 1924'te, birden bu i geldi bama: Tanr'nn bir kadn aradn, pek yaknda
gelip benimle konuacan sanyordum; bana ze! bir grev verdii, kendisine bir tapnak
kurmak zere beni setii kans vard iimde; kadnlarn doktorlara bakaca ok byk bir
hastanenin, bir insan topluluunun merkezi gibi gryordum kendimi... ite tam o srada...
evet, tam o srada, Clermont aklhastane-sine aktarldm... Burada, dnyay dzeltmeye
alan gen doktorlar vard: hcremde, dudaklarn parmak ularmda, cinsel organlarn
avularmda hissediyordum; bir keresinde: "Sen duygulu deil ehvetdkn bir kadnsn;
dn arkan bakalm" dediler; dndm ve iime girdiklerini hissettim: doyulmaz bir eydi bu...
Blm bakan, Doktor D..., tanr gibi bir adamd; yatama yaklat zaman onda bir eyler
olduunu seziyordum; "btn varlmla seninim" der gibi bakyordu bana. Gerekten
seviyordu beni: bir gn, garip bir tavrla, srarl srarl bakt yzme... yeil gzleri, gk
mavisine dnmt; harika bir biimde byyp kocaman kocaman olmulard... baka bir
kadnla urarken, bir yandan da, bende yaratt etkiye bakp glmsyordu... bylece, bu
noktada, Doktor D... zerinde aklp kaldm... ivi iviyi sker derler ya, asl yok, daha
sonraki klarma ramen (15-16 m oldu), ondan ayrlamadm bir trl; ite bu yzden
sulu zaten... ben unutmak istedike geri geliyor... kimi zaman alayc bir tavr taknyor...
"Gryorsun ya, diyor, korkutuyorum seni,
SOFU KADIN
101

51

bakalarn sevsen de, sonunda yine bana dneceksin..." Ona mektuplar yazyor, bulumak
zere yer ve zaman bildiriyor, sonra kalkp oraya gidiyorum. Geen yl onu grmeye gittim;
souk bir tavr taknd; hibir yaknlk gstermedi bana; mthi aptallk ettiimi anladm,
hemen ayrldm yanndan... Sylediklerine gre baka bir kadnla evlenmi, olsun, yine de
mrnn sonuna dek beni sevecek... kocam o benim, bununla birlikte, bizi birbirimize
kaynatracak edim hibir zaman gerekleemedi... Kimi zaman: "Her eyi brak benimle gel,
benim yanmda hi durmadan ykselecek, ykselecek, dnyal bir varlk olmaktan
kurtulacaksn" diyor bana. Gryorsunuz ya, ne zaman Tanr'y aramaya kalksam, bir erkekle
karlayorum; hangi dine yneleceimi ardm.
Kanmzdaki hasta bir kadn. Ancak, birok sofu kadnda rastlarz Tanr ile erkein
ayrlmamacasna birbirine giriine. Hele gnah kartan papaz, gkle yeryz arasnda byle
ikili bir yer tutmaktadr. Ruhunu ortaya dken gnahkr kadn etten kemikten yaplm
kulaklarla dinlemekte, ama ayn kadn kuatp kucaklayan baklarnda doa-st bir k
parldamaktadr; tanrsal bir insandr o, insan biimine girmi Tanr'dr. Madam Guyon, Peder
La Combe'la karlamasn yle anlatr. "Bir an iin. ondan kan tanrsal bir etki ruhumun
en derin kesine iniyor, sonra benden kp ona dnyor ve bunu o da duyuyormu gibi
oldum." Dinsel enin araya girii, onu, yllardr iine gmld kupkuru evrenden ekip
karm, gnlne yeni bir ak atei drmt. Sofuluk dneminin byk bir blmn
onun yannda yaad. Ve bu konudaki itiraf son derece ilgintir: "Tam bir birlik iindeydik
artk, yle ki. onu Tanr'dan ayramyordum." Aslnda bir erkee k olduunu ve Tanr'y
seviyormu gibi yaparak kendini aldattn sylemek pek yuvarlak bir lf olur: o bu adam,
kendisine oranla bir bakas olduu iin de seviyordu. Tpk Ferdiere'in hastas gibi, o da,
farknda olmadan, btn deerlerin yce kaynan aramaktayd. Btn sofu kadnlarn
arad budur. Arac erkek, kimi zaman, ssz ge doru ilk atlm yapabilmesine yarar; ama
ille de gerekli deildir. Oyunun gerekliini, byl davrann
102
KADIN III
edimini, gerek nesne ile hayal olan pek iyi ayrdedemeyen kadn, yokluu kendi vcudunda
varlk haline getirebilme konusunda son derece ustadr, iin daha az aka gtren yan zaman
zaman rastladmz gibi, sofulukla ehvetdknln birbirine kartrmaktr:
ehvetdkn kadn, yce bir varln sevgisiyle deer kazandn sann sevgi ilikisini
balatan ite-bu yce varlktr, ve sevildiinden daha ok sevmektedir; duygularn, anlam
ak, kendisi gizli iaretlerle belli eder: mthi kskantr, setii erkein ateinin azlna
sinirlenir: o zaman, hemen cezalandrr ve bu erkek, hemen hibir zaman, etten kemikten
yaplm, somut bir insan deildir. Bu zelliklerin hepsi sofu kadnda da vardr: yalnz. Tanr,
aknn ateiyle yakt ruhu sonsuza dek sever, kann onun uruna aktmtr (bu Hristiyan
kadnlar iin tabi), gn ta yedinci- katnda yerler hazrlanmaktadr ona: kadnn btn
yapaca, hi kar koymadan kendini bu sevginin ateine atmaktr.
Bugn, ehvetdknlnn kimi zaman dnsel, kimi zaman da cinsel bir nitelik
tayabilecei kabul edilmekte. Ayn ekilde, sofu kadnn Tanr'ya besledii duygularda da
bedenin az ok pay vardr. Sofu kadnn iini dkyle dnyal klarnki ayn temele
dayanmaktadr. Angele de Foligno, kucanda Saint-Fraois, isa'nn bir resmine bakarken
yle diyordu: "ite byle smsk sarlacam sana, lml gzlerimizin gremeyecei kadar
sk... ve beni sevdike brakmayacam seni." Madam Guyon da unlar yazyor: "Ak, bir an
bile yakam brakmyordu. Dayanamayp: Be hey sevgim, yeter brak artk beni! diye
baryordum." "insann ruhuna anlatlmaz titreimler salan, beni kendimden geiren bir sevgi
isterim..." "Hey ulu Tanrm! ehvetdkn kadnlara u benim duyduklarm
hissettirseydiniz, o yalanc zevklerini hemencecik brakr, bu gerek hazzn tadn karmaya
koarlard." Sainte Therese'in grd d hemen herkes bilir:

52

Melein elinde, uzun, altn kapl bir karg vard. Kargy zaman zaman kalbime batryor ve ta
karnma dek itiyordu. Kargy ektiinde, barsaklarm dar dklyormu gibi oluyor,
tanrsal bir ak saryordu her yanm... una eminim: kargnn acsn ta kasklarmda
SOFU KADIN
103
duyuyordum ve tinsel eim kargy geri ektii zaman, ucuna dizdii i organlarn birbiri
ardndan paralanyordu.
Kimi zaman, dilin yoksulluu, sofu kadm ite byle cinsel szle bavurmaya zorlamaktadr
deniyor: oysa, sofu kadnn elinde, vcudundan baka dayanak yoktur ve dnyasal akn
yalnz szcklerini deil, davranlarn da kullanmaktadr; kendini Tanr'ya sunarken, bir
erkee teslim olan kadnn yaptklarm yapmak zorundadr. Ayrca bu, duygularnn deerini
de drmemektedir. Angele de Foligno, iinde bulunduu ruh durumuna gre "Kupkuru ve
solgun" ya da "alyanakl ve tombul" olduu, gzyalarna boulduu,1 ta yukar-lardan
dt zaman btn bu grngleri salt "tinsel" sayamayz: ancak, bunlar yalnzca onun
ar "heyecanlanma eilimi"ne balamak da, hahan "uyutucu etkisi"nden medet ummak
olur; vcut, nesnel grn altnda znenin ta kendisi olduuna gre, kendi zel
yaantlarnn nedeni deildir elbet: zne, btn davranlarn, varlnn birlii iinde
yaamaktadr. Sofu kadnn hayranlar ya da dmanlar, Sainte Therese'in cokunluklarna
cinsel bir ierik verilirse, bunun onu isterik kadn haline getireceini sanmaktadrlar. Oysa
isterik znenin deerini dren ey, vcudunun zihindeki taknaklar etkin bir biimde dile
getirmesi deildir: akln tek bir fikre saplam olmas, zgrlnn byye arptrlm,
yokedilmi bulunmasdr; bir Hint fakirinin organizmas stnde kurduu egemenlik onu kle
haline getirmez: bedensel davran, zgr bir atlmla erevelenmi olabilir. Sainte Therese'in
anlar iki anlama yer brakmayacak kadar ak seiktir ve bu yazlar, onu, yakp ykc bir
hazzn doruunda gsteren Bernin'in heykelini dorulamaktadrlar; duyduu heyecanlan basit
bir "cinsel yceltme" diye yorumlamak da ayn derecede yanltr; bir kere, daha banda,
sonradan kutsal bir sevgiye dnen cinsel bir arzu yoktur: seven kadnn kendisi de iin
banda, sonradan belli bir bireye yneltecei belirsiz bir arzunun kurban deildir: sevilen
varln karsnda heyecanlanmakta ve bu heyecan, hemen o anda, sevgili zerinde
toplanmaktadr; bylece, Sainte Therese tek bir
1 Yaamyksn kaleme alanlardan biri: "Dkt gzyalar yanaklarn ylesine
yakyordu ki, gidip onlara souk su arpmak zorunda kalyordu," der.
104
KADIN III
SOFU KADIN
105
hareketle, hem Tanr'yla birlemek istemekte, hem de bu birlii vcudunda yaamaktadr;
sinirlerinin ve hormonlarnn tutsa deildir: knamaktan ok, etine kemiine ileyen bu
inantan tr hayran olmak gerekir kendisine. Gerekte, Sainte Therese'in de ok iyi anlad
gibi, sofuca bir yaantnn deeri, znel adan nasl yaandna deil, nesnel adan ulat
noktaya baklarak llr. Cokunun da vuruu, Sainte Therese'le Marie Alacoque'ta hemen
hemen ayndr: ama getirdikleri bildirinin deeri baka bakadr.2 Sainte Therese, salt zihinsel
adan, bireyle akn Varlk arasndaki dramatik ilikiyi ortaya koymaktadr; her trl cinsel
yorumun dnda kalan bir deneyi kadn olarak yaamtr; onu Suso'nun, Saint Jean de la
Croix'nn3 yanna koymak gerekir. Ama o, gz kamatrc bir istisnadr. Kk
kzkardeleriyle, tam tersine, dnya ve kurtulu konusunda zellikle kadnsal bir gr ortaya
koymulardr, onlarn aradklar akn, yce bir varlk deil, kadnlklarnn kurtarlmasdr.4
Kadn, tanrsal akta, sevdal kadnn sevgilisinde aradn arar: kendine hayranlnn
kamlanmas; byk bir dikkatle, sevgiyle stne evrilen o ulu bak, kendisi iin, mucize
dolu bir kazantr. Madam Guyon, gerek gen kzlk, gerek kadnlk dneminde, hep sevilme,

53

hayran olunma arzusuyla yanp tutumutur. ada sofulardan biri olan Protestan Matmazel
Vee unlar yazyor: "Hibir ey beni bende olup bitenlerle zel bir biimde ilgilenmeyen,
bana sevgiyle bakmayan birinden yoksun kalmak kadar mutsuz klamaz." Madam Krdener,
Tanr'nn her an kendisiyle ilgilendii sansndaym, Sain-te-Beuve, bu konuda bakn ne
diyor: "Sevgilisinin kollarndayken, en nemli anlarda: Ah ulu Tanrm, bilsen ne mutluyum!
diye inlerdi.
" Marguerite-Marie Alacoque (1647-1690), isa'y kez grdn ileri sren ve mrn,
manastrlar ziyaretle geiren ermi kadnlarn nderliini yapan bir azize. (EV:)
Saint Jean de la Croix (1542-1591). Sainte Therese'in yakn arkada, onun gibi kilisede
dnm yanls, eitli niversitelerde ders vermi bir din doktoru. Hristiyan ruhunu, insann
i dnyasndaki "karanlk evrenden" geirerek Tanr'yla birletirmek istiyordu. (ev.)
Heinrich Suso (1295-1366). Dominicain okulundan yetime, isvireli bir din adam;
grlerinin sertliiyle n salm; XIV. yzylda Almanca'y en gzel kullanan yazarlardan
biri. (ev.)
4 Catherine de Sienne'de de, dinbilimle ilgili kayglar epey ar basmaktadr. O da. olduka
erkeksi bir azizedir. (ev.)
Mutluluumun arln bala n'olur!" Btn gkyz kendini seyredecei bir ayna haline
geldii zaman kendine hayran kadnn duyabilecei sarholuu kolayca anlyor insan;
tanrsallaan imgesi, Tanr' nn kendisi gibi usuz, bucakszdr artk, bir daha da hi
silinmeyecektir; o, ayn anda, cayr cayr yanan, kt kt atan, sevgiye boulan yreinde,
taplas Tanr Baba tarafndan ruhunun yeniden yaratldn, sevilip martldn,
gnahlarnn balandn hissetmektedir; kollarna ald, sarld sevgili, Tanr'nn araya
girmesiyle alabildiine yceltilmi ikiz kardeidir, kendisidir. Angelo de Foligno'nun
aadaki satrlar son derece anlamldr. Isa bakn nasl sesleniyor ona:
Tatl kzm, yavrum, sevgilim, tapnam benim. Kzm, sevgili yavrum, sev beni, nk ben
de seni seviyorum, hem de, senin beni sevebileceinden ok, ama ok daha fazla. Btn
yasanm: yiyip iisin, uyuyuun, ksacas her eyin houma gidiyor. Sende, btn uluslarn .
gzlerini kamatracak eyler yapacam; herkes beni sende tanyacak, birok halk sende
yceltecek adm. Kzm, benim tatl eim, ok, pek ok seviyorum seni.
Bir baka yerde de yle der:
Tatllarn tatls, canm kzm, Yce Tanr'nn kalbi imdi senin kalbinin stndedir... Yce
tanr, senin iine sevgilerin en byn, bu kentte yaayan kadnlardan hibirinin
tadamayaca sevgiyi yerletirdi; cannn ii yapt seni.
Baka bir seferinde de unlar yazar:
Sana yle bir sevgim var ki, artk kusurlarna falan aldrmyor, hatt onlar grmyorum bile.
Mthi bir hazine yerletirdim senin iine.
Tanr'nn setii kadn, ta ycelerden gelen bu ateli sevgi gsterilerine karlk vermeden
edemez elbet. Sevdal kadnda rastladmz geleneksel teknikle sevgiliye kavumak ister:
yani kendisini
106
KADIN III
SOFU KADIN
107
hiletirerek. "Tek bir iim var yeryznde: sevmek, kendimi unutmak, hiletirmek" diye
yazar Marie Alacoque. Coku, ben'i bu liletiriliini bedensel olarak dile getirmektedir;
zne artk ne bir ey grmekte, ne de duymaktadr, bedenini unutmakta, yadsmaktadr.
Tanr'nn yce ve gz kamatran imgesi ite bu teslimiyetle, edilgin-liin eksiksiz kabulyle,
derinliine gereklemektedir. Madam Guyo' nun sekincilii (quietisme'i), yani hibir ey
yapmadan, kendi ben'ini hiletirerek, bir keden dnyay seyretme yntemi, bu edilginlii

54

bir dizge haline getirmiti: nitekim, kendisi, vaktinin ounu hi kprdamadan oturarak
geirmekteydi: ayakta uyuyordu.
Sofu kadnlarn ou, kendini edilgin bir biimde Tanr'ya teslim etmekle yetinmez: benlerini
hiletirme iine, bedenlerini hrpalayp ykarak, etkin olarak giriirler. ilecilik, keiler ve
papazlar tarafndan da uygulanmtr elbet. Ancak, kadnn etini hie saymas, zaman zaman
ok garip biimlere brnr. Kadnn vcudu karsndaki tutumunun nasl iki yanl olduunu
grmtk: kadn ac ektirme ve aalama araclyla yceltir onu. Bir sevgilinin nne
zevk arac olarak brakld an, bu vcut bir tapnak, bir put haline gelmektedir; doum
sanclarndan sonra yeryzne yeni kalramanlar getirmektedir. Sofu kadn, sonradan ona
sahip olmay hakedebilmek iin, kyasya eziyet edecektir vcuduna: onu iren duruma
drmekle, aslnda, ruhunun kurtuluunu salayacak ara haline getirip yceltmektedir. Baz
ermi kadnlarn giritikleri arlklar da ancak byle aklayabiliriz. Sainte Angele de
Foligno az nce czzamllarn ellerini ayaklann ykad suyu ne byk bir zevkle itiini
anlatr:
Bu iksir iimizde yle tatl bir duygu uyandrd ki, sevin ardmza taklp ta eve dek bizimle
birlikte geldi. O gne dek, byle tatl bir su imemitim. Czzamllarn yaralarndan kan bir
para taklmt boazma. karp atacak yerde, yutabilmek iin byk bir aba harcadm, ve
sonunda baardm. Tanr'nn varlna katlm gibi hissettim kendimi, iimi dolduran tatl
.duygular anlatabilmem olanaksz.
Marie Alacoque'un, diliyle, hasta bir kadnn kusmuklarn yaladn biliyoruz: kendi yaam
yksnde, ishale tutulmu bir erkein pisliini yerken duyduu mutluluu anlatr: Isa
sonradan, dudaklarn Kutsal-Kalbinin stne yaslayarak dllendirmi kendisini, italya,
ispanya gibi cinsel duygulan gl lkelerde, kendini tanrya aday, iyice bedensel nitelikler
kazanmaktadr: Apeninler'in orta kesimindeki kylerde, kadnlar, bugn bile, kutsal bir yeri
ziyarete giderken yerden aldklar talar emerek dillerini parampara etmektedirler. Bu ileri
yaparken, bedenini aalayarak insan bedenini kurtaran isa'nn yolundan gitmektedirler:
kadnlar, bu byk gize, erkeklerden ok daha
somut biimde yakndr.
Tanr, ounlukla, kocasnn kalbnda grnr kadna: kimi zaman, olanca an ve erefiyle,
beyazlar iinde, gz kamatran, egemen bu' varlk halinde ortaya kar; kadna bir gelinlik
giydirir, bana bir ta oturtur, elinden tutar, kendisini gn ta yedinci katna karmaya sz
verir. Ama ou kez, bizler gibi etten kemikten yaplm bir varlktr: isa'nn Sainte
Catherine'e verdii, onun da parmanda tad grnmeyen yzk, aslnda, isa'nn
Snneti'nden kalma bir "yara izi'nden baka bir ey deildi. Ve Tanr, sofu kadn iin, her
eyden nce, eziyete uram, kanlar iinde yzen bir vcuttur: o, en byk cokunluu,
armha gerilmi Isa karsnda duyar; kendini, Olu'nun cesedine sarlm olan Meryem
Ana'ya, ya da, armhn dibinde duran ve yz gz Sevgili'nin kanyla ykanan Madeleine'e
benzetir. Bylece, hem eziyeti, hem de eziyet dkn yanm doyurur, isa'nn, yani Tanr'nn
aalannda, insann gzden dne hayran olur: armha gerilmi olan adam, o kprtsz,
yara bere iindeki vcuduyla, kk kzn teden beri kendisine benzettii, yrtc
hayvanlarn, hanerlerin, erkeklerin nne atlm pembe-beyaz dii kurban
canlandrmaktadr: sofu kadn. Erkein, Tanr-Erkein, kendi roln benimsediini grnce
allak bullak olmutur. Tahta sedye zerine yatrlan, gnn birinde gz kamatrc bir
biimde Yeniden Dirilecek olan kendisidir. Evet, kendisidir: kantlar bunu; dikenlerden
rlm ta altnda aln kanar, grnmeyen bir ivi ellerini, ayaklarn, barn delik deik
eder. Katolik Kilisesi'nin tand, dikenli tala dalanm 321 kiiden yalnz 47'si erkektir;
brleri Macaris108
KADIN III

55

tan'l Helene, Jeanne de la Croix, G. d'Osten, Osane de Mantoue, Clai-re de Montfalcon vb.
, ortalama olarak, yadnm gemi kadnlardr. En nlleri olan Catherine Emmerich,
ok gen yata damgaland. Dikenli tacn acsn tatmak istediinden, 24 yanda, gz
kamatracak kadar yakkl bir delikanlnn kendisine yaklatn, bana zlenen tac
oturttuunu grd. Ertesi gn akaklar ve aln iti, kan akmaya balamt. Drt yl sonra, bir
cokunluk srasnda, isa'y grd; yaralarndan, incecik baklara benzeyen nlar kyor,
bizim azizenin ellerinden, ayaklarndan, barndan kanlar fkryordu. Teri bile kanlyd, kan
tkryordu. Gnmzde de, Therese Neu-mann her kutsal cuma gn imanl kiilere isa'nn
kanyla ykanm yzn gstermektedir. Kan fkran bu delikler, aslnda, insann bedenini
ana erefe kavuturan anlalmaz simyann belirtisidirler, nk, bu kanl acnn altnda
tanrsal sevginin ta kendisi yatmaktadr. Kadnlarn akan bu kzl kann katksz, sapsar bir
k haline dnmesine verdikleri nemi anlamak da kolay. Erkeklerin kral olan adamn
(isa'nn) barndan akan kan akllarndan kmaz bir trl. Sa-inte Catherine de Sienne, hemen
her mektubunda bundan sz eder. Angele de Foligno, isa'nn kalbini ve banndaki derin
yaray grdke kendinden geiyordu. Catherine Emmerich, "kana bulanm bembeyaz bir
kefene sarlm" isa'ya benzeyebilmek iin, kpkrmz bir gmlek giyiyordu; her eyi, "isa'nn
kzl kanna bulam olarak" gryordu. Marie Alacoque, yukarda da sylediimiz gibi,
azn isa'nn Kutsal-Kalbi'ne dayam, tam saat kana kana onun kann imiti, imanl
kiilerin hayran baklar nne, sevginin alevli oklarnn at yaralardan kan kann
phtsn getiren o'dur. Kadnlarn en byk dnn simgesidir bu: sevginin at yaralardan
akan anl, erefli kan.
Coku, grlen hayaller, Tanr'yla konumalar, yani i dnyayla ilgili bu yaan, baz
kadnlara yetmektedir. Bazlanysa bunu, edimler halinde btn dnyaya yaymak
istemektedirler. Eylemin hayran hayran seyredile birlemesi iki deiik biimde ortaya kar.
Sainte Catherine, Sainte Therese, Jeanne d'Arc gibi, hangi eree yneldiklerini ok iyi bilen
ve bunlara varabilmek iin, byk bir akgrllkle, en iyi yolu tutan eylem kadnlar
vardr: bylelerinin Tanr'dan gelen
SOFU KADIN
109
esinleri, olsa olsa, ak seik gereklerine nesnel bir grn kazandrmaya yaramaktadr; bu
esinler, onlarn, kesinlikle izdikleri yollar izlemesine yardm etmektedir. Madam Guyon,
Madam Krdener gibi kendine hayran kadnlarsa, suskun bir cokunluun sonunda, yine
Madam Guyon'un deyimiyle, anszn "bir havari havasna" girdiklerini hissetmektedirler.
Yerine getirecekleri grev konusunda kendilerinin de ak seik bir gr yoktur; ve tpk
saa sola kouma hastalna tutulmu evkadnlar gibi yapacaklar eye hi aldrmazlar,
yeter ki bir ey olsun. Madam Krdener, bykeli ve romanc olarak kendini gsterdikten
sonra, niteliklerinin deeri konusundaki fikrini kendine saklad: birtakm kesin fikirleri
savunup baarya ulatrmak iin deil, Tanr tarafndan grevlendirilmi bir insan olduunu
gstermek iin el att I. Alexandre'in kaderine. Kadnn azck gzel ve akll olmas bile
kutsal bir kiilie sahip bulunduuna inanmasna yeterken, Tanr'nn sekin kulu olduunu
dnd zaman kaca yeri artk varn siz hesap edin: o vakit, zel bir grevle yeryzne
geldiine inanr, birtakm belirsiz retiler ne srer, hemen bir tarikat kurar; bylece,
evresinde toplad insanlarn her birinde, kiiliinin badndrc biimde oaldn
grr.
Sofu inancn atei de, tpk ak ya da kendine hayranlk gibi, etkin ve bamsz bir yaamn
temeli olabilir. Ancak, tek bana ele alnrsa, btn bu ruhunu kurtarma abalan insan olsa
olsa baarszla gtrr; kadn, ya gerekd ile iliki kurar: yani kendi hayali ya da Tanr
ile; ya da, gerek bir varlkla gerekd ilikilere girer; her iki durumda da, dnya zerinde
etkili olamaz; znelliinden kurtulamaz; zgrl bir kandrmaca, bir efsane olarak kalr; bu

56

zgrl gerekten yaamann tek yolu vardr: onu, olumlu bir eylemle insan toplumuna
yanstmak.
NC KESM
KURTULUA DORU
I. BOLUM
BAIMSIZ KADIN
FRANSIZ Anayasa's, kocaya itaati kadnn grevleri arasnda saymyor artk ve kadn
yurttalarn hepsi seme hakkna sahip; bu meden haklar ve zgrlkler, iktisad zerklikle
tamamlanmadka, kt zerinde kalmaya mahkmdur; ister e, ister oyna olsun, geimi
erkek tarafndan salanan kadn, elinde bir semen kart var diye, erkein boyunduundan
kurtulmu saylmaz; geri treler ona eskiye oranla daha az zorunluluk yklemekte, ama bu
olumsuz izin belgeleri durumunu temelinden deitirmeye yetmemitir; yine erkein
uyruundadr. Kadn, erkekle arasndaki a alma yoluyla epey kapatmtr; ve yalnz
alma somut bir zgrlk kazandrabilir ona. Asalak olmaktan kt an, bamllna
dayanan dizge bir anda yklmaktadr; onunla evren arasna erkein girmesine ihtiyac yoktur
artk. Uyruk kadnn tepesine ken en byk ykm, hibir ey yapmasna izin verilmeyiidir:
o zaman, kadn da, ters bir kla, eylemi kendine hayranlkta, akta ya da dinde aramakta
srar etmektedir; retici, etkin olduu ansa, yeniden aknla kavumaktadr; kurduu
tasarlarda, kendini, somut bir zne haline getirip olumlamaktadr; gtt erekte, kazand
para ve haklarda kendi sorumluluunu duymaktadr. En basit ilerde alan kadnlar bile bu
stnlklerin bilincindedirler. Bir otelin giri salonunda yerleri silen bir gndeliki kadnn:
"Hi kimseden yardm istemedim. Alnmn teriyle geldim bu noktaya" dediini hatrlyorum.
Kendi bann aresine bakabildii iin, Rockefeller kadar gururluydu. Yalnz, seme hakkyla
bir i tut114
KADIN III
mann insan zgrle kavuturmaya yetecei sanlmasn: alma, bugn, zgrlk deildir.
Ancak toplumcu dnyada herhangi bir i tutan kadn ayn zamanda zgrle de
kavuacaktr. Bugn, emekilerin byk ounluu smrlen insanlardr. te yandan,
toplumsal yap, kadnn toplumsal durumunun, evrimiyle pek fazla deiiklie
uramamtr; teden beri erkeklerin mal olan dnya, hl, onlarn kurduu gibidir. Kadnn
almas sorununu karmak-latran bu olgular gzden rak tutmamak gerekir. nemli bir
yerde bulunan ve iyi dnen hanmlarmzdan biri, geenlerde, bir Devlet kuruluu olan
Renault fabrikalarnda alan kadn iiler arasnda bir soruturma dzenledi: kadn iilerin,
fabrikada almaktansa, evde oturmay yelediklerini sylyor. Elbette yle, nk bu
kadnlar, alma zgrlne, iktisad adan ezilen, smrlen bir snf iinde
kavumaktalar. te yandan, fabrikada almalar onlar, evdeki angaryalardan kurtarmyor.
Bu kadnlara, evde ya da fabrikada haftada 40 saat alacaksnz, hangisini istersiniz diye
sorulsa, verecekleri karlk bambaka olurdu herhalde; kurulmasna zevkle ve gururla
katlacaklar bir dnyaya, kendi dnyalarna girmelerine izin verilse, bu iki yanl almay
bile seve seve kabul ederlerdi sanrm. u anda, kyl kadnlar bir yana brakarak sylersek,
alan kadnlarn ou, geleneksel kadn dnyasndan kurtulamamaktadr; ne toplumdan, ne
de kocalarndan, erkeklerle gerekten eit olabilmelerini salayacak yardm
grememektedirler. Yalnz siyasal bir inanc olanlar, sendikalarda alanlar, gelecee
gvenenler insan tketen gnlk yorgunluklara ahlk bir anlam kazandrabilmekte; ancak,
bo zaman bulunmayan, boyunemeye atadan alkn kadnlarn siyasal ve toplumsal
konulara yeni yeni almaya balamalar ok olaandr. almalarnn karlnda, haklan
olan ruhsal ve toplumsal kazanlar alamadklar iin, bunlar birer angarya gibi grmeleri de

