GIO TRNH : K THUT LI XE

CHNG 1: V TR, TC DNG CC B PHN CH YU TRONG BUNG LI XE T

1.1. TNG QUAN V CC B PHN CH YU TRONG BUNG LI T Trong bung li t c b tr nhiu b phn ngi li xe iu khin nhm m bo an ton chuyn ng cho xe t. Nhng b phn ch yu hc vin bc u cn bit c trnh by hnh bn:

Ngoi nhng b phn trn ch yu nu trn, trong bung li cn b tr nhng b phn iu khin khc nh: Cng tc iu khin iu ho nhit , cng tc rai ct xt, cng tc a knh, cng tc gt ma, cng tc m cp, iu chnh gng chiu hu Trn nhng t khc nhau, v tr nhng b phn iu khin trong bung li cng khng hon ton ging nhau. Do vy, ngi li xe phi tm hiu khi tip xc vi tng loi xe t c th. 1.2. TC DNG , V TR V HNH DNG CC B PHN CH YU TRONG BUNG LI XE T 1.2.1. V lng li V lng li dng iu khin hng chuyn ng ca xe t. V tr ca v lng li trong bung li ph thuc vo quy nh ca mi nc. Khi quy nh chiu thun ca chuyn ng l bn phi ( theo hng i ca mnh) th v lng li c b tr bn tri ( cn gi l tay li thun). Khi quy nh chiu thun ca chuyn ng l bn tri th v lng li c b tr pha bn phi ( cn gi l tay li nghch). Trong gio trnh ny ch gii thiu loi Tay li thun theo ng lut Giao thng ng b. V lng li c dng hnh vnh khn trn, cc kiu loi thng dng c trnh by hnh trn: 1.2.2. Cng tc ci in Cng tc ci in dng iu khin ci pht ra m thanh bo hiu cho ngi v phng tin tham gia giao thng bit c xe t ang chuyn ng ti gn.

Cng tc ci in thng c b tr v tr thun li cho ngi li xe s dng, nh tm v lng li, hoc gn vnh ca v lng li 1.2.3. Cng tc n Cng tc n dng bt hoc tt cc loi n trn xe t, nh n pha, ct v cc loi n chiu sng khc. Cng tc n loi iu khin bng tay c b tr pha bn tri trn trc li. Tu theo loi n m theo tc iu khin chng c s khc nhau. iu khin n pha ct: Vic bt hoc tt n pha, ct c thc hin bng cch xoay nm iu khin u cng tc. Nm iu khin c ba nc: Nc 0 tt c cc loi n u tt; Nc 1 bt bt sng n ct ( n chiu gn) n kch thc, n hu, n chiu sng bng ng h ; Nc 2 Bt sng n pha ( n chiu xa) v nhng n ph nu trn. iu khin n xin ng: Khi cn thay i hng chuyn ng hoc dng xe cn gt cng tc v pha trc hoc pha sau xin ng s phi hoc s tri. Khi gt cng tc n xin ng th n bo hiu trn bng ng h s nhp nhy theo. iu khin n xin vt: Khi mun vt xe, cn gt cng tc n ln, xung v pha v lng li lin tc nhy n pha bo xin vt Cng tc n pha, ct loi iu khin bng chn thng c b tr di sn bung li pha bn tri bn p ly hp. Kho in thng c bn nc - Nc 0 (LOCK): V tr ct in; - Nc 1( ACC): Cp in hn ch; v tr ng c khng hot ng nhng vn cp in cho rai ct xt, bng ng h, chm thuc ; - Nc 2 ( ON ): V tr cp in trn tt c cc loi xe t; - Nc 3 ( START) : V tr khi ng ng c. Khi khi ng ng c xong cha kho t ng quay v nc 2. 1.2.4. Kho in kho in khi ng hoc tt ng c. kho in thng c b tr bn phi trn v trc li, hoc t trn thnh bng ng h pha trc mt ngi li. 1.2.5. Bn p li hp ( bn p cn) Bn p ly hp ng, m ly hp nhm ni hoc ngt ng lc t ng c n h thng truyn lc. N c s dng khi khi ng ng c hoc khi chuyn s. Bn p li hp c b tr pha bn tri ca trc li 1.2.6. Bn p phanh ( phanh chn) Bn p phanh iu khin s hot ng ca h thng phanh nhm gim tc , hoc dng hn s chuyn ng ca t trong nhng trng hp cn thit. Bn p phanh c b tr pha bn phi trc li gia bn p ly hp v bn p ga. 1.2.7. Bn p ga

