Makine Vardiyası Tutma

T.C.
MLL ETM BAKANLII
DENZCLK
MAKNE VARDYASI TUTMA
Ankara, 2013
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. GEM DZEL MAKNESN SEYRE HAZIRLAMA VE ALITIRMA ........................ 3 1.1. Yalama Ya Devresini Hazrlamak ........................................................................... 3 1.1.1. Yan Istlmas...................................................................................................... 3 1.2. Makineyi Scak Tutmak ................................................................................................ 4 1.3. Tpleri Dreyn Etmek .................................................................................................... 4 1.4. Devredeki Valfleri Amak ............................................................................................ 6 1.5. Akaryakt Devresi Pompalarn altrmak ................................................................. 6 1.6. Rilif Valflar Gzden Geirmek .................................................................................... 6 1.6.1. Rilif Valve - Basn Drc Rilif Valflar .......................................................... 7 1.7. Torna ark Devreden Ayrmak ................................................................................... 7 1.8. Makineyi Basnl Hava ile altrmak ....................................................................... 7 1.9. Kontrol Musluklarn Kapatmak ................................................................................... 8 1.10. Kpr stne Rapor Vermek ..................................................................................... 8 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14 2. VARDYA SIRASINDA GZLEM YAPMAK ............................................................... 14 2.1. Yalama Ya - Soutma Suyu, Basn ve Scaklklarn Gzleme ........................... 14 2.2. Enjektrleri Kontrol Etme ........................................................................................... 15 2.3. ndikatr Diyagram Alma ve Deerlendirme ............................................................ 16 2.3.1. ndikatr Aletini altrma ve Diyagram Alma ................................................. 16 2.3.2. ndikatrn Bakm (ndikatr Diyagramn Bakm) ........................................... 17 2.3.3. Kaver zerinde ndikatr Musluu ..................................................................... 18 2.3.4. ndikatr Kamlarn Ayarlanmas ......................................................................... 18 2.3.5. Alnan Diyagramlarda Hatalarn Okunmas ........................................................ 20 2.3.6. Ak Diyagramlarda Hata Arama ........................................................................ 22 2.4. Mekanik Yadanlklar Denetlemek ........................................................................... 24 2.5. Kompresyon ve Yanma Basnlarn Kontrol Etme .................................................... 24 2.6. Sper arj Hava Scakln Kontrol Etme ................................................................. 24 2.7. Hava Tplerini Dreyn Etme ........................................................................................ 25 2.8. Devrelerde Bulunan Termometreleri Gzden Geirip Jurnale leme ........................ 26 2.9. Sintineleri Kontrol Edip Gerekirse Tahliye Etme ....................................................... 26 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 27 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 31 3. GEM DZEL MAKNESN DEVREDEN IKARMAK VE DURDURMAK .............. 31 3.1. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak ....................................... 31 3.2. Yakt Kolunu Stop Durumuna Getirme ...................................................................... 31 3.3. Piston Kafas Soutmasn Scaklk Fark 25oC Oluncaya Kadar altrma............ 32 3.4. Makine Kapal Kalacaksa Ceketlerdeki Soutma Suyunu Boaltma .......................... 32 3.5. Btn Damlalkl Yadanlklar Stop Etmek .............................................................. 33 3.6. Mekanik Yadanlk altrlarak Silindirleri Yalamak ........................................... 33 3.7. Tm alterleri Devreden karmak ............................................................................ 33 i
3.8. Varsa Srtnmeli Kaplinleri Ntr Hle Getirme ........................................................ 34 3.9. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak ....................................... 34 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 38 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 39 4. VARDYA ALACAK PERSONELN MAKNE DARESNE AT BLMES GEREKEN ESASLAR .............................................................................................................................. 39 4.1. Balast Sistemi, Yakt ve Su Tanklarnn Yerlerini Bilmek ......................................... 39 4.2. Ana, Yardmc Makineyle Kazanlara Ait Bilgi ve Donanmlar Tanmak.................. 40 4.3. Makinenin Cinsi, Beygir Gc, altrlmasn ve Durdurulmasn Bilmek ............. 41 4.4. Tatl Su ve Deniz Suyu Devrelerini almaya Hazr Hle Getirmeyi Bilmek .......... 41 4.4.1. Deniz Suyu Devreleri .......................................................................................... 41 4.4.2. Tatl Su Devreleri ................................................................................................ 42 4.5. Makine Dairesinde Bulunan Takm ve Malzemelerin Yerlerini ve Kullanmlarn Bilmek ................................................................................................................................ 42 4.6. Kumanda Tablolarndaki Deerleri ve aretleri Kolaylkla Okuyabilmek ................ 43 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47 5. VARDYA SIRASINDA OLUAN OLAANST DURUMLARI VARDYA ZABTNE (BA MHENDS) HABER VERMEK ............................................................ 48 5.1. Makine Ar Derecede Yklendiinde....................................................................... 48 5.2. Ya Basnc Normalin Altna Dnce ....................................................................... 49 5.3. Soutma Suyu Normalden Az Devrederse ................................................................. 49 5.4. Jeneratrler Normal artlarn Dnda alrsa ......................................................... 50 5.5. Devrelerin Herhangi Birinde Arza Meydana Gelmesi Hlinde ................................. 50 5.6. Makine zerindeki Yardmc Sistemlerin Grevlerini Yapmamas Hlinde Vardiya Zabitine Haber Verilmesi ................................................................................................... 53 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 54 RENME FAALYET6 .................................................................................................. 56 6. VARDYA SIRASINDA PERYODK BAKIM VE LEMLER YAPMAK ................. 56 6.1 Belirli Zaman Aralklarnda Hava Tplerini Dreyn Etmek ......................................... 56 6.2. Samp Tanktaki Yan Durumunu Kontrol Etmek ...................................................... 56 6.3. Gavernrdeki Ya Seviyesini Kontrol Etmek............................................................. 56 6.4. Ekspenn Tanktaki Su Seviyesini Kontrol Etmek ..................................................... 56 6.5. Silindiriler Arasndaki Egzoz Gazlar Scaklklar Farklysa Sebebini Aratrmak .... 57 6.6. Filtrelerdeki Basn Normalin Altndaysa Sebebini Aratrarak Normal alma Dzenine Getirmek ............................................................................................................ 57 6.7. Deniz Suyu ve Tatl Su Pompalarnn Salmastra Glendlerinin Szdrmazln Salamak ............................................................................................................................ 57 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 60 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 61 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 62 KAYNAKA ......................................................................................................................... 64
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Denizcilik Makine Zabitlii Makine Vardiyas Tutma Gemi de makine vardiyas tutma ilemlerinin anlatld renme materyalidir. 40/32 Gemi Yardmc Makineleri modln baarm olmak Ana makine operasyonu yapmak Genel Ama Uygun ortam salandnda vardiya tutma ilemlerini ilem srasna gre ve hatasz olarak yapabileceksiniz. Amalar
1. Gemi dizel makinesini seyre hazrlayp