57

yle. Terzi yannda alan bir kzn, memurluk ya da ktibelik yapan bir kadnn, erkein
desteinden vazgemeye yanamamasn anlamak da kolay. Kadn iin, yalnz vcudunu
vererek girebilecei ayrcalkl bir tabakann varlnn hemen hemen dayanlmaz bir itki
yarattn daha nce belirtmitim: gen bir kadn, ald cret son derece dk olduu halde,
toplumun kendisinden bekledii yaama dzeyinin yksek oluunun
BAIMSIZ KADIN
115
yaratt tehlikeyle kar karyadr; salt kazandyla yetinirse, olsa olsa bir parya olur: kt
bir evde oturur, kt giyinir, btn elenceler, hatt sevgi bile elinin eriemeyecei yerde
kalr. Erdemli kiiler ona ilecilii tler; oysa gerekte beslenme dzeni, ileye yatm bir
rahibeninkinden de ktdr; stelik, herkes, sevgili diye Tanr'y seemez: kadn olarak
baarya ulaabilmesi iin, erkeklerin houna gitmesi gerekir. Bu yzden de birtakm
yardmlar alr: ona alktan lmeyecek kadar cret veren iverenin kpeke bir davranla
bekledii de budur zaten. Kimi zaman, bu yardm, durumunu iyiletirmesine, gerek bir
bamszla kavumasna yarar; kimi zamansa, tam tersine, iini brakp onun bunun eline
bakmaya balar. ou kez de, ikisini bir arada yrtr: sevgilisinden, iinin yardmyla
kurtulur: iinden de, sevgilisinin yardmyla kaar; ama, hem bir ite almann, hem bir
sevgili edinmenin getirecei ikili klelii de ok iyi bilir. Evli kadn iin, ald cret,
yalnzca bir destektir: "bir erkein yardmyla yaayan kadn" iinse, bu yardm balca
dayanak deilmi gibidir; aslnda her iki kadn da, kiisel abalar sonunda, tam bir
bamszla kavuamamaktadr.
Bu arada, gnmzde, tuttuklar ile iktisad ve toplumsal zerklie kavuan ayrcalkl
kadnlarn says gittike artmaktadr. Kadnn elde edebilecei olanaklar ve gelecei
konusunda kafa yorarken zerinde durulanlar bunlardr. O yzden de, henz kk bir aznlk
olmalarna ramen, durumlarn yakndan incelemek gerekten ilgintir; kadn haklarndan
yana olanlarla kar olanlar da bu tr kadnlar zerinde tartmaktadrlar. Kadn haklarnn
geniletilmesine kar olanlar, bugnk bamsz kadnn yeryznde, nemli hibir ey
baaramadn, ayrca i dnyasnda denge de kuramadn ileri srmekteki'. Kadnlardan
yana olanlarsa elde ettikleri sonular abartmakta, iinde yzdkleri dzensizlii grmezlikten
gelmektedirler. Aslnda, elimizde, bu kadnlarn yanl yol tuttuklarn sylemeye izin verecek
hibir kant yok; bununla birlikte, yeni durumlarna rahata uyduklar da sylenemez elbet;
yolun yarndalar henz, iktisad adan erkein boyunduruundan kurtulan kadn, ahlaksal,
toplumsal, ruhsal adan yine de erkekle tpatp ayn durumda deildir. Kendini urana
verii ve aday, genel olarak btn yaamna baldr. Oysa,
116
KADIN III
yetikin bir insan olarak yaama atld an, arkasndaki gemi, bir olan ocuunki gibi
deildir; toplum ona ayn gzlerle bakmamaktadr; evren, kendisine, ok baka bir adan
grnmektedir. Kadn olmak, bugn, zerk bir insana, ok garip sorunlar getirmektedir.
Erkein elinde tuttuu ve ta ocukluundan beri tand ayrcalk udur: insan olma eilimi,
erkeklik yazgsyla almamaktadr. Erkeklik organyla aknlk zde sayld iin,
toplumsal ya da zihinsel basanlar ona erkeke bir etki gc salamaktadr. Varl birka
paraya blnmemitir. Oysa kadndan, kadn olabilmek zere, kendini hem bir nesne, hem
de av haline getirmesi, yani yce, egemen bir varlk olma hakkndan vazgemesi istenmekte.
Erkein boyunduruundan kurtulmu kadnn durumundaki balca elime budur. Varln
sakatlamak istemedii iin, kadnlk roln benimsemeye yanamamaktadr; oysa, kadnln
reddetmek de varln sakatlamaktr. Erkek, cinsi erkek olan bir insan varlktr; kadn ayn
biimde cinselliini kabul etmi insan bir varlk olduu an erkee eit, eksiksiz bir birey
olabilir ancak. Kadnlndan vazgemek, insanlnn bir yanndan vazgemesi demektir.
Kadn dmanlar, kafal kadnlarn "kendilerini ihmal ettiklerini" ileri srerler: oysa bunu

58

onlara kendileri salk vermitir: bizlerle eit olmak istiyorsanz, yznz, gznz,
trnaklarnz boyamaktan vazgein demilerdir. Gerekte bu t tepeden trnaa samadr.
Kadnlk dediimiz ey, tre ve modalarla yapay bir biimde belirlendii iin, kadna
dardan, zorla kabul ettirilmektedir; yle ki, kadnlk ls en zt ular birletirecek
biimde geliip erkeklerinki-ne iyiden iyiye yaklamaktadr: yazlklarda, pantolon bir kadn
giysisi haline gelmitir (bu szler 1949'a gre tabi ev.). Ama bu iin zn
deitirmemekte: birey, gnn kadnlk anlayn diledii gibi deitiremez. Bu anlaya
uymayan kadn, cinsel adan deerini drmekte, sonra bu toplumsal alana da
bulamaktadr; nk toplum cinsel deerleri benimsemitir, nsan, kadnsal nitelikleri
yadsmakla erkek niteliklerine kavumaz; erkek gibi giyinen kadn bile erkek-leemez: klk
deitirmi bir kadn olarak kalr. Ecinselliin de, kadn iin, kendini gstermenin zel bir
biimi olduunu biliyoruz: insann cinselliinden syrlmas olanakszdr nk. Hemen her
olumsuz tavrda olumlu bir yan vardr. Gen kz, ou kez, diledii an btn
BAIMSIZ KADIN
117
eski alkanlklar, treleri kmseyebileceini sanr; ama bu tutumuyla kendini gstermi
olur; yklenmek zorunda kalaca birtakm sonulara yol aacak yeni bir durum yaratr,
insanolu, herkese kabul edilmi yasalarn dna kt an bir bakaldnc haline gelir. Gze
arpc biimde giyinen kadn, alakgnll bir tavrla, yalnzca beenisine ayak
uydurduunu sylerken yalan atmaktadr: salt keyfine gre giyinmenin arlk olduunu ok
iyi bilmektedir. Buna karlk, arpc bir grn almaktan kanan kadn da, genel kurallara
uymaktadr. Gerekten etkili eylemi dile getirmiyorsa, herkese meydan okumak, herkesten
baka olmaya zenmek, son derece yanl bir hesaptr: insan o zaman umduundan daha ok
vakit ve g harcar. Herkesin dikkatini stne ekmek, toplum iindeki deerini drmek
istemeyen kadn, kadnca yaamaldr: ou kez, meslek baars bile buna baldr. Ancak,
erkek iin uyumculuk (conformisme) son derece doal olduu halde btn detler, zerk ve
etkin birey olarak onun ihtiyalarna gre ayarlanmtr nk tpk onun gibi bir zne, bir
etkinlik olan kadnn, kendisini edilginlie mahkm eden bir dnyada akntya kaplp gitmesi
gerekmektedir. Bu, ylesine ar bir kleliktir ki, kadn dnyas iine kapatlan kadnlar, bu
dnyann nemini alabildiine abartmlardr: sslenmeyi, eviini son derece g sanatlar
haline getirmilerdir. Erkein giyimine kuamna zenmesi gerekmez; bu giysiler rahat, etkin,
yaamna uygundurlar, bin bir titizlikle seilmeleri zorunlu deildir; kiiliinin kk bir
parasdrlar, o kadar: ayrca, hi kimse erkekten, stne bana bakmasn istemez: iyi yrekli
ya da cretli bir kadn onu bu ykten kurtarmaktadr. Kadnsa, dardan bakan gzlerin, klk
kyafetiyle kiiliini birbirinden ayrmadklarn bilmektedir: giyim kuamna gre
yarglanmakta, saylmakta ve arzulanmaktadr. Giysileri, daha bandan yar ktrm etmitir
onu ve alar boyunca hep byle dayanksz olagelmilerdir: oraplar kaar; topuklar bozulur,
ak renk bluz ve entariler tez kirlenir, brlerinin katlan alr ve bu kusurlarn ounu
kendisinin gidermesi, onarmas gerekir: teki kadnlar, meleksi bir iyilikseverlikle yardmna
komayacaklardr, ayrca, kendisinin yapabilecei birtakm iler iin btesini zedelemek de
istemez: yaptrlan salar, dzgnler, yeni giysiler epey pahalya patlamaktadr zaten. Bir
ktibe'nin, bir
BAIMSIZ KADIN
119
118
KADIN III
renci'nin, akam eve dndnde hemen her zaman ekilecek bir orab, ykanacak bir
bluzu, tlenecek bir etei vardr. ok para kazanan bir kadn, kendini bu angaryalardan
kurtarabilir; ama o da daha karmak bir giyim kuamn tutsa olacak, saa sola komakla,
provalara yetieceim diye kendini paralamakla vakit geirecektir. Ayrca gelenek, bekr da

59

olsa, kadnn evine ekidzen vermesini gerektirmektedir; yeni bir kente atanan bir memur,
rahata gidip bir otele yerleebilir; kadn memursa, "kendi evine" yerlemek isteyecektir;
sonra bu eve byk bir titizlikle ekidzen vermek zorundadr, nk erkein evinde olaan
karlanacak ihmal, onunkinde balanmaz bir kusurdur. Hem zaten evine, stne bana
zenmesi, yalnz evre kaygsna bal deildir, kendi yaamyla anasnn, ocuklukta
oynad oyunlarn, gen kzlndaki hayallerin oluturduu alnyazsn birara-ya getirerek
kendini hem imdiki, hem de gemi zamanda beene-bilmektedir. Kendine hayranln
ilendii birtakm dler kurmutur; erkein cinsel organndan gelen gururuna, d
grnne besledii saygyla kar kmaya devam etmektedir; kendisini gstermek,
gzelliiyle herkesin gzn kamatrmak istemektedir. Anas, ablalar ona yuva zevkini
alamlardr: kendine zg bir yuva, bamszlk dlerinin en ilkel biimidir; zgrle
daha baka yollardan ulat zaman bile bu dleri yadsmak istemez. Ve erkek dnyas
iinde duyduu gvensizlik orannda, kendi iinde aramaya alt snan simgesi olan bir
keye ekilme ihtiyacn duyar. Kadn gelenei uyarnca, erkek arkada gibi gidip ada
yiyeceine, kendi yemeini piirmeye, parkeleri cilalamaya devam edecektir. Hem bir kadn,
hem de erkek gibi yaamak istemektedir: bu yzden de, grevleri ve yorgunluu artmaktadr.
Szn en gerek anlamyla kadn olarak kalmak isteyii, br cinse olanaklarn en geniiyle
yaklamak isteyiindendir. Sorunlarn en zorlar, cinsel alanda karsna kacaktr. Erkee
eit, eksiksiz bir varlk olabilmesi iin, erkein kadn dnyasna girebildii gibi kadnn da
erkek dnyasna girebilmesi, bakas'na giden bir ak kapsnn bulunmas gerekir: oysa, her
iki durumda da, kar cinsin, baskas'nn arzular kendisininkilerin ayn deildir. Ele
geirildikten sonra, zenginlik, n gibi eyler, kendi balarna varolan deerler gibi gzktklerinden, kadnn cinsel
ekiciliini artrabilir; ancak, zerk bir etkinlik olmak, kadnlna aykrdr, o da bunu
bilmektedir. Bamsz kadn hele toplumsal durumunu dnmek zorunda olan aydn kadn
basit bir dii kadar ekecektir aalk duygusunun acsn; balca kaygs erkeklerin
gnln elmek olan hoppa zppe kadn kadar zen gsteremez gzelliine, vakti yoktur;
gidip en byk uzmanlara bile dansa. klk ve incelik konusunda bir aylak olmaktan teye
gidemeyecektir; kadnn ekicilii, ikinlik halini alan aknl tenin hafif rperii durumuna
indirgemektedir; ekici olmak isteyen kadnn, her an kendisini sunmaya hazr bir av haline
gelmesi gerekmektedir; aydn kadnsa kendini sunduunu, bir bilin, bir zne olduunu
bilmektedir; insan istese de bakn yokedemez, gzlerini bir gk ya da su paras haline
getiremez; gizli titreimlerle dolu canl bir heykel haline getirmek zere dnyaya doru koan
bir bedenin atlmn durduramazsnz. Aydn kadn, bu konuda, baarszla uramaktan
korktuu oranda byk bir aba gsterecektir: bu aba da bir etkinliktir, ama erei yoktur. Bu
yzden, aydn kadn, yadn-mnn yaratt yanlglara benzer kusurlar iler: yalanan
kadnn yan yadsmaya almas gibi, o da, yaamnn beyinle ilgili yann yadsmaya
urar; kk bir kz gibi giyinir, stne bana ynla iek, farbala. cyak cyak baran
renkler doldurur; aknlk gsteren, ocuksu ka gz hareketlerini alabildiine ar tutar.
Gler oynar, atlar zplar, bo gevezelikler eder, ar zgr davranlarda bulunur, her eye
anszn karar veren, alk kz rol oynar. Ama bu haliyle, kaslarn kendiliinden gevemesine
yol aacak heyecan yrekten duyacak yerde, istenli bir abayla ters hareketlere girien,
gzkapaklarn ya da azn iki yana sarktan oyunculara benzer; bylece, kafal kadn,
rahatlayacam diye fazla oyun oynamaktan iyice kaskat kesilir. Kendisi de hisseder bunu, ve
sinirlenir; saflk akan yznde, anszn, keskin bir zek parlts dolar; ok ey vaat eden
dudaklar bzr. Erkeklerin houna gitmekte bylesine glk ekii, br kle kadnlar
gibi katksz bir hoa gitme istei olamayndandr: gnlleri elme arzusu, ne denli gl
olursa olsun, iliine kemiine
120
KADIN III

60

BAIMSIZ KADIN
121
ilememitir; beceriksizlik ettiini sezer sezmez, kleliine sinirlenir; erkek silhlaryla
almaya giriir: dinleyecek yerde konuur, birtakm ince dnceler, bilinmeyen duygular atar
ortaya; karsndaki erkei onaylayacak yerde onun dediinin tersini syler, ste kmaya
urar. Madam de Stael, arpc basanlar elde etmek zere, bu iki yntemi bir arada
kullanmaktayd: ona dayanabilen erkek pek enderdi. Ancak, zellikle Amerikan kadnlar
arasnda yaygn olan kafa tutma eilimi, erkei boyunduruk altna almaktan ok, cann
skmaktadr; yalnz, bu kafa tutuu douranlar da yine erkeklerdir; saldrganlktan ve aalk
duygusundan arnm olanlarn yapt gibi, bir kleyle deil de, kendileri gibi insan bir
varlkla sevimeyi kabul etselerdi, kadnlar da diiliklerine bylesine dmeyeceklerdi; daha
doal, daha yaln kiiler olacaklar, kadnlklarn daha az zahmetle ortaya koyacaklard, nk
zaten kadndrlar.
Yalnz, uras bir gerek ki, erkekler, kadnn yeni durumuna gre tavr taknmaya
balamlardr; kadn da, daha iin bandan mahkm edilmediini hissettiinden, byk bir
rahatla kavumutur: bugn, alan kadn kadnln ihmal etmemekte, cinsel ekiciliini
yitirmemektedir. Bu basan ki, denge yolunda byk bir ilerlemedir yine de tam deildir
elbet; bugn, kadn iin kar cinsle diledii gibi iliki kurabilmek erkeinkinden ok daha
zordur. Ak ve duygu ynnden saysz engelle kar karyadr. Bu konuda, kle kadn da
pek ahm ahm bir durumda deildir tabi; evli kadnlarla oynalarn ou, cinsel ve duygusal
adan yzde yz doyumsuzdur. Bamsz kadnda glklerin daha gz nnde oluu, onun
boyu-neii deil de, kavgay semi bulunmasndandr. Yaayan insanlarn karlat btn
sorunlar, lmle sessiz sedasz zlr; yaamaya alan bir kadn, btn arzularn ve
istencini topraa gmm bulunan kadna oranla ok daha danktr elbet; ama kendisine
rnek diye bu yaayan lnn gsterilmesini asla kabul etmez. O, ancak erkee oranla kt
durumda sayar kendisini.
Birtakm erekler urunda kendini tketen, baz sorumluluklar yklenmi, dnyadaki direnen
glerle savan keskinliini bilen kadn, tpk erkek gibi, bedensel arzularn doyurmaktan
baka, mutlu
cinsel servenlerin getirdii rahatl, deiiklii tatma ihtiyacndadr. Oysa, birok evrede
bu zgrlk somut olarak tannmamtr kadna; kullanmaya kalkt an, adn lekelemek, iini
yitirmek tehlikesiyle kar karyadr; ondan, hi deilse ikiyzl davranmas istenmekte, bu
da kadnn arna gitmektedir. Toplumsal baarsnn bykl orannda gzler
yumulacaktr; ama tarada, ounlukla sk bir gz hapsindedir. Ancak, en iyi durum ve
koullarda rnein bakalarnn ne diyecei korkusunun kalkt evrelerde bile, durumu,
erkeinkinin ayn deildir. Ayrlk, hem gelenekten, hem de kadnn cinsel yaamnn garip
yapsndan domaktadr.
Erkek gereinde hem bedenini doyuran, hem de ruhunu rahatlatan gelip geici yatp
kalkmalarla yetinebilir. Az sayda da olsa, kendileri iin genelevler almasn isteyen kadnlar
kmtr; le Nmero 17 adl romanda, kadnn biri, kadnlarn bir eit "taxi-boy"larla
(taksilerde sevien kzlarn tersi, parayla seviilecek erkek demek) "cinsel ihti-yalann
giderebilecekleri" genelevler almasn neriyordu.1 Bir zamanlar. San Francisco'da byle
bir ey yaplm galiba: bu evlere para alarak onun bunun gnln etmekten bkm genelev
kadnlarndan baka giden olmam: kadnlarn belllar da bunlar hemen kapattrmlar. B.u
zm yolu dsel ve pek de arzulanmayacak oluunun dnda, byk bir basan da
salayamaz herhalde: kadnn, erkek kadar mekanik bir "doyum"a eremediini hepimiz
biliyoruz; pek ok kadn bu durumu, kendini hazza brakamayacak kadar uygunsuz bulacaktr.
Her neyse, bugn iin ellerinde byle bir kaynak yoktur. Kadnn, byle bir eyi tiksin
bulmayacak kadar gl bir kiilie sahip bulunduunu, btn sinirsel tutukluklarndan
kurtulduunu kabul etsek bile, sokaktan bir gece ya da bir saatlik bir sevgili bulmak, onun

61

iin, erkeinkinden ok daha tehlikelidir. Bulamay nlemek zere nlem almak erkee
deceinden, frengi falan gibi bir hastala tutulma olasl daha byktr ve ne denli
ihtiyatl davranrsa davransn, gebe kalma tehlikesinden kurtulamaz. En nemlisi ok kaba bir
dzeyde kalan bu yabanc
1 Bu konudaki gecikmenin hi de nemli olmadn unutan, benim de adn unuttuum yazar,
yaptnda, bu erkeklerin herhangi bir kadn mteriyi honut edebilmek zere nasl
yetitirilmeleri gerektiini, nasl yaatlacaklarn falan uzun uzun anlatyordu.
122
KADIN III
BAIMSIZ KADIN
123
insanlarla kurulan cinsel ilikilerde, bedensel g yabana atlmaz bir ayrm yaratmaktadr. Bir
erkek, evine gtrd kadndan pek korkmaz; biraz gzn amas, her tehlikeyi nleyebilir.
Oysa, evine bir erkek alan kadn iin durum ayn deildir, iki gen kadndan sz etmilerdi
bana, Paris'e yeni gelen ve "yaam tanmaya" can atan bu tazecikler, sa solu dolatktan
sonra, Montmartre'li iki yakkl kadn tellln yemee armlar: sabah kalktklarnda
teleri berileri alnm, horlanm ve bir antajla karlamlar. Krk yalarndaki bir baka
kadnn durumu daha da ilgi ekicidir: kadn duldu, ocuuna ve yal ana-babasna
bakabilmek iin, btn gn essek gibi alyordu. Hl gzel ve ekici olan bu kadncazn,
uraya buraya gidip gelmeye, iveli kadn rol oynamaya, drst ller iinde herhangi bir
erkei kendine balamaya aslnda bunu o da istemiyordu ya, neyse gerekten vakti
yoktu. Oysa duygulan dipdiri ayaktayd ve tpk erkekler gibi, bu arzulan doyurmann hakk
olduuna inanyordu. Ama bir gece, Boulogne ormanndaki allklardan birinde geirilen
birka saatten sonra, sevgilisi kendisini brakmaya yanamam: adn, adresini renmek,
yine grmek, birlikte oturmak istiyormu; kadn bunlar reddedince, hayvanca dvm,
pestilini karp gzn iyice korkuttuktan sonra ekip gitmi. Tpk erkein yapt gibi,
geimini salayarak ya da yardm ederek bir k tutmaya gelince, bu da ancak varlkl
kadnlarn harcdr. Baz kadnlar bu pazarla pek yatkndrlar: erkee para verip onu basit bir
ara gibi kullanmaktadrlar; bylece, erkei horgrerek kendilerini doyurmalar mmkn
olmaktadr. Ancak, cinsel yaamla duygular bylesine nobranca birbirinden ayrabilmek iin,
kadnn epey yalanm olmas gerekmektedir; gen bir kadn-daysa, bu ikisi,
ayrlmamacasna birbirine baldr. Hatt erkeklerin ou da byle bir vcut-bilin ayrmna
kardr. Dolaysyle, kadnlarn ou byle bir eyi dnmek bile istemeyecektir. Ayrca,
burada dpedz bir aldatmaca vardr ve kadnlar bunu erkeklerden daha iyi yakalamaktadr:
para deyen mteri de bir aratr, karsndaki insan onu geim yolu diye kullanmaktadr.
Erkek gururu, ak yaamnn dramn grmesine engel olmaktadr: erkek, her an yalan
sylemektedir kendine; ok daha kolay aalanan, ok daha alngan olan kadnsa, bu konuda erkekten daha akgrldr. ancak ok daha kurnazca bir ktniyetle yumabilir
gzlerini. Elinde bunu yapacak olanak bulunsa bile, bir erkek satn almak, genel olarak
doyurucu gelmeyecektir
kadna.
Tpk erkekler gibi. kadnlarn ou iin de sorun, cinsel arzularn
doyururken, insan saygnlklarn yitirmemektir. Erkek kadndan zevk ald, ona zevk
verdii anda, kendini biricik zne, tek varlk olarak ortaya koymaktadr: yce bir fatih, cmert
bir badr o srada, ya da ikisi birden. Kadn da, ayn biimde, sevitii erkei zevki iin
kullandn ve onu zevke boduunu gstermek, olumlamak ister. Bu yzden de, kendini
erkee ister verecei eylerle, ister elebiliinden yararlanarak, ister birtakm manevralarla
onun yrekten gelen arzusunu uyandrarak kabul ettirsin, o zaman, byk bir gnl
rahatlyla erkei doyurduuna inanr, ie yarayabilecek bu inan yardmyla, aalk
duygusuna kaplmadan erkei arzulayabilir, nk bu durumda salt iinden geldii iin

62

kendini verdiini ne srmektedir. Nitekim, le Ble en herbe (Baaa Ermemi Ekin) adl
kitaptaki "beyazl kadn", Phil'in kendini okamasn isterken: "Ben yalnz dilencilerle alar
severim," demektedir. Aslnda, sevgilisinin yalvaran bir yz taknmas iin ustaca oyun
oynamaktadr. Bunun zerine, diyor Glette, "gururunun, korkunun insann iindeki hzn
da vurmas demek olduuna inanabilecei , ve kendisi gibi dilencilerin zgrlk
yanlsamasn tatt o darack, karanlk evrene snd alelacele." Madam de Warens,
kendilerine gnl zengin bir insan grn kazandrabilmek iin ok gen, mutsuz ya da
yoksul klar seen kadnlara en iyi rnektir. Ama bunun yannda, en : gl erkeklere
saldran ve onlar ihsana boduklarn sanarak kendilerinden geen gzpek kadnlar da
vardr; oysa erkek, ya elebiliinden, ya da gz korktuundan teslim olmutur.
Bir erkei tuzaa dren kadn nasl kendinden bir eyler verdiini sanrsa, veren kadn da
aldn sanmaktadr. Bir gn, gen bir gazeteci kadn bana: "Ben, hep karsndakinden bir
ey alan kadnm" demiti. Oysa bu ite, zorbalk bir yana, hi kimse kimseden bir ey
almamaktadr; ama kadn bu konuda iki ynden aldatmaktadr kendini. nk iin asl u ki,
kadnn gnln elen erkek, ounlukla, bunu atlganl, saldrganlyla baarmakta,
karsndaki insan
BAIMSIZ KADIN
125
124
K ADIN III
etkin bir biimde raz etmektedir. Yukarda adn andm Madam de Stael gibi baz ender
kadnlar bir yana, kadn iin durum byle deildir: o, kendini sunmaktan baka bir ey
yapamaz; nk, erkeklerin ou, oynadklar saldrgan rol konusunda kskan m kskantr;
genel olarak, kadnn ihtiyacn gidermek zere seilmek deil, onda benzersiz bir heyecan
yaratmak isterler: seildikleri an, smrldk-leri duygusuna kaplrlar.2
Bir delikanl: "Erkeklerden korkmayan kadn, korku verir onlara." demiti bana. Orta yal
birok erkein: "ilk hareketin kadndan gelmesi midemi bulandrr" dediini duymuumdur.
Kadn, kendini biraz ar bir biimde sundu mu, erkek kaar: onun iin nemli olan ele
geirmektir. yleyse kadn, ancak kendini av haline getirerek dilediini alabilir: edilgin bir
nesne, mutlak boyunei vaadi olmaldr. Baarya ularsa, bu byl yakar kendisinin
istediini sanacak, kendini bir zne gibi hissedecektir. Ancak, hemen her zaman, erkein
horgrsyle ie yaramaz bir nesne haline indirgeniverme tehlikesi iindedir. Erkek
yaknlama abalarna karlk vermedii zaman kendisini ylesine klm hissedii
bundandr. Oyuna getirildiini dnd an, erkein de kplere bindii grlr; bununla
birlikte, topu topu bir denemede baarszla uramtr, fazla deil. Kadnsa, byk bir
dzensizlik, bekleyi ve vaat iersinde, kendini sevilecek bir et yn haline getirmeye raz
olmutur; ancak yitirerek kazanabilirdi: oysa imdi tmden yitiktir. Byle bir bozgundan ders
alabilmek iin, insann ya iyice kr, ya da alabildiine akgrl olmas gerekir. Ayrca
erkein gnl elinse bile, elde edilen yengi yine de phelidir; gerekten de, kamuoyuna
gre, yenen, kadn elde eden hep erkektir. Kadnn da, tpk erkek gibi, arzularnn
sorumluluunu yklenebilecei kabul edilmez: arzularnn kurbandr o. Genel kanya gre,
erkek, bireysel varlna birtakm zel gler katmtr: kadnsa, kadnln kurbandr.3 Kimi
zaman, katksz bir edilginlik biiminde
" Bu duygu gen kznkinin kartdr. Yalnz, gen kz, sonunda, alnyazsma boyun eer.
Bu gr bir bakma dorudur. Ancak, bakkszlk yalnz arzu srasnda ortaya kmaz:
dnyaya getirme srasnda da kendini belli eder. Cinsel arzu duyduklarnda, cadn da, erkek
de, doal grevlerini yerine getirmektedirler.
dnlr: "Allahlk bir kzdr; ensesine vur, lokmasn al; stnden gemeyen yalnz otobs
kalmtr." her eye ak, her yerde kullanlmaya hazr bir lettir; dzensizlik karsnda
bylenir, eli kolu balanr, kendisini armut toplar gibi ele geken erkein sihrine kaplr.

