Işiğin Güldestesi̇ Şi̇i̇r Antoloji̇si̇

1
Q A F QA Z N V E RS T E S Y A Y I N L A RI
Q A F QA Z N V E RS T E S Y A Y I N L A RI N O : 1 9
IIIN BYS
- TRK R GLDESTES -
IIIN BYS
- TRK R GLDESTES Akademik Rey
Prof. Dr. mer OKUMU
Dizayn
Sahib KA ZIMOV
M. Muhsin KALKIIM
ISBN 9986-58-025-9
Bak 2004
06112001789 sifaril 121 2004
Qafqaz Universiteti
NDEKLER
NSZ ......... 5 Abdlhak Hmid TARHAN .........7 Abdrrahim KARAKO ............. 10 dile Sultan ..........17 Ahmed Hamdi TANPINAR .........22 Ahmed Him ................. 25 Ahmet Muhip DIRANAS ..... 28 rif Nihad ASYA ..........30 saf Hlet ELEB ......... 40 k Veysel ATIROLU....43 Attil LHAN ......... 45 Baheddin KARAKO ........50 Bk ....... 62 Behet NECATGL ................... 67 Be ir AYVAZOLU .........70 Cahit Stk TARANCI .......... 76 Cenab ahabeddin ....................79 Dadalolu..............82 Erdem BAYAZIT .................84 Erzurumlu brahim Hakk .................. 86 Erefolu Rm ............... 90 Fatih OKUMU.................................................................. ... 92 Ftih Sultan Mehmed ................ 94 Faruk Nfiz AMLIBEL ............. 97 Fzl Hsn DALARCA ............ 104 Fuzl ..............108 Gufrn......... 114 Halide Nusret ZORLUTUNA... .... 116 Halid Fahri OZANSOY..... .... 118 Hasan AKAY ................................................................ ... 120 Hayl ............. 122 Hilmi YAVUZ ............. 124 Hoca Ahmed Yesev ............ 129 smet ZEL ..................................................................... ...133 Knni Sultan Sleyman............. 142 Kemalettin KAMU.............. 143 Krolu............ 145 Mahmut KAPLAN ............. 146 Mehmed kif ERSOY .............. 149
Mehmet NARLI i ............. 163 M.Es'ad Erbil ............ 165 M.Fethullah GLEN ............. 167 M.Kaya BLGEGL ............... 171 Nb ................ 173 Nil ................ 176 Nmk Keml ................ 182 Nzm Hikmet ............... 186 Necip Fzl KISAKREK ................ 193 Nedm ................ 206 Nef' ................ 211 Net .................216 Niyz-i Msr ................. 222 Nurullah GEN .................224 Orhan Seyfi ORHON......... 230 Orhan aik GKYAY........ 232 Orhan Veli KANIK ................ 234 Osman Huls ATE ............... 236 Pir Sultan Abdal............. 238 RdvanCANIM................ 239 Rza Tevfik..............242 Seyyid Ahmet KAYA ................ 245 Seyyid Nesm .................. 246 Seyyid Vesm Efendi ............... 250 Sezai KARAKO .............. 252 Sleyman ELEB ............... 261 eyh Glib .................264 eyhlislm Yahya Efendi... ins ................. 276 Taha ALAROLU .............. 278 Tevfik Fikret ...............281 Yahya Keml BEYATLI ............... 284 Yaar Bedri ZDEMR ................ 290 Yavuz Blent BKLER ............... 292 Yavuz Sultan Selim .......296 Yunus Emre ....... 298 Yusuf Ziya ORTA........ 309 Zeynep Hatun ............311 Ziya Osman SABA ........ 312 Ziya Paa ........... 315 KAYNAKLAR..............322
NSZ
Ik, doudan gelir. de r Cem il Me ri. Kinatn yaratlnda ne bev k , nem li bir grev stlenm itir. Btn pe rvnele r, insanlk tarihi boyunca n e trafnda dnd. Onlar, zaman oldu ki, Vcdunu Mcidine fed e t; m ukbilinde byk bir fiyat alacak sn! mazmununa ayna olup hayatlarn n yolunda fe d ettile r. Bu, hem hayat bulma, hem de var olan harcama te lakk isiydi. Sihir, haram olsa da sz ustalarnn e linde o bir sihr-i he lle dnr. iir, iimizdek i ocuksa bu ocuk msum iye ti, sonsuza uzanan bir cok uyu, soylu hlyy, saf dnce yi ve este tik trans temsil ede r. Yani, ocuklar ve iek le r zdetirle r. In bys, yarasa tabiatllar iin szkonusu deildir. Gzle rini a aanlar ve ya n yolunu gzetenle r, zaman ve mekn alglama im tiyazna sahiptir. nk k , hakikatn habe rcisidir. Bu gldeste , k ronolojik ayrm yaplmakszn Trk iirinin has bahesinden de rlenm itir. Biyografik bilgile ri nak len ak tarlan bu de rlemenin se im k rite rle ri, zne ldir. Klielemi kabulle re pek iltifat edilmemitir. Ancak, e limizin ulaabildii, gzmzn grebildii kele rden alnan bu iek le r, e frdn cmi olsa da ayrn mni deildir. Bu kitap, ayn zamanda Trk iye Trk esinden karde bir lke ye, Kafkasyann e tekle rini ve sarp ufuklarn mekn tutmu Aze rbaycana bir selmdr. Bu se lm Qafqaz nive rsitesi ile gnde rmem iz ise Kade rin bir remzidir. Fizik ve fiziktesi boyutuyla In Bysne ho ge ldiniz. M.Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i
M. Muhsin KALKIIM
ABDLHAK HMD TARHAN

stanbul'da dodu (1852). Be yanda bir sre okula gitti, sonra zel renim grd. Aabeyi ve hocasyla Paris'e gidince (1862) orada bir okula yazld. Birbuuk yl sonra dndnde Robert Kolej'de okudu, Babali Tercme Odas'na girdi (1865). Babas Hayrullah Efendi ran Elisi olunca Tahran'a olunu da gtrd (1866). Babasnn lm zerine stanbul'a dnd (1868), bir sre memurluk etti, Fatma Hanm'la evlendi (1871). Elilik ktipliine atand Paris'te ikibuuk yl kald (1876-1878), grevinden uzaklatrlnca stanbul'a dnd. Kafkasya'da Poti (1861), Yunanistan'da Golos (1862) konsolosu oldu. Bombay bakon solosluuna atand (1883), karsnn hastalanmas zerine stanbul'a dnerlerken yolda Fatma Hanm ld (Beyrut, 21 Nisan 1885). Hmid, bir sre stanbul'da kald, sonra Londra elilii ba ktibi (1886), elilik mstear (1897) oldu. Brksel elilii (1908-1912) yapt. Bir ara senatr, sonra da stanbul milletvekili (1928) seildi. 12 Nisan 1937'de stanbul'da ld. Zincirlikuyu Mezarl'nda medfundur. Tanzimat devrinin en byk airi saylan Hmid, dnemindeki iiri d ve i geleneklerden kurtard, ona geni ufuklar at. Gndelik yaantlar, ak, tabiat, lm ve metafizik problemler zerine sevin, mit ve tezatlardan, feryat ve isyanlardan kuvvet alan lirik, epik ve felsef iirler yazd. Kuvvetli bir kltrn, zengin bir hayalin yardmyla her eserinde yeni imknlar denedi. Eserleri : iir : 1.Sahr (1878), 2.Divneliklerim yahut Belde (1885), 3.Makber (1885), 4.l (1885), 5.Bunlar Odur (1885), 6.Hacle (1886) Tiyatro : 1.Mcer-y Ak (1873), 2.Sabr Sebt (1875), 3.li Kz (1875), 4.Duhter-i Hind (1876), 5.Nazfe (1876), 6.Nesteren (1876), 7.Tezer (1880), 8.Eber (1880), 9.Finten (1918)
"MAKBER''DEN ...................................... Andka seni byr haylim; Bir fecr-i azm olur leylim. Nmn ne kadar ens-i cndr !.. Ferydm ile sana revndr. Allh... derim, gelir meclim; Allh... derim, biter zevlim. Tahr ki ile uar bu savtn, Gamdan ne kadar krlsa blim.
(Btn iirleri-2, s.145)
"BLDAN BR SES"TEN ....................................

Ah!.. O kuvvet salarnda haylt- semviyye mtenevvic veya nsiyesinde semvt- hayliyye mteheyyic bir melektir. Cenheyn-i rhniyyetinin biri mehtb mntic olur ki tenvr-sz- vicdn, dierinden afak vcda gelir ki lem'a-nisr- irfndr. Hakkyla tayyettii reh-gzra baklsa kehkena benzer ki Perverdigrdan Perverdigra gider; ezeliyyetten kopup nmtenhlie pervz eder. Nigh- efat ufk- mmde ebhtir ki her hareket, her in'itfnda ulviyyeti artar. Bir elinde ebediyyet, bir elinde brika-i mehsin, garb bir itb ile gider; ki zek ve irfn kintnn en ykse k noktalar olan rs- liyeye sye-zen-i tahssdir. Gy ki cvidn- bahr- nrniyyetin kfe-i tiri denmee cesbn olan ehper-i kebd-rengi bir fikr-i semvdir ki berk-misl meyyl- ulviyyet olan tabiat- irneye ktrn eder. Knyesi sevddr ki bir tecell-i mahss- Zlcell denilse becdr. Bzan byle binlerce temsil-i dilberin z-zeneb kevkebler misilli bulunduum lem-i bl-terin miynndan gzr ettiini grr, hiz-i net olurum.
(Btn iirleri-2, s.185-186)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
"MAKBER''DEN ...................................... Tbt!.. O rehnm-y makber, Tbt!.. O heykel-i mkedder, Tbt!.. O hatb- i summ u ebkem, Tbt!.. O brdet-i mcessem. Tbt!.. O skt- py der-ser, Tbt!.. O mus bet-i mkerrer, Tbt!.. O vahet-i muannid, Tbt!.. O makber-i seferber, Tbt!.. O inklb- hm, Serhadd-i revn- akl- medh. Tbt!.. O harbezr- mmd, Tbt!.. O ibirr- cvid, Tbt!.. O z ll- har-ber-d, Tbt!.. O mevt-i c-der-c.
(Btn iirleri-2, s.95)
ABDRRAHM KARAKO
Mara'n Elbistan ilesinde dodu (1932). Babas ve dedesi halk airidir. lkokul'dan sonra renimine devam edemedi. Kynde bir sre marangoz olarak alt. 1958'den sonra Belediye'de muhasebecilik yapt. iirlerini halk airleri gelenek ve dorultusunda yazan air, talamalaryla da tannmtr. Gnmz Trk edebiyatnda "k tarz" iirin byk ustalarndan biridir. iirlerinde dn, siys, kltrel ve sosyal meseleleri ilemitir. Eserleri : iir : 1.Hasan'a Mektuplar (1965), 2.Haber Blteni (1967), 3.El Kulakta (1969), 4.Btn iirleri (1973) 5. Vur Emri (1975), 6.Kan Yazs (1978), 7. iirler (1981), 8.Sular Islatamadm (1988), 9.Dosta Doru (1988), 10.Beinci Mevsim, Gkekimi (1991)
KABUKTAN E HEREY DEN HE DORU Hasret byr, ile byr, kin byr Dakikalar yla bal.. zemem Gaflet byr, eytan byr, cin byr Karncalar file bal.. zemem Keder sepet sepet; dert sandk sandk Sebepsiz habire yakldk, yandk Ezadan, cezadan bktk, usandk Ak meyvas dala bal.. zemem Mamur evler akallara in oldu Kargann, baykuun bir i bin oldu Blbller yuvadan tedirgin oldu Atmacalar gle bal.. zemem Ana garip, olan yetim, kz ksz Sofra garip, ekmek yetim, tuz ksz
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Az garip, dudak yetim, sz ksz Zal haner dile bal.. zemem Tarifsiz hile var karada, akta Hakkn sahipleri boulur hakta Ceylan akvaryumda, balk kavakta Akbabalar gle bal.. zemem Yokua akyor sular bir tuhaf Denizler boalr, dolar bir tuhaf Dmler bir tuhaf, yular bir tuhaf Kheylanlar kle bal.. zemem Kader bizi gam kpnde yourur Gnler hzn, aylar hicran dourur Eski dostlar "gel, gel" diye ar r Ayaklarm yola bal.. zemem
(Sular Islatamadm)
Tabiblerde il yoktur yarama Ak deyince tesini arama Her nesnenin bir bitimi var ama, Aka hudut izilmiyor Mihriban Boa balanmam blbl, glne Kar koysan kz olur akn klne atm kara bahtm tahammlne Taa alsam ezilmiyor Mihriban Tarife smyor akn anlam Ancak eken bilir bu derdi, gam Bir kr dm batan sona tamam zemedim, zlmyor Mihriban
(iirler, s.80-81)
SANA GELYORUM Gr meden doduum gecenin seherini Ellerim demeden anama Ve gnah izi yokken dudaklar mda Bebeklere has bir dille alayarak Sana geliyorum sana r l-plak... Bir garip aa oldum ak lkesinde Kklerim smad zamana Silktim ham meyvelerimi utandm da Kutsal duygular nla donandm yaprak yaprak Sana geliyorum sana Dal-budak... Ne bir drm ekmek var heybemde Ne iecek suyum kana kana Bir tutam umutla dtm yollara Bazan yryerek, bazan koarak Sana geliyorum sana Yalnayak...
9 10
MHRBAN (AK) Sar salar na deli gnlm Balamlar, zlmyor Mihriban Ayrlktan zor belleme lm Gr meyince sezilmiyor Mihriban Yr, deyince kalem elden dyor Gzlerim gr myor, aklm ayor Lmbamda titreyen alev yor Ak, kda yazlmyor Mihr iban nce naz, sonra sz ve sonra hile Sevilen seveni drr dile Seneler, as rlar deise bile Eski tre bozulmuyor Mihr iban
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yollar uzadka yk arlat Ate dt gnlmdeki harmana Braktm ary, szy bir yana Hasretinden pl pl yanarak Sana geliyorum sana Bir avu toprak... Seyrettim uzaktan benliimi ki Et, kemik, kan deilmi mn Habibin ha kkna, ismin hakkna Af dile mek iin alayarak Sana geliyorum sana Ya Hakk...
(iirler, s.94-95)
SYANLI SKT Gitmiti makama arz- hal iin Bey dedi, yutkundu, edi ba n Bir azar yedi ki oldu o biim ey dedi, yutkundu, edi ba n Kapdan drt bklm kt dar Gzler akmak akmak, benzi sapsar Bir bakt konaa alttan yukar Vay dedi, yutkundu edi ba n ekti ayaklar kahveye vard At tabakas n, sigara sard Dald neden sonra garsonu grd ay dedi, yutkundu, edi ban medi, masada unuttu ay Kalkt ki garsona vere paray Uzatt akma ve sigaray Say dedi, yutkundu, edi ba n Dnd gzlerinde bulgur bulgur ya Sandm canevime dktler ate Sordum Memleketin neresi garda? Ky dedi, yutkundu, edi ba n Yrd, kr-topal kt ehirden Azna kfrler doldu zehirden Sallad dilini, vazgeti birden Oy dedi, yutkundu, edi ba n
(iirler, s.190-191)
NUR YAACAK Rahmet ykl bulutlar saracak lkemizi Akama nur yaacak, sabaha nur yaacak Ykayacak damlalar kirden, kfrden bizi leme nur yaacak, ervaha nur yaacak Bir nura perde ekse madde fikirsizi Arkasndan yz daha, bin daha nur yaacak Ne karanlk kalacak, ne karanln izi Zindana nur yaacak, dergha nur yaacak Olacak Anadolu bir aydnlk denizi Ordu'ya nur yaacak, Oltu'ya nur yaacak nanm lar cihada koacak dizi dizi Kaleme nur yaacak, silha nur yaacak Ey nura susamlar, a n ellerinizi ! Sonsuz krler olsun Allah'a, nur yaacak.
(Hak Y ol slam Y azacaz, s.9)
11
12
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
VATANDA TRKS-2 HAKM BE Gene tehir etme ay teye Bu dava dedemden kald hkim be Otuz yl da babam dt ardna Siz saolun, o da ld hkim be Kr k yl nce; yani babam lnce Kadlklar hakimlie dnnce Miraslar tarla takm blnce rezillik beni buldu hkim be Yam yetmi iki usandm gel-git Bini geti burda yediim zlgt Eer diyeceksen "Bana ne, l git!" Olumun bir olu oldu hkim be Sekiz evlek tarla, bir geverlik su Yz ylda hkme balanmaz m bu? Kazanmasam da hu, kazansam da hu! Canm ta burnuma geldi hkim be Keife meife, damgaya, harca Kanmz kurudu harca da harca Sayenizde avukatlar y llarca Fakiri yoldu da yoldu hkim be Mbair itekler, katip zavrlar Deiti bizde de gya devirler Yz yl nce adam yiyen gvurlar Tapucuyu aya sald hkim be Kabahat sizde mi, kanunlarda m? ardm billahi yolu yordam Kz ma szlerime alam kadan Skntdan iim doldu hkim be
13 14
Mlkn temeliydi adalet hani? Bizim hak temelde sakl m yani? kartp da versen kim olur mni? Yoksa hrszlar m ald hkim be? Hem dvac pi man, hem de dval Bu yolda tkettik ulu, uval Sabret makamndan alma kaval Srler ekine dald hkim be
(iirler, s.347-348)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
DL E SULTAN
Sultan II.Mahmud'un kzdr. 1826d a stanbul'da dodu. yi bir eitim grd. ok kk ya ta iken annesini kaybetti (1832). Bunu byk kk pek ok yaknnn lmleri takip etti. Kocas Tophne miri Muhammed Ali Paa (1868) ve kz Hayriye Sultan'n (1869) art arda lmeleri zerine Nakibend tarikatna intisap etti. Son zamanlarn bdetle, hayr ve hasenatla geirdi. Osmanl hnednna mensup divan sahibi tek kadn irdir. iirleri teknik bakmdan gl olmasa da dili yaln ve ifdesi samimidir. Kanuni Sultan Sleyman (Muhibb)n iirlerinin Dvn- Muhibb adyla ilk defa baslmasn salad. 1899'da stanbul'da ld. Dn gibi cenaze merasimi de a'aal oldu. Merasime ok kalabalk bir halk kitlesi, ehzadeler, damatlar, Enderun- Hmyun mensuplar, resm erkn, patrikler, hahamba, ecneb konsoloslar, din adamlar, dedeler, derviler ve mezzinler itirak etti. Trbesi Eyp Sultan Camii'ne yakn sahilde Bostaniskelesi mevkiindedir.
Ben sana Hak's n dedim ilme'l-yakn ayne'l-yakn Kim Te'la'llh cemlin mazhar- Yezdn olur Msivnn iddetinden kurtulup mest olmadan Bde-i vuslatdan ise feyz-i dil reyyn olur Devlet-i dreyn ile elbette oldu ser-firz Emr ini her kim ki tutdu shib-i er kn olur Sana k olmayan Hak kulluu makbl deil Sen gibi sultna kemter dile kurbn olur
(Dv n, s.213-214)
MERSYYE I Geri dnyya gelen ma'lmdur elbet ger h kld ol civn ol melek Adn'e sefer Sabrn lutf et lh n budur hkm-i kader Gitdi Hayriyye'm ker mem derdi gedi cna h II re yok bu yolda emr-i Hak ezelden bu ana Ala emim ala feryd eyle rahm etsin Hud Rahmetin vsi' lh ak- Fahr- Enbiy d olup bulsun kermem Hayriyye'm rhu refh III Hulku hsn ve ceml dehrde yekt idi s mi gibi hayrl hayr sever ra'n idi Vlideynine mut'a her cihet zb idi Cennet'l- Firdevs'i y Rabb ona kl cygh IV Hastaland nice ekdi derdi bir h etmedi kr zikri koy mad dilden hatya gitmedi Emr-i Hakk'a rz oldu kimseyi incitmedi kl olan onun ahvlinden eyler intibh
NA'T- I ERF Subha dek kyunda k zr u ser-gerdn olur Rz- vuslatda grnce ryunu handn olur Mihr mh grse cemlin breka'llh ar r Yoluna hrd-i lem hk ile yeksn olur Tb- vechindir cihnda zulmeti ref' eyleyen Nr- hsnnden gne t hare dek tbn olur Sre-i ems Duh s rrn bilen ftdeler Vech-i pr-nrun grelden vlih hayrn olur Rahmeten li'l-lemnsin nr- vahdetdir yzn Dilber vechinde grdm sre-i Rahmn olur Sende hatm oldu kelmullh okundu Ftiha Sre-i Seb'u'l- Mesn hkmme brhn olur
15
16
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
V Glmedi mrnde hi gr medi zevk u rhat Gl gibi a lmadan soldu vcd- devleti Bulmay p derdine der mn etdi hir rihleti dile Firdevs'i me'v eylesin ona lh
(Dv n, s.255-256)
GAZEL Her ne halk etdiyse lemde Hud cmle gzel Hak gzel halk gzel o ha kulluk da gzel Perdedir n iki lem Hakk'a k et perdeyi Ar Krs Beyt-i Ma'mr u Kalem Levh'i gzel Mest olup zikre devm et olas n t d-km Kalbde ak gzel seyrn gzel cnn gzel On sekiz bin lem Hakk' zikr eder m u seher Hr gzel cennet gzel envr gzel ddr gzel T'at ile lemin maksdu sensin ey Hud Kimi kfir kimi s hikmetin var pek gzel dile gel rif ol seyr et ne halk etmi Hud Mh u mihr rz u eb kevn felek encm gzel
(Dv n, s.395-396)
GAZEL Bu dnyda nice bir fahr edersin Cihn dr- gam u mihnet deil mi Niceler tc taht u mlk koyup Giderler son demi hasret deil mi Gtr bana akln eyle insf Sana benlik byk klfet deil mi Tkenmekde mr mihnet tkenmez Safnn hiri kasvet deil mi Karrgh sanma lem bir gzergh Yerin n kabr-i pr-zulmet deil mi Koma dnyy kalbe ver su'li Nedmet ekilir elbet deil mi Geri kalma svr- esb-i ak ol Mermn menzil-i cennet deil mi Bilip derdine der mn derd-i ak Fergat cmleden hikmet deil mi Yakn ol Hakk'a dr ol halkdan kim Sana bir nz r ol hazret deil mi Siyeh ryunla yalvar dile gel Ubdiyyet yolu devlet deil mi
(Dv n, s.454-455)
GAZEL Ehl-i aka evk-i kalb zevk-i cndr msik H hevdr m'mine hlet-resndr msik Sznk eyler Hicz perde- i Uk'dan Ceng-i A'cem Nev-y Isfahn'dr msik k eyler sa'd her bir demin bir gne d G- ser-mest-i Sab'ya Sr- cndr msik Dinle k h safdr feryd- ney Kim sem' ire kudm- kndr msik Rst'dr Sz- Dil-r'ya makm- Evc'de Ol zeh minnet zeh hikmet-beyndr msik
17 18
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bu ne heng kim gtrr Raks'a arh dile Mutrib-i ak iit cndan nindr msik Msik tavsfe sgmaz defter dvnlara Hasta-i aka aceb rh- revndr msik
(Dv n, s.444)
AHMET HAMD TANPINAR

A.Hamdi TANPINAR, 1901'de stanbul'da dodu. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi'ni bitirdi (1923). Liselerde, yksek okullarda eitli dersler okuttu. stanbul niversitesi Yeni Trk Edebiyat profesrlne atand (1939). Milletvekillii (19421946), Mill Eitim Mfettilii.. gibi grevlerden sonra tekrar lmne kadar sren Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'ndeki profesrlne dnd (1949). 24 Ocak 1962'de stanbul'da ld. Mezar, Rumelihisar Mezarl'nda Yahya Kemal'in baucundadr. iirlerinde bir imaj ve mzik kaygs tad, hikye ve romanlarnda da, bata zaman tema's olmak zere, psikolojik anlar, bilinaltn arad, yanstt grlr. Eserleri : Hikye : 1.Abdullah Efendi'nin Ryalar (1943), 2.Yaz Yamuru (1955) Roman : 1.Huzur (1949), 2.Saatleri Ayarlama Enstits (1962), 3.Sahnenin Dndakiler (1973), 4.Mahur Beste (1975) Deneme : 1.Be ehir (1946), 2.Yahya Kemal (1962), 3.Edebiyat zerine Makaleler (1969), 4.Yaadm Gibi (1970) Monografi : XIX.Asr Trk Edebiyat Tarihi (1949) Mektup : Ahmet Hamdi Tanpnar'n Mektuplar (1974) iir : iirler (1961)
R Sar n buday ryalar mz n, Seni bar mzda eker, bieriz, Aclar kardein, teselli kzn, Zengin par ltnla dolar gecemiz. Sktun bahesi tls m ve pnar Yldzdan cmlesi karanlklar n ; klimler d nda ezel bahar, Mevsimler iinde tkenmez yarn.
19 20
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
imizde sonsuz alkanan deniz, Glmseyen yz kaderin bize, Yldzlar n altn bahesindeyiz, Ebediyetinle geldik diz dize.
(Btn iirleri, s.24)
Bir yldz uzaklnda Uyanyor birer birer rkek bulanklnda Zaman blen ekiller. Ey sktun bir nefeste Yakt billr vize! Bu esrarl mselleste Gkler yaknlat bize... Aydnln hendesesi Sonsuzluk bahendir senin ; Dinleyin geliyor sesi Arlarla bceklerin! Bilirim kimse iemez stste ayn pnardan, Bir veda gibi her nefes Allm ky lardan. Hangi gvercin kanad Kpkten rpn nda, Bu saray tamamlad Her tesdfn d nda ; Ve hangi el bo geceden Uzatt bu altn tas , Szdka bir dnceden Gnlerin kz l meyvas? Ey eiinde bir nn Dur madan deien eyler! Baucunda her rynn Bu aydnlk oyun bekler...
(Btn iirleri, s.21-22)
NE NDEY M ZAMA NIN Ne iindeyim zamann, Ne de bsbtn dnda ; Yekpre, geni bir nn Paralanmaz aknda. Bir garip rya rengiyle Uyumu gibi her ekil, Rzgrda uan ty bile Benim kadar hafif deil. Bam sktu ten Usuz, bucaksz deir men ; im muradna er mi Abasz, postsuz bir dervi ; Kk bende bir sarmak Olmu dnya sezmekteyim, Mavi, masmavi bir k Ortasnda yz mekteyim.
(Btn iirleri, s.19)
YAVA YAVA AYDINLANA N Yava yava aydnlanan Bir denizalt lemi, Yosunlu bir boluktan ekiyor kendine beni.
21
22
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
AHMED HAM
Badat'ta dodu (1885). 1896'da stanbul'a geldi. Galatasaray Sultanisi'nde okudu (1897-1907). Oray bitirince Reji daresi'ne memur oldu. Dier yandan da Mekteb-i Hukuk'ta yksek renimine balad. Sonra Hukuk'u brakp zmir Sultanisi'ne Franszca retmeni oldu (1908-1911). Son grevlerinden birka Gzel Sanatlar ve Harb Akademileri ile Mlkiye Mektebi'ndeki retmenliidir. 4 Haziran 1933'te stanbul'da ld. Mezar, Eyp'tedir. Hepsi de aruzla yazlm, ak ve tabiat temalarn ileyen, sembolizm akm anlayna uygun iirlerinde hayale ve mzie byk deer verdi. Eserleri : iir : 1.Gl Saatleri (1921), 2.Piyale (1926) Fkra ve Sohbet : Gurabhne-i Laklakan (1928) Gezi Yazs : Frankfurt Seyahatnamesi (1933)
Sular sarard.. yzn perde perde solmakta Kz l havlar seyret ki akam olmakta... Eilmi arza, kanar, muttas l kanar gller, Durur alev gibi dallarda kanl blbller, Sular m yand? Neden tunca benziyor mer mer? Bu bir lisn- haf dir ki rha dolmakta, Kz l havlar seyret ki akam olmakta!
(Btn iirleri, s.91)
BR GNN SONUNDA ARZ U Yorgun gzmn halkalarnda Gller gibi fecr oldu nmyn, Gller gibi..sonsuz, iri gller Gller ki kamtan daha nln, Gn dodu yaz k ar kalar nda! Altn kulelerden yine kular Tekrar n mrn eder iln. Kular mdr onlar ki her akam lemlerimizden sefer eyler? Akam, yine akam, yine akam, Bir sr ma kemerdir suya baksam (stmde sem bir kavs- mutalsam) Akam, yine akam, yine akam, Gllerde bu dem bir kam olsam!
(Btn iirleri, s.92)
SVR u bakr zirvelerin ardndan Bir svr geliyor kan rengi. Balyor imdi mell akamda Son klarla bulutlar cengi!.. Bir bakr tasta alev imdi havuz, Suya sapland kz l mzraklar Alp kvrlarak gklerde Uuyor paralanan bayraklar.
(Btn iirleri, s.222)
MERDV EN Ar ar kacaksn bu merdivenlerden, Eteklerinde gne rengi bir yn yaprak, Ve bir zaman bakacaksn semya alayarak...
23 24
YARI YOL Nas l istersen yle dinle, bakn : Dallar n zirvesindeyiz ancak,
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yar yoldan ziyade yerden uzak, Yar yoldan ziyade mha yakn.
(Btn iirleri, s.87)
AHMET MUHP DIRANAS

stanbul'da dodu (1908). lkokulu Sinop'ta tamamlad. Ortarenimini Ankara Erkek Lisesi'nde yapt. Ankara Hukuk Fakltesi'nde okurken faklteyi brakarak stanbul'a gitti ve orada Gzel Sanatlar Akademisi Ktphane Mdrl'ne atand. Bu grevini srdrrken Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm'ne kaydoldu ve ykse krenimini orada tamamlad. 1930-1932 yllarnda Hakimiyet-i Milliye Gazetesi'nde alt. Bir sre Dolmabahe'deki Resim ve Heykel Mzesi Mdr Yardmcl'nda bulundu. 1938'de yeniden Ankara'ya dnd ve bundan sonraki hayatn bu ehirde geirdi. Ankara'da 1938-1942 yllarnda Halkevleri'nin kltr ve sanat yaynlarn ynetti. kinci Dnya Sava dnemindeki yllk yedek subaylndan sonra ocuk Esirgeme Kurumu Yayn Mdrl'ne atand. Bu kurumun bakanln da yapan Dranas, Zafer Gazetesi'nde de uzun yllar gnlk politik fkralar yazd. Anadolu Ajans, Trkiye Bankas Ynetim Kurulu yeliklerinde bulundu. Bir sre Devlet Tiyatrosu Edeb Kurul Bakanl grevini stlendi.21 Haziran 1980'de Ankara'da ld. Yedi Mealeciler'i 1940 kuana balayan airler iinde Cahit Stk Taranc ile birlikte iirde sese, ekil mkemmelliine nem verii, Baudelaire sembolizminden hareket edip Trkede yeni bir iir dili ve yaps ina etmeye alt. Eserleri : iir : 1.iirler (1974), 2.Krk Saz (1975 / Tevfik Fikret'in iirlerinden Bugnk Dile Aktarlm iirler) Tiyatro : 1.Glgeler (1946-1947), 2.O Byle stemezdi (1948), 3.Glgeler-kmaz (1977)
MUKA DDME Seyreyledim ekl-i hayt Ben havz- haylin sularnda, Bir aks-i mlevvendir onunn Arzn bana ahcr nebt.
X Geri mrn senin afaklarda Yeni am iekle kardeti, Geri mrm benim bir ateti, .......... Elimiz dalgalarda birleti.
25
26
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
SERENAD Yeil pencerenden bir gl at bana, I klarla dolsun kalbimin ii. Geldim ite mevsim gibi kapna Gzlerimde bulut, salar mda i. Alan bir glsn sen yaprak yaprak, Ben akmla bahar getirdim sana ; Tozlu yollarndan getiim uzak klimden arklar getirdim sana. effaf damlalarla titreyen ar Koncann altnda bklm her sak. Seninin dallardan szlen tr, Seninin karanfil, yasemin zambak... Bir ku sesi gelir dudaklarndan ; Gzlerin, gnlmde aan nergisler. Den plerdir dudaklarndan Mor akasyalarda rperen seher. Pencerenden bir gl attn zaman I kla dolacak kalbimin ii. Geiyorum mevsim gibi kapndan Gzlerimde bulut, salar mda i.
(iirler, s.8)
ARF NHAT ASYA

atalca'da dodu (1904). stanbul'da Ykse k retmen Okulu'nu bitirdi (1927). Adana, Malatya, Edirne, Tarsus, Ankara ve Kbrs liselerinde edebiyat retmenlii yapt. 1950-1954 aras Adana milletvekilliinden sonra yine retmenlie dnd (1954). Ankara Gazi Lisesi'ndeki son grevinden emekliye ayrlnca (1962) Yeni stanbul ve Bablide Sabah gazetelerinde siyas ve edeb fkralar yazd. 5 Ocak 1975'te Ankara'da ld. Eserleri : iir : 1.Heykeltra (1924), 2.Yastmn Ryas (1930), 3.Ayetler (1936), 4.Bir Bayrak Rzgr Bekliyor (1946), 5.Kubbe-i Hadr (1956), 6.Rubaiyyt- Arif (1956), 7.Kbrs Rubaileri (1964), 8.Nisan (1964), 9.Kkler ve Dallar (1964), 10.Emzikler (1964), 11.Dualar ve Aminler (1967), 12.Kova Burcu (1967), 13.Avrupa' dan Rubailer (1969), 14.Aynalarda Kalan (1969) zdeyi : Kanatlar ve Gagalar (1946) Dzyaz : Enikli Kap (1964)
DUA I Biz, ks k sesleriz, minareleri, Sen, ezansz brakma, Allh'm! Ya ar urda bal yapanlar n; Ya kovansz brakma, Allh'm! Mahyas zdr minareler, g de Kehkeansz brakma, Allh'm! Mslmanlkla yorulan yurdu Mslmansz brakma, Allh'm! Bize g ver, cihad meydann Pehlivans z brakma, Allh'm!
27 28
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Kahraman bekleyen ynlar n Kahramansz brakma, Allh'm! Bilelim hasma, kar koy masn : Bizi cansz brakma, Allh'm! Mslmanlkla yorulan yurdu Mslmansz brakma, Allh'm! Yarnn yollar nda y llar da Ramazans z brakma, Allh'm! Ya dat kimsesiz kalan srn Ya obansz brakma, Allh'm! Bizi sen sevgisiz, susuz, havasz Ve vatansz brakma, Allh'm! Mslmanlkla yorulan yurdu Mslmansz brakma, Allh'm!
(Dular v e minler, s.44-46)
Yzne arpmak gerek zamnenin fendini ! Gster, kabaran sular nas l y kar bendini ! Kk gr me, hor gr me -delikanlm- kendini ! u kr k bideyi ykseltecek tatasn; Ftih'in stanbul'u fethettii yatasn ! Bu kitaplar Ftih'tir, Selim'dir, Sleyman'dr; u mihrb Sinnddn, u minare Sinan'dr; Haydi artk, uyuyan destann uyandr ! Bilmem, neden gndelik ilerle telatasn? Kz m, sen de Ftih'ler douracak yatasn ! Delikanlm, iaret aldn gn atandan Yryeceksin, millet yryecek arkandan ! Sana selm getirdim Ulubatl Hasan'dan... Sen ki burlara bayrak olacak kumatasn ; Ftih'in stanbul'u fethettii yatasn ! Brak, bozuk saatler yalan yanl ilesin ! elebiler ekilip haremlerde klas n ! Yr aslanm, fetih haz rl balas n... Yr, hl ne diye kendinle savatasn? Ftih'in stanbul'u fethettii yatasn !
(Kbrs Rubleri, s.158)
FETH MARI Yelkenler biilecek, yelkenler dikilecek; Dalardan ekdir iler, kalyonlar ekilecek.. Kerpetenlerle srun dileri sklecek ! Yr, hl ne diye oyunda, oynatasn? Ftih'in stanbul'u fethettii yatasn ! Sen de geebilirsin yardan, anadan, serden. Senin de destann okuyalm ezberden. Haberin yok gibidir ta dn deerden. Elde sensin, dilde sen ; gnldesin, batasn. Ftih'in stanbul'u fethettii yatasn !
29 30
BAYRAK Ey mavi gkler in beyaz ve kz l ss.. Kzkardeimin gelinlii, ehidimin son rts. I k k, dalga dalga bayram, Senin destann okudum, senin destann yazacam.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sana benim gzmle bakmayann Mezar n kazacam. Seni selamlamadan uan kuun Yuvasn bozacam. Dalgalandn yerde ne kor ku, ne keder.. Glgende bana da, bana da yer ver ! Sabah olmasn, gnler domasn ne kar : Yurda ay-yldznn yeter. Sava bizi karl dalara gtrd gn Kz llnda s ndk; Dalardan llere drd gn Glgene sndk. E imdi szgn, rzgrlarda dalgal; Bar n gvercini, savan kartal... Yksek yerlerde aan ieim; Senin altnda dodum, Senin dibinde leceim. Tarihim, erefim, iirim, her eyim; Yeryznde yer been : Nereye dikilmek istersen Syle, seni oraya dikeyim !
(Kbrs Rubleri, s.3)
Taard kubbelerden Tekbr, Dolard kubbelere "min!" Ve mbarek geceler, dualar mz, Geri gelmeyen dulard... Geceler, ki pr l pr l, Kandillerin yanard! Kapna gelenler, y Muhammed, -Uzaktan, yakndanM'min dndler kapndan! Besmele, ekmeimizin bereketiydi; ki dnyada az z mmet, Muhammed mmetiydi. Konsun -yine- pervazlara Gvercinler; (H h)lara karsn minler... Mbarek akamdr; Gelin ey Ftiha'lar, Ysin'ler! imdi seni ananlar, Anyor alar gibi... Ey yetimler yetimi, Ey garipler garibi; Dknlerin kanadydn, Yoksullarn sahibi... Nerde kaldn ey Resl, Nerde kaldn ey Nebi? Gnler, ne gnlerdi, y Muhammed; alar ne alard : Daha dnyaya gelmeden M'minlerin vard... Ve bir gn, ki gaflet ller kadard,
31 32
NAAT - Hakk Mahmut Soykal'n ruhuna ithaf olunurSeccaden kumlard... .............................................................. .............................................................. Devirlerden, diyarlardan Gelip gklerde buluan Ezanlarn vard! Mescit m'min, minber m'min...
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Halme'nin kucanda Abdullah'n yetimi, mine'nin emaneti alard! Hadce'nin koncas , ie'nin glydn. mmetinin gzbebei, Gklerin reslydn... Eli geldin, eliler gnderdin... Ruhunu Allah'a, Elini mmetine verdin. Beiin, yurdun, yuvan Mekke'de bunalrsan Medine'ye gerdin. Biz dnyadan nereye Gelim, y Muhammed? Yeryznde riya, inkr, hiyanet Altn devrini yayor... Diller, sayfalar, satrlar (Eb Leheb ld.) diyorlar : Eb Leheb lmedi, y Muhammed; Eb Cehil, ktalar dolayor ! Neler duydu u dnyada Mevlid'ine hayran kulaklarmz : Ne adlar ezberledi, ey Neb, Adna alkn dudaklar mz ! Artk, yolunu bilmiyor; Artk, yolunu unuttu Ayaklarmz ! Ka'be'ne siyahlar Yak mamtr, y Muhammed, Bugnk kadar ! Haset, gururla savata; Gurur, Kafda'nda derebeyi... Onu da yaralarlar kanadndan,
33 34
Gelse bir efkat melei... yiliin trbesine Trbedar oldu iyi! Vicdanlar sakat kmadan yar na. yilikler getir, gzellikler getir dem oullar na! u grdn duvarlar ki Kimi, Taif'tir, kimi Hayber'dir... Fethedemedik, y Muhammed, Senelerdir ! Ne doruluk, ne doru; Ne iyilik, ne iyi... Bahende en gzel dal, Unuttu yemi vermeyi... Gnahn kursanda Haramlarn petei! Bayram yapt yabanlar : Semve'yi boaltp Sve'yi dolduranlar... Atn hendeklerden -bir atlay taArd aranlar... Alasn Yesrib, Alasn Selman'lar! Gzleri perdeleyen toprak, Yzlere serptiin toprakt... Yere dklmeyecekti, Ey Neb Yabanlarn gznde kalacakt! Konsun -yine- pervazlara Gvercinler; (H h)lara karsn minler... Mbarek akamdr; Gelin ey Ftiha'lar, Ysin'ler!
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Ne oldu, ey bulut, Glgelediin balar? Hatr nda m, ey yol, Bir aziz yolcuyla Aarak dalar talar, Kafile kafile, kervan kervan imale giden yoldalar? Usuz bucaksz llerde, Yine, izler gelenlerin, Yollar gideceklerindir. u Tekbr getiren maara, rmceklerin deil; Peygamberindir, meleklerindir... rmcek ne havada, Ne suda, ne yerdeydi... Hakk gremeyen Gzlerdeydi! u kuytu, cinlerin mi; Per ilerin yurdu mu? u yuva -ki bilinmez, Kular hdhd mdr, gvercin mi, kumru mu?Kularn, bir sabah, Medine'ye uurdu mu? Ey Abva'da yatan l, Bahende at dnynn En gzel gl; Hatran, uyusun llerin Ilk kumlar yla rtl! Dinleyene, hl, ller ses verir; "Yleyl!" susar, Uultular gelir. Mersiye okur Uhud, Kaside syler Bedir.
35 36
Sen de, bir hac gn, Bata Muhammed, yannda Ebbekir; Gidenlerin yz bin olup dnn Destan yap, ey ehir! Ebbekir'de nr, Os man'da nurlar... Kurey ulular, karlarnda Meydan okuyan bir mer bulurlar; Ali'nin nnde kaplar a lr, Ali'nin nnde eilir surlar. Bedir'de, Uhud'da, Hayber'de Hakk'n yiitleri, ehd olurlar... Bir mutlu gnde, ki lm tatlyd; Yerde kalmazd ruh... kanatlyd. Konsun -yine- pervazlara Gvercinler; (H h)lara karsn minler... Mbarek akamdr; Gelin ey Ftiha'lar, Ysin'ler! Vicdanlar, sakat kmadan, Y Muhammed, yarna; yiliklerle gel, gzelliklerle gel dem oullar na! Yreklerden tasn Yine, imanlar! Itr , bestelesin Tekbr'ini; Evliy, okusun Kur'nlar ! Ve Kurn gznruyla oaltsn Kayzade Os man'lar! Na'tn Glib yazsn, Mevlid'ini Sley man'lar! Stunlar , kemerleri, kubbeleriyle Geri gelsin Sinan'lar ! arpls n, hakikat niyetine Cenaze namaz kldranlar!
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Gel, ey Muhammed, bahardr... Dudaklar ardnda sakl minlerimiz vardr !.. Hacdan dner gibi gel; Mi'rac'dan iner gibi gel; Bekliyoruz yllardr ! Bulutlar kanad, rzgr kanad; Hz r kanad, Cibr l kanad; Nisan kanad, bahar kanad; yetlerini ezber bilen Yapraklar kanad... Alsn gklerin kaplar , Alsn perdeler, kat kat! llere dklsn y ldzlar; Dizilsin yollarna Yetimler, gnahs zlar! Trkler yapan kzlar Sancan salaryla dokusun; Bill-i Habe sustuysa Ezanlarn Dvd okusun! Konsun -yine- pervazlara Gvercinler; (H h)lara karsn minler... Mbarek akamdr; Gelin ey Ftiha'lar, Ysin'ler!
(Dular v e minler, s.62-74)
SAF HL ET EL EB
stanbul'da dodu (1907). Galatasaray Sultanisi'nin son snflarndan Adliye Mektebi'ne geti. Okulu bitirince bir sre zabt ktiplii, bankaclk yapt, eitli kk memurluklarda alt. Son grevi stanbul Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm kitaplk memurluu idi. iirlerinin yan sra eski edebiyat alanndaki almalaryla da tannan sanat, Fars ve Hint edebiyatlar zerine aratrma ve tantma yazlar, kitaplar yaymlad. 15 Ekim 1958'de stanbul'da ld. Beylerbeyi'nde Kplce Mezarl'na defnedildi. Dou-Bat kltrlerini badatrarak, ilhamn Asya tasavvuf ve dinler tarihinin nl kiilerinden, Eski-Dou medeniyet ve masallarndan alan, ekzotik iirleriyle tannd. Somut malzemeyle soyut bir lem ina etti. Bir hayal ve duygu airi deil, bir sezgi airi oldu. Eserleri : iir : 1.He (1942), 2.Lmelif (1945), 3.Om Mani Padme Hum (ilk iki kitaptakilerle yeni iirler bir arada, 1953) Monografi : 1.Mevln (1940), 2.Molla Cmi (1940), 3.Naima (1953), 4.mer Hayyam (1954) Antoloji : Divan iirinde stanbul (1953) nceleme : Mevln ve Mevlevilik (1957) Metin Neri : Erefolu Divan (1944)
SEM-I MEVLN tennre giy mi aalar ak niyaz eder mevln iimdeki nigr baka bir nigrdr iimdeki sema'a nice yldzlar akar ben dnerim gkler dner benzimde gller aar gneli bahelerde aalar halaka-ssemvti- vel'ard'h
37 38
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ylanlar ney havalarn dinler tennure giy mi aalarda emen ocuklar mahmur caan seni ar yorlar yolunu kaybeden gnelere bakp glmserim ben uarm gkler uar
(Om Mani Padme Hum, s.40)
NRUSYH bir vardm bir yoktum ben dodum selimi slisin kknde sebepsiz hzn hocamd lo odalar mektebinde harem aalar lalayd kara sevdma uyudum bydm ve nrusiyha aladm nrusiyha aladm zaman annem szidilra idi ve babam bir tambur annem sustu babam kst ama ben niin hl nrusiyha alar m nrusiyaah nrusiyaahhh
BR HM ibrhm iimdeki putlar devir elindeki baltayla krlan putlar n yerine yenilerini koyan kim gne buzdan evimi ykt koca buzlar dt putlar n boyunlar krld ibrhm gnei evime sokan kim asma baheler inde dolaan gzeller i buhtunnasr put yapt ben ki zamans z baheleri kucakladm gzeller bende kald ibrhm gnlm put sanp da kran kim
39
40
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
AIK VEYSEL ATIROLU