Bn p ga dng iu khin m ca bm ga (i vi ng c xng), thay i v tr thanh rng ca bm cao p (i vi ng c diezel). Bn p ga c s dng khi cn thay i ch lm vic ca ng c. Bn p ga c b tr pha bn phi trc li, cch bn p phanh 1.2.8. Cn iu khin s ( Cn s) Cn s iu khin tng hoc gim s cho ph hp vi sc cn chuyn ng ca mt ng, gi s mo s 0 v gi s li trong nhng trng hp cn thit. Cn s c b tr pha bn phi ca ngi li 1.2.9. Cn iu khin phanh tay Cn iu khin phanh tay iu khin h thng phanh tay nhm gi cho t ng yn trn ng c dc nht nh ( thng s dng khi dng hoc xe). Ngoi ra cn s dng h tr phanh chn trong nhng trng hp cn thit . Cn iu khin phanh tay c b tr bn phi ngui li 1.3- MT S B PHN IU KHIIN THNG DNG KHC 1.3.1. Cng tc iu khin gt nc Cng tc iu khin gt nc dng gt nc bm trn knh .Cng tc ny c s dng khi tri ma, khi sng m , hoc khi knh chn gi b bn, m . Cng tc ny thng c bn nc : nc 0 l ngng gt; nc 1 l gt tng ln mt ; nc 2 l gt chm ; nc 3l gt nhanh . Ch : C th ko cng tc gt nc ln trn iu khin vic phun nc ra knh 1.3.2. Cc loi ng h v n bo trong bng ng h Bng cc loi ng h v n bo c b tr trc mt ngi li . - ng h tc : biu th s Km xe t chy trong mt gi, trong ng h c b phn hin th bo tng qung ng v qung ng xe t chy. - ng h o s vng quay ng c (vng/pht). Th hin tc quay ca ng c tnh bng 1000v/pht - ng h bo mc nhin liu. - ng h bo nhit nc lm mt. - n phanh: - n bo du bi trn - n ca xe - n np bnh c-quy 1.3.3. Mt s b phn iu khin khc - Cng tc iu ha nhit - Radio cassette - Nt bm ng m t ng knh ca s - B phn iu khin m cp sau, cab - B phn iu khin m np thng nhin liu - B phn iu chnh v tr gh ngi li xe, gh khch

CHONG 2

K THUT C BN LI XE T
I KIM TRA TRC KHI A XE T RA KHI CH
Trc khi a xe t ra khi ch , ngi li xe phi kim tra y cc ni dung sau: Cc ni dung kim tra trc khi khi ng ng c. p sut hi lp, mn hoa lp v bn ca lp. S r r ca du, nc hoc cc loi cht lng khc. S hot ng ca cc ca knh, gng chiu hu v cc loi n chiu sng. an ton ca khu vc pha trc, pha sau, hai bn thnh v di gm xe (khng c chng ngi vt hoc ngi i b...)

II- IU CHNH GH NGI V GNG CHIU HU

1 . iu chnh gh ngi li xe T th ngi li xe c nh hng n sc khe, thao tc ca ngi li xe v s an ton chuyn ng ca xe t. Do vy, cn phi iu chnh gh li cho ph hp vi tm thc ca mi ngi. Vic iu chnh gh li dch ln trn hoc li xung di c thc hin bng cch ko cn iu chnh di gm gh (2.26-1) Vic iu chnh gc ca m ta c thc hin bng cch ko cn iu chnh hoc xoay nm iu chnh pha bn tri gh li (hnh 2.26-2) Sau iu chnh phi m bo nhng yu cu sau: Chn p ht hnh trnh cc bn p ly hp, phanh v ga m u gi vn cn hi chng. 2/3 lng ta nh vo m li. C t th ngi thoi mi, n nh, 2 tay cm 2 bn vnh v lng li, mt nhn thng v pha trc, hai chn m t nhin. Ngoi ra ngi li xe cn ch s dng qun o cho ph hp khng nh hng n cc thao tc li xe.

2. iu chnh gng chiu hu

Ngi li xe cn iu chnh gng chiu hu trong bung li v ngoi bung li (c pha bn phi v pha bn tri) sao cho c th quan st c tnh trng giao thng pha sau, pha bn tri v bn phi ca xe t (hnh 2.28). Cn ch vic chnh gng trong lc xe t ang chuyn ng l rt nguy him.

3. Ci dy an ton Ko dy an ton qung qua ngi nh hnh 2.29.

III. PHNG PHP S DNG V LNG LI : 1. Phng php cm v lng li :

d iu khin hng chuyn ng ca xe t, ngi li xe cn cm v lng li ng k thut. Nu coi v lng li nh chic ng h th tay tri nm vo v tr t (9-10)gi, tay phi nm vo v tr t (2-4) gi, 4 ngn tay m vo vnh v lng li, ngn tay ci t dc theo vnh v lng li (hnh 2.30)

Yu cu: Vai v tay th lng t nhin, y l t th thun li li xe lu khng mt mi v d thc hin cc thao tc khc. Ch : Trong khong gii hn nu trn, ty theo gc nghing v lng li ca tng loi xe ngi li cn la chn v tr cm cho ph hp.

2. Phng php iu khin v lng li :

Khi mun cho xe t chuyn sang hng no th phi quay v lng li sang hng (c tin ln li). Mc quay v lng li ph thuc vo mc yu cu chuyn hng.

Kh xe t chuyn hng xong, phi tr li kp thi n nh theo hng chuyn ng mi. Mun quay v lng li v pha bn phi th tay phi ko, tay tri y theo chiu kim ng h (hnh2.30-1). Khi tay phi chm vo sn, nu mun ly li tip th vut tay phi xung di (hnh 2.31-2); ng thi ri v lng li nm vo v tr (9-11) gi (hnh2.31-3). Tay tri tip tc y vnh v lng li xung di v tr (5-6) gi (hnh 2.31-4); ng thi ri tay li nm vo v tr (9-10) gi (hnh 2.31-5).

Mun quay v lng li v bn tri th tay tri ko, tay phi y ngc chiu kim ng h. Khi tay tri chm sn, nu mun ly li tip th vut tay li xung di v tr (6-7) gi ng thi ri v lng li nm vo v tr (1-3) gi. Tay phi tip tc y vnh v lng li xung di v tr (6-7) gi, ri tay phi nm vo v tr (1-3) gi. Khi vo vng gp cn ly nhiu li th cc ng tc li lp li nh trn.