63

Kimi zaman da, yabanclam bir etkinlik olarak grlr: dl yatanda ter ter tepinen bir
iblis vardr, rahmindeki agzl ylan ha-bire erkek yumurtas beklemektedir. Szn ksas,
yle ya da byle, yalnzca zgr bir varlk olduunu dnmeye kimsecikler yanamamaktadr. Hele Fransa'da, kolay elde edilen kadnla zgr kadn inatla birbirine
kartrlmaktadr, nk kolay elde edilirliin altnda bir eksiklik, bir direnme ve denetleme
yokluu, hatt zgrln yad-sn yatmaktadr. Kadnlarn ortaya koyduu edebiyat bu
nyargyla savamaya almaktadr: rnein, Clara Malraux, Grislidis'te, kadn
kahramannn bellenmi bir temrini uygulamadn, sorumluluunu yklendii bir edimde
bulunduunu srarla belirtmektedir. Amerika'da, cinsel etkinlikte kadna belli bir zgrlk
tannmakta, bu da cinsel yaam epey hzlandrmaktadr. Buna karlk, Fransa'da, bu iten
yararlanan erkeklerin bile "yatan kadnlar"a gsterdii kmseme, birok kadn taa
evirmektedir. Ve kadnlar, yaratacaklar simge, haklarnda sylenecek szler karsnda
mthi bir korku duymaktadrlar.
Ayrca, kadn, onun bunun dediklerine aldrmasa bile, erkek arkadalaryla ilikilerinde
birtakm somut glklerle karlamaktadr; nk kamuoyu dediimiz eyi erkein kendisi
canlandrmaktadr. ou kez, erkek, yataa o saldrgan stnlnn ortaya kaca bir
gsteri alan gzyle bakmaktadr. Bir eyler almak deil, sahip olmak, alverite bulunmak
deil, gz kamatrmak istemektedir. Kadna, verdiklerinin tesinde sahip olmaya
almaktadr; kendini teslim ediinin tam bir bozgun, azndan kan mrl mrl szlerinse,
zorla elde edilmi itiraflar olmasn beklemektedir; kadn zevk duyduunu kabul ettii an,
kleliini benimsemi demektir. Colette'in romannda, Claudine, teslim olma konusunda
Renaud'ya meydan okumaya kalkar kalkmaz, gen adam daha atik davranp kendisine tecavz
etmektedir; alt alta st ste yuvarlanrlarken elde edecei yenginin bykln grebilsin
diye, gzlerini yummasna izin verme126
K ADIN III
BAIMSIZ KADIN
127
mektedir. insanln Durumu'nda, buyurgan Ferral, Valerie'nin sndrmek istedii lmbay
yank brakmakta direnmektedir. almak iin yanp tutuan, gururlu kadn, bir rakip gibi
yanamaktadr erkee; bu kavgada, ondan ok daha zayf durumdadr; her eyden nce, erkek,
fizik olarak gldr, isteklerini kabul ettirebilmesi daha kolaydr; ayrca, gerilim ve
etkinliin erkein cinsel yaamyla badatn, edilginlii reddeden kadnnsa, kendisini
hazza gtren byl havay yktn biliyoruz; taknd tavrlarda, yapt hareketlerde
karar yetkisi kendisindeymi gibi bir aldatmaca gizli olduundan, doyuma ulaamamaktadr:
zevki gururlarna feda eden kadnlarn pek ou souklamaktadr. Oynana, iinde yatan
buyurma ya da eziyet etme eilimlerini doyurma olana veren k pek enderdir; byle kuzu
kuzu boyunemekten tam bir cinsel doyum karan kadn saysysa daha da azdr.
Kadn iin, ok daha tehlikesiz bir yol var gibidir: kendine eziyet etmek, insan btn gn
alm, urap didinmi, birtakm sorumluluklar yklenmi, birtakm tehlikelere atlmsa,
gece yatakta, baz gl heveslere boyunemek son derece hotur. Gerekten de kadn, ister
sevdal, ister saf olsun, zorba bir isten nnde kendi benliini hiletirmeye baylr. Ancak,
bunun iin de, gerekten egemenlik altna alndn hissetmesi gerekir. Btn gn erkekler
arasnda yaayan bir kadn iin, erkein koulsuz stnlne inanmak pek kolay deildir.
Eziyet dkn deil de, fazla "kadns," yani erkeklerin kollarnda kendini unutuun tadn
karan bir kadndan sz ettiler bana; 17 yandan beri birka kez evlenmi, bir sr k
edinmi, bunlardan epey zevk almt; erkekleri buyruu altna alp altrmak gibi g bir ii
baardktan sonra souk bir kadn olup ktn syleyip yaknyordu: erkeklere emir
vermeye alt, erkeklerin o byl etkisi yitip gittii iin, eskiden gerekletirebildii o
sofuca kendinden gei artk mmkn olmuyordu. Yatakta, erkekliinin en yavuz yanlarn

64

gstermeye kalkan erkek, erkeklik oyunu oynad iin, bu ilerden azck anlayann gznde
ocuklaverir: bu haliyle, atadan kalma idi edilme korkusunu, babasnn hayalini ya da
baka bir hayaleti kovmaya alan bir ocuktan baka bir ey deildir nk. Bir oyna,
sevgilisinin garip isteklerine uymaktan yalnz gururu yznden kanmaz: mrnn gerek bir ann yaayan bir yetikinle sevimek ister, yoksa
bandan geenleri anlatan kk bir olanla deil. Byle durumlarda, kendine eziyet
ettirmeye baylan kadn mthi bir hayal krklna urar; dn grd benliinden gei,
insan canndan bezdiren ya da kaynan hogrden alan bir ana sevgisi deildir nk.
Kendini bir erkein egemenlii altnda, kle gibi hissetmesi, birtakm bo hayal oyunlaryla
avunmas gerekmektedir: bu durumda, ya kendine bir efendi bulabilmek iin "stn erkek" .
denen kiiler ardnda koacak, ya da souk bir kadn olup kacaktr.
Daha nce de grdmz gibi, her iki cins de birbirini insan olarak ele ald zaman kendine
ya da karsndakine eziyet etme eiliminden kurtulunabilmektedir; kadnda ve erkekte azck
alakgnlllk ve eliaklk varsa, yengi ya da yenilgi fikirleri yklp gitmektedir, sevime,
karlkl ve zgr bir al-veri haline gelmektedir. Yalnz, her ne kadar aykr bir lf gibiyse
de, karsndakinin bir insan olduunu kabul etmek erkeklerden ok kadnlar iin gtr.
stnlk erkeklerde olduundan, erkek, birok garip kadna sevgi ve saygyla bakabilir: bir
kadnn sevilmesi kolaydr: her eyden nce, sevgilisini hi tanmad bir dnyaya sokma
ayrcalna sahiptir ve erkek bu dnyay onun yannda gezip dolamaktan holanr; kadn, hi
deilse bir sre iin, insann kafasn kurcalar, oyalar; ayrca, iinde bulunduu durum ok
snrl, kendisi de baml olduundan, yanlglar gze batmad gibi, her nitelii byk bir
baar gibi gzkr: Stendhal, o korkun bo inanlarna ramen hayrandr Madam de Renal
ile Madam de Chasteller'e; bir kadnn yanl fikirleri bulunsa, pek zeki olmasa, pek az akgrl ve yiit olsa da, erkek bunlardan tr onu sorumlu tutmaz: iinde bulunduu
durumun kurbandr diye dnr ounlukla da hakldr elinden tutulsa varabilecei,
varmas mmkn olan yeri dnr: belirli bir ey olmadna gre, kendisine hogryle
baklabilir, ak kap braklabilir ve erkein sevdii kadndan ksa zamanda bkmasnn
nedeni de ite bu boluk, kiilik yokluudur: oysa ilk azda gnln elen, kendisini kolay
bir efkate iten ekicilik, gizemlilik de buradan gelmektedir. Bir erkei sevmekse ok daha az
kolaydr: nk erkek, kimsenin yardmna bavurmadan
128
KADIN III
olutuu gibidir, neyse odur; birtakm belirsiz vaat ve olanaklara bakarak deil, u andaki
varl ve dorusu iinde sevmek gerekir onu; btn davranlarndan, btn dncelerinden
kendisi sorumludur; hibir zr yoktur, insan ancak edimlerini, ereklerini, grlerini
beenip onaylyorsa sevebilir onu; Kzl ile Kara'nn kahraman Julien Sorel, soy sop
stnln tanyan bir kadn sevebilir; Stendhal'in son romannn kahraman Lamiel'se
dncelerini beenmedii bir adam sevemez. Birtakm uzlamalara hazr olsa da, kadnn
hogryle davranmas son derece gtr. nk erkek ona ocukluundaki yemyeil
cennetin kaplarn amamakta, o bu erkee ortaklaa yaadklar dnyada rastlamaktadr:
yani ona yalnzca kendisini getirmektedir, iine kapank, belirli, kararl kiiliiyle hi de
dleri beslemeye yatkn bir insan deildir; konutuu zaman dinlemek gerekir; kendini
ciddiye alr: ilgi ekici olmaktan kt an can skar, varl herkese ar gelmeye balar.
Ancak gen delikanllar kolayca harika bir grne brnebilir, insan onlarda birtakm
vaatler ve gizler arayabilir; kusurlarna birtakm zrler bulup hafife alabilir: gen olanlar
olgun kadnlarn gznde ylesine ekici klan nedenlerden biri de budur zaten. Buna karlk,
onlar da, ounlukla gen kadnlar yeler. 30 yandaki bir kadn durmu oturmu erkeklere
eilim duyar. Ve bunlar arasnda sevgi ve saygsn boa karmayacak insanlara da
rastlayabilir elbet; ama bu gibilerin de iinmesinden yanna varlmaz, byklenmeyenine
atmas byk bir talih olur. Btn kalbi ve bedeniyle balanabilecei bir gnl serveni, bir

65

ak hikyesi arad zaman karlaaca sorun, hem kendini dev aynasnda grmeyen, hem de
saygya deer bir adam bulabilmektir.
Kadnlarn, ounlukla, bu kadar ince eleyip sk dokumadklarn syleyebilirsiniz; fazla
dnmeden, karlarna kan ilk frsat deerlendirmekte, sonra, gururlarnn ve nefislerine
dknlklerinin yardmyla iin iinden syrlmaktadrlar diyebilirsiniz. Doru. Yalnz uras
da bir gerek ki, kadnlar, genel olarak benzerine erkeklerde pek az rastlanan bir sr hayal
krkln, kk d, pimanl ve hnc ilerine atmaktadrlar. Erkek, az ok
baarszla uram bir giriimden bile mutlaka zevk almaktadr; kadnsa hibir yarar elde
ede-meyebilir; kendisi kaytsz olsa bile, yatma zaman geldiinde, byk
BAIMSIZ KADIN
129
bir elebilikle kendini erkee teslim etmektedir: kimi zaman, bir de bakarsnz sevgili gsz
km, o vakit, kadn, byle aldatc bir denemeye girimi olmann acsn sineye ekecektir;
o, haz duymad an oyuna gelmi, kandrlm hisseder kendini: doyuma ulat ansa,
sevgilisini lene dek brakmak istemeyecektir. Ben yalnz zevk aryorum diyerek gelecei
olmayan bir servene balarken pek ender olarak gerekten itendir, nk zevk, onu
kurtarmak yle dursun, ok daha sk balarla balamaktadr; en tatl ayrlk bile yreini
yaralamaktadr. Eski oynalarndan dosta szeden erkee rastlamak mmknse de, gemi
sevgililerini tatl tatl anan kadna pek ender rastlanr.
Ak anlay, zgr cinsel yaamn dourduu glkler tekelilie iter kadn. Bunun
yannda, bir ak ilikisi ya da evlilik, onun iin, erkee oranla, herhangi bir meslekle ok daha
zor badar. Sevgilinin ya da kocann, kadna, iini brak demesi mmkndr: tpk Colette'in
Uan Kz gibi, bir erkek scaklna hasret ekmesine ramen, evliliin getirecei
engellerden korktuu iin karar veremez kolay kolay; nk, byle bir istee boyunedii an,
yeniden uyruk haline geliverecektir; kabul etmedii zamansa, kendini tketici bir yalnzla
mahkm etmi olacaktr. Bugn erkek, einin iine devam etmesine raz olmaktadr; Glette
Yver'in romanlarndaki gibi, yuvasnn dinginlii ve bar iin iini brakan kadn tr yava
yava tarihe karmaktadr; iki zgr varln kurduu ortak yaam gerek kadn, gerek erkek
iin bir zenginlik kaynadr ve iki cins de kendi bamszlnn gvencesini einin bir
eylerle uramasnda bulmaktadr; iktisad adan kendi kendine yeten kadn, kendi.
kleliinin fidyesi olan evlilik boyunduruundan kurtarmaktadr kocasn. Erkek titiz bir
iyiniyete sahipse, evli ya da sevdal iftlerde, karlkl bir cmertlik iinde, tam bir eitlie
kavumak mmkn olmaktadr.4 Hatta, kimi zaman, erkek oynamaktadr sadk uak roln;
rnein, genellikle kadnn derebeyi-kocasmn evresinde yaratt o elverili havay Ge-orge
Eliot'a salamak Lewes'in iiydi.5 Ancak, ou kez, yuvaya rahat
Clara ve Robert Schumann, bir sre iin, bu baary gstermiler galiba
anla doalcln douuna yol a '
130
KADIN IIl
ve huzur getirmek kadna dmektedir. Erkek, alveriin kadn tarafndan yaplmasn, evi
kadnn ekip evirmesini, ocuklarn eitimiyle yalnz onun uramasn pek doal
bulmaktadr. Kadnn kendisi de evlendii anda, kiisel yaamnn bile srtndan atamayaca
birtakm grevler yklendiine inanmaktadr; kocasnn "iyi bir kadn" ald zaman sahip
olaca stnlklerden yoksun kalmamasn istemektedir: btn iyi eler gibi, zarif bir hanm,
iyi bir evkadn, iyi bir ana olmaya alr. Buysa, ksa srede tketici bir nitelie brnen bir
itir. Kadn bu grevi gerek eine duyduu sayg, gerek kendine sadk oluundan kabul
etmektedir: nk, daha nce de belirttiimiz gibi, kadnlk yazgsnn dna kamamak iin
urap didinmektedir. Bir yandan kendisi olmaya devam ederken, bir yandan da kocasnn
glgesi haline gelecektir: kendi yazgsyla ilgilendii kadar, hatt ondan da ok, kocasnn
kayglarn paylaacak, onun baarlarna katlacaktr. Erkek stnl karsnda sayg

66

duymas gerektii retildiinden, en nemli yerin erkee verilmesi gerektiine gerekten

inanmas da mmkndr; kimi zaman, kendi yerine sahip kmaya alrken yuvasn
bozmaktan da korkar; kendi varln olumlama istei ile hileme eilimi arasnda bocalar,
parampara olur.
Bununla birlikte, kadnn, ikinci derecede oluundan karaca bir yarar vardr: iin banda
erkek kadar talihli olmadndan, onun karsnda sulu -hissetmez kendisini; toplumsal
adaletsizlii ortadan kaldrmak onun grevi deildir, ayrca kimse kendisinden byle bir ey
beklememektedir, lyiniyetli bir erkek, onlardan stn durumda olduuna gre, kadnlar "ho
tutmak" zorundadr: birtakm gereksiz kuruntularn, acma duygusunun kurban olabilir, baka
bir silhlan bulunmad iin "yapkan"laan, "insan yiyip bitiren" kadnlarn eline debilir.
Erkek gibi bamsz yaayan kadnn, cinsel adan byk bir ayrcal olacaktr; kendisi gibi
zerk ve etkin bireylerle iliki kuracak, bu insanlar genel olarak yaamna birer asalak
gibi girmeyecek, zayflklar ya da ihtiyalarnn gerekleriyle kendisini kle haline
getirmeyeceklerdir. Yalnz, gereklikte, erkek arkadalaryla zgr bir iliki kurmay
bilmezler pek; erkein kendilerine vurmay istemedii zincirleri kendi elleriyle yaratrlar:
erkee, sevdal
BAIMSIZ KADIN
131
kadnn sevgilisine bakt gibi bakarlar. Gen kz, yirmi yllk bekleyi, umut ve d srasnda
hep kurtarc ve zgrlk getirici kahramann hayalini yaatmtr kafasnda: almann
getirdii bamszlk, grkemli bir iliki iersinde btn haklarndan vazgeme arzusunu
yoketmeye yetmez. Erginlik ann verdii ar kendine hayranl kolayca aabilmesi iin,
tpk6 erkek ocuk gibi yetitirilmi olmas gerekirdi: o ise, yetikinlik anda da, gen
kzlnda edindii ben'ini gklere karma alkanln srdrr: iinde kazand baarlan
da d grnne ekleyip zenginletirir onu; tepeden gelen bir bakn deerini ortaya karp
kutsallatrmasn bekler. Gnlk yaamnda boylarnn lsn ald erkeklere sert
davransa bile, yine de byk bir sayg besler. Erkei ve dlerinin erkeini bulduu an
ayaklarna kapanmaya hazrdr. Kendini bir Tanr'ya dorulatmak, varln kendi abasyla
dorulamaktan ok daha kolaydr: iinde yaad dnya onu gkten inme bir kurtuluun
varlna inandrmaktadr: kadn da seve seve inanr buna. Kimi zaman, zelliinden tm
vazgeer, sevdal kadndan baka bir ey deildir artk: ounlukla, bir orta yol bulmaya
alr; oysa putlatrc sevgi de, insan btn haklarndan vazgemeye gtren sevgi de
ykcdr: byle bir sevgi insann btn vaktini alr btn dncelerine girer, kene gibi
yapkandr, zorbadr. alma ynnden baarszla urayan kadn, byk bir tutkuyla aka
snmaya alr: te yandaki baarszlktan, bedelini sevgilinin deyecei garip isteklere,
kavgalara, grltlere dnr. Ancak, bu gnl aclar iine daha canla bala sarlmasna yol amaz: genel olarak, tam tersine, kendisine akn o grkemli yolunu kapayan yaama
biimine kzar. Bundan on yl nce, kadnlarn ynettii bir siyasal dergide alan bir kadn,
yazileri odalarnda siyasetten ok aktan sz edildiini anlatmt: kadnlardan biri, o
gzelim zeksnn gze bile arpmadndan, yalnz vcudu iin sevildiinden yaknyormu;
bryse, vcudunun ekicilikleriyle kimsenin ilgilenmediini, btn erkeklerin yalnz akln
beendiklerini syleyip szlanyormu. Bu konuda da, kadnn erkek gibi sevebilmesi.
Yani yalnz ayn yntemlerle deil, ayn hava ierisinde yetitirilmesi gerekir, bu ise,
eitimcinin btn abasna ramen olanakszdr bugn.
132
KADIN l!l
yani kendi varln ortaya koymadan, zgrlk iinde k olabilmesi iin, canlandrd
kiiye eit olduuna inanmas, gerekten de yle olmas gerekmektedir: giriecei her eye
erkek kadar kararl girimesi gerekmektedir; buysa, ilerde greceimiz gibi, henz pek ender
rastlanan bir durumdur.

67

u arda, kadnn grevlerinden birinin, analn, tam bir zgrlk iinde yklenilmesi
olanakszdr; ingiltere'de, Amerika'da, kadn "doum denetimi" yoluyla, hi deilse
kanabilmektedir bu grevden; Fransa'da ise kadnlar, ou kez son derece g ve pahal
ocuk aldrmalara zorlanmaktadr (Fransa'da kadnlara ocuk aldrma ve doum denetimi
hakkn tanyan yasa ancak 1960'tan sonra kabul edilebilmitir. ev.); ou zamansa, hi de
istemedii, btn meslek yaamn allak bullak eden bir ocua sahip olmaktadr. Bu ykn
arl, ters bir anlayla, trelerin kadna diledii zaman ocuk dourma hakkn
vermeyiinden gelmektedir: evlenmeden ocuk douran gen kza kt gzle baklmaktadr,
yasa d bir doum da ocuk iin byk bir eksikliktir; kadnn, evlilik boyunduruuna
girmeden ya da lekelenmeyi gze almadan ocuk edinmesi olanakszdr. Yapay
tohumlamann kadnlar bunca ilgilendirii, sevimekten kanmalarndan deildir: bylece,
balanmadan ana olabilmenin toplumca kabul edileceini ummaktadrlar. Ayrca unu da
belirtmek gerekir ki, keseye ve gnle uygun ocuk yuvalarnn, ocuk bahelerinin
bulunmay, tek bir ocuun kadnn btn etkinliini felce uratmasna yetmektedir, ancak
ocuunu ana-babasna, dostlarna ya da hizmetilere brakarak devam edebilir almaya.
ou kez ac bir yoksunluk biiminde duyulan ksrlkla, alma yaamna pek zor uyan
korkun ykler arasnda bir seme yapmas gerekmektedir.
Ksacas, bamsz kadn, bugn, urann karlaryla cinsel arzularn doyurma kaygs
arasnda bocalayp durmaktadr; bir dengeye ulamas son derece gtr, bu dengeyi
salayabilmesi, ancak birtakm zveriler, dnler, kendisini srekli bir gerilim iinde tutan
cambazlklarla mmkn olabilmektedir. Bamsz kadnda rastlanan sinirliliin, alnganln
nedenini ruhbilimsel verilerde deil burada aramak gerekir. Kadnn bedeninin, kendisi iin,
ne lde elverisiz
BAIMSIZ KADIN
133
bir durum yarattn saptamak gtr. Birok etkenle birlikte, aylk rahatszlklarn yaratt
engel zerinde durulmutur. almalar ya da eylemleriyle kendilerini tantm olan
kadnlarn buna pek az nem verdikleri grlmtr: bu, baarlann aylk rahatszlklarnn
getirdii ruhsal gevemeye borlu olularndan tr mdr acaba? Yoksa, tam tersine etkin
ve tutkulu bir yaam semek mi onlara bu ayrcal verdi: nk, rahatszlklarna
verdikleri nem kadnlar ileden karmaktadr; sporcu, eylemci kadnlar, acyla falan
uramadklarndan, ok daha az acsn ekmektedirler bu rahatszlklarn. Yalnz, ekilen
aclar bedensel nedenlere de dayanmaktadr; ben, her ay, tam yirmi drt saat yatakta kvranan
nice enerjik kadn grmmdr; ancak bu yzden ileri aksamamtr. Kiisel inancma gre,
kadnlarn ektikleri aclarn, geirdikleri rahatszlklarn byk bir blm ruhsal nedenlere
baldr: kadn hastalklar uzmanlar da ayn eyi sylediler bana. Kadnlarn hep sinirli,
bitkin oluu, yukarda szn ettiim ruhsal gerilimden, yklendikleri eitli grevlerden,
iinde yzdkleri elimelerden trdr; ama bu, ektikleri aclarn dsel olduu anlamna
gelmez: tpk dile getirdikleri durum gibi, bu aclar da son derece gerek ve tketicidir. Oysa,
iinde yaadmz durum vcudumuza deil, bedenimiz ona baldr. Bu yzden de. kadnn
sal, alan kadn toplum iindeki yerini ald gn ona zararl olmaktan kacaktr; buna
karlk, alma da, hi durmadan vcuduyla uramasn engelleyerek bedensel dengesini
bulmasna byk lde yardm edecektir.
Kadnn alma alannda elde ettii btnlenileri yarglar ve buradan yola karak
geleceine el atmak istersek, btn bu olgular gzden rak tutmamak gerekir. Kadn,
herhangi bir i tuttuu zaman bile, bunu dertleri bitmek bilmeyen bir durum iersinde,
kadnln getirdii saysz yklerin tutsa olarak yapmaktadr. Somut koullar da onu
desteklememektedir, insann, dman, ya da hi deilse gvensiz bir toplum iinde kendine
bir yol amas, hele yeniyse. son derece gtr. Richard Wright, Black Boy'da (Kara
ocuk'ta). gen bir Amerikal Zencinin btn zlemlerine nasl daha iin banda set

68

ekildiini ve Beyazlar iin insan sorunlarn balad noktaya gelebilmek zere ne yaman
bir kavga vermesi gerektiini ok gzel anlatmtr.
134
KADIN III
Afrika'dan Fransa'ya gelmi Zenciler de gerek kendi ilerinde, gerek d dnyada
kadnlarn karlatklar gibi glklerle yz yze gelmektedirler.
Kadn, her eyden nce, raklk dneminde kendini erkekten aa durumda bulmaktadr:
gen kz anlatrken bunun zerinde durmutum, ama imdi soruna daha bir aklk
kazandrmak gerek. Bir kadnn, son derece nemli olan eitim srasnda, reniminin ilk
yllarnda gerekten talihini deneyebilmesi ok ender rastlanan bir olaydr: pek ok kadn,
yana kt balam olmann acsn mrnn sonuna dek ekecektir. Gerekten de. szn
ettiim yaama glkleri zellikle 18-30 ya aras son snrna kacaktr: oysa meslek
gelecek de ite bu yalarda belli olmaktadr. Kadn ister evli olsun, ister ailesiyle yaasn,
evresi pek ender durumlarda erkee gsterilen saygy gsterecektir onun ykselme, baarya
ulama abalarna: bir sr angarya, tatsz tuzsuz i yklenecektir srtna, zgrl pi
edilecektir; ayrca kendisi de ald eitimin kkl etkisi altndadr, byklerinin ne srd
deerlere sayg beslemektedir, kafas ocukluunun ve gen kzlnn dleriyle doludur:
gemiten ald mirasla geleceinin kann badatramamaktadr. Kimi zaman kadnln
yadsmakta, drstlk, ecinsellik ya da kkrtc bir er-keksilik arasnda bocalamakta, ya
kt giyinmekte -ya da erkek klna girmektedir: kafa tutma, oyun oynama, kzp kprme
uruna bir sr zaman harcamaktadr. Kimi zaman da, tam tersine, kadnln gstermek
ister: hoppadr, erkek arkadalaryla gezer tozar, arkadalk eder, ktr, kendine eziyet etme
eilimiyle saldrganlk arasnda kesin bir seme yapamamtr. yle ya da byle, hi
durmadan benlii zerinde dnmekte, saa sola koumakta, kendini datmaktadr. Byle
gereksiz ilerle uratndan, kendini btnyle iine verememektedir; bu yzden de
gereinden az kazanmakta, her an iini brakmay dnmektedir. Kendi bann aresine
bakmak isteyen bir kadn iin. en umut kinci ey. ayn toplumsal snftan geldikleri,
balangta ayn durumda olduklar, ayn olaslkla yola ktklar halde asalakl semi
bulunan br kadnlardr: erkek, ayrcalkl erkeklere di bileyebilir: ama snfna sadktr,
genel olarak ayn olanaklarla yola kanlar, hemen hemen ayn yerlere varmaktadr;
kadnlarsa,
BAIMSIZ KADIN
135
erkein araya giriiyle, ok deiip yaama dzeylerine ulamaktadrlar; evlenen ya da el
bebek gl bebek baklan bir arkada, kendi bana baarya ulamaya alan kadn iin ok
kt bir rnektir: bile bile en dikenli yolu setii kansndadr: her engel karsnda, kendi
kendine, baka bir yol tutsam daha m iyi olurdu acaba? diye sormaktadr. Parasz pulsuz bir
kz renci, bir gn, mthi bir ylgnlkla: "Her eyi u zavall beynimden karacam
dnyorum da aklm karacak gibi oluyorum!" demiti bana. Erkek, bir ii tuttuu zaman,
kar konmaz bir zorunlulua boyunemektedir: kadnnsa, verdii karar her an tazelemesi
gerekmektedir: gzn bir noktaya dikerek deil, yanna yresine baka baka ilerlemektedir;
bu yzden de, yry ekingen ve kararszdr. Ayrca yukarda deindiim gibi
ilerledike,, br yollar deneme olanandan uzaklatn sanmaktadr: kafasyla yaayan,
kara orapl bir kadn olduu iin, genel olarak erkeklerin pek houna gitmeyecektir; ya da,
fazla parlak bir baaryla kocasn ya da sevgilisini utandracaktr. Bamsz kadn, zarif, havai
grnmek iin daha ok aba harcad gibi, iinden gelen isteklere de gem vurur. Bir gn
kendi kendisiyle uramaktan kurtulma umudu, dev korkusu, birinci kaygy benimseyip
umudu bir keye brak falan bir araya gelmekte, kendim renimine, urana vermesine
engel olmaktadr.