MODLN AMACI altrabileceksiniz.
2. Gemide vardiya srasnda gzlem yapabileceksiniz. 3. Gemi dizel makinesini devreden karp
durdurabileceksiniz. 4. Makine vardiya alacak personelin makine dairesine ait bilmesi gereken esaslar renebileceksiniz. 5. Vardiya srasnda oluan olaanst durumlar vardiya zabitine haber verebileceksiniz. 6. Vardiya srasnda periyodik bakm ve ilemler yapabileceksiniz.
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME
Ortam: Donanml yardmc makineler atlyesi ve laboratuvar Donanm: Projeksiyon ve internet ortam Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak iii
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
iv
GR GR
Sevgili renci, Gemi dizel makinelerinin seyre hazrlanmalar ilk hareketleri, seyirde altrlmalar, seyirden sonra stop edilerek kapatlmalar, uzun sre kullanlmamalar, zaman zaman oluabilecek arzalar ve bu arzalarn giderilmesi nlemleri ve onarm yntemleri iletme personeli tarafndan ok iyi bilinmelidir. Dier makinelerde olduu gibi bir dizel makinesinin hareketli paralarnn kontrol, temizlik ve ayarlarnn yeniden dzenlenmesi gibi nedenlerle aralkl ya da periyodik olarak sklmeleri ve gzden geirilmeleri gerekir. Makinenin iki al arasnda geen sreye over-houl veya bakm sreleri ad verilir. Over-houl srelerini uzatmak, bakmndan makinenin belirli paralarnn dizayn ve bu paralarn yapmlarnda kullanlan malzeme ne kadar nemli ise iletme personelinin beceri ve yetenekleri de o derece nemlidir. Vardiya alacak personelin ie balamadan evvel makine personelinin yapaca iler hakknda tam bir malumat olmaldr. Buna gre yapaca ileri eksiksiz ve anlalr bir biimde makine jurnaline veya bakm tutum defterine kayt etmeyi bilmelidir. Makine personelinin vardiya srasnda ve bakm tutum srasnda ilk hareket noktas makine dairesinde emniyetli almay temin etmektir.
RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Gemi dizel makinesini seyre hazrlamay ve altrmay reneceksiniz.
ARATIRMA
Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan ve brorlerden internetten niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak paylanz.
1. GEM DZEL MAKNESN SEYRE HAZIRLAMA VE ALITIRMA