IV- PHNG PHP IU KHIN BN P LY HP

1. Phng php p bn p ly hp Khi p bn p ly hp th s truyn ng lc t ng c n h thng truyn lc b ngt. p bn p ly hp (ct ly hp) c dng khi xut pht, khi chuyn s, khi phanh. Khi p bn p ly hp 2 tay nm vnh v lng li, ngi li xe ngi mt nhn thng pha trc, dng mi bn chn tri p mnh bn p xung st sn xe (gt chn khng dnh vo sn xe). Lc ny s truyn ng lc t ng c n hp s b ngt. Yu cu p bn p ly hp phi dt khot. Ch : Qu trnh p bn p ly hp thng c chia lm 3 giai on: giai on p ht hnh trnh t do, giai on p ht 1 na hnh trnh v giai on p ht hnh trnh. 2. Phng php nh bn p ly hp Nh bn p ly hp l ni chuyn ng t ng c n h thng truyn lc. ng c khng b tt t ngt, xe t chuyn ng khng b rung git, khi nh bn p ly hp cn thc hin theo trnh t sau: - Khong 2/3 hnh trnh u nh nhanh cho a ma st ca ly hp tip gip vi bnh Khong 1/3 hnh trnh sau nh t t, tng dn m men quay truyn t ng c n h thng truyn lc. Ch : Khi nh ht bn p ly hp phi t chn xung sn xe, khng nn thng xuyn t chn ln bn p trnh hin tng trt ly hp. V - PHNG PHP IU KHIN CN S 1. V tr s ca mt s loi xe t

Cc loi xe t khc nhau thng c v tr s khc nhau. V tr cc s c ghi trn nm cn s. Khi li loi xe no cn phi tm hiu k v tr s ca loi xe . V tr s ca mt s loi xe t c trnh by (hnh 2-34)

2. Phng php iu khin cn s Khi iu khin cn s s lm thay i s n khp gia cc bnh rng trong hp s, lm thay i sc ko v tc chuyn ng ca xe t. chuyn s ngi li xe t lng bn tay phi vo nm cn s, dng lc ca cnh tay a cn s t s ang hot ng v s "0", ri t a cn s vo v tr s ph hp. Trc khi vo s li (R) phi thc hin thm thao tc ph m kha hm. Ch : Khi i s c th p ly hp 2 ln, p ln u a cn s v s "0", p ln 2 a cn s t s "0" vo ca s cn s dng (nhng ch phi p lin k). Yu cu: Mt nhn thng. Thao tc nhanh, dt khot, khi xong a tay v nm vo vnh v lng li. Di y trnh by cc thao tc chuyn s ca hp s c 5 s tin v 1 s li:

- T s "0" sang s "1": s "0" - khng c bnh rng no n khp, xe t khng chuyn ng. S "1" - lc ko ln nht nhng tc chm nht. S "1" c dng khi bt u xut pht hoc khi leo dc cao. chuyn t s "0" sang s "1", ngi li xe ko nh cn s v pha ca s "1" ri y vo s "1" (hnh 2.36-1). - T s "1" sang s "2": s "2" - so vi s "1" lc ko nh hn nhng tc ln hn. chuyn t s "1" sang s "2", ngi li xe ko nh cn v s "0" sau y vo s "2" (hnh 2.36.2). - T s "2" chuyn sang s "3": s "3" so vi s "2" lc ko nh hn nhng tc ln hn. chuyn t s "2" sang s "3" ngi li xe y cn s v s "0", sau y vo s "3" (hnh 2.36-3)

- T s "3" chuyn sang s "4": s "4 so vi s "3" lc ko nh hn nhng tc ln hn. chuyn t s "3" sang s "4" ngi li xe y cn s v s "0", sau y vo s "4" (hnh 2.36-4) - T s "4" sang s "5": s "5" - so vi s "4" lc ko nh hn nhng tc ln hn. chuyn t s "4" sang s "5", ngi li xe ko cn s v s "0", sau y nh sang ca s "5" (hnh 2.36-5). - Vo s li: s li dng khi li xe. vo s li, t v tr s "0" ngi li xe ko cn s v pha ca s li, sau y vo s li (2.36-6).

3. iu khin hp s t ng
Trn loi xe ny khng c bn p ly hp. H thng s trn hoc t ng s thc hin cc thao tc ng ngt ly hp v thao tc chuyn s. Ch khi tin, li, leo dc, dng xe mi cn thao tc chuyn s ca ngi li xe. Theo hng mi tn xanh trn np hp s khng cn n nt cng thao tc c. P: xe hoc khi ng ng c. R: S li. N: S "0" (khi khi ng ng c c th v s "0", nhng khi ng v tr P l tt nht). D: S tin dng chy bnh thng.

Dng khi phanh ng c hoc khi vt dc cao.

L: Dng khi cn phanh ng c vi hiu qu cao hoc khi vt dc cao hn. Ch : Khi gi s D tin (hoc s R li), phi gi cht chn phanh v kim tra li xem c b nhm s khng ri mi c cho xe ln bnh. Khi dng xe m ci s P hoc s N cn p phanh chn nu khng xe vn c tin (hin tng xe t chuyn ng), trng hp cn thit phi ko phanh cho an ton. Nu xung dc di phi ci s 2 hoc s L. Khi xe phi ci s P v ko phanh tay

VI. IU KHIN BN P GA
iu khin bn p ga nhm duy tr hoc thay i tc chuyn ng ca xe t cho ph hp vi tnh trng ng giao thng thc t. 1. ng tc t chn ln bn p ga Khi iu khin ga, t 2/3 bn chn phi ln bn p ga, gt chn t ln sn bung li lm im ta, dng lc mi bn chn iu khin bn p ga. (hnh 2.38)

2. iu khin ga khi khi ng ng c khi ng ng c cn tng ga. Ngi li xe dng mi bn chn n bn p ga xung di cho n khi ng c hot ng (n). Sau gim ga ng c chy ch khng ti bng cch t t nhc mi bn chn, l xo hi v s y bn p ga v v tr ban u. 3. iu khin ga xe t khi hnh.