Sivasn ark la ilesinin Sivralan kynde dodu (1894). Babasnn ad Ahmet'tir. Yedi yanda iken iek hastal sebebiyle iki gzn kaybetti. amhl Hseyin Aa'dan saz dersi ald. 1928'de evre ile ve kyleri dolam, 1931'den sonra tannmaya balamtr. Sivas'ta yaplan Aklar Bayram'nda Ahmet Kutsi Tecer'in dikkatini ekti ve bilahere 20.yzyln en nl halk airi oldu. 21 Mart 1973 gn kynde ld. Eserleri : iir : Dostlar Beni Hatrlasn
kence yaptka bana glerdi Bunda yalan yoktur herkes de grd Bir ekirdek verdim drt bostan verdi Benim sdk yrim kara topraktr Havaya bakarsam hava alr m Topraa bakarsam dua alr m Topraktan ayrlsam nerde kalr m Benim sdk yrim kara topraktr Dilein var ise iste Allah'tan Almak iin uzak gitme topraktan Cmertlik topraa verilmi Hak'tan Benim sdk yrim kara topraktr Hakikat ararsan ak bir nokta Allah kula yakn kul da Allah'a Hakk'n gizli hazinesi toprakta Benim sdk yrim kara topraktr Btn kusurumu toprak gizliyor Merhem alp yarelerim dzlyor Kolun a m yollar m gzlyor Benim sdk yrim kara topraktr Her kim ki olursa bu srra mazhar Dnyaya brakr lmez bir eser Gn gelir Veysel'i barna basar Benim sdk yrim kara topraktr
(Trk Halk iiri, s.69-70)
TOPRAK DESTANI Dost dost diye nicesine sar ldm Benim sdk yrim kara topraktr Beyhde dolandm boa yoruldum Benim sdk yrim kara topraktr Nice gzellere balandm kaldm Ne bir vef grdm ne fayda buldum Her trl isteim topraktan aldm Benim sdk yrim kara topraktr Koyun verdi kuzu verdi st verdi Yemek verdi ekmek verdi et verdi Kazma ile dmeyince kt verdi Benim sdk yrim kara topraktr dem'den bu deme neslim getirdi Bana trl trl meyve yetirdi Hergn beni tepesinde yetirdi Benim sdk yrim kara topraktr Karnn yardm kazmaynan belinen Yzn yrttm trnanan elinen Yine beni karlad glnen Benim sdk yrim kara topraktr
41 42
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ATTLA LHAN
Menemen'de dodu (1925). stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi'ndeki yksek renimini yarda brakt (1949), gazete ve dergilerde alt. Demokrat zmir Gazetesi Genel Yayn Mdrl ve Bayazarlndan Ankara'da Bilgi Yaynevi Danmanlna geldi (1973). Tutuklunun Gnl kitabyla Trk Dil Kurumu 1974 iir dl'n, Srtlan Pay roman ile de 19741975 Yunus Nadi Armaan'n kazand. airliinin ilk on yln, destan boyutlaryla ve duygusal, gergin bir hava iinde, kinci Dnya Sava'nn Avrupa'y saran bezginlik ve kntlerini yanstmaya adamt. Zamanla toplumcu kollay brakmamakla birlikte tek insann duygu dnyasndan kesitler verdi; artistik abartmalarla ve yerli dnya grne de yaslanarak bireysel temalar iledi. Ayn gerginlik ve gerilim kendine zg bir sz dizim ve hazinesiyle at ba, arpc benzetmelerle zenginlemi romanlarnda da grlr. Eletiride uzun zaman toplumcu gerekilik ilkelerine bal kalmtr. Eserleri : iir : 1.Duvar (1948), 2.Sisler Bulvar (1954), 3.Yamur Kaa (1955), 4.Ben Sana Mecburum (1960), 5.Bel iei (1962), 6.Yasak Sevimek (1968), 7.Tutuklunun Gnl (1973), 8.Byle Bir Sevmek (1977), 9.Elde Var Hzn, 10.Korkunun Krall, 11.Ayrlk Sevdya Dhil, 12.Kimi Sevsem Sensin
Roman : 1.Sokaktaki Adam (1953), 2.Zenciler Birbirine Benzemez (1957), 3.Kurtlar Sof ras (1963-1964), 4.Ay nann indekiler (a.Ban Ucu /1973, b.Srtlan Pay /1974, c.Y araya Tuz Basmak/1978, .Dersaadet'te Sabah Ezanlar, d.O Karanlkta Biz), 5.Fena Halde Leman, 6.Haco Hanm Vay Hiky e : Y engecin Kskac Deneme / An : 1.Abbas Y olcu (1959), 2.Y anl Kadnlar Y anl Erkekler, 3.Anlar v e Aclar (a.Hangi Sol /1970, b.Hangi Bat/1972, c.Hangi Seks/1976, .Hangi Sa/1980, d.Hangi Atatrk, e.Hangi Edebiy at, f.Hangi Laiklik, g.Hangi Kreselleme), 4.Attil lhan'n Defteri (a.Gerekilik Sava, b.'kinci Y eni' Sav a, c.Faizmin Ay ak Sesleri/1975, .Bat'nn 'Deli Gmlei', d.Sam Solum Sobe, e.Ulusal Kltr Sav a, f.Sosy alizm Asl imdi, g.Ay dnlar Sav a, .Kadnlar Sav a), 5.Cumhuriyet Syleileri (a.Bir Sap Krmz Karanf il, b.Ufkun Arkasn Grebilmek, c.Sultan Galiyef ) ev iri : 1.Kanton'da sy an (Malraux), 2.Umut (Malraux), 3.Basel'in anlar (Aragon)
SYLER zaman olmutur ki dumanl havuzlarda souk nilferler bulutlara savrulmu ate kular korkulu bir hicrn [syler zaman olmutur ki dalgnlklar hisarbselik kzlar n bildik arklar birden unutular aynalarda solan gn bilinmez hangi uultulu ahval-i perin [syler zaman olmutur ki lo salonlar n heyl bfelerinde o kristal fnslu yorgun saat fena halde durmu [grnse de baka bir boyutta baka bir zaman [syler zaman olmutur ki falcnn avcunda tuttuu sihirli kre aslnda yaanmam belki hi yaanmayacak ancak ne kadar renkli ne kadar yanardner bir mr-i zerefn [syler zaman olmutur ki belki sonbahar belki akam tepeden trnaa silme yldz belki haziran gecesi sanki bir hayal oturmu o tenha piyanoya parmak ular nda tatyos efendi'nin herkesin unuttuu bir bestesi alyor doya doya o evcr beste ki
44
43
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
evresinde avizelerden gkkua serpintileri gnllerdeki hu o serv-i hrmn syler zaman olmutur ki yanar mor zambaklar buulu gece lmbalar bir katar kaybolur haydarpaa gar'ndan brakp gm lklar n tel tel [ardnda ar ve cefakr bir marandiz katar kvaml bir sessizlie batm hlamurlar yalnz kuzguncuk'taki yalda karanlk bir gazelhn yank yank bir ak- b-amn [syler zaman olmutur ki szar gecenin sular simsiyah camlardan havada lm par lts adeta elik f bin drt yz be dersaadet'te yazld ibu gazel avular kan yrei delik deik yalanm ama uslanmam bir eski militan bir ir-i devrn [syler
(Ayrlk Sev dy a Dhil, s.43-45)
mcevher titreimleriyle mtereddit bir akam suya bakarsak fazlasyla s nd deniz kaynad kaynayacak dipten bir deprem yakla yor suyun zerindeki buuya bakarsak ne kadar yoksul ve plak grnrse grnsn aalar o kadar yakndr ilkbahar zsuyu yrm dallara uultuya bakarsak
(Ayrlk Sev dy a Dhil, s.46)
AYRILIK SEVDYA DHL 4 yalnzlk hzla alalan bulutlar karanlk bir arlk hava ar toprak ar yaprak ar su tozlar yayor stmze zgrlmz yoksa yalnzlmz mdr efltuna alar puslu lcivert bir sis kuatt or man karanlk kt denize yalnzlk akmak ta gibi sert elmas gibi keskin ne yanna dnsen bir yerin kesilir fena kan kaybedersin kapn bir alan olmad m hele elini bir tutan
45 46
BAKARSAK zarif bir hzndr bembeyaz dolaan kuuya bakarsak
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
bilekleri bembeyaz kuu boynu parmaklar uzun ve ince smscak baklar su orta kaamak glleri gizlice yalnzlar n en byk sorunu tek ba na zgrlk ne ie yarayacak bir trl zemedikleri bu l bir gezegenin souk tenhalna benzemesin diye zgrlk mutlaka paylalacak su orta bir sevgiliyle 5 sanmtk ki ikimiz yeryznde ancak birbirimiz iin varz ikimiz sanmtk ki tek kiilik bir yalnzla bile rahata sarz hi yanlmamz her an dp dp kristal bir bardak gibi tuz para kr lsak da hl iimizde o yanarda az hl kpkz l glmseyen -sanki ateten bir tebessmzehir zemberek [akmz
(Ayrlk Sev dy a Dhil, s.78-80)
BAHAEDDN KARAKO
Bahaeddin KARAKO, 1930 ylnda Ekinz (K.Mara)nde dodu. lkrenimini doduu kyde yapt. Adana-Dzii Ky Enstits'nde balad orta renimini Ankara-Hasanolan Ky Enstits'nde tamamlad(1949). Stajn Malatya'da yapt. K.Mara'taki salk kurulularnda salk memuru olarak (19491982) grev yapt. 1983'te Kayseri Sanatlar Dernei tarafndan Yln airi seildi. 1986'da Bir ift Beyaz Kartal adl kitabyla iir dalnda Trkiye Yazarlar Birlii dln ald. Trkiye Diyanet Vakf tarafndan Kutlu Doum Haftas dolaysyla dzenlenen Mnct Yarmas'nda (1991) Beyaz Dileke iiri ile birincilik kazand. 1993'te "Trkenin Uluslararas 2. iir leni" iin gittii Kazakistan'n baehri Almaat'da Byk Abay dlyle dllendirildi. 1989'da Kltr Bakanl'nn tercihiyle Trkiye'yi temsilen "Struga Uluslararas iir Akamlar Festivali"ne katld. 1986'da karmaya balad aylk Dolunay dergisiyle "iiri Ayaa Kaldrmaya" soyundu ve vermek istedii mesaj Trkiye geneline yayld. Dolunay, 37 say ktktan sonra ekonomik sebepler yznden kapand. nceleri halk iirine daha yakn olan iir anlayn son dnemlerinde modern tarzla birletirip kendine zg bir izgi ortaya koymay baard. Eserleri: iir : 1.Mevsimler ve tesi (1962), 2.Seyran (1973), 3.Sevgi Turnalar (1975), 4.Ay afa ok iek (1983), 5.Kar Sesi (1983), 6.Zaman Bir Beyaz Trkdr (1974), 7.lkyazda (1984), 8.Bir ift Beyaz Kartal (1986), 9.Menzil (1991), 10.Uzaklara Trk (1991), 11.Gnee Umak stiyorum (1993), 12.Beyaz Dileke (1995), 13.Gneten te (1995), 14.Leyl Nehar Ak Antoloji : 1.iir Burcunda ocuk (1993, Hseyin zbay ve Mustafa Tat ile birlikte), 2.Dolunay iir Gldestesi
47
48
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
BEYAZ DLEKE I "Ve yalnzca Rabbine rabet edip (O'ndan) iste." (El- nirah, yet 8) Rahmn ve Rahm olan adna s narak Atm iki elimi : Kor gibi iki yaprak... Bir edep leinde umutlu ve utanga, te dnya nmde; benim ruhum Sana a. Bu seriyen ellerle Senden Seni isterim, Senden Seni isterken canmdan kar terim. Sana k ruhumdur mercei yakan k, Gzlerim cemlini gr meden de kama k. Bir mirasyediyim ben iflasn eiinde; Hep sabr m llyor ihls bileiinde; Kimim? Kimlik ararken hem gler, hem alarm, Ykseklerden dklen sular gibi alarm... ok tuzlu bir denizim, her n'm med ve cezir, Sana k olal yreim kut'la esrir. Deim kara toprak, yorganm kara bulut; Ben Seninle doluyken vurgun yapamaz kunt. Her insan gnah iler, Senden saklanr m sr? Tvbe dilekesiyle srttan kalkar bu nas r... Kinat yarattn, donattn, r zk verdin; Kimine sonsuz krlk, kimine k verdin; Yanl adm atmayn diye indi her kitap, Sana alan eli ger i evirmezsin RAB. Ulu bir silsileden peygamberler gnderdin, Gkyzne yldzlar, yere iekler serdin; Senden nce bir Sen yok, kinatta LK, Sensin; Bu kinat bir met, hepsine Mlik Sensin... Ey Mlik, ey Esm'l- Hsn'nn cem'i Allah! Kalbim buharla yor iimden ektike h... Hkim-i Mutlak Sensin, Vhid-i Ehad Sensin, Rahmn'r-Rahm Sensin, Kerm ve Samed Sensin Rabbim, Seni tanyan, bilir doluyu-bou,
49 50
Kapna geldi ite yorgun bir ak sarhou. Senden bakalar na el atr ma; kap, TEK... Herey k ve glge, bir Sensin Mutlak Gerek. Garibim, muzdaribim ama umutsuz deil Seninle dost olanlar cihanda mutsuz deil. Sen kurdun kinatn grkemli yaps n, Bu ev benim olsayd aardm kapsn Her uzvum bana kar , benimse hlim ite; Su alev alev yakar, di kryor erite... Her damla ve lokmada ben Sana hamdederim, Rezzksn, r zkm Senden, ver mezsen ben neylerim? Kovduun eytan bile mlknde zar atyor, Gaflette avlaynca kulunu aldatyor... Benimse kblem belli, secdelerim Sanadr, Nefes alp verirken, her seferim Sanadr. Akln bir snr var, Sen s nrsz byksn; Kul az p saptmazsa, gazbn niye ksn? Kin tutmak ve kan gtmek insana zg maraz; K baka hava syler, baka ieklenir yaz, Kulunum, kurbannm, Rabbim Senin mlknde Garip kulun ne syler, glmse dilekeme... Tanyeri mada, uyand tarla kuu, Sen varken tek bilici, kim zer kua d? Ey, insan kalbiyle kilitleyen ve aan; Ey, karanlklar yrtp Ztndan nurlar saan Sdku'l-Va'd'l-Ker m ve Kahhr- Z'l- Cell! Hay rl amel varken kim ister hay rsz mal? Dnya rk bir tekne, batp batp kyor, Mal da put, makam da put, kabuk z skyor. Gzel, iek kar m, iki yz de opur; Her iin ark hile, kalmad bereket, nur. Her gece nbetidir bir garip ishak kuu; Nedir bu gzel sevda, nedir bu der in hu? Neden yank tyor, neden hep geceleri? Yoksa kapanm mdr gndzlerin defteri? Ey, mazlmun hakkn zalimde brakmayan znde odun-ate olmayan yakmayan,
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Akn yanklar n baka trl yandr ma, Dnyada ve ukbda Sen bizi utandr ma! I k iin lme nas l koar pervne; te ben de yleyim, Sana deli-divne. Senin iin verince, verenin feyzi artar, Gnlden bir sadaka, daca bir mr tartar. Hereyim Sana a k, yak beni yakacaksan, Hep Seni zikreyleyen klme bakacaksan; Ey benim z sahibim, yeter ki Sen ilgilen, Cemlini gr meye namludan geerim ben... Ay'a, gnee, aa, emee ant ierim, Azm az k yap srat da geerim. Ne zaman ufka baksam, ufuklar bir kzl gl; Gllerle demetlenmi beyaz lle, mor smbl; Gl, lle, smbl, kekik.. her iek sana bakar, Sular sevdalannca srnmez, kanat takar... Hep Sana s nm m, tvbe benim tr m, Geceden sehere dek zm kanatr m. Ellerim iki hm, hep dal arar konacak, Havada elif izen bu yrek eller scak; im ate rts, dm bir garip buzul, Sen cmert bir Hlksn, ben ise yoksul bir kul. Kinatta ne varsa hepsinin zikrinde SEN, Hamd ve kr Sanadr, herey Seninle esen; Sen ki Sana geleni evirmezsin eli bo, k boa dememi : "Lutfun da, kahrn da ho." Ey cennetler va'deden, va'dinde sadk Rabbim Seni yr diye yansr drt ke yedi iklim... Grnmez bir el var ki mrmz biiyor, Sevap hasat iin vakit gelmi geiyor; Herkes evine gitmi, tek oynanmaz krebe, Ben kalbimi gnein astk kirpiklerine. air yanm yryor; iir, cann duman, Namazdaki kyamdr, ruhumun secde n; Uzayan ve ksalan ldeki ln sesi, Her mevsim iek aan bir umudun glgesi...
51 52
Glgeler leminde btnlk yok, tm yama; Sabaha diri kan, kilitlenir akama... Glgeler ok uzad, belli ki menzil yakn, Yolda kalma korkusu ipini krar akln. ocuk gkkuan yakalama peinde, Ana hep beik sallar makaslanmaz dnde; ki u arasnda baba kadm bir sarka, Hayatta hayat arar, ama yollar dolamba... Bir askerin soluu izerken mavi izler, Besmele sular nda y kanr neblzler... Toprak, yamurla slak, yamur d mezse kuru; cizi Ferhat yapar, Kerem yapar ak nuru; Bir kara vagon gibi mhrlenmise kalbi, Kii nas l bulacak karanlkta SAHB'i? te bizim hlimiz, ite lemin hli; Srtmza sar mz, dnya kadar vebli. Memedeki st gibi saf ve scak ocuklar Gndz bin dalda seker, gece bir havza akar; Gzleri yumulunca dler i pembe, yeil, Elleri yldz deren her ocuk bir ebbil, Dilerim trpan atmaz filiz kran karak, an eitmenleri ne sylerse hep karg... Alar doyurmak zor, toklar kre yabanc, Arttka putevleri, brahim eker sanc. Ey bizi bizden iyi gren, bilen, iiten, Vuslat kokusu gelir, tnelden kt tren! Bir beyaz dilekedir Sana her yakar m, manmla amelim hem perdem, hem nakm. Seni bilen taklmaz ikiye, e, bee; Btn kar taneleri tarak vurur gnee. Kdir ve Kadm olan ey snrs z tek BY K; Bir ksem hi kalkamam, zimmetimde onca yk; Bu ykn yars n bir daa koy, da ker, Senin lutfundadr bu, kmediyse bu nker... al bile kendine s nan kuu itmez, Sen Gafr'sun, Azz'sin, Senin keremin bitmez. Geldim ite kapna, kul Senden rak olmaz,
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sana adanmamsa yrek de yrek olmaz... Benden nce esirge Muhammed mmetini, Esen gitsin her kervan, en sona ula beni... nce ks n dzle ksz, yetim, dul,garip; Defterin sonuna da bizi dsn Has Ktip. Balkanlarda yitirdik renkli heybeyi, ulu; Ekiya basknndan ok ekti Anadolu, Yangnlar s k yalad stanbul'u, Bursa'y, hls hesap verirken, kfr kapt parsay. Yolunda Konya, Mara ok ehitler vermitir; Erzurum yreini dalar na ser mitir; Mescid-i Aks esir, Mekke, Medine kskn Teni gizlese bile derdi derinde gln... Kinat bir mozaik, hereye sahip ALLAH, Ey gizli ve ikr her derde tabip ALLAH! Ne gzel bir nakksn, nimetlerin bezekler; Her hasta Senden if, her k vuslat bekler. Binlerce dal fkrr bir aa gvdesinden; Trlere Sen ayrdn, dil'sin, Bis'sin Sen... Tatar, Kpak, Azer, zbek ve Trkmen : Benim, Her zulm anda da temiz kalm kkenim. Her Mslman bir kartal, vurulur da pes etmez, Orutan tat alanlar kemik peinde gitmez. Bezm-i Elest'te Sana secde eden ruh iin; Verdii sze sdk, doru giden ruh iin; Kurtulu zincirinin son halkas Muhammed, Gelii bir rahmetti, sonsuza dek de rahmet... evkinle ekillenen o gzel rahmet iin, Mira'taki vuslatta olan muhabbet iin, Tuz iin, ekmek iin, kitap ve kalem iin, Hakk'a hakk arzeden erisiz kelm iin, Hi kimseyi vatansz, milletimi devletsiz, Gnlleri sevdsz, ehirleri mbetsiz; Bayraklar rzgrsz, ocaklar atesiz Brakma ulu Rabbim, asi kul deiliz biz! Be vakit minareler grl grl grlesin, Be vakit cmilerde secde ehli terlesin. Her can unu bilsin ki, Kitap, Resl, Kble bir;
53 54
"Allah Bir" yolcusunun akortu Hakk' zikir... Ey dilimin iei, ak st imanmn; Bak yrei buldu, beden artk bo bir kn... Tarihin uzak-yakn boyutlar iinde, Diyelim Balkanlarda, bize kapal in'de, Ne kadar a ve isiz ve de m'min Tr k varsa, Cmlesini uyandr zn sarsa sarsa... Ve indir rahmetini mukaddes ehirlere, Dalara imrenmesin etekteki bir dere... Dursun u g kervan, yabann derdi ok zor; Piyasa firavunca, fakir garip, fakir hor, Anadolu insan vere vere tkendi, Dum o ki gmesin bu deir menin bendi. Kr m gzilerini, Kerkk ehitlerini, ana imza atan Afgan yiitlerini, Filistin'de kollar , ayaklar kr lan, Vatanndan alnp diyar diyar srlen Erleri, erenleri, prleri Sen esirge; Sen ki, Rabb'l-lemn; isteyen bir ekirge!...
(Bey az Dileke, s.16-22)
SBIKALI I Seni sevdiimi sana piirdim, piirdim de syledim, dilimin sbkas bu. Sana hep tenhalardan baktm geecein yollara iekler braktm, elimin sbkas bu. Ey aynal arlarda tek grdm, salarn sanp saaklar na yz srdm kilimin sbkas bu.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Beni sen kardn dairenin d na iirlerle katldm hayatn ak na kalemimin sbkas bu.
(Gneten te, s.16)
Gr meyince uzaktan atar-tutar, Grnce cilvesine cilve katar, O, gnele birlikte doar-batar. "Ay yenisi gkte ne lker satar Al boyayp kan ile parman". Ben sanr m ki bir benim yakn, Derim ki, bar ma sapla akn... Gr mez nne serdiim kn, "Sald gnl iller ine akn Kurdu gz r mana otan". Bir diyeti vardr yere basmann, zm tez kurur susuz asmann; Er kn var konu mann, sus mann, "Nice tabur datr ol yosmann Sa datp emesi kalpan". Karar kesindir, her sz kanun; Tuz demise tuzdur, un demise un, T ba nda gzn tutmu suyun "ip iip kendi elinden anun Duramay p pmm ayan". Azdrdm yaray zde gizleyip, imdi re aryorum s zlay p, nce-uzun tm yollar izleyip "ok srnp gzlemiim zleyip Ayann izini, topran". Ne taam istedim ne bir tas iit, Yzme bakmadan dedi ki : Ge, git! KARAKO, szn yemez bir yiit, "Vermedi bir kimseye GLB geit Kanda evirdiyse sz rman"...
(Gneten te, s.133-134)
KALBM DOLUDZGN GDER ECELNE Tpk bahar mevsimi gibiyim, yar ak-yar kapal Bir iek anaforuna kaplr m, bir hzn seline... Geceleri ksa sren yaz gklerine benzerim bazen, Yreimdekileri fs ldar m dur madan seher yeline.
Sevgilim gizlice geerken de duyarm atlarnn nal sesini
Adamdr, yldzlar asarm sann her bir teline

Canm zengi olsun beyaz atnn eyerine, salarm dizgin
Canm topuklar n perken dizgini dolasn eline.

Dediler ki : altn, gm, elmas, yakut istemezmi sevgili, Dedim ki : ben ak ve ibdetlerimi kemer yapacam beline.
Altnn, gmn, elmasn, yakutun sz m olur? Kim git der eyiziyle kapya gelmi geline? Ne zaman aka arplmann bedeli gndeme gelse Kalbim doludizgin gider eceline...
(Gneten te, s.33)
SZ IRMAININ BURGACINDA EYH GALP'LE BR ELLEME Toplad r maktan dolu an, evresine iln etti an... O ki, iyi yapt yapacan, "Dkt omuzdan puu saan Ad gnller deli bayran".
55 56
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
PLDKE OK CEYLAN Gneli, iekli bir gn yaarken herkes kr larda Ilk bir rzgr okurken fermann bahar n, Sana yamurlarla geliyordum, bir da'a takldm ben; Altnda ezildim kopan lar n. Ufak ufak paralara bld kaderim beni Sevdam kar sular yla uyumlu akar. Al-kanmla knaland her kekliin gagas, Avclar yreimde ate yakar. Ellerim bir yanda, gzlerim bir yanda seirir, Her hcrem ayr ayr selamlar seni; Gnlmn aynasnda mor hayaller uuur, Bir aacn dalndan indiririm glgemi. Helva gibi eller in pldke ok ceylan Ve ayak seslerini oaltan ufuklar sarp, z srp geziyorum sana yeti mek iin Ne var ki yollar harap. Dur ki, bir yerde dur ki, oras bahe olsun; Renk renk gller a ls n ve zm versin asmalar. Uzun sal y ldzlar her gece havuzlara dolsun Sabahlara kadar. Gene bir bulut olup yamurlar ta mak istiyorum, Topla paralarm beni yeniden your. Seninle yanmak, seninle mek istiyorum Sevgilim, tabibim, meydana buyur!..
(Kar Sesi, s.35-36)
LME BAKAN AILAR Bir rinde sordum ki lmn asl nedir Dedi ki sevmemektir, imemektir Ne zaman ki elimdeki kadeh dp kr lr Bil ki vakit gurup, yaklaan lm demektir Yorgun bir iiye sordum ayn soruyu Yzme bir tuhaf bakp durdu Sanki dili balanm da yz mimikleriyle Benim iin lm isizlik diyordu Bir askere sordum ayn soruyu Dedi ki irkini kor kulara yenilmektir lmn gzeliyse cihad yaparken ehit olmak Ne gtreceini yaarken bilmektir Hi alamam bir hkime sordum bu soruyu Titredi deri deitiren bir y lan gibi Belli ki lm hi aklna getir memi Herhalde iktidardan dmek dedi Agzl bir bezirgna sordum bu soruyu Bir servetine bakt, bir de dalara Ne frtnalar atlatmt bugne dek lm bir iflast kapkara anl bir gzele sordum ayn soruyu I kl kanatlar aniden buruuverdi lk kez sk yordu zaman aralnda lm yalanmak dedi sland kirpikleri Umutsuz bir hastaya sordum ayn soruyu Doktoruna bakt bakt ve dald Doktorsa bir kalbin dur mas dr lm dedi Ve slkla ar bir melodi ald.
57
58
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bir kat inkrc ya sordum bu soruyu Dedi ki ruhlardan maddenin intikam almas dr Her ey doumla balar, lmle biter nanc m Darvin'le mus r Bir inanma sordum bu soruyu Dedi ki lm bir geittir gerek slaya Yeter ki azn has, binitin yrk olsun Tevhid bayrayla yr ukbya Bir ressama sordum ayn soruyu Danseden par maklar kaslp kald Dedi ki anatomiden tesini gremiyorum Belki de lm bir lgn tablonun ad Yrei st bir obana sordum ayn soruyu Dedi ki ben u sry gden obanm Sr de, bu can da emanet bana Ver derse veririm Sultanm Bir ka sordum bu soruyu Dumans z yanp eriyen bir ak erine Dedi ki lm bir vuslat uykusudur Perdeyi aralayan gzlerine Ve kendime sordum ben bu soruyu Bedenim bir koza, ruhum bir beyaz kelebektir Bildim ki dnyada sevdiklerini dnyada brakp lm soyunarak Hakk'a yrmektir
(Kar Sesi, s.109-111)
BK
Klasik Trk Edebiyatnn byk airlerinden Bk, 1526'da stanbul'da dodu. Asl ad Mahmud Abdlbk'dir. Fakir bir mezzinin olu olduu iin ocukluunda sara rakl yapt. indeki okuma itiyakyla medreselere, devrin tannm limlerinin derslerine devam etti. air Zt'nin dostluunu kazand. 1564'ten sonra stanbul medreselerinde mderrislie balad. Edirne, Mekke ve Medine kadlklarnda (1576-1582) bulunduktan sonra, yine stanbul'a dnd. stanbul kads (1584), Anadolu Kazaskeri (1585), Rumeli Kazaskeri (1591) oldu. Grevden alnmalar ve yeniden atanmalarla zaman zaman bu son grevde alt. eyhlislm olamadan 7 Nisan 1600'da stanbul'da ld. Hayat rindlik ve zevk alma alarndan deerlendirdii iirlerinde belirgin hkim zellikler ; edeb sanatlar, kelime oyunlar, mazmun ve hayallerdeki younlua ramen bozulmayan, salam bir dil yaps ve etkileyici bir henktir. Salnda iken eserleri Osmanl snrlarn ap Tebriz ve Hindistan saraylarnda okunmu ve "Sultn'-uar" (airler Sultan) kabul edilmitir. Eserleri : iir : Dvn Nesir : 1.Fezil'l-Cihd Tercmesi, 2.Hads-i Erban Tercmesi, 3.Melim'l-Yakn, 4.El-lm (Mekke Tarihi)
MERSYYE- SULTN SLEY M N HN ALEYH'RRAHMET VE'L- GUFR N V Gn dodu h- lem uyanmaz m hbdan Klmaz m cilve hay me-i gerdn-cenbdan Yollarda kald gzlerimiz gelmedi haber Hk-i cenb- sdde- i devlet- mebdan Reng-i izr gitdi yatr kendi huk-leb ol gl gibi ki ayr dpdr gl-bdan Gh hicb- ebre girer husrev felek Yd eyledike lutfunu terler hicbdan
59 60
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Tfl- siriki yerlere girsin dum odur Her kim gamndan alamaya eyh u bdan Yansn yaklsn te-i hecrinle fitb Derdinle kara ullara girsin sehbdan Yd eylesin hnerlerini kanlar alas n Tgn boyunca karaya bats n krbdan Derd gamnla k-i gir bn edip kalem Prhenini prelesin gussadan alem VI Tgn iirdi d mana zahm- zebnlar Bahs etmez oldu kimse kesildi lisnlar Grd nihl-i serv-i ser-efrz- nzeni Ser-kelik adn anmad bir dah banlar Her kanda bassa py- semendin nisr iin Hnlar yolunda cmle revn etdi cnlar Det-i fenda mrg-i hev dur mayp konar Tgn Hud yolunda sebl etdi kanlar emr gibi ry- zemne taraf taraf Saldn demir kuakl cihn pehlevanlar Aldn hezr btgedeyi mescid eyledin Nks yerlerinde okutdun eznlar hr alnd ks- rahl etdin irtihl Evvel konan oldu cinn bstnlar Minnet Hud'ya iki cihnda klp sad Nm- erfin eyledi hem gz hem ehd
(Dv n, s.78-79)
TAHMS- GAZEL- SULT N SLEY MN HN I Cme-i shhat Huddan halka bir hl'at gibi Bir libs- fhir olmaz cisme ol kisvet gibi Var iken baht u sadet kuvvet kudret gibi Halk iinde mu'teber bir nesne yok devlet gibi Olmaya devlet cihnda bir nefes shhat gibi II Ehl-i vahdet kintn kil dnsdr Merd-i fri lemin mmtz mstesnsdr Gr ne der ol kim sz gy Mesh enfsdr Saltanat dedikleri ancak cihn gavgs dr Olmaya baht u sadet dnyada vahdet gibi III Tat- Hak mnis-i bez m-i bekdr kbet Shhat- cn u beden senden cddr kbet Bd- sarsardr fen lem hebdr kbet Ko bu ay u ireti nkim fendr kbet Yr- bk ister isen olmaya tat gibi IV lemi gzden geirsen eylesen bin y l rasad Devr iinde dur masan grsen hezrn nk bed Her tarafdan aksa dny ml gelse l-yu'ad Olsa kumlar sanca mrne hadd aded Gelmeye bu e-i arh ire bir sat gibi
61
62
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
V Menzil-i syi-i ukbya istersen vsl Hubb- dnydan fergat gibi olmaz doru yol dmn erbb- uzletdir hemn Bk mell Ger huzr etmek dilersen ey Muhibb fri ol Olmaya vahdet makm ke-i uzlet gibi
(Dv n, s.90-91)
GAZEL Hattm hisbn bil dedin gavglara saldn beni Zlfm haylin kl dedin sevdlara saldn beni Geh bve giryn edip geh bdve pyn edip Mecnn- ser-gerdn edip sahrlara saldn beni Vaslm dilersin n dedin lutf ediben olsun dedin Yarn dedin bir gn dedin ferdlara saldn beni Ysuf gibi izzetde sen Ya'kbve mihnetde ben Dil skin-i Beyt'l- Hazen tenhlara saldn beni Bk-sfat verdin elem etdin gzm ya n yem Kldn gar k-i bahr- gam derylara saldn beni
(Dv n, s.430)
GAZEL Fer mn- aka cn ile var inkydmz Hkm-i kazya zerre kadar yok indmz Ba emeziz ednye dny-y dn iin Allh'adr tevekklmz i'timdmz Biz mttek-y zer-ke-i cha dayanmaz z Hakk'n keml-i lutfunadr istindmz Zhd salha eylemeziz iltic hele Tutdu egeri lem-i kevni fesdmz Meyden saf-y btn- humdur garaz hemn Erbb- zhir anlayamazlar murdmz Minnet Hud'ya devlet- i dny fen bulur Bk kalr sahfe-i lemde admz
(Dv n, s.218)
63
64
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
BEHET NECATGL
stanbul'da dodu (1916). 1940'da stanbul Yksek retmen Okulu'nu bitirdi. Kars Lisesi'nde balad edebiyat retmenliini stanbul Eitim Estits'nde (1960-1972) sona erdirdi. 13 Aralk 1979'da stanbul'da ld. Zincirlikuyu Mezarl'nda medfundur. "Eski Toprak" ile 1957 Yeditepe iir Armaann, "Yaz Dnemi" kitabyla da Trk Dil Kurumu 1964 iir dln kazand. iirde krk yln, doumundan lmne, orta halli bir vatandan, birey olarak bandan geecek durumlar hatrlatmaya; ev-aileyakn evre geninde, gerek ve hayal yaantlarn iletmeye, duyurmaya harcad. Eserleri : iir : 1.Kapalar (1945), 2.evre (1951), 3.Evler (1953), 4.Eski Toprak (1956), 5.Arada (1958), 6.Dar a (1960), 7.Yaz Dnemi (1963), 8.Divane (1965), 9.ki Bana Yrmek (1968), 10.En/Cam (1970), 11.Zebra (1973), 12.Kareler Aklar (1975), 13.Sevgilerde (1976), 14.Beyler (1978), 15.Syleriz (1980). "Sevgilerde", btn kitaplarndan kendi eliyle setii iirlerden olumutur. eviri iir : Yalnzlk Bir Yamura Benzer (1984). Deneme : Bile /Yazd (1979) Radyo Oyunu : 1.Yldzlara Bakmak (iki oyun, 1965), 2.Gece Aevi (be oyun, 1967), 3. Turunlar (alt oyun, 1970), 4.Pencere (drt oyun, 1975). Szlk : 1.Edebiyatmzda simler Szl (1960), 2.Edebiyatmzda Eserler Szl (1979)
Evin -e hali, gn boyu, Ha gayret emektar deve! Srtnzda y llarn yorgunluu Akam erkenden eve. Evin -de hali, saadet, Is nmak ocaktaki alevde Snm yldzlara kar I klar varsa evde. Evin -den hali, uzaks nz, Hatt iinde yaarken Aklarn, lmlerin omzunda Ayrlmak varken evden.
(Sev gilerde, s.72)
ONLARDA Birazd vard ok denendi Geldiler almaya diyebiliyor musunuz Ge bile kald. Onlar n meclisinde hep birini dlerim. Ayr iimde / kinden vurduum da Yzlere kar -Karlar nda my m? Yan yan -- o ses! Boyuna ayn iit! Bir / kendi'yi iki olurak brakarak Deimez fincanla tutulur gelenlere Bir bakma yaamak, grclere karak. Uzak/da kalanlar bir yerde kesilmeleri! Hangi pnar (yollara bakyorum kans z) Aldatt seni Nergis? Neyi kurtarr kaarken Sular/da bulank kk zaman balklar Ondalm onlarda -- belki biraz alar Yzlere kar bir eyler yapmal!
(Sev gilerde, s.234)
EV N HALLER Evin yaln hali ster cce, ister dev Camlar nda perde yok Bombo, ev. Evin - i hali, sabah, Geciktiniz haydi! Uykularn tatland sularda Brakacaksnz evi.
65 66
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NE KADAR Baktlarsa gre/ne kadar Bir aynayd grdler Yzlerine tutulan. Yllar sonra birisi anlatt anda Gene solgun bir gle/ne kadar Bakar buzlu camlardan.
BER AYVAZOL U
Sivas'n Zara ilesinde dodu (1953). 1975'te Bursa Eitim Enstits Trke Blm'nden mezun oldu. eitli liselerde retmenlik (1980-1985), TRT'de denetimcilik grevlerinde bulundu. Hergn ve Tercman gazetelerinde sanat-edebiyat sayfalar ynetti. "Ak Estetii" adl kitabyla fikir dalnda 1982 Trkiye Yazarlar Birlii Armaan'n kazand. Eserleri : iir : 1.Glnme (1983), 2.Kaknus (1991), 3.iirler (1996) Deneme : 1.Ak Estetii (1982), 2.Gemii Yeniden Kurmak (1987), 3.Halk iirinden Tarihe (1991), 4.ehir Fotoraflar (1994), 5.Gelenein Direnii (1996), 6.Yaza Yaza Yaamak (1999), 7.Kuunun Son ark s (1999), 8.Alt izili Satrlar (2000), 9.Altn Kap (2001), 10.Derkenar (2002), 11.Divan Yolu (2003) nceleme : 1.Yahya Kemal : Eve Dnen Adam (1985), 2.slm Estetii ve nsan (1989), 3.Gller Kitab (1992) Fabl : Aslanlar, Tilkiler ve Eekler (1990) Biyografi : 1.Defterimde 40 Suret (1996), 2.Dede Efendi (1997), 3.Peyami, Hayat Sanat Felsefesi Dram (1999) Roman : Bozgunda Fetih Ryas (2001)
YN Tutar bir ah hyu yhlarda Kim atar kemendi kalkar divandan Bir a gnmze. Aynalarda ok ey grlptr Yokken sylenmi, olmadan grlmse Gitmi hepsi cmle/ten. De kalka hasta-i gam O hangi yollardan gelir ynmza. Her ayrlta en az hzn vardr Ellerinde bir airin Par lar bu ne zamandr Kar m ynmze.
DAHA DENZ DAHA DA I zlp masallarda rlm gr salar Esti dalar mzda hr Akdeniz rzgr Bir bir uyandlar o tuzlu serinliklere, Gklerden grl grl gkler indi yere. Atlar huysuzland, kprd yeleleri Ve kabaran sularn destan velveleleri... Eridike zirvelerde dalar gibi kar, Par lad ifte su verilmi iri kllar. Kopup -Asya'dan nice binlerce atl, Nice binlerce yiit batanbaa pusatl Atld gnbatya daha deniz daha da!
67
68
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
II Gndousundan iekler getirdik dalar na. Urayp bir bir eski zaman sevdalarna, Geldik ve 'Tanr bir' dedik yzgrml, Seni grdk ey nigr- rm, zld by. Tun yzl kahramanlar, bengisu kadehleri, Zafer musikiler i ve raks titretti yeri. Gne sonsuz me'ale, birleen dou bat, Ve uyanan yeryznde bir k saltanat. Biz gzellik avclar , biz gk yolcular Sen yeeresin diye sebil ettik sular , Bir zge bahar oldu, ald bir zge a. III Buda'y brakr z Nirvana'ya gmlm, Tao bir in gecesinde ksa sren d. nce fikirle Buda, ince izgilerle in Erge varr geree, d glgesi gerein. Gelirlerse soyunur, ak pak olur gelirler, Krarlar putlar n kbleye ynelirler. Alr bu boz dalarda binlerce lle, Halar birer birer eilir, dner hille. Alr tennreler, dner dner a lr Ve kalkar cmle perde, uyanr ebed sr, ems eriir, vakt eriir, dner Mevln. IV Dikmi moolca gzlerini bu gzel aa, lm yeersin diye kin eker ler topraa. Nedir bu bahar ortasnda bu apansz kar, Kimdir onlar ki bahemi yamalarlar? Bilmezler, birgn iekler aar kardan, Birgn zlenen Leyl grnr uzaklardan. Serviler byr, kubbeler ykselir yine, Eriir bu topraklar masal zenginliine. Sonra bir oul doar ad stanbul olur, zad ettiimiz kin, sevdamza kul olur.
69 70
Kopup Anadolu'dan nice binlerce atl, Nice binlerce yiit batanbaa pusatl, Atlr gnbatya daha deniz daha da!
(iirler, s.9-12)
BAKARDIM GNE AVULA RIMDA Hani gzel ocukluk evleri vard Grlmemi ryalar grdmz Yldzlara brnrdm ynce Ay m ellerimden kayard. Dalarda kar yaard l l Alas dalar vard uzakta. Dalarda masallardan kopup gelmi Ate yakan bin atl dnrdm Ve sonra koardm pencereme, Pencerem masallara bakard. At srerdim doludizgin dalara, Dalar uyanrd ar uykulardan. Alrdm kendimi kor kulardan, Biraz daha byrdm, biraz daha. Hlya gibi gizlice kurulmu Masal sofralar ve bir ocuk ylesine sevilmi ve doyurulmu Ki baheler, kular ve kahkaha. Gller aard par mak ular mda, Bakardm, gne avularmda.
(iirler, s.34)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
AK I lemde ne var ki aktan zge Beyhde nefes tketme air Bitmez diyerek sar ldn mr Bir sde fasldr aka dair
(iirler, s.37)
EEK V E AK Grdm sz denizinde Cneyd'i inciler devirmedeydi. Yz ay gibi pr l pr ld yine ve halk etrafnda halka halka inci diz medeydi can ipliine. Derken bir kyl feryad ederek "Cneyd sen olsan gerek!" diye kageldi tela iinde: "Ey srlar hazinesi, mklm var, dediler ki kalk Cneyd'e git, aarsa bu kapy Cneyd aar!" Ve Cneyd dnd kylye : "Neden ekip ah klc n byle s neden bize geldin, syle?" "Dn, dedi kyl, odun kes meye daa kmtm nafakam iin, dp kaldm - ihtiyarlk bu yauyku dedikleri kr kuyuya. Bir uyandm ki ne grsem iyi, yerinde yeller eser eeimin! O benim krk y llk eeimdi, bilmem hangi cehennemde imdi? Medet prim, re sende!" te o dem ay yznde Cneyd'in ald binlerce tebessm gl. "Sabret, dedi kylye, otur ve sus, halleder iz bu mkl!" Ak bahsini gnl defterinden, bulup doruldu yerinden. Dedi ki : "Ey bizimle bu baa gl devirmeye gelen canlar !
71 72
R V E GEREK Ben geree dndm dedi air Birdenbire vazgeti iirden Gerek diye bir perdeyi at Binlerce iir parlad birden
(iirler, s.46)
ESK ZAMA NLAR R II Biliyorum, bu yoldan birileri Binip yrk atlar na, gitmiler. imdi belli belirsiz ayak izleri Uzar gider biteviye. airim ben, eski bir yol ocuu, Yeni yolculuklara dnden haz r. Gne yeniden gneleyin dosun Diye aldm klcm karanlklara. Uzaklarda kervan ngraklar , Nal sesleri, yaanmam sevdalar, Dallar nda gneler aan aa Ve bulutlar gibi uuan dalar. Bu yollarda benden baka yolcu yok, Dilimi kimse bilmez, halbuki ben Sylenmemi szleri airlerin Aparm m gizlice diller inden.
(iirler, s.70)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Aranzda mrnce ak derdine dmeyen varsa kalks n ayaa!" Kalt bir kara yzl bilgi : "Sylediklerin masal, dedi, ey Cneyd, krler olsun ki dmedim ak derdine hi ! Ben bu ilmin ezel cahiliyim, sevmedim imdiye dek!" Cneyd dnd kylye, "Al, dedi, ite kaybettiin eek!"
(iirler, s.129-130)
CAHT SIT KI TARANCI

Diyarbakr'da dodu (1910). stanbul'da Galatasaray Lisesi'ni bitirdi (1931). Mlkiye Mektebi'ndeki yksek renimini Paris'te tamamlamak istedi (1939), kinci Dnya Sava knca yurda dnd (1940). Ankara'da birka kuruluta mtercim olarak alt. 1945'te ar bir hastala yakaland. Trkiye'de tedavisi bir sonu vermeyince Viyana'ya gtrld (1956). Orada bir hastahanede ld (13 Ekim 1956). Cenazesi Ankara'da topraa verildi. Otuz Be Ya iirinin 1946 CHP iir Yarmas'nda birincilik kazanmasyla n yaygnlat. Biim kaygsn n planda tuttuu iirlerinde hayatn ve akn gzelliini vd, lmn stnln vurgulad. Trkeyi btn tatllk ve anlatm gcyle iire geirdi. Eserleri : iir : 1.mrmde Skt (1933), 2.Otuz Be Ya (1946), 3.Dten Gzel (1952), 4.Sonras (1957) Mektup : Ziya'ya Mektuplar (1957) Hikye : Cahit Stk Taranc'nn Hikyecilii ve Hikyeleri (1976)
ALLAH'I ARA RKEN Bilirim ne yapsam hata, Yanl attm her adm; Ellerim elma dalnda; dem'le Havva ecdadm. Belli ne birdir ne iki; Gnahm bamdan akn. Ya Rab sen de bilirsin ki Bir sen varsn bana yakn. Yaaran gzlerime bak, Ben yalan sylemek bilmem, Hereyim gnete plak; Nedamet bende cehennem.
73
74
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Ben ne geceleyin y ldz, Ne kelebeim gndzn. Bana ben gibi riys z Yzn gerek Ya Rab yzn. Bo deil ettiim niyaz Halden bilmiyor kimseler, Dost mu d man m tannmaz, Suda oynyan ehreler. Gitmekle bitmiyor umman; Sular azgn, tekne delik. Ah bu dalar, ah bu duman! Yolunu ard geyik. Gn yoktur gesin tasasz; Geceler dersen Kerbel. Sanrm her den yldz Gsmden kopan vaveyl. Merhem tutmuyor yarada; Kr ld kolum kanadm. Genliim gitti arada. Ah neden sonra anladm. Ben de, senden gayri hasret Demez gzya dkmee, Medet byk Allah medet, Kulunu saran geceye.
(Otuz Be Y a, s.32-34)
akaklar ma kar m yad ne var Benim mi Allah'm bu izgili yz? Ya gzler altndaki mor halkalar? Neden byle d man grnrsnz; Yllar y l dost bildiim aynalar? Zamanla nas l deiiyor insan! Hangi resmime baksam ben deilim. Nerde o gnler, o evk, o heyecan? Bu gler yzl adam ben deilim; Yalandr kaygs z olduum yalan. Hayal meyal eylerden ilk akmz; Htras bile yabanc gelir. Hayata beraber baladmz Dostlarla da yollar ayrld bir bir; Gittike artyor yalnzlmz. Gkyznn baka rengi de varm ! Ge farkettim tan sert olduunu. Su insan boar, ate yakar m ! Her doan gnn bir dert olduunu, nsan bu yaa gelince anlar m. Ayva sar nar kr mz sonbahar ! Her yl biraz daha benimsediim. Ne dnp duruyor havada kular? Nerden kt bu cenaze? len kim? Bu ka nc bahe grdm trumar? Neylersin lm herkesin banda. Uyudun uyanmadn olacak. Kimbilir nerde, nasl, ka yanda? Bir namazlk saltanatn olacak. Taht misali o musalla tanda.
(Otuz Be Y a, s.152-154)
OTUZ BE YA R Ya otuzbe! Yolun yars eder. Dante gibi ortasnday z mrn. Delikanl amzdaki cevher, Yalvarmak, yakar mak nafile bugn, Gznn yana bakmadan gider.
75
76
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
CENAB AHABEDDN
Manastr'da dodu (1870). Asker Tbbiye'yi bitirdi (1889). htisasn Paris'te yapt (1890-1894). Yurda dnnce karantina doktoru olarak Mersin ve Rodos'ta alt. 1896'da shhiye mfettilii greviyle Cidde'ye (Hicaz) gitti. 1914'te kendi isteiyle emekliye ayrld. Edebiyat Fakltesi'ne mderris oldu (1914-1922). 13 ubat 1934'te beyin kanamasndan ld. Bakrky Mezarl'nda medfundur. Paris'ten dndkten sonra kiiliini belirten yeni iirlerini Servetifnun dergisinde yaymlayan Cenab ehabeddin, bu edebiyatn byk temsilcisinden biridir. Konularn ak ve tabiattan alan iirleriyle sembolizmin ncs saylr. 1908'den sonra daha ok nesirle uramtr. Eserleri : iir : Cenab ahabeddin'in Btn iirleri (1984) Gezi : 1.Hac Yolunda (1909), 2.Avrupa Mektuplar (1919) Makale : 1.Evrk- Eyym (1915), 2.Nesr-i Harb, Nesr-i Sulh ve Tiryaki Szleri (1918) Oyun : 1.Yalan (1911), 2.Krebe (1917)
Seni solgun hadkalarda arar; Sen aarken iekler stnde Ufack bir iekli yelpze, Na' n stnde imdi ey mrde Balad para para pervze karlar Ki semden der, der alar ! Utunuz, gittiniz siz ey kular; Kck, ser-sefd baykular gibi kar Sizi dallarda, lnelerde arar. Gittiniz, gittiniz siz ey mrgn, imdi bo kald ser-te-ser yuvalar; Yuvalarda -yetm-i b-efgn! Son kalan m tyleri kovalar karlar Ki havada uar uar alar! Destinde ey sem-y it tde tdedir Berg-i semen, cenh- kebter, sehb- ter... Dk ey sem -revn- tabat gundedir; Hk-i siyhn stne sf kfeler! Her hsr imdi -ne yaprak, ne bir iek! Bir tde-i z ll siyeh-reng n-md... Ey dest-i s mn- it, dur ma, dur ma ek Her hsrn stne bir stre-i sefd! Gklerde emeller gibi r zn oluyor kar, Her sda haylim gibi pyn oluyor kar. Bir bd- hamun per-i sfnda uyuklar Tarznda durur bir aralk, sonra uarlar. Soldan saa, sadan sola lerzn gir zn, Gh a mada tyler gibi, gh olmada rzn,
ELH N-I T Bir beyaz lerze, bir dumanl uu; Eini gib eyleyen bir ku gibi kar Geen eyym- nevbahr arar... Ey kulbun srd- eyds, Ey kebterlerin nedeleri, O bahr n bu ite ferds: Kaplad bir derin skta yeri karlar Ki humne dem-be-dem alar ! Ey uarken dp len kelebek, Bir beyaz re-i cenh- melek gibi kar
77 78
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Karlar.. btn elhn mezmr-i sktun, Karlar.. btn ezhr riyz- melektun... Dk hk-i siyh stne, ey dest-i sem dk, Ey dest-i sem, dest-i kerem, dest-i it dk: Ezhr- bahr n yerine berf-i sefdi, Elhn- tuyrun yerine samt- mdi!..
(Cenab ahabeddin'in Btn iirleri, s.223-224)
DADALOLU
Toroslarda 1785-1868 yllarnda gebe hayat yaam olup asl ismi Velid ir. Ak Musa isimli bir ozann oludur. Trkmenlerin Avar boyundan olan Dadalolu, Dervi Paa kumandasndaki "Frka-i slahiyye" ordusunun "mecburi iskan" politikasna kar km, bu kar k n sazna yanstmtr. Koma, trk, varsa, semai ve destan yazm olan Dadalolu'nun dili, ak iirlerinde ince, ili; cenk iirlerinde ise sert ve pervaszdr.
R Ey nes m, ey denizler, ey kular Siz susun, ben terennm eyleyeyim Ey nes m, ey denizler, ey kular Size esrr- kalbi syleyeyim! kimdir neferim airim ben mdr hkimdir Btn heng-i kinta sesim! Tar m bir kk gne gibi ben Ke's-i kalbimde tr- ezhr!
(Cenab ahabeddin'in Btn iirleri, s.382)
KOAKLAMA Kalkt g eyledi Afar illeri Ar ar giden eller bizimdir Arap atlar yakn eyler ra Yce dadan aan yollar bizimdir Bir gn bir imizi bee sayarlar Demir donla mihver klah giyerler Kavgay grnce figan kurarlar Eli mzrakl alar bizimdir Belimizde klcmz kir mani Ta deler mzramn temreni Hakkmzda devlet etmi ferman Fer man padiahn dalar bizimdir Dadalolu yarn kavga kurulur ter tfek davlumbazlar vurulur Nice ko yiitler yere serilir len lr kalan salar bizimdir
(Trk Halk iiri, s.81)
79
80
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ERDEM BAYAZIT
Mara'ta dodu(1939). Liseyi orada bitirdi. Bir sre stanbul ve Ankara Hukuk Fakltelerine devam etti. 1963'te renimine ara vererek askere gitti. Askerlik dn ykse k renimini Ankara niversitesi DTCF Trk Dili ve Edebiyat Blm'nde tamamlad. Edebiyat retmenlii, ktphane mdrl yapt. stanbul Trk Musiksi Devlet Konservatuar'nn kuruluu srasnda Genel Sekreter olarak alt. Daha sonra, Sanayi Bakanl nsangc Eitim Dairesi Bakan Yardmcs iken bu grevinden ayrlarak Akabe Yaynlar'nn ve Mavera Dergisi'nin ynetimini stlendi. 1984'te Akabe A..'nin stanbul'a tanmas karar ile bu grevini devrederek yeniden memurlua dnd. Devlet Planlama Tekilat'nda szlemeli personel olarak alt. 1987-1991 yllar arasnda Anavatan Partisi'nden Kahraman-mara Milletvekili olarak grev yapt. Bilhere stanbul'a yerleti. iirlerinde slm dncesinden kaynaklanan; a, makina medeniyetini ve deerlerini yarglayan bir tavr dikkati eker. Tok, kavgac, destans bir slupla sylenmi irlerinde ayrca lirik duygular ilenmitir. Afganistan gezisi izlenimlerini iine alan "pek Yolundan Afganistan'a" adl kitabyla Trkiye Yazarlar Birlii Basn dl'n kazand (1981). "Risaleler" ile Trkiye Yazarlar Birlii'nce 1987'de yln airi seildi. Eserleri : iir : 1.Sebeb Ey (1973), 2.Risaleler (1987), 3.iirler (1993) Gezi : pek Yolundan Afganistan'a (1981)
Onlar gittiler Topraktan bir iaret ta yarak alnlar nda Ben imdi bir yanda Gerilmi bir an gibiyim Doumla lm arasna. Onlar gittiler Gelen bir zamandan bir haber gibiydiler. Ben imdi bu yanda ilmi bir and iin bekleyenim Kurulmu saat gibi. Onlar gittiler Giderken bir mutu gibiydiler.
(iirler, s.27)
NDEN GDENLER N "Sait Mutlu, Sabri Arslan, Mehmet Emin Balyan, Ahmet Ycel'in aziz hatralar na" Onlar gittiler Yalnz bir yemin kald aramzda Ben imdi bir yanda Kaslm plak bir kurun gibiyim Namluda.
81
82
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ERZ URUMLU BRAHM HAKKI

Erzurumun Hasankale ilesinde dodu (1703). Erzurum'un tanm simalarndan Dervi Osman Efendi'nin oludur. Annesi Hz.Peygamber'in soyundan erife Hanife Hatun'dur. lk tecvid ve Kur'an derslerini babasndan ald. Dokuz yanda iken babasnn arkasndan Siirt'in Tillo kyne giderek Kdir eyhi smail Fakirullah'a intisap etti. Tahsilini burada tamamlad. Babasnn lmnden sonra (1719), eyh smail Fakirullah'a halife oldu. slm ilimlerle tasavvufu eyhinden tahsil etti. 1719 ve 1735'te iki defa Tillo'dan Erzurum'a dnd. Erzurum'a ilk geliinde dokuz yl kald. 1738'de stanbul'a, oradan Hicaz'a gitti, dnte bir mddet Msr'da ikamet etti. 1745 ve 1754'te stanbul'a, 1763 ve 1767'de Hicaz'a ikier defa daha gitti. stanbul'da bulunduu srada I.Sultan Mahmud'un izniyle Ktphne-i Hmyn'dan istifde etti. 1754-1764 yllarn Erzurum'da geirdi. lk be e serini burada tamamlad. 22 Haziran 1780'de Tillo/Siirt'te vefat etti. brahim Hakk, (mutasavvf, mtefekkir, sosyolog, psikolog, astronomi limi, fen adam ve kelmc) gibi hususiyetleriyle ok ynl bir limdir.. Eserleri : iir : Dvn- brhm Hakk Tasavvuf : 1.Marifet-nme, 2.nsn- Kmil, 3.Kenz'l-Fth
Cmle geceyi uyuma Kayymu seversen T hayy olasn Hayy ile ey cn gecelerde klar uyumaz gece, hem sen uyuma kim Gnln gzne grne, cnan gecelerde Dil beyt-i Huddr, onu pk eyle sivdan Kasrna nzl eyler, ol Sultan gecelerde Az ye, az uyu, hayrete var, fn ol andan Bul cn- bek, ol ana mihmn gecelerde Allh iin ol halka mukrin gece gndz Ey Hakk nihn ak oduna yan gecelerde
(Marif et-nme, s.620)
TEFVZ-N ME I Hak erleri hayr eyler Zannetme ki gayr eyler rif n seyr eyler
Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler
(GECELERDE) Ey dde nedir uyku, gel uyan gecelerde Kevkeblerin et seyrini seyrn gecelerde Bak heyet-i lemde bu hikmetleri seyr et Bul Sniini, ol ana hayrn gecelerde n gndz olursun nice ayr ile gfil Koy gafleti dil-drdan utan gecelerde Gafletle uyumak ne rev abd-i fakre efkatle nid eyleye Rahmn gecelerde
III Kalbin Ona berk eyle Takdr ini der k eyle Tedbrini terk eyle
IV Hallk- Rahm oldur Rezzk- Ker m oldur Fa'l- i Hakm oldur

Mevl grelim neyler Neylerse gzel eyler 83 84
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
VII Hakk'n olcak iler Botur gam u tevler Ol hikmetini iler

XVI Nr kalacak yerde Ngh aar ol perde Der mn eder ol derde

X Sen adli zulm sanma Teslm ol oda yanma Sabr et sakn usanma
XVII Her kuluna her nda Geh kahr u geh ihsnda Her anda O bir nda
XI Deme u niin yle Yerincedir ol yle Bak sonuna sabr eyle