1.1. Yalama Ya Devresini Hazrlamak
Yalama ya pompas, makinenin seyre hazrlanmasnda gerekten nemli bir yardmc makinedir. Makine ilk harekete getirilmeden nce tm yataklarn iyice yalanm, ilk hareket scaklklarna gelmi olmas gerekir. Ayrca yalama ya iindeki kat yabanc maddelerin ayrlma ve streynerde tutulmalar iin belirli bir zaman aralna gerek vardr.
1.1.1. Yan Istlmas

Souk iklimlerde yalama ya scaklnn ykseltilmesi pompann almasna byk lde yardmc olur. Yalama ya filtreleri szgecin durumunu bir bakta gsteren birer basn gstergesiyle donatlmaldr. Yalama ya pompasn ya sump tanktan alnmas veya devrede gerekli basnc meydana getirememesinin nedeni, byk bir ounlukla yalama yan ok souk, buna bal olarak viskozitesinin yksek olmas ve emme borusuna hava szdrmasdr. Ya souk olduu zaman bu borulara hava girdiinin pek farkna varlmaz. Byle devrelerde yan pompaya ak srasnda byk bir vakum oluturulmaldr. Dolaysyla bu tr emme borularna hidrolik basn uygulanmaldr. Temiz yalama yann depoland tanklar genel olarak makine dairelerinin yksek bir yerine yerletirilir ve bu yadan yalama ya pompasnn emme borusunun test edilmesinde yararlanlabilir. Kural olarak nce emme borusunun sump tank tarafndaki en son valfi kapatlr. ou zaman iletmeciler bu i iin geminin limana gelmesinden hemen nceki zaman uygun grmektedirler. Mmknse dolam srasnda yalama yandan numune alnr ve ona iki misli kadar parafin katlr. Sonra bu karm bir para kurutma kdndan geirilir. 3
Kurutma kd zerinde kalan tortu miktar yalama yana yaklak olarak ne kadar yabanc madde ierdii hakknda iletmecilere bir fikir verir. Ana yataklar basnl devreden yalanrken sump tanktaki miktarla kyaslandnda kk saylabilecek bir miktar ya devrede dolatrlr. Genel olarak makineden kirli ve scak bir ekilde sump tanka dnen yalama ya, dibine yakn bir noktadan tanka girer. ekilen ya ise mmkn olduu kadar tankn i ksmnn en yksek yerinden salanr. Bunun nedeni en temiz yan en st ksmlarda bulunaca dncesidir. Tm s ump tanklar biri stte, dieri altta olmak zere iki emme valfyla donatlr. Genellikle bunlardan birincisi srekli olarak kullanlr ve ikincisi ise emer gency olarak tutulur. Temizlemek amacyla tank boaltmak iin bu valftan yararlanlr. stteki alcnn tank dibinden ykseklii yaklak olarak 300 mm ve alttaki alcnn ise 15-25 mmdir.
1.2. Makineyi Scak Tutmak

Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve ya scak tutulur. Ya scak tutarken ya seperatr asl grevi olan temizlemenin yannda stma ilemi de yapar. Makinenin tatl suyunu da devir daim eden pompa, suyu scak tutmak amal heaterden de geirir. Yalama yann makinenin i aksamn yalayabilmesi iin ya pompas altrlr ve makine torna arka balanr indikatr musluklar ak olmaldr (indikatr musluklar limanda hep ak kalmaldr). Bu ilem yapldktan sonra indikatr musluklar kapanmadan makine torna arktan ayrlr. Daha sonra indikatr musluklar ak iken kpr stne, makineyi tecrbe edeceim ihbar yaplr. ndikatr musluklar akken makineye hava aklr. Makinenin birka tur dnmesi salanr ve sirklasyon bittikten sonra indikatr musluklar kapatlr. Makine balatlabilir. Ana makine rhtmda ileri geri altrlr ve stop edilir. Gverte rhtmdaki balama halatlarn takviye etmitir. Kpr stnde nbeti gverte zabiti bulundurulur.
1.3. Tpleri Dreyn Etmek