Xe t ang c sc rt ln, khi hnh c phi tng ga tng sc ko. Nu ti trng ca xe t hoc sc cn ca mt ng cng ln th ga phi cng nhiu ng c khng b tc. 4. iu khin ga thay i tc chuyn ng ca xe t - iu khin ga tng tc t: p ga t t tc ca xe t tng dn (hnh 2.39)

- iu khin ga gim tc t: Nh ga t t, tc ca xe t gim dn (h 2.40)

- iu khin ga duy tr tc chuyn ng: nhn ng h tc , iu chnh bn p ga xe t chy vi tc u. Nu gi nguyn bn p ga, xe t s chy lc nhanh lc chm ty theo sc cn chuyn ng ca mt ng. (hnh 2.41).

5. iu khin ga gim s Khi chuyn t s cao v s thp, cn tng ga (v ga) bo m ng tc khi gi s, trnh hin tng ku, kt hot st m rng ca bnh rng trong hp s.

VII. IU KHIN BN P PHANH

1. p bn phanh Mun p phanh phi chuyn chn phi t bn p ga sang bn p phanh. Khi p phanh gp, dng mi bn chn p mnh vo bn p phanh, gt chn khng dnh xung sn xe (hnh 2.43).

Dn ng phanh t thng c 2 loi ch yu: du v kh nn. - i vi dn ng phanh kh nn: t t p bn p phanh cho n khi tc xe t gim theo mun. - i vi dn ng phanh du: cn p phanh 2 ln, ln th nht p 2/3 hnh trnh bn p v nh ra ngay, ln th 2 p ht hnh trnh bn p. .2. Nh bn p phanh Sau khi phanh, phi nhanh chng nhc chn khi bn p phanh chuyn v bn p ga.

VIII. IU KHIN PHANH TAY

Phanh tay s dng ch yu khi dng, xe. Khi c nhu cu s dng phanh tay, dng lc tay phi ko cn iu khin phanh tay ht hnh trnh v pha sau.

Khi khng c nhu cu s dng phi nh phanh tay, dng lc tay phi bp kha hm y tay phanh v pha trc ht hnh trnh. Nu kha hm b kt cng phi ko phanh tay v pha sau 1 cht ng thi bp kha hm.

IX. PHNG PHP KHI NG V TT NG C

1. Kim tra trc khi khi ng ng c bo m an ton v tng tui th ca ng c, trc khi khi ng (ngoi nhng ni dung kim tra phn trc khi a xe t ra khi ch ) ngi li cn kim tra thm cc ni dung sau: - Kim tra mc du bi trn trong mng du (cc te du) ca ng c bng thc thm du, nu thiu th b sung mc quy nh. - Kim tra mc nc lm mt, nu thiu thm cho (s dng dch lm mt, nc sch). - Kim tra mc nhin liu trong thng cha. - Kim tra cht ca u ni (u boc) cc c quy. .2. Phng php khi ng ng c. Khi ng ng c c 2 cch: bng tay quay v bng my khi ng. a. Khi ng bng my khi ng

Trnh t khi ng ng c c thc hin nh sau: - Ko cht phanh tay gi t ng yn. - p ht hnh trnh bn p ly hp.

- a cn s v v tr s 0 (s mo). - p phanh kim tra s lm vic ca h thng phanh. - p phanh v gi bn p ga 1/3 hnh trnh i vi ng c xng v ht hnh trnh i vi ng c diezel. - Vn cha kha in n v tr khi ng (start), khi ng c n (nghe bng tai hoc ng c n th n khi ng tt) lp tc bung tay cha kha s t m v v tr cp in (on). Ch : - Mi ln khi ng khng c qu 5 giy, sau 3 ln khi ng m ng c khng n th phi dng li kim tra h thng nhin liu v h thng nh la sau mi tip tc khi ng. - Nu va xoay cha kha khi ng va p ga nhiu ln th ng c cng kh n. - Nu ng c kh n m tip tc xoay cha kha th d hng my khi ng. Cch khi ng ng c diezel: - Xoay cha kha n v tr cp in "on": n d nhit bt sng. - i khi n d nhit tt, xoay cha kha sang nc khi ng "start" b. Khi ng bng tay quay Trn mt s loi xe t c b tr b phn khi ng bng tay quay. Khi ng ng c bng tay quay thng ch s dng khi c quy yu, xe t khng khi ng c bng khi ng in. m bo an ton trc khi khi ng ng c bng tay quay phi ko cht phanh tay, chn xe chc chn, a cn s v v tr s "0", quay trc khuu quay t 10-15 vng a du ti cc b mt ma st. Vn cha kha in theo chiu kim ng h ni mch in t ngun cung cp cho cc ph ti, p ga khong 1/3 hnh trnh. Khi quay, ngi li xe ng chch mt gc 45 so vi ng tm ca tay quay, tay quay pha di hai tay nm chc tay quay v dt mnh t di ln. Nu ng c cha n cn thc hin li cc ng tc nu trn. Ch : Khi ng ng c bng tay quay tt nht l c 2 ngi, 1 ngi ngi bn bung li, mt ngi quay. 3. Phng php tt ng c Trc khi tt ng c cn gim ga ng c chy chm t 1-2 pht i vi ng c xng v n 5 pht i vi ng c diezel. Khi tt ng c xng th xoay cha kha in ngc chiu kim ng h tr v nc cp in hn ch (ACC) sau xoay cha kha v nc kha (LOCK) v rt cha kha ra ngoi. Khi tt ng c diezel dng phng php kha ng cung cp nhin liu n bm cao p.