XXI Geh sde v gh rengn Geh tabn eder sengn Geh hurrem geh gamgn
XII Hi kimseye hor bakma ncitme gnl y kma Sen nefsine yan kma
XXVII Her szde nasihat var Her nesnede z net var Her ite ganmet var
XIII M'min ii reng olmaz kil huyu ceng olmaz rif dili teng olmaz
XXVIII Hep remz irettir Hep gamz u berettir Hep ayn- inyettir
(Ma'rif etnme, s.761-765)
85
86
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
EREFOLU RM
Asl ad, Abdullah olup Msr'dan g ederek znik'e yerlemi bir ailenin oludur. Ykse k bir renim grdkten sonra Bursa'da Emir Sultan'n hizmetinde bulundu, onun tavsiyesiyle Ankara'da Hac Bayram- Veli'ye dervi ve damad oldu. Sonradan Kdir tarikatnn Erefiye ubesini kurdu. 1469'da vefat etti. Mezar, znikteki Erefolu Rm Tekke si'ndedir. Eserleri : iir : Dvn Nesir : Mzekki'n-Nfs
Deme bir derv fakri hor grp hor bakma kim Gnlnn her kesinde Ar- Rahmn gizlidir Muhb ise cn u dil, bulur hayt- cvidn Dervin her bir sznde b- hayvn gizlidir Gr bu Erefolu Rm bahr- akda neyledi Cn u badan geip cnnda cnn gizlidir
AK Cihn hie satmaktr ad ak Dkp varl gitmektir ad ak Elinde skkeri ayruga sunup Auyu kendi yutmaktr ad ak Bel yamur gibi gkten yaarsa Ban ona tutmaktr ad ak Bu lem sanki oddan bir denizdir Ana kendini atmaktr ad ak Var Erefolu Rm bi'l-hakkat Vcdu fn etmektir ad ak GZLDR Ey gnl bir derde d kim onda der mn gizlidir Gel kar bir katreye kim onda ummn gizlidir Terk edip r nmsu giy fergat hrkasn Bu fergat hrkas nda s rr- sultn gizlidir
87 88
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
FATH OKUMU
Kahramanmarata dodu (1968). lkokulu ayn ehirde okudu. 1986'da Kayseri Develi mam-Hatip Lisesi'ni bitirdi. Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi ve Msr el-Ezher niversitesi mezunudur. 1994-1996 yllar arasnda Kahramanmara St mam niversitesi Sosyal Bilimler Enstits'nde Aratrma Grevlilii yapt. Ayn Enstit'de "slm'n Estetik Anlay" adl Ykse k Lisans tezini hazrlad. Dastan Uluslararas Dou niversitesi Arap Dili ve Edebiyat Blmnde retim Eleman olarak alt. Halen Rotterdam slam niversitesinde (Hollanda) Aratrma Grevlisidir. Eserleri : 1.Sevgili Kasidesi (1992), 2.Malik bin Nebi : Yirminci Asrn ahidi (1998), 3. Sleyman ile Belks (2002), 4.Cennetim Olur musun? (2003), 5.Adm Gzel Olsun.(simler Szl) (2003), 6.Gen Okurlar in Hz.Muhammed. (2004)
Yzm yere dnkt, ellerim semaya Umudum daha da bykt Korkum bir Himalaya Rabbim Seni aradm Enfal'de, Tevbe'de llerde, yollarda, gurbet ellerde... Bedir'deki yze Tebk'ten geri kalan kiiye sordum Duydum ki taht kur musun Mmin gnllerde
(Sev gili Kasidesi, s.9)
BLDR Gelirsen bir eyll sabah gel yamurlar damlasn slak sandan gzyandan bir deniz ver iime imekler frlasn baklar ndan Kirli bir sevgiyle taar yreim gnein erilmez naklar ndan bir demet gl getir cici bebeim Vakit sabah olsun ve eyllde gel
(Sev gili Kasidesi, s.50)
YAKARI I. DB E Allahm, Namaz m senin iin, niyazm sana Hayatm adak yoluna Buyur et geleyim Kurban olay m sana Damttm yreimden damla damla ak Kimi gecelerin nr har mannda nci diye satm ay , yldz Ayaklar altna Bunlar gnahkr n gzyalar Tevbe atlaryd Melekler Toplayp getirdiler mi sana?
89 90
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
FTH SULTAN M EHMED

Bir a kapatp yeni bir a at iin Fatih nvanyla anlan Sultan Mehmed, 1431'de Edirne'de dodu. Kk yata (1443) Manisa'ya vali olarak tayin edildi. Babas Sultan II.Murad'n 1451'de lm zerine ikinci defa pdiah oldu (lk padiahlk dnemi : 1444-1446). 30 yllk saltanatnda Anadolu'nun siyas birliini kurmaya alt. stanbul'un fethini gerekletirmesi (1453) dnya ve Trk tarihi iin bir dnm noktas oldu. Edebiyat, matematik, astronomi, kimya ve slm dncesine vkf olduu gibi Hristiyan dini ve Yunan felsefesine de in idi. Arapa ve Farsa'dan baka, talyanca, Latince, Rumca, Slavca ve hatta Franszca, branice, Geldanice dillerini bildii sylenir. Fatih'in yeni bir sefere hazrland srada Yahudi hekimi tarafndan zehirlendii rivayeti kuvvetlidir. 3 Mays 1481'de Gebze'de vefat etti. air pdiahlarn Divan tertip etmeleri Fatih'le balamtr. Eserleri : iir : Dvn
Enbiy v evliyya istindm var benim Lutf- Hak'dandr hemn mmd-i feth u nusretim Nefs ml ile n'ola klsam cihnda ictihd Hamd li'llh var gazya sad hezrn rabetim Ey Muhammed mu'cizt- Ahmed-i Muhtr ile Umar m glib ola a'd-y dne devletim
(Fatih ve iirleri, s.149)
(N-TAMM) GAZEL Skiy mey ver ki bir gn llezr elden gider n erir fasl- hazn b u bahr elden gider Her nice zhd salha mil olur htr m Grdmce ol nigr ihtiyr elden gider yle hk oldum ki h etmee havf eyler gnl Lcerem bd- sab ile gubr elden gider
NAZM Zlfnn zincrine kul eyledin hm beni Kulluundan etmesin zd Allh'm beni Yakmaa v ykmaa hep cmle el bir etdiler Sz- sne ek-i dde te-i hm benim
GAZEL Grsek ol gonca lebi k- i gir bn ederiz Gl yzn ydna blbl gibi efgn ederiz Hasta dil kapna varsa n'ola tmr ister Yine bu derde onun derdine der mn ederiz Mihrin ey hsn-i bed' u leb-i la'li r n Kssa-i Hamza gibi leme destn ederiz Kmetin evki alem-ve ne kadar olsa ayn Dilde rz- dehenin s rrn pinhn ederiz
91 92
GAZEL mtisl-i "chid fi'llh" olupdur niyyetim Dn-i slm'n mcerred gayretidir gayretim Fazl- Hakk u himmet-i cnd-i riclullh ile Ehl-i kfr ser-te-ser kahr eylemekdir niyyetim
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Avniy geri lm dnyada mkil idir Gamze-i dil-ber ile biz onu sn ederiz
FARUK NAFZ AMLIBEL

stanbul'da dodu (1898). Tp Fakltesi'ndeki yksek renimini yarda brakarak nce yazar, sonra retmen oldu. Kayseri (1922), Ankara (1924-1932) ve stanbul'da (1932-1946) edebiyat retmenlii, stanbul milletvekillii (1946-1960) yapt. 8 Kasm 1973'te Akdeniz'de Samsun gemisinde bir gezideyken kalp yetmezliinden ld. stanbul'da Zincirlikuyu Mezarl'nda medfundur. Faruk Nafiz, hecenin be airinden biri olup, aruz veznini de ustalkla kullanmtr. Duygu ve dnceyi bir arada yrten, romantik ve realist konu ve hayatlar ileyen iirleriyle kendisine yaygn bir n salad. Anayurt adnda haftalk bir sanat dergisi de kard (1933/ 8 say). Eserleri : iir : 1.arkn Sultanlar (1919), 2.Gnlden Gnle (1919), 3.Dinle Neyden (1919), 4.oban emesi (1926), 5.Suda Halkalar (1928), 6.Bir mr Byle Geti (1933), 7.Elimle Setiklerim (1934), 8.Akarsu (1937), 9.Tatl Sert (1928), 10.Aknc Trkleri (1938), 11.Heyecan ve Skn (1959), 12.Zindan Duvarlar (1967), 13.Han Duvarlar (1969) Oyun : 1.Canavar (1925), 2.Akn (1932), 3.zyurt (1932), 4.Kahraman (1933), 5.Yayla Kartal (1945) Roman : Yldz Yamuru (1936)
NAZM Dili tr-i gam zahmnk eyledi Mjen fikri beni helk eyledi Eteimi elden komayp gamn Gir bnm k k eyledi
BEYT Yokdurur zulme r zmz adle biz milleriz Gzleriz Hakk'n r zsn emrine killeriz
HAN DUVARLARI Yaz atlar kinedi, mein krba aklad, Bir dakika araba yerinde duraklad. Neden sonra sarsld altmda demir yaylar, Gzlerimin nnden geti kervansaraylar... Gidiyordum, gurbeti gnlmde duya duya, Ulukla yolundan Orta Anadolu'ya. lk sevgiye benzeyen ilk ac, ilk ayrlk! Yreimin yakt atele hava lk, Gk sar , toprak sar , plak aalar sar... Arkada zincirlenen yksek Toros dalar , nde uzun bir kn soldurduu etekler,
93 94
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sonra dnen, dnerken inleyen tekerlekler... Ellerim taklrken rzgrlar n sana Asld arabamz bir dan yamac na. Her tarafta ykseklik, her tarafta sszlk, Yalnz arabacnn dudanda bir slk! Bu slkla uzayan, dnen, kvr lan yollar, Uykuya varm gibi grnen y lan yollar Ban kaldrarak boluu dinliyordu, Gkler bulutlanyor, rzgr serinliyordu. Serpilmeye balad bir yamur ince ince, Son yoku noktas ndan dzle evrilince Nihayetsiz bir ova aartt benzimizi. Yollar bir erit gibi ufka balad bizi. Gurbet beni muttas l ekiyordu kendine, Yol, hep yol, dim yol.. Bitmiyor dzlk yine. Ne civarda bir ky var, ne bir evin hayli, Sonun ademdir diyor insana yolun hli. Arasra geiyor bir atl, iki yayan, Bozuk dzen talar n stnde tkrdayan Teker lekler yollara bir eyler anlatyor, Uzun yollar bu sesten silkinerek yatyor... Kendimi kaptrarak tekerlein sesine Uzanmm, kalm m yaylnn iltesine. Bir sarsnt... Uyandm uzun sren uykudan, Geiyordu araba yola benzer bir sudan. Karda hisar gibi Nide ykseliyordu, Sa taraftan ngrak sesleri geliyordu : Ar ar nmden geti deve kervan, Bir kenarda grnd beldenin v ran han. Alaca bir karanlk sar madayken her yeri Atlarmz zld, girdik handan ieri. Bir dev bulmak iin bar ndaki yaraya Toplanmt garipler imdi kervansaraya. Bir noktada birle mi vatann drt buca, Gurbet eken gnller kuatmt oca. Bir parlt grd m gzler hemen dalyor, Gsler ekilerek nefesler daralyor,
95 96
iesi is balam bir lmbann , Her yze iziyordu bir hzn kr . Gitgide birer yet gibi derinletiler Yzlerdeki izgiler, gzlerdeki izgiler... Yatamn yannda esmer bir duvar vard, stnde yazlarla hatlar kar mlard : Fn bir iz brakm burda yatmsa kimler, Aygn baygn mnler, a k sak resimler... Uykuya varmak iin bu hazn gnde, er ken, Kapanmayan gzlerim duvarlarda gezerken Birdenbire kpkz l birka satrla yand, Bu drt msr deildi, sanki drt damla kand. Ben garip izgilerle ura rken babaa Rastlamtm duvarda bir ir arkadaa :
On yl v ar ayrym Knada'ndan Baba ocandan yar kucandan Bir iek dermeden sev gi bandan Huduttan hudda atlmm ben
Altnda da bir trih : Sekiz mart otuz yedi... Gzm imza yerinde baka bir ad gr medi. Artk bahtn a ktr, uzun etme, arkada ! Ne hudut kald bugn, ne askerlik, ne sava ; Araya gitti diye ilenme bahrna, Huduttan gtrdn an yetiir yrna!.. Ertesi gn balad gn domadan yolculuk, Souk bir mart sabah... Buz tutuyor her soluk. Ufku tututur madan fecrin ilk alevleri Arkamzda kalyor ehrin kenar evleri. Bulutlarn ardnda gn yanmadan snyor, Hykler bir da gibi uzaktan grnyor... Yanmzdan geiyor ar ar kervanlar, Bir derebeyi gibi kurulmu eski hanlar. Biz bu sonsuz yollarda varyoruz, gitgide, ki da ortasnda boulan bir geide. Sk bir poyraz beni titretirken iimden
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Geidi atlay nca ardm sevincimden : Ardmda kalan yerler anla rken baharla, nmdeki arz rtl imdi karla. Bu geit sanki yazdan k ay r yordu, Burada son frtna son dal kryordu. Yaylmz tketirken yollar ayn hzda, Savrulmaya balad karlar etrfmzda. Karlar etrf beyaz bir karanla gmd, Kar deil, gkyznden yaan beyaz lmd... Gnlmde can verirken kye var mak emeli Arabac haykrd : "te Arapl Beli!" Tanr yardmc olsun gayr yolda kalana, Biz menzile vararak atlar ektik hana. Bizden evvel buraya inen drt arkada Kurmutular tutuan ocaa kar bada. trdayan allar drt cana can katyor, Kimi haydut, kimi kurt masal anlatyor... Gzlerime ker ken ar uyku sisleri iekliyor duvar ocan akisleri. Bu akisle duvarda izgiler beliriyor, Kalbime ate gibi u satrlar giriyor :
Gnlm ekse de yrin hayli Amaya kudretim yetmez cibli Yolcuyum bir kuru yaprak misli Rzgrn nne katlmm ben
Garbim nmma Kerem diyorlar Asl'm el alm harem diyorlar Hastaym derdime verem diyorlar Maral eyholu Satlm'm ben
Bir kitbe kokusu duyuluyor yaznda, Korkarm, yaya kaldn bu gurbet kmaz nda. Ey Maral eyholu, evliylar ada! Bahtna lnet olsun a madnsa bu da. Az deildir, varmadan senin gibi yurduna, Post verenler yabann hayduduna, kurduna!.. Arabamz tutarken Erciye'in yolunu : "Hanc , dedim, bildin mi Maral eyholu'nu?" Gzleri uzun uzun burkulu kald bende, Dedi : "Hana sa indi, l kt geende!" Yaaran gzlerimde her ey artk deiti, Bizim garip eyholu buradan ge memiti... Gnlm Maral'nn yakt kara haber i. Aradan yllar geti, ite o gnden beri Ne zaman yolda bir han rastlasam ir kilirim. nk sizde gizlenen dertleri ben bilirim, Ey kyleri hudda balayan yasl yollar, Dnmeyen yolculara alayan yasl yollar ! Ey garip izgilerle dolu han duvarlar, Ey hanlar n gnlm s zlatan duvarlar ...
(Han Duvarlar, s.15-20)
Sabahleyin gkyz parlak, ufuk akt, Gneli bir havada yaylmz yola kt... Bu gurbetten gurbete giden yolun stnde Ben mevsim dei mi gryordum gnde. Uzun bir yolculuktan sonra ncesu'daydk, Bir handa, yorgun argn, tatl bir uykudaydk. Gn doarken bir lm rysyle uyandm, Baucumda grdm u satrlarla yandm!
YUSUF V E Z ELHA Dinle Tevrt ile Kur'an'da yer alm sesini, Dinlemek derse bedeldir bu gnl kssesini ; Bu gnl kssesi Ysuf'la Zelh'nndr. Bir sabah Ysuf'a tenhda Zelh dedi ki : -"Cn verir sen gibi memlke cihanlar meliki.
97 98
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
"Ne mbrektir o salar ki latf akamdan, "Ve o gzler ki har minde yanar bin amdan. "Gl yzn, servi boyun, hangi glistnndr?" nciler syledi Ysuf ki biilmez deeri : -"Hsn an bahesinin Msr'a bedel heseri! "Her glistn eder samyeli bir gnde mezr ; "Sensin ancak, sanr m, yapra solmaz glzr ! "Kendi hlinde brak bendeni mevt gibi sen. "Sana aksin yetiir canl nedm istersen. "Var temya koyul glgeni tenhlarda ; "Aynalar belki erir tun alevin arpar da, "Suya meylet ki, havuzlar bile hayranndr." -"Kalbim olsun, dilerim, hsnnn aksettii su ; "te geldim sana akmla, kucaklar dolusu. "Byle herkesten uzak yerde ekinmek kimden? "Kim siyah zlfm semezse beyaz cildimden, "T ebed, se meye grsn geceden gndzn! "Nimetullaha nas l yan evirirsin yzn "Her dalndan sana bir meyve sunarken Tb? "Dilein vehile mahslne el koy ki bu ba, "Ey melek-ehre, senin Ravza-i Rdvn'ndr !" -"Rabb'e balanm olan kalbime eytan giremez ; "Bendeler, shibinin mlkne el dediremez ; "Diler ol Ravza-i Cennet, diler ol B- rem, "El uzatmam yine bir meyvene, ey nmahrem, "Ki o nmet bana memn olan ihsnndr." Ve hemen Ysuf uzaklat Zelh'sndan ; Ona ye geldi Azz'in sarayndan zndn Seneler geti bu destn zerinden, seneler ; Deiip gitti as rlarca sren an'aneler : Kald bir htra Ysuf beerin ydnda, O fergatten eser kalmad evldnda... Benziyor kzlar aynyle Zelh'ya fakat! Nerdesin, ak u vef? Nerdesin, ulv efkat?
99 100
O devir, kalbin eser verdii bir mevsimdi ; Bir ikiz eytanat olmu kadn-erkek imdi : bn-i Ysuf da odur Bint-i Zelh neyse ; Biri mecnundur onun dgeri dvneyse ; Grdn her ba bo dalga bir ummnndr.
(Han Duvarlar, s,187-188)
YASSIADA Bilmiyor glmeyi skinlerinin binde biri ; Bir vatan derdi birikmi bir avuluk karada. Kuu hicrn getirir, dalgas hsran gtrr ; Mvi bir gzde elem katrasdr YASSIADA.
(Zindan Duvarlar, s.5)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
FAZIL HSN DALARCA

stanbul'da dodu (1914). lkrenimini Konya, Kayseri ve Adana'da tamamlad. Kuleli Asker Lisesi'ni (1933), Harb Okulu'nu (1935) bitirdi. Piyade subaylyla Dou ve Orta Anadolu'nun, Trakya'nn birok yerlerini dolat. Orduda hizmeti on be yl doldurunca nyzba iken askerlikten ayrld (1950). alma Bakanl Mfettii olarak stanbul'da alt (1952-1960). Aksaray'da Kitap kitabevini at (1959), yaymclk yapt. Trke adnda aylk dergi kard (43 say, 1960-1964). 1970'de kitabevini kapatt. s kitabyla 1956 Yeditepe iir Armaann ; Delice Bcek kitabyla Trk Dil Kurumu 1958 iir dln ; Trkiye Mill Talebe Federasyonu'nun Turhan Emeksiz Aramaann (1966) ald. Arkn ocuk Edebiyat 1973 Yarmas'nda jri, iirine "yarma stn onur dl" verdi (1974). Horoz iir kitabyla Sedat Simavi Vakf dl'n Peride Cell ile paylat (1977). Uluslararas iir Forumu (Pittsburg, Amerika) Dalarca'y en iyi Trk airi seti (1967). Struga (Yugoslavya) iir Festivalleri'nin 13'nde Altn elenk dl kendisine verildi (1974). Milliyet Sanat Dergisi'nce "1974 Ylnn Sanats" seildi. iirinde maara devri adamlarndan modern an insanna kadar, insanolunun i ve d dnyasn, yurt ve dnya insann, ok ynl davran ve atmalaryla iledii, soyut-somut durumlar zerinde derinletii, bunlar yaparken de, arada syleyi salamln ihmal etse bile, kendine zg hayaller, benzetmeler, semboller hazinesinden kuvvet ald grlr. Eserleri : iir : 1.Havaya izilen Dnya (1935), 2.ocuk ve Allah (1940), 3.Daha (1943), 4.akrn Destan (1945), 5.Ta Devri (1945), 6. ehitler Destan (1949), 7.Toprak Ana (1950), 8.A Yaz (1951), 9.stikll Sava-Samsun'dan Ankara'ya (1951), 10.stikll Sava-nnler (1951), 11.Sivasl Karnca (1951), 12.stanbul-Fetih Destan (1953), 13.Antkabir (1953), 14.s (1955), 15.Delice Bcek (1957), 16.Bat Acs (1958), 17.Mevln'da Olmak-Gezi (1958), 18.Hoo'lar (1960), 19.zgrlk Alan (1960), 20.Cezayir Trks (1961), 21.Aylam (1962), 22.Trk Olmak (1963), 23.Yedi Memetler (1964), 24.anakkale Destan (1965), 25.Dardan Gazel (1965), 101
26.Kazmalama (1965), 27.Yerya (1965), 28.Vietnam Savamz (1966), 29.Kubilay Destan (1968), 30.Haydi (1968), 31.On Dokuz Mays Destan (1969), 32.Vietnam Kr (1970), 33.Hiroima (1970), 34.Malazgirt Ululamas (1971), 35.Knal Kuzu Ad (1972), 36.Gazi Mustafa Kemal Atatrk (1973), 37.Horoz (1977), 38.Hollandal Drtlkler (1977), 39.ukurova Koaklamas (1979), 40.eker Yiyen Resimler (1980), 41.Cinolan (1981), 42.Hin ile Hincik (1981), 43.Gne Doduran (1981), 44.plak (1981), 45.Yunus Emre'de Olmak (1981), 46.Ntron Bombas (1981), 47.Koan Aylar lkesinde (1982), 48.lk Yaptya Elli Yl Sonrakiler (1985), 49.Diiboy (1985), 50.Takma Yaamalar a (1986) ocuk iiri : 1.Al Susam Al (1967), 2.Ku Ayak (1971), 3.Arakast (1974), 4.Yeryz ocuklar (1974), 5.Yank ocuklar Koaklamas (1976), 6.Balina ile Mandalina (1977), 7.Yaramaz Szckler (1979), 8.Gz Masal (1979), 9.Yazlar Seven Ay (1980)
SULTAN -Bir ark MasalndanMuhteem sultan emretti vezirine, Kalbinde maveras, cihangirlik denen yasn. Hudutlar ve arklar ve mevsimler arkas, "Bir yere varalm ki benden byk olmas n!" Bir yere geldiler ki zmrt gk, Bir ta gibi parlyordu sultann alnnda. Sulha ve zafere ait Elmas kabzal kllar knda. Sarayn bahesinde uzanyordu Sonsuz lkeler in yeil varl. Bir kalp gibi arpyordu, dalar derinliinden, Muhteem sultann bahtiyarl. Sabah yollar nda par ldyordu Btn krallar ve btn hazineler. Yayan geliyordu kr k gnlk yollardan En byk adam gr mek iin nineler.
102
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Denizler ve gemiler havuzlar nda, En son mertebe diyordu avularndaki fal. Kadn kular gibi konmutu kendiliinden Tahtn eteklerine kartal. Tahtn eteklerine yzn sryordu Krler, alyordu gzleri. O kadar gzeldi ki seyrine gelmitiler, Dan tan ejderi. Tahtn eteklerine yanaan tarlalardan Hayat arz ederdi altn baaklar. Geceler kadar byk saltanatn sylerdi Yldzlarla bir hizada bayraklar. Baharn en gzel meyvasn tarken Dallar hr metle eilmi. Muhteem sultann byklnde Kalpler akn deilmi. Szyordu etrafn glmseyerek Muhteem sultan marur ve sonsuz. Ona mehul parltlar verirken Alk seslerile rperen havuz. Ve muhteem sultan yava yava doruldu, Dondu nur sularyla altn oluklar : Haykrd deliler gibi, yas iinde, Allah'a "ocuklar benden bahtiyar, ocuklar!"
(ocuk v e Allah, s.21-22)
Bir dal ki omuzlarmdan yere deer; Yalnz rya ve yalnz yaamak. Gkler sulh dolu bir bayrak Uzaklarn seslendii vakitler. Ruhum tekas eder heykelini arayan bir mer mere, Bir bahe ki havuzlardr aaran. Varln btn dnceleri arkas ndan, Mesafeler bulutlara yakla r, bulutlar mesafelere. Birbirini seven ve alan insanlar, Ki hepsini babam kadar, kardeim kadar tanyorum. Avularmda bir sabah suyu gibi uykum, Her ey'i seviyorum, hayatm kadar. Yaamak, benim en gzel, en kl bilmecem, Bir rya gibi silik korkusu. ie par ldayan sonsuzluun fanusu; Akm, genliim ve dncem. Rzgr eserken ellerime der, Kulardan dallarda kalan hece. nce bir minyatrdr ki y klr ok seyredince, Dalar gibi aalar ve kck altn evler. Altn meyvelere mahkm olur nefis, Ve sereler, krlanglar ve her ey uzaklar. Beni vcudum gibi yarda brakacaktr, Allah'n yollar nda Atlantis !
(ocuk v e Allah, s.236-237)
ATLANTS Mavi uurtmalara benzeyen akn gecelerinde, Hatrlatr kendini mehul biri. Manolyalar gibi uzak ve aydnlk ve diri Yaamann uyuyan bahesinde.
103 104
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
FUZL
Muhtemelen 1495 ylnda Hille'de dodu. Asl ad Muhammed, babasnn ad Sleyman'dr. Kk yata Arap ve Fars dillerini, sonra devrinin btn ilimlerini tahsil etti. Safevi hkmdar ah smail, Badat ve civarn zaptedince (1508) Fuzl, ona Beng Bde mesnevisini takdim etti. Badat'ta Safevi vlisi brahim Han tarafndan korundu. Onun lmnden sonra tekrar Hille'ye dnd. Kanuni Sultan Sleyman'n Badat' fethetmesi (1534) zerine Fuzl, padiaha ve ordudaki paalara kasideler sundu. Evkaf dairesinden balanan gnde 9 akalk bir maa alamaynca Nianc Cellzde Mustafa elebi'ye mehur ikyetnme'sini yazd. Kanuni'nin ordusu Badat'ta 4 ay (Aralk 1534Nisan 1535) kalmt. Bu sre iinde Fuzl, orduda bulunan airlerden Hayl ve Talcal Yahya Bey'lerle tant, grt. Hayat hep Hille, Kerbel ve Badat'ta geen, Irak topraklarndan dar kmayan Fuzl, 1556'da Irak'ta bir taun salgnnda ld. Bugn Kerbel'da Hazret-i Hseyn'in makam kar sndaki bir trbe, Fuzl'nin mezar diye bilinmektedir. Fuzl, btn Trk iiri (Klasik Trk, Tasavvuf, Saz) zerinde yzyllarca sren etkisiyle en byk lirik airlerimizden biri oldu. Ald tasavvuf eitim sonucu gazellerinde ve aheseri saylan Leyl v Mecnn mesnevisinde lh akn terennmlerine raslanan air, ok samimi slbuyla okuyucuya bir vecd ve hayranlk verir. Eserleri : iir : 1.Trke Dvn, 2.Farsa Dvn, 3.Leyl v Mecnn, 4.Beng Bde, 5.Tercme-i Hads-i Erban, 6.Sk-nme (Farsa) Nesir : 1.Hadkat's-Sed, 2.Rind Zhid (Farsa), 3.Shhat u Maraz (Farsa), 4.Muamm Risalesi (Farsa), 5.Matlau'l-'tikd f Ma'rifeti'l-Mebde'i ve'l-Me'd (Arapa) Mektup : Trke Mektuplar (1.Nianc Cell-zde Mustafa elebi Mektubu, 2.Musul Bayraktar Ahmed Bey Mektubu, 3.Ayas Paa Mektubu, 4.Kad Alaeddin Mektubu, 5.ehzde Byezid Mektubu)
KASDE DER- NA'T- I HAZRET- NEBEV Sama ey gz ekden gnlmdeki odlara su Kim bu denli tutuan odlara klmaz re su b-gndur gnbed-i devvr rengi bilmezem Ya muht olmu gzmden gnbed-i devvra su Zevk-i tgndan aceb yok olsam gnlm k k Kim mrr ilen brakr rahneler dvra su Suya versin bbn glzr zahmet ekmesin Bir gl a lmaz yzn tek verse bin glzra su Ohadabilmez gubr n muharrir hattna Hme tek bakmakdan inse gzlerine kara su rzn ydyla nem-nk olsa mjgnm n'ola Zyi olmaz gl temennsyla ver mek hre su Gam gn etme dil-i bmrdan tgn dir Hayrdr ver mek karanu gecede bmra su ste peyknn gnl hecrinde evkim skin et Susuzum bir kez bu sahrada binim'n ara su Ben lebin mtky m zhhd Kevser tlibi Nitekim meste mey i mek ho gelir huyra su Ravza-i kyuna her dem durmay p eyler gzr k olmu glib ol serv-i ho-reftra su Su yolun ol kydan toprak olup tutsam gerek n rakbimdir dah ol kya koyman vara su Dest-bs rzsuyla ger lsem dostlar Kze eylen topram sunun onunla yra su
106
105
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
mek ister blbln kann meer bir reng ile Gl budann mizcna gire kurtara su Tnet-i pkini ren klm ehl-i leme ktid klm tar k-i Ahmed-i Muhtr'a su Seyyid-i nev'-i beer dery-y drr-i stf Kim sepipdir mu'cizt te-i erra su Klmak iin tze glzr- nbvvet revnakn Mu'cizinden eylemi izhr seng-i hre su Mu'cizi bir bahr- b-pyn imi lemde kim Yetmi ondan bin bin te-hne-i kffra su Hayret ilen par man diler kim etse istim' Par mandan verdii iddet gn Ensr'a su Eylemi her katreden bir bahr- rahmet mevc-hz El sunup urga vuz' iin gl-i ruhsra su Hk-i py na yetem der mrlerdir muttasl Ban tadan taa vurup gezer vre su Zerre zerre hk-i derghna ister sala nr Dnmez ol derghdan ger olsa pre pre su Zikr-i na'tn virdini der mn bilir ehl-i hat Eyle kim def'-i humr iin ier mey-hre su Y Habballh y Hayre'l-Beer mtknm Eyle kim leb-teneler yanp diler hemvre su Sensin ol bahr- kermet kim eb-i mi'rcda eb-nem-i feyzin yetirmi sbit seyyra su e me-i hurdden her dem zll-i feyz iner Hcet olsa merkadin tecdd eden mi'mra su
107 108
Bm- i Dzah nr- gam salm dil-i sznma Var mdim ebr-i ihsnn sepe ol nra su Ymn-i na'tndan gher olmu Fuzl szleri Ebr-i nsndan dnen tek l'l-i ehvre su Hb- gafletden olan bdr olanda rz- har Hb- hasretden dkende dde-i bdra su Umduum oldur ki rz- har mahrm olmayam e me-i vasln vere ben tene-i ddra su
(Dv n, s.31-33)
GAZEL Beni cndan usandrd cefdan yr usanmaz m Felekler yand hmdan murdm em'i yanmaz m Kamu bmr na cnn dev-y derd eder ihsn Niin klmaz bana der mn beni bmr sanmaz m Gamm pinhn tutardm ben dediler yra kl ren Desem ol b-vef bilmem inanr m inanmaz m eb-i hicrn yanar cnm dker kan em-i girynm Uyadr halk efgnm kara bahtm uyanmaz m Gl-i ruhsr na kar gzmden kanl akar su Habbim fasl- gldr bu akar sular bulanmaz m Deildim ben sana mil sen ettin aklm zil Bana ta'n eyleyen gfil seni grge utanmaz m Fuzl rind-i eyddr heme halka rsvdr Sorun kim bu ne sevddr bu sevddan usanmaz m
(Dv n, s.259-260)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL if-y vasl kadrin hecr ile bmr olandan sor Zll-i evk zevkin tene-i ddr olandan sor Lebin s rrn gelip gftra benden zgeden sorma Bu pinhn nkteni bir vkf- esrr olandan sr Gz yallarn hlin ne bilsin merdm- i gfil Kevkib seyrini eb-t-seher bdr olandan sor Habersiz olma fettn gzlerin cevrin ekenlerden Habersiz mestler b-ddn hyr olandan sor Gamndan em' tek yandm sabdan sor ma ahvlim Bu ahvli eb-i hicrn benimle yr olandan sor Harb- cm- akm nergis-i mestin bilir hlim Harbt ehlinin ahvlini hammr olandan sor Muhabbet lezzetinden b-haberdir zhid-i gfil Fuzl ak zevkin zevk-i ak var olandan sor
(Dv n, s.171)
KIT'A Kalem olsun eli ol ktib-i bed-tahr rin Ki fesd- rakam srumuzu r eyler Gh bir harf sktuyla klar ndiri nr Gh bir nokta kusruyla gz kr eyler
(Dv n, s.18)
KIT'A Her kimin var ise ztnda erret kfr Istlht- ulm ile mselmn olmaz Ger kara ta kz l kan ile rengn etsen Tab'a tayr verip la'l-i Bedahn olmaz Eylesen ttye ta'lm-i ed-y kelimt Nutku insn olur amm z insn olmaz Her uzun boylu ec'at idebilmez da'v Her aa kim boy atar serv-i hrmn olmaz
(Dv n, s.304)
109
110
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GUFRAN
Karaman'n Yak la bucanda dodu (1863). Asl ad Ali'dir. 1926 ylnda Karaman'da ld. Saz almaya 15 yanda balam, aruz ve hece ile iirler yazmtr.
Hikmet-i Yezdan'a kar mak muhal Baz nisa eyler baz da rical Bu ka nc keml ka nc zeval Bir Mansr'um ka dr oldum kim bilir ikr olup saydolundum tutuldum Nice nice penbe olup atldm Dokundum tezghta halka satldm Ka aldm ka drldm kim bilir Ka kere st oldum ka kere ayran Ka kere davar oldum ka kere kurban Ka kere memlk olup misl-i hayvan Elden ele ka verildim kim bilir Ka kez gezdim ehl-i dkkan elinde Kul ne bilir her ey Sultan elinde l idim Hekim Lokman elinde Ka kurudum ka karldm kim bilir Kanc dem'in evldndanz Kanc lemin bnydndanz Kanc frkann efrdndanz Anlatamam ka bozuldum kim bilir
(Trk Halk iiri, s. 102-103)
DEV RYE Katre idim ummanlara kar tm Ka bulandm ka duruldum kim bilir lemleri ka devredip dolatm Bir sanata ka sarldm kim bilir Bulut olup adm bilirim Bran ile yadm bilirim Alt'anadan doduumu bilirim Ka ebeden ka soruldum kim bilir Ka kez gani oldum ka kere fakir Ka kez altn oldum ka kere bakr Bilmem ki ka ktip ismimi okur Ka deftere ka grldm kim bilir Ka let oldum ellerde bakldm Semadan ka kere indim ekildim Balk olup binalarda yapldm Ka ykldm ka kuruldum kim bilir Baz nebat oldum toprakta srdm Bilmem ka atann sulbnde durdum Bir def'a cennet-i lya girdim Fakat nra ka srldm kim bilir Beni bir ka kere nakl etti Hallk Klli ey'e Kdir Feyyz- Mutlak Ka kez kse oldum ka kerre bardak Ka yoruldum ka kr ldm kim bilir
111 112
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HALDE NUSRET ZORLUTUNA

stanbulda dodu (1901). Erenky Kz Lisesini bitirdi. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blmnde bir sre okudu. 1924ten itibaren Edirnede balad retmenliini eitli ehirlerde srdrd. Ankara Kz Teknik Okulu retmeni iken 1957de emekli oldu. Mtareke yllarnda igalcilere kar yazlar yazd. lk iirlerinde Milliyeti Edebiyat akmnn etkisinde kald. iirlerinde hece lsn, romanlarnda ise konuulan Trkeyi kulland. 1983 ylnda Kltr ve Turizm Bakanl Hizmet Beratn ald. mml-Muharrirat (Yazarlarn Annesi) ilan edildi. Eserleri : iir : 1.Geceden Taan Dertler (1930), 2.Yayla Trks (1943), 3.Yurdumun Drt Buca (1950), 4.Ellerim Bombo (1967) Roman-Hikye : 1.Kller (1921), 2.Sisli Geceler (1922), 3.Gln Babas Kim? (1933), 4.Beyaz Selvi (1945), 5.Bykanne (1971), 6.Aydnlk Kap (1974), 7.Ak ve Zafer (1923) Htra : Benim Kk Dostlarm (1977)
Artk gelse de bir, gelmese de bir Der mn yanmada bulan bir gnl, Vahdet arbna mey-hne oldu! Yrekten, derinden fkrd bir h, Eriti imdda Rahmet-i Rahmn. I kla doldu cn, elhamdlillh, Gnlde grnd en byk Sultn Bezminde kandiller pey mne oldu, Nusret bu ak ile dvne oldu!
(Trk iiri Antolojisi-I, s.197-198)
BAHAR GELD Yllardr kaybettim o tatl sesi, Bir trl iimde tmez o blbl. Bin mre bedeldi bir tek namesi; Hem tmez, hem iten gitmez o blbl Kalbim sktuna kne oldu. Dediler : Gelecek, sen bekle biraz; Salarnda snbl, yznde gl var; Dilinde nameler, bak nda nz, Btn hametiyle gelecek bahr! Bu mjde, dillerde efsne oldu. Hasret dedikleri zorlu atetir; Bekledim, barm dalad gl gl.
113 114
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HALD FAHR OZANSOY

stanbulda dodu (1891). Galatasaray Lisesini bitirdi. Ehliyet imtihann vererek Mula Lisesine retmen oldu (1916). Sonradan stanbul liselerinde devam eden edebiyat retmenlii krk yl srd. 23 ubat 1971de stanbulda vefat etti. Zincirlikuyu Mezarlnda medfundur. Halid Fahri, 1914-1918 yllar arasnda adn aruz iirleriyle duyurmu, sonra Yeni Mecmuada art arda hece iirleri yaymlayarak Hecenin Be airinden biri olmutur. iirlerinde ounlukla egzotik sahnelere, hzn ve melankoli gibi bireysel duygulara, ak ve lm temalarna yer vermitir. Eserleri : iir : 1.Rya (1912), 2.Cenk Duygular (1917), 3.Efsaneler (1919), 4.Zakkum (1920), 5.Bulutlara Yakn (1920), 6.Glistanlar Harabeler (1922), 7.Paravan (1929), 8.Balkonda Saatler (1931), 9.Sulara Dalan Gzler (1936), 10.Hep Onun in (1962), 11.Sonsuz Gecelerin tesinde (1964) Roman : 1.Sulara Giden Kpr (1939), 2.Aklar Yolunun Yolcular (1939) Oyun : 1.Bayku (1916), 2.lk air (1923), 3.Snen Kandiller (1926), 4.Nedim (1932)
IV Hulyl servilerden uar hasta bir rec, Yorgun prlda r, der-i mescidde hep sar Kandil ziylar, Abdest alr adrvanlar n altnda bir hoca V Musluklar nda ince bir heng-i ir-i h, Mer mer stunlar nda gvercinler ala r, Baygn c vlda r, Mnis r ltlarla akar msik-i rh..
(iir Tahlilleri-I, s.205)
ADIRVANLAR I Musluklar nda ince bir heng-i ir-i h, Mer mer stunlar nda gvercinler ala r, Baygn c vlda r, Mnis r ltlarla akar msik-i rh.. II Raan ezanlarn uzanr aks-i nlii, Sessiz, bo avlularda kk kumrular gezer, Durgun minreler Dinler r ltlardaki er- cii.
115 116
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HASAN AKAY
Trabzonu n Arsin ilesinde dodu (1963). lk ve orta renimini Arsinde tamamlad. 1991de Atatrk niversitesi FenEdebiyat Fakltesi Dou Dilleri ve Edebiyatlar Blmnden mezun oldu. 1991-1996 yllarnda Mill Eitim Bakanlna bal okullarda retmen olarak alt. 1996 ylnda Harran niversitesi Fen- Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmne retim Grevlisi olarak atand. Halen ayn grevini devam ettirmektedir. Eserleri : iir : 1.Eyll Y orgunu (1991), 2.Gl af akl Bir zlem (2000)
GECEDEN Gn eriyip kar nca sulara, Hasret buram buram yakar inceden. En gzel yerinde susar arklar, Hzn perde perde iner geceden. Karanlk sulara den klar, Gn yorgunu yosunlara yaslanr. Rzgr fsldarken senin adn, Denizdeki baklar m slanr. Yldzlar dklr a k elime, Bekleyi szdr sen de bilirsin Alr m gecenin koynundan seni, Ay glnle gelirsin. Ufukta byyen baklar nda, Bir tekne iinde krek eker im; Ben her gece sana gelen yollarda Yreime ak mitler ekerim.
(Eyll Y orgunu, s.97)
SANA GELDM Senin unuttuun yerlerden geldim Bir avu deniz getirdim sana, Gzlerimde dalgalarn tuzlu sular , Salarmda martlar n hasret arklar Beni unuttuun yerlerden geldim Kapn kapatma bana! Adn anmadn yerlerden geldim imde yosun yeili bir hzn Glgemi yaz gneleri eritmi Yreimde imbatlar esmekte hl Bir daha sormadn yerlerden geldim Eskinin kokusunu unutma Yreinde bir duysana! Senin dnmeyecein yerlerden geldim zlemlerini bir bir topladm yollardan Dumanl yaylalardan nefes getirdim am kokulu yollarda braktm dn Sensiz olunmayan yerlerden geldim Beni anlasana!
(Eyll Y orgunu, s.46)
117
118
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HAYL
Doum yeri, o devir Rumeli'sinin kltr ve edebiyat merkezlerinden olan Vardar Yenicesi'dir. Asl ad Mehmed olan Hayl Bey, dzenli ve tam bir tahsil grmedi. Henz ocuk denecek yata, Hayder eyhi Baba Ali Mest-i Acem'nin evresindeki dervilere katld, onlarla birlikte eitli ehir ve kasabalarda gezip dolat. stanbul'a gelince iirleriyle evresinin dikkatini ekti. Defterdar skender elebi ve sonra Sadrazam brahim Paa'nn sevgi ve himayesini kazand. Knn'nin nedimleri arasna girdi ve sancak beyi oldu. 1557'de Edirne'de ld. Hayalinin zenginlii, lirizminin kuvvetli oluuyla Klasik Trk iiri'nin stn deerlerinden biridir. Tasavvufla beslenmi ince, zarif ve henkli gazelleri onu, Knn devrinin Nect ile Bk arasnda yetimi en byk airi mertebesine ykseltmitir. Eserleri : iir : Dvn
GAZEL ol gnl kim m- gamda derdini tenh eker Cn gzne kuhl- sbhnellez esr eker Yr ile k ikilik perdesini kld k Vahdete erdi dahi zhid gam- ferd eker Mre bir katre su ire vcdun gark eder Tene-diller var ki bir demde yedi dery eker iyn- blbl sgar edip glzrda Gonca la'lin ydna ey lle-ruh sahb eker Dergehinde her ne kim emr eylese sultn- ak Nice y llardr Hayl hkmne tur eker
(Dv n, s.116)
GAZEL Cihn-r cihn iindedir aray bilmezler O mhler ki dery iredir deryy bilmezler Harbt ehline Dzah azbn anma ey zhid Ki bunlar ibn-i vakt oldu gam- ferdy bilmezler afak-gn kan iinde dn seyr etse klar Gnete zerre grmezler felekte ay bilmezler Hamde kadlerine rite-i eki takp bunlar Atarlar tr-i maksdu nedendir yay bilmezler Hayl fakr alna ekenler cism-i uryn Annla fahr ederler atlas u dby bilmezler
(Dv n, s.107)
GAZEL Ne zillet ver mee rgb ne devlet hnmz vardr Ko gayr gayra yr olsun bizim Allh'mz vardr Tar kinden ererse menzil-i maksda her k Hakkat rhn gzler bizim bir hmz vardr Mey-lde siflin tc- Cem d'e dei mezler Bizim ky- harbt ire bir derghmz vardr Gam- dny bizi bilmez vel mh- muharremde ehd-i Kerbel iin bir h u vhmz vardr Hayl sret-i dnyya gfiller gibi tapmaz Hakkat vechine bakm dil-i ghmz vardr
(Dv n, s.122-123)
119
120
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HLM YAVUZ
stanbul'da dodu (1936). ocukluu babasnn memuriyeti sebebi ile Anadolu'da geti. lkokulu Samsun/ Terme'de, ortaokulu Siirt'te bitirdi. stanbul Kabata Erkek Lise si'nden mezun oldu (1954). Bir sre gazetecilik yapt. ngiltere'de B.B.C. Radyosu'nda alt yllarda (1964-1969) Londra niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm'nde yksek renimini tamamlad. Dnnde Cumhuriyet, Milliyet, Yeni Ortam gazetelerine eletiriler, incelemeler yazd. Meydan-Larousse Ansiklopedi Yaz Kuru' nda grev ald. Mimar Sinan niversitesi'nde medeniyet tarihi ve Boazii niversitesi'nde felsefe okuttu. stanbul Byk ehir Belediyesi'nde kltr danman oldu. Yeditepe, a, Varlk, iir Sanat, Papirs, Eylem, Yeni Ufuklar, Yeni a, Milliyet Sanat gibi pek ok dergide yazd. Sanatnn esansn youn modern iirden ve kltr tarihimizin kaynaklarndan damtt. Bu erevede Dou-Bat atmasn irdeledi. A.Hamdi Tanpnar, Hilmi Ziya lken ve Kemal Tahir zerinde durdu. ada Trk iiri iinde Yahya Kemal, Ahmed Haim, Nazm Hikmet, Ahmet Muhip Dranas, Asaf Halet elebi ve Behet Necatigil'den gelen karmak bir izginin, bir anlamda gelenein takipisi oldu. Anlam derinlerde arayan bir iir retti. lhamdan ziyade akln ve emein rn olan eserleri, gsterdii ustalk ve kelime kuyumculuu ile temellendi. Zaman kavram zerinde durdu, tasavvuf dncesinden form olarak yararland, yer yer eski iirimizin mazmunlarn yeniden retmeye abalad. Kendi imknlarmz iinde hem Baudelaire'e, hem de Bk'ye sahip kmamz gerektiini vurgulad. "Dou iirleri" ile 1978 Yeditepe iir Armaan'n kazand. Eserleri : iir : 1.Bak Kuu (1969), 2.Bedreddin zerine iirler (1975), 3.Dou iirleri (1977), 4.Yaz iirleri (1981),5.Gizemli iirler (1984), 6.Zaman iirleri (1987), 7.Sylen iirleri (1990), 8.Hzn ki En ok Yakandr Bize (Btn iirleri, 1990), 9.Ayna iirleri (1992), 10.Gln Ustas Yoktur (1993), 11.Erguvan Szler (1993) Deneme- nceleme : 1.Felsefe ve Ulusal Kltr (1975), 2.Roman
Kav ram v e Trk Roman (1977), 3.Kltr zerine (1987), 4.Y azn zerine (1987), 5.Felsefe zerine (1987), 6.Denemelere Kar Denemeler (1988), 7.Dilin Dili (1991), 8.stanbul Y azlar (1991)
Anlat : 1.Taormina (1990), 2.Fehmi K.'nn Acayip Servenleri (1991), 3.Kuyu (1994) Okuma Notlar (1992), stanbul'u Dinliyorum (1993)
DOUNUN KA DINLARI biz batan gne sahip ktmzda ay, bitlis'te sar ttn ya da bir akarsu imgesi gibi yiit ve btn bir attr kadnlar mzda onlar hzn bir eyiz ileyi ince bir nergis ve glerken bir da silsilesi tarlar ve birer acdan ibarettirler kaytlar mzda kadnlar ki alnlar mzda douyu mavi bir nokta ve yazglar ok uzakta bir nehir yoluna kar rlar lmler i duvaktan beyaz ve ahlat, erci, adilcevaz zerinden geen bir kederle yarrlar ve birer yazmadan ibarettirler sevdalarmzda biz bir yazn ayanda en kk bir gurbeti bile ii titreyerek okuyan ve bir gl tersinden dokuyan umutlar mzda bal knadan tura bebesi doutan kra
122
121
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ve bir ninniyle darlp bir trkyle bar rlar ve birer hasretten ibarettirler mektuplarmzda
(Dou iirleri, s.26-28)
KAAB LE HIRKA 'beni rtn, beni rtn!' bir ey var : eski szleri uzun ve anlalmaz eylere gmdm grdm : szlerin kumunda bir vaha idi yaz duydum, yeil ku, hadra! dedi, 'siz, lmeden nce ln!' 'beni rtn, beni rtn!' grdm : gsnden kopan gne'ti yeil sz grdm avucundan doan nehri bir kemerdi, giyindim Ak' hrkam rdm, brde! dedi, 'yordun, sana verdim!' 'beni rtn, beni rtn!' sessizlikti, gl dourdu yzm Yzme dndm Zaman, gl'dr ; gl bldm yeil gl : semerat'l fuad yrdm aklara doru hzn geldi, banet suad! dedi, 'gmn!' 'beni rtn, beni rtn!'
(Sy len iirleri, s.38-39)
MEVLN LE EMS aklardr benim bildiim ben olu'um, sen deiim hangi kitaptan geldiin bilinmez ; ama sen yine gel, yine gel de bir gl saalt o rose thou art sick ve anlalmak her zaman gizlidir hep ayr nedende ah, aktr o, bazen bir tende lr bazen de bedende. gr'm bir yaprak, bili'im bir dal ve bir gonca gl olur kimliim gyse benim belleim belledin... uan gneler orda ve orda, ems-i perende birliim, dokunulmaz dirliim neyse o, hem gidende var biraz ve hem de dnende!.. Ak'la biz, ikimiz, var'la yok gibiyiz ah, giderek ne kadar az kendimiziniz nk sende bir yaz olarak devam ederiz sense bir yaz olarak bende... sylen'din, sylenmesen de...
(Sy len iirleri, s.34-35)
123
124
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
SMURG N SONNET h, kuun iindeki yitik simurg, par lda! tyn yalnzlk imi, yznde su izlei ; grnr bulunmayan bir gln daarnda ; bir gnetir belki de, anlatlan gizleri gizler! kim bilir ki, kalbim gm, perdita! anlamak sr ma kuak, saryorum enime sen bende anlyorsan, daha anla, elved... bir kuatma gibiyim imdi kendi kendime... h, gitgide kuansan binlerce kitaplar yetmez ! daha kuan, daha kuan, bir daha... bildiklerim uzuyor ve bir bir aynalar kryor, otuz ayna, olmayacak, sabaha yeniden diril artk, aynalarn klnden ; kanatlar n bir yk, par ldyor bugnden...
(Ay na iirleri, s.37)
HOCA AHM ED YESEV

Bat Trkistan'da (bugnk Kazakistan Cumhuriyeti snrlarnn iindeki) Sayram kasabasnda dodu (1093). Sonradan Yesi ehrine yerleen Ahmed Yesev, ilk renimini babas brahim eyh'ten ve Arslan Baba'dan ald. Daha sonra Buhara'da devrin tannm lim ve mutasavvf Yusuf Hemedn'ye intisap etti. Onunla Merv, Buhara, Herat, Semerkand gibi beldeleri dolat. eyhinin lmnden sonra bir sre halifesi oldu. Buhara'da irad makamn eyh Abdlhlk Gcdvn'ye brakarak Yesi'ye dnd. Kalan mrn irad hizmetleriyle orada geirdi. 63 yandan sonra toprak altnda yaptrd bir hcrede ibdet ve riyzetle magul oldu. 1166'da ld. Mezar Yesi'dedir. Hoca Ahmed Yesev, Trkistan'da Yesev Tarikat'nn kurucusudur. Kendisi, Trk dnyasnda "Hazret-i Trkistn" ve "Pr-i Trkistn" olarak bilinir. Vefatndan sonra Yesevlik, Horasan, ran, Azerbaycan, Anadolu ve am'da yayld. retici ve yol gsterici mhiyette olan iirleri Dvn- Hikmet adl eserde toplanmtr. Bu eserdeki mevcut iirlerin bir ksm Ahmed Yesev'ye ait olup, dierleri Yesevler tarafndan sonraki yzyllarda ilve edilmitir. Karahanl Trkesiyle yazan airin dili ak ve durudur. iirlerini hece ve aruz vezniyle ve genellikle drtlkler halinde kaleme almtr. Eserleri : iir : Dvn- Hikmet (Aadaki iirler, Karahanl Trkesi'nden Yeni Trkiye Trkesi'ne aktarlmtr.)
125
126
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HKMET Rahmn Rabb'im rahmetini cri eyle seherde syn batana dtm, yardm eyle seherde Estafir ve istifr eyle uzak eytndan eytn seni azdr r, selmet ver seherde mid ile gelmiim derghna Allh'm Gnhkrm, isynkr elimi tut seherde Tevbe eyledim dilimde, gnlm korkmaz Hud'dan Hem rahmet ve cemli ar maan eyle seherde Yolsuz yola hep yrdm, gaflette mrm geti Ey Kadr-i Zlcell, yola sal seherde Sensin benim snam, gazap eyleme Allh'm Ey btn halleri bilen, halimi sor seherde Batan ayaa gnahm iki cihana s maz Kulun si, gnahkr, gizli eyle seherde Dadan ar gnhm, zr demee dilim yok Gnhm balayp yerle bir eyle seherde Gnahm itiraf ederim, hz rsn hem nzrs n Elimi tut ey Cebbr, yola koy seherde Garbim ve kimsesizim, breyim ve fakr Senden zge kimim var, rahmet eyle seherde Ben siyim, gnahkr m, hamd ve sen sylemem Horozlar gr, sen syler seherde
Kul Hoca Ahmed Hakk'tan kork, kim korkmaz mn yok
HKMET On sekiz bin leme server olan Muhammed Otuz bin ashba rehber olan Muhammed plaklk ve ala kanatl Muhammed s cf mmete efatl Muhammed Geceleri yatp uyumaz, tilvetli Muhammed Garb ile yetime mrvvetli Muhammed Yoldan azan akna hidyetli Muhammed Muhta dse herkese kifyetli Muhammed Eb Cehl ve Eb Leheb'e siyasetli Muhammed Melmetin ykay cs selmetli Muhammed Namaz, oru klc , ibdetli Muhammed Srekli tesbih syleyici riyzetli Muhammed Lnetlenmi eytana siyasetli Muhammed eriatn yoluna inyetli Muhammed Tarikata yol gsterici irdetli Muhammed Hakkata mukted iczetli Muhammed Dular mstecb icbetli Muhammed Ktle iyilik kermetli Muhammed Tevfk veren zlime celletli Muhammed Eilip secde klan itatl Muhammed Be vakit namaz olduunda immetli Muhammed Mi'rc ap vardnda ehdetli Muhammed Ar ve Krs pazar inyetli Muhammed Sekiz cennet shibi velyetli Muhammed
(Div an- Hikmet, s.59-60)
nndedir o cehennem, haz r ol seherde