Bu konuya deinmeden nce hava kompresrnn tanmn yapmak gerekir. Gemilerde ana makine ve yardmc makinelerin ilk altrlmalarnda kullanlan kompresrler (reciprocating) pistonlu ve iki kademede sktrmay tamamlayan dik (vertical), deniz suyu soutmal kompresrlerdir.
Resim 1.1: Hava tank zerindeki dreyn valfi
Tpleri dreyn etmek ayn zamanda, kompresrn ilk hareketini kolaylatrmaktadr. Gemilerde bulunan hava tpleri ortalama olarak 1m geniliinde ve 4 m uzunluundadr. Tpler, kompresrlerin bast havay souyarak iindeki nemi su olarak tpn iine brakmas ve ayrca bir para kompresr yalama yann devre yardmyla tplere dolmas sebebi ile dreyn edilir. Dreyn ileminde tpn en altndaki kk bir valf, ksa sreli ak tutularak bu birikintilerin atlmas salanr. Resim 1.1: Bu tpler dolu olduu zaman kompresr alt anda, tp ierisindeki basnca kar koymasnda glk ekebilir ve kompresrn mrnn azalmasna neden olur. Ayrca bu tplerin bakm ve tutumu iyi yaplmaldr. Belli periyotlar aralnda senelik sorveyrler tarafndan kontrol edilmelidir. Bu bakmlarn yannda da geminin liman veya seferdeyken ek bakmlar da gerekebilir. Bunun iin makine zabitinin belli aralklarla bu tplerin iine girip temizlemesi gerekir. Bununla birlikte yangn annda, bu tplerin hava olduunu dnrsek bu bizim iin byk bir tehlike demektir. nk sdan dolay gaz genlemek isteyecek ve dolaysyla tp byk bir patlamaya maruz kalacaktr. Bunun nlenmesi iinde tpler zerinde fusible plugs denilen elemanlar vardr. Bunlar yangn srasnda (100 oC) eriyerek iinde bulunan gaz tamamen dar atar. Bylece byk bir tehlike nlenmi olur. Kompresr ilk altrmada birinci ve ikinci kademe hava coolerlerinin drain (dreyn) valflar alr. Drain vaflarn aarak altrmak arttr. lk altrmada, kompresrn drain musluklarn aarak elektrik motorunun ok az yk ekmesini salar ve ayn zamanda devrede bulunan su ve ya dar atarak ar vuruntularla arzalanmasnn nne gemi olunur. Bu drain valflarn ama olay, otomatik olarak yaplr. Selenoid valflar, ilk hareketle birlikte alarak yukarda belirtilen yk hafifletme (elektrik motorunun rahat demarajn salamak) ve birikmi su ile yan dar atlmas salanm olur. 5
1.4. Devredeki Valfleri Amak

Gemi dizel makinesini altrmadan nce sistemdeki valflarn srayla almas gerekir. Bunlar srasyla deniz suyu kinistin valf, deniz suyu pompas valflar, ceket suyu sirklasyon pompas valf alr. Resim 1.2: Torna ark dilisini balayp makineyi torna arkta evirdikten sonra indikatr valf kapatlr. Yakt valflar alr ve ana makine hava start valfna kumanda edilerek makine start edilir.
Resim 1.2: Ana makine sistemlerindeki srayla alacak valflar
1.5. Akaryakt Devresi Pompalarn altrmak

Seperatrlerden gemi servis tanknda toplanm yakt booster pump yardm ile yakt pompalarna gnderilir. Enjektrlerin havalarn karmak iin booster pump altrrlr. Makine torna arkta kalmak art ile enjektrlerin hava karma valflar bir ka tur alarak yaktn kpksz olarak geldiini grdkten sonra kapatlr ve booster pump stop edilir.
1.6. Rilif Valflar Gzden Geirmek

Silindir kaverleri zerindeki tm basn giderme valflar gzden geirilmelidir. Bu valflar silindir maksimum basnlarna bal olarak yaklak 5085 barda veya maksimum basntan 10 bar daha yksek basnta aacak ekilde ayarlanmaldr. Ayrca rilif valflar yksek scaklktaki gazlarla temasta olduundan yuvalarnda tutma eilimindedir. Bu bakmdan rilif valflar ya bir levye aracl ile yay sktrlarak hareket ettirilmeli ya da yerinden sklerek temizlenmeli, onarlmal ve yeniden ayarlanarak yerine balanmaldr.
1.6.1. Rilif Valve - Basn Drc Rilif Valflar

Rilif valf kazan dramlarnn stne iki adet olarak monte edilir. Emniyet asndan zerlerinde kollar vardr. Ara sra valfn alp almad bu kolla kontrol edilir. ekil 1.1de kazanlarda kullanlan rilif (safety) valfi grlmektedir.
ekil 1.1: Rilif (safety) valf
1.7. Torna ark Devreden Ayrmak

Makinenin seyre hazrlanmasnda son ilem, torna ark makinesini altrmak ve dizel makinesini torna ark ile tam iki tur dndrmektir. Bundan sonra torna ark makineden ayrlmaldr. Torna ark makineden ayrmay unutmak ve makinenin basnl hava verilerek altrlmak, torna arka tm ile hasar verir ve volan evresindeki dilerin byk bir blm krlabilir. Modern gemilerde ilk hareket srasnda unutularak paralanmas tehlikesi olan byle bir durumu nlemek iin gvenlik nlemleri alnmtr. Byle makinelerde torna ark devrede iken makineye basnl hava ile ilk hareket havas verilmesi mmkn deildir.
1.8. Makineyi Basnl Hava ile altrmak