69

Kadn, kadn olmak istemekte, bamszl onda bir aalk duygusu yaratmakta;
kadnlysa, tam tersine, iinde baarya ulaamayaca kukusunu dourmaktadr. Bu.
sorunun en nemli yanlarndan bi-, ridir. Daha 14 yandaki kck kzlarn, bir soruturma
srasnda: "Erkek ocuklar bizden daha iyi durumda; ok daha kolay alabiliyorlar nk,"
dedikleri saptanmtr. Gen kz, yeteneklerinin snrl olduuna inanmaktadr. Analar, babalar
ve retmenler kzlarn dzeyinin dk olduunu kabul ettikten sonra, renciler haydi
haydi eder elbet; nitekim, programlarn ayn olmasna ramen, kz liselerindeki kltr dzeyi
daha dktr. Baz ayrk durumlar bir yana, rnein bir kz lisesindeki edebiyat snf, erkek
lisesindekine oranla epey zayftr: kz rencilerin byk bir bl okulu bitirmek niyetinde
deildir, ok stnkr alrlar, alanlar da yarma hevesinden yoksundur. Snavlar kolay
olduu srece, yetersizlikleri ortaya
136
KADIN III
BAIMSIZ KADIN
137
kmayacaktr; ancak, ciddi snavlara sra geldiinde, kz renci, eksiklerinin bilincine
varacaktr; bunlar yetime bozukluuna deil bir ilen gibi tepesine ken kadnlna
verecektir; bylece, bu eitsizlie bbyuneerek onu daha da belirginletirecektir; baarya
ulamasnn ancak sabrna, kendini veriine bal olduuna inanacaktr; o zaman, gcn
cimrice kullanmaya karar verir: oysa iren bir hesaptr bu. Hele azck zgrlk, yarat,
birtakm kk bulular isteyen yksek renimde ve zel uralarda yararc tutum son
derece zararldr; ders kitaplar dndaki renime yardmc kitaplar, zihnin zgrlk iinde
saa sola yaylmasna izin veren kk bir gezinti, kimi zaman, rnein Eski Yunanca'dan
yaplacak bir eviri iin, bir sr kaln szlkten daha yararldr. Eski ustalara duyduu sevgi
ile derin bir bilginin yk altnda ezilen, bak snrlanan an titiz bir kz renci, iindeki
eletiri duygusunu, hatt zeky bile ldrebilir. Yntemli direnii ancak ar bir gerilim ve
can skntsna yol aar: Sevres'deki Yksek Seramik Okulu'nun giri snavlarna hazrlanan
liseli kzlarn ilerindeki canl bireysellikleri ldren boucu bir havaya girdiklerini
grmmdr. Kendine bir mapusane yaratan aday renci, ondan sonra, buradan nasl kap
kurtulurum diye dnmektedir; kitaplarn kapatr kapatmaz, bambaka konulara dalp
gitmektedir. almayla elencenin kaynat, zihindeki servenlerin canl bir scakla
kavutuu o tatl anlar tanmamaktadr. Srtna binen yklerin arlyla, yava yava,
bu iin altndan kalkamayacana inanmaktadr. retmen olabilmek zere, lise son snfta,
kzlarla olanlarn birlikte alndklar bir felsefe snavna girecek bir kz rencinin: "Olanlar
bir iki ylda verebilir bu snav: bizse ancak drt ylda," dediini hatrlyorum. Programda
ad bulunan Kant'n bir eserini okuyup okumad sorulan bir baka kz da: "ok zor bir kitap
o: bize gre deil, Yksek retmen oku'lu'nda okuyan erkek renciler iin ancak," diye
karlk vermiti. Kzlarn, erkeklere oranla daha bele geebileceklerini sanyordu besbelli;
buysa, daha iin banda kendini yenik sayarak, btn basan olanan erkeklere brakmakt.
Bu bozguncu anlay yznden, kadn, kk bir baarya kolayca raz olur; daha fazlasn
istemeye cesaret edemez. Urana yzeyden bir eitimle balad iin, daha ilk gnden,
zlemlerine darack
bir snr izer. ou kez, kendi geimini salamak yeterli bir baar gibi gzkr ona; btn
teki kadnlar gibi, yazgsn bir erkein eline teslim edebilirdi nk; bamszln istemeye
devam edebilmek ivgsn kabartan, ama ayn zamanda iflahn kesen bir aba harcar.
Herhangi bir ey yapmay semekle stne den grevi yerine getirdiini sanr. "Bir kadn
iin, bu kadar hi de fena deil," diye dnr. Kadnlar, iin allmam saylabilecek bir
ite alan bir kadn: "Erkek olsaydm, en tepeye kmak zorunda hissedecektim kendimi;
oysa, btn Fransa'da, byle bir yerde alan tek kadn benim: eh, bu da bana yeter," demiti.

70

Bu alakgnlllkte saknm pay byktr. Kadn, daha yksee kaym derken, tknefes
olup kalmaktan korkar. Kendisine gvenilmedii iin eli aya birbirine dolamaktadr
demek, gerei dile getirmek olur. Genel olarak, st tabaka insanlar, sonradan kendi aralarna
ykselenlere pek iyi gzle bakmaz nk: Beyazlar Zenci doktora gitmedii gibi, erkekler de
hanm doktora gitmez; alt tabaka insanlarysa, kendilerine zg bu aal ilerinde
duyduklarndan, hatt ou kez alnyazsn yenmi olana gizli gizli di bilediklerinden, hep
kendilerinden stn insanlara yneleceklerdir; hele kadnlar, erkee duyduklar hayranlkla,
bu efendiyi hekimde, avukatta, bro efinde ararlar-. Ne erkekler ne de kadnlar, bir kadnn
buyruunda almak isterler. Bir kadn yneticinin stleri, kendisini saysalar bile, hep hafif
bir kmsemeyle bakacaklardr ona; kadn olmak, bir eksiklik deilse bile, bir garipliktir.
Kadn her an, kendisine gsterilmeyen gveni yeni batan kazanmak zorundadr: balangta
hep kuku yaratan bir insandr, gvene lyk olduunu kantlamas gerekir. Deerliyse, nasl
olsa gsterir bunu, denir. Oysa deerlilik, gkten inme bir veri deildir: mutlu bir geliim
sonucudur, insann tepesine ken kt bir nyarg, pek ender olarak bu nyargnn
yklmasnda yardmc olur kiiye. Sk sk grld zere, balangtaki aalk duygusu,
yetkenin ar davranlarla 'gsterilmesi biiminde da vuran bir savunma tepkisine yol aar.
rnein, kadn doktorlarn ounda, bu yetke ya ok fazla, ya da ok azdr. Doal bir tavr
taknrlarsa, karlarndakinde korkulu bir sayg uyandramazlar, nk btn mrleri
boyunca buyurmaktan ok, erkeklerin gnln elmek zere yetitirilmilerdir; stn bir
yetke138
KADIN III
nin boyunduruu altna girmeye baylan hasta, gsterisizce verilen tler karsnda hayal
krklna urayacaktr; bunu bilen hanm doktor sesini kalnlatrr, kesin ve buyurgan bir
tavrla konuur; o zaman da, kendinden emin erkek hekimin o yumuak temiz yrekliliinden
yoksun kalr. Erkek szn dinletmeye alktr; mterileri bilgisine gvenir: diledii gibi
konuabilir: nasl olsa etkiler. Kadnsa ayn gven duygusunu vermez; yapmaca kaar, ya
tm vazgeer yetkeden, ya da arla der. Ticar ilerde ynetim grevlerinde titiz mi
titizdir, kl krk yarar, kolayca parlayverir. Tpk okul sralarndaki gibi, zgr davranma,
kendini kapp koyverme gcnden, gzpeklikten yoksundur. Bir yerlere varabilmek iin
alabildiine skar kendini. Eylemi kendi dnda kalan, bir dizi soyut kafa tutma ve
olumlamadan baka bir ey deildir. Kendine gvensizliin douraca en byk kusur budur:
kii kendini Bir trl unutamaz. Kendini btn cmertliiyle bir eree adayamaz: evresinin
bekledii kantlar gstermek, deerini ortaya koymak iin didinir durur, insan birtakm
ereklere doru yiite atld m, sonunda hayal krklna urayabilir: ama bylece,
beklenmedik sonular da elde edebilir; saknm, insan sradan eylerle yetinmeye zorlar.
Kadnda bir servene, bedelsiz deneme isteine, karlksz bir meraka rastlamak pek
enderdir; o, br kadnlarn mutlu bir yuva kuruu gibi "salam temellere oturtmak ister
meslek yaamn;" erkek dnyasnn tutsadr, bu kabuk iinde yaar, bu darack evrenin
atsn paralayp kacak kadar gzpek deildir, kurduu taanlara btn benliiyle
sarlmaz: yaamna hl ikin bir giriim gzyle bakar: herhangi bir nesneye deil, o nesne
araclyla znel bir baarya ulamaya alr. Bu, zellikle Amerikal kadnlarda gze
arpan bir tutumdur: bir "job" (i) sahibi olmaya ve bu ii kusursuz yerine getirecek yetenekte
olduklarn gstermeye baylrlar: ama ilerinin ieriine tutkuyla bal deildirler. te
yandan, kadn, kk baarszlklarla sradan basanlara gereinden fazla deer vermeye
yatkndr; ya tm cesareti krlr, ya da gururundan yanna varlmaz; insan baary bekliyorsa,
barp armadan karlar: ama gelip gelmeyeceinden emin deilseniz, badndrc,
byk bir yengi halini alr; nemli bir insan olacaz diye ldran ve en kk basanlarm
iine iine anlatan kadnlarn balca zr budur zaten. Aldklar
BAIMSIZ KADIN

71

139
yolu hesaplamak iin, durmadan dnp geriye bakarlar: bu da hzlarn keser. Bu yntemle,
saygdeer iler baarabilirler, ama byk iler, hayr. Yalnz hemen eklemek gerekir ki,
erkeklerin ou da kendilerine ancak pek sradan alnyazlar hazrlayabilmektedir. Kadn
ok ender ayrklar bir yana ancak en baarl erkeklere oranla yedektedir. Gsterdiim
nedenler bunu yeterince aklamakta: buna karlk, gelecek iin hibir varsaymda
bulunmuyor, onu da ipotek altna almyorum. Byk iler yapabilmesi konusunda kadnn
bugnk temel eksiklii, ben'ini unutamaydr: ancak, insann ben'ini unutabil-mesi iin, onu
zaten kesin olarak bulduuna inanmas gerekir. Erkek dnyasna ksa bir sre nce girmi
bulunan ve onlarca pek az desteklenen kadn, henz btn vaktini kendini aramaya
harcamaktadr.
Bir grup kadn da var ki, bunlarn uralar kadnlklarna zarar vermek yle dursun, tam
tersine, onu desteklemektedir: u andaki varlklarn sanatsal anlatmla amaya alanlar da
bunlardr zaten: tiyatro oyuncular, bale oyuncular ve opera arkclar. Tam yzyl,
toplum iersinde, yalnz onlar somut bir bamszla sahip olmulardr; bugn de, toplumda
yine ayrcalkl bir yerleri vardr. ok eskiden, tiyatro oyuncular Kilise'ce aforoz edilirdi; o
kadar ki. bu tutumun sertlii', kadn oyuncular btn treleri ayaklar altna alp inemeye
itmitir; ounlukla hafifmerepliin kysnda dolarlar ve tpk saray yosmalar gibi,
gnlerinin byk bir blm erkeklerin yannda geer: ancak, geimlerini kendileri
salayabildikleri, tuttuklar ite varolu nedenlerini bulduklar iin, erkeklerin
boyunduruundan kurtulmaktadrlar. En byk ayrcalklar, meslek alanda kazandklar
baarlarn tpk erkeklerinki gibi cinsel adan deer kazanmalarna yaraydr;
kendilerini birer insan varlk olarak gerekletirdikleri iin. kadnlklar da btnlenmektedir:
eliik zlemler arasnda parampara olmamakladrlar; tam tersine, tuttuklar ite, kendine
hayranlklarn doyurup dorulamaktadrlar: sslenme, gzelleme, ekicilik urasal
grevlerindendir; kendi hayaline tutkun bir kadn iin, yalnzca kendini olduu gibi gstererek
bir ey yapmak zevklerin en bydr ve bu kendini gsterme'nin. Georgette Leb-lanc'n
deyimiyle, eyleme benzer bir ey olabilmesi iin, epey yap140
KADIN III
maca ve zene ihtiya vardr. Byk bir oyuncu, gzn ok daha ycelere dikecektir:
anlatm biimiyle eldeki veriyi aacak, dnyaya ve dolaysyle kendi yaamna anlam
kazandran gerek bir yaratc, gerek bir sanat olacaktr.
Ancak, bu ayrcalklarn ardnda da birtakm tuzaklar gizlidir: kadn oyuncu, kendine
hayranlk eilimini ve elde ettii cinsel zgrl sanatsal yaamna katacak yerde, ou kez,
ben'ine tapma duygusuna ya da hafifmereplie gmlp kalmaktadr; sinema ya da tiyatroda,
erkeklerin kollarnda sonradan ktye kullanacaklar "bir ad yapmaktan baka erek gtmeyen
o dzmece "sanatlar"dan daha nce sz etmitim; gerek almann ciddiliine ve belli bir
uran getirecei tehlikelere oranlarsanz, bir erkee srtm dayamann rahatlna
kaplmamak epey zordur. Kadinsal yazgnn getirdikleri bir koca, bir yuva, birka ocuk
ile ak ateleri iinde kendinden geme zlemi, herhangi bir sanat dalnda baarya ulama
isteiyle yle kolay kolay badaamaz. Ama zellikle kendi ben'ine duyduu hayranlk
snrlamaktadr kadn oyuncunun yeteneini; almay gereksiz sayacak kadar byk
hayallere kaplmaktadr gzellii karsnda, sahnede grnmesinin her eyi zmeye
yeteceini sanmaktadr: her eyden nce yzn gstermeye uramakta, canlandrd kiiyi
bu cambazlk uruna harcamaktadr; bu durumda, kendini unutma cmertliinden yoksun
kalmakta, bu ise, kendini ama olanan elinden almaktadr: bu engeli aabilen ve sanat
kendi benlerinin ua sayacak yerde kendilerini sanatlarnn arac kabul edebilen Rachel, La
De gibi oyuncular pek enderdir. Dzmece oyuncu, zel yaamnda da, kendine hayran

72

kadnn btn kusurlarn, hem de son snrna kararak tekrarlayacaktr; kendini beenmi,
alngan, oyuncu bir insan gibi davranasak, btn dnyay tiyatro sahnesi sanacaktr.
Bugn kadnlarn nne kan yalnzca yorum sanatlar deildir: pek ok kadn yaratc
etkinlikleri de denemektedir. Kadnn iinde bulunduu durum, onu, kurtuluu sanat ve
edebiyatta aramaya itmektedir. Erkek dnyasnn kycnda yaadndan, bu evreni evrensel
grn iinde deil, garip bir biimde yakalamaktadr; dnya, onun iin, yalnz ara ve
kavramlardan kurulu bir birlik deil, ayn zamanda bir duygu ve heyecan kaynadr;
nesnelerin gizli ve bedelsiz yanBAIMSIZ KADIN
141
laryla da ilgilenir; yadsyc. reddedici bir tutum benimsediinden, gereklie gmlp
kalmaz: gerek dnyaya kafa tutar, hem de yalnz szcklerle; doada ruhunun imgesini arar,
birtakm dlere dalar gider, bylece varlk'n ele geirmek istemektedir: tabi baarszla
uramaktan kurtulamaz; varlm ancak dsel alanda yakalayabilir. Hibir ie yaramayan bir
i yaam kaldrp hilie atmamak, bakaldrarak kabullendii verilmi varlna kar
kendini olumlayabilmek, iinde kendi kendini yakalayamad u dnyadan baka bir dnya
yaratabilmek iin, kendini anlatmaya ihtiyac vardr. Geveze ve kt yazar diye bilinii de bu
yzdendir; konumaya, mektup yazmaya, gnlk tutmaya balad m nn alamazsnz.
Azck ihtiraslysa ta- marndr: hemen oturur anlarn yazar, yaam yksn roman haline,
duygularn da iire dntrverir. Bu etkinliklerin gerektirdii vakte
bol bol sahiptir.
Ancak, kadm yaratcla iten durum ve koullar, ters bir hareketle, ou kez almaz engeller
haline gelir. Bo vaktini doldurmak iin resim yapmaya ya da yaz yazmaya karar verdi mi,
yapt resimler, yazd kitaplar yine "kadn ii" diye nitelenecek, bunlara ne ok zaman
ayracak, ne de ok zenecek, hemen hepsi ayn deerde olacaktr. Kadn, ounlukla
yadnm srasnda varlnn gediklerini kapatmak zere sarlmaktadr kaleme ya da
fraya: oysa i iten gemitir, ciddi bir eitimden gemedii iin, olsa olsa bir merakl
olacaktr. Ayrca, gen yata balasa da, sanat cidd bir alma gibi grmesi pek enderdir;
aylakla altndan, yaam boyunca skya girmenin kanlmaz zorunluluunu
duymadndan, srekli ve sabrl bir aba gstermeyecek, salam bir teknik elde edebilmek
zere kendini zorlayamayacaktr; o, tek bana almann kimseciklere gsterilmeyen, belki
yz kere yrtlp yeniden balanan nankr ve belirsiz rnlerinden nefret eder ve
ocukluundan beri, hoa. gitmeyi retirken ayn zamanda hile yapmaya altrdklar iin,
bu iin iinden de birtakm hilelerle syrlabileceini umar. Marie Bashkirt-seff bunu aka
itiraf etmektedir: "Evet, resim yapma zahmetine falan girdiim yok benim. Bugn oturup
gzledim kendi kendimi... Hile yapyor, kendi kendimi kandryorum..." Kadn, ounlukla
alyormu gibi yapar, ama almaz; edilginliin sihirli glerine inan142
KADIN III
dndan, yalvarp yakarmayla edimleri, simgesel hareketlerle etkili davranlar birbirine
kartrr: Gzel Sanatlar Akademisi rencisi klna girer, dizi dizi fralar alr eline; resim
sehpasnn karsna oturur, baklar, nndeki bo bezle ayna arasnda gider gelir; oysa,
iek demeti ya da elma ksesi tek bana gelip oturmaz resmin izilecei beze. Yaz masas
bana ken, kafasndan belirsiz birtakm ykler geken kadn, yazar olduunu hayal
ederek, i rahatlatc bir avuntu salar kendine: oysa, yazar olabilmek iin. beyaz kda
birtakm satrlar karalamak ve bunlarn bakalar iin birtakm anlamlar tamas gerekir, ite
o zaman oynanan oyun ortaya kar. Bakalarnn houna gitmek iin baz aldatc grnlere
brnmek yetiir: sanat yaptysa bir serap deil, elle tutulur, gzle grlr bir nesnedir; onu
ortaya karabilmek iin, tuttuu ura bilmek gerekir. . Glette, yalnz doadan ald
verilere ya da mizacna dayanarak byk yazar olmamtr; geimini ou kez kalemiyle

73

salam, ondan, iyi bir zanaatnn aygtndan bekledii ustal beklemitir: edebiyat
merakls gen kz, Claudine'en la Naissance du jour'u gelene dek yazarl renmiti: ald
yol, sk bir raklk dneminin insana neler kazandrabileceini ak seik ortaya
koymaktadr. Kadnlarn byk ounluu, bakalaryla alverite bulunma isteklerinin
douraca sorunlarn farknda bile deildir: tembellikleri de, byk lde, buradan
gelmektedir. Onlar kendilerini teden beri Tanr vergisi birer varlk gibi grmlerdir;
deerlerinin ilerindeki tanrsal batan geldiine inanr, deerin alnteriyle
kazanlabileceini akllarna bile getirmezler; erkeklerin gnln elebilmek iin, kendilerini
gstermekten baka hnerleri yoktur: ekicilikleri ie yarar ya da yaramaz ama, elde
edecekleri basan ya da baarszlkta kendilerinin hi mi hi pay yoktur; hemen hepsi, insann
varln dile getirebilmesi iin kendini olduu gibi gstermesinin yetieceine inanr:
yaratacaklar yapt dnceye dayanan bir almayla ileyeceklerine, ilerinden gelene
gvenirler; yaz yazmakla, glm-semek ayn eydir: talihlerini denerler, basan ya gelir, ya
gelmez. Kendilerine fazla gvendikleri zaman, yazdklar kitabn, yaptklan resmin kolayca
baarya ulaacan sanrlar; ekingen ve utan-gasalar, en kk eletiride yklrlar;
yanlgnn insana gelime yoluBAIMSIZ KADIN
143
nu aabileceini bilmezler, tpk kusurlu bir yaratl gibi, her yanlgy onulmaz bir ykm gibi
grrler. Bundan tr de, ou zaman kendilerine zarar veren bir alnganlk gsterirler:
bunlardan yararl dersler alacak yerde, ancak sinirlenip cesaret krklna urayarak kabul
ederler kusurlarn. Oysa. ne yazk ki, iten gelen eyi olduu gibi anlatma, grnd kadar
kolay deildir: nl eletirmen Paul-han'n le Fleurs de Tarbes'a (Tarbes iekleri'nde)
belirttii gibi, beylik bir fikrin en byk elimesi, ou kez, znel izlenimin anlk dile
geliiyle karmasndadr. yle ki, bakasn hi hesaba katmadan zihinde yatan imgeyi da
vuran, kendini yaratklarn en garibi sanan kadn, aslnda, son derece beylik bir eyi yeniden
retmekten baka bir i yapmamaktadr: gidip bunu kendisine sylerseniz, arr, gcenir,
kalemini kaldnp yere alar; okurlarn kitab kendi gzleriyle, kendi dnceleriyle
okuduklarn ve taptaze bir sfatn bile zihinlerin-deki bir sr eski any uyandrabileceini
anlayamaz; insann, konuma diline aktarmak zere, benliinin derinliklerinden birtakm
canl izlenimler bulup su yzne karmas ok deerli bir baardr elbet; Colette'i okurken,
hibir erkek yazarda rastlamadmz o kendi-liindenliine hayran oluruz; ancak bu iki
szck birbirlerini rtyormu. gibi grnmesine ramen onun kendiliindenlii
dnceye dayanmaktadr: iinden gelen eylerin bir ksmn eleyip ancak uygun denleri
kullanmaktadr; iini ciddiye almayan edebiyat merakls, szckleri bireyleraras bir ilinti,
bakasna yneltilmi bir ar gibi grecek yerde, onlarda duyarlnn dolaysz yoldan dile
geldiini sanr; szckler arasnda seme yapmann, fazlalktan atmann, benliinin bir yanm
reddetmek olduuna inanr; hem imdiki kiiliinden honut olduu, hem de baka bir ey
olabileceini ummadndan, hibir eyi karp atmak istemez. Verimsiz gururu, kiiliini
oluturmaya cesaret edemeden -kendine hayranlk duymasndan
doar.
Edebiyatla ve br sanatlarla elenen sryle kadn arasndan pek aznn bu ileri ciddiye alp
direnii de ite bundandr; bu ilk engeli aanlar bile, kendine hayranlkla aalk duygusu
arasnda bocalayp kalacaklardr. Kendi ben'ini unutamamak, baka herhangi bir uratan ok,
ite bu alanda korkun bir eksiklik halinde omuzlarna
144
KADIN IIl
BAIMSIZ KADIN
145

74

kecektir; balca kayglar kendilerini soyut bir biimde olumlamak ve basandan biimsel
bir doyum elde etmekse, kendilerini brakp d dnyay seyredemeyeceklerdir: bu yzden de,
yeni bir ey yaratamayacaklardr. Marie Bashkirtseff, ne ermek istedii iin balamtr
ressamla; n kaygs, almaz bir engel olarak durmaktadr kendisiyle gereklik arasnda;
aslnda, resim yapmay sevmemektedir: sanat, onun iin. bir aratan baka bir ey deildir;
dolaysyla, o tutkulu ve bo dlerinin kendisine bir rengin ya da bir yzn anlamn
gstermesi olanakszdr. Kadn, kendini olanca cmertliiyle balad ie, yapta verecek
yerde, ou kez onu yaamnn bir paras, basit bir ss gibi grmektedir; kitap ya da resim,
asl gereklii, yani kendini gstermesine yarayan ikinci derecede aralardan baka bir ey
deildir. Gerekten de, kendisini ilgilendiren balca kimi zaman biricik konu, yine
kendisidir: Madam Vigee-Lebrun,7 tablolarna kendisinin o gleryzl ana suratn izmekten
bkp usanmaz. Kadn yazar, genel konulardan sz at zaman bile, yine kendinden sz
etmektedir: tiyatro oyuncusu kadnlarn tuttuklar anlar iinde, yazarn boyu pou, sann
rengi ve kiisel zellikleri konusunda bilgi vermeyenine rastlayamazsnz, insann ben'i nefret
edilecek bir ey deildir elbet. Baz itiraflarn ekicilii pek az kitapta vardr: ancak, hem bu
itiraflarn iten olmas, hem de yazarn itiraf edecek bir eyinin bulunmas gerekir. Kadnn
kendine hayranl, onu zenginletirecek yerde, yoksullatrmaktadr; kendini seyretmekten
baka bir eyle uramaya uramaya, benliini ldrmekte, hilemektedir; kendine duyduu
sevgi bile kalplamaktadr: yazlarnda sahici yaantsn deil, birtakm kalplara gre kesilip
biilmi imgesini anlatmaktadr. Benjamin Consfant, Stendhal falan gibi, romanlarna kendi
yaamn yanstt diye sulanamaz elbet: ancak talihsizlik urada ki, ou kez, yaam
yksn budalaca bir len gibi grmektedir; gen kz hayal gcne yaslanarak, iliinden
rkt gereklii grmemeye alr: yetikin bir kadn olduktan sonra da, dnyay, yani
yaratt kiileri ve kendini birtakm iirsel sisler iine gmmesi son derece zcdr. Bu klk
1755-1842 arasnda yaam, ann nl kiilerinin portrelerini izmi bir Fransz ressam.
(ev.)
deitirmenin altndan, doru ortaya karsa, zaman zaman, pek sevimli basanlar elde
edilmektedir; ama bir Poussiere't ya da Nymphe a Coeur fdele'e karlk, yazarn
gereklikten katn gsteren nice yavan ve can skc roman vardr!
Kadnn, ounlukla anlalmadn, yanl deerlendirildiini sezdii bu dnyadan kamaya
almas olaandr elbet; yalnz, zc olan, bir Gerard de Nerval, bir Edgar Allan Poe gibi
gzpek atlmlarda bulunamayadr. ekingenlii iin birok neden var. Hoa gitmek
balca kaygsdr ve ou kez, srf yazd iin, kadn olarak hoa gitmemekten korkar: kara
orapl kadn lf, eski gcn yitirmi olsa da, hl birtakm tatsz yanklar yaratmaktadr:
hele yazar olarak hoa gitmemeyi asla gze alamaz. zgn bir yazarsa, lmedike, hep aykn
gelir insanlara; yenilik kayg ve rahatszlk verir; kadn, henz erkeklerin mal olan dnce
ve sanat dnyasna kabul edilmenin aknl ve gururu iindedir: bu yzden de uslu uslu
oturmaktadr; rahatsz etmeyi, aratrya kmay bir bomba gibi patlamay gze
alamamaktadr; edebiyata zeniini alakgnlll, ince beenisiyle balatmak zorunda
olduunu sanmaktadr; edebiyata, yalnzca, kendisinden beklenen o kiisel katky
getirmektedir: bunun yannda, yerli yerini bulmu bir iki ssle, krtmayla, zenle kadn
olduunu hatrlatmaktadr; onun iin de, ok satan kitaplar yazmakta ustadr; ama bilinmedik
yollara dalmasn beklemek, bounadr. Oysa kadnlar davranlarnda, duygularnda
zgnlkten hi de yoksun deildirler: hatt bazlar yle gariptir ki, tutulup bir yere
kapatlmalar gerekir: byk ounluu, skdzenlerini knadklar, kabul etmedikleri
erkeklerden ok daha tuhaf, arpk urpuk ve dzensizdir. Ama bu garipliklerini yaamlarna,
mektuplarna, konumalarna harcarlar; kitap yazmaya kalktklar zaman, kltr evreni
omuzlarna binip bellerini kertir, nk kltr de erkek dnyasnn maldr: kadnlar
birtakm anlalmaz eyler geveleyip dururlar yalnzca. Buna karlk, erkeklerin bulduu
tekniklere gre aklyrtmeye, derdini anlatmaya alacak kadnn, gnlnde yatan, mthi

