1. ELEMENTE DE CALCULUL PROPOZIIILOR Noiunea de propoziie. Se nume !e propoziie un enun de"pre #are !im #$ e"!e ad%$ra!

"au &a'"( )n"$ nu i una a'!a "imu'!an. Exemple. Con"ider$m enunuri'e* 1+,n ori#e !riun-.i "uma un-.iuri'or "a'e e"!e e-a'$ #u 1/0 1 2+ 3345267881 4+8829788 :+ ;a'ena e"!e un mami&er88 1 7+ P'ane!a <enu" e"!e "a!e'i! a' P$m=n!u'ui88. Toa!e a#e"!e enunuri "un! propoziii( deoare#e de"pre &ie#are pu!em "$ !im da#$ e"!e ade%$ra!$ "au &a'"$. De e>emp'u 1+(2+ i :+ "un! propoziii ade%$ra!e( iar 4+ i 7+ "un! propoziii &a'"e. Observaie. O #'a"$ &oar!e 'ar-$ de propoziii ade%$ra!e o #on"!i!uie !eoreme'e din ma!ma!i#$. S$ #on"ider$m enunuri'e 1+((>526788 1 2+88>?1@:88 4+88De"#.ide u aA88 1 :+88Num$ru' > di%ide num$ru' B88 1 7+88A!omu' de aur e"!e -a'Cen8. Se oC"er%$ #$ 1+( 2+( 4+( :+ i 7+ "un! enunuri pen!ru #are #ondiia de mai "u"Dde a&i ade%$ra! "au &a'"+ nu e"!e )ndep'ini!$. Mai e>a#! enunuri'e 1+( 2+ i :+ au #ara#!er %ariaCi'( enunu' 4+ e"!e o porun#$ de"pre #are e"!e 'ip"i! de "en" "$ a&irm$m #$ e"!e ade%$ra!$ "au &a'"$( enunu' 7+ e"!e aC"urd( deoare#e e 'ip"i! de "en" "$ %orCim de"pre #u'oarea unui a!om. <a'oare de ade%$r. Da#$ o propoziie e"!e ade%$ra!$( "punem #$ ea are %a'oarea de ade%$r 3ade%$ru'8 i %om no!a %a'oarea de ade%$r( )n a#e"! #az( prin "emnu' 1 "au A1 #=nd propoziia e"!e &a'"$ "punem #$ ea are %a'oarea de ade%$r 3&a'"u'8 i %om no!a %a'oarea de ade%$r prin "emnu' 0 "au E. Observaie. 0 i 1 "un! ai#i "imCo'uri &$r$ )ne'e" numeri#. <om no!a propoziii'e #u 'i!ere'e p( F( r... "au p 1( p2(( p4 ... . A#e"!ea "e po! #ompune #u aGu!oru' a a?numii'or #one#!ori 'o-i#i 3non8 ( 3 i8 ( 3"au8 d=nd propoziii di #e )n #e mai #omp'e>e. Ne-aia propoziii'or. Ne-aia propoziiei p e"!e propoziia non p #are "e no!eaz$ p i #are e"!e ade%$ra!$ #=nd p e"!e &a'"$ i &a'"$ #=nd p e"!e ade%$ra!$. <a'oarea de ade%$r a propoziiei p e"!e da!$ in !aCe'u' urm$!or* p 1 0

p
0 1

De e>emp'u( #on"ider$m propoziia p* ;a'ena e"!e un mami&er. Ne-aia p e"!e propoziia * Non Ca'ena e"!e un mami&er "au( )n 'imCaGu' oCi nui! * ;a'ena nu e"!e un mami&er. ,n a#e"! #az p e"!e o prpoziie &a'"$

ConGun#ia propoziii'or. ConGun#ia propoziii'or p( F e"!e propoziia #are "e #i!e !e p i F( no!a!$ p F i #are e"!e ade%$ra!$ a!un#i i numai a!un#i #=nd &ie#are din propoziii'e p( F e"!e ade%$ra!$. p q pq 1 1 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 De e>emp'u( "$ #on"ider$m propoziii'e p* 325:5H8 i F* 3Luna e"!e "a!e'i! a' P$m=n!u'ui8. ,n a#e"! e>emp'u p F e"!e o propoziie ade%$ra!$ deoare#e p( F "un! am=ndou$ ade%$ra!e. De"eori )n 'o# de p F "e mai &o'o"e !e no!aia pIF. Di"Gun#ia propoziii'or. Di"Gun#ia propoziii'or p( F e"!e propoziia #are "e #i!e !e p "au F( no!a!$ p % F( i #are e"!e ade%$ra!$ a!un#i i numai a!un#i #=nd e"!e ade%$ra!$ #e' puin una din propoziii'e p( F. p 1 1 0 0 q 1 0 1 0 pvq 1 1 1 0