Ana makine seyre kmadan evvel torna arka bal olarak indikatr musluklar ak olmak kayd ile iki tur evrilir. Herhangi bir pistonun zerinde birikmi yakt ve/veya su bulunabilir. Bu suretle temizlenerek kaver atlamas, piston ve piston kolunun hasar grmesi nlenir. Zararl maddeler dar atldktan sonra indikatr musluklar kapatlr, yksek basnl yakt pompalarna yakt salayan yardmc yakt pompas altrlr.
Resim 1.3: Gemilerde kullanlan hava kompresrleri
altrma ncesi makine kontrolleri yapm ve almaya engel olacak bir durum ile karlalmamsa makine altrlabilir. Ana makine basnl hava ile altrlacaksa basnl hava, hava kompresrleri vastas ile temin edilir. Resim 1.3de grlen kompresrleri altrp starting havas tplere depolanr. Her ey hazrlandktan sonra havay 30 kg/cm kadar basn ile ana makineye genleme zamannda gndererek krank aftn dndrlerek makinenin almas salanr. Makine manevralarnn kpr stnden yaplmas durumunda, makine konsolu zerindeki manevra kolu, istenilen gaz limitinde tutulur. Kpr st bu durumda daha fazla yol veremez.
1.9. Kontrol Musluklarn Kapatmak

Makine ilk hareket iin uygun bir duruma getirildikten sonra kontrol musluklar kapatlmaldr. Resim 1.4
Resim 1.4: ndikatr musluklarnn grnm
1.10. Kpr stne Rapor Vermek