X. PHNG PHP KHI HNH

Phng php ng bng
Mt trong nhng vn c bn trong k thut li xe l khi hnh v dng xe. khi hnh v dng xe ng k thut cn bit phi hp nhp nhng gia bn p ga v bn p ly hp. Nu s phi hp khng tt th ng c d b tt hoc b rung git. Khi khi hnh (ng c ang n) cn thc hin cc thao tc theo trnh t sau: - Kim tra an ton xung quanh xe t.

- p ly hp ht hnh trnh.

- Vo s "1": vo s chnh xc.

- Nh phanh tay: Khi n tt l phanh tay nh ht.

- Kim tra li an ton xung quanh xe, bo hiu bng ci, n trc khi xut pht.

- Tng ga mc xut pht.

- Nh t t n 1/2 hnh trnh bn p ly hp (nh na ly hp) v gi trong khong 3 giy, sau va tng ga va nh ht ly hp cho xe t chy.

XI. PHNG PHP GIM TC

1. Gim tc bng phanh ng c Khi xe t ang chuyn ng trn ng, mun gim tc cn nh ht bn p ga ng c lm vic ch khng ti. Lc ny qun tnh v ma st trong h thng s lm gim tc chuyn ng ca t. Bin php ny gi l phanh ng c.

Khi xung dc cao nguy him hoc chy trn ng trn ly, bo m an ton cn s dng phng php phanh ng c, cng gi s thp, hiu qu phanh cng cao. 2. Gim tc bng phanh t

- Phanh gim tc : Nh bn p ga phanh ng c ri chuyn chn t bn p ga sang bn p phanh v p phanh vi mc ph hp tc xe t gim theo yu cu. Trng hp ny khng nn ct ly hp.

- Phanh dng xe t: Nu phanh chng ngi vt cn xa th phanh nh; nu cch chng ngi vt qu gn phi p phanh gp. ng c khng b tt, khi phanh phi tt ly hp. 3. Gim tc bng phng php phanh phi hp Khi t chuyn ng xung dc di hoc trn ng trn ly, bo m an ton cn phi hp va phanh ng c (v s thp), va phanh chn, thm ch trong 1 s trng hp nguy him phi s dng c phanh tay.

XII. PHNG PHP DNG XE

Khi xe t ang chy trn ng, mun dng hn cn gim tc bng cch p phanh v gim s. Trnh t dng xe thc hin nh sau: - Kim tra an ton xung quanh.

- Ra tn hiu dng xe: bt xin ng phi.

- Kim tra li an ton, c bit l pha sau.

- Nh bn p ga.

- p phanh v tm ch xe thch hp.

- p ly hp ghm bn p phanh: Khi xe t gn n ch , cn p ly hp cho ng c khi tt, sau p phanh c nh xe vo ch .

- Ko cht phanh tay.

- Ci s: ng bng v dc ln th ci s "1"; ng bng v dc xung th ci s li.

- iu chnh v lng li cho bnh xe trc hng vo pha trong. - Tt ng c. - Nh ly hp.

- Nh bn p phanh.

- Rt cha kha, xung xe v kha ca. Khi cn thit th chn bnh xe.

XIII. THAO TC TNG V GIM S.

1. Thao tc tng s

Khi xe t chuyn ng n on ng tt, t c chng ngi vt th c th tng s tng dn tc chuyn ng cho ph hp vi sc cn ca mt ng. Phng php tng s c thc hin nh sau: - p bn p ga: p mnh tng tc (ly ). - p bn p ly hp, ng thi nh ht bn p ga: nhc hn chn khi bn p ga. - Tng s: vo cc s, yu cu thao tc nh nhng. - T t nh bn p ly hp, ng thi tng ga.

Ch : - T s 1 sang s 2: nh ly hp chm. - T s 2 sang s 3: nh ly hp hi nhanh. - T s 3 sang s 4: nh ly hp nhanh. - T s 4 sang s 5: nh ly hp nhanh. - Cn tng s theo th t t thp n cao.

2. Gim s.
Khi xe t chuyn ng n on ng xu, o dc (c sc cn chuyn ng ln) th phi gim s tng lc ko cho xe t. Phng php gim s c thc hin nh sau: - Nh bn p ga, p bn p ly hp: p ht hnh trnh bn p ly hp, nh ht ga. - a cn s v s 0, tng ga v v s, chuyn s dt khot.

- T t nh bn p ly hp v t t tng ga. Ch : - Cn gim s theo th t t s cao n s thp. - Thi im gim s ph hp l khi thy ng c hot ng yu i (do tc v s khng ph hp).

XIV. PHNG PHP LI XE T

1. Kim tra an ton khi li xe t

iu khin xe t chuyn ng li kh hn tin v: - Khng quan st c chnh xc pha sau: - Kh iu khin ly hp. - T th ngi li khng thoi mi. Do vy, vic ch n an ton khi li xe t l rt quan trng. Phng php kim tra c thc hin bng cc cch: 1- Xung xe quan st. 2- Nhn ra xung quanh.

3- M ca xe quan st. 4- Nh ngi khc ch dn.

2. Phng php li xe t
- T th li ng khi li: Nm tay vo phn trn ca v lng li, quan st gng chiu hu; cho php c th ngonh hn mt ra sau hoc th hn u ra ngoi quan st.

- iu chnh tc khi li: V phi u khin xe t trong t th khng thoi mi, kh phn on thao tc chnh xc, do vy cn cho xe t li tht chm. Mun cho xe chy chm, c th lp li thao tc ct, nh ly hp lin tc, hoc thc hin p na ly hp, ng thi gi nh chn ga. - i v chnh hng khi li: kh thy xe t i chch hng, phi t t chnh li tay li, trng hp cn thit phi dng li ri tin ln chnh li hng li.