75

ekindii bir gariplikle savamas, bunu susturmas gerekecektir; tpk lise rencisi kz gibi,
o da kolayca kl krk yaran, bilgi bir insan olup kacaktr; erkek yavuzluunu ve gcn
taklit edecektir. Kusursuz bir kuramc olup salam
BAIMSIZ KADIN
147
146
KADIN III
bir yetenek elde edebilir; ama "erkee benzemeyen" yanlarm reddetme zorunluluunu
duyacaktr. Kimi kadnlar lgn, kimileri de yeteneklidir: ama hibirinde, stn yetenek
dediimiz o yetenek lgnl yoktur.
Bugne dek, kadn yeteneini snrlayan ey,de ite bu akll uslu alakgnlllktr. Birok
kadn, kendine hayranlkla yalanc mucizenin yaratt tuzaklardan kurtulmutur ya da
kurtulmaya devam etmektedir; ama henz hibiri eldeki dnyann tesine tamak zere
sakinimi ayann altna alp inememitir: Her eyden nce, byK ounluu toplumu
olduu gibi kabul etmektedir; ortadan kalkma tehlikesiyle kar karya bulunan kentsoylu
snfn en tutucu esi olduklarndan, bu snfn ozanln yapmaktadrlar: en szme sfatlarla,
"deerli" saylan bir uygarln inceliklerini dile getirmektedirler; kentsoylu snfn mutluluk
lksne vgler dzmekte, snf karlarn iirin binbir rengi altnda gizlemeye
almaktadrlar; kadnlar "kadn kalmaya'1 raz eden kadrmacalarn yaylmasna yardmc
olmaktadrlar: eski evler, parklar ve meyve baheleri, sevimli nineler, dikbal ocuklar,
amar, bulak, reeller, aile ii elenceler, ssl giysiler, toplantlar, balolar, gnl yaral,
ama sadk eler, zverinin ve balln gzellii, kar-koca sevgisinin kk dertleri, byk
zevkleri, gen kzlk dleri, olgunluk ann akllca boyuneii, vb... ingiliz, Fransz,
Amerikan, Kanada ya da iskandinavyal kadn yazarlar suyunu karana dek kullanmlardr
bu temalar: bu yoldan hem para hem de n kazanmlar, ancak dnya grmze hibir ey
katamamlardr. u haksz ve adaletsiz toplumu sulayan bakaldr-m kadn yazarlar
onlardan ok daha ilgintirler; bakaldraya dayanan bir edebiyat gl ve iten yaptlar
ortaya koyabilir; George Eliot, bakaldrsndan. Kralie Victoria an titiz ve dramatik
adan anlatan romanlar elde etmeyi baarmtr; ancak, Virginia Woolfun deindii gibi, Jane
Austen, Bronte Kardeler ve George Eliot, ellerini kollarn balayan d engelleri ykmak iin
olumsuz ynde o kadar ok enerji tketmilerdir ki, erkek yazarlarn yola ktklar noktaya
geldiklerinde soluklar yar yarya kesilmitir; kazandklar yengiden yararlanacak, btn
palamarlar zp denize alacak gleri kalmamtr: rnein, onlarda, Stendhal'in o
kendinden emin itenliine.
zgr davranlarna rastlayamazsnz. Dostoyevski'nin, Tolstoy'un yaantsnn zenginliine
de eriememilerdir: bu yzden de. Middle-narcl, btn gzelliine ramen, Sava ve anj'a
ulaamaz: Rzgrl Bayr da, onca byklne ramen, bir Karamazof Kardeler deildir.
Bugn kadnlar kendilerini olumlarken eskiye oranla ok daha az glkle karlamaktalar;
bununla birlikte, kendilerini kadnla ivileyen binlerce yllk zel belirlenmeyi aabilmi
deildirler. rnein akgrllk hakl olarak bbrlendikleri bir kazantr, ama bununla
avunmakta biraz acele etmektedirler. Geleneksel kadnn kandrlm, uyutulmu bir bilin ve
uyutma arac olduu aktr; kadn, bamlln grmezlikten gelmeye almaktadr,
buysa bamlla raz olmann bir baka biimidir; bu bamll reddetmek yan zgrlktr;
aalanmalara, utanca kar savunma yollarndan biri de kpeksiliktir: Meryem Ana'nn
gklere uuruluunun kk bir tasladr bu. Kadn yazarlar, akgrl olmaya savamakla
kadn dvasna en byk hizmeti yapmaktadrlar; ancak genel olarak pek de, farkna
varmadan^ salt bu dvaya balandklarndan, evren karsnda, insana yeni ufuklar aan o
kar gzetmeyen tutumu be-nimseyememektedirler. Yanlsama ve yalan perdelerini
kaldrmakla grevlerini yaptklarna inanmaktadrlar: oysa, bu olumsuz gzpeklik de bizi
yine bir bilinmeyen karsnda brakmaktadr; nk doru'nun kendisi iki anlamllk, uurum

76

ve giz'dir: doru'nun varln belirttikten sonra onun zerinde dnmek, onu yeniden
yaratmak gerekir. Aldanmamak ok iyidir elbet: ama her ey bundan sonra balamaktadr;
kadn, btn gcn aldatc grnleri yoketmeye harcamakta, gereklikle yz yze gelince
korkuyla olduu yere aklp kalmaktadr, ite bundan tr, son derece iten ilgin kadn
anlar vardr: ama hibiri Rousseau'nun Itiraflar'yla, Stendhal'in Souvenirs d'Ego-tisme'vyl
kyaslanamaz. Biz kadnlar, imdilik dnyay aydnlkta grmek iin urap didindiimizden,
bu aydnln tesindeki baka karanlklar yarp gemeye alacak halimiz yok.
Bir erkek yazar: "Kadnlar hibir zaman bahanenin tesine geemez" demiti bana. Olduka
doru bir lftr bu. Dnyay gezip dolama iznini koparm olmann sevinci iinde kadnlar,
hl grdkleri
148
KADIN III
BAIMSIZ KADIN
149
eylerin anlamn yakalamaya almakta, yalnzca dkmn yapmaktadrlar. imdilik en
ok baar gsterdikleri alan, verilmi olann gzlemlenmesidir: harika birer rportajcdrlar;
hibir erkek gazeteci, Andre Viollis'nin Hindicini ve Hindistan'la ilgili gezi yazlarn aan bir
yapt ortaya koyamad daha. Kadnlar, insanlarn yaadklar havay, kiileri, bunlar arasndaki
ince ilintileri anlatmakta, bizlere bu kiilerin ruhlarnn derinliklerinde yatan gizli kprtlar
aktarmakta ustadrlar: Willa Cather, Edith Wharton, Dorothy Parker, Katherine Mansfield
kiileri, iklimleri ve uygarlklar bize keskin ve ayrntl bir deyile vermilerdir. Kadn
yazarlarn, Heathcliff kadar inandrc erkek kahraman yaratabilmeleri pek enderdir: onlar
erkein yalnz erkekliini yakalayabilirler; buna karlk, kendi i dnyalarn, yaantlarn,
evrenlerini ou kez byk bir baaryla anlatmlardr; nesnelerin gizli zne bal
bulunduklar, kendi z durumlarnn bysne kapldklar iin, yaantlarn kokulu sfatlarla,
bedensel imgelerle sca scana aktarrlar okuyucuya: szckleri, ounlukla, cmle
kurulularndan daha ilgintir, nk aralarndaki ilintiden ok, nesnelerin kendileriyle
ilgilenirler; soyut bir incelik ardnda komazlar, ama szckleri insann duyularna seslenir.
En ok sevdikleri konu Doadr; gen kz iin, btn haklarndan vazgememi kadn iin,
doa erkek karsnda kadnn canlandrd eyi temsil etmektedir: yani hem kendi varln,
hem de bunun yadsnn, hem bir krall, hem de uzak bir srgn lkesini; doa,
dmzdaki varlk oluuyla, her eydir. Kadn yazar, yaantsnn ve dlerinin en gizli sakl
yanlarn geni ormanlardan ya da meyve bahelerinden sz ederken ortaya dkecektir.
Birok kadn zsu ve mevsimlerin mucizelerini sakslara, vazolara, darack yerlere hapseder;
bazlar bitki ve hayvanlar byle bir mapusaneye kapatmamakla birlikte, besledikleri dikkatli
sevgiyle onlar kendilerine mal etmeye almaktadr: rnein Colette ya da Katherine
Mansfield byledir; doaya insanlkd zgrl iinde yaklaan, onun insana yabanc
imlemlerini zmeye uraan ve bu kendine yabanc varlkla birlemek zere benliinden
geen kadn pek azdr: Rousseau'nun bulup ortaya kard bu yollara ancak Emily Bronte,
Virginia Woolf ve zaman zaman da Mary Webb dalma cesaretini gsterebilmitir. Hele, gizli
boyutunu yakalamak zere, eldeki evreni batan baa gezip dolaan kadn says bir elin parmaklaryla saylacak kadar azdr: Emily
Bronte lm ele alm; Virginia Woolf yaamn anlamn aram, Katherine Mansfield de
arasra ama pek sk deil gnlk olumsall ve acy incelemitir. Hibir kadn bir Dva,
bir Moby Dick, bir Ulysse ya da bir les Sept Pilliers de la Sa-gesse (Bilgeliin Yedi Temel
Direi) yazmamtr. Kadnlar, insan olmaya yeni yeni balayabildiklerinden, insanln
durumunu eletirmeye yanamamaktadrlar: Ortaya koyduklar yaptlarda, genel olarak
fiziktesi titreimle ac alay bulunmay ite bundandr: dnyay ayra iine almamaktadrlar;
dnyaya birtakm sorular sormamakta, elimelerine parmak basmamaktadrlar: kadnlar
ciddiye alrlar dnyay. Ayrca, uras da bir gerektir ki, erkeklerin ou da ayn lde

77

snrldr; kadn, ancak "byk" dediimiz ender sanatlarla kyasland zaman sradan
gzkmektedir. Elini kolunu balayan ey alnyazs deildir: kadna, en yksek noktalara
kabilme olanann neden verilmediini ya da neden ok daha nce verilmediini
anlamak son derece kolaydr.
Sanat, edebiyat, felsefe, dnyay insan bir zgrlk zerinde yeniden kurma denemeleridir:
temel alnacak zgrlk, yaratcnn zgrldr; byle bir eye kalkabilmek iin, insann
ilkin kendini, iki anlamlla yer brakmayacak biimde, bir zgrlk saymas gerekir.
Eitimden ve trelerden gelen kstlamalar kadnn-evren zerindeki etkisini
snrlandrmaktadr; bu dnyada yer alabilme kavgas fazla sert oldu mu, insann kendini bu
dnyadan kurtarabilmesi dnlemez; oysa kendimizi bu dnya iinde yeniden yakalamak
istiyorsak, ilkin, yce bir yalnzlk iinde ondan kopup ayrlmamz gerekir: kadnn en byk
eksiklii bunalm ve gurur iinde, braklmlnn ve aknlnn rakln
tamamlayamamdr.
En ok arzuladm ey, tek bana gezinebilme, gidip gelebilme, Tuileries Saraynn
avlusundaki sralara oturabilme zgrlne kavumaktr der Marie Bashkirtseff. nsan bu
zgrl elde edemedike gerek bir sanat olamaz, insann yannda biri olduu ya da
Louvre Mzesi'ne gidebilmek iin arabasn, hanm arkadan, ailesi15
KADIN III
BAIMSIZ KADIN
151
ni beklemek zorunda kald zaman grd eylerden yararlandm m sanyorsunuz!... Bu
zgrlmz yok ite ve bunsuz insan cidd hibir ey olamaz. Dnce, bu srekli ve
sersemce sknt yznden hep kstldr... Ve bu zincir, insann kolunu kanadn krmaya
yeter. Kadnlar arasnda sanat kmaynn en byk nedenlerinden biri budur.
Gerekten de, yaratc olabilmek iin kendini eitmek, yani yaamna birtakm gsteriler,
bilgiler katmak yetmez; kltrn, bir aknln zgr hareketi, iinde kavranmas gerekir;
akln, elindeki btn zenginliklerle, doldurmakla ykml bulunduu bombo bir ge doru
atlmas gerekir; ama bir sr ba kendisini topraa balyorsa, atlm yar yolda kesilir.
Bugn bir gen kz tek bana gezmeye kp Tuileries Saray'nn avlusunda
dolaabilmektedir: ancak, sokan kendisine ne denli dman olduunu daha nce
belirtmitim: her yanda yolunu gzleyen eller ve baklar vardr; dncelerini yele verip alk
alk dolamaya, sokak kahvelerinden birine oturup bir sigara yakmaya, tek bana sinemaya
gitmeye kalkt an, tatsz bir olayla karlamas iten bile deildir; giyimiyle, ssyle
evresinde sayg uyandrmas gerekir: bu kayg da onu topraa, kendi dar varlna balar.
"Kolu kanad krlr." T. E. Lawrence, 18 yanda, bisikletle Fransa'y bir batan bir baa
dolamtr; gen bir kzn byle bir geziye kmasna izin verilmez: hele Lawrence'n yapt
gibi. bu geziden bir yl sonra, yar ssz, tehlike dolu bir lkeyi yaya dolamasna hi mi hi
gz yumulmaz. Oysa byle denemelerin sonsuz yaran vardr insana: birey, ancak o zaman,
zgrln ve yeni bulularn verdii sarholuk iinde, yeryzn kendi yurtluu
(malikanesi) gibi grmeye balar. Kadn, daha iin banda iddet derslerinden yoksun
kalmtr: bedensel zayflnn kendisini nasl edilginlie ittiini daha nce belirtmitim: bir
olan ocuk, bir kavgay yumruk-laryla kazand zaman, kendi sorumluluunu
yklenebileceini hisseder; gen kza da. hi deilse, spor ve serven dallarnda birtakm
glkleri yenmenin gururunu tatma olana salanmaldr. Ama hayr, bundan bile
yoksundur. Kendini dnyann ortasnda yapayalnz
hissetme bile onun karsna, hibir zaman, tek ve yce bir varlk halinde dikilemez. Her ey
onu, kendisine yabanc varlklara boyun-emeye, onlar tarafndan kuatlmaya itmektedir:
hele akta, kendini olumlayacak yerde, varlm hiletirmektedir. Bu alanda, talihsizlik ya da
irkinlik ou kez verimli sonular dourmaktadr: Emily Bronte'nin gl, bir sr engeli

78

aan bir kitap yazmasn salayan ey, yalnzldr; doa, lm ve alnyazs karsnda,
yalnz kendisinden yardm umabilirdi. Rosa Luxemburg irkin bir kadnd; hibir zaman d
grnne tapma, kendini bir nesne, bir av ve tuzak haline getirme eilimine kaplmad:
gen kzlndan balayarak, tepeden trnaa akldan ve zgrlkten kurulu bir varlk oldu.
Ancak, bu durumlarda bile, kadnn nndeki dnyayla yz yze gelmenin o can skc
ykn btnyle yklenmesi pek enderdir. evresini kuatan zorunluluklar, srtna binen
gelenek, kendisini evrenden sorumlu hissetmesine engel olur: sradanln temel nedeni de
budur.
Byk dediimiz erkekler u ya da bu biimde dnyann sorumluluunu yklenmi
insanlardr: bu iin altndan iyi kt kalkm, dnyaya yeni bir biim vermi ya da bu uurda
eriyip gitmilerdir; ama o ar yk yklenmilerdir. Ve ite bu, hibir kadnn yapmad,
yapamad eydir. Evrene kendi malym gibi bakabilmek, kendi kusurlarnn
sorumluluunu yklenip kendi basanlarndan, ilerlemelerinden gururlanabilmek iin,
ayrcalkl insanlar arasna girmek gerekir: evreni deitirerek, onun zerinde dnerek,
stn rten perdeyi kaldrarak bu dnyay dorulamak, yalnzca, ipleri ellerinde tutanlara
vergidir; yalnz onlar evrene bakarak kendilerini tanyabilir ve ona damgalarn vurmaya
alabilirler. Bugne dek, insanolunu kadn deil, erkek canlandrmtr. Oysa, rnek
saydmz bireyler, stn yetenekli dediimiz kiiler, br insanlara benzemeyen varolularyla tm insanln yazgsn yaamay denemi olanlardr. Hibir kadn bu yetkiyi
kendinde grememitir. Van Gogh'un kadn olarak dnyaya gelmesi mmkn myd? Bir
kadn, zel bir grevle Borinage kmr havzasna gnderemezdiniz, bu kadn insanlarn
yoksulluunun suunu kendinde bulmazd, gnahlarn balatmaya almazd; o yzden
de, Van Gogh'un nefis gndndlerini izmesi
152
KADIN III
olanakszd. Ayrca, ressamn yaam Arles'daki yalnzl, kahvelerde, genelevlerde
srtmek, yani Van Gogh'un nce duyarln, sonra da sanatn zenginletiren eylerin hibiri
ona balanmazd. Bir kadnn Kafka olmas olanakszdr: hibir kadn Kafka'nn kuku
ve kayglarnda cennetten kovulan insanolu'nun bunalmn yakalayamazd. imdiye dek,
insanolunun yazgsn salt kendi hesabna, tam bir yalnzlk iinde yaamay bir tek Sainte
Therese baarabilmitir: bunun nedenini de yukarda grdk. .Kendisini dnyasal deerlerin
tesinde sayyor, ama tpk Saint Jean de la Croix gibi, btn tehlikelerin dnda grmyordu.
Her ikisi iin de yeryz hem karanlk, hem aydnlkt; insanolu hilii, Tanr ise btnl
temsil etmekteydi. Her insan, insan olma gururunu cins ayrlndan deil de, zgr yaamn
binbir glkle elde edilen an ve erefinden ald gn. ite ancak o gn kadn kendi yks,
sorunlar, kukulan ve umutlaryla insanlnkini bir sayabilecektir; ancak o zaman,
yaamnda ve yaptlarnda yalnzca kendini deil, btn gereklii ortaya karmay
baaracaktr, insan olmaya savatka, yaratc olmas mmkn deildir.
Bir kez daha belirtmek zorundayz ki, snrllnn nedeni gizli bir z deil, iinde bulunduu
durumdur: geecek, btn olanaklaryla nndedir. Yanl olduunu bile bile,-kadnlarn
"yaratc yetenek"ten yoksun bulunduunu ne srdler; zellikle, gemiin en nl kadn
dmanlarndan Madam Marthe Borely'nin savdr bu: ancak biz de, kendi kitaplaryla kadn
mantkszlnn ve aklszlnn canl rneini ortaya koymaya altn, dolaysyla,
fikirleriyle yaptlarnn elitiini syleyebiliriz. Ayrca, tpk "lmsz kadn" dncesi gibi.
yaratc "igd" lf da ple atlmaldr artk. Baz kadn dman erkekler, daha somut
bir temelden yola karak, sinir hastas olan kadnn deerli bir ey yaratamayacam ileri
srmekteler: oysa, stn yetenein hep sinir hastalarnda bulunduunu syleyen de yine
kendileridir. Szn ksas, Proust rnei de gsteriyor ki, ruhsal-bedensel dengesizlik ne
gszlk, ne de deersizlik demektir. Tarihsel kant iinse, ancak yukarda anlattmz eyler

79

dnlebilir; tarihsel olgu, sonsuza dek geerli bir doru salamaz bize ve bu olgu,
deimekte olduu iin tarihsel nitelie brnen belli bir durumu dile
BAIMSIZ KADIN
153
getirmekten baka bir ey yapmamaktadr. stn yetenekli bir yapt hatt sradan bir yapt
ortaya koyabilme olanaklar ellerinden alndna gre, kadnlarn stn yetenek
gsterebilmesi nasl mmkn olabilirdi acaba? Yal Avrupa, bir zamanlar, sanats ve
edebiyats bulunmayan Amerika'ya ta tepelerden bakard; Jefferson, bu horgrye, aa
yukar yle karlk vermiti: "Varlmz olumlamay istemezden nce, brakn da
yaayalm." Zenciler de, kendilerini bir Whitman ya da bir Melville yaratmam olmakla
sulayan rklara ayn karl vermekteler. Fransz ii snf da Racine'in, Mal-larme'nin
karsna hibir ad karamaz. zgr kadn, daha yeni olumaktadr; kendi benliini ele
geirdii gn Rimbaud'nun o peygamberce szn dorulayacaktr belki: "Kadn ozanlar da
kacak elbet! Kadnn o sonsuz klelii sona erdii, salt kendisi iin ve kendisine dayanarak
yaad gn, bugne dek ona hayvanca davranan erkek, hakkn teslim ettii gn, kadn da
ozan olacaktr! Bilinmeyen'i bulup ortaya karacaktr! Dnce dnyas bizimkinden ayr m
olacak acaba? Garip, alabildiine derin, insan tiksindiren, son derece tatl eyler bulup ortaya
karacak, biz de bunlar alacak ve anlayacaz."8 .u anki durumunu ancak kendini
erkeklere benzeterek aabileceine gre "dnce dnyas"nn erkeinkinden ayr olacan
pek sanmyorum; erkekten ne oranda ayrlacan, bu ayrlklarn denli nemli olacan
bilebilmek iin, son derece gzpek denemelere girimek gerekir. Yalnz kesin olan bir ey
varsa, o da, kadnn olanaklarnn bugne dek hep baltaland, insanln bunlardan yoksun
kalddr; hem kendi kar hem de hepimizin yaran asndan, talihini denemesine izin
vermenin zaman gelmi de gemitir.
15 Mays 1871'de Pierre Demeny'ye yazd mektuptan.
SONU
"HAYIR, kadn kardeimiz deildir bizim; tembellik yznden, batan karp ahlkn
tozarak apayr bir varlk haline getirmiiz onu; ne olduu bilinmeyen, cinselliinden baka
silh bulunmayan bir varlk... cinsellikse, srekli bir sava olmaktan baka, ayrca dnya
kurulal beri zincirlerinden kurtulamam bu kck klenin erkekten nefret eden ya da
ona tapan, ama iten bir yaam arkada olamayan, kafasna deil de bedenin uyarak yaayan
ve ancak masonluk gibi darack bir birlik kurabilen bu varln elinde, gvensizliin
yaratt, son derece kt bir silhtr."
Jules Laforgue'n bu szlerine, bugn de, pek ok kii seve seve katlacaktr; insanlarn ou,
iki cins arasnda hep bir "kandrmaca ve kavga" olacan, kardeliin hibir zaman
gerekleemeyeceini dnmektedirler. uras bir gerek: bugn, ne erkekler ne de kadnlar
birbirlerinden honut deiller. Ama stnde durulmas gereken nokta, tepelerine ken bir
iencin onlar kedi-kpek gibi hi durmadan ekimeye mi ittii, yoksa onlar birbirine
dren atmalarn insanlk tarihinin geici bir ann m dile getirdiidir.
incelememiz boyunca grdk ki, btn efsanelere ramen, hibir bedensel yazg, Erkek'le
Kadn' sonsuz bir ekimeye zorlamamaktadr: din kitaplarnda ad geen nl mantis bcei
bile, baka yiyecek bulamad iin ve trn devam ettirebilmek zere erkeini yemektedir:
en tepeden en dibe dek btn hayvanlar bu sonuncu kaygya baldr zaten. te yandan,
insanlk, bir tr olmaktan te bir eydir: tarihsel bir olgudur o; insanlk, doal varoluunu
ykleni biimiyle belirlenir. Gerekte, ktniyetin en arsyla yola klsa bile, insan denen varln diisiyle
erkei arasnda salt bedensel adan bir dmanlk, bir ekime bulabilmek olanakszdr. Bu
yzden de, dmanlklar, biyolojiyle ruhbilim arasnda yer alan ruhzmlemesi alanna
yerletirilecektir. Kadnn, erkein cinsel organn kskand ve onu idi etmek istedii ileri
srlmektedir. Oysa, bir erkeklik organna sahip olma arzusu, olgun kadnda, ancak

80

kadnln bir sakatlk olarak grd zaman ortaya kmaktadr ve ite ancak o zaman,
btn erkek ayrcalklarn canlandrd iin, bir "penis"i olsun istemektedir. Erkein cinsel
organn kesme dnn simgesel bir anlam tad kabul edilmektedir; kadnn, bunu
yapmakla, erkei aknlndan yoksun brakmak istediine inanlyor bugn. Oysa, yukarda
grdmz gibi, kadnn dilei ok daha fazla ynldr: eliik bir davranla bu aknla
sahip olmak istemekte, yani hem bu aknla sayg duymakta, hem de yadsmakta; hem
kendini bu aknln iine atmak, hem de onu elinde tutmak istemektedir. Sizin
anlayacanz, dram, cinsel dzeyde gememektedir; ayrca biz, cinsellii hibir zaman
insann alnyazsn belirleyen bir etken, insan davranlarnn anahtarn veren bir ey gibi
grmyor, tam tarsine, belirlenmesine yardm ettii bir durumun btnln dile getiren bir
e saymaktayz. Cinsleraras kavga, dorudan doruya erkein ve kadnn bedensel
yapsndan gelmemektedir. Gerekte, byle bir kavgadan sz edildii zaman, fikirlerin
oluturduu zamand gkyznde lmsz Erkek'le lmsz Kadn denen u belirsiz zler
arasnda bir savan srp gittii kabul edilmektedir ve bu devleraras kavgann yeryznde,
birbirinden ayr iki tarihsel an' dile getiren iki ayr biimde ortaya ktna dikkat bile
edilmemektedir.
kinlie hapsedilmi olan kadn, erkei de ayn cendereye sokmaya uramaktadr: bylece
mapusaneyle dnya birbirine karacak, kadn da oraya kapatld iin artk ac
ekmeyecektir: ana, e ya da sevilen kadn birer mapusane bekisidirler; yasalarn erkeklerin
koyduu toplum, kadnn erkekten daha aada olduuna karar vermitir: kadn da, bu
aal ancak erkein stnln yokederek ortadan kaldrabilir. Erkei sakatlamaya,
boyunduruu altna almaya alr, onun dediklerinin tersini syler, onun dorusunu ve
deerlerini yadsr.
r
156
KADIN III
Ama btn bunlar yalnzca kendisini savunmasna yaramaktadr; onu ikinlie, aala
mahkm eden ey ne deimeyen bir z, ne de yanl bir semedir, kinlik de, erkekten aa
durumda olu da zorla kabul ettirilmitir kendisine. Her bask, her zorbalk da bir savaa yol
aar. Ele aldmz durum da bunun dnda deildir. zsel-olmayan gzyle baklan canl bir
varlk ister istemez, egemenliini kazanmaya alacaktr.
Bugn, iki cins arasndaki kavga baka bir biime brnmtr; kadn, erkei tutup bir
hcreye kapatmak deil, ondan kap kurtulmak istemektedir; erkei yakalayp ikinlik
blgesine srklemek zere deil, aknln aydnlk dnyasna kabilmek zere urap
didinmektedir. O zaman da, erkeklerin tutumu yeni bir savaa yol amaktadr: erkek, "hakk
olan eyi" istemeye istemeye vermektedir kadna. Buyuran varlk, stnl su gtrmez
varlk, zsel varlk kalmak houna gitmektedir; yaam arkadan gerekten kendine eit
saymaya yanamamakta; kadn da, erkein bu gvensizliine, saldrganlkla karlk
vermektedir. Sava artk, her biri kendi dnyasna kapanm bireyler arasnda deildir:
hakkn arayan bir toplumsal kast hcuma gemekte, ama ayrcalkl snf tarafndan bozguna
uratlmaktadr. imdi artk iki aslanlk ekimektedir. Birbirlerini tanyacak yerde, her iki
zgrlk de karsndakini boyunduruu altna almaya uramaktadr.
Bu davran, ayrl, hem zihinsel, hem de cinsel dzeyde ortaya kmaktadr; "dii" kadn,
kendini edilgin bir av haline getirerek erkei de bedensel edilginlie indirgemek istemektedir;
onu tuzaa drmek zere bedenini kullanmakta, kendini sessiz bir nesne haline getirerek
uyandrd arzuyla erkein elini kolunu balamaya almaktadr; "zgr" kadnsa, tam
tersine, etkin, tuttuunu koparan bir varlk olmak istemekte, erkein kendisine yaktrmak
istedii edilginlii reddetmektedir. Elise ve arkadalar, erkek etkinliklerinin tad deeri
kknden yadsmaktadrlar; teni ruha, olumsall zgrle, alkanln dourduu bilgelii