Btn dier ilemler yapldktan sonra kpr stne, makine seyre hazr raporu verilir.
UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak gemi dizel makinesini seyre hazrlayp altrnz.
lem Basamaklar
neriler
Karterin temizlenmesi iin yalama yan Bylece makine ilk harekete getirildii ya seperatrnden geirerek makinenin zaman yataklardaki ya basnc, kirli ilk harekete getirilmesinden 6 saat nce filtre veya streynerler nedeniyle dolatrmaya balaynz. drlmemi olur. Dolam srasnda yalama yann yaklak olarak 40 Streynerleri temizleyiniz. Cye kadar stlmas bir yandan iindeki yabanc maddelerin kolayca Disar streynerlerinin giri ve k ayrlmasn salar. taraflarna birer basn gstergesi ve emme streynerlerinin pompa tarafna bir Disar streynerlerinin eleman temiz vakum geycini kontrol ediniz. olduu zaman her iki gsterge eit basn; pis olduu zaman ise streynerin Streyner elamanlarn d taraflarnda pompa tarafna balanan geyci, k pislik yld zaman eleman yerinden tarafndaki geyten daha yksek basn dikkatle karnz. gsterecektir. Emme streynerlerinin elamanlar ok kirlendikleri zaman Eleman temizlemek iin iinde temiz vakum geyci normalden daha yksek yakt bulunan kabn iine sokunuz. vakum deerleri gsterecektir. Bu arada atklar fra ile temizlendikten sonra basnl hava ile eleman zerindeki Bu ilem srasnda streyner keysi iine ya artklarn gideriniz. yabanc maddelerin dmesine izin verilmemelidir. Sump tanklarda sadece pompann alc borusunu dolduracak kadar yalama ya Kullandnz kabn eni ap ve bulundurulmas doru deildir. boyunun elemann ap ve boyundan byk olmasna dikkat ediniz. Yalama devresindeki ya zaman zaman kontrol edilmeli ve gerekiyorsa tamamlanmaldr. Yalama ya yataklarda dolatrlmadan nce olduka uzun bir sre sump tankta kaldndan yabanc maddelerin yadan ayrlmas ve ya pompann alcsna erimeden nce tankn dibine kmesi ans vardr. 9
KONTROL LSTES Gemi dizel makinesini seyre hazrlamak ve altrmak iin yalama yanda aadaki ilemleri yapnz. Yaptnz uygulamay aadaki Kontrol Listesine gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Karterin temizlenmesi iin yalama yan ya seperatrnden geirerek makinenin ilk harekete getirilmesinden 6 saat nce dolatrmaya baladnz m? 2. Streynerleri temizlediniz mi? 3. Disar streynerlerinin giri ve k taraflarna birer basn gstergesi ve emme streynerlerinin pompa tarafna bir vakum geyini kontrol ettiniz mi? 4. Streyner elamanlarn d taraflarnda pislik yld zaman eleman yerinden dikkatle kardnz m? 5. Eleman temizlemek iin iinde temiz yakt bulunan kabn iine soktunuz mu? 6. Bu arada atklar fra ile temizlendikten sonra basnl hava ile eleman zerindeki ya artklarn giderdiniz mi? Evet Hayr
DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.
10
UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini altrp, seyre hazrlaynz. lem Basamaklar neriler
Gemi ana makinesini altrmadan Drain musluklar ayn zamanda su ve evvel, btn drain musluklarn anz. birikmi ya dar atabildii gibi elektrik motorunun ilk anda fazla akm altrmadan nce ve hemen sonra, ekmesine engel olur. Otomatik deniz suyu soutma sisteminin unloader (yk drc) bulunan basnlar kontrol edilerek soutma kompresrlerde bu i otomatik olarak ileminin srdne emin olmalyz. yaplr. -Soutma deniz suyu 32Cden daha az ise deniz suyunun giri ve k farklar, (10Cye gre) deniz suyunun giri valfi kslarak ayarlanmaldr.
KONTROL LSTES Gemi dizel makinesini seyre hazrlamak ve altrmak iin basnl hava sisteminde aadaki ilemleri yapnz. Yaptnz uygulamay aadaki deerlendirme leine gre deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. altrmadan evvel, btn drain musluklarn atnz m? 2. altktan sonra, deniz suyunun geldiine ve emici hava filtresine yan damladn grdnz m? DEERLENDRME Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz. Evet Hayr
11
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere getirilecek bilgilerin bulunduu seenei iaretleyiniz. 1. Temiz yalama yann depoland tanklar genel olarak makine dairelerinin yksek bir yerine yerletirilir ve bu yadan yalama ya pompasnn emme borusunun test edilmesinde yararlanlabilir. Kural olarak nce emme borusunun double-bottom tank tarafndaki valfi kapatlr. A) Giri valfi B) Orta ksmdaki valf C) Son valf D) Hibiri Temizlemek amacyla tank boaltmak iin valftan yararlanlr. stteki alcnn tank dibinden ykseklii yaklak olarak . mm ve alttaki alcnn ise 15-25 mmdir. A) 100mm B) 200mm C) 300mm D) 400mm
2.
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. () ekilen ya mmkn olduu kadar tankn i ksmnn en yksek yerinden salanr. Bunun nedeni en temiz yan en st ksmlarda bulunaca dncesidir. Tm sump tanklar biri st ve dieri aada olmak zere iki emme valfyla donatlr. () Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve ya scak tutulur. () Kompresr ilk altrmada birinci ve ikinci kademe hava coolerlerinin drain (dreyn) valfleri alr. () Manevras sonrasnda makinedeki ya sirklasyonu hemen durdurulmamaldr. Ya coolerden by-pass edilerek yavaa soutularak durdurulacaktr.
3.
4. 5.
6.
12
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 7. Akaryakt devresi pompalarn altrrken I- Enjektrlerin havalarn karmak iin booster pump altrlr. II- Booster pump stop edilir. III- Makine torna arkta kalmak art ile enjektrlerin hava karma valflar bir ka tur alarak yaktn kpksz olarak geldiini grdkten sonra kapatlr. Hangi ilem sras takip edilmelidir? A) I-II-III B) II-III-I C) III-I-II D) I-III-II Gemi dizel makinesini altrmadan nce sistemdeki valflarn srayla almas gerekir.Bu sralama aadakilerden hangisidir? A) Ceket suyu sirklasyon pompas valf, deniz suyu pompas valflar, deniz suyu kinistin valf B) Deniz suyu kinistin valf, deniz suyu pompas valflar, ceket suyu sirklasyon pompas valf C) Ceket suyu sirklasyon pompas valf, deniz suyu kinistin valf, deniz suyu pompas valflar D) Deniz suyu pompas valflar, deniz suyu kinistin valf, ceket suyu sirklasyon pompas valf
8.
DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
13

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya aldnzda gzlem yapabilme esaslarn reneceksiniz.
ARATIRMA
2. VARDYA SIRASINDA GZLEM YAPMAK

Vardiya mhendisi veya makinisti stma sresince dikkat edilmesi gereken konulara operasyon sresince de uymaldr. Makinenin yeterli alarm ile donatld makinelerde en ok yarm saat de bir gzlem yaplmaldr. Tm gzlemler saat ba makine jurnaline geirilmelidir.
2.1. Yalama Ya - Soutma Suyu, Basn ve Scaklklarn Gzleme