(Div an- Hikmet, s.44)
127
128
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HKMET Hlk'm ararm gece gndz cihn iinde Drt yanmdan yol indi kevn mekn iinde Drtten yediye yettim, dokuzu geip gittim Ondan ikiye geldim arh- keyvn iinde yz altm su getim, drt yz krk drt da atm Vahdet arbn itim, dtm meydn iinde nk dtm meydana, meydan dolu grdm Yz bin rifi sordum, btn cevln iinde Dalg denizine girdim, varlk ehrini gezdim nciyi sedefte grdm, cevheri hazine iinde Ar ve Krs'yi yrdm, Levh ve Kalem'i grdm Varlk ehrini gezdim, syledim bu cn iinde Can grdm cnnda, ak grdm meydanda klar n meydan cmle bostan iinde Eri grdm erletim, istediimi sordum Hepsi sende dedi, kaldm hayret iinde Hayran olarak kaldm, dvne olup daldm zm derde saldm, buldum dermn iinde Seyir ister mi blbl, a lmtr kz l gl Her gl uzak gr me gl glzr iinde Miskin Hoca Ahmed cn, hem cevherdir hem haz ne Her ey O'nun mekn, O lmekn iinde
(Div an- Hikmet, s.82-83)
SMET Z EL
Kayseri'de dodu (1944). Ske'li bir polis memurunun altnc ocuudur. lk ve orta renimini Kastamonu, ankr ve Ankara'da yapt. Bir sre Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi'nde okudu. Daha sonra Hacettepe niversitesi Fransz Dili ve Edebiyat Blm'n bitirdi (1977). Devlet Konservatuvar'nda Franszca okutmanl yapt. Gazete yazlar dnda kalan yazlar ile iirlerini 1960'tan itibaren Devinim 60, Papirs, Yeni Dergi, iir Sanat, Halkn Dostlar, Dirili, Mavera, Gsteri vd. dergilerde yaymlad. 1970'te Ataol Behramolu ile birlikte Halkn Dostlar dergisini kard. Yeni Devir ve Milli Gazete'de gnlk fkralar yazd. 1960 kua airlerinden olan smet zel, kinci Yeni deneylerinden yararlanarak taze bulular, youn syleyi, esrarl ve mistik bir hava ina etme ustaln gsterdi. lk iirlerinde, zellikle imge younluu ve kelime seiminde gsterdii titizlikle ilgi ekti. iiri insan gereini irdelemenin zel bir ilgi alan sayd bu dnemin rnlerini Geceleyin Bir Kou (1966) adl ilk kitabnda toplad. Trk iirinin yeniliki deneylerini toplumcu bir tutumla badatrabilmekte gsterdii baar, ikinci kitab Evet syan'n (1969) byk yanklar uyandrmasn salad. Talar Yemek Yasak adl kitabyla Trkiye Yazarlar Birlii Deneme dl'n (1985) kazand. Eserleri : iir : 1.Geceleyin Bir Kou (1966), 2.Evet syn (1969), 3.Cinyetler Kitab (1975), 4.Celladma Glmserken (1984), 5.iirler 1962-74 (1980), 6.iir Kitab (1982), 7.Erbain (Btn iirleri, 1987) Deneme : 1. Mesele (1978), 2.iir Okuma Klavuzu (1980), 3.Zor Zamanda Konumak (1984), 4.Talar Yemek Yasak (1985), 5.Bakanlar ve Grenler (1985), 6.Faydasz Yazlar (1986), 7.rtica Elden Gidiyor (1986), 8.Surat Asmak Ha kkmz (1987), 9.Tehdit Deil Teklif (1987), 10.Waldo Sen Neden Burada Deilsin (1988), 11.Cuma Mektuplar I (1989), 12.Cuma Mektuplar II (1989), 13.Cuma Mektuplar III (1990), 14.Cuma Mektuplar IV (1991)
129
130
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
CELLDIMA GLMSERKEN EKTRDM SON RESMN ARKASINDAK SATIRLA R Ben smet zel, air, krk yanda Her ey ben yaarken oldu, bunu bilsin insanlar ben yaarken koptu tufan ben yaarken yeni batan yaratld kinat her eyi grdm iim rahat gk yarld, amura can verildi lin edilmem iin artk btn deliller elde kazandm nefretini fahielerin lnet ediyor bana bakireler de. Szlerim var kprleri geirmez kimseyi ateten korumaz kelimeler im klsz m, saygm kalmad buday saplarna utum ama uuum radarlarla izlendi gayret ettim ve svdm bu da geti polis kay tlar na. Haytann biriyim ben, bunu bilsin insanlar ruhumun peindedir zaptiyeler ve maliye kara ruhlu der bana grevini aksatmayan kim varsa laboratuvarda alanlara sorarsanz ruhum sahte evi Nepal'de kalm Slovakyal salyangozdur ruhum snflar dorudan geip gerekleri gren genlerin gznde. Acaba kim bilen dorusunu? Hatta ben ky bucak ka ran ben ruhumu sanki ne anlyorum? Ola ki eytana satacak kadar bile bende ondan yok. Tel iinde kendime bir devlet s rr beeniyorum nk bu, ruhum olmasa da saklanacak bir eydir devlet srryla birlikte insann
131 132
sinematografik bir hayat olabilir o kibar evrelerden gizli batakhanelere yolculuklar, lokantalar, kr gez meleri ve sonunda estetik bir idam belki... Evet, evet ruhu olmak btn bunlar salayamaz insana. Doruysa bu yarg bu sonu bu karsama neden peki her eyi bulandr yor ertelenen bir konferans ge kalkan bir otobs? Milli efin treni niin beyaz? Ruslar neden yryorlar Berlin'e? Ne sama! Ne budalaca! Drt ncil'den Yuhanna'y tercih ediim niye? Ben oysa herkes gibi herkesin ortasnda burada, bu istasyonda, bu siyah paltolu casusun eliinde en okunakl ehremle bekliyorum oyundan kmyorum korkuyorum sram geer biletim yanar diye nmde bir y n aalya bir sr arkfelek gergin enekli cesetleriyle nmde binlerce iek korkuyorum sra sende sen de bala ve bitir diyecek. Yo, hayr yapamaz bunu. yapmas n bana dnya syleyin aynada iskeletini
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
grmeye kadar varan ka ka kii var unun urasnda? Gelin bir pazarlk yapalm sizinle ey insanlar! Bana kt bana terkettiiniz dnceleri verin o vazgetiiniz gnler, eski yanllar nz ah, ne aptalm m dediiniz zamanlar onlar verin, yaknmalarnz artk glmeye deer bulmadnz akalar ben atm onlar dediiniz ne varsa bunda zlecek ne var dediiniz neyse onlar boa km abalar, bozuk niyetleriniz iinizde kr k dkk, yoksul, yabans verin bana verin taammden ilediiniz sular da. Bedelinde biliyorum size ek yazmam yakk almaz bunca kaybolmu talan parayla llr m ya? Bakn ben, bir ok tuhaf marifetimin yansra ilgin deme yollar bulabilen biriyim stme yoktur deme hususunda szn gelii yesi olduunuz dernek toplants nda bir syleve ne dersiniz? Bir sylev : Byk nsanlk deali hakknda! Yahut adnza bir ekili dzenleyebilirim kazanana vertigolar, nostaljiler karasevdalar kar. Yapls n adil pazarlk yapls n yaplacaksa ite koydum ilemeyi dndm sular sizin gemi hatalar nz kars na. Ne yapsam
133 134
dl saan her rzgrn vebas bende kalacak varsn bende biriksin durgun suyun sayhas yumuatmay bilen ate t sahibi toprak nasl olsa geri verecek benim klc m
(Erban, s.9-12)
AMENT nsan eref-i mahlkattr, derdi babam bu szn szler iinde bir yeri vard ama bir eyll gn bilek damarlar m kestiim zaman bu sz asl anlamn kavrad geti vgnlar n, banlarn, reklamlar n arasndan geti tarih denilen tamahkr tccar kararm rakamlar n yarklar ndan s zarak bu sz yreime kadar alald damar kesildi, kandr akacak ama kan kesilince damardan s cak smscak kelimeler boand ak iin karnma ve gsme lm iin yreime srdm ecza utu birden ak ve lm bana yeniden su ve ate ve toprak yeniden yorumland. Dilce susup bedence konuulan bir ada biliyorum kolay anlalmayacak kanatlar kara fcur iekleri am olan dnyann yank yada boulan yaplar n arasnda delir mek hakkn elde bulundur mak rahma ada terimlerle yana mak iin
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
bana deha deil belgeler gerekli kantlar, ifadeler, resmi mhr ve imza genken pepee ka gece yllarca acyan, yumuak yerlerime yaslanp uardm bilmezdim neden baz saatler alaturka vakitlere ayarl neden karpuz sergilerinde lks yanar yazg desem kt bir ey dokunmu olurdu sanki dudaklar ma Tokat aklma bile gelmezdi babam onbeli olmasa. Meyan kk kazarm babam krlarda ben o yata koltuumda kitaplar iaret parmamda zincir, cebimde sedef ak cebimde krlanglar, lgnlk sayfalar kafamda yasak dnceler, Gide mesel. Kar yaarken kir lenen bir eydi benim yzm her sevin nbetinde kus mak sunuldu bana gecenin anlam tkansn diye slk alar resimli bir kitaptan alardm hayatm oysa her gn merkep kiralay p da kazlan kkleri Forbes firmasna satan babamd. Budur ite bir daha korkmamak iin korkmaz grnen korku ite ehirleri bay ndr gsteren yalan ite mevsimlerin deitii yerde buharlaan kelepeler, srgnler, genlik aclaryla gbela kurduum cmle ite bu; ten kaygusu ykl ar bir ha tamaktan tenimin olanca arl yokoldu.
135 136
Solgun evler, l bir da, iyice solmu dudak bile bir bir nlayan ihtilal haberidir ve gecenin gm ipliklerden ilenmi oluu nisan aylar gelince vcudu hafifletir ahlanan grevler iinde kahkahalar m kstah baklar m beyaz bulutlara kar obur marlara ayarlanmak hevesindeki sesim gider ehre ve araba yaltaklanarak biraz alayabilmek iin fotoraflar ektirir babam seferberlikte mekkredir nsann glgesiyle tanmland bir ada marlara der belki birka ey aklamak belki ruhlar n glgesi der de marlara mmkn olur babam varlk sanc syla r mak :
Ezan sesi duyulmuyor Ha dikilmi minbere Kfir Yunan bayrak asm Cmilere, her yere yle ise gel kardeim Hep v erelim el ele Patlatalm bombalar anlar sussun her yerde
anlar sustu ve fakat binlerce yln yabancs bir ses dedi minarelere : Tanr uludur Tanr uludur polistir babam Cumhur iyetin bir kuludur.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bense anlam deilim byle maceralardan ne Godiva geer yoldan, ne bir kimse kr olur yalnz cokunluu kar snda ilendiim adrvan nfus czdanmda tuhaf ekmek damgas durur benim iim bulutlar arnlamak gn boyu etin slak tadna doru yava yava uyanmak ocuk kemiklerinden yelkenler yapp hrsz cenazelerine bine bine temiz deklerin rpertisinden eme korkak dualar ndan cibinlikler kurarak dokunduum banknotlar n tiksinmeyi itiraz naksz yaamaklar silahlanmak sanarak kardm boaza tkanan lokmann hartas n knmda gneler halka datmak iin halk suvarmak iin salarmda bin r mak htrdm caddeleri meer ki mezarlarm hazr m zaten duvar sklm bir yumrua fly Pan-Am drink Coca-Cola. Tutun ve yzletirin hayatlar biri kr bataklarn rpn nda kutsal biri serke ama olduka da hakl. lmler lmlere ulanmakta ustadr hayatsa bir baka hayata kar. Orada ak ve ocuk birbirine kat maz nasl kat myorsa baaklara austos sca kendi tehlikesi peinden gider insan putlar n dahi damar ndan
137 138
akt gne kadar srdrr yorucu kovalamay . Hanidir grkl dnya dnyalar ire doan? Nerde, hangi yremizde zihnin tun surlardan berkitilmi lkesi az bayat suyla alkalanm ocua rahm olan parti brorleri yoksa kafiyeler mi? Hangi cisimdir a ka bilmek isterim takvim yapraklar nn arasn dolduran nedir o kat ey ki gc gnln dadaasn durultacak? Hayat drt eyle kaimdir, derdi babam su ve ate ve toprak. Ve rzgr. Ona kendimi sonradan ben ekledim piirilmi amurun zifir korkusunu ham yrein ptrlerini getim gvdemi lemlere zerkederek varoldum kayrasyla Varedenin eref-i mahlkat nedir bildim.
(Erban, 35-40)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
KANUN SULTAN SLEYMAN

Yavuz Sultan Selimi n oludur. 1495te Trabzonda dodu. Trabzon valisi ehzade Selim, olunu kk yatan itibaren ok titiz bir eitim srecinden geirdi. 1520de 26 yanda iken padiah oldu. Avrupa tarihilerinin Muhteem Sleyman dedikleri bu byk hkmdar zamannda Barbaros kardeler Akdeniz'i bir Trk Gl haline getirdiler ve Kuzey Afrika'y fethederek Osmanl topraklarna baladlar. Krm Hanlar, Moskova'ya kadar ilerlediler. Sudan ve Habeistan'da fetihler yapld. 7 Eyll 1566 gn Zigetvar Kuatmas esnasnda vefat etti. 46 sene padiahlk yapt. Babasndan 6.557.000 km 2 olarak devrald Devlet-i Aliyen in topraklarn, 14.893.000 km 2ye kard. Cenaze namazn eyhlislm Ebussuud Efendi ve Nakib'l-Eraf Takentli Muhterem Efendi kldrd. Sleymaniye Camii avlusundaki medfundur. Eserleri : iir : Dvn- Muhibb GAZEL
KEMALETTN KAMU
Bayburtta dodu (1901). stanbul Erkek Muallim Mektebi son snf rencisi iken Mill Mcadelen in balamas zerine Ankaraya gitti (1920). Matbuat ve stihbarat Mdrl ile Anadolu Ajansnda alt. Sava sonras stanbula gelerek dardan imtihanla diploma ald ve Anadolu Ajans muhabiri olarak gnderildii (1933) Pariste kald be yl iinde Siyasal Bilgiler renimi yapt. Dnnde Rize (1939) ve Erzurum (1943, 1946) milletvekili oldu. 1948d e Ankarada ld. Cebeci Mezarlnda medfundur.
BNGL OBA NLARI Daha deniz gr memi bir oban ocuuyum, Bu dalar n eskiden inasdr soyum. Bekiler i gibiyiz, ebenced buralar n, Bu tenha derelerin, bu vahi kayalar n Gr medii gn yoktur sr peinde bizi, Her gn ayn pnardan doldurup destimizi Kr lara alrz, ngraklarmz la. Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski yeni, Kuzular bize syler yllarn getiini, Arzu, balarmzdan yldzlar gibi yksek; nmzde bir sr, yanmzda bir kpek, Dolatr p dururuz ayn dausslay , Her adm uyandr r ac bir hatray. Anam bir yaz gecesi dourmu beni burda, Bu amlkta sylemi son szlerini babam, u karki bayrda verdik kuzuyu kurda, Sunamn baka bir kye gelin gittii akam. Gn biter, sr yatar ve sararan bir ayla, oban hicranlar n basar bar na yayla. -Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al, Diye hkr r kaval : Bir oban parassn, olmasan bile koyun,
Halk iinde muteber bir nesne yok devlet gibi Olmaya devlet cihnda bir nefes shhat gibi Saltanat didikleri ancak cihn gavgsdr Olmaya baht u sadet dnyada vahdet gibi Ko bu ay ireti nkim fendr kbet Yr- bk ister isen olmaya tat gibi Olsa kumlar sanca mrne hadd aded Gelmeye bu e-i arh ire bir sat gibi Ger huzr etmek dilersen ey Muhibb fri ol Olmaya vahdet cihnda ke-i uzlet gibi
(Osmanl Trkesi Metinleri, s.468)
139
140
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Daima eeceksin bakalar na boyun; Hlyana kar masn ne ehir, ne de ar, Yamalarda her akam batan gnee kar Uan kular dn, geen kervanlar an Madem ki kara bahtn adn koydu oban! Nas l yaadndan, ne iip yediinden, ngrak seslerinin dalara dediinden Anlatt uzun uzun. ehrin uultusundan usanm ruhumuzun Nadir duyabildii taze bir heyecanla, Kartm o gn bu gn bu zavall obanla, Bingl yaylalar nn mavi dumanlar na, Gnlm yayla yaptm Bingl obanlarna
KROLU
Ne zaman yaad kesin olarak belli olmayan Krolu, Anadolu'da hl 24 kol halinde yaamakta olan halk hikayesinin kahramandr. Asl ad, Ruen Ali'dir. Babas, bir rivayete gre ran ah, bir rivayete gre stanbul Padiah, Bolu Beyi yahut Erzurum Beyi tarafndan gzne mil dktrlmek suretiyle kr edilmitir. Krolu'nun hayat, babasnn cn alma yolunda gemitir. iirlerinde yiite bir eda ve duygu incelii grlr. Koaklamayla birlikte gzellemeler de sylemitir.
KOAKLAMA Benden selam olsun Bolu Bey'ine kp u dalara yaslanmaldr At kinemesinden, karg sesinden Dalar seda verip seslenmelidir D man geldi tabur tabur dizildi Alnmza kara yaz yazld Tfek icat oldu mertlik bozuldu Er i kl knda paslanmaldr Krolu der mi eski anndan Ayrr ounu er meydanndan Krat kpnden, d man kanndan evre dolup kalkan slanmaldr
141
142
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
MAHMUT KAPLAN
anlurfa'nn Suru ilesinde dodu (1953). 1973'te Gaziantep Lisesi'ni bitirdi. 1978'de Hacettepe niversitesi Trkoloji Blm'nden mezun oldu. Ankara'nn deiik liselerinde bir sre edebiyat retmenlii yapt. Ankara niversitesi Dil ve TarihCorafya Fakltesi'de "Eski Trk Edebiyat" alannda Yksek Lisans ve Doktora'sn tamamlad. 100.Yl niversitesi FenEdebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nde Yardmc Doent olarak alt. Hlen, Celal Bayar niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nde Profesrdr. Eserleri : iir : ksz Kubbe (1994) Hikye : Benzemek Korkusu (1989) nceleme : 1.Hayriyye-i Nb (1995), 2.Net Dvn (1996)
BR LYLE RPORTAJ Bir glge gibi gezdim aranzda dolatm Aydnlk dnyanzda glgeye yer yok bildim Ne aya el uzattm, ne gnee ulatm Srtmda ar bir yk karanla ekildim. Anlattm yadrgandm, dinledim duygulandm Yarn grmeseydim sevinip glecektim Btn insanlar gibi kemik, et, sinir, kandm ikyet ettiim yok ben zaten lecektim. Kart servilerin glgem glgelerine Bir i damlas gibi mezarma dkldm Arlam bir yk ulatr mak yerine Gerek, diye irkildim, vakit tamamd ldm.
(ksz Kubbe, s.20)
KSZ KUBBE BOMBO Yrtt karanlk g bir yldz Bir gl dal krld Bir yarasa frlad bolua yalnz Sessizlik canevinden vuruldu Blbl visl rylarnda baygn Glgeler byd sularda Alev sard gnllerde yangn Dkld gzyalar art arda Bir tomurcuk at ll Bir mer mer paras dt Gvercinler uyand Bir balk hkrd, kal gitme kal. Karanlk dalga dalga koyulat Bir gvercin havaland Trbe bo Ruhumu bir ince s z dolat ksz kubbe bombo
(ksz Kubbe, s.13)
KERVANLAR GEER Yosun kokulu bir akam El ayak ekilmi Derede kurbaalar korosu Duvarda saat tiktaklar Karanlk stme stme eilmi Uzatr ban uzaklardan bir k Titrer sdn gm dallar nda Biraz Fsldanr kulama bir ses Haykr mak isterim avaz avaz Ay yamurlu tepelerden ykselir Kovar bulutlar bir serin rzgr Uzar yaylr kurbaalar korosu Uzaktan yorgun kyller gelir Gzlerim dolar
143 144
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Drt duvar odamn iinde ben Bir pencereye bakarm bo gzlerle Bir uzanr m yataa bitkin Kulamdan kervanlar geer Ben neredeyim Kimi bekliyorum bilmeden Kimi bekliyorum Neden?
(ksz Kubbe, s.51)
MEHM ED KF ERSOY
Mill air Mehmed kif ERSOY, 1873'te stanbul'da dodu. Kk yata Arapa, Farsa, sonradan Franszca rendi. Ykse k renimini Halkal Baytar Mektebi'nde yapt. Buray birincilikle bitirdi (1894) ve drt yl Rumeli, Arnavutluk ve Arabistan'da alt. 1908'den sonra Srt- Mstakm ve Sebl'rRed adl dergilerde iirler ve makaleler yaymlad. 1914 sonunda Almanya'ya gitti. Birinci Dnya Sava'ndan Osmanl Devletin in yenik kmas zerine Mill Mcadele'yi destekledi, Ankara'ya gitti (1920). I.Millet Meclisi'nde Burdur milletvekili oldu. stikll Mar'n yazd (1921). 1925'te Msr'a gitti. Orada on yl kald. Cmi'l-Msriyye Drlfnn'unda Trk Edebiyat okuttu. 1935'te balayan hastal artnca yurda dnd (Haziran 1936). 27 Aralk 1936'da stanbul'da ld. Mezar Edirnekap ehitlii'ndedir. Bir iirinde hayal ile alverii olmadn, her ne demise, grp de sylediini belirten, btn iirlerinde aruzu byk bir kolaylk ve ustalkla kullanan Mehmed kif, btn slm corafyasnn dertlerini kendine dert edinmi idealist bir airdir. iirleri, ya ilhamn gerek hayat sahnelerinden alan lirik-epik, ya da ahlk, din, vatan konular zerine t, hitbe karakteri tayan lirik-didaktik iirler olmak zere iki ana grupta toplanr. Eserleri : iir : 1.Safahat (1911), 2.Sleymaniye Krssnde (1912), 3.Hakkn Sesleri (1913), 4.Fatih Krssnde (1914), 5.Htralar (1917), 6.sm (1924), 7.Glgeler (1933) Tercme : 1.Mslman Kadn (Ferid Vecd'den, 1909), 2.Hanoto'nun slmiyete Hcmuna Kar eyh Muhammed Abduh'un Mdfaas (1915), 3.kinin Hayt- Beerde At Rahneler (Abdlaziz vi'den, 1923), 4.Anglikan Kilisesi'ne Cevap (A.vi'den, 1924), 5.slmlamak (Said Halim Paa'dan, 1919), 6.slmda Tekilt- Siysiye (Said Halim Paa'dan, 1922) Hitabe : Kastamonu Nasrullah Krssnde (1921)
145
146
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
STKLAL MA RI -Kahraman OrdumuzaKorkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak; Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak. O benim milletimin yldzdr, par layacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak! atma, kurban olaym ehreni ey nazl hill, Kahraman rkma bir gl... Ne bu iddet, bu cell? Sana olmaz dklen kanlar mz sonra hell; Hakkdr, Hakk'a tapan milletimin istikll. Ben ezelden ber idir hr yaadm, hr yaarm. Hangi lgn, bana zincir vuracakm? aar m! Kkremi sel gibiyim : Bendimi iner, aarm; Yrtarm dalar , enginlere s mam taarm. Garbn fkn sarmsa elik z rhl duvar; Benim mn dolu gsm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasl byle bir mn boar, "Medeniyyet!" dediin tek dii kalm canavar? Arkada! Yurduma alaklar uratma sakn; Siper et gvdeni, dursun bu hayszca akn. Doacaktr sana va'dettii gnler Hakk'n Kim bilir, belki yarn... Belki yar ndan da yakn. Bastn yerleri "toprak!" diyerek geme, tan! Dn altndaki binlerce kefensiz yatan. Sen ehid olusun, incitme, yazktr, atan: Verme, dnylar alsan da, bu cennet vatan. Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki fed? hed fkracak topra s ksan, hed! Cn, cnn, btn varm als n da Hud, Etmesin tek vatanmdan beni dnyda cd.
147 148
Rhumun senden, lh, udur ancak emeli: Demesin ma'bedimin gsne nmahrem eli; Bu ezanlar -ki ehdetleri dnin temeliEbed yurdumun stnde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam; Her cerhamdan, lh boanp kanl yam, Fkr r rh- mcerred gibi yerden na'm! O zaman ykselerek Ar'a deer, belki, ba m. Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill! Olsun artk dklen kanlar mn hepsi hell. Ebediyen sana yok, rkma yok iz mihll: Hakkdr, hr yaam bayramn hrriyet; Hakkdr, Hakk'a tapan milletimin istikll. (OKUYUCUYLA HASBHAL) Bana sor sevgili kri', sana ben syliyeyim, Ne hviyyette u karnda duran e'rm: Bir yn sz ki, sammiyyeti ancak hneri; Ne tasannu' bilirim, nk, ne san'atkrm. i'r iin "gz ya" derler; onu bilmem, yalnz, Aczimin giryesidir bence btn sr m! Alarm, alatamam; hissederim, syliyemem; Dili yok kalbimin, ondan ne kadar bzrm! Oku, yed sana bir hisli yrek lz msa; Oku, zira onu yazdm, iki sz yazdmsa.
(Saf ahat, s.51)
STANBUL'A DN Bir de stanbul'a geldim ki : Btn ar, pazar Nradan alkanyor! yle ya... Hrriyyet var! Galeyan geldi mi, mantk savuurmu... Doru: Vard aklndan o gn her kimi grdmse zoru. Kimse farknda deil, anlalan, yaptnn; Kafalar ttsl huly ile, gzler kzgn.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sanki zincirdekiler hep boanp zincirden, Ykvermi de tmarhneyi km birden! Zurnalar ehrin ahlisini takm peine; Yedisinden tutarak t dayann yetmiine! Eli bayrakl alaylar yryor drt keeli; En ar balsnn bir zili eksik, belli! tyor her tan stnde birer dilli ddk. Dinliyor kaplam etrfn yzlerce hdk! Kim ne sylerse, hemen el vurup alklanacak... -Yaasn! -Kim yaasn? -mr olan. -ak! ak! ak! Ne davirde hkmet, ne ahlde bir i! Ne sanyi', ne marif, ne al var, ne veri. amlbel sanki ehir : Zbta yok, rbta yok Aksa kan sel gibi, bir dindirecek vsta yok. "Zevk-i hrriyyeti onlar daha ok anlamal." Diye mekteplilerin mektebi tekmil kapal ! lmi tazyik ile tlim, o da bir istibdd... Haydi yleyse ocuklar, ebediyyen zd ! Nutka gelmi te dursun hocalar bir yandan Sahneden sahneye ko makta btn kirdn. Kr ban neterin altnda nasl patlarsa Hep azlar deilip, kimde ne cevher varsa Sayor ortaya, ister temiz, ister kirli Kalmyor kimseciin muz meri artk gizli. Dalkavuk devri deil eski kasid yerine debnz ana avrat svyor birbirine ! Trl adlarla kan n- mtenh gazete Ayrlk tohumunu bol bol atyor memlekete. t yetitir mek iin de topra gyet mnbit Bularak, fuh ekiyor salma gezen bir sr it ! Yryor dne be on maskara, alklanyor Nesl-i hz r bunu "hrriyyet-i vicdn" sanyor ! .........................................
(Saf ahat/Sleymaniye Krssnde, s.233-234)
NECD LLERNDEN MEDNE'Y E . Ezelde kaynaan ervha ayrlk var m? Cihan yklsa bu vahdet yerinden oynar m? Olunca minberimiz, armz, Hud'mz bir Benim de beklediim nr onun da gyesidir. O nru gnder lh, as rlar oldu, yeter ! Bunald milletin fk, bir sabah ister. nyetinle hals et ki, dalga dalga zalm inde kaynamas n arpnp duran slm ! Bu secdegha kapanm yanan yrekler iin Btn soluklar feryd olan u maher iin Har m-i Ka'ben iin, sermed Kitb'n iin Avlimindeki yt- b-hisbn iin Nas b-i dimi husrn kesilmi mmet iin u hk-i pke brnm sem-y rahmet iin Biraz ufuklar glsn cihn- slm'n ! Huddu yok mu bu bitmez, tkenmez lmn? O, nk, leme hkim yegne kudret iken Bir inklb ile mahrm olunca azminden Esretin ne kadar ekli varsa katland... Vatanlarnda garb oldu kendi evld ! O azmi Sen vereceksin ki eylesin sereyan Soluk benizlere kan, inleyen gslere can. O rhu ver ki, lh, kym edip dinin Zemne feyzini yaysn hayt- mz nin. Henz du ediyordum ki, "Y Reslellh!" Nids kkreyerek, bir kanadl tayf- siyh Basp eikleri tutmu ynla glgelere Szld utaki Bb's-Selm nnde yere. Mehb sayhas hl fezda nlard Ki ykselip yeniden, yard geti eb'd. Dnce Ravza-i Peygamber'in ayaklarna Sarld gsne arpan demir kuaklarna. Diyordu inleyerek : Y Neb, u hlime bak !
149 150
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Nas l ki bar yanar, gn kznca sahrnn Benim de rhumu yaktka yakt hicrnn ! Har m-i pkine can atmak istedim durdum Gerildi kar ma y llarca ilem, yurdum. "Tahamml et!" dediler... Hangi bir zamana kadar? Ne bitmez olsa tahamml, onun da bir sonu var. Gzmde ttt bu andka yandm toprak nmde dur mad artk, ne hnuman, ne ocak... Ykld hepsi. Ben atm diyr- Sdn' ay "Tihme!" deyip inedim beybn. Kemiklerim bile yanmt belki sahrda Yetimeseydin eer, y Muhammed, imdda. Eserdi kumda yzerken serin serin nefesin Akar sular gibi alard her tarafta sesin! rdem olduu gndr senin irdene rm Bir an iin bana yollarda dur mak oldu harm. Btn heykil-i hilkatle hasbihal ettim Leyle derdimi dktm, cibli sylettim ! Yanp tutu madan aylarca yummadm gzm. Ncma sor ki bu kirpikler uyku gr m m? Azb- hecrine katlandm elli senedir. Sonunda alnma arpan bu zlim rt nedir? Be alt sineyi hicran iinde inleterek kan yreklere hsran m, merhamet mi gerek? Demir nikbn kaldr mezr- pkinden Bu hasta rhumu artk ay r ma hkinden ! Nedir o me'ale?.. Nrun mu?.. Y Reslellh!.. .
(Saf ahat/Glgeler,426-433)
buuk soysuzun ardnda zaarlk yapamam; Hele hak nmna, haks zla lsem tapamam. Doduumdan ber idir km istiklle, Bana hi tas malk etmi deil altn lle. Yumuak bal isem, kim dedi uysal koyunum? Kesilir belki, fakat ekmeye gelmez boyunum. Kanayan bir yara grdm m yanar t cierim. Onu dindir mek iin kam yerim, ifte yerim. Adam aldr ma da ge git, diyemem, aldr rm: inerim, inenirim, hakk tutar kaldr rm. ......................
(Saf ahat/Asm, s.476-477)
(ANAKKALE EHDLER) ...................... Yaralanm temiz alnndan, uzanm yatyor; Bir hill uruna, y Rab, ne gneler batyor ! Ey, bu topraklar iin topraa d m asker ! Gkten ecdd inerek pse o pk aln deer. Ne byksn ki kann kurtaryor Tevhd'i... Bedr'in arslanlar ancak, bu kadar anl idi... Sana dar gelmeyecek makber i kimler kazsn? "Gmelim gel seni tr he!" desem, s mazsn. Herc merc ettiin edvra da yetmez o kitb... Seni ancak ebediyyetler eder istib. "Bu, tandr" diyerek Ka'be'yi diksem bana; Rhumun vahyini duysam da geirsem tana; Sonra gk kubbeyi alsam da, rid nmiyle, Kanayan lahdine eksem btn ecrmiyle; Mor bulutlar la ak trbene atsam da tavan, Yedi kandilli Sreyy'y uzatsam oradan; Sen bu v zenin altnda, brnm kanna, Uzanrken, gece mehtb getirsem yanna, Trbedr n gibi t fecre kadar bekletsem; Gndzn fecr ile vzeni lebr z etsem; Tllenen maribi, akamlar sarsam yarana... Yine bir ey yapabildim diyemem htrana.
151 152
(ZULM ALKILAYAMAM) ..................... Zulm alklyamam, zlimi asla sevemem; Gelenin keyfi iin gemie kalkp svemem. Biri ecddma saldrd m, hatt, boar m... -Boamazsn ki! -Hi olmazsa yanmdan koar m!
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sen ki, son ehl-i salbin krarak savletini, arkn en sevgili sultn Salhaddn'i, Kl Arslan gibi iclline ettin hayrn... Sen ki, slm kuatm, bouyorken husrn, O demir emberi gsnde kr p paraladn; Sen ki, rhunla beraber gezer ecrm adn; Sen ki, a'sra gmlsen taacaks n... Heyht, Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu ciht... Ey ehd olu ehd, isteme benden makber, Sana gunu a m duruyor Peygamber.
(Saf ahat/Asm, s.504-505)
Arab'n Tr k'e, Lz'n erkez'e yahut Krd'e Acem'in inliye rhn m varm? Nerde ! Mslmanlkta "ans r" m olur mu? Ne gezer ! Fikr-i kav miyyeti tel'in ediyor Peygamber. En byk d mandr rh- Neb tefrikann Ad batsn onu slma sokan kaltabann ! u senin kbetin bin bu kadar y l evvel Sana sylenmi iken doru mudur imdi cedel? Artk ey millet-i merhme, sabah oldu uyan ! Sana az geldi ezanlar, diye tsn m bu an? Ne Araplk, ne de Trklk kalacak a gzn ! Dinle Peygamber-i znn ilh szn. Trk Arapsz yaamaz. Kim ki "Yaar!" der, delidir ! Arabn, Tr k ise hem sa gz, hem sa elidir. Veriniz babaa; zira sonu hsrn- mbn Ne hkmet kalyor ortada, billhi ne din ! "Medeniyyet!" size oktan ber idir di biliyor; Evvel paralamak, sonra da yutmak diliyor. Arnavutlar size ibret olacakken, hl, Ne bu r de siyset, ne bu fsid dv? Gr myor gittii yanl yolu, zannm, ounuz... Size rehberlik eden huydudu artk kovunuz ! Bunu benden duyunuz, ben ki evet, Arnavudum... Baka bir ey diyemem ! te per an yurdum !..
(Saf ahat/Hakkn Sesleri, s.265-266)
HUSRAN Ben byle bakp dur mayacaktm, dili bal, slm uyandr mak iin haykracaktm. Gr hisli, gr imanl beyinler, coar ancak, Ben zten uzunboylu dnmekten uzaktm! Haykr ! Kime, lkin? Hani shipler i yurdun? Ellerdi yatanlar, saa baktm, sola baktm; Ferydm artk boarak, na' n, tuttum, Bin para edip i'r ime gmdm de braktm. Seller gibi vdyi ennim saracakken, Hi alamadan, gizli inen ya gibi aktm. Yoktur elemimden u sar kubbede bir iz; nler "Safahat"mdaki husran bile sessiz!
(Saf ahat/Glgeler, s.527)
ARK Musallat, hi gz atr maz da Garb'n kanl kbsu, Asrlar var ki, slm'n muattal, beyni, bzsu. "Ne grdn, ark' ok gezdin?" diyorlar. Grdm : yer yer, Harb iller, serilmi hnumanlar, basz mmetler; Yklm kprler, km kanallar, yolcusuz yollar; Burumu ehreler, tersiz alnlar, ilemez kollar; Bklm beller, incelmi boyunlar, kaynamaz kanlar.
153 154
(KAVMY ETLK) Hani, milliyyetin slm idi, kavmiyyet ne! Sarlp sms k dursaydn a milliyyetine. "Arnavutluk" ne demek? Var m eriatta yeri? Kfr olur, baka deil, kav mini srmek ileri !
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Dnmez balar, aldr maz yrekler, pasl vicdanlar; Tegallbler, esretler; tehakkmler, mezelletler; Riylar; trl iren iptillar, trl illetler; rmcek balam, ttmez ocaklar; yanm or manlar; Ekinsiz tarlalar, ot bas m evler, kfl har manlar; Cematsz imamlar, kirli yzler, secdesiz balar; "Gaz" nmiyle dinda ldren bre dindalar; Ipssz iyanlar, kimsesiz kyler, kk damlar; Emek mahrmu gnler, fikr-i ferd bilmez akamlar !.. Geerken, aladm getim, dururken, aladm durdum; Duyan yok, ses veren yok, bin peran yurda bavurdum. Mezarlar, hiretler, ykselen karnda drdr; Ne topraktan gler bir yz, ne gklerden gler bir nr? Derinlerden gelir feryd yz binlerce lmn; Ufuklar bir kzl ember, bkk boynunda slm'n! Gsler hrlay p dur makta, zincirler daralmakta; Bunalm kalm yz elli milyon cansa grtlakta! lh! Grdm lem mi insniyyetin mehdi? Btn umrn tr hin bu llerden mi ykseldi? u zirsiz bucaklar myd vahdniyyetin yurdu? Bu kumlardan m, Allh'm, nebiler fkr p durdu? Henz tek berk- mn akmadan cevvinde dnynn, Bu gklerden mi, y Rab, cotu, sanak sanak, edynn? Serendip'ler u sahiller mi, Cd'ler bu dalar m? Bu iklmin mi brahim'e yol gsterdi ecrm? Harem'ler, Beyt-i Makdis'ler bu topraktan m yoruldu? Bu vdiler mi dem tuttuka bih etti Dvd'u? Hir'lar, Tr- Sn'lar bu fkn m ehkr ? Bu talardan m, yer yer, tat Rhullh'n esrr? Cihnn Garb' vahetzr iken, ark'nda Karnaklar, Haremler, Sedd-i in'ler, Tk- Kisr'lar, Havernak'lar rem'ler, Sr- Bbiller sem-pey m deil miydi? O mzler, lh, bir y kk ry mdr imdi? Ne yapsn, n-md olsun mu ark'n intibhndan, Per ian ruhumuz, hib dnerken brghndan? Bu haybetten usandk biz, bu husran artk elversin!
155 156
lh, nerde bir nefhan ki, donmu hisler rpersin, Serilmi sneler, kbusu artk silkip stnden,
"Hayat elbette hakkmdr!" desin, dnya "Deil!" derken.
(Saf ahat/Glgeler, s.528-529)
MEHMED AL'YE Bir nsha-i kbr idin, olum, elimizde: Sen benden okurdun seni, ben senden okurdum. Yksekliin idrkimi yorgun braknca, Kalbimle yetisem diye, irlie vurdum. i'rin ba hilkatteki heng- i ezelmi... Lkin, ben o hengi ne duydum, ne duyurdum! Yktm koca bir mr de, bayku gibi, getim, Kr k be yln eyym- harbnda oturdum. Sen, baka ufuklar bularak, ykseledurdun; Ben, kendi harbemde kalp, rpnadurdum! Mamm iki nevha iittiyse iitti; Bir hoa sad duymad benden hele yurdum.
SAD PAA MA MI'ndan Balanr Mevlid'e mu'td olan dbyla ; nce Tevhd okunur, gayile dinler herkes. O, gzel, sonra messir, sekiz on parlak ses, Kimi yerlerde ilh, kimi yerlerde durak : Kimi yerlerde cematle beraber coarak, Kalan bahr terennmle, eker ken "mn!" Ta uzaklarda akar zulmet iinden bir enn. Gecenin kalbi durur; rperir inler, cinler ; Alan pencereler, gz kulak olmu, dinler. O enn karki sahilden a lmaz m biraz. Sr- Maher gibi sesler kar r, imdi, Boaz !
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Tutuur, cephe-i Sn'ya dner, s ne-i cev : Sanki yzlerce yank ney savurur, yer yer, alev ! Kayalardan, ky lardan bir atetir alar : Lahn- Dvd ile inler yine gy dalar ! h o kuds nefes ebha ederken sereyn, - Karalar vecd ile pr-c, sular pr-galeyan Dem ekip, dem tutarak etmeye balar feryd, Boaz'n her tarafndan bir ilh ind : "Sultn- rusl, h- mmeccedsin efendim ! Brelere devlet-i sermedsin, efendim ! Menr- "le-amrk"le meyyedsin, efendim ! Dvn- lhde ser-medsin, efendim ! Sen Ahmed Mahmd u Muhammed'sin, efendim ! Hak'tan bize sultn- meyyedsin, efendim!" Kesilir, gitgide, tedr c ile sesler artk, Aktarr shile mevlidciye bir khne kayk.
(Saf ahat/Glgeler, s.586-587)
Srtlanlar ge miti beer yrtc lkta; Disiz mi bir insan, onu kardeleri yerdi! Fevz btn fkn sarmt zemnin, Salgnd, bugn ark' y kan, tefrika derdi. Derken, bym, krkna gelmiti ki ksz, Balarda gezen kanl ayaklar suya erdi! Bir nefhada insanl kurtard o Msum, Bir hamlede kayserleri, kisrlar serdi! Aczin ki ezilmekti btn hakk, dirildi; Zulmn ki, zevl aklna gelmezdi, geberdi! Alemlere, rahmetti, evet, er'-i mbni, ehblini adl isteyenin yurduna gerdi. Dnya neye shipse, onun vergisidir hep; Medyn ona cem'iyyeti, medyn ona ferdi. Medyndur o Msma btn bir beeriyyet... Y Rab, bizi maherde bu ikrr ile haret.
KISSADA N HSSE Gemiten adam hisse kapar m... Ne masal ey! Be bin senelik kssa, yarm hisse mi verdi? "Tarih"i "tekerrr" diye ta'rf ediyorlar; Hi ibret alnsayd, tekerrr m ederdi?
ORDUNUN DUASI Ylmam lmden, Yaradan, askerim; Orduma, "gzi" dedi Peygamber'im. Bir dileim var, lrm isterim: Yurduma tek dman ayak bas masn. Amin desin hep birden yiitler, "Allahu Ekber!" gkten ehitler. Amin! A min! Allahu Ekber ! Trk eriyiz, silsilemiz kahraman... Mslmanz, Hakk'a tapan Mslman. Putlar Allah tanyanlar, aman, Mescidimin boynuna an as mas n.
BR GECE On drt asr evvel, yine byle bir geceydi, Kumdan, ay n on drd, bir ksz kverdi! Lkin, o ne husrand ki : Hissetmedi gzler; Ka bin senedir, halbuki, bekle medelerdi! Nerden grecekler? Gremezlerdi tabi: Bir kerre, zuhr ettii l en sapa yerdi; Bir kerre de, mmre-i dny, o zamanlar, Buhranlar iindeydi, bugnden de beterdi.
157 158
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Amin desin hep birden yiitler, "Allahu Ekber!" gkten ehitler. Amin! A min! Allahu Ekber ! Millet iin etti mi ordum sefer, Kkremi arslan kesilir her nefer, Dkt kandan ge vursun zafer, Topraa bir damlas bo akmasn. Amin desin hep birden yiitler, "Allahu Ekber!" gkten ehitler. Amin! A min! Allahu Ekber ! Ey Ulu Peygamberimiz nerdesin? Dinle minaremde ten gr sesin! Gel, bana yr ol ki cihn titresin, Kimse dnp sngme yan bakmas n. Amin desin hep birden yiitler, "Allahu Ekber!" gkten ehitler. Amin! A min! Allahu Ekber !
(Saf ahat, s.627-628)
MEHM ET NARLI
Kahramanmara'ta dodu (1963). lk ve ortarenimini bu ehirde tamamlad. 1983 ylnda kazand Ondokuz Mays niversitesi lahiyat Fakltesi'nde iki yl okuduktan sonra ayrld. Edebiyata duyduu youn ilgiden dolay 1985 ylnda ayn niversitenin Eitim Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Eitimi Blm'ne girdi ve buradan 1989'da mezun oldu. 1989-1994 yllar arasnda ukurova Elektrik Anadolu Lisesi'nde edebiyat retmenlii yapt. 1994'te Kahramanmara St mam niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Anabilim Dal'na Aratrma Grevlisi olarak girdi. 1996'da ayn Anabilim Dal'nda "1950 Sonras Trk iirinde Bahaettin Karako" isimli teziyle Yksek Lisans'n tamalad. 1996'dan beri KS Gksun Meslek Ykse kokulu'nda Trk Dili okutman olarak almaktadr. Edeb ve akademik almalar Dolunay, Trk Edebiyat, Yedi klim, Kanat, kindi Yazlar, Akademik ereve, Kra gibi dergilerde, Yeni afak, Gndz gibi gazetelerde yaymland. Eserleri : iir : iekler Satlmasn (1988)
YREM SONSUZA AYARLI SAAT G ar yorum bir pencerede Doruklardan akan bir elleyim Ir maklar, syleyin deniz nerede Denize akmayan suyu neyleyim. Ykld gnlmn gnah saray Btn frtnalar iimde esti Takp salarma gnei, ay Krdm aynalar bir afak vakti. Yreim sonsuza ayarl saat Meyveye soyunmu aacm imdi Bir kuum, gklerde rparm kanat Topram, yamura muhtacm imdi.
(iekler Satlmasn, s.60)
159
160
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ACEM BR EK N SYLENMTR Sen benim iklimimin kuu deilsin Drt mevsim buzum ben, drt mevsim ate Acemi bir ieksin, baharlara e Benim yamurumda rr gidersin Dalma gzlerinle kalbime yle Ka yangn sndrdm iimde bilsen Al beni lkene diyorsun ama Boulursun yalnzlma girsen
(iekler Satlmasn, s.17)
M.ES'AD ERBL
Tasavvuf iirin 20.yzyldaki nemli temsilcilerinden biri olan M.Esad Erbil, 1847 ylnda Musul sancana bal Erbil'de dodu. Son devir Nak-Hlid eyhlerindendir. Dedesi Hidyetullh Efendi, Mevln Hlid Badd'nin halifesidir. Es'ad Efendi, tahsilini Deyr ve Erbil'de tamamlad. 23 yanda Th ElHarr'ye intisab etti. eyhinin 1875 ylnda vefatndan sonra irad makamna geti. 1883'te Badad'da bulunan Kdir eyhi Abdlhamid Er-Rifkn'den Kdir iczet ald. Hac grevini ifa ettikten sonra stanbul'a geldi. Fatih Camii'nde Hfz Dvn ile Mevln Cm'nin Lccet'l-Esrr adl eserini okuttu. Derslerine ilim ve irfan erbbndan pekok kimse devam etti. II.Abdlhamid Han tarafndan Meclis-i Meyh zlna tyin edildi. 1900 ylnda Abdlhamid Han tarafndan Erbil'de ikmete memur edildi. Merutiyetten sonra tekrar stanbul'a geldi. 1914'te Meclis-i Meyh zs, sonra reisi oldu. Tekkelerin ve tarikatlarn slahna alt. 1915'te Meclis-i Meyh reisliinden istifa etti. Anadolu, Yugoslavya ve Bulgaristan'da binlerce mntesibi vard. Tekkelerin kapatlmasndan sonra Erenky'deki evinde inzivaya ekildi. 4 Mart 1931'de Menemen Asker Hastahanesi'nde ld. Eserleri : 1.Dvn- Es'ad, 2.Kenz'l-rfn, 3.Mektbt, 4.Risle-i Es'adiyye, 5.Ftiha-i erfe Tercemesi
GAZEL Gnl nr- cemlinden habbim bir ziy ister Gzm hk-i rehinden ey tabbim ttiy ister Saf-y sneme zulmet veren jeng-i gnhmdr Amn ey kn- ihsn zulmet-i kalbim cil ister Yeti imdda ey h- rislet Rz- Maher'de Ki derd-i b-dev-y ma's yet senden if ister Ne b- ddeden rhat ne h- s neden imdd Benim br- gnhm lutf- h- enbiy ister
161 162
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sarldm dmen-i ihsnna ey fi'-i mmet Dahlek y Muhammed hasta cnm bir dev ister Gl-i ruhsr na meftn olanlar bhesiz sensiz Ne mlk ml u ch ister ne de zevk u saf ister Nola bir kerre d olsun ceml-i b-kemlinle Ki kemter bendeniz Es'ad sana olmak fed ister
(Dv n- Es'ad, s.124)
M.FET HULLAH GL EN
M.Fethullah GLEN, 1938 ylnda Erzurumun Pasinler ilesi Korucuk Kynde dodu. Babas Ramiz Hoca, cami imam, annesi Refia Hanm ise ev hanmdr. Kk yata hafzln tamamlad. Erzurumun tannm limlerinden ders ald. Blgedeki tasavvuf byklerinin sohbetlerine katld. Edirne erefeli Camide drt yl mam-Hatiplik grevinde bulundu. Krklarelinde bir yl vaizlik yapt. 1966-1980 yllar arasnda Ege blgesinin deiik il ve ilelerinde vaaz ve sohbetlerde bulundu. 12 Eyll 1980den sonra, hakknda kan tutuklama emri dolaysyla vazifesine alt yl ara verdi. 1989-1992 yllar arasnda stanbul, Ankara ve zmirde fahri olarak vaazlarn srdrd. Arapa ve Farsa bilen Fethullah GLEN, hi evlenmedi. Eserleri : Nesir : 1.a ve Nesil, 2.Buhranlar Anaforunda nsan, 3. Yitirilmi Cennete Doru, 4.Hitap iekleri, 5.Zamann Altn Dilimi, 6.Gnler Bahar Soluklarken, 7.l veya Yoldaki Iklar (4 cilt), 8.Asrn Getirdii Tereddtler (4 cilt), 9.lm tesi Hayat, 10.Du Mecmuas, 11.Renkler Kua (2 cilt), 12.rad Ekseni, 13.Hzmeler ve ktibaslar, 14.Arapa Tekellm (5 cilt), 15.Kalbin Zmrt Tepeleri, 16.nancn Glgesinde, 17.Varln Metafizik Boyutu (2 cilt), 18.Ruhumuzun Heykelini Dikerken, 19.Fasldan Fasla (3 cilt), 20.Sonsuz Nur (3 cilt), 21.Prizma (4 cilt), 22.Yeeren Dnceler, 23.l -y Kelimetullh veya Cihad, 24.Kitap ve Snnet Perspektifinde Kader, 25.Krk Testi, 26.Beyan, 27.rnekleri Kendinden Bir Hareket, 28.ekirdekten nara, 29.Gurbet Ufuklar, 30.Sohbet-i Cnan iir : Krk Mzrap
GAZEL Senin aknda Mecnn'um velkin itihr m yok Demdem d- hasretle figndan baka kr m yok Met- lutfunu almak iin ser myesiz geldim O drl bir teh-destim ki hatt ihtiyr m yok Ne ilm ma'rifet verdin ne ch u menkbet y Rab Bi-hamdillh ki bir zerre medr- iftihr m yok Ben nev'-i beer resminde ancak bir heyl var Cihnda km alrdm ben, olayd ger o varm yok Ne dr m var benim Es'ad ne de meyl-i diyr m var Ceml-i yrdan baka dier bir intizrm yok
(Dv n- Es'ad, s.144)
AYYZL Ay yzlm, apa k szlm rhum Sana kurban; Gnlm Sana hayran! Nergis baklarnn te'siri ne de yaman! Sultnm elaman..!
163 164
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bak s nemde bir ok var, dernumda bir ac, Sen'dedir ilc ... Ey varl nr, dnys srr, sz Kur'n! Her derde der mn... Pr-teim brakma hicrande zinhr! Rhumda h u zr... Hem mahzn, hem de perian derdlerle kvrandm; Kapna dayandm! Bilmem baka ocak, baka ate, Sana yandm; Sen'inle uyandm. Ey dnyya ardan gelen nr, ey meh-i tbn! Aydnlatt ziyn... Haylimle gezip yine ddr n andm; evrende dolandm. Ey taptze gl, kkl anber, sa reyhn! Cziben ne yaman! Gr memitir cihnda gzler Sen gibi dilber... Gneten enver... A ltufla barn a ki ktmr kulundur ! Derghn uludur... Deryalar gibi kereminden bir katre ihsn, Ey gnlme Sultn! Ltfeyle ne olur bildiim baka kap yok! Derdim herkesten ok.
(Krk Mzra p, s.71-72)
BY K LEKE Kan ter iinde yaadn kan terdi pazar n Yokdu vefdrn... Snelere arpp geiyordu h u zrn Ateten efkrn... Mamlar gibiydin yalnz kaldn gnlerde Derdin perde perde : Hasretle geip gitti hicrn dolu anlar n Mthidi kararn; Nurlar yap karanlklar bouncaya dek Bu kavga srecek..! Ak rehberin olmutu, mefkren de dildr n Cokundu esrrn... nleyip dolatn llerde.. ld her yre Ova, da, dere... Bahar mjdelemitin, tllenmeden bahar n mitten diyarn... Gp gittin bir gece tan yeri aar rken Ak horoz terken... Hep anp dur mutun, erdin vusltna Yr'n Gnller mezarn...
IIA GNL VERENLER "Mehlik Sultn irine ithf olunur." I a gnl vermi bu yiitler, Bir gece sonsuza yelken atlar. I a gnl vermi bu yiitler, Geerken her yere nurlar satlar.
165 166
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Ruhlarn sard gnden beri, Solmayan gzelliklerden akisler; Her gece rylarnda bir peri, Onlara teden trkler syler... Hepsi de byl d m llere... Menendi olmayan bir esiz dilber, Belki urar diye bizim ellere, Gzetirler drtbir yan beraber Ak u evkden kanatlarla gnlerce, Kotular.. ileri mitle dolu. Hayata it bir yn bilmece, Birer birer zp oldular mutlu... Sonu grnmez bir uzun yolculuk, Onlar har l harl.. yollar nr ! ehinah kapsnda dim kulluk Er meyen bahts z h edip dvnr. Mefkremizin kara sevdllar Varacaklar dnynn tesine; Bir "yd- ceml" olacak adlar Girecekler mill ruh bestesine... Herbiri bir gnlde yaayacak.. Smlar nda ebediyet rengi. Htralar asla solmayacak, te tarafdaki gllerin dengi... I a gnl vermi bu yiitler, Seyrettike evreyi mest mahmr, Dirilip bir daha lmek dilerler, Ellerinde kevserler dolu fafr.
M.KAYA BL GEGL
M.Kaya BLGEGL , 1921d e Sivas'n Grn ilesinde dodu. lk tahsilini Grn'de, orta tahsilini Sivas, Erzurum ve stanbul'da tamamlad. stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'nden mezun oldu. zmir, Trabzon ve Adana Liselerinde ve Gazi Eitim Enstits'nde edebiyat retmenlii yapt. 1951'de Paris Sorbonne niversitesi'nde "Piyer Loti" zerine hazrlad teziyle edebiyat doktoru oldu. 1956'da Atatrk niversitesi'ne Yeni Trk Edebiyat doenti olarak atand. 1970'de profesr oldu. Ayn niversitenin slm limler Fakltesi'nde kurucu dekanlk yapt. 1985'te Mimar Sinan niversitesi'nde grev alan Bilgegil, 21 Ekim 1987'de stanbul'da vefat etti. Eserleri : 1.XVIII.Asr Saz airlerinden Kusr (1942), 2.Cehennem Meyvas (1944), 3.Abdlhak Hmid'in iirlerinde Lednn Meselelerden Allah I. Allah ve O'nun Vcudunu fade Eden simler (1959), 4.Trke Dil Bilgisi (1963), 5.Ziy Paa zerine Bir Aratrma (1970), 6.Tevfik Fikret'in lk iirleri (1970), 7.Mehmed kif. Resm Hl Tercmesi zerine Kk Bir Aratrma (1972), 8.Rnesans a Cihan Edebiyat'nda Trk Takdirkrl (1973), 9.Hsn Ak'a Dir (1975), 10.Yakn a Kltr ve Edebiyat zerine Aratrmalar II. (1980), 11.Edebiyat Bilgi ve Teorileri I.Belgat (1980)
HZ.EMS EVKYLE Vuslat deminin gl gl aan cmn grdk Hicrn gnnn hayr olan encmn grdk Bir gz yumup atk ki hu ile o demde Ceyli yolunun ara dek ihvnn grdk T "nahn kasemn"daki merzka misliz Ma'nda o salkm sdn hnn grdk Pervzmz ol mertebe Cibrl'e ulat Ten mahbesinin bir kck dmn grdk
167 168
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Gl-pembe kadehlerdeki srdk nice y llar F olduk onun lebden inen kmn grdk Mecnn gibi sim idik bdiyelerde zzinin emn olduu bayramn grdk Bekr olduk (h)emn s dk ile bin vech-i hasende Frk- fud cevherinin knn grdk Amm hele dnyya tenezzl gnmzde Bir glge misl "Bilgegil"in nmn grdk
(M.Kay a Bilgegil'in Makaleleri, s.643)
NB
Klasik Trk Edebiyatnda Hikem iir ekolnn temsilcisi olan Nb, 1642'de Urfa'da dodu. Asl ad Yusuf'tur. 24 yalarnda stanbul'a geldi (1685). Musahib Mustafa Paa'nn nce divan ktibi, Hacc'a gidip (1678) dnnde kethdas oldu. Mustafa Paa lnce, Halep'e gitti, evlendi. 25 yl kadar Halep'te kald. Eserlerinden Hayriyye ve Hayrbd' bu ehirde yazd ve Dvn'n burada dzenledi. Baltac Mehmed Paa, vali olarak geldii Halep'ten sadrazamlkla stanbul'a dnerken, Nb'yi de yannda gtrd (1710). Nb, stanbul'da 70 yan bulmu bir stad olarak sayg grd, darphane emini, bamukabeleci oldu. 12 Nisan 1712'de stanbul'da ld. skdar'da Karacaahmed Mezarl'nda medfundur. Didaktik iire verdii nemle kendisine byk Trk airleri arasnda zel bir yer ayran Nb, yaad alt padiah (I.brahimIII.Ahmed) devrinin sosyal kntlerini grm, halkn ruh haline tercman olan, toplumsal hayat ve psikolojiye bal hakmne gazeller yazmtr. iirlerinde ataszlerinden, fikir ve hikmetten ok faydalanan air, rahat ve akc bir dille yazd, halka halk ruhuyla hitap etmesini bildii iin sevilmi, Klasik Trk iiri'nde yeni bir r amtr. Eserleri : iir : 1.Dvn, 2.Farsa Dvne, 3.Hayriyye, 4.Hayrbd, 5.Terceme-i Hads-i Erban, 6.Sr-nme Nesir : 1.Tuhfet'l-Harameyn, 2.Mnet, 3.Zeyl-i Siyer-i Veys, 4.Fetih-nme-i Kamanie
GAZEL Sakn ter k-i edebden ky- mahbb- Hud'dr bu Nazargh- lhdir makm- Mustaf'dr bu Felekde mh- nev Bb's-Selm'n cilveghdr Bunun kandlidir hr matla'- nr u ziydr bu
169 170
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Habb-i Kibr iy'nn hbghdr fazletde Tefevvuk-kerde-i ar- Cenb- Kibriy'dr bu Bu hkin pertevinden oldu deycr- adem z'il Amdan ad mevcdt emin ttiydr bu Mr't- edeb artyla gir Nb bu dergha Metf- kudsiyndr bsegh- enbiydr bu
(Dv n, s.952)
GAZEL Bir devrde geldik ki az zn unutulmu Tutmu yerini hurd bzrgn unutulmu Gitmi nemeki mide-i hn- vefnn lemde hukk- nemek nn unutulmu N-pk yatr dest-i kerem dmen-i ismet Has-p kalp e me-i hayvn unutulmu Kalm ser-i meydn- muhabbet tek tenh Zen-tab'lar alm yeri merdn unutulmu Ndnlk olup mu'teber ebn-y zamnda Hatt bozulup nsha-i irfn unutulmu Hikmet taleb-i mlda Krn gibi imdi Hhiger-i lokmada Lokmn unutulmu Olmu o kadar halk- cihn mekrde std Kim sbka- i hret-i eytn unutulmu Halk a madadr birbirine pene-i trc Ahkm- Hud ma'n-i Kur'n unutulmu Nb kimi grsen yrtr hkmn nefsin Hakkn bize gnderdii fermn unutulmu
(Dv n, s.714)
GAZEL B- dehrin hem haznn hem bahrn gr mz Biz netn da gamn da rzgrn gr mz ok da marr olma kim mey-hne-i ikblde Biz hezrn mest-i marrun humr n gr mz Top- h- inkisra pyidr olmaz yine Kiver-i chn nice sengn hisrn gr mz Bir huriyle eder bin hne-i ikbli pest Ehl-i derdin seyl-i ek-i inkisr n gr mz Bir hadeng-i cn-gdz- hdr sermyesi Biz bu meydnn nice pk-svrn grmz Bir gn eyler dest-beste pygh cygh B-aded marr- sadr- i'tibrn gr mz Kse-i deryzeye tebdl olur cm- murd Biz bu bez min Nbiy ok bde-hr n gr mz
(Dv n, s.696)
171
172
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NL
Muhtemelen 1608-1613 yllar arasnda stanbul'da dodu. Asl ad Mustafa elebi olan Nil, Dvn- Hmyn ktipliinde bulundu. Maden kalemi bahalifesi oldu. Bir ara sadrazam Kprlzde Fzl Ahmed Paa'nn gazabna urad ve Edirne'ye srld. Avusturya Zaferi zerine (1665) affedildi, stanbul'a dnd. 1666'da stanbul'da ld. iirlerini mkemmellie eritirmekte, kelime semekte titiz, meramn en ksa yoldan ve kusursuz anlatmada usta bir airdir. Nef''nin etkisinde kalan Nil, henge verdii nem ve ortak mazmunlara yeni orijinallikler aramaktaki dikkatiyle, XVII. Yzyl Trk Edebiyatn n byk airlerinden biri olmutur. Kendisine, XIX. yzyldaki Manastrl Salih Nil'den ayrdedilmesi iin Nil-i Kadm de denir. Eserleri : Dvn
Dd eyymna terfi o shib-keremin Devr-i glden bize ey fasl- hazn ho geldin Hsn-i tedbr-i zafer Hazret-i Ahmed Paa Ki kaz ryna der hande-knn ho geldin Yekke-tz- saf- a'd ki grp sr'atini Eheb-i az mine der berk-i cihn ho geldin Bezm-i fazlnda tenezzl m ederler demee Mihre yne- i ren-ghern ho geldin . imdi eyym- adlet-ger-i safdr Yr ey ma'delet-i Nirevn ho geldin Tengdir rahna dehlz-i nihn-hne-i dil Verme zahmet bize ey br- girn ho geldin saf mu'temen lemi mesrr etdin Ey bihn-dver-i sultn- cihn ho geldin Halk mtk idi terfine Allh bilir Ey mhim-sz- dil- i lemiyn ho geldin tiyknla helk olmaa az kalmdk Hayr-makdem hele ey rh- revn ho geldin Genc-i bdver-i Pervz'i unutdurdun sen Htr- Husreve ey genc-i nihn ho geldin Akd seyl-b- zafer esdi nesm-i nusret Birbirine diyerek katre-zenn ho geldin Rh- Kuds oldu hamm- haber-i terfin Eyleyip rh gibi tayy- mekn ho geldin
173 174
DER-STY- MESNED- NN- SADR- I V EZRET FZIL AHMED PAA BN- KPRL Ey nes m-i seher-i mjde-resn ho geldin Vey peym-ver-i dstr- cihn ho geldin Cn verip mrde-diln- gam ihy etdin Dem-i s misin ey bd- vezn ho geldin Verdin ol tze nihl-i gl- i devlet haber in Ey surg- dil-i gmgete-diln ho geldin Turra-i hid-i ikblin olup ne-zeni Komadn h dil-i pr-helecn ho geldin Gl-i sad-berg-i cemlinden olup by-ver Eyledin meclisimiz b- cinn ho geldin
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
fern kuvvet-i bz-y cihn-grine kim Kande az m etdin ise feth-knn ho geldin Nereye vardn ise maslahatn grd ricl Eyledin d man b-nm u nin ho geldin lm fazln gibi isbt- ecat kldn fern ey alem-efrz- beyn ho geldin Keh-rb idi meer kabza-i tn ki ekip Nice bin kfiri n khken ho geldin Devletinde kim anar imdi Nizm'l- Mlk' Ki sen andan bize ey mlk-sitn ho geldin Eyledi sa'yn tevfk-i lh mekr Oldu dun sebeb-i emn emn ho geldin Hy u hdan iidilmezse gnlden derler Reh-gzrnda duran pr cevn ho geldin Rek edip kevkebe-i chna der olduka hid-i bahtna devlet-nigern ho geldin Bildirip kfire haddin taraf- saltanata Eyledin nusret ile atf- inn ho geldin Tayy- tmr- kerem-nme-i Htem kldn Keff-i ihsnn edip nukre-fen ho geldin Bahr u berde iki keff-i gher-efnn ile Bize ey rek-i sadef gayret-i kn ho geldin Gh derrendelik et gh knmnda bulun Halk- lem desin ey r-i jeyn ho geldin ..
Dim evket ile byle gazlardan gel Nilve desin erbb- zebn ho geldin Lutf- mu'td ile ol ir-i h-ta'brin hid-i nazmna ver hsn-i beyn ho geldin Bir du eyleyeyim kim diye skkn- felek Peyk- i sline dmen-be- miyn ho geldin Bu gaznn nitekim med reftinde demek Ehline sd ola n-ehle ziyn ho geldin .. Zirn- der-i iclline bir bir diyesin Cebr edip htr na ey ibn- i filn ho geldin Zr blda halykla melik diyeler Dest ber-sne girn t-be-girn ho geldin mrn efzn ede devletle Hud pr olas n Ey frzn-gher-i baht- cevn ho geldin
(Dv n, s.107-109)
GAZEL Mest-i ak bu dokuz cm ferahnk edemez Dil nedir ak nedir gam nedir idrk edemez e meksr olcak kbil-i tathr olamaz Mest-i sahb-y mecz ynesin pk edemez Kmykr- emel bulsa da bir hl yer Zer eder hkini amm zerini hk edemez Dnesin tz dkedir mrg-i hars ehl-i fen Telef-i nakd- hayt etmede imsk edemez Nil nahvet ch ehli muammer olamaz Kimse zehri bu if-hnede tiryk edemez
(Dv n, s.227)
175
176
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL Kyundan o hun dil-i rsv ile gedik Her hatvede bin ekve-i b-c ile gedik Cem d-i Sikender-meniiz cm ile gy Kim bahr- gam hcre-i mn ile gedik Dil verdiimiz yre nigh- gazabndan Tasrha mecl olmad m ile gedik Mestne nuk- suver-i leme bakdk Her birini bir zge tem ile gedik ok fris-i mlk-i suhan Nily biz Rehvr- girn-cnbi-i ma'n ile gedik
(Dv n, s.241-242)
ARKI Geer firkat zamn byle kalmaz Sa olsun sevdiim Mevl ker mdir Onulmaz yreler bitmez i olmaz Sa olsun sevdiim Mevl ker mdir Olursa Hazret-i Hak'dan inyet Gl-i sad-berg olur her d- hasret Gider firkat gelir eyym- vuslat Sa olsun sevdiim Mevl ker mdir Olursa mevc-i gam her br hil Olur hid hveyd kim hs l kar bir gn kenra zevrak- dil Sa olsun sevdiim Mevl ker mdir Tek tenh bel detinde her dem Ne hem-rh isterim ne yr- hem-dem Bulur bir gn nihyet menzil-i gam Sa olsun sevdiim Mevl ker mdir
(Dv n, s.339)
GAZEL Oldu ekim glen-r-y heves clar gibi Akd gnlm bir nihl-i iveye sular gibi Turfe mecnnum ki peyderpey hayl-i em-i yr Devr eder etrfm sergete hlar gibi Hep siyeh-p oldular kasd- ebhn- dile Girdiler mjgnlar n bir cenge cdlar gibi Bir nihl-i hdr kaddin hevsyla gnl Sahn- glende hrmn serv-i dil-clar gibi b u tb- tal'at- ebkr- naz mm Nil Ta'n eder y ne-i hr de meh-rlar gibi
(Dv n, s.315)
177
178
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NMIK KEMAL
Tekirda'da dodu (1840). ocukluunu dedesi Abdllatif Paa'nn yannda Kars ve Sofya'da geiren, zel bir renim gren Nmk Kemal, stanbul'a geldikten sonra (1857), Tercme Odas'na memur oldu (1863). ins ile tant. Tasvr-i Efkr gazetesinde yazd. ins, Paris'e gidince (1865) gazeteyi o kard. stibdada kar kan Yeni Osmanllar Cemiyeti yelerinin stanbul'dan uzaklatrlmalar zerine Ziya Paa ile Paris'e kat (1867). Londra'da yine Ziya Paa ile Hrriyet gazetesini kard (1868). stanbul'a dnnce (1870) arkadalaryla bret gazetesini karmaya balad. Daha sonra mutasarrf olarak Gelibolu'ya gnderildi. Azledilince yine stanbul'a geldi. Vatan yahut Silistre piyesinin Gedikpaa Tiyatrosu'nda temsilinin meydana getirdii heyecan zerine Kbrs'ta Magosaya srld (9 Nisan 1873). Sultan Abdlaziz'in tahttan indirilmesiyle siys mahkmlar affedilince, 38 ay kald Magosa'dan stanbul'a dnd (Mays 1876). Knn-i Ess Encmen'inde alt. Midilli Adas'na srld (1877). Sonra oraya mutasarrf oldu (1879). Grevi Rodos (1884) ve Sakz (1887) Adalarna nakledildi. 2 Aralk 1888'de Sakz Adas'nda ld. Mezar Bolayr'dadr. Nmk Keml, edebiyatn hemen her trnde geni yanklar oluturan eserleriyle Tanzimat devrinin en gr sesli airi, en nemli dva ve sanat adam oldu. Genel olarak ekil ve ifade bakmndan eskiye bal, ruh ve zce yeni iirleriyle vatan, millet, hrriyet idealini ifade ederken, makale, piyes, mektup ve tenkitleriyle de sosyal alanda eitici ynn gsterdi, hep toplum iin sanat ilkesine bal kald. Eserleri : Roman : 1.ntibah (1876), 2.Cezmi (1880) Oyun : 1.Vatan yahut Silistre (1873), 2.Zavall ocuk (1873), 3.kif Bey (1874), 4.Glnihal (1875), 5.Celleddin Harzemah (1885), 6.Karabel (1910) Eletiri : 1.Tahrib-i Harbt (1885), 2.Tkib (1885), 3.Renan Mdfaanmesi (1962) Tarih : 1.Kanije (1874), 2.Silistre Muhsaras (1874), 3.Osmanl Tarihi (3 cilt, 1971-1874), 4.Byk slm Tarihi (1975), 5.Evrk- Pern (1871) Mektup : Nmk Keml'in Huss Mektuplar (4 cilt, 19671969) 179 180
HRRY ET KASDES Grp ahkm- asr mnhar if sdk u selmetten ekildik izzet ikbl ile bb- hkmetten Usanmaz kendini insn bilenler halka hiz metten Mrvvet-mend olan mazlma el ekmez inetten Hakr olduysa millet nna noksn gelir sanma Yere dmekle cevher skt olmaz kadr ky metten Vcdun kim hamr-i myesi hk-i vatandandr Ne gam rh- vatanda hk olursa cevr mihnetten Muni zlimin dnyda erbb- denettir Kpektir zevk alan sayyd- b-insfa hizmetten Hemen bir feyz-i bk terkeder bir zevk- fnye Haytn kadrini l bilenler hsn-i hretten Nedendir halkta tl-i hayta bunca rabetler Nedir insna bilmem menfaat hfz- emnetten Cihnda kendini her ferdden alak grr ol kim Utanmaz kendi nefsinden de r eyler melmetten Felekten intikm almak demektir ehl- i idrke Edip tezyd- i gayret mstefd olmak nedmetten Durur ahkm- nusret ittihd- kalb-i millette kar sr- rahmet ihtilf- re'y-i mmetten Eder tedvr-i lem bir meknin kuvve-i azmi Cihn titrer sebt- py- erbb- metnetten Kaz her feyzini her lutfunu bir vakt iin saklar Ftr etme sakn milletteki za'f u betetten
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Deildir r-der-zencre thmet acz-i akdm Felekte baht utans n b-nasb erbb- himmetten Ziy dr ise evc-i rif 'atinden ztrr dir Hicb etsin tabat yerde kalm kbiliyyetten Biz ol nesl-i ker m-i dde- i Os mniynz kim Muhammerdir serp myemiz hn- ehdetten Biz ol l-himem erbb- cidd ictihdz kim Cihngrne bir devlet kardk bir aretten Biz ol ulv-nihdnz ki meydn- hamiyyette Bize hk-i mezr ehven gelir hk-i mezelletten Ne gam pr-te-i hevl olsa da gavg-y hrriyyet Kaar m merd olan bir cn iin meydn- gayretten Kemend-i cn-gdz ejder-i kahr olsa celldn Mreccahtr yine bin kerre zencr-i esretten Felek her trl esbb- cefsn toplas n gelsin Dnersem kahbeyim millet yolunda bir azmetten Anls n mesleimde ektiim cevr meakkatler Ki edn zevki ldr vezretten sadretten Vatan bir b-vef nzende-i tannza dnm kim Ayrmaz sdkn- akn lm- gurbetten Mberrym rec v havften indimde ldir Vazfem menfaatten hakkm arz- hkmetten Civnmerdn- milletle hazer gavgdan ey bdd Erir em r-i zulmn te-i hn- hamiyyetten Ne mmkn zulm ile bdd ile imh-y hrriyyet al idrki kaldr muktedirsen demiyyetten
181 182
Gnlde cevher-i elmsa benzer cevher-i gayret Ezilmez iddet-i tazykten te's r-i skletten Ne efsnkr imisin h ey ddr- hrriyyet Es r-i akn olduk geri kurtulduk esretten Senindir imdi cezb-i kalbe kudret setr-i hsn etme Cemlin t ebed dr olmas n enzr- mmetten Ne yr- cn imisin h ey mmd-i istikbl Cihn sensin zd eyleyen bin ye's mihnetten Senindir devr-i devlet hkmn dnyya infz et Hud ikblini hfzeylesin her trl fetten Kilb- zulme kald gezdiin nzende sahrlar Uyan ey yreli r-i jeyn bu hb- gafletten
(Y eni Trk Edebiy at Antolojisi-II, s.180-181)
BEYT Bir katre m dnce gln kalb-i pkine s mim kar hemn varak- tbnkine
(Nmk Keml'in iirleri, s.118)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NAZIM HKMET
Selnik'te dodu (1902). stanbul'da Heybeliada Bahriye Mektebi'nden deniz subay kmt ki ok gemeden hastaland. Bir salk kurulu raporu onu askerlikten uzaklatrd (1921). Anadolu'ya, oradan Rusya'ya gitti. Moskova'da bir niversitede ekonomi politik okudu. niversiteyi bitirince Trkiye'ye dnd (1924). stanbul'da gazete, dergi ve stdyolarda alt (19311936). Harb Okulu'nda bir arama olay (1938) dolaysyla tutukland. 28 yl 4 aya hkm giydi. stanbul, Ankara, ankr ve Bursa cezaevlerinde yatt. 1950 Temmuz'unda bir af kanunuyla hapisten kt. Fakat izlenmeler, karlat durumlar yznden hayatn tehlikede grd, bir Romanya ilebiyle stanbul'dan ayrld (Haziran 1951). Bkre'ten Moskova'ya gitti. Trk vatandalndan karld (Temmuz 1951). Geri kalan mrn Bulgaristan, Rusya, Polonya ve baka yerlerde geirdi. 3 Haziran 1963'te Moskova'da ld. Rusya'daki renim yllarnda air Mayakovski (18931930)nin sanat grn benimseyerek ll ve kafiyeli iiri brakt. Rusya dn z, biim ve tema bakmlarndan yeni iirleriyle serbest nazmn ve toplumcu iirin ncs oldu. Eserleri :
iir : 1.835 Satr (1929), 2.Jokand ile Si-Y a-U (1929), 3.Varan 3 (1920), 4.1+1=1 (1930), 5.Sesini Kay beden ehir (1931), 6.Gece Gelen Telgraf (1932), 7.Benerci Kendini Niin ldrd (1932), 8.Taranta Babu'y a Mektuplar (1935), 9.Portreler (1935), 10.Simavna Kads Olu ey h Bedreddin Destan (1936), 11.Kurtulu Sav a Destan (1965), 12.Saat 21-22 iirleri (1965), 13.Drt Hapishaneden (1966), 14.Rubailer (1966), 15.Y eni iirler (1966), 16.Memleketimden nsan Manzaralar (Be Cilt, 1966-1967), 17.Kuv ay Milliy e (1968, Kurtulu Sava Destan'nn bir baka yay m), 18.Son iirleri (1970) Oy un : 1.Kaf atas (1932), 2.Bir l Ev i yahut Merhmun Hnesi (1932), 3.Unutulan Adam (1935), 4.Ferhd ile irin (1965), 5.Sabahat (1965), 6.nek (1965), 7.Ocak Banda /Y olcu (1966), 8.Y usuf ile Menof is (1967) Roman : 1.Kan Konumaz (1965), 2.Y aamak Gzel ey Be Kardeim (1967) Fkra : t rr Kervan Y rr (1965) Masal : Sevdal Bulut (1963) Mektup : 1.Kemal Tahir'e Mahpusaneden Mektuplar (1968), 2.Olum, Canm Ev ldm, Memedim (1968), 3.V-N'lara Mektuplar (1970), 4.Nzm ile Piraye (1976)
OTOBYOGRAF 1902'de dodum doduum ehre dnmedim bir daha geriye dnmeyi sevmem yamda Halep'te paa torunluu ettim
on dokuzumda Moskova'da komnist niversite rencilii krk dokuzumda yine Moskova'da Tseka-Parti konukluu
ve on drdmden beri airlik ederim kimi insan otlarn kimi insan balklar n eidini bilir ben ayrlklar n kimi insan ezbere sayar yldzlar n adn ben hasretlerin hapislerde de yattm byk otellerde de
alk ektim alk grevi de iinde v e tatmadm yemek yok gibidir
otuzumda as lmam istediler krk sekizimde Bar madalyas nn bana verilmesini verdiler de
otuz altmda yarm ylda getim drt metre kare betonu elli dokuzumda on sekiz saatte utum Pra'dan Havana'ya Lenin'i grmedim nbet tuttum tabutunun banda 924'de
961'de ziyaret ettiim antkabri kitaplardr partimden kopar maa yeltendiler beni skmedi yklan putlarn altnda da ezilmedim
951'de bir denizde gen bir arkadala yrdm stne lmn
52'de atlak bir yrekle drt ay srtst bekledim lm
sevdiim kadnlar deli gibi kskandm u kadarck haset etmedim arlo'ya bile aldattm kadnlarm konu madm arkas ndan dostlar mn
184
183
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
itim ama akamc olmadm