De e>emp'u #on"ider$m propoziii'e p* 294 i F* Ca'ena e"!e un pe !e. Propoziia p % F e"!e o propoziie &a'"$ deoare#e amCe'e propoziii "un! &a'"e. Propoziii'e #are "e oCin din prpoziii'e p( F( r...( numi!e propoziii "imp'e( ap'i#=nd de un num$r &ini! de ori #one#!orii 'o-i#i 88 ( ( %88 "e %or numi propoziii #ompu"e. Ca'#u'u' propoziii'or "!udiaz$ propoziii'e #ompu"e din pun#!u' de %edere a' ade%$ru'ui "au &a'"u'ui )n rapor! #u %a'ori'e 'o-i#e a'e propoziii'or "imp'e #are 'e #ompun. Imp'i#aia propoziii'or. S$ #on"ider$m propoziia #ompu"$ D p) % F a #$rei %a'oare de ade%$r rezu'!$ din !aCe'a urm$!oare* p p q ( p) v q 1 1 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0 1 1 OC"er%$m #$ propoziia #ompu"$ D p) % F e"!e &a'"$ a!un#i i numai a!un#i #=nd p e"!e ade%$ra!$ i F &a'"$( )n #e'e'a'!e #azuri &iind ade%$ra!$. Propoziia #ompu"$ D p) % F "e no!eaz$ pJF i "e #i!e !e da#$ p a!un#i F "au p imp'i#$ F. Ea "e nume !e imp'i#aia propoziii'or p( F D in a#ea"!$ ordine+.,n

imp'i#aia pJF ( p "e nume !e ipo!eza "au an!e#eden!u' imp'i#aiei( iar propoziia F "e nume !e #on#'uzia "au #on"e#%en!u' imp'i#aiei Echivalena propoziiilor. Cu propoziii'e p( F pu!em &orma propoziia #ompu"$ DpJF+ DFJp+( #are "e no!eaz$ pKF i "e #i!e !e p da#$ i numai da#$ F. p q pq qp pq 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 1 0 1 1 0 0 1

Formule echivalente n calculul propoziional A a #um )n #'a"e'e mi#i #u 'i!ere'e a( C( #( ... i "imCo'uri'e 5(L (?( * ( pu!em &orma e>pre"ii'e a'-eCri#e( a a i )n #a'#u' propoziiona' #u 'i!ere'e p( F( r( ... D"au p 1 ( p2 (p4 (...+ i #u "imCo'uri'e #one#!ori'or 'o-i#i* , (J(K ( pu!em "$ &orm$m di%er"e e>pre"ii numi!e &ormu'e a'e #a'#u'u'ui proporiona'. Eormu'e'e #a'#u'u'ui proporiona' 'e no!$m #u 'i!ere'e M( N( O( P( ... . E>emp'e* p q, (p q) r, (pq) J (pq) ( (p r) J p( p JF "un! &ormu'e a'e #a'#u'u'ui propoziiona'. Da!$ o &ormu'$ M 6 M D p( F( r( ...+ )n "#rierea #$reia in!r$ 'i!ere'e p( F( r( ... ori de #=!e ori )n'o#uim 'i!ere'e p( F( r( ...( #u di%er"e propoziii oCinem o nou$ propoziie D ade%$ra!$ "au &a'"$ + #are "e %a numi %a'oarea &ormu'ei M pen!ru propoziii'e p( F( r( ...da!e. Observaie. Ci!i!oru' poa!e "$ &a#$ imedia! 'e-$!ura #u %a'oarea unei e>pre"ii a'-eCri#e pen!ru di%er"e %a'ori numeri#e da!e 'i!ere'or #e o #ompun. O &ormu'$ M D p( F( r( ...+ #are are %a'oarea o propoziie ade%$ra!$ indi&eren! #um "un! propoziii'e p( F( r( ... "e nume !e &ormu'$ iden!i# ade%$ra!$ "au !au!o'o-ie. Dou$ &ormu'e(M i N( )n "#rierea #$rora in!r$ 'i!ere'e p(F( r( ... "e zi# e#.i%a'en!e da#$ i numai da#$ pen!ru ori#e )n'o#uire a 'i!ere'or p( F( r(... #u di%er"e propoziii( %a'ori'e #e'or dou$ &ormu'e "un! propoziii D#ompu"e+ #are au a#eea i %a'oare de ade%$r. C=nd dou$ &ormu'e M i N( "un! e#.i%a'en!e "#riem M Q N .