Yalama yanda, ya pompasnn k basnc, yalama yann soutucudan nceki scakl, yalama yann soutucudan sonraki scakl gzlenmelidir. Soutma suyunda soutma suyunun silindir ceket veya manifoldlarna verildii, her silindirden kt sradaki scakl gzlenerek takip edilmelidir. Belirli zaman aralklarnda basn ve scaklklar manometre ve termometrelerle denetlenir. Maksimum deerler, sz edilen geyler zerinde belirtilmitir. Scaklklarn kontrolnde, termometre verilerine gvenilmemesi durumunda, imkn varsa sorun oluturan boru el ile denetlenir.
14
Resim 2.1: Yalama ya kuleri giri ve k
Resim 2.1de grlen yalama ya kulerinin giri ve k scaklk farklar mmkn olduu kadar belirlenen deerler arasnda olmas salanmal, sk sk kontrol edilerek gzlemlenmelidir.. Dolatrlan soutucu miktar termostatik kontrol valf tarafndan yaplacandan, gerekmedike soutma sistemlerinin manuel olarak kslmamas gerekir. letme srasnda soutma suyu giri ve k kapama valflar tmyle ak tutulmaldr. k scaklklar sistemin ya veya soutma suyunu baypas ederek ayarlanmaktadr. Herhangi bir silindirin knda soutma suyu basnc ok dk ise soutma suyu devresi kontrol edilmelidir. Soutma ve yalama sistemlerindeki tm kapama valflarnn uygun olup olmad denetlenmelidir. Bir kta anormal derecede yksek veya alak scaklkla karlalrsa scaklk tavsiye edilen deere kadar kademe kademe alaltlmal veya ykseltilmelidir. Ani scaklk deiimleri, sorunlara neden olacak ar gerilmelerin meydana gelmesine yol aar.
2.2. Enjektrleri Kontrol Etme

Vardiya esnasnda enjektrlerinin pskrtme yapp yapmad pompadan gelen boru elle tutularak anlalr. Pskrtme sarsnts parmakla hissedilebilir.
Resim 2.2: Gemi dizel makinesinde enjektrler
15
2.3. ndikatr Diyagram Alma ve Deerlendirme
ekil 2.1: ndikatr aleti
Ana makineden belirli zaman aralklar ile diyagram alnarak geminin ilk tesliminde, seyir tecrbelerinde veya fabrika tecrbelerinde alnm olan deerlerle karlatrma yapma, makinenin ekonomik almadaki durumunu belirler. Alnm olan deerlerle standart deerler karlatrlarak sapmalar varsa gidermek, makinenin ekonomik almasn salamak bakmndan nemlidir.
2.3.1. ndikatr Aletini altrma ve Diyagram Alma

ndikatr muslua makineye bal ve indikatr musluu kapalyken diyagram alama: ndikatr musluu alr. ndikatr kalemine hafif bastrarak tamburun 2/3 dnmesi salanr. Daha sonra g diyagram izilir ve indikatr musluu kapatlr (ekil 2.2). ndikatr ipinin kancas ubuktan kurtarlr.
Ak diyagram almada dikkat edilecek hususlar; ndikatr musluu alr. Kalemin hareketi takip edilir. Kalem yukar doru karken ip elle ekilip ayn anda kaleme baslr. Bu ekilde kompresyon ve yanma zamanlamas ve basnlarn ak diyagram izilmi olunur.
16
ekil 2.2: ndikatr diyagramnn aln
Kompresyon ve yanma sonu basnlar katalog deerinden dk olursa aadaki arzalara yol aabilir. Bu arzalarn zm tablonun nerilen zm ksmnda verilmitir. Muhtemel Arza Piston ringler karyordur Egzoz valf/valflar karyordur. Piston kafas andndan kompresyon hacmi bym olabilir. Scavenge havas (sprme havas) az geliyor skavenge portlar tkaldr. Gaz trbinleri over-houl (bakm) istiyordur. Gaz Trbnn kanatlar ve bloverlerin bakm gereklidir Hava kulerlerinin ve turbocharger hava filtrelerin temizlenmesi gereklidir. nerilen zm Piston ringler yenilenmelidir. Egzoz valf/valfler deitirilir. Piston yenilenir. Skavenge portlar temizlenir. Gaz trbinleri over-houl (bakm) yaplr. Gaz Trbnn kanatlar ve bloverlerin bakm yaplr. Hava kulerleri ve turbocharger hava filtreleri temizlenir.
Tablo 2.1: Kompresyon basncnn dk olmas sonucu oluabilecek arzalar ve zm
2.3.2. ndikatrn Bakm (ndikatr Diyagramn Bakm)