hep alnmn teriyle kardm ekmek param ne mutlu bana
O GECE DENZ Birden rzgr hayat gibi esince Karanlklar ar ar gerindi Denizdeki ili hayat bu gece Sonu gelmez lmden de derindi Bu ilh bykln nefesi Doldur mutu nihayetsiz boluu Andrrd hayattaki son sesi Dalgalar n sahildeki soluu
(lk iirleri, s.24)
bakasnn hesabna utandm yalan syledim yalan syledim bakas n z memek iin ama durup dudurken de yalan syledim bindim tirene uaa otomobile ounluk binemiyor operaya gittim
ounluk gidemiyor adn bile duymam operann ounluun gittii kimi yerlere de ben gitmedim 21'den beri
camiye kiliseye tapnaa havraya bycye ama kahve falna baktrdm oldu yazlarm otuz krk dilde baslr Trkiye'mde Tr kemle yasak kansere yakalanmadm daha yakalanmam da art deil babakan filan olacam yok merakls da deilim bu iin bir de harbe gir medim snaklara da inmedim gece yarlar yollara da d medim pike yapan uaklarn altnda ama sevdalandm altm ma yakn szn ksas yoldalar bugn Berlin'de kederden gebermekte olsam da insanca yaadm diyebilirim ve daha ne kadar yaarm bamdan neler geer daha kim bilir.
(Bu otobiy ografi 1961 y l 11 Eyllnde Dou Berlin'de yazld.) (Son iirleri, s.99-101)
LMN SIRRI lmn srr n sordum bir gence Gld de bu ni suale nce lm dedi, lm bir hitir bence Genliimi yalnz ak ile rdm Rast geldim ak sal bir ihtiyara Lnetler ederdi bir eski yre Sorunca lm dedi bir re nk rya gibi bir hayat srdm Bu srr sormaa karar verdim ben Hayat hicranla dolu lden Bakt bo gzlerle, yet okurken Dedi ben hayat lmde grdm
(lk iirleri, s.26)
HAYAL YOLLARI Hayal yollar nda emeller snmez Oralara bin nur yaar her gece O yollara sapan bir daha dnmez Yrdke uzar, uzar gnlerce...
185 186
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
O yollarda her gam, her ac er ir Ve gklerden bir ses der ki ilerle O yollardan nice bin k air Hl geiyorlar kafilelerle Hepsinin dilinde efsne-i ak Hepsinin kararan gzleri yorgun Hepsinin dilinde efsne-i ak Kalpleri bir kara sevdayla vurgun nlerinde vecde gelmi sallanan Eslf n glgesi bir siyah buu Ellerinde bir gl var ki rengi kan Gemek istiyorlar bu sonsuz yolu...
(lk iirleri, s.33)
Titriyor gecenin sert rzgryla. Gece sanki snen y ldzlar yla Glgeli derghn dolmu iine... Bir inilti, bir ses... Bu yalvar ne? Ya Rabbi, ne iten anld adn!.. "lmeden l!" diyen bir itikadn Gnlden duyarak ulu sesini, Ruha ifa sunan felsefesini, Biri zikrediyor derghta ite. Gklere ykselen bu inleyite Elemi gizlidir bir h u vhn. oktan dervileri yatt derghn... Bu yalvaran kimdir, kim bu zikreden? Yoksa alyor mu gnlm bilmeden! Gnl! Bu inilti senden mi geldi?. Hay r, ite o ses yine ykseldi, Yine yalvaryor, yine alyor. Gzm dumandan eli balyor imde yaklan bir buhurdann... Vuruu duruyor kalbimde kann. Bir hayalet oldu yanan benliim : Bu kuvvetli ruh kim? Bu zikreden kim? Kim bu varlm kendine eken?.. imdi bir zulmette glge gibi ben O yalvaran sese ilerliyorum, "Benliim lmeden ld!" diyorum... Byle yryerek getike her an, Gitgide geliyor sesi yakndan Gitgide sinerken ben glgelere Yorgun ayaklarm arpt bir yere. Titredim bir taa n temasla, mrmde bu kadar kor kmadm asla : Sanki ta kalbimi bir bak yard... nmde bir kme karanlk vard. Btn varlm bir an unuttum, Yavaa eilip o yeri tuttum. Dergh kuyusunun duvaryd bu...
187 188
YNE AKAM OLDU Yine akam oldu karard sular Bo dalarda kaval akisleri var Gllerden kayboldu beyaz kuular Eilen dallarda inliyor rzgr Gm ivilerle sem ger ildi Gecenin glgesi dt ovaya Lleler sarard gller serildi Blbller kt doacak aya
(lk iirleri, s.37)
DERGHIN KUY USU Bykbabama Ne ili bir dua, ne iten bir h, Uyuyor serviler altnda dergh!.. Ka kere gnlm dinledi bu yer. Tek tk kandillerde yorgun alevler
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yeniden benzimi sarartt korku. Burdan geliyordu o iniltiler ! Gnlde titrerken pheli bir yer Allaha yalvaran Allahn ad Beynimin iinde bir uuldad. Sanki bir dakika arpmad kalbim... Ey ulu Allahm, ey ulu Rabbim! Kuyuda zikreden, alayan kimdi? ine eildim... Anladm imdi : s m-i Cellini candan andka, Yer yer ykselerek alkalandka, Kuyunun zulmette parlayan suyu... Kuyu zikrediyor, alyor kuyu!..
(lk iirleri, s.80-81)
NECP FAZIL KISAKREK