81

yaratc gzpeklie stn tutmaktadrlar. "ada" kadnsa, erkek deerlerini kabul

etmektedir: tpk erkekler gibi dndn, etkinlikte bulunduunu, altn, yarattn
ne srmektedir; erkekleri gzden drmeye alacak yerde, onlarla eit olduunu
sylemektedir.
SONU
157
Bu hakkn aray, somut koullar iersinde dile geldii oranda hakldr; o zaman knanmas
gereken, erkeklerin saldrganldr. Ancak, erkeklerin bu davrann hakl karacak bir ey
de sylenebilir: kadnlar ak karay birbirine kartrmaktadr. Mabel Dodge, Lawrence' nce
kadnlyla balamak, sonra da aklsal ynden ona egemen olmak savndayd; pek ok kadn,
baarlaryla erkee denk olduklarn gstermek zere kendilerine cinsel alanda bir erkein
desteini salamaya uramakta; hem eski, hem yeni saygy isteyerek, hem eski bylerine,
hem yeni haklarna dayanarak, ikili bir oyun oynamaktadr; bundan sinirlenen erkein
savunma durumuna gemesi ok doaldr; ancak, kadnn bu oyunu aka oynamasn isteyip
de, gvensizlii ve dmanlyla onu en gerekli kozlardan yoksun brakt zaman kendisi
de suludur. Aslnda, aralarndaki ekime hibir zaman aydnlk bir grne
kavuamayacaktr, nk kadnn varl karanln ta kendisidir: erkein karsna bir zne
gibi deil, eliik bir tutumla znellie sahip klnm bir nesne halinde kmaktadr; varln
hem kendisi, hem de bakas gibi yklenmekte, bu da d krc sonulara yol amaktadr.
Kendini, hem zayflna, hem de gcne dayanarak bir silh haline getirdii zaman, bu
davran ince bir hesaba dayanmamaktadr: o, anlk bir tepkiyle, kurtuluu zorla sokulduu
yolda, edilginlikte aramakta, bunun yannda etkin bir biimde, egemenliini istemektedir; bu
tutum "iyi bir kavga biimi" deildir elbet, ama onu bu yola, iinde bulunduu ikili durum
itmitir. Buna karlk erkek de kadna zgrlk gzyle bakt zaman, kendisi iin hl bir
tuzak olmasna sinirlenmektedir; avucuna ald bir av olarak kald srece onu pohpohlayp
armaanlara bomakta, zerklie zenince can sklmaktadr; szn ksas, erkek, yle ya da
byle, kendini oyuna gelmi hissetmekte, kadn da gururunun krldna
inanmaktadr.
ekime, erkeklerle kadnlar birbirlerine insan gzyle bakmadka, yani kadnlk u anki
durumuyla kaldka devam edecektir; kadn m, yoksa erkek mi kadnlar bugnk
durumunda brakmak iin daha fazla uramaktadr acaba? Kadnlm aan kadn, yine de
birtakm ayrcalklarn elinde kalmasn istemekte; buna karlk erkek de, onun, kadnln
dar snrlar iinde kalmasn arzulamaktadr, "iki
158
KADIN III
cinsten birini sulamak, brn balamaktan ok daha kolaydr," der Montaigne. Birine
ilenler yadrmak, brne iyi durum belgesi vermek botur. Gerekte, bu ksrdngnn
krlmasnn bu denli g oluu, her iki cinsin de birbirinin ve kendisinin kurban
oluundandr: katksz zgrlkleri iinde karlaan iki rakip arasnda kolayca bir anlamaya
varlabilirdi: stelik, srp gitmekte olan savan kimseye yarar yoktur; ama bu iin bylesine
kark oluu, her iki yann da karsndakine su ortakl ediinden gelmektedir; kadn, btn
haklarndan vazgemenin dn grmekte, erkekse yabanclamay dlemektedir; oysa,
sahicilikten uzaklamann kimseye yarar dokunmaz: her iki cins de, iin kolayna kama
eilimine kaplmann bana getirdii felketten karsndakini sulamaktadr; kadnla erkein
bir-birlerinde en ok nefret ettikleri ey, kendi ktniyetleri ile korkaklklarnn dourduu
ak seik baarszlktr.
Erkeklerin, iin banda kadnlar kleletiriinin nedenini grmtk; kadnn deerden
drl, insan evrenin kanlmaz bir aamasyd; ama bu zorunluluk iki cins arasnda
ibirliine de yol aabilirdi; bask, yaayan varln, br varlkta yabanclaarak kendi
kendisinden kama eiliminden gelmektedir, erkek ite bu amala ezmektedir kadn; bugn,

82

her erkekte ayn eilim vardr; ve byk ounluu kendisini bu eilime kaptrmaktadr; koca
karsnda, k sevgilisinde, tatan yaplm bir heykel grn altnda, kendini yakalamaya
almaktadr: erkeklik, egemenlik ve dolaysz gereklik efsanesini kadnda srdrmektedir.
Kadn: "Kocam sinemaya gitmez," dedi mi, erkein belirsiz imgesi lmszln
akmermerine kazn-vermektedir. Ama erkek de kendi imgesinin klesidir: her an yokolma
tehlikesiyle kar karya bir imge yaratabilmek zere nasl da urap didinmektedir! Bu
imge, her eye ramen, kadnlarn kararsz zgrlne dayanmaktadr: bu zgrl her an
en uygun durumda tutmak gerekmektedir; erkek, her saniye, erkekliini, nemini,
stnln gsterme kaygs iindedir; karsndakinin de kendisine oyun oynamas iin, hi
durmadan oyun oynamaktadr; o da, saldrgan ve tedirgindir; kadnlara dmandr, nk
onlardan korkmaktadr; bu kor-kuysa, oynad ve kendisi sand kiiden rkmesindendir.
Eski hesaplar temizlemek, ste kmak, birtakm aalk duygularn karSONU
sndakine aktarmak, kadnlardan sz etmek, onlarn gnln elmek, onlardan korkmak
uruna ne kadar ok zaman ve enerji harcamaktadr! Kadnlar kurtardnz an, erkei de
kurtarm olursunuz. Ama onun da asl korktuu budur zaten. Bu yzden de, kadnlar zincir
altnda tutabilmek iin bir sr kandrmacay yaatmaya devam etmektedir.
Birok erkek, kadnn uyutulduunu, kandrldm bilmektedir. "Ne byk talihsizliktir kadn
olmak! Ama asl kts, kadn olup da bunun farkna varmamaktr," der Kierkegaard.1
insanlar nicedir bu ta-ihsizlii perdelemeye almaktadr. rnein, vasilik kaldrlmtr:
kadna birtakm "koruyucu"lar verilmitir, bunlarn eski vasisinin haklarna sahip bulunuu,
yine kadnn yararnadr. Kadn almaktan alkoymak, yuvasna hapsetmek, onu kendi
kendisinden korumak, mutluluunu gvenlik altna almaktr. Omuzlarna binen tekdze
ilerin nasl iirli tller ardnda gizlendiini hepimiz biliriz: evileri, analk allanr pullanr,
yle karlr karsna; zgrlne karlk "kadnlnn" aldatc hazineleri armaan edilir
kendisine. Balzac, kadna kralie olduu sansn vererek kle gibi davrann derken ok gzel
dile getirmitir bu manevray. Daha az kpeksi olan birok erkek de, kadnn gerekten
ayrcalkl bir varlk olduuna kendilerini inandrmaya uramaktadr. Bugn, birtakm
Amerikan toplumbilimcileri byk bir ciddilikle "low-class-gain" yani "aa snf karlar"
kuramn okutmaktadrlar. Fransa'da da byle bilimsel yoldan deilse de "birtakm
yapmackl tavrlar taknmak" zorunda kalmayan iilerin, hele Beaumont Kontu ile nl
sanayici Wendel'in soyundan gelen zavalllarn eriemeyecei kpr altnda yatmak,
plprtyla dolamak gibi zevklerin tadm karan ayaktakmnn herkesten daha talihli olduu
ileri srlmtr. Kaygsz bir tavrla bitli kafasn
' in vino veritas. Ayrca unlar sylemektedir: "Hafifmereplik genel olarak kadna
dmekte ve onun da bunu ekinmeden kabul edii, doa'nn zayf, talihsiz varla gsterdii
zene dayanmaktadr, byle bir varlk iin. bir yanlsama bir dn' den ok daha deerlidir...
Oysa en byk tehlike ite bu yanlsamadadr... Ha-yalgc yardmyla yoksulluktan
kurtulduunu sanmak; hayalgcnn oyununa gelmek, ok daha kt bir talihsizlik deil
midir?... Kadn, kiniiz kimsesiz braklm olmaktan uzaktr, ama bir bakma da yledir,
nk doa'nn ii gc brakp kendisini avutmaya urat yanlsamasn aamamaktadr."
160
KADIN III
SONU
161
kayan garipler, copu yedike srtan neeli Zenciler ve alktan len yavrularn
dudaklarnda tatl bir glmsemeyle topraa veren Kral Suud'un Araplar gibi, kadn da ei
benzeri bulunmayan bir ayrcaln, sorumsuzluun keyfini srmektedir. Acs, yk, kaygs
bulunmadna gre, yeryz nimetlerinden "en byk pay" kendisine dmektedir. Ancak,
ne gariptir ki, dnya nimetlerinin en yal parasna konan kadnlar Havva Anamzn

83

iledii ilk gnahtan tr mdr nedir yzyllardr, kendilerini iyilie boan

koruyucularna; Yeter, yeter! diye barmaktadrlar. Daha fazlasn istemiyoruz, sizin
aldnz kadarna razyz! Ama o harika sermayeciler, gnl zengin smrcler, yce
erkekler inatla direnmektedir: Hayr, hayr, payn by sizin olsun!
uras bir gerek ki, erkek, yaam arkadanda, zorbann bask altna ald insanlarda
rastladndan ok daha byk bir su ortakl bulmakta, ve bundan cesaret alarak, tam bir
ktniyetle, kadnn, kendisine zorla benimsetilen yazgy istedii sonucunu karmaktadr,
incelememiz boyunca grdk ki, kadnn eitimi ona btn bakaldr ve serven yollann
tkamaktadr; btn toplum en bata saygdeer ana-baba eine balln, kendini
vermenin yce deerini verek, n, kocann ve ocuklarn onu yaatmann ar ykne
katlanmaya hazr olmadklarn kendisinden saklayarak kandrmaktadr kadn. O da,
kendisine en kolay yolu gsterdikleri iin, seve seve kabul etmektedir bu yalanlar: ve bu,
kendine kar iledii sularn en bydr; aslnda zgrl karsnda mthi bir sknt
duyan her varl kkrtan u insanlndan vazgemeyi "senin doutan gelen eilimin
budur" diye nne kararak btn ocukluu, btn mr boyunca kandrmaktadrlar onu;
bir ocuu, alma frsat vermeden, almann yararn anlatmadan, btn gn oyun
oynayp tembellie ittikten sonra, byyp adam olduu zaman beceriksiz ve bilgisiz bir
insan olmay setiini syleyerek .sulayamazsnz: kadnsa, kendi varlnn sorumluluunu
yklenmesi gerektii retilmeden, ite byle yetitirilmektedir; o da, ister istemez,
bakas'nn koruyuculuuna, sevgisine, yardmna, ynetimine yaslanmaktadr; hibir ey
yapmadan varln gerekletirebilecei umuduna kaplmaktadr. Byle bir umuda
kaplmakla yanlgya dmektedir; ama erkek de gelip bundan tr kadn sulayamaz, nk onu bu yola iten kendisidir. Aralarnda bir anlamazlk
kt zaman, her ikisi de birbirlerini sorumlu tutacaktr; kadn, kendisini bu duruma
drmekle sulayacaktr erkei: Hi kimse kendimi geindirecek paray kazanmay,
dnmeyi retmedi bana... Erkek de, kadn, bu durumu kabullendii iin sulayacaktr:
Hibir ey bildiin yok, beceriksizin birisin, diyecektir... Her iki iri de, saldrmakla kendini
hakl kardn sanr: oysa, birinin hakszlklar brnnkileri balatmaz.
Kadnlarla erkekleri kar karya getiren saysz atma, birinin nerdii, brnn de seve
seve kabul ettii bir durumun sonularna raz olmaylarndan domaktadr; "eitsizlik iinde
eitlik" denen u belirsiz ve birinin zorbaln, brnn de korkakln gizlemeye yarayan
kavram en kk denemeye gelememektedir. alverilerinde, kadn, kendisine salanan soyut
eitlii, erkekse yaarken grd somut eitsizlii istemektedir. Almak ve vermek
szcklerinin tad iki anlamlln yaratt belirsiz bir ekime, bylece, btn
ilikilerinde srp gitmektedir: kadn, varn younu vermekten yaknmakta, erkek de onun
her eyini almasna sinirlenmektedir. Kadnn her eyden nce unu bilmesi gerekir ki ve
bu siyasal-iktisadn temel yasasdr btn ilikiler, maln satc iin deil, alc iin tad
deere baldr: kadn, deerinin sonsuz olduu sylenerek kandrlmtr; gerekte, erkek
iin, bir elenceden, bir zevkten, bir arkadatan ille de gerekli olmayan bir maldan baka bir
ey deildir: erkekse kadnn varoluunun anlamdr, dorulanmasdr; demek ki. deitoku
eit nitelikteki iki nesne arasnda yaplmamaktadr; bu eitsizlik, en ok, birlikte geirecekleri
ve yanl olarak aynym gibi gzken zamann kadnla erkek iin ayn deeri
tamaymdan ortaya kacaktr: seven erkek, sevgilisiyle geirdii bir gece boyunca,
urana yararl bir i yapabilir, birtakm dostlar grebilir, ilikilerini gelitirebilir,
elenebilirdi de; en olaan biimde topluma karm bulunan erkek iin, zaman, olumlu bir
zenginliktir: yani para, n ve zevktir. Bo oturan, can skntsndan patlayan kadn iinse, tam
tersine srtndan atmaya alt bir yktr, birka saati ldrmek byk bir baardr: erkein
yannda oluu katksz bir kazantr; birok durumda, herhangi bir ilikide erkei
ilgilendiren tek ey, cinsel
162

84

KADIN III
kazantr: gereinde, oynayla, salt sevime sresince birarada kalabilir; kadnsa, baz ender
durumlar bir yana, k ayrca birka saatlik konuup dolamay da birlikte "alrsa" kendini
teslim eder erkee; onun btn istedii, nerede kullanacan bilmedii u bo zaman
"geirmek"tir ve ilikilerinde, tpk patateslerini ancak "algam"la birlikte satan manav gibi
davranmaktadr. Piyangonun bedeli erkee pek yksek gelmedii zaman denge
salanabilmektedir bu i de, arzusunun derecesine ve gzden kard br ilere verdii
neme baldr tabi; ama kadn fazla zaman ister ya da sunarsa, tpk taan bir rmak
gibi, bir anda rahatszlk vermeye balar, o zaman da erkek, faz-lasndansa, hi olmamasna
karar veriverir. Bunun zerine kadn, isteklerini iyice azaltr; ancak, ou kez denge, ikili bir
gerilim sonucu kurulur: kadn, erkein kendisini yok pahasna "elde ettiini" dnr; erkekse
pahalya aldn sanr. Bu dediklerimizde belli bir alay pay var elbet; bununla birlikte
erkein kadn btnyle elde etmeye alt kskan sevda bir yana, sevecenlikte, arzuda,
hatt akta bile vardr bu atma; erkek elindeki zaman hep "baka bir ie" harcamak ister;
kadnsa, vaktini geirmek, elindeki bo zamandan kurtulmak arzusundadr, ve erkek, kadnn
kendisine ayrd zamana bir armaan deil, bir yk gzyle bakar. Genel olarak, ayrcalkl
varlklardan olduunu bildii, "vicdan rahatsz" olduu iin katlanr kadna ve eer azck,
eliaksa, iinde bulunduklar koullarn eitsizliini cmertliiyle gidermeye alr; ama
acmay biliini byk bir hner sayar, ilk atmada kadn nankrlkle sular, kzar kprr: Gereinden fazla iyiyim canm, der. Kadn, sunduu armaanlarn yce deerine
inand halde, dilenci gibi davrandn sezer ve bundan tr aalk duygusuna kaplr.
Kadnda sk sk rastlanan kat kalpliliin, yartcln nedeni de budur zaten; ezilen yandan
olduu iin "vicdan rahat"tr; ayrcalkl kiilere hogryle bakmak zorunda deildir, akl
fikri kendini savunmaktadr; hatt, btn arzularn doyuramayan a iindeki hnc
gsterebilme frsatn elde ederse epey sevinir: sevdii erkek diledii kadarn vermiyorsa, o
da, vahi bir zevkle, varn younu alacaktr. Kalbi yaralanan erkek, ite o zaman, zaten her
ann kmsedii ilikilerinin yuvarlak hesap kaa geldiini farkeden tutmak zorunda
kalaca, zaman smrldne
SONU
163
karar vermeye hazr olmakla birlikte her vaadi koparabilirsiniz o anda kendisinden; oynan,
kendisine bask yapmakla sular: kadn da onun cimriliini ayplar; bylece, ikisi de yaraldr.
Bu konuda da birine zrler bulup brne ilenler yadrmak bounadr: adaletsizlik iinde
adalet salanamaz. Bir smrge valisinin yerli halka, bir generalin askerlerine iyi
davranabilmesi olanakszdr; tek zm yolu, ne smrge, ne de ba olmamaktadr; ama erkek
olmamak erkein de elinde deildir. O zaman da, ister istemez suludur ve ilemedii bir
suun ykn tamaktadr; kadn da, ayn biimde, istese de istemese de kurban ve canldr;
erkek, zaman zaman bakaldrr, kat kalplilii seer, ama o vakit de adaletsizlie ortak olur
ve su gerekten kendisine der; kimi zamansa hakkn arayan kurbannn kendisini
hiletirmesine, yiyip yutmasna izin verir: o zaman da aldatlm hisseder kendini; ou kez
de, hem varlnn bir parasn alp gtren, hem de kendisini diken stnde yaatan bir orta
yol tutar, yiniyetli erkek, bugnk durumdan, kadndan ok daha fazla rahatsz olacaktr: bir
bakma, yeniklerden olmak hemen her zaman ok daha iyidir; ancak, kadn da iyiniyetliyse,
kendi kendine yetemiyorsa, erkei yazgsnn arl altnda ezmekten tiksiniyorsa, iinden
klmaz bir kr kuyuda debelenip duracaktr. Gnlk yaaymz srasnda, doyurucu
olmayan koullarca belirlendikleri iin insan doyurucu bir zme gtrmeyen bir sr
durumla karlarz: artk sevmedii bir kadn hem bedensel, hem ruhsal adan yaatmak
zorunda olduunu gren bir erkek, bir hakszln kurban sayar kendini; ama btn yaamn
kendisine balam bulunan kadn kimsesiz ortada brakt anda ayn hakszla kadn
urayacaktr. Ktlk, bireysel sapklktan deil, kiisel davranlarn deitiremeyecei

85

toplumsal durumdan gelmektedir ve her iki cins de ktl birbirine yklemeye balad
an, ktniyet boygstermektedir. Kadnlar "yapkan"drlar, erkein srtna binerler ve bundan
en ok kendileri ac duyarlar; nk yazglar, yabanc bir organizmaya yapp onun iliini
kemiini smren bir asalankine benzemektedir; onlar da zerk bir organizmaya sahip
kldnz, dnyayla bouacak, ondan kendi zlerini karacak duruma geldikleri an, baml
olmaktan kurtulacaklardr:
164
KADIN III
onlarla birlikte erkekler de tabi. Ve hi kukusuz, o zaman iki cins de daha salkl olacaktr.
Erkeklerle kadnlarn eit olaca bir toplum hayal etmek kolaydr, nk Sovyet devrimi
insanlara bunu vaat etmiti: erkekler gibi eitilip yetitirilen kadnlar, onlarla ayn koullarda2
alacak, ayn creti alacakt; cinsel zgrlk tre iine girecek, ama sevime artk "creti
denen" bir hizmet olmayacakt; kadnn kendine, para kazanmak zere baka bir i bulmas
gerekecekti: evlilik, kadnla erkein diledii zaman bozabilecekleri karlkl ve zgr bir
balanma olacakt; analk serbest olacak, yani doum denetimi ile ocuk aldrmaya izin
verildii gibi. btn analarla ocuklarna, evli olsunlar olmasnlar, tpatp ayn haklar
salanacakt; gebelik ve doum srasnda kadnlara cretli izin verilecek, toplum ocuklarn
bakmn stne alacak, yani ocuk ana-babann elinden alnacak, ama ortada
braklmayacakt.
Ancak, kadnla erkein gerekten eit olabilmeleri iin yasalar, kurumlan, treleri, toplumun
grn ve btn toplumsal ortam deitirmek yeterli midir? Kukucular: "Kadn, kadn
olarak kalacaktr azizim", demekteler, daha baka falclarsa, kadnlklarndan syrldklar
zaman insan haline gelmek yle dursun, birer canavar kesileceklerini ileri srmekte. Bunu
demek, u anki kadnn doa tarafndan yaratldn kabul etmek olur; unu bir kez daha
belirtmek zorundayz ki, insan topluluundaki hibir ey doal deildir ve btn br
varlklar gibi, kadn da uygarln ortaya kard bir rndr: baka bir varln yazgsna el
at insann yeryznde belirdii gnden balamtr: bu el at baka trl olsayd, ok daha
baka bir sonuca varlrd. Kadnn varl hormonlaryla ya da bilinmeyen igdlerle deil,
yabanc bilinler araclyla kendi bedenini ve dnyayla arasndaki ilintiyi yakalayyla
belirlenmektedir: gen kzla delikanly birbirinden ayran uurum, elbirliiyle, daha kk
yata yaratlmtr: ondan sonra artk kadnn nasl yapldysa yle olmasna engel
olunamayacak ve o gemiini, bir kuyruk gibi, lene dek ardn -da sryecektir; bu gemiin
arlna baklrsa, kadnn alnyazsnn
" Baz ok zor ilerin kendilerine yasak oluu bu tasary bozmaz: erkekler arasnda bile. gn
getike, uraa yatknlk aranmaktadr, bedensel ve zihinsel yetenekleri seme olanaklarm
snrlamaktadr; burada aranan, cinsler ya da toplumsal katlar arasnda ayrm
gzetilmemesidir.
SONU
165
lmszlk iinde saptanmad aka grlecektir, iktisad durumunu deitirmekle tepeden
trnaa deieceini ummamak gerekir elbet; bu etken, her zaman iin, evriminin en nemli
esidir, ancak, bu etkenin haber verdii ve bekledii ahlk, toplumsal ve kltrel sonular
elde edilmedike, yeni kadnn ortaya kmas olanakszdr; u anda da bu sonular ne
Sovyetler Birlii'nde, ne Amerika Birleik Devletleri'nde, ne Fransa'da ne de baka bu- yerde
gerekletirilebilmitir; bu yzden de, gnmzn kadn, gemile gelecek arasnda
bocalayp durmaktadr: ou kez, erkek klna girmi "sahici bir kadn" gibi gzkmekte,
gerek kadnsa! yaps, gerek srtndaki erkek giysileri iinde kendini rahatsz hissetmektedir.
Kendine yeni bir deri yaratmas, sonra da oturup buna gre bir giysi dikmesi gerekmektedir.
Bunu da ancak toplumun evriminden sonra baarabilir. Bugn, hibir eitimci, tek bana
"erkek insan varlk"a tpatp benzeyen bir "dii insan varlk" yaratamaz: erkek gibi

86

yetitirilen bir gen kz kendini benzerlerinden ayr hissetmekte, dolaysyla yine toplumun
dnda kendine zg bir varlk halinde kalmaktadr. "Ormandaki btn aalar ayn anda
dikmek gerekir" diyen Stendhal bunu ok iyi anlamt. Yoo, tam tersine, kadn erkek
eitliinin somut olarak gerekleeceini ileri sryorsak, o zaman, bu eitlik yine her bireyde
ayr ayr ortaya kacaktr.
Eer bir kz ocuu, ok kk yatan balayarak erkek kardeinin yetitirildii ortamda, ayn
istekler ve onurlarla, ayn ciddilik ve zgrlk iinde, ayn eitimi alarak, ayn oyunlar
oynayarak yetitirilirse. ayn gelecee sahip bulunsa, evresinde iki anlama yer brakmayacak
biimde eit kadnlarla erkekler bulunsayd, "idi etme karmaas" ile "Oidipus
karmaas'nn anlamlar tepeden trnaa deiirdi. Yuvann madd manev sorumluluunu
baba kadar yklenen ana, ayn srekli saygnla kavuacakt: kz ocuu evresinde yalnz
erkeklerin deil, her iki cinsin mal olan bir dnya bulacakt; duygu ynnden babasna eilim
duysa bile ki bu da pek belli deil ya, neyse ona duyaca sevgiye bir gszlk duygusu
deil, bir yarma istei karacakt: gen kz edilginlie ynelmeyecekti; alma ve sporla
deerini gstermesine izin verilecei iin, olan ocuklaryla etkin olarak yanabilecei iin
elindeki vaatlerle dnlenen erkeklik organ yokluu "aalk duygusu" yaratmayacakt;
nitekim.
166
KADIN III
kafasna byle bir fikir sokulmasa ve erkekler kadar kadnlara da sayg duymas gerektii
retilse, olan ocuunda da "byklk duygusu" olmayacakt.3 Bylece, kk kz,
kendine hayranlk ve d gibi ksr yollardan aalk duygusunu dnlemeye almayacak,
kendini olmu bitmi bir veri diye grmeyecek, yapt ile ilgilenecek, her ie canla bala
sarlacakt. Eer zgr bir yetikin insan geleceine ak olsayd, gen kzn erginlik ann
da tpk olannki gibi kolayca alacan daha nce belirtmitim; aylk rahatszlklar, bir
anda kadnlk uurumuna yuvarland iin bu derece korku vermektedir kendisine; yazgsnn
btn karsnda bylesine korkulu bir tiksinti duymasayd, o krpecik cinselliini tpk
erkek ocuk gibi rahata kabullenecekti; tutarl bir cinsel eitimin bu bunalm atlatmasnda
byk yardm dokunabilirdi. Kz erkek birarada okutulsayd, o zaman, o yce Erkek efsanesi
doamayacakt: gnlk yaamn ili dll ve hilesiz yarlar bu efsaneyi ykmaya yetecekti.
Karma retime yneltilen sulamalarn altnda hep cinsel tabular yatmaktadr; oysa
ocuktaki merak ve zevki yasaklamaya, bilinaltna itmeye almak bounadr; byle bir
tutumla, olsa olsa birtakm doyurulmam arzular, musallat fikirler, sinir bozukluklar
dourulur; gen kzlarn o an duygululuu kendi cinslerine duyduklar ateli sevgi, dsel
kara sevdalar ve bunlarn yanlarnda getirdikleri btn o samalklar ve dalmalar, ocuksu
oyunlarla birka kesin yaantdan ok, ama ok daha fazla zararldr. Erkee bir yar-tanr
deil de, yalnzca bir arkada, bir dost, bir e gzyle bakt zaman gen kzn en byk
kazanc kendi varlnn sorumluluunu yklenmekten kamamak olacaktr; cinsel yaam ve
sevgi, kendi benliinden istifa deil, zgr bir biimde kendini ama niteliine brnecek;
gen kz bunlar eit iki varlk arasndaki iliki halinde yaayabilecektir. Btn bunlar
sylerken, bir ocuun yetikin insan olana dek karlaaca glkleri bir kalemde kaldrp
atmyoruz elbet, en akll, en hogrl eitim bile bir ocuu, kendi yaantsnn bedelini
demekten kurtaramaz; bizim dileimiz, nne bo yere engel karlmamasdr.
de bamsz ve etkin birer insan olan bir anne, bir teyze ve bykanne ile, yan ktrm
bir bykbabann yannda yaayan sekiz yanda bir olan tanyorum. Annesinin btn
abalarna ramen, mthi bir "aalk duygusu" iinde. Okulda, zavall birer erkek olduklar
iin, arkadalaryla retmenlerini kk grmekte.
SONU
167