ELEMENTE DE CALCULUL PREDICATELOR Noiunea de predi#a! are o impor!an$ deo"eCi!$ )n ma!ema!i#$.. E$r$ a e>a-era( aproape ori#e !eorem$ din ma!ema!i#$ e"!e un enun #e #onineunu' "au mai mu'!e predi#a!e. Un enun #are depinde de una "au mai mu'!e %ariaCi'e i are proprie!a!ea #$ pen!ru ori#e 3%a'ori8 da!e %ariaCi'ei #ore"punde o propoziie ade%$ra!$ "au &a'"$ "e nume !e predi#a! "au propoziie #u %ariaCi'e. Predi#a!e'e "un! unare( Cinare( !ernare

e!#.( dup$ #um depind re"pe#! de 1( 2( 4... %ariaCi'e. Ori de #=!e ori de&inim un predi#a! !reCuie "$ indi#$m i mu'imi'e )n #are %ariaCi'e'e iau %a'ori. Cuan!i&i#a!oru' e>i"!enia' D+ i #uan!i&i#a!oru' uni%er"a' D+ S!r=n" 'e-a!$ de noiunea de predi#a! apare noiunea de #uan!i&i#a!or. Eie predi#a!u' unar pD>+ unde > de"emneaz$ un e'emen! oare#are din mu'imea E. Pu!em &orma enunu'* e>i"!$ #e' puin un > din E a"!&e' )n#=! pD>+( #are no!eaz$ D >+pD>+. A#e"! enun e"!e o propoziie #are e"!e ade%$ra!$ #=nd e>i"!$ #e' puin un e'emen! > 0 din E a"!&e' )n#=! propoziia pD>0+ e"!e ade%$ra!$ i e"!e &a'"$ #=nd nu e>i"!$ ni#i un > 0 din E a"!&e' )n#=! pD>0+ "$ &ie ade%$ra!$. Cu predi#a!u' pD>+ pu!em &orma i enunu' *ori#are ar &i > din E are 'o# pD>+ #are "e no!eaz$ D >+ pD>+. A#e"! enun e"!e o propoziie #are e"!e ade%$ra!$ da#$ pen!ru ori#e e'emen! >0 din E pD>0+ e"!e ade%$ra!$( &iind &a'"$ )n #azu' )n #are e>i"!$ #e' puin un >0 din E pen!ru #are E pD>0+ e"!e &a'"$. E#.i%a'ena predi#a!e'or. Dou$ predi#a!e pD >( B( z...+( FD>( B( z...+ "e zi# e#.i%a'en!e i "#riem pD >( B( z...+ FD>( B( z...+ da#$ ori#um am a'e-e %a'ori'e %ariaCi'e'or >0 ( B0( z0 pen!ru #are propoziia pD>0 ( B0( z0 ...+ i FD>0 ( B0( z0 ...+ au a#eea i %a'oare de ade%$r. Da#$ ori#um am a'e-e %a'ori'e %ariaCi'e'or > 0 ( B0( z0 pen!ru #are propoziia pD>0 ( B0( z0 ...+ e"!e ade%$ra!ezu'!$ # i propoziia FD>0 ( B0( z0 ...+ e"!e ade%$ra!$( %om "#rie pD >( B( z...+ FD>( B( z...+ Se %ede #$ pD >( B( z...+ FD>( B( z...+ a!un#i i numai a!un#i #=nd pD >( B( z...+ FD>( B( z...+ i FD >( B( z...+ pD>( B( z...+ Reguli de negaie. Eie pD>+ un predi#a! unar( unde > de"emneaz$ un e'emen! din mu'imea E. A!un#i * 1+ (D) pD>++ QD>+ pD>+ 2+ DD>+ pD>+ QD >+ pD>+ Dai#i "emnu' Q de"emneaz$ &ap!u' #$ #e'e dou$ prop. au a#ee i %a'oare de ade%$r+ 4. TEOREMA CONTRARR 1.S!ru#!ura unei !eoreme. O #'a"$ &oar!e 'ar-$ de propoziii ade%$ra!e o #on"!i!uie !eoreme'e din ma!ema!i#$. E>emp'e * 1+ ,n ori#e !riun-.i( "uma un-.iuri'or "a'e e"!e e-a'$ #u 1/0o 2+,n ori#e !riun-.i( 'un-imea ori#$rei 'a!uri e"!e mai mi#$ de#=! "uma 'un-imi'or #e'or'a'!e dou$ i mai mare #a di&erena 'or 4+ ,n ori#e !riun-.i drep!un-.i# p$!ra!u' 'un-imii ipo!enuzei e"!e e-a' #u "uma p$!ra!e'or 'un-imi'or #a!e!e'or. Eie#are !eorem$ "!aCi'e !e #$ un oCie#! ma!ema!i# "au un an"amC'u de oCie#!e ma!ema!i#e po"ed$ o anumi!$ proprie!a!e. Cum "e oCin !eorme'eS S!udiind ma!ema!i#a e'emen!ar$ "e poa!e #on"!a!a #$ !oa!e !eoreme'e ei "e dedu# prin demon"!raii( adi#$ prin!r?un ir de raionamen!e 'o-i#e( "au #um "e mai "pune( prin "i'o-i"me( din #=!e%a propoziii &undamen!a'e numi!e a>iome( #are "e a##ep!$ a &i ade%$ra!e &$r$ demon"!raie. Aproape ori#e !eorem$ "e poa!e enuna "uC &orma ((da#$T( a!un#iT88. Par!ea )n!=i( #are )n#epe #u #u%=n!u' da#$ "e nume !e ipo!eza !eoremei( par!ea a doua( #ea #are )n#epe #u #u%=n!u' a!un#i "e nume !e #on#'uzia !eoremei. S$ 'u$m de e>emp'u !eorema * (( )n!r?un !riun-.i drep!un-.i# p$!ra!u' 'un-imii ipo!enuzei e"!e e-a' #u "uma p$!ra!e'or 'un-imi'or #a!e!e'or88. A#ea"!$ !eorem$ "e