XV. PHNG PHP QUAY U XE

m bo an ton khi quay u xe, ngi li xe phi quan st v thc hin cc thao tc theo trnh t sau: - Quan st bin bo hiu bit ni c php quay u. - Quan st k a hnh ni chn quay u. - La chn qu o quay u xe (tin, li) cho thch hp. - Thc hin quay u xe vi tc nh nht. - Thng xuyn bo tn hiu, tt nht c ngi bo hiu pha sau. Nu quay u xe ni c a hnh nguy him th a u xe v pha nguy him a ui xe v pha an ton v thc hin tin, li lin tc cho n khi quay c u xe. Ch : Khi dng xe li tin v li nn s dng c phanh chn v phanh tay, nu cn thit chn c bnh xe m bo an ton.

XVI. PHNG PHP LI XE T TIN V LI HNH CH CHI

y l phong php dng rn luyn k nng thc hnh li xe t. 1. Hnh ch chi thc hnh li xe t Kch thc hnh ch chi thc hnh li xe t tin va li (ty theo tng loi xe) c tnh: L=1,5a; B=1,5b.

Trong : a: chiu di ca xe t b: chiu rng ca xe t 2. Phng php li xe t tin qua hnh ch chi Khi li xe t tin qua hnh ch chi ly cc im B', C', D' lm im chun. Khi hnh v cho xe xut pht vo hnh bng s ph hp, tc n nh, cho xe tin st vo vch tri vi khong cch (gia bnh xe v vch) t 20 n 30cm. Khi chn n pha trc u xe ngang vi im B' th t t ly ht li sang phi. Khi quan st u xe va cn vi 2 vch th t t tr li sang tri, ng thi iu chnh cho xe tin st vo vch phi vi khong cch t 20 n 30cm. Khi quan st thy chn n pha trc u xe ngang vi im C' th t t ly ht li sang tri. Khi u xe cn vi 2 vch th t t tr li sang phi, ng thi iu chnh cho xe tin st vo vch tri vi khong cch t 20-30cm. Tip tc thao tc nh trnh by a xe tin ra khi hnh. 3. Phng php li xe t li qua hnh ch chi Khi li xe t li qua hnh ch chi ly im D, C v B lm im chun. Quan st gng chiu hu xc nh hng li ca xe, xc nh khong cch bc u gia bnh xe v vch c bin php iu chnh cho thch hp. Gi s li, cho xe chy tc chm, ng thi t t iu khin cho xe li li st vch phi vi khong 20-30cm. Khi quan st thy im D cch bnh xe sau khong 20-30cm th ly ht li sang phi, ng thi quan st gng chiu hu tri. Khi thy im C xut hin trong gng th t t tr li sng tri, ng thi iu chnh khong cch gia bnh xe sau v im C vi khong cch t 20-30cm. Khi im C cch bnh xe sau khong cch t 20-30cm th ly ht li sang tri. Tip tc thao tc nh trnh by trn li xe ra khi hnh.

CHNG 3 LI XE T TRN CC LOI NG KHC NHAU 1. Li xe trn bi phng:

Bi phng cho php ngi li xe t luyn tp tng, gim tc xe, chuyn hng i ca xe, gm: i thng, vng tri, vng phi, gip cho ngi li xe lm quen vi cch cn ng, cch xc nh mt ng trc khi li xe trn ng cng cng. 1.1. Li xe i thng. Mun li xe i thng, trc ht phi xc nh c mt ng thng lm tm ng tng tng, li xe sao cho tm vnh tay li, mt im gia thn ngi ngi li (hng cc o gia ngc ngi li) v mt im trn ng tng tng chiu ra pha trc hp thnh mt ng thng lun trng hoc song song vi ng tm ca ng xc nh. 1.2. Cch li xe chuyn hng. a) Li xe chuyn hng sang bn phi. Trc khi cho xe vng bn phi, phi quan st chng ngi vt pha trc nhn gng pha sau, dng tn hiu xin ng, nu thy an ton mi cho xe thay i hng. Khi li xe chuyn hng sang phi, tay phi ko, tay tri y vnh tay li quay theo kim ng h n khi xe chuyn ng ng phn ng nh th t t tr li v gi n nh cho xe chuyn ng theo hng i. b) Li xe chuyn hng sang tri. Quan st pha trc, pha sau tay tri ko, tay phi y vnh tay li quay ngc chiu kim ng h, khi xe i vo ng phn ng th t t tr li tay li v gi n nh cho xe chuyn ng theo hng i.

Khi li xe thay i hng khng nn i s.