87

"Gnahkr" kzlar artk kzgn demirle dalamyorlar, eh, bu da bir ilerlemedir elbet;
ruhzmlemesi, ana-babalar azck aydnlatt; bununla birlikte, kadnn eitimi ve cinsel
yaama hazrlan u anda yle kt koullar altnda yaplmaktadr ki, kkl bir deiim
isteine kar karlacak fikirlerin hibiri geerli olamaz. Gerekletirmek istediimiz ey
insanln iinde bulunduu durumun olumsalln ve skntlarn kadnn varlndan ekip
almak deil, aslnda ona bu olumsallk ve skntlar aabilme olanan salamaktr.
Kadn, akl sr ermez bir yazgnn kurban deildir; ona zellik kazandran benzersizlikleri,
ancak tadklar anlama gre nemlidir; deiik alardan bakld an alacaktr bu
benzersizlikler; daha nce grdmz gibi, kadn, cinsel yaants srasnda erkein
stnln hissetmekte ve ou kez bundan nefret etmektedir: buna bakarak,
yumurtalklarnn kendisini hep dizst yaamaya mahkum ettii sonucuna varmak
yanltr. Erkein saldrganl, ancak erkek stnln savunmaya yardmc olan u
dizgenin btn iinde beylere zg bir ayrcalk haline gelmektedir; ve kadn, zaten bandan
beri yle olduunu dnd iin, sevime srasnda edilgin hissetmektedir kendini, insan
saygnlna sahip kan birok ada kadn, cinsel yaamlarn hl bir klelik gelenei
iinde srdrebilmektedir: bu yzden de erkein altna yatmak, onun ilerine girdiini
hissetmek arlarna gitmekte, kurtuluu souklua snmakta bulmaktadrlar; oysa gerek
baka trl olsayd, sevime srasndaki hareket ve du-rumlann tad simgesel anlam da
tepeden trnaa deiecekti: ilikilerinin bedelini parayla deyen, erkee dilediini yaptran
bir kadn pekl o yce aylaklndan gurur duyabilir, somut olarak kendini harcayan erkei
kendine kle ettiine inanabilir; stelik, daha imdiden, yengi ve yenilgi kavramlarnn
yerlerini karlkl alveri dncesine brakt, cinsel dengenin kurulduu birok ift var
gzmzn nnde. Gerekte, erkek de tpk kadn gibi etten kemik-len yaplm, dolaysyla
edilgin, hormonlarnn ve trnn oyunca, arzularnn kurban, kaygl bir varlktr; ve kadn
da tpk onun gibi, ak ateinin gbeinde yalnzca bedensel bir kabullenme, bile bile kendini
sunu ve etkinliktir, ikisi de, kendi balarna, kendilerine zg bir biimde, insan vcudu
haline gelmi varln garip iki anlaml168
KADIN III
ln yaamaktadrlar o anda. Birbirleriyle attklarn sandklan kavgalarda, her biri,
kendisinden nefret ettii yanlar karsndakine yanstarak, aslnda kendi kendisiyle
savamaktadr; kadn da, erkek de iinde bulunduu durumun iki anlamlln yaayacak
yerde, pislikleri karsndakine ykleyip, anlar erefleri kendisine ayrmaktadr. Oysa ikisi
de insanlk durumunu alakgnll bir akgrllkle yklenebilse, birbirlerinin karsna
benzer yaratklar olarak kacak, cinsel dram dostluk iersinde yaayacaklard, insan olmak,
insanlar birbirinden ayran btn benzersizliklerden ok daha fazla nemlidir; insanlara
stnlk salayan, hibir zaman doann verdii eyler deildir: eskilerin deyimiyle "erdem"
bize bal olan eylerle llr. Her iki cinste de ayn bedensel ve aklsal dram, ayn bitimlilik
ve aknlk dram oynamaktadr; zaman ikisini de andrmakta, lm yollarn gzetmekte,
birbirlerine ayn temel ihtiyala bakmaktadrlar; zgrlklerinden ayn derecede gurur
duyabilirler; bir kez bu zgrln tadn alsalar, bir daha yle aldatc ayrcalklar iin ekimezlerdi; ve ite o zaman gerek bir kardelik doard aralarnda.
Btn bu dnceler hayal, nk, "kadn yeniden yaratabilmek" iin, daha nceden
toplumun onu gerekten erkee eit klmas gerekir, denebilir; tutucular, her frsatta ortaya
atmlardr bu ksrdngy: oysa tarih hep ayn yrnge zerinde dnmemektedir. Bir
toplumsal kat aada tutarsanz, aada kalr elbet: ama zgrlk bu emberi krabilir;
Zencilere oy hakk tandnz an, oy vermeye lyk olurlar: bir kadna da birtakm
sorumluluklar verirseniz, herkes gibi bunlar yklenmeyi bilecektir; uras bir gerektir ki,
ezenlerden cmert bir davran beklenemez; ancak, kimi zaman ezilenlerin bakaldrs, kimi
zaman da ayrcalkl snfn evrimi, yepyeni durumlar yaratmaktadr; nitekim, erkekler, srf

88

kendi karlar iin kadnlara belli bir zgrlk tanmak zorunda kalmlardr: imdi kadnlarn
btn yapacaklar ykselmeye devam etmektir, kazanacaklar baarlar cesaretlerini
artracaktr; yle grnyor ki, ksa ya da uzun bir sre sonra kadnlar tam bir iktisad ve
toplumsal eitlie kavuacaklar, bu da kkl bir deiime yol aacaktr.
Bazlar, yok azizim, byle bir dnya kurulabilse bile, bu hi. de
SONU
169
arzulanacak bir ey deil; kadn "tpatp" erkee benzedii zaman, dnyann "tad tuzu
kaacaktr" diyebilir. Ama bu kant da yeni , deildir: u an' srdrmekte kar olanlar,
teden beri, gencecik ge- lecee tatl bir gl bile gndermeden ekip gidecek olan harika
gemie bakp bakp alamlardr, hal da alamaktadrlar. Kleliin ortadan kaldrlyla,
kamelya ve aalyalarla ssl o gzelim tarm iletmeleri boazlanm, Gney'in o narin
uygarl yerle bir edilmitir elbet; eski danteller, zamann tozlu tavanaralarnda, Sixtine
Kilise-si'nde ark syleyen idi edilmi olanlarn o billur sesinin yann boylamtr4 ve
"kadn ekiciliinin belli bir yan da tozlar arasna karmak zeredir. Ender bulunan
ieklerin, dantellerin, bir hadm-aasnn o billur sesinin, kadn ekiciliinin deerini kabul
etmemenin barbarlk olduunda size katlyorum elbet. Olanca grkemiyle ortaya kt
zaman, "ekici bir kadn," Rimbaud'yu ileden karan "o salaka resimlerden, kap st
sslerinden, dekorlardan, panayr bezlerinden, halk ilnlarndan ve klandrmalarndan" ok
daha coturucudur tabi; en yeni sslerle bezendii, en son tekniklere gre ilendii zaman, ta
alar tesinden, Tebai'den, Minas'tan Chichen Itza'dan kp gelmi bir kadna benzer; bu
grnyle, ayn zamanda Afrika'nn balta girmemi ormanlarnn gbeine yerletirilmi bir
totemi de andrr; bir helikopter, bir kutur o; ama asl mucize bakadr: boyal salar altnda
yapraklarn tatl hrts dnce haline gelir ve meme ularndan insan kendinden geiren
szler dklr. Erkekler, ellerini ap bu harika varla doru uzatrlar; ama dokunduklar an
ne mucize kalr ortada, ne bir ey; insann kars ya da oyna, herkes gibi, azyla konuur;
szlerinin deeri neyse odur; memeleri de yle. Bylesine uucu ve ender bir mucize,
her iki cinse de zarar veren bir durumu srdrmeye deer mi? insan ieklerin gzelliini,
kadnlarn ekiciliini de deerlendirebilir, hem de tam lyk olduklar biimde; eer bu
hazineler insanoluna kana ve mutsuzlua malolu-yorsa, onlardan gemeyi bilmek gerekir.
Bu zverinin erkeklere pek ar geldii bir gerektir: kadnn varln btnlemesini yrekten
isteyen erkek pek azdr; kadn horBir zamanlar. Roma'daki Sixtine Kilisesi'nde idi edilmi olan arkclar al-tnlrm;
Papa XIII. Leo, 1880'de bunu yasaklam; olanlar, sesleri kalnlamasn diye idi edilirmi.
(ev.)
170
KADIN III
grenler, bu btnlenmenin sonunda neler kazanacaklarn grememekte, kadn el stnde
tutanlarsa yitirecekleri eyleri gzlerinde bytmektedirler; ve aslnda, imdiki gidi yalnz
kadnn ekiciliini tehdit etmemektedir: kadn, salt kendisi iin yaamaya balad an,
kendisine erkek dnyasnda ayrcalkl bir yer salayan o glge, arac olma grevinden istifa
edecektir; doann suskunluu ile br zgrlklerin kendisinden bir eyler bekleyen varl
arasnda kalm bulunan erkek iin, hem kendisine benzeyen, hem de hibir etkinlikte
bulunmayan kadn esiz bir hazinedir; yaam arkadalarn dsel bir grn altnda
yakalamas, kadnn kaynaklk ettii ya da yol at yaantlarn gerek olmasna engel
deildir: ve bu yaantlardan daha deerli, daha yakc, daha zl baka bir* ey yoktur
yeryznde; kadnn bamllnn, deersizliinin, mutsuzluunun bu yaantlar benzersiz
kldn yadsyamayz elbet; kadnn zerklii, hi kuku' yok ki, erkekleri bir sr skntdan
kurtarmakla birlikte, bir sr kolayl da ellerinden alacaktr; ve yine kuku yok ki, yarnn
dnyasnda baz cinsel servenler ortadan kalkacaktr: ama bu, akn, mutluluun, iirin,

89

d'n de kap dar edilecei anlamna gelmez. Ha-yalgc yetersizliimizin gelecei ssz
bir le evirmemesine dikkat etmeliyiz; gelecek bizim iin, bir soyutlamadan baka bir ey
deildir; her birimiz onda, imdiye kadarki varlmzn bulunmayacana bozuluyoruz
aslnda; yarnn insanlysa bu gelecei etiyle kemiiyle zgrl iinde yaayacak, bu
gelecek zaman onun imdiki zaman olacak, o gnn insanl da kendi zamann
yeleyecektir; cinsler arasnda, bugn bizim aklmzn kesinden bile gemeyen bedensel ve
duygusal ilikiler kurulacaktr: daha imdiden, kadnlarla erkekler arasnda, gemi
yzyllarn hayal bile edemeyecei, cinsel ya da deil, bir sr dostluklar, yarlar, su
ortaklklar, arkadalklar domutur. Hele gelecein dnyasn tek biimlilie, yani can
skntsna mahkm eden u uyduruk propagandaya asla katlmyorum. Yaadmz dnyada
can skntsnn bol bol bulunduunu grdm gibi, zgrln nasl olup da tek biimlilie
yol aacan anlayamyorum dorusu. Bir kere, kadnla erkek arasnda, sonsuza dek birtakm
ayrmlar olacaktr; cinsel yaam, dolaysyla cinsel dnyas erkein-kinden ayr olduuna
gre, kadnda hep ayr bir duyarllk, ayr bir
SONU
171
nefis dknl bulunacaktr: kendi vcudu, erkein ve ocuun vcudu ile ilintileri, hibir
zaman erkekle kendi vcudu, kadnn ve ocuun vcudu arasndaki ilintiye benzemeyecektir;
hi durmadan "ayrlk iinde eitlik"ten sz edenler, benim, eitlik iinde de ayrlklar olabilir
deyiimi kabul etmezlerse ayp olur dorusu. te yandan, tekdzelii yaratan ey
kurumlardr, gen ve gzel cariyelerin hepsi Sultan'n kollarnda birbirinin ayndr;
Hristiyanlk, erkein diisine de bir ruh balamakla, cinsel yaama gnahn ve efsanenin
tadn getirmitir; kadna yce egemenliini geri verdiimiz zaman, sevimelerin duygusal
yan uup gitmez ki. Kadnla erkek somut olarak eit hale geldii gn cmbn, gnahn,
cokunun, tutkunun ortadan kalkacan ileri srmek samadr; ten'le akl, an'la zaman,
ikinliin verdii badnmesiyle aknlk arsn, zevkin mut-laklyla unutuun
hiliini kar karya getiren elimeler hibir zaman ortadan kalkmayacaktr; varoluun
gerilimi, parampara oluu, zevki, bozgunu ve zaferi, dnya batana dek, hep cinsel yaamda
somutlaacaktr. Kadn kurtarmak, zgr klmak, onu erkekle arasndaki ilintilerin darack
dnyasna kapatmamak demektir, yoksa bu ilintileri yadsmak deil, kadn kendisi iin
varolmaya balad an, erkek iin de .varolmaya devam edecektir: iki cins de, hem
birbirlerini zne olarak kabul edecek, hem de karlarndaki varlk iin bakas olarak
kalacaktr; ilikilerindeki karlkllk, insanoullarnn birbirinden ayr iki kategoryaya
blnnn dourduu arzu, tutku, ak, d, serven gibi mucizeleri yoketmeyecektir; ve
hepimizi heyecanlandran vermek, elde etmek, birlemek gibi szckler yine ayn anlama
gelecektir; insanln yansnn klelii ve bunun getirdii btn o ikiyzllk yokedildii
zaman, ite o zaman ortaya kacaktr insanlk denen "varlk kesimi"nin gerek anlam ve yine
ancak o zaman kadnla erkek arkadal gerek yzne kavuacaktr.
"insanla insan arasndaki en dolaysz, en doal, en gerekli ilinti, kadnla erkek arasndaki
ilinti'dir," der Marx. "insanolunun kendini trsel bir varlk, yani insan olarak anlama derecesi
ite bu ilintiye baklarak llr; kadnla erkek arasndaki ilinti, insanoullar arasndaki
ilintilerin en doaldr. Bu yzden de, insanolunun davranlarnn ne denli insanletii, ya
da insan varln ne denli doal172
KADIN III
lastii, insan yaratl'nn ne lde kendi yaps haline geldii en iyi ite bu ilintide
grlr."5
Bundan iyisi can sal, insanolu, u anda elimizin altnda bulunan dnyada
gerekletirecektir zgrln egemenliini; bu yce yengiyi kazanabilmek iin, her eyden

90

nce. erkeklerle kadnlarn, aralarndaki ayrlklar bir yana brakp, yalansz dolansz bir
kardelik kurmalar gerekmektedir.
izmi.
K. Marx, Oeuvres philosophiqucs, c. VI. Szcklerin altn Marx'm kendisi
MADELEINE CHAPSAL
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
C/7. teden beri srad kadnlara rastlanmtr, ama bunlar genellikle erkekler tarafndan
geilmi gzkrler. Sizse, tam tersine, henz varolmayan bir toplumun canl simgesi
gibisini:. Kendi trnzde fazla yalnz hissetmiyor musunuz kendinizi ?
B. Hayr, nk kendi trm pek dnmem, bir kadn yazar olduumu dnmem ve
evremde kadn yazarlarn bulunmasna gereksinme duymam. Yaammda ncelikle erkek
dostluklar olmutur, ama kadnlarla da sk dostluklar kurdum. Genel olarak, ok iyi anlarm
kadnlarla.
Ch. Kimler okuyor bugn Kadn "ikinci Cins";'? B. Kadnlar, bir de genler. Ama
imdi zellikle kadnlar; onlarn yazdklarn okurken, durumlarnn bugn tam kitapta
betimlediim gibi, tam anlamyla iki cami arasnda namazsz kalmlk olduunu gryorum.
Kimileri alyor, kendi yaamlarn yaratmaya urayor ve bunu kar-koca, evkadnl
yaamyla badatramyor, ya da kendilerini hi anlamayan bir evreyle boyuna savap
duruyor.
C/7. Yaptnz okuyup onayladktan sonra birtakn sonulara varp eyleme geenler var
m?
B. Bir kitap hibir zaman yaam deitirmeye yetmez; durum ve koullar hep ar basar.
Kadn'n herhangi bir kadnn toplumsal durumunu deitirmi olabileceini sanmyorum;
ama kadnlklarn daha iyi anlamalarna, kendilerini daha az yalnz hissetmelerine yardm
etmitir.
174
MADELEINE CHAPSAL
Ayrca, kadnlardan Mandarinler iin de pek ok yank geldi. Ben de ite bu yzden kendimi
yalnz hissetmiyorum. Belirtmeye bile gerek yok, bana mektup yazanlar en bamsz,
herhangi bir eyleme cidd biimde balanm kadnlar, deil: genellikle, yaztklarn
ekingen, kararsz insanlar. Kadnlarn ou bu durumda.
Ch. Karlk verir misiniz onlara?
B. Evet, Kadn kal beri, veriyorum, imzal resim isteyenlerin dnda, hepsine karlk
veriyorum.
C/2. "Gnl Abla"ya yazlan trden mektuplar m bunlar?
B. Yaztm ok anlayl kadnlar var, hatt, iki tanesi bana son derece ilgin
gzkyor. Kimileri bana elyazmas yaptlarn gnderiyor. Belli bir nitelikleri varsa,
bastrmaya alyorum. Zaman zaman baardm bunu, ve kitaplar tutuldu. Btn bunlarn
"Gnl Abla Postas"yla uzaktan yakndan ilgisi yok.
Kadn kt zaman aldm mektuplar Glette Audry'ye gsterdim, bir yazsnda kullansn
diye: gerekten deerli bir belgeydi o mektuplar kadnn durumu konusunda. Ayrca,
genlerden de mektup aldm sylemitim: ok ilginleri var, rnein, Cezayir'den, ikinci
kez silh altna alnm bir gencin gnderdikleri. Eh, o koskoca yn iinde budalaca ya da
garip, kkrtc, sapk mektuplar da var: o zaman, kaldrp p sepetine atyorum. Ama bana
ok nemli gzkt iin urasn bir kez daha belirtiyorum, aldm mektuplarn ou
gerek sorular ortaya atyor, sahici atklar gzler nne seriyor.
Ch. Peki, bu sizi artmad m? Kadn 'da, kadnlarn ounun bilinsiz ya da ktniyetli
olduklarn sylememi miydiniz?
B. Hayr, Kadn' yazdm zaman kadnlar hakknda o kadar kt bir kanm yoktu. Ben
onlarn "keye kstrldklar'n, fare haline getirildiklerini syledim: keye kstrlnca da,

91

ister istemez ktniyetli oluyorlar. Bununla, bana mektup yazan kadnlarda hi kt-niyet
bulunmadn sylemek istemiyorum elbet, ama durumlarn ak seik grme ve bundan
kurtulma konusunda bir aba da var.
Ch. Ne zamandan beri dnyorsunuz kadnlarn durumunu? Genken de dnyor
muydunuz? Bundan tr ac ektiniz mi?
S1MONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
175
B. Hayr. Bir Gen Kzn Anlar'nd, bu adan ne kadar ayrcalkl bir genlik geirdiimi
akladm. Sorbonne'da okurken, kadn olmay rahat ve ho buluyordum. Ch.Neden
yazdnz o Anlar'*?
B. Bir aydn, bir yazar olma sorunu benim kuamdaki bir gen kzn nne bugnknden
apayr bir biimde kyordu, Bir Gen Kzn Anlan'n ite bu yzden yazdm; bu yky
anlatmann ilgin olacan dndm.
Ch. "Bilinlenme" niz nasl balad?
B. Ben buna "bilinlenme" demeyeceim; bu deyimin doru olduunu sanmyorum.
Neyse, ok da nemi yok. Gnn birinde, Tanr'ya artk inanmadm farkettim. Zaten
nicedir hem Tanr'ya inanp hem de bu ada yaamay eliik buluyordum: sonsuz varsa,
lmsz yaam varsa, insann bu dnyadan vazgemesi gerekirdi.
Sonra, gnn birinde, dnyay Tanr uruna gzden karamayacam anladm. Gizli gizli
kitap okuyordum, gnaht bu, ben de bunu biliyordum ve birden kendimi mthi yalnz
hissettim, nk annemin, retmenlerimin, kz arkadalarmn gznde Tannya inancn
yitirmek korkun bir eydi. O zaman insan uyuz kpek haline geliyordu. Ben de gizimi
kendime sakladm, iki yl rahatsz yaadm: hakl olmak hakszlna dmm gibi.
C/2. Ne zaman baladnz yazmaya ?
B. Pek ok ocuk gibi, sekizle on ya arasnda bir sr samalklar karalamtm; ondan
sonra yazmay braktm, ama onbeime bastm zaman tek bir dm vard: yazar olmak;
niversiteye girdikten sonraysa bunu ok cidd olarak istedim. Tek zm buydu. evremde
rahat deildim, ve evremi btnyle kartrdm iin, ancak bir tr mutlakla paam
kurtarabilirdim: benim kuamda pek ok kii iin yazn mutlakn ta kendisiydi. Aldm
dinsel eitimden paray pulu, n, dnya maln horgrmeyi renmitim: benim gzmde
yazmak, kutsal bir grevdi, kurtulutu, Tanr'nn yerine geeri eydi.
Ch. iinde yeralmak istemediiniz u toplum karsnda kendinizi kusurlu buluyor
muydunuz?
B. 14'le 18 ya arasnda sulu hissettim kendimi: hl pazar
176
MADELEINE CHAPSAL
yinine gidiyor, oysa artk Tanrya inanmyordum. Sonra doruyu syledim anneme, kiliseye
gitmez oldum, o vakit bilincim erince kavutu.
Ondan sonra her eyi okumaya hakkm oldu. Daha nce, her eyim ok sk denetlenirdi:
babam L'Aiglonda (Kartal Yavrusu oyununda) bile kimi yerleri kesip karmt.
Kitaplndaki her eyi gizlice okumutum: Zola, Maupassant, France, Bourget vb. Ama
ada yazn hi tanmyordum ve ona nasl yanaacam da bilmiyordum. Neyse ki bir
yeenim vard Stanislas Lisesi'nde okuyan, benden alt ay byk bir oland sk sk
evimize gelir, Mallarme'ye, Cocteau'ya, Picasso'ya baylrd. O gne dek bana hep tepeden
bakmt, derken konumaya balad. Ona, havaszlktan boulduumu, durduum yerde
kokutuumu syledim. Bana kitaplarn dn verdi, yeni yazar adlar duyurdu. Tam bir
anlama oldu bu benim iin. Gide'i, Barres'i, Montherlant', Claudel'i, Valery'yi, Proust'u, o
gne dek adn bile duymadm yazarlar okudum: lgn gibi okuyordum...
C h. Dnbilimcileri (felsefecileri) okumuyor muydunuz?

92

B. Hayr, zellikle Gide'i ve Barres'i okuyordum. Tam bir "ben'e tapnma" hastas oldum
ve "barbarlar"a kar verilen savata kendimi yreklendirmek zere zel bir gnce tutmaya
baladm.
niversitedeki ilk ylmn sonunda, dnbilim renmeye karar verdim. O sralarda
Sorbonne'da dnbilim retimi pek ahm ahm deildi. Bize belirsiz mi belirsiz, tinci
(spiritualiste) bir dnclk (idealisme) retiliyordu. Hegel'in, Marx'n ad bile
anlmyordu. Ancak niversiteyi bitirdikten sonra kavradm onlar. Kimi rencilerle
tartmaya baladm, durmadan okuyor, arkadalarmla konuuyordum. Ancak, yine de yazn
yeliyordum. Bergson'u, zellikle dil eletirisini ok seviyordum: ama Barres'in ayn
konudaki kk bir tmcesi beni hepsinden daha ok etkiliyordu. Dnbilimcilerin szleri,
sesleri bana kiilikten yoksun geliyordu.
Ch. Bir ereiniz var myd?
B. Her eyden nce evreme kar kendimi savunmaya, dorulamaya alyordum. Ama,
ne yapaym kendimi? diye sorduumda, yant bulamyordum. Kendi kendime, aman canm
yaamaya demez diyor, ama drt elle sarlyordum yaama. Hibir erein aba
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi,
177
harcamaya demeyeceini sylyor, ama giritiim her ii canla bala srdryordum.
Kuramsal olarak, daha bandan her eyden ylm-tm. Gerekteyse, ok alyor, her eyi
anlamak istiyordum. Ayrca, gittike artan bir arzuyla, yazmak istiyordum. Yazmak artk bir
gereklilik halini almt.
C h. Romanc olmak iin mi?
B. Evet, roman yazmak istiyordum. Kimi yazarlarn bana yaptklar gibi, insanlara kendi
adma seslenmek istiyordum.
Ch. Evet, gerekten de, gerek yaptlarnzda, gerek syleilerinizde, insann her eyi
aklama olana varm, insanlar konuarak ani asabi l irmi gibi anlatyorsunuz
dncelerinizi; tane tane dile getirilmi dnler demek olan sckleie, insanlar nnde
sonunda anlarlar kansndasn:.
B. Yirmi yanda bile, insanlarn herkesle anlaamayacan ok iyi biliyordum. Ancak,
sizi anlamaya hazr kiilerin bulunduunu, onlara seslenmeyi bilmek gerektiini de
biliyordum. Ve bunu becereceime inanyordum.
Erkek gibi okuyordum niversitede. Kendimi biraz srad sayyordum. Bitirme snavlarna
gireceimiz yl, .Sartre'a, Nizan'a, Aron'a. Politzer'e rastladm, hepsi zihinsel adan benden
ilerdeydiler, ama ben onlarla tantma hi piman olmadm, tersine sevindim: o zaman
dnyay umduumdan daha zengin grdm. zellikle Sartre'n hi deilse benim iin
yenilmez biri olduunu farkettim, ama bu daha ok iime geldi. Bir erkein bana denk
olabilmesi iin, biraz stn gzkmesi gerekliydi, nk kadnlar topluluu balangta genel
olarak erkeklerden daha talihsiz durumdayd.
Ch. Kadn'; yazma dncesi nerden aklnza geldi? B. ok ge geldi. Kadn olsun,
erkek olsun, herkesin paasn kurtarabileceini sanyordum: kadnln ayr bir durum
olduunu kav-rayamyordum. Kadnlma hi aldrmadan, roman, bir sr deneme
yazdm. Gnn birinde, kendimi aklama gereksinmesini duydum. Dnmeye baladm, ve
byk bir aknlkla, syleyebileceim ilk eyin: Ben bir kadnm, olduunu grdm. Btn
duygusal, zihinsel oluumum erkeklerinkinden ayryd. Bunun stnde durdum, kendi
kendime: Genel olarak da, zel olarak da, kadnn neyi canlandr178
MADELEINE CHAPSAL
dna bakmak gerek, dedim. Kadnn oluumunda sylencelerin payn saptamaya, zellikle
de toplumun kadnlarn nasl oluturduunu betimlemeye altm.
C h. Ka yl altnz bu konu zerinde?