poa!e pune "uC &orma * ((da#$ A;C e"!e un !riun-.i drep!un-.i#( a!un#i p$!ra!u' 'un-imii ipo!enuzei e"!e e-a' #u "uma p$!ra!e'or 'un-imi'or #a!e!e'or88. Ai#i ipo!eza e"!e (( A;C e"!e un !riun-.i drep!un-.i#88 iar #on#'uzia e"!e ((p$!ra!e'or 'un-imii ipo!enuzei e"!e e-a' #u "uma p$!ra!e'or 'un-imi'or #a!e!e'or88. Teoreme'e "e po! pune "uC &orma imp'i#aiei* D1+ pD>( B( zT+ FD>( B( z...+ #are reprezin!$ no!aia pre"#ur!a!$ a propoziiei D18+ D>+D B+D z+.. pD>( B( zT+J FD>( B( z...+ ,n imp'i#aia D1+ predi#a!u' pD>( B( zT+ #on"!i!uie ipo!eza !eoremei( iar FD>( B( z...+ #on"!i!uie #on#'uzia !eoremei. 2.Teorema #on!rar$. S$ #on"ider$m urm$!oarea !eorem$* ((un pa!ru'a!er e"!e parare'o-ram( a!un#i dia-ona'e'e "a'e "e !aie )n p$ri e-a'e88. Din a#ea"!$ !eorem$ &orm$m urm$!oru' enun * da#$ un pa!ru'a!er nu e"!e para'e'o-ram( a!un#i dia-ona'e'e "a'e nu "e !aie )n p$ri e-a'e. A#e"! enun e"!e o propoziie ade%$ra!$( de#i o !eorem$. Cum am oCinu! a#e"!$ nou$ !eorem$S Se oC"er%$ #$ ea "?a oCinu! din prima( )n'o#uind ipo!eza i #on#'uzia prin ne-aii'e 'or Da!$ o !eorem$( propoziia #are "e oCine din !eorema da!$ )n'o#uind ipo!eza i #on#'uzia ei prin ne-aii'e 'or "e nume !e #on!rara !eoremei da!e . In #azu' #$ a#ea"!$ propoziie e"!e ade%$ra!$ ea "e nume !e !eorema #on!rar$ a !eoremei da!e. OC"er%aie. Pen!ru a enuna #ore#! #on!rara !eoremei( e"!e &oar!e impor!an! "$ !im "$ ne-$m #ore#!. ,n !ermeni ai #a'#u'u'ui #u predi#a!e da#$ D1+ pD>( B( zT+ FD>( B( z...+ e"!e !eorema da!$( a!un#i #on!rara !eoremi e"!e propoziia D2+ D>+D B+D z+..D pD>( B( zT+J FD>( B( z...++ ,n #azu' #$ D2+ e"!e o propoziie ade%$ra!$ a!un#i D2+ "e "#rie "uC &orma D2+ pD>( B( zT+ FD>( B( z...+ i #on"!i!uie !eorema #on!rar$ a !eoremei D1+.

Pen!ru a a&irma A U e>emp'u 1pen!ru a in&irma A ? #on!rae>emp'u. E>i"!$ a&irmaii p'auziCi'e( nedemon"!ra!e(nein&irma!eD conjecturi.) A adar(pen!ru a ar$!a #$ o a&irmaie de &orma Dx+D p D x + qD x++ ? E(e suficient "$ ar$!$m #$ e>i"!$ ! pen!ru #are pD!+ ? A(iar FD!+ ? E.Spunem a"!&e' #$ am -$"i! un contraexemplu.