2. Li xe trn ng bng.
2.1. Khi nim phng php cn ng m bo an ton trong qu trnh xe hot ng trn ng, ngoi cc yu t nh tnh trng k thut xe, cht lng ng s, thi tit, i hi ngi li xe phi c phng php li xe i chnh xc trn cc loi ng. p ng c yu cu trn, i hi ngi li xe phi bit phng php cn ng xc nh c v tr v ng i ca xe. Cn ng l phng php xc nh v tr v ng i ca xe trn ng. 2.2. C s cn ng. a) Xc nh mt ng: Lm c s xc nh tim ng. - ng tri nha hoc b tng: Mt ng c xc nh l ton b phn c tri nha hoc b tng tnh theo chiu rng ca ng. - ng cp phi: Mt ng c xc nh l ton b cp phi tnh theo chiu rng ca ng. b) Xc nh tim ng: Lm c s cn ng. - Mt ng c sn vch k: Trc tim ng c xc nh l vch k ng l nhng vch dc t qung gia mt ng. - Mt ng cha c vch k: Trc tim ng l ng tng tng do ngi li xe tng tng chia i mt ng lm hai phn bng nhau. 2.3. Phng php cn ng. a) Phng php chung: Cch cn ng ch y l cn c vo khong cch t v tr ca ngi ngi li ti mt im chun trn mt ng, im chun y l im thuc ng thng i qua tim ng. Trong qu trnh xe chuyn ng, im y lun di chuyn ph thuc vo tc v hng chuyn ng ca xe. b) Cch xc nh v tr ca xe i trn ng. - Xe i phn ng bn phi: im cn l v tr ca ngi li chiu xung mt ng, lch sang bn phi tim ng l xe ang i sang phn ng bn phi, nu v tr ngi li cng cch xa trc tim ng v bn phi th xe cng i sang phn ng bn phi nhiu hn. - Xe i gia ng: im cn l v tr ca ngi li lch sang bn tri tim ng v cch bn tri tim ng 35- 45 cm. Nu ngi li thy v tr ngi ngay st vi tim ng l xe ang i ng gia ng. - Xe i sang phn ng bn tri: im cn l v tr ca ngi li lch hn sang bn tri tim ng v cch tim ng > 45 cm. Nu ngi li cng cch xa trc ng v pha bn tri th xe cng i sang phn ng bn tri nhiu hn. c) Cch xc nh hng chuyn ng ca xe trn ng. - Xe i song song vi hng ng: Qu o v tr ca ngi li chiu xung ng to thnh mt ng thng song song vi hng ng. Khi ngi li ch vic gi tay li n nh trong r cho php, xe s i song song vi hng ng - Xe i lch ra khi hng ng: Qu o v tr ca ngi li chiu xung ng hp thnh vi trc tim ng mt gc. Khi xe c chiu hng i ra l ng (hnh 1b). Ngi li xe phi iu chnh li hng chuyn ng ca xe bng cch chnh tay li cho chuyn ng ca xe song song vi hng ng, iu chnh xong phi tr li tay li xe chuyn ng n nh theo hng va iu chnh. 2.4. Phng php li xe trnh nhau. a) Trnh nhau trn ng.

Khi hai xe cn cch nhau ti thiu t 100-200 m, c hai xe u phi gim tc . Khi hai xe trnh nhau, ngi li xe phi chia ng lm hai phn v iu khin xe i ng phn ng ca mnh. Trn phn ng tng tng ca xe mnh, chia lm 3 phn bng nhau, im cn t tm ngi li chiu vi tm vnh tay li xung ng trng vi ng phn chia 1/3 th nht tnh t tim ng ra. b) Trnh nhau trn mt ng hp. Hai xe trnh nhau trn mt ng hp trc ht hai xe u phi gim tc , bn no thy pha xe mnh rng nn ch ng dng xe trc, khng nn c i vo ng hp gy cn tr giao thng. Xe i v pha sn ni nn trc gii phng mt ng, nu khng c ph xe, sau khi tt my phi xung chn li v lm hiu cho xe kia cn ng i qua. Khi sp trnh nhau v ang trnh nhau khng nn i s, hai tay cm vng tay li v iu khin cho xe i chnh xc. Khi xe nhng ng phi ngay ngn, khng nn chch u hoc quay thng xe ra ngoi. c) Trnh g v cc chng ngi vt trn ng. Cn c vo vt bnh xe trc bn tri v v tr ngi li, cn c vo v tr ca ngi li pha trong ca lp trc bn tri, nu ly tm ngi li chiu thng tm ca cnh tay tri xung mt ng l cch vt xe trc bn tri 10-15 cm (hnh 3)

3. Li xe trn ng phc tp.

ng phc tp l ng c ng ngi, ng xe, cht hp, cc tnh hung giao thng phc tp, c nhiu yu t nguy him bt ng. 3.1. Li xe trn ng phc tp ng ngi, ng xe. Khi n ng ng ngi, ng xe li xe phi thn trng, ch quan st mi tnh hung v c bin php x l linh hot, iu khin xe phi chnh xc, phi hp mau l gia chn ga, phanh, ly hp v tay li, nghim chnh chp hnh Lut giao thng ng b. 3.2. Li xe trn ng trn ly a, c im khi i trn ng trn ly: L lc bm ca bnh xe vi mt ng b gim nhiu do ng nn kh gi cho xe i ng hng, bnh xe d trt. b, Phng php iu khin xe i trn ng trn ly Trc khi cho xe i qua ng trn ly nn dng xe kim tra mc trn ly c phng php cho xe i qua ph hp. Nu c xch chng ly hoc xe c b tr cu trc ch ng, hp s ph hay b kho hm vi sai nn s dng v khi qua phi a cc c cu trn tr li v tr c. Nu c vt ca bnh xe trc i qua th vn gi vng tay li cho xe i ng vt bnh xe i trc, s dng s thp i chm qua. Khi i trn ng vng gi u ga, khng ly nhiu li, khng nh tay li ngot, khng phanh gp c th trn trt hoc quay xe. Nu b trn trt ngang nh th ly t li cho xe t t vo gia ng, nu trt nghim trng c th gim ti, o rnh hng vt bnh xe v pha an ton, gi s 1 cho xe tin vo rnh o theo hng i ln. Nu bnh xe b qu trn, cho xe li li v lt bng , gch v. vn lt c kh, rm... khng nn r ga c cho xe tin, v cng lm khot su s kh khn hn, nht l khi cu xe chm t. X bt hi lp cho xe i qua ng trn cng l bin php hu hiu. Khi xe qua ng trn ly phi bm p lc hi lp.