Necip Fazl KISAKREK, 1904te stanbul'da dodu. Bahriye Mektebi'nde, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm'nde okudu. Mill Eitim Bakanl'nca Sorbon niversitesi'nde okumak zere Paris'e gnderildi (1924). renimini yarda brakp dnd. Ankara ve stanbul'da eitli bankalarda mfettilik ve muhasebe mdrl yapt (19261939). Bu arada, kk ocukluundaki hayallere dayanan ve Paris'in rndan kard bir bohem hayat yaad. 1934'te ruhunu ve hayatn etkileyen Abdlhakim Arvs ile tant. Fransz Lisesi'nde, Robert Kollej'de, Ankara niversitesi Dil ve TarihCorafya Fakltesi'nde, Ankara Devlet Konservatuvar'nda, stanbul Gzel Sanatlar Akademisi'nde Trke retmenlii (1939-1943); Son Telgraf, Yeni stanbul, Sabah vb. gazetelerde fkra yazarl yapt. Aa (17 say, 1936) ve Byk Dou (19431978) dergilerini kard. Muhafazakr genlik ve aydnlar iin bir mektep hizmeti gren dergi, bazan madd imknszlklarla, bazan da devlet tarafndan kapatld iin fslal olarak 16 kere kt. Byk Dou'da 15'e yakn mstear isim ve rumuzla, eitli konularda yaz yazd, pek ok defa mahkemelik oldu ve hapse dt. ldnde de 18 aylk kesinlemi mahkmiyeti vard. 1949'da kurduu Byk Dou Cemiyeti, yeni bir fikir, kltr, medeniyet tezi olan dncelerini (ideolocyasn) yeni nesillere yayd bir ocak oldu. 1963'ten sonra Anadolu'nun eitli kltr merkezlerinde ve Almanya'da konferanslar verdi. 1975'te Mill Trk Talebe Birlii tarafndan "50. Sanat Yl" jbilesi yapld. 1980'de, Trk Edebiyat Vakf tarafndan "Trkenin Yaayan En Byk airi" seilerek kendisine "Sultn'-uar" (airler Sultan) nvn verildi. Bu tarihten sonra evinden pek kmad. 25 Mays 1983'te stanbul''da vefat etti. Eyp'te Kagar Dergh'na defnedildi. Tasavvuf Trk iiri'nin verimlerini modern Fransz iiri lleriyle deerlendiren, iirlerinde insann kinattaki yerini aratran, madde ve ruh problemlerini, i lemin gizli duygu ve tutkularn dile getiren Necip Fazl; oturmu bir dil ve salam bir teknikle yazd. iirlerinde fikri iir haline getiren telkin kudretini; tiyatroda iirindeki temalarda derinlemesini; gazete ve dergi yazlarnda, gnlk fkralarnda belgatn, yer yer fazlasyla sert
v e hrn, muhatabn acze v e y lgnla dren slbunu, mantk, muhakeme v e btn unsurlary la polemik gcn; fikr, siys, trih eserlerinde tezciliini ortaya koymutur.
189
190
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Eserleri : iir : ile (1.rmcek A.1925, 2.Kaldrmlar.1928, 3.Ben ve tesi. 1932, 4.Sonsuzluk Kervan.1955, 5.ile.1962, 6.iirlerim.1969 adl kitaplarndan setii iirlerini en son bu isimle yaymlad.) Tiyatro : 1.Tohum (1935), 2.Bir Adam Yaratmak (1938), 3.Knye (1940), 4.Sabrta (1940), 5.Para (1942), 6.Nm- Dier Parmaksz Salih (1949), 7.Siyah Pelerinli Adam (1964), 8.Reis Bey (1964), 9.Ahap Konak (1964), 10.Ulu Hkn Abdlhamid Han (1965), 11.Yunus Emre (1969), 12.Kanl Sark (1970), 13.Mukaddes Emnet (1971), 14.brhim Edhem (1978) Senaryo : 1.Vatan airi Namk Kemal (1944), 2.Senaryo Romanlar (6 Senaryo, 1972) Hikye : 1.Birka Hikye Birka Tahlil (1933), 2.Ruh Burkuntusundan Hikyeler (1965), 3.Hikyelerim (1970) Roman : 1.Aynadaki Yalan (1980), 2.Kafakd (1983) Htra : 1.Cinnet Mustatili (1955, ilvelerle ve "Ylanl Kuyudan" adyla 1970), 2.Hac (1973), 3.Byk Kap (1965, ilvelerle "O ve Ben" adyla 1974), 4.Bb- li (1975) Dn Eser : 1.Halkadan Prltlar (1948), 2.le nen Nur (1950), 3.Altn Zincir (1959), 4.Altn Halka (1960), 5.O ki O Yzden Varz (1961), 6.lim Beldesinin Kaps Hz.Ali (1964), 7.Bir Prlt Binbir Ik (1965), 8.Peygamber Halkas (1968), 9.Nr Harman (1970), 10.Babu Velilerden 33 Halka (1974), 11.Veliler Ordusundan 333 Halka (1976), 12.Doru Yolun Sapk Kollar (1978), 13.man ve slm Atlas (lmihal, 1981), 14.Bat Tefekkr ve slm Tasavvufu (1982) Dier : 1.Abdlhak Hmid ve Dolaysyla (1937), 2.Nmk Kemal (1940), 3.ereve (1940), 4.Mdfaa (1946), 5.Maskenizi Yrtyorum (1953), 6.At'a Senfoni (1958), 7.deolocya rgs (1959), 8.Byk Dou'ya Doru (1959), 9.Her Cephesiyle Komnizma (1961), 10.Trkiye'de Komnizma ve Ky Enstitleri (1962), 11.mn ve Aksiyon (1964), 12.Tarih Boyunca Byk Mazlumlar (1966), 13.ki Hitbe Ayasofya, Mehmetik (1966), 13.Trkiye'nin Manzaras (1968), 14.Tanrkulundan Dinlediklerim I-II (1968), 15.Binbir ereve I-IV (1968-1969), 16.Vahidddin(1968), 17.Mdfaalarm (1969), 18.epeevre Anadolu ve Genlik (1969), 19.epeevre Sosyalizma, Komnizma ve nsanlk (1969), 20.Son Devrin Din Mazlumlar (1969), 21.Benim Gzmle Menderes (1970), 22.Yenieri (1970), 23.Trihimizde 191
Moskof (1973), 24.Hitbe (26 hitbe,1975), 25.htill (1976), 26.Sahte Kahramanlar (3 konferans, 1976), 27.Rapor I-XIII (19761980), 28.Yolumuz, Hlimiz, remiz (konferans, 1977)
LE Gaiblerden bir ses geldi : Bu adam, Gezdirsin boluu ense kknde! Ve utu tepemden birdenbire dam; Gk devrildi, knde stne knde... Pencereye kotum : Kzl kymet! Dediklerin kt, ihtiyar bac! Sonsuzluk, elinde bir mavi tlbent, Ok ekti yukardan, stme avc. Ateten zehrini tattm bu okun, Bir anda kl etti can elmasm. Sanki burnum, dedi burnuna (yok)un, Kustum, z azmdan kafatasm. Bir bardak su gibi alkand dnya; Snd istikamet, y kld boluk. Al sana hakikat, al sana rya! te aklllk, ite sarholuk! Ensemin kknde bir demir balyoz, Kapandm yataa son are diye. Bir kanl afakta, bana il horoz, Yepyeni bir dnya etti hediye. Bu nasl bir dnya, hikyesi zor; Mekn bir sath, zaman vehim. Btn bir kinat muamba dekor, Btn bir insanlk yalana teslim.
192
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Nesin sen, hakikat olsan da ekil! Yeti krlk, yeti, takma gzde cam! Otursun yerine bende her ekil; Vatanm, sevgilim, dostum ve hocam! Aylarca gezindim, ykk ve akn, Benliim bir kazan ve aklm kepe, Deliler kynden bir menzil akn, Her fikir iimde bir ift kelepe. Niin klyor eya uzakta? Gzsz gryorum ryada, nasl? Zamann raks ne, bir yuvarlakta? Sonum varm, onu rensem asl. Bir fikir ki, scak yarada kezzap, Bir fikir ki, beyin zarnda slk. Selm, selm sana hametli azap; Yandka gelien tls ml ktk. Yalvardm : Gsterin bilmeceme yol! Ey yedinci kat gk, esrarn a ! Annemin duas, d de perde ol! Bir as kes bana, ihtiyar aa! Uyku, ktillerin bile emesi; Yorgan, Allahsza kadar snak. Teselli pnar , sabr memesi; Size erbet, bana kum dolu anak. Bu mu, ryalarda itiim cinnet, Srr n ararken patlayan glle? Yeil asmalarda depreni, ehvet; Karnca saray, kupkuru kelle... Akrep, nokta nokta ruhumu sokmu, Mevsimden mevsime girdim bylece. Grdm ki, atete, cmbzda yokmu, Fikir ilesinden byk ikence.
193 194
Evet, her ey bende bir gizli dm; Ne lm terler i dktm, nelerden! Dibi yok gklerden yeter rktm Yetiir ektiim, mesafelerden! Ufuk bir tilkidir, kaak ve kurnaz; Yollar bir yumaktr, uzun, dolak. Her gece ryam yazan sihirbaz, Tutuyor nmde bir mavi k Byc, byc, ne bana hnc n? Bu kkrtl duman, nedir inimde? Camdan keskin, kldan ince klcn, Bir zehirli ky mk gibi, beynimde. Lgat, bir isim ver bana halimden; Herkesin bildii dilden bir isim! Eski esvaplarm, tutun elimden; Aynalar syleyin bana, ben kimim? Syleyin, syleyin, ben miyim yoksa, Arz boynuzunda tayan kz? Bal mimar nn setii arsa; Hayattan muhacir; eyadan ksz? Ben ki, toz kanatl bir kelebeim, Minicik gvdeme ykl Kafda, Bir zerreciim ki, Ar'a gebeyim, Dev sanclar mn budur kayna! Ne yalanlarda var, ne hakikatta, Gzm yumduka grdm nak, Bouna gezmiim, yok tabiatta, imdeki kadar ini ve k. Gece bir hendee dercesine, Birden kucana dtm gerein. Sanki erdim etin bilmecesine, Hem gemi zamann, hem gelecein.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Al susam, a l! Ald kap; Atlas sedirinde mver dede. Yand sra saray, ilh yap, Binbir vizeyle usuz maddede. Atomlarda cmb, donanma, enlik; Ve evre evre nur, evre evre nur. ie mimar, iie benlik; Bildim seni ey Rab, bilinmez mehr! Nizam kpryor, med vakti deniz; Nizam kpryor, ta enemde su. Suda bir gizli yol, pr ltl iz; Suda ezel fikri, ebed duygusu. Kar beni henk, al beni birlik; Artk bar namam glge varlkta. Ver cceye, onun olsun airlik, imdi gzm, byk sanatkrlkta. teler, teler, gayemin mal; Mesafe ekinim, zaman madenim. Gkte saman yolu benim olmal; Dipsizlik glnde, inciler benim. Diz k ey zorlu nefs, nmde diz k! Heybem hayat dolu, deste ve yumak. Sen, btn dallarn birletii kk; Biricik meselem, Sonsuza varmak...
(ile, s.12-18)
Avlu... Bir uzun yol... Tula deli, Kr mz tulalar alt keli. Bu yol da tutuktur hapse deli... Git ve gel... Yz adm... Bin y llk konak. Ne ayak dayanr buna, ne trnak! Bir lem ki, gkler boru iinde! Akl, olmazlar n zoru iinde. stste sorular soru iinde: Dn m, konu mu, sus mu, unut mu? Buradan insan m kar, tabut mu? Bir idamlk Ali vard, as ld; Kaydn dtler, mhr bas ld. Geti gitti, birka gnlk fasld. Ondan kalan, boynu bkk ve sefil; Baheye diktii be karanfil... Mdr bey dert dinler, bugn "maruzat"! atk ka... Hkmet dedikleri zat... Beni Allah tutmu, kim eder azat? Anlamaz; yazs z, pulsuz, dilekem... Anlamaz ! Ruhuma geti bilekem! Saat be dedi mi, bir yrtc zil; Saym var, maltada hizaya dizil! Tek yekn iinde yazl ve izil! nsanlar zindanda birer kemmiyet; Urbalar la kemik, mintanlarla et. Somurtu ki bak, nra ki tokat; Zift dolu gzlerde karanlk kat kat... Yalnz seccademin ynnde efkat; Beni kimsecikler okamaz mdem; p beni alnmdan, sen p seccadem!
ZNDANDAN MEHMED'E MEKTUP Zindan iki hece, Mehmed'im lfta! Baba katiliyle baban bir safta! Bir de, geri adam, boynunda yafta... Halimi dnp yanma Mehmed'im! Kavumak m?.. Belki... Daha lmedim!
195
196
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ayc, getir, il kokulu aydan! Dakika delim, senelik paydan! Zindanda dakika farkszdr aydan. Kartr ayn zaman erisin; Kpk kpk, duman duman erisin! Peykeler, duvara mhl peykeler; Duvarda, balardan, yal lekeler, Gmlm duvara, ba ba glgeler... Duvar, katil duvar, yolumu bitin! Kanla dolu snger... Beynimi itin! Skt... Kvrm kvrm uzaklk uzar; Tek nokta seemez dnyadan nazar. Yerinde mi acep, l ve mezar? Yeryz boald, habersiz miyiz? Gnee g var da, kalan biz miyiz? Ses demir, su demir ve ekmek demir... stersen demirde muhali kemir, Ne gelir ki elden, kader bu, emir... Garip pencerecik, kk, darac k; Dnyaya kapal, Allah'a ak. Dua, dua, eller kar ncalanm; Yldzlar avuta, gk paralanm, Gzya bir tarla, hep yoncalanm... Bir soluk, bir tts, bir uan buu; plik ki, incecik, rer boluu. Ana rahmi zhir, u bizim kou; Karanlnda nur, yeniden dou... Sesler duymaktaym : Davran ve bou! Sen bir devsin, yk ardr devin! Kalk ayaa, dimdik dorul ve sevin!
Mehmed'im, sevinin, balar yksekte! lsek de sevinin, eve dnsek de! Sanma bu tekerlek kalr tmsekte! Yarn, elbet bizim, elbet bizimdir ! Gn domu, gn batm, ebed bizimdir !
(ile, s.334-336)
SAKARYA TRKS nsan bu, su misali, kvrm kvrm akar ya; Bir yanda akan benim, br yanda Sakarya. Su iner yokulardan, hep basamak basamak; Benimse aln yazm, yokularda susamak. Her ey akar, su, tarih, yldz, insan ve fikir; Oluklar ift; birinden nur akar, birinden kir. Akta demetlenmi, byk, kk, kinat; u kan buluta bak, bu inen suya inat ! Fakat Sakarya baka, yoku mu kyor ne, Kurundan bir yk binmi, kpkten gvdesine; atlyor, yrtnyor yokuu skmek iin. Hey Sakarya, kim demi suya vurulmaz perin? Rabbim isterse, sular bklm bklm burulur, Srtna Sakaryann, Trk tar ihi vurulur. Eyvah, eyvah, Sakaryam, sana m dt bu yk? Bu dv hor, bu dv ksz, bu dv byk !.. Ne ar imtihandr, bandaki Sakarya ! Binbir bal kartal nasl ta r kanarya? nsandr sanyordum mukaddes yke hamal: Hamallk ki, sonunda ne rtbe var, ne de mal, Yalnz ac bir lokma, zehirle pi mi atan; Ve ayrlk, anneden, vatandan, ar kadatan. imdi dvn Sakarya, dvnmek vakti bu n; Kehkeanlara ka m eski gneleri an ! Hani Yunus Emre ki, kynda geziyordu; Hani ardna il il kubbeler serpen ordu? Nerede kardelerin, cmert Nil, yeil Tuna;
197 198
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Giden anl aknc , ne gn dner yurduna? Mer merler in nabz nda hl arpar m tekbir? Bulur mu deli rzgr o seday : Allah bir ! Btn bunlar sendedir, bu girift bilmeceler; Sakarya, kandillere katran dkt geceler. Vicdan azabna e, kayna kayna Sakarya, z yurdunda garipsin, z vatannda parya! nsan be damla kan, r mak be damla su; Bir hayata attk ki, hayata kur mu pusu. Geldi lml yalan, gitti lmsz gerek; Siz, hayat sren leler, sizi kim diriltecek? Kafdan assalar, belki eker de bir kl ! Bu ifritten sualin, kln ekmez akl ! Sakarya, saf ocuu, msum Anadolunun, Divanesi ikimiz kaldk Allah yolunun ! Sen ve ben, gzyayla slanm hamurdanz; Rengimize baksnlar, kandan ve amurdanz ! Akrebin kskac nda your mu bizi kader; Aldr ma, byle gelmi, bu dnya byle gider ! Bana kefendir yatak, sana tabuttur havuz; Sen kvrl, ben gideyim, Son Peygamber klavuz ! Yol onun, varlk onun, gerisi hep angarya; Yzst ok srndn, ayaa kalk, Sakarya !..
(ile, s.312-314)
Denizle toprak, yalnz onda er mi visale Ve kavumu ryalar, onda, onda misale. stanbul benim canm; Vatanm da vatanm... stanbul, stanbul... Tarihin gzleri var, surlarda delik delik; Servi, endaml servi, ahirete perdelik... Bulutta aha kalkm Fatih'ten kalma kr at; Pr lantadan kubbeler, belki bir milyar krat... ehadet par madr ge doru minare; Her nakta o mn : leceiz ne re?.. Hayattan canl lm, gnahtan baskn rahmet; Beyolu tepinirken alar Karacaahmet... O mny bul da bul ! lle stanbul'da bul ! stanbul, stanbul... Boaz gm bir mangal, kaynatr serinlii; amlca'da, yerdedir gklerin der inlii. Oynak sular yalnn alt katna misafir; Yeni dnyadan mahzun, resimde eski sefir. Her akam camlarnda yangn kan skdar, Per ili ahap konak, koca bir ehir kadar... Bir ses, bilemem tanbur gibi mi, ud gibi mi? Cumbal odalarda inletir "ktibim"i... Kadn keskin bak, Taze kan gibi s cak. stanbul, stanbul...
199 200
CANIM STANBUL Ruhumu eritip de kalpta dondur mular; Onu stanbul diye topraa kondur mular. imde tten bir ey; hava, renk, ed, iklim; O benim, zaman, mekn a p ge mi sevgilim. iei altn yaldz, suyu telli pulludur; Ay ve gne ezelden iki stanbulludur.
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yedi tepe stnde zaman bir gergef iler ! Yedi renk, yedi sesten saysz beliriler... Eyp ksz, Kadky ssl, Moda kurumlu, Adada rzgr, uan eteklerden sorumlu. Her afak Hisarlarda oklar kar yayndan Hl lklar gelir Topkap Saray'ndan. Ana gibi yr olmaz, stanbul gibi diyar; Gleni yle dursun, alayan bahtiyar... Gecesi snbl kokan Trkesi blbl kokan, stanbul, stanbul...
(ile, s.126-128)
Kaldr mlar, ileke yalnzlar n annesi; Kaldr mlar, iimde yaam bir insandr. Kaldr mlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldr mlar, iimde kvrlan bir lisandr. Bana d mez can vermek, yumuak bir kucakta; Ben bu kaldr mlarn emzirdii ocuum ! Aman, sabah olmasn, bu karanlk sokakta; Bu karanlk sokakta bitmesin yolculuum ! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin; ki yanmdan aks n, bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi a kpekler iitsin; Yolumun zafer tk, glgeden ta kemerler. Ne sabah greyim, ne sabah grneyim; Gndzler size kals n, verin karanlklar ! Islak bir yorgan gibi, sms k brneyim; rtn, stme rtn, serin karanlklar . Uzanverse gvdem, talara boydan boya; Alsa buz gibi talar alnmdan bu atei. Dalp, sokaklar kadar esrarl bir uykuya, lse, kaldr mlar n kara sevdal ei...
(ile, s.116-118)
KALDIRIMLAR I Sokaktaym, kimsesiz bir sokak ortasnda; Yryorum, arkama bakmadan yryorum. Yolumun karanla saplanan noktas nda, Sanki beni bekleyen bir hayal gryorum. Kara gkler kl rengi bulutlarla kapank; Evler in bacasn kolluyor yldr mlar. n cin uykuda, yalnz iki yolda uyank; Biri benim, biri de serseri kaldr mlar. imde damla damla bir kor ku birikiyor; Sanyorum, her sokak ba n kesmi devler... stme camlar n, hep simsiyah, dikiyor Gzne mil ekilmi bir m gibi evler.
201
202
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NEDM
Ad Lle Devri ile zdeleen Nedm Efendi, 1681'de stanbul'da dodu. Asl ad Ahmed olan Nedm, medrese reniminden sonra mderris, Nevehirli Damad brahim Paa'nn sadzamla atanmasndan (1718) sonra da Mahmud Paa mahkemesine kad oldu (1725). stanbul'un belli bal medreselerinde mderrislik yapt (1727-1730). Bu arada, Damad brahim Paa'nn zel kitapln da yneten Nedm, 1720-1730 yllar arasnda, Mneccimba Ahmed Efendi'nin (V.1702) Hz.dem'den 1672 ylna kadarki olaylar nakleden Arapa tarihini (Sahif'l-Ahbr, 3 cilt) Trkeye evirdii gibi, Ayntapl Ayn'nin (V.1451) Yaratl'tan 1446 yl olaylarna kadar gelen Arapa tarihini Trkeye evirmekle grevli (1725) komisyonda da alt. Patrona Halil syan'nda (1730) stanbul'da ld. Klasik Trk iiri'nin byk ustalarndan biri olan Nedm, Lale Devri diye adlandrlan III.Ahmed'in sadrzam Damad brahim Paa dneminin (1718-1730) zevk ve safa hayatn canlandran gazel ve arklaryla n kazand. Klasik iirin soyut gzelliklerine yaad hayatn uhluk ve itenliini, canl bir stanbul Trkesini ekledi. Eserleri : 1.Dvn
Salndr yle kim ykdn beni ey ar'ar- zd Seni grdkde sandm dil-ber-i l-cenbms n Glm yle glm byle demekdir yra mu'tdm Seni ey gl sever cnm ki cnna hitbms n Mdm ey lle-i htr-g dr olma glenden Seninle ne'e tahs l eylerim cm- arbmsn Ne hletdir sana bakdkca ey c mrm eksilmez Meer zencr-bend-i py-i mr-i pr-itbms n Bugn glende grdm kim otur mu pdih- gl Durup hitmetde blbl der ki h- km-ybms n Zemn bs eyleyip Destr- ekrem izz devletle Der ol heneh-i z -na kim mlik-rikbmsn Senin lutfun senin feyzinledir hep cmle ikblim Ki ben bir zerreyim sen devlet ile fitbms n N'ola kit-i mdim olsa rek-i hr men-i perv n Ki ihsnnla sr-b eyledin an sehbms n Cenb- Hn Ahmed kim ann tuna der nusret Ki t- h-i du-y mstecbms n Hitb edip ann eltfna fasl- bahrn der Veliyy-i ni'metim ser-mye-bah- reng tbms n Gil- i rhn alp syler ars- devlet ikbl Benim gslarm sen dil-ke eylersin hdbmsn Gubr- pyini dah srp ruhsrna der kim Seni ben penbelerde saklar m kim mk-i nbms n Tnb- syebnna iret eyleyip der hem Senin z rinde pinhndr ruhum bend-i nikbms n
203 204
TAZMN- "KEL M'L- MLK MLK'L-KEL M" SULTAN A HMED'N SZ N TAZMN Gel ey fasl- bahrn mye-i rm u hbms n Ens-i htr m km- dil-i pr- ztrbms n Dehn- gonceyi bz et zebn- sseni ter kl ikest-i tevbeye dahl edene hz r-cevbmsn Glistndan nmyn ol ma'n-y blend ey serv Bu mevzn kadd ile hakk ki beyt-i intihbms n Al ey fasl- dey sen glsitnlardan a ls n gl Terennm eyle blbl mutribim engim rebbmsn
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Grp eyym- izz chn der rh- skender Ki ben pr olmuumdur sen benim ahd-i ebbms n O sultn- keremver kim der brhm Paa'ya Ki dmdm vezr-i a'zam- vl-cenbms n Nizm- tze buldu memleket sa'y-i belinle Trz- ha metim zb-i der-i devlet- mebms n Cihn ire Melikh'n Nizm'l- Mlk' var ise Benim de sen Nizm- devlet-i nusret-mebmsn Cil vermi ise yne- i skender'e Rastu Benim sen saykal- y ne-i re'y-i savbms n O Sadr- muhterem kim izz n fitba der N'ola rif'atte olsan hay me-i zerrn-tnbms n Kef-i zer-p dest-i Ca'fer'e syler ve hak syler Ki ben sahr-y b-pyn- cdum sen serbms n Edip her bendesin memnn el-hak zerreye der kim Seni yanmda tutmam mazhar- tard u itbms n Der ann b- drvn- kasrna gl-i hur d Seni ben s nem ire perveri kldm gl-bms n Hdv-i Baykara- meclis ki tr- zlf-i nhide Kemne mutribi der sen benim tr- rebbmsn O Destr- cihn dedike ol Hkn- devrna Bu izz ch u ikble medr- iktisbms n O henh- l-n dah der kim benim de sen Trz- ryet-i zer-peyker-i hurd-tbms n Yine Sadr- mkerrem py-i tahtn bs edip syler Efendimsin veliyy-i ni'metim gerdn-cenbmsn
205 206
Cihn durduka dur ikbl ile taht- sadetde Senin lutfunla dil-dm her ite feth-i bbms n Hud ay r mas n biri birinden izz ile dim Duma sz-bah ol ey kalem em-i pr-bms n Gelip ikbl ile devlet desin derghna her gh Penhm melceim mmdghms n mebmsn Zih devlet o Sadr- muhterem derse eer bir kez Muammer ol Nedm ir-i mu'ciz-hitbms n
(Dv n, s.72-74)
GAZEL Haddeden ge mi nezket yl bl olmu sana Mey szlm eden ruhsr- l olmu sana By- gl taktr olunmu nzn ilenmi ucu Biri olmu hoy birisi dest-ml olmu sana Sihr efsn ile dolmudur dernun ey kalem Zlf Hrt'un demek mmkin ki nl olmu sana yle gerd olmu Firengistn birikmi bir yere Sonra gelmi ke-i ebrda hl olmu sana Ol bt-i ters sana mey n eder misin demi El-amn ey dil ne mkilter sul olmu sana Sen ne cmn mestisin y kimin hayrnsn Kendin aldrdn gnl n'oldun ne hl olmu sana Leblerin mecrh olur dendn- sn- i bseden La'lin pdr mek bu hletle muhl olmu sana Yok bu ehr ire senin vasfetdiin dil-ber Nedm Bir per-sret grnm bir hayl olmu sana
(Dv n, s.249-250)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL Tahamml mlkn ykdn Hlg Hn ms n kfir Amn dnyy yakdn te-i szn ms n kfir Kz olan nz nz n eh-levend vz vzn Bels n ben de bilmem kz ms n olan ms n kfir Ne ma'n gsterir dundaki ol ten atlas Ki ya'n u'le-i cn-sz- hsn n ms n kfir Nedir bu gizli gizli hlar k-i gir bnlar Aceb bir ha sen de k- nln ms n kfir Sana kimisi cnm kimi cnnm dey syler Nesin sen doru syle cn msn cnn msn kfir arb- te nin keyfi ryun u'lelendir mi Bu hletle er- meclis-i mestn ms n kfir Niin sk sk bakarsn byle mir't- mcellya Meer sen dah kendi hsnne hayrn ms n kfir Nedm- i zr bir kfir esr etmi iitmidim Sen ol celld- dn ol d men-i mn msn kfir
(Dv n, s.267-268)
NEF'
Muhtemelen 1572'de Hasankale'de (Erzurum) dodu. Asl ad mer olan Nef', iyi bir medrese renimi grd. Sultan I.Ahmed'in tahta kmasndan (1603) sonra stanbul'a geldi. Maden ilerinde grevlendirildi. Sultan IV.Murad devrinde padiah tarafndan korundu. Edirne'de Muradiye mtevelliliine atand. Son grevi stanbul'da cizye muhasebeciliidir. Bir daha hiciv yazmayacana dair IV.Murad'a verdii sz tutmamas, lmne sebep oldu. Vezir Bayram Paa hakknda yazd bir hicviye yznden 27 Ocak 1635'te sarayn odunluunda kementle boduruldu, cesedi denize atld. Nef', Klasik Trk Edebiyat'nn en byk vg ve yergi airidir. Kasidelerinde salam bir iir teknii, takn, tok ve gr bir henk grlr. Eserleri : iir : 1.Dvn , 2.Farsa Dvn, 3.Sihm- Kaz
DER- MEDH- SULTN MURD HN ALEYHRRAHMET VEL-GUFRN Esdi nesm- i nev-bahr ald gller subh-dem Asn bizim de gnlmz sk meded sun cm- Cem Erdi yine rd-i behit oldu hav anber-sirit lem behit-ender-behit her ke bir b- rem Gl devri ay eyymdr zevk u saf hengmdr klar n bayramdr bu mevsim-i ferhunde-dem Dnsn yine pey mneler olsun teh hum-hneler Raks eylesin mestneler mutr bler etdike nagam Bu demde kim m u seher meyhne ba rek eder Mest olsa dilber sevse ger ma'zrdur eyhu'l-Harem Y neylesin b-reler lfteler vreler Sgar sunar meh-preler n etmemek olur sitem
207 208
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yr ola Cm- Cem ola byle dem-i hurrem ola rif odur bu dem ola ay u tarabla mugtenem Zevk o rind eyler tamm kim tuta mest d km Bir elde cm- lle-fm bir elde zlf-i ham-be-ham Lutf eyle sk nz ko mey sun ki kalmaz byle bu Dolsun srh v seb bo durmas n pey mne hem Her nev-resde h- gl ald eline cm- ml Lutf et al dahi gl ey serv-i kadd-i gonca-fem Bu drd bu sf deme dnsn piyle gam yeme Knn- devr-i dime uy sen de mey sun dem-be-dem Meydir mihekk-i kn b- dil-rm- cn Sermye-i pr-i mugn prye-i bez m-i sanem Mey kili ird eder klar dil-d eder Seyle verir berbd eder dillerde koymaz gerd-i gam Mey te-i seyyleder mn kadehle lledir Y gonca-i pr-jledir am nes m-i subh-dem Sk meded mey sun bize cm- Cem key sun bize Rtl- pey--pey sun bize gitsin gnllerden elem Biz k- zdeyiz amm es r-i bdeyiz lfteyiz dil-ddeyiz bizden dirg etme kerem Bir cm sun Allh in bir kse de ol mh in T medh- i henh in alam ele levh u kalem O fitb- saltanat ol ehsvr- memleket
Cem-bezm mtem-mekremet memdh- esnf- mem
Prye-i mlk milel ser mye-i dn dvel K'olmu nas bi t ezel tc- Fer dn taht- Cem Hkn- Os mn-neseb kim mnderic ztnda hep slm- Frk- Arab ikbl-i Perv z-i Acem Sultn Murd- kmrn-efsrde v kiver-sitn
Hem pdieh hem Kahramn shib-krn- Cem-haem
heneh-i ferhunde-baht ryi-i dhm taht Baht kav ikbli saht skender-i Ysuf-iyem h- cihn-r mdr mh- zemn-pr mdr Behrm- b-perv mdr y fitb- pr-kerem hne- mereb Cem gibi shib-krn Rstem gibi Hem s -i Meryem gibi ehl-i dil ferhunde-dem "Dny ve m-fh" nedir cennet olursa y nedir Lutf eylemek z r nedir yannda bir nakd u selem Cmle hnerden b-nasb s rr- aceb sun'- garb Meclisde h u dil-firb cenk edicek r-i cem Gh ki ol r-i yele h m ile tg alr ele Olur cihn pr-zelzele basdka meydna kadem Ol dem ki kasd- ceng eder sahrlar gl-reng eder Dnyy hasma teng eder olursa Sm u Gstehem Srdke hasma yek-tene bakmaz silh u cevene Yer kalmaz asl dmene ill beybn- adem Ey Husrev-i l-nijd vey dver-i pk-i'tikd Ey h- shib-adl dd ey pdih- muhterem Sen bir eh-i z-nsn heneh-i devrnsn Ya'n ki sen Hkns n devrinde ben Hkniyim
209 210
Ablak-svr- rzgr-b- Rm u Zengbr Leker-ikr- km- kr Behrm- ferdn-alem
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Ben geri bir b-hslm kird-i ders-i mkilim Hem mekteb-i ehl-i dilim halk olmadan levh kalem Szde nazr olmaz bana ger olsa lem bir yana Pr-tumturk u ho-ed ne Hfz m ne Muhteem Hknyim ben Muhteem yanmda serheng-i haem Hfz olur leb-beste dem hmem edince z r bem Nef' yeter da'vy ko dny ile gavgy ko Eflke istiny ko hke yzn sr l-cerem Kaldr elin eyle du buldu kas den intih imdi du etmek sana hem mstehabdr hem ehem Nice kasde bir kitb mec m'a-i pr-intihb Her nktesi Faslu'l- Hitb her beyti bir genc-i hikem T kim cihn ma'mr ola geh emn geh pr-r ola kbl ile mesrr ola ol Husrev-i vl-himem
(Dv n, s.94-97)
RB Y Rab dilimi sehv hatdan sakla Endemi tezvr riydan sakla Basdm reh-i vd-i rbye kadem Ta'n- hr- ndn- d-pdan sakla
(Dv n, s.351)
RB Y Rab kerem et bendene ihsn eyle Dvr olan ahvlimi sn eyle Dny hevesinden koma gnlmde eser stersem eer cenneti zindn eyle
(Dv n, s.351)
MFRED GAZEL Tt-i mu'cize-gyum ne desem lf deil arh ile syleemem ynesi sf deil Ehl-i dildir diyemem s nesi sf olmayana Ehl-i dil birbirini bilmemek insf deil Yine ende bilir kadr-i dr-i gftrm Rzigr ise den dehr ise sarrf deil Girdi mifth- der-i genc-i ma'n elime leme bezl- i gher eylesem itlf deil Levh-i mahfz- shandir dil-i pk-i Nef' Tab'- yrn gibi dkkne-i sahhf deil
(Dv n, s.315)
Urunca ne gs-y hayl-i yre mjgnm Gl-b-efn olur yd- ruhuyla em-i girynm
(Dv n, s.352)
MFRED Zulmet-i bahr ile ebden seemezler rzu Byle eyym- gamn byle olur nevrzu
(Dv n, s.354)
211
212
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NET
Net Ahmed Dede, Edirne'de dodu. Galata Mevlevihanesi eyhi Aazde Mehmed Dede'ye intisap etti. eyhinin lmnden sonra (1654) gezilere kt. 1670'te Edirne'deki Muradiye Mevlevihanesi'ne eyh oldu. 1674'te ld ve ayn mevlevihanenin avlusuna defnedildi. Nil ve Nedm gibi airler onun ahenkli gazellerine nazire ve tahmisler yazmlar, birok air iirlerini ona beendirmi olmakla vnmlerdir. Eserleri : 1.Divan, 2. Hilye-i Enbiy, 3.ehrengz-i Edirne, 4.Kavid-i Deriyye, 5.erh-i Ba'z- Kasid-i Urf
Aceb mi h- gl pr-d ederse imdi bzsun N'ola hnn alem kaldrsa lle vakt-i mtemdir Gezer glende zencrin srr mecnn olup clar Benefe ser-fikende br- sad endh ile hamdr Bu bir mtemdir el-hak kim buna mmkin deil tkat N'ola olsa dern- gone pr-hnbe-i hasret II eker k eyleyip gl dest-i mtemle gir bn Cierler hn eder blbllerin feryd u efgn Olur pr-nem emende em- i nergis ek-i ebnemle Grp her subh-dem hnn-afak hurd-i rahn Hayl-i Kerbel eyler ki galtn etdiler hke Dem-lde ser-i eh-zde-i yekt-y z-n Dir ol dem ihbs niin mahv olmad bilsem Dp hke sipihrin fitb mh- tbn Dir ol dem niin gerdn girip sad perde-i er me Yerin milk-i ademde etmeye bir knc-i pinhn Dir ol dem niin dolb- arhn akmay p kan Felek soldurdu ol nev-res nihl-i glen-i cn Dir ol dem niin kan alayp ebr-i siyeh gamla Cihnn olmaya her sengi bir ykt- rummn Dir ol dem niin sad lcce-i mtem gelip ca Tecvz etmeye tfn- girye hadd-i imkn Aceb hl-i mus bet b'l-aceb hayret-fez mtem Revdr t kymet olsa lem derd ile pr-gam
213 214
MERSYYE L HAZRET- M M HSEY N I Akt hn-be-i emin gelen mh- muharremdir Yine mh- muharrem b'is-i endh- lemdir Cier-hn olmamak mmkin mi lem derd ile imdi Zamn- mtem- i eh-zde-i Z-n- Ekrem'dir Vcdun pre pre eyleyip meh derd-i mtemle Datm ebr kendin seb'a- i seyyre derhemdir Gsiste rite-i iret pern hne-i d ikeste eng-i Zhre hl-i gerdn cmle pr-gamdr Atar bir gn vcdun hke seyr et n ihb ol da Nie demdir felek gamla dim-fte sersemdir Meer blbl emende mersiye-hn oldu ezhra Per n hl-i snbl goneler mebht u ebkemdir
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
III Cierler te-i hasretle yansn u'le-hr olsun Gnller derd ile pr ddeler hem ek-br olsun Yine bir mertebe tutsun cihn nevha-i mtem Melik dde-giryn ehl-i lem cmle zr olsun kp dd- ehl-i mtem evc-i gerdna Siyehler giysin lem m- hasret ikr olsun Kesip geh na'l-i tze geh yakp bir d- pr-hasret Felek mtemgeh-i lemde dim dil-figr olsun Akts n ddeden feryd ile ebr-i siyeh ekin Dernu derd ile mhn da yansn ddr olsun Ykls n sakf gerdnun dklsn dne-i encm Dil-i uk- eyd gibi ol da trmr olsun Atlsn mihr-i lem-tb hke bm- gerdndan Dp ry- zemne hem sye hksr olsun Grp bu mtemi clar da dsn seng ile cis min Cihn get edip hasretle dim b-karr olsun Fign sad h ile arh- den-i sifle-perverden Ki ay rd cihn byle bir pkze gevherden .................................................................... V Net gel yeter feryd ko dehri harb etdin Eritdin zahra-i hurdi mh dil-kebb etdin Net gel yeter te brakdn hr men-i sabra Hr- cevr ile cn u dili pr-ztrb etdin Net gel yeter verdin sipihre havf ile lerze Cier-hn eyledin geh mihre geh mha itb etdin Net gel yeter koydun sipihri perde-i erme Nikb- ebr ile mihri giriftr- hicb etdin
215 216
Nedir bu naz m- pr-szunda te-pre mazmnlar Dil-i skkn- arh cmle hep pr-sz u tb etdin Nedir bu dde-i terden akan hn-be-i hasret emenzr- gamn seng-i siyhn la'l-i nb etdin Nedir bu c- tfn-hz-i hasret cism-i zrnda Aktdn lcce-i emin cihn- gar k- b etdin Nedir bu derd ile ven yeter zabt eyle ferydn Ki akl r-be-rh- hayret u sabr harb etdin Yeter verdin yeter ruhsat beyn- hecre hm ol ekip sahb-y k gel biraz ser-mest medh ol
(Dv n, s.17-21)
GAZEL Gitdin amm ki kodun hasret ile cn bile stemem sensiz olan sohbet-i yrn bile Devr-i meclis bana girdb- beldr sensiz Mey-i zehr-b- sitem sgar- gerdn bile Ba sensiz bakamam e mime te grnr Gl-i handn deil serv-i hrmn bile Sneden derd ile bir h edeyim kim dnsn Aksine arh- felek mihr-i drahn bile Hr- firkatle Net-i haz nin v hayf Dmen- i lfeti k oldu girbn bile
(Dv n, s.156)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL evkz ki dem- i blbl-i eydda nihnz Hnuz ku dil-i gone-i hamrda nihnz Biz cism-i nizr zre dkp dne-i eki n rite-i cn gevher-i ma'nda nihnz Olsak n'ola b-nm u nin hre-i lem Biz dil gibi bir turfa mu'ammda nihnz Mahrem yine her hlimize bd- sabdr Dim iken- i zlf-i dil-rda nihnz Hem gl gibi rengn- i ma'n ile zhir Hem ne'e gibi hlet-i sahbda nihnz Geh hme gibi ekve-trz- gam- akz Geh nle gibi hme- i akvda nihnz Etdik o kadar ref-i ta'ayyn ki Net yne-i pr-tb- mcellda nihnz
(Dv n, s.117)
NYZ- MISR
Niyz-i Msr, 1618'de Malatya'da dodu. Tasavvuf renimini Malatya, Diyarbakr, Mardin, Badat, Kerbel ve Msr'daki eyhlerden tamamlayarak stanbul'a geldi (1646). Sonra Anadolu'nun birok ehirlerini (Bursa, Uak, Elmal) dolat. Halvet tarikatnn Msriyye ubesini kurarak 1670'te Bursa'da bir dergha eyh oldu. Dervilerinin okluu ve medrese evresini tedirgin eden konumalar yznden Rodos'a (1673), daha sonra iki kere Limni Adas'na (1691, 1694) srld. kinci srlnde 16 Mart 1694'te Limni'de ld. Aruzla yazdklarnda, zellikle Nesm ve Fuzl; heceyle yazdklarnda Yunus Emre etkileri grlen Niyz-i Msr, retici iirleriyle tasavvuf edebiyatn tannm airlerindendir. Eserleri : 1.Dvn, 2.Mevid'l-rfn, 3.Kasde-i 4.Mecmua-y Kelimt- Kudsiyye-i Hazret-i Msr Brde Tesbi'i,
GAZEL Ks- rihlet ald mevt amm henz cn b-haber Asker-i a'zya lerze dd sultn b-haber Gnde bir ta bin-y mrmn dd yere Cn yatar gfil bins oldu v rn b-haber Dil beksn Hak fensn istedi mlk-i tenin Bir devsz derde ddm h ki Lokmn b-haber Bir ticret klmadm ben nakd- i mr oldu heb Yola geldim lk gm cmle krbn b-haber n gel oldu yalnz girdim yola tenh garb Dde giryn sne biryn akl hayrn b-haber
GAZEL Ayra uyup kyunu gavg ile gedik Rz- dili bgneye if ile gedik Clar gibi glzr gezip yd- ruhunla Her kesini zevk-i tem ile gedik Her hatvede biz der-pes edip vd-i akl Bin merhaleyi Kays- sebk-p ile gedik Geh sad-i skye bakp geh mey-i nba Tih-i gam nr- yed-i beyz ile gedik Yok treg-i gussa Net dilimizde m- kederi me'al-i sahb ile gedik
(Dv n, s.131)
217
218
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Azm yok yaz m ok yolda drl korku var Yolum alrsa n'ola ger dv eytn b-haber Yol eri yolda gerekdir a u plak a u tok Msry gel didi sana nk cnn b-haber
(Dv n, s.55)
NURULLAH GEN
Horasan (Erzurum)da dodu (1960). lkokulu doduu Tahirhoca Ky'nde bitirdi (1972). Atatrk niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blmnden mezun oldu (1983). Ayn niversitede doktor, doent ve profesr oldu. Tutkular Keder Oldu adl romanyla Kltr ve Turizm Bakanl 1987 Roman Mansiyon dl'n; Yamur adl iiriyle Trkiye Diyanet Vakf'nn at Na't yarmasnda birincilik dln ald (1990). Eserleri :
1.Ak lmcl Bir Hly adr, 2.Akm sy andr Benim, 3.Baar Bedel ster, 4.iekler mesin, 5.Denizin Son Martlar, 6.Gl v e Ben, 7.Hznn Lalesidir Dny a, 8.Mpteladr Gemiler Benim Denizlerime, 9.Sensiz Kalan Bu ehri Y akmay ok sterdim, 10.Siy ah Gzlerine Beni de Gtr, 11.Y amur, 12.Y anlg Saatleri, 13.Y netim El Kitab, 14.Y netim v e Organizasyon, ada Sistemler ve Y aklamlar, 15.Y ryelim Seninle stanbulda, 16.Zirv eye Gtren Y ol : Y netim, 17.ntizar, 18.Rv eyda, 19. Y ank ve Hzn, 20.Y ollar Dne Gider, 21.Tutkular Keder Oldu, 22.Nuy ageva
GAZEL Zt- Hak'da mahrem-i irfn olan anlar bizi lm-i srda bahr- b-pyn olan anlar bizi Bu fen glzrna tlib olanlar anlamaz Vech-i bk hsnne hayrn olan anlar bizi Dnya v ukby ta'mr eylemekden gemiiz Her tarafdan yklp vrn olan anlar bizi Biz ol abdlz brakdk enimizden almz Varlndan soyunup ryn olan anlar bizi Kahr u lutfu ey'-i vhid bilmeyen ekdi azb Ol azbdan kurtulup sultn olan anlar bizi Zhid ayk yrrken anlamazsn sen bizi Cr'a-y sf iip mestn olan anlar bizi rifin her bir szn duymaa insn gerek Bu cihnda sanmanz hayvn olan anlar bizi Ey Niyz katremiz deryya saldk biz bugn Katre nice anlas n ummn olan anlar bizi Halk koyup L- mekn ilinde menzil tutal Msry ol cnlara cnn olan anlar bizi
(Dv n, s.221)
YAMUR Vareden'in adyla insanla inen Nr Bir gece yansynca kente Sibir dandan Topra kirlerinden ar ndr r bir Yamur Kutlu bir zaferdir bu ebbil dudandan Rahmet vdilerinden boanr b- hayat En mstesna doua hmiledir kinat Yllardr bozbulank sular yudumladm Bir pelikan hznyle yrdm kumsallar Yamur, seni bekleyen bir ta da ben olsaydm Hasretin alev alev iime bir n dt Deiti hayal kkm, gzmde viran dt Sonsuzluk iekler le donand yreimde Yamalanm ruhuma yeni bir devran dt
219
220
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
htiyar cbbesinden kan szlr Nebi'nin Gkyz dalgalanr ipekten kanatlarla Mehtbn dlerken o mhr sahibinin Sarslr Ebu Kubeys kovulmu feryatlarla Evler in anas na dikilir yeil bayrak Yeryz avredir, yapayalnz ve kurak Zaman, ayaklar mda tkendi adm adm Heyla, bir a gibi rd ryalar m lde seni zleyen bir ku da ben olsaydm Yamur, glenimize sensiz baldran dt D manlk iimizde; dostluklar yaban dt Yenilgi, ilmek ilmek dmlendi tarihe Her sayfaya talihsiz binlerce kurban dt Bir gzde mektuptur, alar n tesinden Ular intizrn yaldzl sabahna Yaylr o en byk mutu, pazartesinden Beyazlk dokunmutur gecenin siyahna Susuzluktan duda atlayan gnllerin Sktu yr, sevinci dular kadar derin resiz bir takvimden yalnzla gn saydm Bir cezr yaadm ki, yaanmam, mzide Dokunduun kk bir nak da ben olsaydm Sensiz, kaldr mlara nice gzel can dt Yarlan gsmzden umutlar bcan dt Yamur, kaybettik btn haznesini ceddin En son, avucumuzdan inci ve mercan dt Melekler sanak sanak glmser mveradan Gm ibrik tayan zmrt gagal kular Mutluluk nameleri iitirler Hra'dan Bir devrim korkusuyla halkalanr yokular Bir bebein secdeye uzanrken elleri Parampara, ateler hnn hayalleri
221 222
Keke bir glge kadar yaknnda dursaydm O mcell ehreni izleseydim ebed Sana sr ls klam bir bak da ben olsaydm Sarard yeil yaprak; dal koptu; fidan dt Baykua ifte yal; blble zindan dt Ktil sinekler deldi hicbn perdesini stikll boluunda arlar ndn dt Dolaan ben olsaydm Sve'nin damar nda Tablosunu yapardm y klan her kulenin Ebed aka giden esrarl yollar nda Senden bir kvlcmn, sreyy bir lenin Tarasaydm bengisu fkran kkln On asr lk ocan savururdum kln Bazen kendine k deli bir frtnaydm Frtnalar nnde bazen bir kuru yaprak Urunda kopar lan bir ba da ben olsaydm Sensizlik depremiyle hanc dt; han dt Mazluma srgn evi; zlime cihan dt Sana meftn ve hayran, sana rm olanlara Bir bel tnelinde ar imtihan dt Bdiye yaylasnda koklasaydm izini Kefenimi biseydi Ebv'da esen rzgr Seninle ykasaydm aclar dehlzini Ne kaderi sulamak kalrd, ne intihr stne pr l pr l damladn bir kaya Bir hur ma ekirdei tercihimdir dnyaya Suskunlua dnt sokaklarda ferydm Tereddt oy mak oymak kemirdi gurrumu Bahra'dan szlen bir ya da ben olsaydm Haritann en beyaz noktas na kan dt Kr ld adletin klc ; kalkan dt
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Mahkmlar yarglyor; hkimler mahkm imdi Haklar n temeline sanki bir volkan dt Firknla kavrulur lde kum taneleri Ahlarn iinde sevdan akkor gibidir Erdemin, bereketin doldurur hneleri Sensiz hayat, topran srtnda ur gibidir emsiyesi altnda yrrsn bulutlarn Sensiz, yk zehirdir en gzel imbatlarn Devlerin esrarn aynalara sorsaydm zlrd zihnimde buzlam dnceler Okadn bir para kuma da ben olsaydm Sensiz, tutunduumuz dallardan y lan dt lkin karard yollar; sonra heyeln dt Gvenilen dalara kar yad birer birer Sensizlik diyrndan pskll yalan dt Yamur, duysam iimin gklerinden sesini Yaarsn; talar bile yemyeil filizlenir Yldr mlar paralar irkefin gvdesini Sel gider ve zulmetin pl temizlenir Yamur, birgn kurtulup an kundaklar ndan Alsam, lmszl billr dudaklar ndan Maden arzularn ardnda seyre daldm Kfl bir manzarann ryen gllerini Senin iin grlen bir d de ben olsaydm ehirler kbus dolu; kylere duman dt Tersine dnd her ey sanki; sman dt Kr k bir kayk kald elimizde, hayal Haz ndir ki, dertleri a maya ummn dt Ayrln barmda byyen bir yaradr Seni hissetmeyen kalp, kaps z zindan olur Sensiz dorular eri; beyaz bile karadr Sesinin duy mayanlar, girdbnda boulur
223 224
Ana rahminde lr sensizlikten bir cenn aknla alr gzleri, gr meyenin Saatlerin ardnda hep kendimi aradm Bir mell zincirine takld par maklar m Yeryznde seni bir grm de ben olsaydm Sensiz, ufuklarma yalanc bir tan dt Sensiz, ktalar boyu uzayan vatan dt Bir klelik ruhuna mahkm olunca gnl Yzyllardr dorukta bekleyen sultan dt Ay gibisin; gneler parlyor gzlerinde Senin tutkunla mecnun geziyor gne ve ay Her damla bir y ldz sslyor gklerinde Smeyr'y ar yor her damlada bir saray Tohumlar ve iklimler senindir; mevsim senin Meknn frasnda solmayan resim senin Yamur, birgn elimi ellerinde bulsaydm Gzellik hikas glmserdi yzme Senin vislinle bir glm de ben olsaydm Tavan kt akn; duvarlar ryn dt Toplumun gndemine koyu bir isyn dt niltiler geliyor doudan ve batdan Sensizlikten bozulan dengeye ziyn dt Islakl sanadr hmn, efgnmn imde hicrannla tutuuyor nameler Sendedir eskimeyen cevheri efkrmn Nazarn ok misli karanlklar deler Bu deir men seninle dnyor; henk senin Renkleri birbirinden ayran mihenk senin Bir hzn lkesine gmlp kald adm Kapanyor yzme aralanan kaplar Sana hicret eden bir Kurey de ben olsaydm Yamur, sayrlma seninle dermn dt
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Beynimin merkezine lmsz fermn dt Silindi hayalimden btn efsnu mrn Bir dnm noktas nda aklma Rahmn dt Nefesinle yeniden izilecek desenler ehreler yepyeni bir deiim geirecek Aydnla nrunla kavuacak mahzenler Anneler ocuklara hep seni iirecek Yamur, seninle biter susuzluu evrenin Sana m'mindir sem; sana muhttr zemn Damar damar seninle, hep seninle dolsaydm Btl y kmak iin kuandn klc n Kabzasnda bir dirhem gm de ben olsaydm Kardeler arasna heyht, s-i zan dt Zedelendi saduyu; krleen iz'n dt arksyla yaadk y llar yl bahar n nsanlk bahemize sensizlik hazn dt Yamur, seni bekleyen bir ta da ben olsaydm lde seni zleyen bir ku da ben olsaydm Dokunduun kk bir nak da ben olsaydm Sana sr ls klam bir bak da ben olsaydm Urunda kopar lan bir ba da ben olsaydm Bahra'dan szlen bir ya da ben olsaydm Okadn bir para kuma da ben olsaydm Senin iin grlen bir d de ben olsaydm Yeryznde seni bir grm de ben olsaydm Senin vislinle bir glm de ben olsaydm Sana hicret eden bir Kurey de ben olsaydm Damar damar seninle, hep seninle dolsaydm Btl y kmak iin kuandn klc n Kabzasnda bir dirhem gm de ben olsaydm
(Gnmz Dilinden Hz.Pey gamber'e Naatlar, s.1-6)
ORHAN SEYF ORHON

stanbulda dodu (1890). Mercan dadisi (1909) ve stanbul Hukuk Fakltesini (1914) bitirdi. Ksa bir sre Meclis-i Mebusan Kalemin de memurluk yaptktan sonra gazetecilik hayatna atlarak Akbaba (1919), Papaan (1924), Gne (1926), Edebiyat Gazetesi (1932), Ayda Bir (1935), naralt (1941) gibi mizah ve edebiyat dergilerini kard. stanbul Erkek Lisesi edebiyat retmeni (1941-1944) iken grevine son verilince politikaya atld. CHPden Zonguldak (1946-1950), APden de stanbul (1965-1969) milletvekili oldu. Milliyet, Tasvir-i Efkr, Cumhuriyet, Ulus, Zafer, Havadis ve Son Havadis gazetelerinde fkra yazarl yapt. 22 Austos 1972de vefat etti. Zincirlikuyu Mezarlnda medfundur. Hecenin be airinden biri olan Orhan Seyfi, temiz, duru bir Trke ile yazd ince ve ili iirleriyle tannmtr. Eserleri : iir : 1.Frtna ve Kar (1919), 2.Peri Kz ile oban Hikyesi (1919), 3.Gnlden Sesler (1922), 4. O Beyaz Bir Kutu (1941), 5.Kervan (1964), 6.Hicviyeler (1951, Kervanla birlikte), 7.iirler (1970) Hikye : 1.Asri Kerem (1942), 2.Dn Gecesi (1957) Roman : ocuk Adam (1941) Makale-Fkra : 1.Fiskeler (1922), 2.Dn-Bugn-Yarn (1943), 3.Kulaktan Kulaa (1943) Monografi : 1.Abdlhak Hamid (1937), 2.Mehmed kif (1937), 3.Yahya Keml (1937), 4.Ziya Gkalp (1937)
225
226
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
VED Hani o, brakp gider ken seni; Bu ksz tavrn takmayacaktn? Alnna koyarken ved bsemi, Yzme bir trl bakmayacaktn? Hani ey gzlerim, bu son ved da, Yolunu kaybeden yolcunun dada, Birini ar mak iin imdda, Yakt atei yakmayacaktn. Gelse de en ac szler dilime, Uacak sanrdm birka kelime Bir alev halinde dtn elime, Hani ey gzyam, akmayacaktn?
ORHAN AK GKYAY
nebolu'da dodu (1902). Ankara retmen Okulu'nu bitirdi (1922). Be yl retmenlikten sonra yksek renimini stanbul Ykse k retmen Okulu Trk Dili ve Edebiyat Blm'nde tamamlad (1930). Birok lisedeki grevlerinden ve ngiltere'de (1951-1954) renci mfettiliinden sonra atand stanbul Eitim Enstits'nde edebiyat retmenliini sona erdirdi (1969). Eserleri : 1.Dedem Korkut'un Kitab, 2.Ktip elebi, 3.Mercimek Ahmet (Kabusnme), 4.Hannme, 5.Ferah Cerbe Fetihnmesi, 6.Risle-i Mimariyye , 7.Destursuz Baa Girenler
BU VATAN KMN? Bu vatan, topran kara barnda Sradalar gibi duranlarndr, Bir tarih boyunca onun urunda Kendini tarihe verenler indir... Tutuup kl olan ocaklarndan, ahlanp kan akan r maklar ndan, Hudutlarda gaz bayraklar ndan Alnna klar vuranlarndr... Ardna bakmadan yollara den, imek olup akan, sel olup coan, Huduttan hududa yol bulup koan, Cepheden cepheyi soranlar ndr... leri atlp sellercesine, Gsnden vurulup tam ercesine, Bir gl bahesine girercesine u kara topraa girenlerindir...
227 228
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Tarihin dilinden d mez bu destan, Nehirler gazidir, dalar kahraman, Her ta bir yakut olan bu vatan Can ver me srr na erenlerindir... Gkyay'm ne desen ziyade deil, Bu sevgi bir kuru ifade deil, Sencileyin has m ryada deil, Topun namlusundan grenlerindir...
(Bu Vatan Kimin?, s.11-12)
ORHAN V EL KANIK
Orhan Veli KANIK, 1914'te stanbul'da dodu. stanbulda balad orta renimini Ankarada tamamlad. Lise sralarnda Oktay Rifat ve Melih Cevdet'le tanp arkada oldu. stanbul'a gelerek Edebiyat Fakltesi Felsefe Blm'ne girdiyse de, bir sre sonra renimini yarm brakt. 1936'da Ankara'ya dnd ve askere gidene kadar PTT Genel Mdrl'nde memurluk yapt. Yedek subayln tamamlaynca, iki yl kadar, yine Ankara'da, Milli Eitim Bakanl Tercme Brosu'nda alt. 1947'de, bu kurumda "antidemokratik bir hava" esmeye baladn syleyerek istifa etti. 1 Ocak 1949'da yaymlamaya balad , on be gnde bir kan, iki sayfalk "Yaprak" dergisini 15 Haziran 1950'ye kadar yirmi sekiz say srdrd. Dergiyi karama-yacan anlaynca Ankara'dan ayrlp stanbul'a gitti. Yine o yln kasm ay iinde, bir haftalna geldii Ankara'da, bir gece, yolda, tamirat iin kazlm bir ukura derek ayandan yaraland. stanbul'a dndkten bir iki gn sonra bir arkadann evindeyken birdenbire fenalaarak kaldrld Cerrahpaa Hastanesi'nde, 14 Kasm 1950'de, beyin kanamasndan ld. Rumelihisar Mezarl'nda medfundur. iiri bir takm kalp ve klielerden, airanelikten, ypranm benzetmelerden kararak daha ksa, daha basit bir ekle soktu. Yaln bir halk dili kulland. Gndelik szlerle yergi ve espriden faydalanarak gndelik yaantlar zerine yazd. Eserleri : iir : 1.Garip (1945), 2.Vazgeemediim (1945), 3.Destan Gibi (1946), 4.Yenisi (1947), 5.Kar (1949) Dz Yaz : 1.Nesir Yazlar (1953, Denize Doru 1970) Masal : La Fontaine'nin Masallar (2 cilt, 1943) Hikye : Nasrettin Hoca Hikyeleri (1949)
229
230
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ANLATAMIYORUM (moro romantico) Alasam sesimi duyar msnz, Msralar mda; Dokunabilir misiniz, Gzyalarma, ellerinizle? Bilmezdim arklar n bu kadar gzel, Kelimelerinse kifayetsiz olduunu Bu derde d mezden nce. Bir yer var, biliyorum; Her eyi sylemek mmkn; Epiyce yaklam m, duyuyorum; Anlatamyorum.
(Btn iirleri, s.55)
OSMAN HUL S AT E
Osman Huls Efendi, 1914'te Malatya'nn Drende ilesinde dodu. Kur'n- Kerm dersini babas Hasan Feyzi Efendi'den alarak tahsil hayatna balad. eyhli Mahallesi Cmii Medresesi'nde ve Dutluk Sibyan Mektebi'nde renim grd. 1929'da Cumhuriyet lkokulu'nu bitirdi. Kk yata Nak eyhlerinden Sivasl hramczde smail Hakk Efendi'ye intisap etti. 1945-1987 yllar arasnda eyh Hamd-i Vel Cmii'nin imamln yapt. Osman Huls Efendi, Hamd-i Vel'den dolay Nakibend Tarkat' nn Halvetiyye koluna; Sivasl hramczde smail Hakk Efendi'den dolay Hlidiyye koluna mensuptur. 1969-1990 yllarnda Nakibendiyye Tarkat eyhliini deruhde etti. 14 Haziran 1990'da vefat etti. eyh Hamd-i Vel Cmii haziresinde medfundur. Osman Huls Ate, Hoca Ahmed Yesev ile balayan Tasavvuf Trk Edebiyat'nn 20. yzyldaki temsilcilerinden biridir. Eserleri : 1.Dvn- Huls-i Drendev (1986), 2.Mektbt (1996), 3.Hutbeler (150 hutbe)
GAZEL Mcrim gnhkr m eh y Rabben vafirlen hsn kl eyle at y Rabben vafirlen Sensin bizim ilhmz iki cihn penhmz Artd crm gnhmz y Rabben vafirlen Ayplarn Settr's n mcrimlerin Gaffr'sn lemlerin hnkr sn y Rabben vafirlen Arz u sem ins melek tuyr u h suda semek Senden dilerler hep dilek y Rabben vafirlen Bakma hm noksnma cr m byk isynma Verme halel mnma y Rabben vafirlen Huls bbnda ged ihsnn ister eh Sensin kerem-kn- seh y Rabben vafirlen
(Dv n- Huls-i Drendev-I, s.6)
231
232
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL Nideydim lemi lemde hayrnn olaydm yr Nideydim demi demde kurbnn olaydm yr Nideydim hr u glmn nideydim b- Rdvn' Nideydim baka seyrn sana seyrn olaydm yr Nideydim devlet-i ch nideydim izzet-i h Nideydim mihr ile mh sana mihmn olaydm yr Nideydim yr u ayr nideydim blbl- i zr Nideydim gl glzr sana giryn olaydm yr Nideydim yrn olsaydm nideydim varn olsaydm Nideydim zrn olsaydm sana nln olaydm yr Nideydim zlf leyly nideydim emi ehly Nideydim baka sevdy sana szn olaydm yr Nideydim nna lyk Hulsi'n olmasa k Nideydim olmay ay k sana mestn olaydm yr
(Dv n- Huls-i Drendev-I, s.45-46)
PR SULTAN ABDAL
Osmanl sultan Kanuni Sleyman ve ran hkmdar ah smail'in olu ah Tahmasb zamann (1534-1575) grmtr. Alevdir. iirlerinden, kzlba zmreler tarafndan karlan bir isyan hareketine katld anlalmaktadr. Menkbeye gre Hzr Paa adl biri tarafndan Sivas'ta aslmtr. ii-Alev zmrelerin en kuvvetli airlerinden biridir.
NEFES Gzel k cevrimizi ekemezsin demedim mi Bu bir r za lokmasdr Yiyemezsin demedim mi Yemiyenler kalr naar Gzlerinden kanlar saar Bu bir demdir gelir geer Duyamazsn demedim mi Aklar kara bahtl'olur Hakk'n katnda kutl'olur Muhabbet baldan tatl'olur Duyamazsn demedim mi Bu dervilik bir dilektir Bilene byk devlettir Yensiz yakasz gmlektir Giyemezsin demedim mi kalm meydan yerine Erelim Ali srrna Can u ba Hak yoluna Koyamazsn demedim mi Pir Sultan Abdal ah'mz Hakk'a ula r rhmz On iki imam katar mz Duyamazsn demedim mi
MISRA u gzler kim kr olmu bakda yr grmezler

(Dv n- Huls-i Drendev-II, s.60)
MISRA Sevdiin muhabbetiyle dolunca gama yer kalmaz

(Dv n- Huls-i Drendev-II, s.61)
233
234
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
RIDVAN CANIM
Edirnede dodu (1955). lk ve orta renimini Edirnede tamamlad. 1979da Atatrk niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn den mezun oldu. 1980-1985 yllar arasnda Erzurum/Tortum Lisesinde Trk Dili ve Edebiyat retmeni olarak grev yapt. 1987de Trk Edebiyatnda Sknmeler adl alma ile Ykse k Lisans renimini tamamlad. 1992de Latfnin Tezkiret-uar adl eseri zerinde yapm olduu inceleme ve tenkidli metin almas ile doktor oldu. Halen Atatrk niversitesi Kazm Karabekir Eitim Fakltesi Trke Eitimi Blmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr. Seyahat izlenimlerini anlatt ehir ve nsan adl eseri, 1988de Trkiye Yazarlar Birlii tarafndan Gezi dalnda dl ald. Eserleri : iir 1.Yamur arklar (1999), 2.Sularn tesi (2003) Aratrma, Derleme : 1.Hammzde hsan Bey-HayatEserleri ve Divan (Do.Dr.Mustafa SEN ile birlikte,1989), 2.Talim ve Terbiyede nklap-.Hakk Baltacolu (Yrd.Do.Dr.Remzi Y.KINCAL ile birlikte, 1995), 3.Deien Dnya ve retmen (Yrd.Do.Dr.Remzi Y.KINCAL ile birlikte, 1993), 4.Bosna, Ah Bosna (1993), 5.Balangcndan Gnmze Edirne airleri (1995), 6.Edebiyat Dersleri I-II (Dr.H.Ali KASIR ile birlikte, 1996), 7.Mehmed Akif ve stikll Mar (Dr.Etem ALIK ile birlikte, 1995), 8.ehir ve nsan (1998), 9.Trk Edebiyatnda Sknmeler ve retnme (1998), 10.Latf. Tezkiret-uar ve TabsratnNuzam. nceleme-Metin (2000), 11.Mostardan Tiflise. Gezi Notlar (2002), 12.aramba Yazlar (2002), 13.iirin Kanatlarnda stanbul (2003)
SULA RIN TES Bir yan Mecnundur ky larmn bir yan Leyl yokluundur yanklanan sular n tesinde her gece her gece dokuz yerimden vururlar beni yr kanatlanm atlar gibi geerim ryalarndan Hesaba ekilir im geceler boyu sonra gzlerinin karasndan bilmezler dra ekildiimi salarnda bin kez sonra kenra ekildiimi bilmezler esmer bir ate var iinde ey l nedir bu derler leyl derim, gzlerin diyemem diyemem Sular n tesinde bir es mer gl aar akamlar ad leyl, rengi leyl, kokusu leyl o yzden siyahlar giyinirim hep ben salarm o yzden tarayamam siyaha mbtel oluum ondandr ondandr dalgn dalgn bak m sulara bilmez misin semya bakp bakp alay m ondandr
(Sularn tesi, s.6-8)
SEN GDEL Ak derdiyle bil ki hllerim per n oldu sen gideli Ayrlk acs yla yreim, kan-revn oldu sen gideli Gl yznden ben, gller toplamken u lemde Nice gnler var ki glistnm v rn oldu sen gideli
235 236
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
RIZA TEVFK
Gnl bu derdi ekmekten ciz, sen zulmden yorgun Bak ki bu yaraya hangi il der man oldu sen gideli imden geri sensiz baharlarm yaz, haznm ktr yr Her gelen gn bana hasret dolu zindn oldu sen gideli Gzlerinden gl devirirken seher vakitlerinde ben h gnl yurdum dikenlerle pern oldu sen gideli Dinle ve duy ferydm ey gl, bu son bahrmdr Gnl bir blbl, evim klbe-i ahzn oldu sen gideli hmdan karard geceler, snd semda yldzlar Utu gzlerimden haylin, nice devrn oldu sen gideli Bilirim ey cn, lsem de kurtulu yok bu dert elinden h, dnyda delilik bana nm u nin oldu sen gideli
(Sularn tesi, s.6-8)
Filozof air olarak bilinen Rza Tevfik, 1869d a Edirnede dodu. Olaylarla dolu geen ocukluk ve renim yllarndan sonra Tbbiyeyi bitirdi (1897). Hareketli bir siyaset hayat yaad. Maarif Nzr (1918), r-y Devlet Reisi (1919) oldu. Sevr Andlamasn imzalayan delegeler arasnda yer ald (1920). Yz elliliklerle birlikte yurdu terk etmek zorunda kald (1922). Yirmi yllk srgn hayatnn ounu rdnde geirdi. 1934te Cunya(Lbnan)ya yerleti. 1943te af kanunundan birka yl sonra yurda dnd. 31 Aralk 1949da stanbulda ld. Zincirlikuyu Mezarlnda medfundur. Servet-i Fnuncularn ada olduu, balangta Abdlhak Hmid ve Tevfik Fikret etkisinde aruz iirleri de yazd halde, o toplulua girmeyen, saz ve tekke iiri geleneinden faydalanarak duygulu ve iten koma, nefes ve divanlar yazan Rza Tevfik, Mehmet Emind eki lirizm ve henk eksikliini kapatarak iiri ile aydnlar arasnda bir kpr oldu. Eserleri 1.Textes Hourofis (Clment Huart'la birlikte Franszca, Leyden 1909), 2.Felsefe Dersleri (1914), 3.Mufassal Kamus- Felsefe (2 cilt, 1914, 1919), 4.Abdlhak Hmid ve Mlhazt- Felsefiyesi (1918), 5.Rubiyyt- mer Hayyam (Hseyin Dni'le, 1922), 6.Serb- mrm (1934), 7.Tevfik Fikret (1945), 8.mer Hayyam ve Rbaileri (1945)
M- I GARBAN -Sevgili olum Ahmet Nazif'eBir akam kr larda kaldm vre, Per lerle her yer meskndur sandm. Hayretle baktka o vahetzre, Esrhar- hsn ile mehndur sandm.
237 238
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Yrrken benimle, da ta yrrd, Her aa peinde glge srrd; nandm ki beni her ey grrd Huzrumla lem memnndur sandm. Ezelden beridir o hcr yere Ninniler sylermi bir serin dere; Srr n bana da at mecere Genliim orada medfndur sandm. amlar kanat ger mi bir hm gibi! ay rlar, mkevkeb bir semha gibi!. iekler acyip, muamm gibi!. Ne grdmse atm, efsndur sandm. Sevdlar demiydi: blbl ilerdi, Servistn iinden bir ses glerdi, iekler kulardan bse dilerdi, Kinat ak ile mecnndur sandm. Senenin son bahar fasl gibiydi; Toprak, bulut, yaprak pasl gibiydi; Serviler karar m yasl gibiydi, Dnen kayalar mahzndur sandm. Mar ibi yakmt firkat atei; Yuvaya dnmt her kuun ei, Dalara yaslanp yatan gnei, Yaral hastadr, yorgundur sandm. N ettim gnein akan rengini, Rhumu -hazz ile- yakan rengini; Ufukta grnce o kan rengini Felekler ben gibi dil-hndur sandm. Sra dalar mordu, sular krmz , Sular beklerdi bir peri kz; Alnndan perken akam yldz Yeil gzlerine meftndur sandm.
239 240
Su kenarlarnda lleler vard, Gllerde ten hleler vard; Uzaktan akseden nleler vard Bir h kalbinden vurgundur sandm. Reng-i hsn emerdi ay, lker, emen, Gnn -can ekien- solgun lebinden, O gece her eyi penbe grdm ben O yerin mehtb glgndur sandm.
(Rza Tevf ik, s.35-37)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
SEYYD AHM ET KAYA