93

B. Daha nce ruhbilimle, ruhzmlemesiyle, toplumbilimle epey uramtm. Salam

temellerim vard. Kitab iki ylda yazdm.
Balangta, bunun iin yzlerce kitap okumak gerektii sanlabi-lir. Oysa alrken, size
bireyler retecek pek az kitap bulunduu grlyor: brleri anahtar kitaplar aktarmaktan,
yinelemekten, sulandrmaktan baka bir i yapmazlar.
Ch. Elyordamyla ilerliyormu gibi bir duygu var myd iinizde?
B. Evet, pek ok konuda. rnein tarih konusunda, kimi incelemeler kadnn yksnn
ata kaltnn (miras'n) yksyle kartn sezdirdiler bana: ama hibir yerde bu dncenin
aka dile getirildiini grmedim.1 nerdiim bireimlerin ou, ve genel bak as
tmyle kiisel bulularmdr.
Ch. Kimsenin grn sormadnz m?
B. Her yaptm Sartre'la tartrm, kitaba bu boyutu vermeye beni o iteledi.
Julien Gracq, kendimi "aalk Fransz halk'nn nne atarak byk bir yreklilik
gsterdiimi yazd. Gerekte, Kadn'n kopard frtnaya pek atm. Erkeklerin ou,
solcular bile hop oturup hop kalktlar.
Ch. Onlar byle sarsan, belki de, kesin szcklerden kanmam olmanzdr?
B. Hayr, savn kendisi sarsp artyordu. Pek ok solcu erkein gnlnde uyuklayan
buyurgan bu kitap dolaysyla ayaa frlad. Ben byle bir tepki beklemiyordum dorusu.
Erkek dostlarm her trl "erkeklik karmaas"ndan arnmtr,.kadnlara kardelik duygusuyla
bakarlar; solcularn byk ounluunun byle davranacan
Beauvoir bu konuda en azndan Malinovski'ye, Engels'e, Wilhelm Reich'a hakszlk ediyor:
sz geen yazarlar, ve daha baka pek ok aratrmac, ataerkil ailenin, artk-deerin ve
snfl toplumun kkenini kalit yoluyla oymak bann, aile bann elinde olaand para ve
maln birikmesine balarlar. (ev.)
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
179
sanmtm. Yanlyormuum. "Hncm almak iin byle bir yapt yazdm" sylendi elbet,
oysa yzde yz soukkanl bir incelemeydi bu.
Kendi zerimde dnmeye balam, ayr bir "kadnlk hali" bulunduunu grmtm. Ve
bunu yanstmak istemitim. Hepsi bu.
Ch. Kadn'; yazmak sizi deitirdi mi?
B. Hi deitirmedi, neden deitirsin? insann o yatan sonra
deiebileceini sanmam.
Bana yle geliyor ki, insann yazgs ok daha nce belirleniyor:
on yalarnda, belki daha bile nce.2
Ch. Anlar'nz nasl bir tepkiyle karland? B. O kadar ok satlmalar beni artt,
biraz da utandrd. Anlarmn pek az kiiyi ilgilendireceini sanyordum. Gerekte, bu basan
bana pek hakedilmemi gzkt: pek ok kadn onlar okurken kendilerini beni en az
ilgilendiren adan, kentsoylu ocukluk, "ileri tkrnda kii..." asndan bakarak orada
buldu. Kimileri: Hah, tam beni, eitmenimi anlatmsnz, diyerek yemee ard beni. Oysa
benim eitmenim falan olmamt, ama onlar okurken ileri diledikleri gibi ayarlamlard...
Gerekte, asl yk ben o evredeyken deil, oradan ktktan sonra balyor.
Kimi okurlarsa, tersine, aydnca bir yaam srebilmek iin aa yukar benimkine benzer bir
kavga vermi, benim yamda kadnlard. Kadn retmenlerden bir sr mektup aldm.
Ama beni asl duygulandran, gen kadnlardan, yirmi be otuz yalarndaki kzlardan aldm
mektuplar oldu, yaama koullarnn o gnden bu yana pek deimediini yazdlar: biraz daha
genilemi d zgrln altnda, ayn zorlamalar, ayn sk gzetimler, ve almayla
dzenli yaam arasnda aa yukar ayn atk. Aslnda, olaan bu: dnya tutumbilimsel
(iktisad) ve toplumsal adan deimedike, kadnlarn durumu da bir adm ileri gidemez
elbet. Szn ksas, Kadn'n modas henz gemedi.

94

Hatt, belki gerileme bile var: eskiden hem kendimiz hem de

180
MADELE1NE CHAPSAL
btn kadnlar iin bireyler yapmak isteyen bir avu ateli insandk, bugnse kadnlar iin
almak sradan, dolaysyla da hibir coturuculuu kalmam bir ey oldu.
C/7. Peki, Katolik kadnlar nasl karlad sizin dinsel adan bamszla kavuma
yknz?
B. inancm yitiriimi elden geldiince byk bir itenlikle anlatmtm, sanrm ite
bundan tr dinsel tepkiler ok iddetli oldu. Ayn zamanda onca eitli. Ancak, genel olarak
bakldnda, insanlarn Katoliklie inanlar ne denli kklyse, anlattklarma o denli
hogryle baktlar. Etudes dergisinden yaman bir eletiri geldi. Kimi dinadamlarndan
sevimli, hatt duyguda mektuplar aldm, bunlardan biri dnbilimci bir dinadamndan
geliyordu, onunla buluup konutum, ayrca byk bir drstlkle beni anlamaya alan
Katolik kadnlardan da bu konuyla ilgili ve merakl mektuplar aldm.
Dmanca mektuplar da elbet. Ama ok az sayda ancak bu buseyi kantlamaz: insan
knad zaman pek kalemi eline almaz genliime dneklik etmekle, eitmenlerimi
yadsmakla sulayan, sinirli mektuplard bunlar... Desir Din Okulu'nda okuyan bir kme kz,
niversite lisans snavlarn baaryla verdiklerini bildirdiler bana... bu haber ne eski Desir
Okulu'nun, ne de yenisinin yararn kantlamyor hi kukusuz, nk bugn pek ok kz
niversiteyi rahata bitiriyor.
Benimkine baknca kendi genliklerini grdklerini syleyen genler de kt... hatt, bir ya
da iki yal bey bile oldu... Bunu derken, imzal resim isteyen, anlamsz mektuplardan
szetmiyorum elbet. Bu kitap Fransz kadn okurlar etkiledi besbelli.
Ch. Peki ya Amerikal kadnlar?
B. Daha az. Anlattklarmn Amerikallara yabanc treler oluundan sanrm. Garip bir
yk gibi elendirmi olabilir, ama kitabn can daman olan dinsel sorunu hi
yakalayamamlardr. Onlar Tanr'ya Fransadaki gibi inanmyorlar.
Ch. Anlarnz yazmay srdrecek misini:?
B. Elbette! Daha birinci cildi bitirirken dnyordum bunu. Kendi kendime: Yirmi
yanda yaama atldm, zgrdm, yazmak istiyordum, peki sonra ne yaptm? Birtakm
kitaplar yazdm, tamam, ama neden unlar deil de bunlar yazdm? diye sordum.
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
181
ilk yaznsal giriimlerimi anlatmak gerektiim dndm. Ayn zamanda, amla ilintilerimi
merak ettim. Genlik yllarmn havasna girebilmek iin. Vendredi, Marianne gibi haftalk
dergileri, o zaman okuduum kitaplar yeniden okudum. Hem kendimin, hem de aslnda
birok konuda son derece salam ve kiisel dnceleri olan Sartre'n bile o gnlerin
akmna nasl kapldmz grdm. Btn "solcu" aydnlarn izledikleri akmd bu.
Yaadm evre beni sandmdan daha ok kuatp sarmalyordu.
Ch. Demek bylece btn yaamnz anlatmaya giritiniz? B. Evet. hi szn
etmeyeceim blmlerin dnda bunu nszde belirteceim. Yzde yz kiisel birtakm
eyleri bile bile es getim, insann yaptna bakas karmsa ok az sk davranmak
gerekir. Ancak, yine de benim iin nemli eylerin ana izgilerini verdim, dolaysyla bunu
birinci cildin arkas sayabilirsiniz. Ch. Nereye dek uzanacak?
B. Sava'in bitimine dek. Bu snr, durum ve koullardan tr deil, yatan tr kondu.
nce sava-ncesini, tam bir siyasal bilinsizlik iinde yaadm yllar anlatacam, sonra
sava, olaylarla aramdaki ba bana gsteriini aktaracam. O dnem, bir bakma, ilk
yazarlk denemelerimle akr: ilk kitabm 1943'te yaymland. Bu, ayn zamanda, birok
solcu yazarla tantm dnemdir. Btn bu anlar Paris'in dmandan kurtarlyla sona

95

erer: o gn, benim iin yeni bir dnem, halkn karsna yazar olarak ktm, les Temps Modernes dergisinin kurulduu dnem almtr.Ch. Bir Gen Kzn Anlar1/ yazmak iin, sanrm birka zel gnceden yararlandnz.
Peki, ya ikinci cilt iin ne yaptnz?
B. Elimde pek az belge vard. Bir gnce buldum, sava srasnda tuttuum, ilerde olduu
gibi yaymlayacam bir gnce, l Eyll 1939'dan balayarak tutmuum, son derece nesnel bir
gnce bu, yalnzca birka szldanma var znel olarak.
Daha sonra, byk g ve Paris'e dnm srasnda baka bir gnce daha tuttum. Bunlar,
anlarn urasna burasna serpitirdiim
blmleri oluturuyor.
Ayrca, elimde Sartre'la birbirimize yazdmz mektuplar da olaf
182
MADELEINE CHAPSAL
akt; ne yazk ki, byk g srasnda hepsini yitirdim. Kendi kendime: Yeryznde en
deerli eyim bu, yalnz bunlar bir bavula koyup yanma alaym, dedim. Ve bavulu yitirdim!
Ancak drt be mektubu kald Sartre'n elimde. Bir de, buluma gn ve saatlerini yazdm
birka takvim var. Ayrca, belleim ok iyidir.
C/2. Bu belge eksikliine zlyor musunuz, yoksa byle bir sr kdn ayanza
kstek olmamasn yeler misiniz?
B. zgnm elbet, ama byk olaylarn dnda, gnce tutamyorum. Byk olaylar
srasnda ok sarslyorum, kitap yazamyorum, kafamdan geenleri anlatma gereksinmesi
duyunca gnce tutuyorum. rnein, 13 Mays dolaylarnda da bir gnce tuttum. Yoksa
yapamyorum, o da gerek bir alma nk.
Ancak, yaamm konusunda elden geldiince ok belgem olsun isterdim. Mthi ilgin olurdu
bylesi. Yaymlanmam roman taslaklarm buldum..Onlarda, yaadm gnlerde
ummadm kadar byk zellikle siyasal tasalara rastladm. Biraz da dostlarm sorguya
ektim. Btn bunlar, gnceler, ilgimi eken sradan olaylar bana yardmc oldu...
Ch. Anlarnz yazmakla neyi gstermek istiyorsunuz? Bak anz daha ok ruhzmsel
mi?
B. Hayr. Olup bitenleri ruhzmsel adan derinletirebil-mek iin ie ocukluumdan
balamak gerekirdi. Oysa, erginlik yaamm anlatrken, bunun ocukluktaki kkenlerini
aratrmak hi ilgimi ekmiyor, lle de anlatmak gerekliyse, birinci ciltte anlatmalydm.
Bu anlan kaleme almay bitirince, baka bir dzlemde zerlerinde dnmem gerekecek
belki. Ama imdilik yalnzca bilinli yaammla ilgiliyim, onun (emelleriyle deil. Bu,
yaamn benim iin karanlk kalan iermelerini gsteriyor, frsat dnce bunlar
aydnlatmaya urayorum. Ama benim iin iin can alc yan bu deil.
Ch. yle ya da byle, kadnlnz ne alarak yazyorsunuz yaamnz?
B. Evet, kadnlmn tuttuu yer lsnde. Ama Marsilya'nn kk koylarnda
gezinirken, yolculua ktm zaman, kadnlm pek bir rol oynamyor.
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
183
Ch. Kadn olmak hibir zaman sizi ksteklemedi mi? Sizin deyiminizle, bugnk
toplumun kadnlara yaptrd ek kavgaya hi
enerji harcamadnz m?
B. Hibir zaman kavga vermek zorunda kalmadm. Hayr, benim iin her ey ok kolay
oldu. Parasz pulsuz evlenmek zorunda kalmadm: yaadm evrenin yasas buydu.
Dolaysyla, almam gerekliydi: bu da benim iime geliyordu, niversiteyi bitirmeme izin
verdiler; skdzenli bir yaamm vard, ancak bu da zgrle kavumak zere snavlarm

96

bir an nce vermeme yardm ediyordu. Sorbonne'da tam bana uyan insanlara rastladm: Satire
ve arkadalar.
Yardm, destek grdm.
Benim de birtakm skntlarm oldu elbet, insan bir kitab niversite bitirme snavlarn verir
gibi yazamyor, ilk kitabm bir yk dermecesiydi Gallimard'ca geri evrildi.
Baarszlkt bu, ama pek yakc deildi. Yirmi be yamda kitabm geri mi evirmilerdi.
Peki, ben de oturur daha iyisini yazardm. Direngen kiiliimden tr, bu beni sarsmad.
Hayr, gerekten ayr bir kavga vermek zorunda kalmadm.
Ch. Peki ya i dnyanzda, birtakm engellerle karlamadnz m?.
B. Yoo, hayr... Belki... Birtakm direnmeleri amak zorunda kaldm: Kadn'n
Mandarinlerin kimi blmlerini yazarken. Gerekte, yazdklarm zerinde dnnce,
birtakm engellere tosladm farkediyorum, ama bunu yazp bitirdikten sonra anlyorum.
Kendi zerimde bir skdenetim yaptm dolaysz olarak alglayamyorum.
Bu sorunuza kt karlk verdim belki, ama kendime de kt verdim bu karl. Yakndan
incelemek ok ilgin olurdu. Hibir yazar yapmamtr bunu: hangi zenlerle yola klyor,
bunlarn soyut yanlan nelerdir, gerek yanlan nedir, neden unu deil de bunu yapyor insan?
Yirmi yandaki lgn zenleri dnnce, insann yaptklarn gzden geirmesi artc
oluyor! Aradaki uyumsuzluk badndrc: insan yirmi yanda dnyaya kesin, mutlak bir
ileti, bir
bildiri sunacan sanyor...
Evet, ne artk ne eksik, neden u yazdklarm yazdm anlamay gerekten ok isterdim.
Anlan ite biraz da bu yzden srdr184
MADELEINE CHAPSAL
yorum. Btn bunlar yazmann yle bir anlam tadn ve sonunda neyseler o olduklarn
dnmek insan zyor.
C/7. Yaptnz size yabanc bir ey gibi yarglayabilir misini:?
B. Ressamlarn byle bir uzaklamay yazarlardan daha kolay yapabileceklerini
sanyorum. Sk sk artmlardr beni. En sradan ressam bile resimlerinden birinin karsna
geip: "Ben bunu seviyorum, siz ne dersiniz?" diyebilir. Benimse, hibir zaman byle bir
duygum olmad. Kitap basldktan sonra bir daha ap okumam, insann geride brakt
satrlar biraz tiksindirici. Bu, kitaplarmla tm bam kopardm anlamna gelmez elbet.
Onun gerisinde bir ey bu.
C/7. Onlar yazdnz iin kendinizi daha iyi hissediyor musunuz? unu demek istiyorum,
bugn kendinizi daha iyi hissediyor muunu-?
B. Hayr, hi iyi hissetmiyorum, nk yalandm, insann nnde sayl gnler kald m,
kendini pek iyi hissetmiyor.
C/7. Yalannca daha bir akgrl olunmuyor mu?
B. Ben kendimi otuz yanda mthi akgrl duyuyordum.
Ch. insan genken kafasn o kadar ok duvara arpyor ki... Sizin bakalarndan biraz daha
geni alannz yok muydu?
B. Yoo, hayr, tam tersine. Genken bir yerlere giderdim. imdiyse ite buradaym,
lmn dnda nereye gittiimi pek kestiremiyorum. Hl birtakm kitaplar yazmak
istiyorum, ama yazn artk eskisi gibi mutlak, sonsuz deil benim iin.
C/7. Yan size uranzda daha byk rahatlk, yazma, anlama konusunda daha bir dirilik
kazandrdn hissetmiyor musunuz?
B. Otuz yandan sonra kendimi biraz eittim. Ama imdi olsa olsa sorunlarn
karmakln ve kendi snrlarm daha iyi gryorum, insan yalandka her eye daha ok
egemen olduunu hissetmiyor, tam tersine. Ancak genken ve soyutken kendimizi bilgin
sayyoruz. Somutlatka, gereklie smsk yaptka, pek bir ey bilmediimizi gryoruz.

97

Ch. zyaamsal yaptlarnzda, zellikle Anlarnzn u birinci cildinde, okurda ykselen,

a doru giden bir insan izlenimi uyandryorsunuz.
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
185
B. Evet, ikinci ciltte bu n iindeki karanl, hibir zaman yokolmayan, hep iinde
yzdmz karanl grmek gerekecek... iin iinden nasl syrldm, yllarca, nasl
olduum yerde saydm
grmek gerekecek...
C/7. Zaza'y tasarlaynz zellikle etkileyici buldum. Sizin baar gsterdiiniz yerde
baarszla urad iin ona beslediiniz
duygudalk, sevgi...
B. Baarszla uramad, ld.
Ch. Bu kavgadan kamann bir yolu deil mi? Sizse kavgadan holandnz halde,
Zaza'dan eksiksiz szetmeyi beceriyorsunuz.
B. iyi ama. lmek zmlerin en mutladr! Baarya hi inanmam. Zaza'dan, yaasayd
baarszla urayacak biri gibi szetmeyi garipserim... nk, benim yaadm oranda
baarszla uradm, onunsa ld iin baarya ulat sylenebilir, ister lsn, ister
yaasn, bu onun yirmi yanda oluunu deitirmez.
rnein, yeenim Jacques'a mrn boa harcad iin sayg duyarm. Yapt camresimleri
iyi pazarlayabilseydi, o kadar ilgimi ekmezdi. Belki de Hristiyan eitiminin bende brakt
iz beni byle
dndrtyor...
Ch. ; insanlarn kendi dorularm bulmalarna yardm edebilir
miyiz?
B. Evet, edebiliriz rnein ben, kzkardeime yardm ettim.
Bir gn, ben on dokuz, o on yedi yandayken ona: "Hl inanyor musun btn bu
sersemliklere?" dedim. O da: "Asln ararsan, artk pek inanmyorum" diye karlk verdi.
Ben: "Hi inanma" dedim. Bylece ar bir ykten kurtuldu.
C/7. Dnbilim retmenlii yaparken, rencilerinizi de
byle aydnlattnz oldu mu?
B. ok sakmml davrandm, nk insanlar itip kakmamak gerekir, ya da onlar yakndan
tanmalym. Snfta, hibir zaman dine saldrmadm: onu rettiim dnbilimle badatrp
badatra-mayacaklarn aratrmak rencilerin iiydi. Buna karlk, trebilim dersinde,
toplumsal sorunlar konu alan pek canl dersler verdim.
C/7. u anda, tepeden trnaa reddettiiniz u toplumla ilikiniz ne durumda?
,
186
MADELEINE CHAPSAL
B. Yirmi yanda, her eyin dnda yaamak gerektiine inanyordum: imdiyse, tam
tersini dnyorum. O ada da solcuydum, kuramsal olarak, ama uygulamada tutumum
sacyd, yazarn si-yasetd kalmas gerektiine inanyordum. Sava bana, dnyann geri
kalan kesimine ne denli bal olduumu, onunla nasl bir dayanma iinde bulunduumu
gsterdi.
Ch. Kendinizi belli bir siyasal kavgaya balanm sayyor musunuz?
B. Bir yazar, yazar olarak hibir zaman siyasal alma yapmaz: ama ben La Pensee de
Droite' (San Dncesi'ni) ve La Lon-gue Marche' (Uzun Yry') yazdm zaman,
birtakm yanllar dzeltmek, birtakm siyasal dnceleri dile getirmek istiyordum. Ch.
Kime sesleniyordunuz?

98

B. Aydnlara, rencilere, biraz uyanm niversite rencilerine. in'le ilgili kitap, biraz
da iilere sesleniyordu, ama San Dncesi yalnz uzmanlarn ilgisini ekebilirdi. C h.
Zaten inanm uzmanlarn m?
B. Pek ok kii, nn ardn kavrayamadan, san kimi dncelerini benimsemektedir,
ite byleleri aydnlatlabilir.
Ch Zaman zaman biraz sert bir kesinlikle dile getiriyorsunuz dncenizi. Bunun, grleri
henz belirsiz kiiler zerinde etkili olacana inanyor musunuz?
B. Hi kimseye inan deitirtemezsiniz, ama biraz ac verirsiniz, eh bu da yeter. Evet,
Uzun Yry'te bir para kalem tartmas da var elbet, birtakm gazetecilerin ktniyetleri
midemi bulandrd, bunu dile getirdim. Uzun Yry Guillain' inandrmaz elbet, ama belki
okurlarndan bazlarnn az da olsa ufak bir kuku duymasna yol aar.
Ch. Neden kimi zaman deneme, kimi zaman roman, kimi zaman da An trn
seiyorsunuz? Konuya gre mi?
B. Hem insanlarla, hem dncelerle ilgilendiim iin. Bir ey dndm vakit, deneme
yazyorum. Dncelerimi belki fazla kestirip atc bir dille anlattma inanyorsunuzdur,
ama bir deneminin okuru kkrtmas gerekir, yoksa hibir tepki yaratmaz. Romandaysa,
tersine bireyler gstermeye alr insan. Yaam, insanlar, iki yanlSIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLE
187
lklarn canlandrmanz gerekir. Roman bir eyi kestirip atamaz, kararszlklar, el yordamyla
aranmalar iermek zere yaratlmtr...
Ch. Bir roman yazma dncesi nasl aklnza gelir?
B. Uzun sre, kimi zaman yllarca zerinde dndm i
deneylere dayanarak kurulur.
rnein, Konuk Kz: yirmi yanda, kendimi her eyin merkezi sayyor, her eyi
etkileyebileceimi sanyordum. Derken, yava yava, br insanlarn ele avuca smadklarn
kefettim. Kimileri bunu be yanda bilir. Ben yirmi beimde rendim. ok uzun olmad
halde, yl harcadm bu roman yazmaya. Ch. Peki ya Mandarinler?
B. 1950'de yazmaya baladm, ama daha 1945'te yaadmz n, cokunluu, umudu
yazma arzusu vard iimde. Dokunakl buluyordum bu konuyu, iler iyi gitmemeye
balaynca, bu yky anlatmann srasnn geldiini anladm. Tam iki yl cidd olarak
dndm, sonra atsn kurup yazmaya da drt yl harcadm. Ancak, btn iz-lekler
(temalar), kimi sahneler, kimi kiiler daha yazmaya balamadan
hazrd.
Ch. Peki, bittii zaman roman tasarladnza benziyor muydu?
B. Mandarinler, drt ylda, epeyce evrim geirdi elbet. Ama ilemek istediim ana konular
Henri'nin canlandrd olumlu dnya gryle Anne'n canlandrd olumsuz dnya
grnn zaman zaman yer deitirmesi aa yukar istediim gibi geliiyordu. Ancak,
bildiim kadaryla, okuyan hi kimse bunu yakalayamad. Aynca, ok kolay birtakm
umutsuzluklarn almasndan sonra umudun yeniden douu, ayn zamanda tartlan bir
iyimserlik olan g bir iyimserlik: bunlard ite bu romanda vermek istediklerim. Ch.
Anne'a kendinizden ok ey kattnz m? B. Anne'la aramda byk bir ayrm var: Anne
gerekten "bal bir varlk"tr, etir, annedir, tanktr, ama yrekten bal bulunduu kiisel bir
deneye girimemitir, uran sevmez. Bense uram severim, ona balymdr, ondan
geemem. Ama Anne'a kendimden ok eyler kattm elbet, baka kadnlara benzemeyen
yanlarm deil, onlarla ortak yanlarm kattm.
188
MADELEINE CHAPSAL
Ancak, eletirmenler, anahtarl bir roman yazdm syleyerek okurlar arttlar. Henri
Camus'ye, Dubreuilh de Sartre'a benzemez, byle bir kartrma yapmak ok samadr.

99

C//. Peki, bugn neden yazyorsunuz Anlarnz?

B. Yirmi yanda bir hanmdan sevimli ve elendirici bir mektup aldm: Anlarnz
yazdnz grmek ne byk d krkl! diyordu. Biz yaamda kocalarmzla,
uralarmzla, ocuklarmzla, kiisel eyler gerekletirme arzularmzla iin iinden nasl
kacamz aratrrken, siz kalkm yalnz kendinizi ilgilendiren anlarnz
anlatyorsunuz!...
Bense yeni bir ey deil syleyeceim, kendilerinden szet-meye nem verenlerin hepsi
byle dnmtr insann kendi dorusunu titizlikle dile getirdii zaman, bakalarnn
kendi dorularn anlamalarna yardm ettii inancndaym. u anda, kendi hakkmda yazmak
bana. bakalarna kendilerinden szetmenin en iyi biimi gibi gzkyor.
Ayrca, giriimimin baka insanlarn giriimiyle aktn gzlyorum. Siyasal gszlk
dnemindeyiz: o vakit insan bir dkm karma eilimi duyuyor; Edgar Morin, Henri
Lefebre, Brie Perrain de yle yapt... Bir bakma, u andaki tek k yolu bu sanki. Ancak,
belli bir moday izlediimi de sanmyorum. Hi kimse moday izlemez: hepimiz belli bir
durumun iindeyizdir.
te yandan, yazdm pek ok ey yanl anlald; Kadn', kadnca bir hn alma saydlar.
Kim olduumu anlatrsam, daha az yanla dlecek.
Ch.Anlarn ikinci cildi ne zaman kacak?
B. Henz bitirme evresinden ok ok uzam! stelik epey kararszlk geiriyorum.
Paris'in kurtarlnda durmak bana epeyce keyfi gzkyor, nk sava ncesine ve sava
sonrasna dayanyor... Henz, ii bu noktada m brakacam, yoksa devam m edeceimi
bilmiyorum.
Ch. Nereye dek?
B. Mandarinler'^ dek. Ancak, nc cilt yalnzca toplumsal yaamla yazn arasndaki
ilintilere deinecek. Mthi ilgimi eken bir
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi
189
inceleme bu, ama hi kolay deil. Bugnk dnyann ve varolan retilerin Sartre'a ve bana
ne getirdiini, bizim neyi setiimizi, kendimizden neyi kattmz bulup karmak ok g.
ster istemez ok szediyorum Sartre'dan. Kitabn merkezi benim, ama onunla ikimiz teden
beri tam bir ili-dllk iinde yaadk. Ondan szamadan kendimi anlatamam. Yolculuklar
ya da ikimizi birden ilgilendiren eyler konusunda hep "biz" diyorum.
Ch. Bu alma srasnda Sartre'n grn alyor musunuz?
B. Evet, hem de sk sk. Anlarmz ortak nk.
Le Ecrivains en personne (Kii Olarak Yazarlar), Paris, Julliard, 1960, s. 17-37.
iiNDEKiLER
VI. Blm: Kadnn Durumu ve Kiilii................................ 7
iKiNCi KESiM: DORULAMALAR
I. Blm: Kendine Hayran Kadn........................................ 45
II. Blm: Sevdal Kadn...................................................... 65
m. Blm; Sofu Kadn........................................................... 99
NC KESiM: KURTULUA DORU
I. Blm: Bamsz Kadn...................................................... 113
SONU................................................................................... 154
SIMONE DE BEAUVOIR'LA SYLEi..............................173
PAYEL YAYINEV Caalolu Yokuu
Evren Han Kat 3, No: 51
34440 Caalolu - stanbul
Tel: 528 44 09-511 8233 Fax: 528 44 09

100