3.3. Li xe qua ng ngm. a. c m c bn. Trn ng ngp nc, xut hin m nc gia mt lp vi mt ng, nn lc bm ca bnh xe vi mt ng b gim, nhng lc cn ca xe tng ln, nu ng ct ngang dng nc chy th xe cn b y tri v pha h lu. b. Phng php li xe. Trc khi cho xe qua ng ngm cn kim tra chiu su ca mt nc tc ca dng chy, tnh hnh mt ng nh tt, xu, rng, hp, to, t, ct... Cn c vo c tnh ca xe c phng php cho xe qua. Trng hp mc nc qu su (nhng vn trong phm vi cho xe qua c) phi ko l chn gi kt nc, tho dy ai qut gi, ly tm kn bc ton b chia in, dy in, cc ni v a bnh in ln v tr cao, nt kn l kim tra du my, ni lng ng thot kh ti c x hay dng ng mm ni ca cui ng gim thanh ln cao. Khi xe qua ngm, nu mt ng rng cho xe i xin gc theo hng nc chy, mt ng trung bnh li xe i song song mp ng pha thng lu ngay t u. Cho xe qua ng ngm nn i s 1. Nu c cu ch ng trc v hp s ph nn s dng ngay, gi vng tay li, i u ga, trnh khng xe cht my gia dng, khng nn dng xe trn ng ngp nc. Nu gia chng b quay trn tm cch ko y xe v pha u ngm. Khng nn c tng ga phng ct xoy, ln su gia dng rt nguy him. Nu xe i on nn cho qua tng chic mt. * Ch : Sau khi i qua ng ngp nc, ta lp cc chi tit trn tr li v tr c, r cho m phanh kh m bo phanh c hiu lc mi c cho xe chy bnh thng. 3.4. Li xe ban m, sng m, ma, gi ln. a. c im c bn Khi li xe ban m v tri sng m, ma gi phm vi v cng n chiu sng c gii hn nn tm nhn hn ch, nh sng n b lo nht l khi c xe i ngc chiu lm ngi li lo mt. V vy khi li xe phi thn trng, ch chn ng , chn tc hp vi tm nhn v thc trng ng s m bo an ton. Trang b n vng cho xe khi gp sng m. b. Phng php li xe. Ban m nn cho xe chy gia ng (tr ng ph), xe chy ban m phi s dng tt c cc loi n chiu sng v n tn hiu soi ng, bo hiu. Tc di 30 km/h, nh sng n chiu cn xa 30 m. Tc trn 30 km/h nh sng chiu xa 100 m tr ln. Trong thnh ph, th x phi tt n pha bt n ct v n con. Khi xe bt n con v n hu. Trc khi trnh, nn chn ch rng v bng phng, gp ng hp hay c chng ngi vt nn bnh tnh, nhng nhn, cn thit nn ch ng dng xe trc. Khi cn xe cng nh khi khi hnh, v tm nhn hn ch nn bt n ri mi cho xe chuyn bnh v xe xong mi tt n, xe st l ng bn phi v phi c tn hiu n trc v sau xe. Xe chy ban m nu b tt n pha ct bt ng th phi bnh tnh gim tc , nh hng ng m iu khin xe dng li, xung xe quan st, a xe vo l ng sa cha. Khi li xe quay u xe hoc xe chy ng vng hp phi c ngi hng dn hoc xung quan st ri mi cho xe i. Li xe khi tri ma gi, sng m, ngi li dng n vng v gim tc ph hp tm nhn quan st v x l cc tnh hung an ton. Sau trn ma to phi quan st mt ng, phng ng st ln v st l bt ng. C th i gia ng hoc i lch v bn vch ni khi thy vng.

4. Li xe trn ng cao tc 4.1. c im c bn ng cao tc l ni on ng c cht lng tt, phng, rng v c phn chiu, mi chiu phn thnh nhiu ln xe quy nh cho cc cp tc . 4.2. Phng php li xe. Trn ng, ng cao tc, yu cu xe phi c tnh trng k thut tt, ngi li phi tuyt i chp hnh lut giao thng ng b. Vic khng ch tc ch yu bng ga v phanh nh khi pht hin t xa. V tc ln, nu ly li nhiu v phanh gp lm xe mt n nh rt nguy him. Nn cn c vo iu kin k thut v tc ca xe mnh i ng ln ng quy nh, quan st v cn ng xa, iu khin nh nhng. Khi mun chuyn ln xe ( chy nhanh hoc chm hn) phi thc hin tng, gim tc trong phm vi quy nh do vch k ng ch nh. Trc khi ra ln mi phi bt n tn hiu. Nu cn dng hoc xe phi gim dn tc v chuyn v ln xe quy nh cho cp tc thp. 5. Li xe trong thnh ph, th x, th trn. 5.1. c im c bn. Trong thnh ph, th x, th trn, ngi v phng tin tham gia giao thng i li a dng v phc tp, nhiu nt giao thng d b ch tc. ng gm nhiu loi, c ng chung cho c hai chiu, c ng mt chiu, ng mt chiu nhiu ln xe c cc vch k ng, nhiu bn bo tn hiu. 3.2. Phng php li xe. Cn bnh tnh, gim tc , thn trng quan st ngi v phng tin tham gia giao thng. Tay li phi linh hot, chun b sn sng phanh dng xe. Khng ch tc hp l, ph hp vi tnh trng ng s v gi khong cch vi xe khc ch ng. Ch quan st, tun theo cc tn hiu ch huy giao thng ca ngi, n v cc loi bin bo. Quan st rng, nhanh t cc hng, phn on tm l cc i tng tham gia giao thng d on cc tnh hung v a ra cch x tr ph hp.