anlurfann Bozova ilesinde dodu (1966). 1988'den itibaren Harran Dergisi'nin Yayn Ynetmenliini stlendi. Yazg Dergisi'nin Yayn Kurulu yesidir. Hlen, anlurfa Belediyesi'nde almaktadr. Eserleri : 1.lm Seven brahim Bey (iir, 1991), 2.Urfa airleri/ Cumhuriyet Dnemi (1998)
SEYYD NESM
Muhtemelen 1339-1344 yllar arasnda Badat'n Nesm nhiyesinde dodu. Asl ad mdeddn'dir. Hayatnn ilk dnemleri hakknda bilgi yoktur. Nesm, Hurflik tarikatn kuran ve irvan'da idam edilen (1393) Fazlullh Hurf'nin halifesidir. iir ve fikirlerinin eriat'a aykr grlmesi yznden Halep'te muhtemelen 1418'de derisi yzlerek ldrld. Anadolu Hurfliinin yaylmasnda iirlerinin byk etkisi olmutur. Ackl lmnden sonra kiilii etrafnda menkbeler oluan Nesm, iirlerinde zamanna gre ok dzgn ve henkli bir dil kulland. nanlarndaki kuvvet ve samimilikten doan pervasz bir eda, gr bir lirizm ile yazd. Azerbaycan Trkesiyle yazmasna ramen o da Fuzl gibi btn Trkln mal oldu. Yzyllar boyu yalnz dervi airler arasnda deil, klasik airlerce de okundu, taklit edildi, iirlerine nazireler yazld. Eserleri : 1.Dvn, 2.Farsa Dvn
BRA HM BEY'N GNCESNDEN NOTLAR- II Sz durmuyor drt duvar arasnda ekler karlks z kyor umut datyor piyangocular dur madan sokak kelerinden bakyorum parklara ve gkyzne ardmda maliye polisler i ellerinde bana evrili kalem, makbuz, su bildiriler i vesaire... damlk bir suluyum halkn gznde adi bir kaak oysa ben aklm kar yorum kalabalklardan, yalnzlklardan, saz lenlerinden hergn lyorum, lyorum ocuklar lyor nk gzlerimin nnde.
(lm Sev en brahim Bey, s.39)
GAZEL Gel gel ki senden ayr mtka cn gerekmez Mtka sensiz ey cn cihn gerekmez Glzr u serve gnlm meyl eylemez meer kim Kaddinden ayr ana serv-i revn gerekmez n hs l oldu vasln ey cn bana cihnda Oldum visle kni' kevn mekn gerekmez Yz trl va'de verdin birisi olmad h Gerek yrn dilinde bunca yalan gerekmez Grdm seni gmnsz her dil-berin yznde Hakku'l-yakn bilene zann u gmn gerekmez
241 242
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Mkn sana ann verdim cihn u cn Assya urayana klca ziyn gerekmez Kanla kirpiin n sayd eyledi cihn Sayyd elinde ayruk tr kemn gerekmez r n lebin meyinden n esridi Nesm F oldu s rr- pinhn erh u beyn gerekmez
(Dv n, s.183)
GAZEL Cnm yandrd evkn ey nigrm kandasn Gzlerim nru iki lemde yrm kandas n Barm kan eyledi ac firkn gel iri Ey lebin vasl arb- ho-gvrm kandas n Firkatn hr beni gr kim ne mecrh eyledi Ey gz nergis habb-i gl-izr m kandasn Sabrm yamalad evkn karrm kalmad Ey benim rmm ey sabr u karr m kandasn Eyledi akn beni kalkan melmet tr ine Ey gz ka blkl ehr-i yrm kandas n T yzn em'inden rak olmuum pervne tek Yanarm leyl nehr ey nr- nr m kandas n Kat mtk olmuum zlf izrn byuna Ey yz glen sa mk-i Tatar m kandas n Senden ayr gnlmn yoktur vefl yr dost Ey vefsz hsn-i kmil yr- gr m kandasn Deldi hicrnn oku aknda yanan bar m Sret ma'nde ey bk-svrm kandas n kn cennt- Adni n cemlin vasldr Ey arb- Kevserim gitmez humr m kandas n Bd ilen gnder san byun bana her subh-dem Gel ki yandm geti hadden intizr m kandas n Yr iin her kede bin dv olur d man bana Ey sevd- a'zam u muhkem hisrm kandasn
243 244
GAZEL Ey cemlin srr- sbhnellez esr imi Abduh leylen tapndr Mescid-i Aks imi Szlerinin her birisi nefha-i Rhu'l-Kuds Leblerinde ma'n-i yuhyi'l-mevt imi Tal'atn nr- tecell ve'd-duhnn mazhar Kbe kavseyn oldu kan zlfn ev edn imi Alnna yaz m Hud inn fetahn sresin Kf ve'l-Kur'n yzndr Sidre-i A'l imi rznla iki ka n l-yezl grnr Ma'n- i Seb'a'l- Mesn alleme'l-esm imi Eiin klara Beyt'l- Harm'n Merve'si Ka'be yzn oldu zlfn urvet'l-vsk imi Ey Mes h nk gnln vahdetin derysdr Yeddi deniz kubbesine mevc uran dery imi
(Dv n, s.202)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Zlfne vermi ezelde Hak emnet s rrn Ey emnet-dr emn-i Kirdigr'm kandas n n Nes m'dir bugn eyym- akn Husrev'i Ey eker-leb yr- rn rzigrm kandas n
(Dv n, s.268-269)
SEYYD V ESM EFEND Hayat hakknda yeterli bilgiler olmad iin bzan dier Vesm'lerle kartrlan bir ahsiyettir. Seyyid Vesm, Sultan III.Ahmed ve I.Mahmud devirlerinde (1703-1754) yaam Mevlev bir airdir. Slim Efendi'ye gre, Ahmed Vesim, skp'l olup Enderun airlerindendir. fi'-zde diye tannmtr. GAZEL O mihrin rz u eb hsn-i eds artar eksilmez Ki bedr olduka meh elbet ziys artar eksilmez Nice leb-tene-i sahb-y la'lin olmayam sk Dilin b- bekya itihs artar eksilmez Ko gelsin o hat- behcet-fez-y b- ruhsr n Bahr olsa emenzrn safs artar eksilmez Met'- vuslatn oldum yine cndan har dr O Ysuf-tal'atn zr bahs artar eksilmez N'ola evk-i lebinle ddeden ekim revn olsa Bu emesr- akn m-cers artar eksilmez N'ola bisyr ise kyunda feryd- cef-ken Bu glzr ire blbller nevs artar eksilmez Sakn by- vef olmaz Vesm lle-ruhlarda Bt-i nev-reslerin cevr cefs artar eksilmez
(Seyyid Vesm Dvn, s.78)
TUYU Hak Te'l'nn kelmdr yzn Cennet'in Dr's-Selm'dr yzn yet-i Seb'a'l-Mesn'dir yzn B- Cennet ergavndr yzn
(Dv n, s.408)
TUYU Sret-i Hak'tan iretdir yzn Ehl-i tevhde beretdir yzn Hacc u ihrm u ziyretdir yzn Cmle eydan ibretdir yzn
(Dv n, s.408)
245
246
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL Hr men-i cn u dile te-fendr hsn ak fet-i akl- Feltn- zamndr hsn ak Bu gl-i nekfte ol bir blbl-i ftedir Revnak-efz-y glistn- cihndr hsn ak Biri mihr biri mehdir devr ider leyl nehr Pertev-endz- dil-i b- cinndr hsn ak Y hm-y evc-pervz u ye ankdr mdm iyn-perdz- h- l- mekndr hsn ak Hem keml-i nz hem fart- niyz- vzla Cilve eyler iki tze nev-cevndr hsn ak ........................................................................... T ezelden birbiriyle tev'emndr hsn ak Dde v em-i hakkat-bn gerek idrk ide Nkte-i ser-beste-i genc-i nihndr hsn ak llet-i g'iyyesidir cmle eynn Vesm B'is-i cd-i kevn mekndr hsn ak
(Seyyid Vesm Dvn, s.90)
SEZA KARAKO
Sezai KARAKO, 1933'te Ergani'de dodu. lk renimini Ergani'de, orta renimini Mara Ortaokulu ve Gaziantep Lisesi'nde tamamlad. Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi'ni bitirdi (1954). Maliye Bakanl Mlkiye Mfettii Muavini (1956-1959), Gelirler Genel Mdrl'nde Kontrolr (1959-1965) olarak alt. Daha sonra resm grevinden ayrld. Yeni stanbul ve Sabah gazetelerinde fkra yazarl yapt. iir Sanat adnda iki sayda kalm (1955) bir dergiden sonra 1960'tan itibaren Dirili dergisini kard. 1971-1974 yllarnda tekrar Maliye Bakanl'nda grev yapt. 1975'te Dirili Yaynevi'ni kurarak dergisiyle birlikte kitaplarn yaymlad. Hikyeler kitabyla 1982'de Trkiye Yazarlar Birlii'nin Hikye dl'n kazand. Yine 1988'de Trkiye Yazarlar Birlii'nin stn Hizmet dl'n ald. Kendisinin kurduu Dirili Partisi (DRP)nin Genel Bakanln yapt. Sezai Karako, gnmz iirinde, slm dnceyi modern iirdeki gerekstclkle kaynatran, mistisizmden, slm kltrnden yararlanan, arpc benzetme ve imgelerle denenmemi sentezlere ulaan bamsz sayfalar at. Eserleri : iir : 1.iirler I (Hzrla Krk Saat), 2.iirler II (Taha'nn Kitab / Gl Mutusu), 3.iirler III (Krfez / ahdamar / Sesler), 4.iirler IV (Zamana Adanm Szler), 5.iirler V (Ayinler / emeler), 6.iirler VI (Leyl ile Mecnun), 7.iirler VII (Ate Dans), 8.iirler VIII (Alnyazs Saati), 9.iirler IX (Monna Rosa) 10.Gn Domadan (Btn iirleri / 2000) Hikye : 1. Hikyeler I (Meydan Ortaya ktnda), 2.Hikyeler II (Portreler) Piyes : 1.Piyesler I, 2.Armaan eviri iir : 1.Bat iirlerinden, 2.slmn iir Antlarndan Dnce : 1.Ruhun Dirilii, 2.Kyamet As, 3.a ve lham I-II-III-IV, 4.nsanln Dirilii, 5.Yitik Cennet, 6.Makamda, 7.slmn Dirilii, 8.Gndnm, 9.Dirili Mutusu, 10.slm, 11.Dirili Neslinin ments, 12.slm Toplumunun Ekonomik Strktr, 13.Dnceler I-II, 14.Diriliin evresinde, 15.Fiziktesi Asndan Ufuklar ve Daha tesi I-II-III, 16.Yap Talar ve Kaderimizin ars I-II, 17.Unutu ve Hatrlay, 18.Varolma Sava, 19.ada Bat Dncesinden 247 248
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Deneme : 1.Edebiyat Yazlar I (Medeniyetin Ryas Ryann Medeniyeti iir), 2.Edebiyat Yazlar II, 3.Edebiyat Yazlar III (Eik Ehramlar) nceleme : 1.Yunus Emre, 2.Mehmed kif, 3.Mevlna Gnlk Yazlar : 1.Farklar, 2.Stun, 3.Sr, 4.Gn Saati Rportaj : Tarihin Yol Aznda
Btn iirlerde sylediim sensin Suna dedimse sen Leyl dedimse sensin
Seni s aklamak iin grntlerinden faydalandm Salome'nin Bel ks'n
Bounayd saklamaya almam ylesine aikrsn bellisin
ZAMANA ADANMI SZLER 1.SRGN LKEDEN BAKENTLER BAKENTNE IV. Senin kalbinden srgn oldum ilkin
Btn srgnlklerim bir bakma bu srgnn bir srei
Kular uar senin gnln taklit iin Ellerinden devirir bahar ieklerini Deniz gzlerinden alr sonsuzluun haberini Ey gnllerin en yumua en derini Sevgili En sevgili Ey sevgili Uzatma dnya srgnm benim Yllar geti sapan lmsz iz brakt toprakta Yldzlara uzanp hep seni sordum gece yarlar nda at katlar nda bodrum katlar nda Glgelendi gecemi aydnlatan esiz lmba Hep Kanlca'da Emirgn'da Kandilli'nin kurun afaklar nda Seninle syleip durdum bir mrn bahar nda yaznda imdi onun birdenbire gelen sonbahar nda Sana geldim ayaklar na kapanmaya geldim Af dilemeye geldim affa lyk olmasam da Ey ada Kuds (Meryem) Ey srr n gnlnde tayan Ms r (Zleyha) Ey ipeklere yumuaklk balayan merhametin kalbi Sevgili En sevgili Ey sevgili Uzatma dnya srgnm benim Dalarn ykl n grdm bir Vens bardanda Kle gibi satldm pazarlar pazarnda Gnein sarardn grdm Konstantin duvar nda Senin hayallerinle yandm dlerin civarnda Glgendi yansy p duran bengisu pnar nda lm dncesinin beni sard u anda Verilmemi hesaplar n kor kusuyla Sana geldim ayaklar na kapanmaya geldim
250
Btn trenler in lenlerin ayinlerin yortular n d nda Sana geldim ayaklar na kapanmaya geldim Af dilemeye geldim affa lyk olmasam da Uzatma dnya srgnm benim Gnei bahardan kopar p Akn bu en onulmaz ndan kopar p Bir tuz bulutu gibi Savuran yreime Ah uzatma dnya srgnm benim Nice yorulduum ayakkablar mdan deil Ayaklarmdan belli Lmbalar eri Aynalar akrep melei Zaman arplm atn son hayali Ev miras deil mirasn hayaleti Ey gnlmn dourduu Bytt emzirdii Ku tynden Ve ku stnden Geceler ve gndzlerde nsanla ant gibi ykselttii Sevgili En sevgili Ey sevgili Uzatma dnya srgnm benim
249
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Af dilemeye geldim affa lyk olmasam da Sevgili En sevgili Ey sevgili Uzatma dnya srgnm benim lkendeki kulardan ne haber vardr Mezarlardan bile ykselen bir bahar vardr Ak celladndan ne kar madem ki yar vardr Yoktan da vardan da tede bir Var vardr Hep su bende deil beni yakp ykan bir nazar vardr O arkya zenip sylenecek msralar vardr Sakn kader deme kaderin stnde bir kader vardr Ne yapsalar bo gklerden gelen bir karar vardr Gn batsa ne olur geceyi onaran bir mimar vardr Yanmsam klmden yaplan bir hisar vardr Yenilgi yenilgi byyen bir zafer vardr Sr larn srrna er mek iin sende anahtar vardr Gsnde srgnn geri aran bir damar vardr
Senden umut kesmem kalbinde merhamet adl bir nar vardr
Kendi kendine ayna olan nergislerden Leylklar n gn douu rperiinden Zambaklar n ky ky bak ndan Geldin sen Ve rzgrlar karlar sprdnde Ve insan ldrtan ku sesleri iitildiinde Birdenbire aydnland annenin yz Ve bir bahar gn dodun sen lkin horozlarn gzne grndn Dnyaya haber verdiler telerden Baban yeni dnmt eve raklardan Birden aydnland annenin yz Ve bir bahar gn dodun sen Marta bakan biliyordu geleceini Nisana bakan gryordu alaca renklerini Kz l ve yeil seherini May sa bakan buldu seni Ve bir bahar gn dodun sen Sana Leyl dedim Suna dedim iirlerde arklarda Gerek adn bir fslt gibi kald azlarda dudaklarda atlar yreim bir nar gibi o s rr anar da Avunurum doumundan gelen mutulu ar maanlarla Melekten gkten geldi ar maanlarla Ve bir bahar gn dodun sen Bir ilkbahar gn dodun sen Baharn ta kendisi oldun sen imdi her baharda doan ocuklarla Sen en a lmaz boya tenlerinde salar nda Sen grnr grnmez ufuklarda Karlar erir erir kaar kaar da Gkler yamur biiminde gler alar alar da Gne nerek yans r yansr da sularda Gelirsin her baharda
251 252
Sevgili En sevgili Ey sevgili

(iirler IV, s.53-56)(Gn Domadan, s.431-434)
DOUM (Leyl'nn doumu iin sonradan Mecnun'un syledii) I. i dt gklerden Ve bir bahar gn dodun sen Gvercinler geti menekelerden Ve bir bahar gn dodun sen
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bir dirili gibi l dnyaya ller glgenden ate ala ala Ekilip biilip yank yapa yapa Yaz scaklndan arta arta Birer birer ktlar gnlmzn aynasna tarlasna Ki bir bahar gn dodun sen Gller dnt yatak araflarna Leylklar yaklatlar korka korka Nergisler benliimizin ortasndan baka baka Gelip fon oldular insann Bir kere daha Sende yeniden yaratl na Bir bahar hali yarat na Bir bahar gn dodun sen Baharn ta kendisi oldun sen
(Ley l ile Mecnun, s.11-13)(Gn Domadan, s.523-525)
Herkesin konutuu dilden mahrum Ama yepyeni bir dil konu mann sevinci Btn deniz kylar nda seni anmal Sen buzullar n er imesi eskimolar n s nmas kinci sokaklarda bandolar mz kalar Yaklaan ok yaklaan muhteem bir gn var Btn yollarda zafer tak Eriyen kar derin denizlerde katafalk Gn douyor her yer iek ve kar Btn ocuklar kurtuldu demektir Gz seni gr meli az seni sylemeli Hafza seni anmak devinde mi Btn deniz kylar nda seni beklemeli Sen eskimolar n s nmas sevgililer maheri
(Gn Domadan, s.119-120)
ANNELER V E OCUKLAR KK NA'T Gz seni gr meli az seni sylemeli Hafza seni anmak devinde mi Btn deniz kylar nda seni beklemeli Sen eskimolar n s nmas sevgililer maheri Aklm yeni bir akldr ieklerden Mantm mantn stnde yeni imde Nuh'un en yeni tufan Dnyaya ayak bas yorum yeniden Gz seni gr meli az seni sylemeli Btn deniz kylar nda seni beklemeli Yzlerce yl geiyor belki bir bulut geiyor Ben yeni domu bir ocuk gibi
253 254
Anne ld m ocuk Bahenin en yalnz kesinde Elinde siyah bir ubuk Aznda kk bir leke ocuk ld m gne Simsiyah grnr gzne Elinde bir ip nereye Bilmez balayacan anne Kaar herkesten Dur maz bir yerde Anne lnce ocuk ocuk lnce anne
(Gn Domadan, s.91)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
HIZ IRLA KIRK SAAT 25 am'day z Mevlna ve Mesnevi Muhyiddin ve Yasin ems ve Fsus ems nasl deitirdi Bengisu sarnlar ndan geirerek Mevlna Celleddin'i Ve Yasin bir delikanl biiminde Ar lm hastalnda Nas l iyiletirdi bn-i Arabi'yi
Mekke atsnda Fsus'un ve Ftuhat'n y apraklarn ay klay an
meldi bir su kys nda Hz r' grd al yeili grd suda ems'i grd ve buldu kendini am arlar nda ems alnd Mevlna'dan Kendisine Mesnevi verildi Gkten bir kartal gese Ve yere dse glgesi Bu acaba ems'in mi glgesi Yerin altndan gelirse Bir su rlts sesi Bu ses ems'in mi sesi llerde kumda varsa Kzgn bir ayak izi Bu iz ems'in mi izi te byle byle kurdu Mesnevi'yi ems'in ayrl Dudaklara dokunup da Aza konamayan Bir bengisu gibi
(Gn Domadan, s.230-232)
Gnein yamurun ve rzgrn yardmcs kimdi am arlar nda ems'e rastlamad m Yolun bir ky snda o br bir kys nda ems bir soruydu Bir cevapt Mevlna Benziyorlard bir arada Kiinin kendisiyle yapt bir konu maya Muhyiddin'in bnrrd'e dedii gibi Bir evet bir hayr demedi Mevlna Hep evet dedi ems'e bu konu mada am arlar nda Mevlna Arad durdu ems'i Bir yitirip bir buldu ems'i ems bir bengisuydu O'na Mevlna am'da Muhyiddin'le konutu Ona ems'i sordu Muhyiddin kabrini aarak Sabr kitabndan bir yaprak evirerek ems'in kendisini gsterdi Sonra yorgun bir am lesinde Scakta ekirgeler kavrulurken
255 256
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
SL EYMAN EL EB
Sleyman elebi, 1351'de Bursa'da dodu. Hayat hakknda salkl bilgiler azdr. Yldrm Bayezid devrinde (13891402) Bursa'da Ulu Cami'de imamlk yapt nakledilmektedir. ranl bir vizin, cmide Bakara Suresi'nin 285.yetini tefsir ederken, bu yeti ayn srenin 253.yeti ile kartrarak peygamberler arasnda fark olmadn, dolaysyla Hz.Muhammed'in Hz.sa'dan stn bulunmadn sylemesi zerine Sleyman elebi, Peygamber Efendimizin btn teki peygamberlerden stn olduunu ispat amacyla Veslet'n-Nect mesnevisini yazd (1409). 1422'de Bursa'da ld. Veslet'n-Nect, Trk Edebiyatnda ilk yazlan Mevlid'dir. Yazld tarihten bugne mslman Trk dnyasnn en ok okunan dn eseri olmutur. Yzyllardr mbrek gn ve gecelerde, dn merasimlerde derin bir huu ile okunup dinlenmektedir.
alem dahi dikildi yere Her birisi eydeyin nere nere Mar ib markda ikisi ann Biri damnda dikildi Ka'benin Bildim anlardan ki ol halkn yei Kim yakn oldu cihna gelmegi nk bu iler bana oldu yakn Ben evimde otururken yalnzn Yarlp dvr kd ngehn bile hr bana oldu ayn evre yanma gelip oturdular Mustafy birbirine mutular rdi hrler blk blk bur Yzleri nrundan evim doldu nr Dediler olun gibi hi bir oul Yaradlal cihn gelmi deil Kimse gr meye bunun gibi ayl yle gkek etmi an Z'l-cell Z beret z inyet z at Dola kalbin lutfla gide hat
(Mevlid, s.84-86)
VELDET Ol gece kim dodu ol hayr'l-beer Anas anda neler grd neler Her ne kim grnd ise gzne Hem dahi vk olan zne Ol reb'l-evvel ay nicesi On ikinci gece isneyn gecesi Doduun bildirdi ol halka tamm Ne dediin iit imdi ey hmm Dedi bir nr kd evden ngehn ikr oldu cmle ins cn Hem hav zre dendi bir dek Ad Snds deyen an melek
257 258
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
"F VEFT'N- NEBYY SALLALLH ALEYH V E SELLEM" BLM'NDEN Ol hm kuu pervz eyledi Cmle halk feryda gz eyledi Sabr yakasn y rtp adlar Balarna hk-i hasret sadlar Doldu lem hep girv ile hur Ol girv ile cihna dd c Her melek her vah u tayr u cinn ns Mustaf iin kamusu tutdu yas h u feryd ge adrdlar Gzlerinden yere ya yadrdlar Yer gk ehli kamu aladlar Bu od ile cnlar n daladlar Nra v feryd u zr u hy hy Doldu yerler gkler h u vy vy nk bu zrleri arh dinledi Beli bkld v fi'l-hl inledi
(Mev lid, s.152)
EYH GLB
Klasik Trk iirinin son byk ustas olan eyh Glib, 1757'de stanbul'da dodu. Asl ismi Muhammed Es'ad olup air ve bilgin bir Mevlev derviinin oludur. Mevlev evrelerinde yetiti. nce Es'ad, sonra da Glib mahlasyla yazd iirleri toplayarak yirmi drt yanda Divan tertip etti (1780). ki yl sonra Hsn Ak' yazd (1782). Konya'ya gitti (1784), Mevln derghnda girdii 1001 gnlk ilesini stanbul'a dnerek Yenikap Mevlevhnesi'nde tamamlad (1787). Stlce'de ald (1789) bir evde bir sre inziva hayat yaadktan sonra Galata Mevlevhnesi'ne eyh oldu (1791). Sultan III.Selim ve kardei Beyhan Sultan'n takdir ve iltifatlarn kazand. 4 Ocak 1799'da ld. Mezar, Beyolu ilesinde Galata Mevlevhnesi'nin bahesindeki smail Ankarav'nin trbesindedir. eyh Glib, yeni imajlarla klasik iirin ufkunu geniletmi, youn hayal ve dncelerle tasvire nem verip bir baka dille konuarak bu iiri son izgisine ulatrmtr. Eserleri : 1.Dvn, 2.Hsn Ak, 3.erh-i Cezre-i Mesnev, 4.EsSohbet's-Sfiyye (Esrr Dede'nin Tezkire-i uar-y Mevleviyyesindeki iirler eyh Glib tarafndan derlenmitir.)
TERC- BEND T-be-key Ar'a ka h- dil-i n-dm Gkleri alata hasretle giden ferydm Nice bir cn yaka nle-i te-zdm Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm Mr isem em'ine pervne klp eyle kabl b isem gevher-i yek-dne klp eyle kabl Seng isem Ka'be v kne klp eyle kabl
259 260
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm Kbiliyyet ver eer vaslna n-kbil isem Yeniden ver bana ser-mye-i b-hs l isem Hlimi kle bedel eyle eer nkl isem Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm Mslimn eyle eer kfir isem kudretini kir tut lutfuna ger mnkir isem ni'metini Dah efzn et eer kemter isem rahmetini Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm Maksadn bey' u ir ribh u hasret deil Keremin beste-i ser-rite-i illet deil B-garaz lutfun md etme kabhat deil Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm Afv kl Glib-i n-pk sefhatkr O da olsun kerem cduna lyk bri B-nevdr dey redd eyleme bu nr Mstaid kl yok ise lutfuna isti'ddm Sana glk m var ey h- kerem- mu'tdm
(Dv n, s.185-186)
Ey ki t- em-i mzna kurbn olduum Gr me ly k hn- hasret ire galtn olduum Gurre-i d- i eref destinde emr-i cell Lk eyler b- Hzr- cvidn selsebl Tenedir b-bhe bu zebh u fedya Cebral Cn ver mek sana cn-bah olmaa billh dell Ey ki t- em-i mzna kurbn olduum Gr me ly k hn- hasret ire galtn olduum Rz- Har olup yar n geldikde bu hl zre ben Gh gle gh alaya b-ihtiyr elbet gren Dil pe men zebn nln s ne pr-mihen Bir nigahla ol zamn d eyle bu nr sen Ey ki t- em-i mzna kurbn olduum Gr me ly k hn- hasret ire galtn olduum Cn seni zler hev glib gnl vahet-taleb Dest-i efss oldu bu hayretle bana rz u eb Cr m ile oldum huzr- devletinde b-edeb Rahm kl isynma edip nazar klma gazab Ey ki t- em-i mzna kurbn olduum Gr me ly k hn- hasret ire galtn olduum Geri ksth u gnahkr u heme kr ziyn Es'ad'ndan zerre-i lutfun dir etme amn Na't-hnndr sez m ede Dzah'da fign Ek-i hasret badan ad hasta gnlm doldu kan Ey ki t- em-i mzna kurbn olduum Gr me ly k hn- hasret ire galtn olduum
(Dv n, s.188-189)
NA'T- I ERF- MSEDDES Ay yznden mazhar- envr- mn olduum Ey edip mmd-i lutfun d u handn olduum Ey keml-i efkatinden afv-cyn olduum Ey ki derdinden if-bah- dil cn olduum
261 262
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GAZEL Ak te-i tecell-i Mansr'dur bana Her b- dr bir ecer-i Tr'dur bana Ol serv-i gl-fr- tecell-i cilveden Her nahl-i h bir ecer-i Tr'dur bana Semt-i belda bellemiim dr- vahdeti Seng-i nin minre-i Mansr'dur bana Teblerze-zd gevher-i galtn- gurbetim Mihr-i sadef sabh- Nibr'dur bana Reh-dn- gaybm yle ki ank-y vahetin Arz- refkat etdii mehrdur bana Gy hayl-i hatt- lebinle mjemde hn B- vefda tt-i zenbrdur bana ekmem humr- n-i cebn ser-gzet-i Cem Nak- gl-i piyle- i fafrdur bana Bakmaz saf-y sgar- zerrne mest-i ak Kmy-y ayn o nergis-i mahmrdur bana Sad mh-i tr-i hicr ile bu s ne-i harb Mek-i figna tahta-i sntrdur bana Baland tr- kklne name-i cnn Zencrler terne-i tanbrdur bana Kanlar akar aceb ki bu em-i sefdden Hunbe-hz o eme- i kfrdur bana Mnend-i jle slik-i meczb- akym Glib demem ki ems-i Hud drdur bana Bah etdi hk-rb-i iks r-i dergahn Ol hazretin inyeti mevfrdur bana
(Dv n, s.248)
GAZEL Gl te glbn te glen te cybr te Semender-tynetn- aka besdir llezr te Hemn ey sk bir sgar tutudur dest-i dildra Gazabla bez me geldi em'-i meclis-ve yanar te Nes m te kard gonca-i em-i mdimden Brakd glen-i mlime ber k-i bahr te Hayl-i hasret-i hlinle h etdike ukn eb-i firkatde her dem ahtern eyler nisr te Bana Dzh'dan ey meh dem urur glzrlar sensiz Diraht te nihl- i dil-ke te berg br te Mrekkebdir vcdu t-ezel yek-pre sziden Ansrdan meer uka olmudur dr te er- bez m-i hecri olduum yapm yakdr m Gnl pervnesine vuslat te intizr te Beyn- szi eyler herkes isti'dd- ftratdan Eder berceste k msra'- rengn enr te Meer kilk-i sebk-cevlnn olmu ger m-rev Glib Zemn te zamn te btn nak u nigr te
(Dv n, s.327-328)
GAZEL Gencnen olsam v rn edersin ynen olsam hayrn edersin Tr-i nigehden d- derna Baksan ne iler seyrn edersin
263 264
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sk kermet sende y bende Bahr habbda mihmn edersin Nezzre-i germ etdike ey em tele b yek-sn edersin Ey huk zhid dem umma meyden Dest-i duy mercn edersin Zhid o meh-ve pr-nrdur kim Btdr demezsin mn edersin Mdm uarsn gzlerde amm Ryun per -ve pinhn edersin Tabl- tehden gmdr shanlar Bhde Glib efgn edersin Etvr- arha uy Mevlev ol Seyrn edersin devrn edersin
(Dv n, s.383)
Szlp o em-i h dedi zevk-i vasla Y H Bu deildi niyyetim bu yolum intizra dd Reh-i Mevlevde Glib bu sfatla kald hayrn Kimi terk-i nm u na kimi i'tibra dd
(Dv n, s.419-420)
GAZEL Dkd omuzdan pou saan Ad gnller deli bayran Ay yenisi gkde ne lker satar Demeyicek kesdii trnan Gzceizim boyamak ister benim Al boyayp kan ile dudan Sald gnl illerine akn Kurdu gz r mana otan Nica tabur datr ol yosmann Sa datp emesi kalpan ip iip kendi elinden onun Duramay p pmm ayan ok srnp gzlemiim zleyip Ayann izini topran Vermedi bir kimseye Glib geit Kanda evirdiyse sz rman Hazret-i Monl'y bilenler bilir Bilmeyenin kim eke kulan
(Dv n, s.420)
GAZEL Yine zevrak- dernum kr lp kenra dd Dayanr m edir bu reh-i sengsra dd O zamn ki bez m-i cnda blld kle-i km Bize hisse-i muhabbet dil-i pre pre dd Geh zr-i serde desti geh aya koltuunda De kalka haste-i gam der-i lutf- yra dd Eriip bahra blbl yenilendi sohbet-i gl Yine nevbet-i tahamml dil-i b-karra dd Meh- i burc- r znda gnl oldu hle mil Bana kendi tliimden bu siyah sitre dd
265 266
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
RB Ya'kb- gamm ak ile hk olsam da Cnmdan azzsin helk olsam da Dmnn mnend- i Zelh tutdum Ey Ysuf- Snek k olsam da
(Dv n, s.445)
RB Cnlar zlr rite-i brdr bu Eller kesilir remz temdr bu Msr- dilimiz akn ile memldur Ey Ysuf- cn sorma ki r'ydr bu
(Dv n, s.447)
RB Ol ir-i kem-yb benim kim Glib Maz mnlarm anlamamak ayb olmaz Yekt gher-i gayb- hviyyetdir hep Gavvs- hred behrever-i gayb olmaz
(Dv n, s.445)
TRH- B-I BEKTA Dedim tr hini fass- nign-s onun Glib Bu b ile Beikta oldu kt'a-i elms
(Dv n, s.157)
TRH- VEFT- I EMNE HTN RB Hurd gibi eeri uryn gezeriz Zann eyleme amm ki nmyn gezeriz Erbb- nazar a'aamzdan gremez Hufflarn gznde pinhn gezeriz
(Dv n, s.450)
Vlidem kim Emne Htn'dur Rhu olsun Nam-i Emn'e elf Geldi tr h-i rihleti Glib Ola y Rab makm Huld- Latf
(Dv n, s.157)
BEYT eken piyleyi p-der-rikb olup gidiyor Gelen bu meclise mest harb olup gidiyor
(Dv n, s.456)
RB Al gnlm y ne-i ma'ndr bu Senden bana bir sret-i ra'ndr bu Hattn gelip ey mh utanrs n bir gn Hsnnle gurr etme ki dnydr bu
(Dv n, s.447)
MISRA Gedi gn ferdy ko sat bu sat dem bu dem

(Dv n, s.461)
267
268
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
GZ-I DSTN- I BEN MAHABBET Dil-zinde-i feyz-i ems-i Tebrz Ney-pre-i hme-i eker-rz Bu resme koyup beyn- ak Syler bana dstn- ak Kim vard Arab'da bir kable Mstec mi-i haslet-i cemle Ser-levha-i defter-i ftvvet Ser-hayl-i Arab, Ben Mahabbet Amm ne kable kble-i derd Bilcmle siyh-baht u r-zerd Giydikleri fitb- temmz dikleri u'le-i cihn-sz Vdleri r k e-i gam Kumlar says nca hzn mtem Hargehleri dd- h- hr mn Sohbetler i ney gibi hep efgn Her birisi bir nigra urgun emr gibi dehn pr-hn Erzklar bel-y ngh te yaar stlerine her gh Ekdikler i dne-i irre Bidikleri kalb-i pre pre Onlar ki kelma cn verirler Mecnn o kabledendi derler
Her kim ki belya mrtekibdir Elbet o ocaa mntesibdir Satdklar hep met'- cndr Aldklar szi-i nihndr
(Hsn Ak, s.47-48)
FAHRYYE- R NE Tarz- selefe tekaddm etdim Bir baka lgat tekellm etdim Ben olmadm ol grha pey-rev Uy mu bel Gencev'ye Hsrev Billh bu zge mcerdr Sen bakma ki defter-i beldr Zannetme ki yle byle bir sz Gel sen dah syle byle bir sz Erbb- shan temm ma'lm te kalem ite kiver-i Rm Grdn m bu vd-i kemni Dvn Yolu sanma bu zemni ........................ Gencnede resm-i nev gzetdim Ben adm o genci ben tketdim Esrrn Mesnev'den aldm aldmsa da mr ml aldm Fehmetmee sen de himmet eyle Ol gevheri bul da sirkat eyle
269 270
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ok gr me bu hikmet-i beynm Tevfka havle eyle cnm n dem ki zi ir eser nst Sultn- shan menem dger nst
(Hsn Ak, s.347-348)
EYHLSLAM YAHYA EFEND

stanbulda dodu (1552). eyhlislm Bayramzade Zekeriya Efendinin oludur. Babasyla birlikte hacca gitti (1585). 1586-1594 yllarnda stanbul medreselerinde mderrislik yapt. Halep, am, Msr, Bursa, Edirne ve stanbul kadlklarnda bulundu (1595-1603). Bir defa Anadolu (1604), defa Rumeli Kazaskeri oldu (1604-1618). 1622de eyhlislmla tayin edildi. nc eyhlislml 1634ten lmne kadar srd. Sultan IV.Muradl a birlikte Revan (1634) ve Badat (1637) seferlerine katld. Badatn fethinden sonra mam- Azam Eb Hanife ve Abdulkdir-i Geylnnin trbelerinin tamirine nezaret etti. 27 ubat 1644te stanbuld a ld. eyhlislm Yahya Efendi, sade ve samimi anlatmyla XVII. yzyln byk airlerinden biridir. Bknin lmnden sonra adalarnca gazelde en byk stad saylm, sonraki yzylda gelen Nedm, gazelde iki byk air olarak Bk ve Yahyy grmtr. Eserleri
1.Dvn, 2.Feriz Manzmesi erhi, 3.Kasde-i Brde Tahmsi, 4.Nigristn ev irisi, 5.Fetav-y Y ahy
GAZEL Akn oduna ey gl yanarsa cneyd Her bir avu klnden bir blbl ola peyd Mlk-i dile o lebden hakk ki korku vardr Ciz ki bir ererden lem yana ser--p Mey-hne-i muhabbet mestnelerle doldu Pey mneler pr oldu rif oturma tenh Dil sfdr kederden amm gler yz ister Hb olmayana neyler y ne-i mcell Hl-i ruhunu gzler zlf-i siyhn zler Yahy sevd- em kalbimdeki sveyd
(Dv n, s.27)
271
272
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
NS
stanbul'da dodu (1826). Tophane kalemlerinden birinde memur iken devlet hesabna gittii (1849) Paris'te Maliye okudu. Dnnde (1853-1854) Meclis-i Maarif yesi oldu. Mustafa Reid Paa tarafndan korundu. nce gh Efendi (1832-1885) ile birlikte Tercmn- Ahvl (1860), sonra tek bana Tasvr-i Efkr (1862) gazetesini kard. 1865'te gazeteyi Nmk Keml'e brakarak tekrar Paris'e gitti. 1869'da dnnce matbaa ileriyle urat. 1871'de stanbul'da ld. Ayazpaa'da annesinin yanna defnedildi. Her ikisinin mezar, daha sonra kayboldu. Batdaki trleri uygulayarak yenileen Trk Edebiyat (Tanzimat Edebiyat), ins ile balar. 1859-1860 yllar, Franszcadan ilk iir evirilerinin, ilk yerli oyunun (air Evlenmesi, 1859), ilk makalelerin ins tarafndan yaplm ve yazlm olmas dolaysyla Tanzimat Edebiyat'nn balang yllar saylr. ins, iirde ilk defa, eski e killer iinde yeni kavramlar kulland. Nesirde zarf fiillerle uzayp giden cmleyi seci ve sslerden arndrp dnceyi ve anlalmay n plana alarak dilde sadeleme hareketine yol at. Eserleri : iir : 1.Tercme-i Manzme (1859), 2.Mntehabt- E'r (1862) Tiyatro : air Evlenmesi (1860) Halkbilim : Durb- Emsl-i Osmniyye (1863) Fikir : Mntehabt- Tasvr-i Efkr -I,II (1885)
3 Feyz alrsn ekerek derd gam- dnyy Tekkeyi bekleyen elbette ier orbay 4 Badaki sevmez iken dadakini Dadaki gelse kovar badakini 5 Dene altnu mihek ta nda Dahi insn bir i banda 6 Hkm eden gnlme cnn oldur Mhr kimdeyse Sleymn oldur MISRA 1 Ayanda donu yok fesleen ister ba na 2 Gl dikensiz olamaz yr dahi engelsiz 3 Milletim nev'-i beerdir vatanm ry-i zemn
MFRED 1 Cihn dem-i fn sanr kendi gibi zil Akntdan geenler vehm ederler kim yrr shil 2 Hak Tel kimseyi bir ferde muhtac etmesin Yoksa halkn ettii ihsna demez minneti
273 274
(Y eni Trk Edebiy at Antolojisi-I, s.496-498)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
TAHA ALAROLU
Akhisar'da dodu (1961). lk ve orta renimini Akhisar'da tamamlad. 1982'de Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'n bitirdi. 1986'dan beri edebiyat retmenlii yapmaktadr. Eserleri : iir : Yzleen Tutanaklar (1994)
SARAYBOSNA'DA BAYRAM AKAMI anne neden sen tenhalardas n akam sesimi yaz sislerinde soutamaz mezarlar ey peygamber ieim kan ryalar n gemisi sunulan grl grl sedyelerdeyim ve salnarak gelir kederi elinden tutmu yrin sarayna bosna'da bayram oysa sevgili bir gibi arefe gz yalarma gizlenip muhteem yalnzln denize aran mehed bir nianly hatrlar muhalif arks nda tel rgnn mektubunda yiit dler salnarak gelir kederi elinden tutmu yrin sarayna bosna'da bayram anne sen neden tenhalardas n akam
(Y zleen Tutanaklar, s.25)
AHDAMARLA RDA sizin sylenmeyen iirleriniz bir gl aysbergi saklar msralar nda bedirden szlm ay akam sularnda smeyra ruhu serper karanlk basamaklara gagas afaa uyanm gvercinlerin bir zleyha tacdr rd hznlere dleri ved etmede zamans z gecelere imbattan ak ve ktr dklen hicranlara hasretlere gnl byklere alara akseder ruhlar nzdan ak veya bal rengi bir fecir seherimize nat- erif getirir glib dede'den bir mecnun masal dolatr r ahdamarlarda en ili nameleri tar tr 'den bir sr gibi asr lardan asrlara sizin sylenmemi iirleriniz
HAFIZ AL yemyeil or manlar oluyor kalemin kara gzl denizler sar/n ve en ok lm sevdi sevdan ellerin zlfikar sesin mektup serin bir hill tutuklu kitaplara ortasnda bir ihanetin r ekledin elife kapannca zindan kaplar hangi tarafa baksa iin iekler yazlar semavat uzak en uzun mrn yaknda aresiz kalmtr zulmn abc'si ne sylesen denizle damla arasnda
275 276
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
bir h sunar heybetinden duvarlar otuz pencere alr kinat zsnler fakat elleri/eller i uzak medreseni yeniliyor son tashihin ruhunun yerine len kan gl gzlerin lk akamlarda sorgu melekleri nk en ok lm sevdi sevdan yemyeil or manlar oluyor kalemin kara gzl denizler sar/n
TEVFK FKRET
stanbul'da dodu (1867). Aksaray'da Mahmudiye Rdiyesi'nde balad renimine Mekteb-i Sultn'de (Galatasaray Lisesi) devam etti. Okulu birincilikle bitirdi. Hariciye stiare Kalemi'nde alt. Sultn ilk k smnda Trke retmenlii yapt (1894-1895). 1895'te olu Halk dodu. Serveti Fnun dergisi bana getirilerek dergiyi yeni bir kadro ile karmaya balad (1896). Robert Kolej'de Trke retmenlii ald (1896). 1901-1908 aras teki Servetifnun'cular gibi o da inzivaya, Aiyan'na ekildi. Merutiyetin ilnnda Hseyin Cahid'le beraber Tanin gazetesini karmaya baladysa da gazeteden k sa zamanda ayrld. Mekteb-i Sultn mdr oldu (1909-1910). Mdrlkten istifasndan lmne kadar Robert Kolej'deki eski retmenliiyle yetindi. 19 Austos 1915'te stanbul'da ld. Eyp Mezarl'na defnedildi. Servetifnun iirinin en nemli temsilcisidir. Nazm cmlesi onun iirlerinde tabi, yer yer sade, salam bir dzyaz yaps kazand. ekil ve kafiye serbestlii, kelime eitleri, fiil kiplerinin deiik kullanlmas sonucu aruz tabileti. Servetifnun devrinde (1896-1901) iirlerine ferd duygular, tabiat, yaanm hayat sahnelerini konu edinen, romantik-lirik bir nitelik gsteren air, 1901'den sonra daha ok sosyal iirler yazarak didaktik-lirik plana geti. Bir aruz airi olan Fikret, lmne yakn yazd ve ermin kitabnda toplad 30 ocuk iirinde heceyi kulland. Eserleri : iir : 1.Rbb- ikeste (1900), 2.Halk'un Defteri (1911), 3.ermin (1914)
KRAZLI SOKAK sokaklar ge kalm solgun adresleri yakazalara den kelimelerin uzanp vuslatlar seiyorum kalbinizden istiare sislerinde dilsizim yorulmuum nefsimden aynalar fihristinde aldyor bulutlar ben yklan mecazlar iinde vicdann sesine temenni szleri grmeye gelince tesell denen mesnev yaama sanatnda ocuklar bir gn szlen sezgilerden unuttuklar mdr bahemde diri yapraklar
YAMUR Kk, muttarid, muhteriz darbeler kafeslerde, camlarda pr-ihtizz olur dem-be-dem nevha-ger, nagme-sz kafeslerde, camlarda pr-ihtizz, kk, muttarid, muhteriz darbeler...
277 278
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Sokaklarda seylbeler ala r, ufuk yaklar, yaklar, yaklar; bulutlar karardka zerrta bir ar, muhtazr dalgalanmak gelir; brr bir souk glge etrf hep, nmyn olur gndzn nsf- eb. Sner imdi, manzr olurken demin heyls karmda bir lemin. Almaz ne bir yz, ne bir pencere; bakldka vahet ker yerlere. Geer bo sokaktan, haylet gibi, itbn u pde-ser bir sab; O dem leyl-i ydmda, solgun tebh, srr bir kadn bir rid-yi siyh. Saaklarda kular -Haz ndir bu pek!susarlar, uzaktan ulur bir kpek. ter g- rhumda bo bir enn, bouk bir tezd- skn u tann : Kk, pr-heves, gevhern katreler sokaklarda, damlarda pr-ihtizz olur muttasl nevha-ger, nagme-sz sokaklarda, damlarda pr-ihtizz, kk, pr-heves, gevhern katreler...
(Rbb- ikeste ve Dier Eserleri, s.240-241)
BAHARDA
-Fransuv a Kope(Franois Copp)'den muktebes-
Pr-sye hybn- haf-perver iinde hem-p v hem-vze v hem-ser, perrn mnevver, sayd eyliyelim gel ben kfiyeler, sen de mzehheb kelebekler. Kr larda, o tenhyi-i hzn-ver iinde titrer gibidir hilkatin elhn- srru; terket de gurru, gel dinliyelim gel ben zemzeme-i i'ri, sen heng-i tuyru. mlimizin hdim-i b- minneti ey, yollar gibi her yer bize bir tuhfe-i sevd; mahsd u mbeccel gel toplyalm gel ben msra- ber-ceste, sen ezhr- mutarr. Pr-zemzeme bir cevf-i zy-dr ile mehn, gesin ebed gnlerimiz fhir glgn... sen i'r-i mcessem, ben ir-i mlhem; sen hsn fsn, ben sana gnden gne meftn!
(Rbb- ikeste ve Dier Eserleri, s.210)
279
280
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YAHYA KEML BEYATLI

Yahya Keml BEYATLI, 1884'te skp'te dodu. lk renimini skp'te yapt. Selnik'te balad orta renimini 1902'de geldii stanbul'da Vefa Lisesi'nde tamamlad. Paris'e giderek (1903) bir yl bir kolejde Franszcasn ilerlettikten sonra Siyasal Bilgiler Fakltesi'ne girdi. Dokuz yl kald Paris'ten dndkten (1912) sonra stanbul'da niversitede eitli dersler okuttu (1915-1923). Urfa milletvekili oldu (1923). Varova (1926), Madrid (1929) ortaeliliklerine atand. Tekirda (1935-1942) ve stanbul (1943-1946) milletvekilliklerinde bulundu. Bykeli olarak Pakistan'a gitti (1948). Bir yl sonra emekliye ayrlarak Trkiye'ye dnd (1949). 1 Kasm 1958'de stanbul'da ld. Rumelihisar Mezarl'na defnedildi. Kiiliini Paris'te okurken nl tarihi Albert Sorel'in derslerinden ald tarih zevkiyle, zamanndaki Fransz airlerinin (Jean Moreas, Baudelaire, Verlain vb.) l ve biim gzelliklerinde buldu. Paris'te siyas faaliyetlere katlmayarak sanat evrelerinde kendini yetitirdi. Paris ncesi Hmid ve Servetifnun iiri etkisinden kendisini bylelikle kurtard. Klasik Trk iirini Bat iirindeki btnlk anlayyla ele ald. Avrupa dn Yeni Mecmua'da "Bulunmu Sayfalar" balyla yaymlad gazel ve arklarla tannd (1918). Bu neoklasik iirler, onun k noktasnn Osmanl tarih ve iiri olduunu gsterdii gibi, sonradan yeni ekiller ve sade dille yazdklarnda da airin genel olarak Osmanl medeniyet ve kltrne bal kald grlr. Onda tarih, vatan, millet ve stanbul sevgisi, hep bu adan ilenir. Yahya Kemal'deki stanbul, Boazii ve Trk musikisi hayranlna, tabiat gzellikleri yansra, trih zenginlikler de girer. Duygu, dnce ve hayali ustalkla kaynatran air, pek ouna hikye karakteri verdii lirik-epik iirlerinin konularn ak, tabiat, deniz, lm ve sonsuzluktan alr. hengi her eyden stn tutuu; iiri "musikiden baka trl bir musiki" kabul edii; "Ok" iiri bir yana, btn iirlerini, bu hengin salanmasna daha elverili grd aruzla yazmasna sebep oldu. Eserleri : iir : 1.Kendi Gk Kubbemiz (1961), 2.Eski iirin Rzgryla (1962), 3.Rbailer ve Hayyam Rbailerini Trke Syleyi (1963) Makale-Deneme-An : 1.Aziz stanbul (1964), 2.Eil Dalar 281
(1966), 3.Siys Hikyeler (1968), 4.Siys ve Edeb Portreler (1968), 5.Edebiyata Dair (1971), 6.ocukluum, Genliim, Siys ve Edeb Htralarm (1973), 7.Tarih Msahabeleri (1975), 8.Bitmemi iirler (1976), 9.Mektuplar-Makaleler (1977)
SESSZ GEM Artk demir almak gn gelmise zamandan, Mehle giden bir gemi kalkar bu limandan. Hi yolcusu yokmu gibi sessizce alr yol ; Sallanmaz o kalkta ne mendil ne de bir kol. Rhtmda kalanlar bu seyhatten elemli, Gnlerce siyh ufka bakar gzleri nemli. Bre gnller ! Ne giden son gemidir bu! Hicranl haytn ne de son mtemidir bu! Dnyda sevilmi ve seven nfile bekler ; Bilmez ki giden sevgililer dnmiyecekler. Bir ok gidenin her biri memnun ki yerinden, Bir ok seneler geti ; dnen yok seferinden.
(Kendi Gk Kubbemiz, s.89-90)
RNDLERN LM Hfz'n kabri olan bahede bir gl varm ; Yeniden her gn aarm kanayan rengiyle. Gece, blbl aaran vakte kadar alar m Eski rz' hayl ettiren hengiyle. lm sde bahr lkesidir bir rinde ; Gnl her yerde buhurdan gibi yllarca tter. Ve serin serviler altnda kalan kabrinde Her seher bir gl aar ; her gece bir blbl ter.
(Kendi Gk Kubbemiz, s.93)
282
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
26 AUSTOS 1922 u kopan frtna Trk ordusudur y Rabb Senin urunda len ordu budur y Rabb T ki ykselsin ezanlarla meyyed nmn Glib et nk bu son ordusudur slm'n
(Eski iirin Rzgry le, s.140)
Bu hazin yolcular n en k Bir zaman bakt o vrn kuyuya. Ve neden sonra gm bir yz Par mandan s yr p att suya. Su ekilmi gibi, r'y oldu!.. Erdiler yolculuun son demine ; Bir hayl lemi peyd oldu, Gtler hep o hayl lemine. Mehlika Sultan'a k yedi gen, Seneler geti, henz gelmediler ; Mehlika Sultan'a k yedi gen Oradan gelmiyecekmi dediler !..
MEHLKA SULTA N Mehlika Sultan'a k yedi gen Gece ehrin kaps ndan kt ; Mehlika Sultan'a k yedi gen Kara sevdl birer kt. Bir haylet gibi dny gzeli Girdiinden beri r'ylarna ; Hepsi meshr, o muamm gzeli Gittiler gr mee Kaf dalar na Hepsi, s rtnda ab, gnlerce Gittiler ileri hicranla dolu ; Her gnn ufkunu sardka gece Dediler : "Belki son akamdr bu." Bu emel gurbetinin yoktur ucu ; Dim yollar uzar, kalb zlr ; mr olduka yrr her yolcu, Varmadan menzile bir yerde lr. Mehlika'nn kara sevdllar Vardlar kr yok bir kuyuya, Mehlika'nn kara sevdllar Baktlar korkulu gzlerle suya. Grdler : "Aynada bir gizli cihan... Ufku epevre lm servileri..." Sandlar dodu iinden bir an O, uzun gzl, uzun sal peri.
KAR MSIKLER -Varova 1927Bin y ldan uzun bir gecenin bestesidir bu. Bin y l srecek zannedilen kar sesidir bu. Bir kuytu manastrda dular gibi gaml, Yzlerce azdan koro hlinde devaml, Bir erganun hengi yaylmakta derinden... Duydumsa da zevk almadm slv kederinden. Zihnim bu ehirden, bu devirden ok uzakta, Tanbr Cemil Bey alyor eski plkta. Birdenbire mes'd oldum iitmek hevesiyle, Gnlm dolu stanbul'un en zl sesiyle. Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk, Uykumda btn bir gece Krfez'deyim artk!
283
284
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
STANBULU FETHEDEN Y ENERY E GAZEL Vur pene-i Al'deki em r akna Glbngi s mn tutan pr akna Ey leker-i mfettih'l-ebvb vur bugn Feth-i mbni zmin o teb r akna Vur deyr-i kfrn stne rekz-i hill in Gelmi bu ehsvr- cihangr akna Dsn elengi Rm'un eilsn ser-i Firenk Vur Trk' gnderen yed-i takdr akna Son savletinle vur ki a ls n bu srlar Fecr-i hcm iindeki Tekbr akna
(Eski iirin Rzgry le, s.27-28)
MHURDA N GAZ EL Grdm ol meh duna bir l atup lhrdan Gl yanaklar stne yamak tutunmu nrdan Nerdbnlar bsi-i nermn-i dmnyla mest ndi bin iveyle bir kne-i ffrdan Atlad dmen tutup ifte bir zevrakeye Geti sandm mh- nev yne-i billrdan Halk- Sa'dbd iki shil boyunca fevc fevc Va'de-i terfine alk tutarken drdan Cedvel-i Sm'in kenrndan bu vzn Keml Koptu bir fevvre-i zerrn gibi mhrdan
EZN- I MUHA MMED Emr-i blendsin ey ezn- Muhammed Kf deil sadna cihn- Muhammed Sultan Selm-i Evvel'i rmetmeyp ecel Fethetmeliydi lemi n- Muhammed Gk nra garkolur nice yzbin minreden ehbl a nca rh- revn- Muhammed Ervh cmleten grr Allah Ekber'i Akseyleyince ara lisn- Muhammed skp'de kabr-i mdere olsun bu nev-gazel Bir tuhfe-i bed' beyn- Muhammed
285
286
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YAAR BEDR Z DEMR

Trabzonu n Akaabat ilesinde dodu (1956). 1980'de Fatih Eitim Enstits Trke Blm'n bitirdi. iirleri ve yazlar; Ankara Sanat, Ezgi, Ky, Milliyet Sanat, Mavi, Morkpk, Oluum, Yazko Edebiyat, Trk Dili, ada Trk Dili, Yeni Sanat, Adam Sanat, Yakn Kltr, Gelecek gibi dergilerde yaymland. Eserleri : iir : 1.Baracam (1976), 2.Azat Ettim Yrek Seni (1978), 3.dris (1980), 4.Adn Koyamadm (1984), 5.Babil'i Be Gee (1992)
ah seN! ucuz kahkahalar n soytars mektuplar yak, moru sil dudandan marty uykusunda ldr beyaz iin mrekkep akar braksam suya mektuplar topran buusu, gerdeine tl! syle nedir? iiRi dalara kaldran vahiy?..
(Babil'i Be Gee, s.35)
BOZGUN SEA NSLARI d dudanzda ate oyunu tardk..! nehirleri st dalna bahar/atlar ipek yolunda. perdeyi araladm/sfiler, semazenler keteni lotus iekleri, nikab demir mana lkesinde cihad, lm, yas izsiz kaldm, cahil kaldm, uykusuzuM... bir ney ki yoksul ve mnzevi utanr ihtiras !
KANDL KAYIP Z ERDT ya da KEREM GAZEL hayalet siren dalyor sise rsn eperi tutku senindir aragon intihar elsa tasvirlerinde buuda calnos, yalnayak gezinir yangnn soluunu bekle kerem mridler le az ks z ertelenir puslu aynalarda frdnen kandil rgtlenen soykrma cengiz istenir lavantal tts hummal bekleyi kimliksiz hanedan srkler nehir ayhane yanlsama boyal manette arklar filenmi karanla imlenir fikrin zarnda, kalabaln ayak izi esrarm ate, sndrmeye rzgr gelir !
YANILGILAR suRlara kar kck odan pencerenin n kadit akasya glgeniz d mtr kitaplara
287 288
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YAVUZ BL ENT BKL ER

Sivas'ta dodu (1936). lk ve orta renimini Sivas, Gaziantep ve Malatya'da tamalad. Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi'ni bitirdi. Yeni stanbul gazetesinde alt. Metal- Federasyonu Eitim ve Aratrma Mdrl, TRT Ankara Radyosu Merkez Program Dairesi Bakanl (1964-1967), Sivas'ta avukatlk (1971) Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Mdrl (1976), Sivas milletvekillii, Kltr ve Turizm Bakanl ile eitli bakanlklarda mavirlik yapt. 1964'ten bu yana ak, aydnlk iirleriyle Hisar airleri arasnda yer ald. 1980'den sonra Trk Edebiyat dergisinde yazd. Bakiler, geleneksel iiri zmleyerek yazd insan sevgisiyle dolu memleket iirleri yan sra, mill duygular konu alan rnler verdi. Eserleri : iir : 1.Yalnzlk (1962), 2.iirimizde Ana (antoloji, 1967), 3.Duvak (1971), 4.Sivas'a iir (antoloji, 1973), 5.Seninle (1986) Gezi : skp'ten Kosova'ya (1979)
Nane satan, su satan yetim ocuklar ark syleyemediler, gnee, aya Biliyorum ne masal dinlemeye doydular Ne oyun oynamaya... Bezirci'de, Yceyurt'ta, Altntabak'ta ocuklar var incecik yzleri nurdan Ama toz-toprak iinde elleri ayaklar Oyuncaklar amurdan... Ve gnahkr ocuklar, sulu ocuklar Mahkeme salonunda bakar m dizi dizi Bu su bizim suumuz, bu gnah bizim Affedin bizi. Gkteki y ldzlar kadar says z Ah yurdumun kimsesiz ve yoksul ocuklar Anladm farknz yok koparlm baaktan Aln bu gzleri benden, aln bu yrei artk Utanyorum yaamaktan.
(Duv ak, s.9-10)
SVAS'TA YOKSUL OCUKLAR Sivas'ta Ulu Cami avlusunda ocuklar Yalvaran gzlerle etrafa baka baka Ayorlar kck esmer avularn -Emmilerim sadaka! Emmilerim sadaka! Hkmet Kona'nn yannda biri Bir kemik kalm bir deri "Boya-cila yimbe, boya-cila yimbe" diye alyor Ve daha fra bile tutamyor elleri. Garipler Pazar'nda krpe ocuklar Yorgunluktan gzelim yzleri al al ldren bir lk dudaklarnda -Bo hamal bo hamal bo hamal...
ANALAR Garibin anas pencerelerden Yank tr klerle yollara bakar. ncecik yznde her akamst izgi izgi, nokta nokta bir efkr. Fakirin anas her sabah sessiz Alar ocuunun a-plak durduuna Elleri koynunda kalr aresiz Bin piman doduuna, dourduuna. Mahkmun anas susar konu maz Suu kendisinde sanr. Kaar insanlardan, aydnlklardan Duvarlara bile baksa utanr.
289 290
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Alsa stm biraz, duyar da gece yars Kalkar yatandan gelir Bir mbarek el uzanr yorganma usulca Bilirim anamn elidir Bir merhamet, bir scaklk, bir gurur Yavrum diyen sesinde. Ve huzurun gnde be vakit nabz vurur Beyaz tlbentinde, seccadesinde. Karmn anas anama benzer ylesine yakn, duygulu, ince z sz bir yayla gzesi kadar berrak Oturtacak yer bulamaz kp yanna gidince Yrei destanlar gibi s ms cak. Ve alnm aksa, bam dikse Dirliimiz varsa, mutluysam Yzme glyorsa byle bir ehir Bir beyaz zambak gibi pr l pr lsa yavrum Ve yavrumsa her eyi bana sevdiren bir bir Bu mutluluk, bu dzen, bu bitmeyen aydnlk Anasnn yzsuyu hrmetinedir.
(Duv ak, s.7-8)
Devlet denince hep vergi geldi aklma Jandar ma denince krba. Zaman zaman nankr kt, bytp okuttuum Glge ver medi ok kere diktiim aa. En gmrah r maklar m bouna akp gitti -be adm tesinde topram vard kra. Gittim, yiite dtm gaza meydanlar nda Ne tak- zaferler istedim ne ta. Savata inetmedim Hill'i d manlara Barta dt stme glge glge Ha. Yolsuz, okulsuz kylerim, kasabalarm hl Aln terine muhta. Ben Anadolu'yum, ac l, mahzun Bende bitmez tkenmez dert kula kula.
(Duv ak, s.37-38)
ANADOLU Ben Anadolu'yum!.. Yllar y l susuz kaldm, yllar yl a. krederek kalktm sofralarmda Ya soan ekmek olur, yahut bulama. Hastalar m vard lm yataklar nda Ne doktor yz grdm, ne ila.
291 292
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YAVUZ SULTAN SELM

Yavuz Sultan Selim, 1470te Amasyada dodu. Bu tarihte babas ehzde Byezid Amasya sancak beyi idi. Bir mddet stanbul'da dedesi Fatih Sultan Mehmed'in yannda kalp saray terbiyesi grd. 1481'de babas padiah olunca, yanna annesi Glbahar Aye Hatun verilerek Trabzon'a sancak beyi olarak gnderildi. ehzde Selim, 1510'a kadar 29 yl bu sanca ynetti. 1512'de 12.Osmanl padiah olarak tahta geti. 1514-1515 tarihindeki ran seferiyle Osmanl snrn Tebriz ve Badad'a ve Kafkasya'nn orta kesimine dayad. aldran Meydan Muharebesi'nde dnyann ikinci devleti ve ordusu olan Safevler'i malup edip ah smail'in Anadolu zerindeki ajan faaliyetlerine son verdi. 2 yl 2 ay (1516-1518) sren Msr seferinde Byk skender'i, Cengiz'i ve Timur'u dize getiren Tih Sahrasn yorgun askerleriyle geti. Mercidabk ve Ridaniye Meydan Muharebeleriyle Suriye, Lbnan, Filistin, Msr, Sudan, Hicaz ve Yemen fethedildi. Yavuz Sultan Selim, mukaddes emnetleri stanbul'a getirterek hilafeti Osmanl Devleti uhdesine ald ve ilk Osmanl halifesi oldu. 1520'de orlu yaknlarnda irpeneden vefat etti. stn zekl, cesur, harp sanatnda emsalsiz bir kumandand. Bir karara varmadan nce etrafyla istiare eder, konuyu inceletir, karar verdikten sonra radikal ekilde ve tavizsiz uygulard. Uyuuk hale gelmi devlet ynetimine byk aktivite getirdi. Cihan siyasetine tamamen vkft. Dou meselesini hallederken Avrupa devletleri ile sulh halinde yaamaya gayret etti. Sade ve basit giyinen Sultan Selim, ilim ve sanat erbabn her vesileyle tevik etmitir. Msr seferi srasnda Muhyiddn-i Arab'ye duyduu hrmet sebebiyle am'da onun trbesini ina ederek yanna cmi ve imret yaptrmtr. 29 Austos 1516'da Halep Camii'nde slm Halifesi sfatyla hutbedeki "Hkim'lHarameyn" ifadesine saflardan itiraz etmi ve "Ben, Harameyn-i erfeyn'in hkimi deil hdimi (hizmetisi)yim. demitir. Msr seferi dnnde kendisini karlamak zere stanbul sokaklarna dklen halkn tezahratndan rahatsz olduu iin Anadolu yakasnda geceyi beklemi ve bir kaya binerek gizlice saraya girmitir. Arapa ve Farsa'y iyi bilen Sultan Selim'in resim ve hatta zel kbiliyeti vard. Dvn'n Farsa yazm olup, Trke perakende iirleri de vardr. Bunlarn ona ait olup olmad hususunda mutlak bir kanaat yoktur.
NAZM Merdm-i ddeme bilmem ne fsn etdi felek Giryemi kld fzn, ekimi hn etdi felek r ler pene-i kahr mdan olurken lerzn Beni bir gzleri hya zebn etdi felek KIT'A Milletimde ihtilf u tefrika endesi Ke-i kabrimde hatt b-karr eyler beni ttihdken savlet-i a'dy def'a remiz ttihd etmezse millet ddr eyler beni
293
294
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YUNUS EMRE
Porsuk aynn Sakarya'ya dkld yerde Sarky'de dodu. mrnn byk bir ksmn Sakarya dolaylarnda geirdi. Hayat hakknda bilinenler azdr. Sakarya yaknlarnda oturan Taptuk Emre adnda bir eyhe mrid oldu ve uzun yllar ondan feyz ald. Sonra gurbete karak Konya, am ve Azerbaycan taraflarn dolat. Mevln (v.1273) ile grt. 1320 ylnda ld. 1970'te Yunus Emre'ye Sarky'de (Eskiehir'in Mihalgazi ilesine bal) demiryolu kenarnda yeni bir ant-mezar yapld. Yunus Emre, tasavvufu takn ve gr lirizmi, halk ruhu ve dili ile geni kesimlere devreden airdir. 13.yzylda dar kelime kadrosuna ramen Trke'yi rahatlkla kullanmas (sehl-i mmteni' derecesinde) onun Trk edebiyatndaki nemini daha da artrmtr. Eserleri : iir : 1.Dvn, 2.Rislet'n-Nushiyye
(TADIN YNE DEL GNL) Tadn yine deli gnl sular gibi alar ms n Akdn yine kanl yam yollarm balar msn Nidem elim er mez yra bulunmaz derdime re Oldum ilimden vre beni bunda eler misin Yavu kldm ben yolda onulmaz bar mn ba Gzlerimin kanl ya r mak olup alar msn Ben toprak oldum yoluna sen ar gzetirsin u karma gs gerip ta barl dalar ms n Harm gibi yoluma arkur inen kar l da Ben yrmdan ayr ddm sen yolumu balar ms n Karl dalarn banda salkm salkm olan bulut San zp benim iin yan yan alar msn Esridi Ynus'un cn yolday m illerim kan Ynus dd grd seni sayru musun salar ms n
(Dv n, s.278-279)
(GELD GED MRM BENM) Geldi gedi mrm benim ol yel esip ge mi gibi Hele bana yle gelir ol gz ap yummu gibi bu sze Hak tankdr bu cn gvdeye konukdur Bir gn ola ka gide kafesden ku umu gibi Miskn dem olann benzetmiler ekincie Kimi biter kimi yiter yere tohum sa m gibi Bu dnyada bir nesneye yanar iim gynr zm Yiit iken lenlere gk ekini bi mi gibi Bir hastaya vardn ise bir iim su verdin ise Yarn onda kar gele Hak arbn i mi gibi Bir miskni grdn ise bir eskice verdin ise Yarn onda sana gele Hak arbn i mi gibi Ynus Emre bu dnyda iki kii kalr derler Meer Hz r lys ola b- hayt i mi gibi
(Dv n, s.389-390)
(SELA M OLSUN) Biz dnyadan gider olduk kalanlara selm olsun Bizim iin hayr du klanlara selm olsun Ecel bke belimizi syletmeye dilimizi Hasta iken hlimizi soranlara selm olsun Tenim ortaya ala yakasz gmlek biile Bizi bir ar vechile yuyanlara selm olsun Azril alr cnmz kurur damarda kanmz Yaycaz kefenimiz saranlara selm olsun
295 296
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Gider olduk dostumuza iremedik kasdmza Namz iin stmze duranlara selm olsun Szdr sylenir araya kimse dymez bu yaraya ltip bizi makbereye koyanlara selm olsun Bunda hep gelenler gider hergiz gelmez yola gider Bizim hlimizden haber soranlara selm olsun k oldur Hakk' seve Hak derdine kla dev Bizim iin hayr du klanlara selm olsun Miskn Ynus syler sz kan ya ile doldu gz Bilmeyen ne bilsin bizi bilenlere selm olsun
(Dv n, s.243-244)
Bir dem grr olmu ged yaln tene giy mi ab Bir dem gan himmet ile fagfr u hem hakan olur Bir dem gelir s olur Hak zihnini yavu klar Bir dem gelir kim yolda hem zhd hem mn olur Bir dem gnhn fikr eder dosdoru Tamu'ya gider Bir dem grr Hak rahmetin U mak'lara Rdvn olur Bir dem varr mescidlere yzn srer onda yere Bir dem varr deyre girer ncil okur ruhbn olur Bir dem gelir Ms olur yz bin mnctlar klar Bir dem girer kibr evine Firavn ile Hmn olur Bir dem gelir s gibi lmleri diri klar Bir dem gelir gm-rhleyin yolunda ser-gerdn olur Bir dem dner Cebril'e rahmet saar her mahfile Bir dem gelir gm-rh olur miskn Ynus hayrn olur
(Dv n, s.67-68)
(GNL) Hak bir gnl verdi bana ha demeden hayrn olur Bir dem gelir d olur bir dem gelir giryn olur Bir dem sanasn k gibi ol zemheri olmu gibi Bir dem beretden doar ho ba ile bostn olur Bir dem gelir syleyemez bir sz erh eyleyemez Bir dem dilinden dr dker dertlilere der mn olur Bir dem kar Ar zere bir dem iner tahte's-ser Bir dem sanasn katredir bir dem taar ummn olur Bir dem cehletde kalr hi nesneyi bilmez olur Bir dem dalar hikmetlere Clins u Lokmn olur Bir dem dev olur ya per vrneler olur yeri Bir dem uar Belks ile sultn- ins cn olur
297 298
(MEZARLIKTA-I) Sana ibret gerek ise gel gresin bu sinleri Ger ta isen eriyesin bakp gricek bunlar unlar ki okdur mllar gr nice oldu hlleri Sonuncu bir gmlek giy mi onun da yokdur yenleri Kan mlke benim diyen kk sary beenmeyen imdi bir evde yatarlar talar olmu stnleri Bunlar eve gir meyeler zhd tat klmayalar Bu beylii bulmayalar zr gedi devrnlar Kan ol r n szller kan ol gne yzller yle gib olmu bunlar hi belir mez nianlar
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bunlar bir vakt beyler idi kapc lar korlar idi Gel imdi gr bilmeyesin bey kangdr ya kullar Ne kap vardr giresi ne yemek vardr yiyesi Ne k vardr gresi dn olmudur gndzleri Bir gn senin dah Ynus benim dediklerin kala Seni dah byle kla nitekim kld bunlar
(Dv n, s.371)
(YAMA OLSUN) Cnlar cnn buldum bu cnm yama olsun Ass ziyndan gedim dkknm yama olsun Ben benliimden gedim gzm hicbn adm Dost vaslna uladm gmnm yama olsun Benden benliim gitdi hep mlkm dost tutdu L-mekn kavmi oldum meknm yama olsun kilikden usandm ak donunu donandm Derdi hnna kandm der mnm yama olsun Varlk n sefer kld ondan dost bize geldi Vrn gnl nr doldu cihnm yama olsun Gedim bitmez sagndan usandm yaz u kdan Bostnlar ban buldum bostnm yama olsun Taallukdan zdm ol dostdan yana udum Ak dvnna ddm dvnm yama olsun Ynus ne ho demisin bal u eker yemisin Ballar baln buldum kovanm yama olsun
(Dv n, s.279-289)
(MEZARLIKTA-II) Teferrc eyleye vardm sabahn sinleri grdm Kar m kara topraa u nzik tenleri grdm rm toprak ire ten sin iinde yatar pinhn Boanm damar akm kan batm kefenleri grdm Yklm sinleri dolmu hep evleri harb olmu Kamu endeden kalm ne dvr hlleri grdm Yaylalar yaylamaz olmu klalar klamaz olmu Bar tutmu sylemez olmu azda dilleri grdm Kimisi zevk iretde kimi sz u beretde Kimi bel v mihnetde dn olmu gnleri grdm Soulmu ol kara gzler belirsiz olmu ay yzler Kara topran altnda gl deren elleri grdm Kimi boyun burup yatm tenini topraa katm Anasna ksp gitmi boyun buranlar grdm Kimi zr klp alar zebnler cnn dalar Tutu mu sinleri oda kan ttnleri grdm Ynus imdi bunu grd onu bize haber verdi Aklm ad gm derdi nitekim bunlar grdm
(Dv n, s.223-224)
(IKDIM ERK DALINA) kdm erik dalna anda yedim zm Bostn ss kakyp der ne yersin kozumu Kerpi koydum kazana poyraz ile kaynatdm Nedir diye sorana bandm verdim zn plik verdim ulhaya sarp yumak etmemi Becid becid s marlar gelsin als n bezini
299 300
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Bir serenin kanadn krk kanlya ykletdim ifti dahi ekmedi kald yle yazl Bir sinek bir kartal kaldrp vurdu yere Yalan deil gerekdir ben de grdm tozunu Balk kavaa km zift turusun yemee Leylek koduk dour mu bak a unun szn Bir kt ile gredim elsiz ayam ald Greip basamadm gyndrd zm Kaf Da'ndan bir ta yle atdlar bana ylelik yere dd bozayazd yzm Gzsze fsldadm sar szm iitmi Dilsiz ar p syler dilimdeki szm Bir kz boazladm kakldm sere kodum kz ss geldi eydr boazladn kaz m Uruluk yapdm ona bhtn eyledi bana Bir eri geldi eydr kan aldn gzgm Tosbaaya uradm gzsz sepek yolda Sordum sefer kancaru Kayser'ye azimi Ynus bir sz sylemi hi bir sze benzemez Mnfklar elinden rter ma'n yzn
(Dv n, s.405-407)
Kuru idik ya olduk ayak idik ba olduk Kanatlandk ku olduk uduk el-hamd li'llh Vardmz illere ol saf gnllere Baba Tapduk ma'ns n sadk el-hamd li'llh Beri gel baralm yad isen bilielim Atmz eerlendi edik el-hamd li'llh ndik Rm'u kladk ok hayr u er iledik U bahar geldi geri gdk el-hamd li'llh Dirildik pnar olduk irkildik r mak olduk Akdk denize dolduk tadk el-hamd li'llh Tapdug'un tapusunda kul olduk kaps nda Ynus miskn i idik pidik el-hamd li'llh
(Dv n, s.296-297)
(BANA SEN GEREK SEN) Akn ald benden beni bana seni gerek seni Ben yanarm dn gn bana seni gerek seni Ne varla sevinirim ne yoklua yerinirim Akn ile avunurum bana seni gerek seni Akn klar ldrr ak denizine daldr r Tecell ile doldurur bana seni gerek seni Akn zencrini zem deli olam daa dem Sensin dn gn endem bana seni gerek seni Eer beni ldreler klm ge savuralar Topram onda ara bana seni gerek seni Sflere sohbet gerek ahlere hret gerek Mecnnlara Leyl gerek bana seni gerek seni
301 302
(EL- HAMD L'LLH) Hak'dan gelen erbeti idik el-hamd li'llh ol kudret denizini gedik el-hamd li'llh ol karki dalar meeleri blar Salk saflk ile adk el-hamd li'llh
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Ne Tamu'da yer eyledim ne U mak'da kk baladm Senin iin ok aladm bana seni gerek seni Cennet Cennet dedikleri bir ev ile bir ka Hr steyene virgil onu bana seni gerek seni Ysuf eer haylini dde greydi bir gece Terk ede idi mlklerin bana seni gerek seni Ynus arrlar adm gn gedike artar odum ki cihnda maksdum bana seni gerek seni
(Dv n, s.383-384)
(GEL GR BEN AK NEYLED) Gnlm dd bir sevdya gel gr beni ak neyledi Bam verdim kavgaya gel gr beni ak neyledi Ben yrrm yana yana ak boyad beni kana Ne klim ne dvne gel gr beni ak neyledi Ben yrrm ilden ile dost sorarm dilden dile Gurbetde hlim kim bile gel gr beni ak neyledi Benzim sar gzler im ya barm pre yreim ba Hlim bilen dertli karde gel gr beni ak neyledi Gurbet ilinde yrrm dostu dmde grrm Uyanp Mecnn olurum gel gr beni ak neyledi Gh tozarm yerler gibi gh eserim yeller gibi Gh alar m seller gibi gel gr beni ak neyledi Akar sulayn alar m dertli cierim dalar m eyhim anuban alar m gel gr beni ak neyledi Y elim al kaldr beni y vaslna erdir beni ok alatdn gldr beni gel gr beni ak neyledi Ben Ynus- b-reyim badan ayaa yaraym Dost ilinde vreyim gel gr beni ak neyledi
(Dv n, s.402-403)
(ZAMNE) Mslmnlar zamne yatlu oldu Hell yenmez harm ky metli oldu Okunan Kur'n'a kulak tutulmaz eytnlar semirdi kuvvetli oldu Harm ile hamr tutdu cihn Fesd iler eden hrmetli oldu Kime kim Tanr 'dan haber verirsen Kakr ba n salar hccetli oldu kird std ile arbede klar Oul ata ile izzetli oldu Fakr ler misknlikden ekdi elin Gnller ykuban heybetli oldu Peygamber yerine geen hocalar Bu halkn ba na zahmetli oldu Tutulmaz oldu peygamber hadsi Halyk cmle Hak'dan utlu oldu Ynus gel k isen tevbe eyle Nasha tevbe ucu kutlu oldu
(Dv n, s.388-389)
303
304
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
YUSUF ZYA ORTA

stanbulda dodu (1895). Vefa dadisinden mezun oldu. zmir Sultanisinde edebiyat retmenlii yapt. Daha sonra retmenlie stanbuld aki yabanc okullarda devam etti. 1946da Ordu milletvekili seildi. Sonra tekrar sahibi bulunduu Akbaba dergisi ve yaynlarna dnd. 11 Mart 1972de stanbulda vefat etti. Trk edebiyat tarihinde Hecenin Be airinden biri olarak anlr. Dili sade ve akcdr. 1919da yazd Binnaz oyunu, Trk tiyatro tarihinde heceyle yazlm, sanat deeri tayan baarl ilk manzum piyes olarak kabul edilmitir. Nesirlerinde salam, dzgn ve kvrak bir dil ve slup grlr. Eserleri : iir : 1.Akndan Akna (1916), 2.Cenk Ufuklar (1917), 3.klar Yolu (1919), 4.Yanarda (1928), 5.Bir Servi Glgesi (1938), 6.Ku Cvltlar (1938, ocuk iirleri), 7.Bir Rzgr Esti (1962) Roman : 1.G (1943), 2. Katl Ev (1953) Oyun : 1.Binnaz (1919), 2.Nme (1919), 3.Nikhta Kermet (1923) Hatra-Gezi : 1.Beik (1943), 2.Ocak (1943), 3.Sar izmeli Mehmet Aa (1956), 4.Gn Domadan (1960), 5.Portreler (1960), 6.Bizim Yoku (1966), 7.Gz Ucuyla Avrupa (1958), 8.smet nn (1946)
eliine su vermi kral kellelerinin kan, Bir vuruta paralanm Kim bilir ka valyenin kalkan!..
(Trk iiri Antolojisi, s.168)
BR SELV GLGES Rhumu bu armha kendi elimle gerdim: Bir neb ztrb kaynyor her yerimde. lm, siyah bir tts yakyor gzlerimde; Aldm her nefesi son nefes gibi verdim! Neeler, ihtiraslar, arzlar, artk gidin : Kahkahalar, iimde kanayan birer zakkum? I klar, gzlerime serpilen bir avu kum? Bir selvinin glgesi : Son cenneti mdin Bir selvinin glgesi : Krk yln son emeli, Son hkr k bu selvi glgesinde dinecek; Son damla ya bu selvi glgesine sinecek Alnm okaynca lmn anne eli?
(Trk iiri Antolojisi, s.168-169)
ESK EV Kede altn oy mal Edirne kavukluu, stnde em-i blbl srahi Yldz serpintili mavi bir buu Birinde kallvisini dinlendir mi asrlar, brnn k gsnde Geceler dolusu s rlar !.. Duvarlarda iki klc n gm apraz, Sene 1053 amel-i ahin Usta stndeki tlik yaz..
305 306
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ZEYNEB HATUN
Latf Tezkiresi'ne gre Kastamonu'lu, k elebi'ye gre Amasyaldr. Fatih Sultan Mehmed adna bir divan dzenledii belirtiliyorsa da eseri ele gememitir. Mihr Hatun ile ada olan Zeyneb Hatun, k elebi'ye gre Sultan II.Bayezid zamannda ehzade Ahmedi n hizmetinde bulunmu, Mihr ile birlikte Amasya'da ehzadeye kasideler takdim etmitir. Amasya kadlarndan shak Fehmi Efendi ile evlenmitir.
ZYA OSMAN SABA

stanbul'da dodu (1910). Yatl okuduu Galatasaray Lisesi'ni 1931'de bitirdi. Cumhuriyet gazetesi muhasebe servisinde alt. Yksek renimini stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi'nde tamamlad (1936). lk iiri Servetifnun dergisinde (1927) kan Ziya Osman Saba, bu dergide tant arkadalaryla Yedi Meale topluluunda birleti (1928). Meale dergisi kapannca bir sre Milliyet gazetesinin edebiyat sayfasna, tihat dergisine yazd. 1933'ten sonra yaz ve iirlerini daha ok Varlk'ta yaymlad. Mill Eitim Basmevi Tashih Brosu eflii yapt (1945-1950). Kalp hastal dolaysyla Kadky'deki evinde Varlk Yaynevi'nin yayn ileriyle urat. 1957'de stanbul'da ld. Eyp Mezarl'nda medfundur. Yedi Mealecilerin iire en sadk airi Ziya Osman, ocukluk zlemi, hatralara dknlk, ev-aile sevgisi, fakir hayatlara kar utan ve acma, Allah'a kulluk, Kadere rza, kk mutluluklarla yetinme, lme yaknlk, hiret zlemi gibi konular iledi. 1940'tan sonra serbest e killerle de yazd. Yumuak, ak ve duru iirler brakt. Hikyelerinde genellikle bir an karakteri grlr. Eserleri : iir : 1.Sebil ve Gvercinler (1943), 2.Geen Zaman (1947), 3.Nefes Almak (1957) Hikye : 1.Mesut nsanlar Fotorafhnesi (1952), 2.Deien stanbul (1959)
GAZEL Kef et nikbn yer g mnevver et Bu lem-i ansr Firdevs-i enver et ki cihnda kalmam m nesneye hemn Y Rab Habbinin bana vasln myesser et Depret lebini ca getir havz- Kevseri Anber san z bu cihn muanber et Yrn yolunda akla derdinden leni Kim der sana ki hicr ile cnn mkedder et b- hayt olmay cak ks met ey gnl Yz bin gerekse zulmeti seyr-i Skender et Hattn bert verdi sab yiline dedi Tz er Ht'ya n'i tammet musahhar et Zeyneb dst zlf i bigi trumrs n Dvne olma i'rini dvn defter et
(Trk Edebiy at Nmneleri, s.304-305)
RABBM, NHAYET SA NA Rabbim, nihayet sana itaat edeceiz... Artk ne kin, ne haset, ne de yaamak hrs, Belki bir sabah vakti, belki gece yars, Artk nefes almay brakp gideceiz... Ben artk korkmuyorum, hereyde bir hikmet var. Gecenin sonu seher, k n sonunda bahar. Belki de bir baheyi mjdeliyor u duvar, Birer aa altnda sevgilimiz, annemiz.
307 308
NAZM eh bu sret-i zb sana Hak'dan inyetdir Sanrsn Sre-i Ysuf cemlinden bir yetdir
Senin hsnn benim akm, senin cevrin benim sabrm
Demdem artar eksilmez tkenmez b-nihyetdir

(Trk Edebiy at Nmneleri, s.305)
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Gece dememi sema, dalga bilmiyen deniz, En gzel, en bahtiyar, en aydnlk, en temiz mitler iindeyim, ok kr leceiz...
(Geen Zaman, s.27)
ocuklarn kouu, kular n dem ekii, Mesudediyor beni vatanmn gnei.

(Geen Zaman, s.49)
GE KALDIK TOPRAIM Ne kadar istiyorum, akamleyin, ezanda, Eski bir evde olmak, orda, Eypsultan'da; Bir yanda lmler im, bir yanda kalanlar m. Duyaym : Gece, gndz, hayat, lm iie, Dallara konan karga, camm vuran sere, Toprakta yatan annem, eli dizimde kar m. Ahret dolsun iime kumrularn "h"sundan Diyeyim, camiinin geerken avlusundan. u musalla tanda bir namaz yatacam. Bir tabutun iinde s r vermeden gidenler, Orda, beyaz talarla yllardr beni bekler, Benim de gzlerime yakn olsun topram.
(Geen Zaman, s.32)
Ge kaldk, Ya Rab, ge kaldk!.. u hayat ite, gk, dallar, gn, Bizi sard, Ya Rab, ge kaldk... Brakp fazlasn mrn, Koup sknuna er mee, Koup sana hesap vermee Ge kaldk, Ya Rab, ge kaldk...
(Geen Zaman, s.53)
SEVGLER nsanlar, hepinizi seviyorum! inizde dostlarm, kardelerim var. Ey ehir ! Btn hemerilerim. Bayramnz bayramm, kederiniz kederim. Yoksullar, hastalar, zavalllar, Sizler iin gzler imdeki pnar. ller! zlemez olur muyum dnyanz, Aranza kar m annem var, babam var. Gnler geiyor diye bir yandan iim szlar, Hayat! Hayat! Seviyorum seni. Yemyeil ayrlarda bembeyaz gezen kzlar ! Aranzda sevgilim var.
(Geen Zaman, s.105)
BU SAKN LE VAKT Bu sakin le vakti... Mevsim taze, gn lk. Bir dersten km kadar iimde bir ferahlk. Yeniden yapraklanan u nar n glgesi. u beyaz minareden dklen ezan sesi. u yosun tutmu eme, her bir ta selvilikten, Bana bahsediyorlar en sonsuz iyilikten. Cetlerimin mer merde seyrettiim yazs . Bir saatin vuruu : gnn henz yars .
309 310
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
ZYA PAA
stanbul'da dodu (1825). Sadaret Kalemi'nde memurken Reit Paa'nn yardmyla ktip olarak saraya alnd (1855). Franszca rendi. Kbrs'a (1861) ve Amasya'ya (1863) mutasarrf oldu. Merutiyetin kurulmasna alan Yeni Osmanllar Cemiyeti yesi olduu iin Namk Keml'le birlikte Paris'e kat (1867). Londra'da yine Namk Keml'le Hrriyet gazetesini kard (1868). Cenevre'ye gitti (1870). Ertesi yl stanbul'a dnd. Sultan Abdlaziz'in tahttan indirilmesinden sonra Maarif Mstear oldu (1876). Kann-i Ess Encmeni'nde alt. Suriye (1877), Konya ve Adana'da (1878-1880) valilik yapt. 17 Mays 1880'de Adana'da ld. Mezar Adana'dadr. Ziya Paa, Klasik Trk Edebiyat sevgi ve alkanln srdrmekle beraber, hak, adlet, terakki gibi siys ve so syal dnce ve kavramlar savunan iirleri (Terkib-i Bend), halk dilinin yaz dili olmasn, halk iirimizin deerlendirilmesini isteyen makalesi (iir ve n) ile, Tanzimat ediplerinin ortak ideallerine katld. stibdada kar tavr ald. Eserleri : iir : E'r- Ziy (1881) [Klliyt- Ziy Paa, 1925] Antoloji : Harbt (Arap, Fars, Trk iiri Antolojisi, 3 cilt, 1874) Yergi : Zafer-nme (1868)
Dursun kef-i hkmnde terz-y adlet Havfn var ise mahkeme-i rz- cezdan Her kim ki arar by- vef tab'- beerde Benzer ana kim devlet umar z ll- i hmdan B-baht olann bna bir katresi d mez Brn yerine drr-i gher yasa semdan Erbb- kemli ekemez nks olanlar Renc de olur dde-i huff ziy dan Her kle bir derd bu lemde mukarrer Rhat yaam var m grh- ukaldan Halletmediler bu lgz n s rrn kimse Bin kafile geti hkemdan fuzeldan Kl san'at- std tahayyrle tem Dem vur ma ger rif isen n erdan drk- i meli bu kk akla gerekmez Zr bu terz o kadar skleti ekmez V Dehrin ne saf var acab sm zerinde nsan brakr hepsini hn- i seferinde Bir reng-i vef var m nazar kl u sipihrin Ne leyl nehr nda ne ems kamerinde Seyretti hav zre denir taht- Sley mn Ol saltanatn yeller eser imdi yerinde Hr olmak ister isen olma cihnn Zevkinde safsnda gamnda kederinde
311 312
TERKB- BEND IV Bir katre ien e me-i pr-hn- fendan Ban alamaz bir dahi brn- beldan sde olam dersen eer gelme cihna Meydna den kurtulamaz seng-i kazdan Sbit-kadem ol merkez-i me'mn- r zda Vreste olup dire-i havf u recdan
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Cnn gide rindn dala mey ola rzn Byle gecenin hayr umulur mu seherinde Hayr umma eer sadr- cihn olsa da bilfarz Her kim ki hasset ola rk u gherinde Yldz arayp gkte nice turfe mneccim Gaflet ile gr mez kuyuyu reh-gzerinde Anlar ki verir lf ile dnyya nizmt Bin trl teseyyb bulunur hnelerinde ynesi itir kiinin lfa baklmaz ahsn grnr rtbe-i akl eserinde Ben her ne kadar grdm ise baz mazarrt Sbit-kademim yine bu re'yin zerinde nsna sadkat yarar grse de ikrh Yardmc s dr dorular n Hazret-i Allh VII Bir abd-i Habe dehre olur baht ile sultn Dahhk'in eder mlkn bir Gve per n kbline idbrna dil balama dehr in Bir direde devr edemez enber-i devrn Zlim yine bir zulme gir iftr olur hir Elbette olur ev ykann hnesi v rn Ekser grlr nk cez cins-i amelden Encmda henden lr rahne-i shan Tezkr olunur la'n ile Haccc ile Cengiz Tebc l edilir Nirevn ile Sley mn
313 314
Kbil midir elfz ile tay r-i hakkat Mmkn m ki tefrk oluna kfr ile mn Bir hkden in olunur deyr ile mescid Birdir nazar- Hak'ta mecs ile mselmn Her derdin olur resi her inleyen lmez Her mihnete bir hir olur her gama pyn Geh k olunur dmen-i pkize-i is met Geh iffet eder demi ryi-i zindn Sabr et siteme ister isen hsn-i mkft Fikr eyle ne zulm eylediler Ysuf'a ihvn Zlimlere bir gn dedirir kudret-i Mevl Tallhi lekad serekellhu aleyn VIII Her ahs har m-i Hakk'a mahrem mi sanrsn Her tc giyen ulsuzu Edhem mi sanrsn Dehri arasan binde bir dem bulumazsn dem grnen har lar dem mi sanrs n ok mukbili grdm ki gler ii kan alar Handn grnen herkesi hurrem mi sanrsn Bil illeti kl sonra mdvta tasadd Her merhemi her yreye merhem mi sanrsn Kibre ne sebeb yoksa vezrim dey gerek Sen kendini dstr- mkerrem mi sanrsn Ey mftehir-i devlet-i yek-rze-i dny Dny sana mahss u msellem mi sanrsn
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
Hl ne zaman kald cihn ehl-i tama'dan Sen ztn bu leme elzem mi sanrsn En ummadn kef eder esrr- dernun Sen herkesi kr lemi sersem mi sanrs n Bir gn gelecek sen de per n olacaksn Ey gonca bu cem'iyyeti her-dem mi sanrsn Nmerd olaym arha eer mihnet edersem Cevrinle senin ben keder etsem mi sanrsn Allh'a tevekkl edenin yveri Hak'tr N-d gnl bir gn olur d olacaktr. IX Pek rengine aldanma felek eski felektir Zr felein mereb-i nsz dnektir Y bister-i kemhda ya vrnede cn ver n by ged hke berber girecektir Allh'a sn ahs- halmin gazabndan Zr yumuak huylu atn iftesi pektir Yakt nice cnlar o nezketle tebessm r n dahi kasd etmesi cna glerektir Bed-asla necbet mi verir hi niforma Zer-dz palan vursan eek yine eektir Bed-mye olan anlalr meclis-i meyde ret gher-i demi temy ze mihektir Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdr Tekdr ile uslanmayann hakk ktektir
315 316
Ndnlar eder sohbet-i ndnla telezzz Dvneler in hem-demi dvne gerektir Afv ile mbeir midir ashb- mertib Knn- cez cize mi has demektir Milyonla alan mesned-i izzette ser-efrz Bir ka kuruu mrtekibin cy krektir mn ile dn akadr erbb- gnda Nms u hamiyyet sz kald fukarda X kbl iin ahbb siyet yeni kt Bilmez idik evvel bu diryet yeni kt Sirkat oalp lafz- sadkat modaland Nms tamam oldu hamiyyet yeni kt D manlara ahbbn zemm oldu zerfet Dildrdan ayra ikyet yeni kt Sdklar tahkr ile red kide oldu Hrszlara ikrm u inyet yeni kt Hak syleyen evvel dahi menfr idi geri Hinlere amm ki riyet yeni kt Evrk ile i'ln olunur cmle nizmt Elfz ile terfh-i ra'iyyet yeni kt ciz olann ketm olunur hakk- sar hi Mahmleri her yerde himyet yeni kt snd- ta'assub olunur merd-i gayra Dinsizlere tevch-i reviyyet yeni kt
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
slm imi devlete p-bend-i terakk Evvel yo idi ibu rivyet yeni kt Milliyeti nisyn ederek her iimizde Efkr- Frenge tebaiyyet yeni kt Eyvh bu bz ede bizler yine yandk Zr ki ziyn ortada bilmem ne kazandk
(Y eni Trk Edebiy at Antolojisi-II, s.17-21)
KAYNAKLAR
AKAY , Hasan. 1991. Eyll Yorgunu. Mina Y ay nlar, Erzurum AKKU, Metin. 1993. Nef' Dvn .Aka Y ay nlar, Ankara AKY Z, Kenan. v d. 1990. Fuzl Dvn . Aka Y ay nlar, Ankara ASY A, Arif Nihat.1976. Kbrs Rubleri . Kltr Bakanl Y ay nlar, stanbul ASY A, Arif Nihat.1993. Dular ve minler . tken Neriyat, stanbul ATE, Osman Huls. 1997. Dvn- Huls-i Drendev.I-II (Haz.M.Muhsin KALKIIM, Ltf i ALICI, Ahmet Y ENKALE). EsSeyyid Osman Huls Ef endi Vakf Y ay nlar, Ankara AY AN, Hseyin. 1990. Nesm Dvn . Aka Y ay nlar, Ankara AY MUTLU, Ahmed. 1992. Ftih ve iirleri .M.E.B. Y ay nlar, stanbul AY VAZOLU, Beir. 1996. iirler . tken Neriyat, stanbul BAKLER, Y av uz Blent. 1982. Duvak. Trkmen Y ay nlar, stanbul BAY AZIT, Erdem. 1993. iirler. z Y ay nclk, stanbul BEY ATLI,Y ahya Kemal. 1974. Kendi Gk Kubbemiz . Y ahya Kemal Enstits Y ay nlar, stanbul BEY ATLI,Y ahya Kemal. 1974. Eski iirin Rzgryle. Y ahya Kemal Enstits Y ay nlar, stanbul BLGEGL, Zhre. 1997. M.Kaya Bilgegil'in Makaleleri . Aka Y ay nlar, Ankara BLKAN,Ali Fuat. 1997. Nb Dvn . Mill Eitim Bakanl Y ay nlar, stanbul CANIM, Rdv an. 2003. Sularn tesi . Aktif Y ay nev i, stanbul ALAROLU,Taha. 1994. Yzleen Tutanaklar . SAV Y ay nclk, Ankara AMLIBEL,Faruk Nafiz. 1978. Han Duvarlar. Atlas Kitabev i, stanbul AMLIBEL, Faruk Nafiz. 1967. Zindan Duvarlar. Tan Gazetesi v e Matbaas, stanbul ELEB, Asaf Hlet.1993. Om Mani Padme Hum. Adam Y ay nlar, stanbul ETN, Mehmet. 1991. Tanzimattan Bugne Trk iiri Antolojisi I-II. Birleik Datm-Kitabevi, Ankara
NA'T- I ERF Bel-y msivya mbtelym y Reslellh Zebn- pene-i nefs hevym y Reslellh Kerem kl ben es me el-amn ey Rahmet-i lem Ser--p mahz- isyn u hatym y Reslellh Sen evreng-i ef'at hsn sultn- rahmetsin Kapnda ben de bir kem-ter gedym y Reslellh ef'at kl meded yoksa o rtbe ok gnhm kim Ne rtbe yansam o rtbe sezym y Reslellh Zebn- derd-i isyna tabb- i mihribn sensin Allim ben de muhtc- devym y Reslellh Ne gam mcrim isem de bana bestir bu sadet kim Kapnda bir kemne hk-py m y Reslellh Beni reddetme evldn ba yn bb- lutfundan Ziy'ym bende-i l-i aby m y Reslellh
(Y eni Trk Edebiy at Antolojisi-II, s.32)
317
318
M. Muhsin KALKIIM
M. Muhsin KALKIIM
DALARCA, Fazl Hsn. 1998. ocuk ve Allah . AD Kitaplk A, stanbul DIRANAS,Ahmet Muhip. 1982. iirler . Trkiye Bankas Kltr Y ay nlar, Ankara ENGNN,nci. KERMAN, Zeynep. 1987. Ahmet Haim. Btn iirleri . Dergh Y ay nlar, stanbul ERDOAN, Kenan. 1998. Niyz-i Msr. Hayat, Edeb Kiilii, Eserleri ve Dvn (Tenkitli Metin). Aka Y ay nlar, Ankara ERSOY, Mehmed kif. 1987. Safahat. Akpnar Y ay nev i, stanbul ERZURUMLU BRAHM HAKKI. 1997. Marifetnme. Bedir Y ay nev i, stanbul GKY AY , Orhan aik. 1994. Bu Vatan Kimin? iirler, zel Trkmen Lisesi Orhan aik Gkyay Ktphanesi Y ay nlar, stanbul GLPINARLI, Abdlbki. 1972. Nedm Dvn. nklap v e Aka Kitabev leri, stanbul HIFZI TEVFK, HAMMMZDE HSAN, HASAN AL. 1926. Trk Edebiyat Nmneleri-I. Evkf Vekleti Neriy at, stanbul HOCA AHMED Y ESEV. 1993. Divan- Hikmet. (Haz.Hay ati BCE). Trkiy e Diyanet Vakf Y ay nlar, Ankara LHAN, Attil. 1994. Ayrlk Sevdya Dhil. Bilgi Y ay nev i, Ankara PEKTEN, Haluk. 1990. Nil Dvn. Aka Y ay nlar, Ankara KABAKLI, Ahmet. 1991. Trk Edebiyat-IV. iir . Trk Edebiyat Vakf Y ay nlar, stanbul KALKIIM, M.Muhsin. 1994. eyh Glib Dvn. Aka Y ay nlar, Ankara KALKIIM, M.Muhsin. 2004. Seyyid Vesm Dvn . Trabzon KAPLAN, Mahmut. 1996. Net Dvn. Akademi Kitabevi, zmir KAPLAN, Mahmut. 1994. ksz Kubbe. Elif Kitaplar, Ankara KAPLAN, Mehmet. iir Tahlilleri-I, Dergh Y ay nlar, stanbul KAPLAN, Mehmet - ENGNN, nci - EML, Birol. 1974. Yeni Trk Edebiyat Antolojisi-I (1839-1865). stanbul niv ersitesi Edebiy at Fakltesi Y ay nlar, stanbul KAPLAN, Mehmet - ENGNN, nci - EML, Birol. 1978. Yeni Trk Edebiyat Antolojisi-II (1865-1876). stanbul niv ersitesi Edebiy at Fakltesi Y ay nlar, stanbul KAPLAN, Mehmet (v.d.). 1984. Cenab ahabeddin'in Btn iirleri . stanbul niv ersitesi Edebiy at Fakltesi Y ay nlar, stanbul KARAKO, Abdrrahim. (6.bask). iirler. Tre Dev let Y ay nev i, Ankara
KARAKO, Bahaeddin. 1983. Kar Sesi . Ocak Y ay nlar, Ankara KARAKO, Bahaeddin. 1995. Gneten te. Ocak Y ay nlar, Ankara KARAKO, Bahaeddin. 1995. Beyaz Dileke. Ocak Y ay nlar, Ankara KARAKO, Sezai. 1986. iirler VI. Leyl ile Mecnun . Dirili Y ay nlar, stanbul KARAKO, Sezai. 1997. iirler IV. Zamana Adanm Szler. Dirili Y ay nlar, stanbul KARAKO, Sezai. 2000. Gn Domadan. Dirili Y ay nlar, stanbul KAVRUK, Hasan. 2001. eyhlislm Yahy Dvn. Milli Eitim Bakanl Y ay nlar, Ankara KAY A, Seyyid Ahmet. 1991. lm Seven brahim Bey. Harran Y ay nlar, anlurf a KISAKREK, Necip Fazl. 1981. ile. By k Dou Y ay nlar, stanbul KOCATRK, Vasfi Mahir. 1971. Nmk Kemal'in iirleri. Edebiy at Y ay nevi, Ankara KK, Sabahattin. 1994. Bk Dvn . TDK Y ay nlar, Ankara MUHAMMED ES'AD ERBL .1991. Dvn- Es'ad . Erkam Y ay nlar, stanbul NARLI, Mehmet. 1998. iekler Satlmasn . Dolunay Y ay nlar, Kahramanmara NZIM HKMET. 1995. lk iirleri . Adam Y ay nlar, stanbul NZIM HKMET. 1994. Son iirleri . Adam Y ay nlar, stanbul NECATGL, Behet. 1980. Edebiyatmzda simler Szl. Varlk Y ay nlar, stanbul NECATGL, Behet. 2000. Sevgilerde. Can Y ay nlar, stanbul OKUMU, Fatih. 1992. Sevgili Kasidesi. Denge Y ay nlar, stanbul ORHAN VEL. 1994. Btn iirleri . Adam Y ay nlar, stanbul ZDEMR, Hikmet. 1996. dile Sultan Dvn . Kltr Bakanl Y ay nlar, Ankara ZDEMR, Y aar Bedri. 1992. Babil'i Be Gee. Gelecek Dergisi Y ay nlar, Trabzon ZEL, smet. 1987. Erban. Krk Yln iirleri. klim Y ay nlar, stanbul PEKOLCAY, Necl. 1992. Sleyman elebi. Mevlid . Dergh Y ay nlar, stanbul
319
320
M. Muhsin KALKIIM
SABA, Ziy a Osman. 1961. Geen Zaman. Varlk Y ay nev i, stanbul AHN, M.Abdlfettah. 1991. Krk Mzrap . Nil Y ay nlar, zmir EY H GLB. 1992. Hsn Ak. (Haz.Orhan OKAY, Hseyin AY AN). Dergh Y ay nlar, stanbul TAHR KUTS. 1978. Trk Halk iiri (Antoloji), Toker Y ay nlar, stanbul TANPINAR, Ahmet Hamdi.1994.Btn iirleri.Dergah Y ay nlar, stanbul TARANCI, Cahit Stk.1982. Otuz Be Ya. Varlk Y ay nlar, stanbul TARHAN, Abdlhak Hmid. 1982. Btn iirleri-2 Makber / l / Hacle / Bldan Bir Ses. Dergh Y ay nlar, stanbul TARLAN, Ali Nihad. 1992. Hayl Dvn. Aka Y ay nlar, Ankara TATI, Mustaf a. 1990. Ynus Emre Dvn . Kltr Bakanl Y ay nlar, Ankara TEVFK FKRET. 1985. Rbb- ikeste ve Dier Eserleri. nklp Kitabevi, stanbul TMURTA, Faruk Kadri. 1995. Osmanl Trkesi Metinleri , Alfa Basm Y ay m Datm, stanbul UMAN, Abdullah. 1986. Rza Tevfik. Kltr v e Turizm Bakanl Y ay nlar, Ankara
YAVUZ,Hilmi. 1992. Ayn a iirleri. Anadolu Sanat Yaynlar, stanbul
Y AVUZ,Hilmi. 1989. Sylen iirleri. Arba Y ay nlar, stanbul Y AVUZ,Hilmi. 1988. Dou iirleri . Balam Y ay nclk, stanbul 1969. Hak Yol slam Yazacaz . Mihrab Y ay nlar, stanbul 1977-1998. Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi. Devirler, simler, Eserler, Terimler I-VIII. Dergh Y ay nlar, stanbul 1991. Gnmz Dilinden Hz.Peygamber'e Naatlar . Trkiye Diy anet Vakf Y ay nlar, Ankara
321

Işiğin Güldestesi̇ Şi̇i̇r Antoloji̇si̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Işiğin Güldestesi̇ Şi̇i̇r Antoloji̇si̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

06112001789 sifaril 121 2004

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

ABDLHAK HMD TARHAN

"BLDAN BR SES"TEN ....................................

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

AHMET HAMD TANPINAR

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

AHMET MUHP DIRANAS

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

ARF NHAT ASYA

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

AIK VEYSEL ATIROLU

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

BAKARSAK zarif bir hzndr bembeyaz dolaan kuuya bakarsak

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

IIIN BYS - Trk iiri Gldestes i

Adamdr, yldzlar asarm sann her bir teline

Canm topuklar n perken dizgini dolasn eline.