Ana makineden alnacak olan g diyagramnn shhatli ve doruya yakn olabilmesi iin indikatr diyagramnn iyi durumda olmasna baldr. ndikatr diyagram pistonunun alt laynerin iinde boluk yapacak kadar anm olmamasdr. Laynerin alt parmakla kapand zaman, pistonun kendi arl ile aaya inmemesi, piston ve silindirin anmam olduunu gsterir. Boluk varsa yedekleri ile deitirilmedir. 17
Diyagram izecek kalem mekanizmasnn balantlarnda boluk olmamas gerekir. ndikatrn muhtelif llerde yaylar vardr ( 0.8 mm, 0.7 mm, 1.0 mm, 1.10 mm gibi). 0.8 mm yay genellikle gemi makinelerinin dizellerinde diyagram yay olarak kullanlr. Alnm diyagramdaki kompresyon ve maksimum basn izgilerinin uzunluklar llerek bar cinsinden deerleri bulunur. Bunun kendi 0.8 mm cetveli vardr. 0.8 mm cetveli yoksa normal 10 mm = 1 cm cetveli kullanlp bulunan deerler 0,8 ile arplr. Diyagram lmlerinde basn (kompr./yanma) 0.8 mm = 1kg olarak alnr. Strok 0.8 mm cetvel ile llr veya normal cetvel ile llp 0.8 ile arplr.
2.3.3. Kaver zerinde ndikatr Musluu

Ana makinede kaver zerinde bulunan indikatr musluunun grevi vardr; lk altrmada piston kafas zerinde birikmi yakt, su gibi maddelerin dar atlmasn salamak ndikatr diyagram aletini musluun dili ksmna takarak makine alrken g diyagramnn alnmasn salamak Ana makine stop durumundayken indikatr musluklar ak tutularak ana makinenin torna ark ile rahat dnmesini salamak
Ana makine alma esnasnda, musluun iinde ve muslua giden yolda egzoz gazlarndan kurum birikmesi olur. Bunun nne gemek iin makine alrken musluk ksmen alarak iindeki birikmi maddeler dar atlr.
2.3.4. ndikatr Kamlarn Ayarlanmas

ndikatr aletine hareket veren indikatr mekanizmas, drama bal olan ip vastas ile ana makine g pistonunun alt ve st stroklarn izer. Bu hareketlilii, ana kem safta monte edilmi, her bir silindire ait indikatr kemi vastas ile grr. ndikatr diyagramna hareket veren mekanizmann ve dolays ile indikatr keminin, ait olduu ana makine g pistonunun alt ve st stroklarna tam uyum salayabilmesi arttr. Aksi hlde alnan diyagramlar yanl lmler verir. ndikatr kemlerinin tam ayarlarnda olup olmadklar, yalnzca kompresyon diyagramlar alnarak anlalr. Kompresyon diyagram alnacak olan pistonun yakt pompasnn miktar ayar ubuu "0"a getirilir. kacak olan diyagram, yalnzca havann kompresyon ve expansion izgileridir. Bu izgilerin diyagram kam ayarnda ise st ste olmas gerekir. ekil 2.3te kompresyon diyagram yanltr. nk kompres ve expansion izgileri st ste gelmiyor. Yaplacak i ekil 2.3deki indikatr kamnn z deeri kadar kaydrlmas gerekir. ekil 2.3'te z = 1 mm kam ok istikametinde geminin kndan bakldna gre 1 mm" kaydrlmaldr.
18
ekil 2.3: Yanltr kompresyon diyagram
ekil 2.4te izgiler st ste olduu iin tam ayarl indikatr diyagram ile alnan kompresyon erilerini gsterir.
ekil 2.4 Tam ayarl indikatr diyagram
Gemilerde, daha pratik yntemler kullanlr. Ayarlamalar ile istenilen izgilerin st ste gelmesi mmkn olmuyorsa, katalog deerindeki izgiler arasndaki yzey alanndan makineden alnan deerin izgilerinin alan karlr. Bu demektir ki bulunan alan, tam ayarl bir indikatr kam ile alnacak olan alandan karlan miktar kadar fazladr ekil 2.5te Ana makineden alnan kapal ve ak diyagramlar grlmektedir.
19
ekil 2.5: Ana makineden alnan kapal ve ak diyagramlar
2.3.5. Alnan Diyagramlarda Hatalarn Okunmas

Genellikle alnan diyagramlarda, normal diyagramlara gre tipik sapmalar
ekil 2.6 ndikatr ipinde veya indikatr hareket mekanizmasnda titreim var ip gergin deil
20
ekil 2.7 Telin uzunluu ksadr. Bu yzden st l nokta durumu izilmemitir.
ekil 2.8 Tel yanl uzunluktadr. Alt l nokta izilmemitir .
ekil 2.7: ve ekil 2.8: diyagramlarnda tambur tam dnmeyip sonlarda vuruntu yapmaktadr. Tel ksa veya uzun tutulmutur.
ekil 2.9: ndikatr pistonu silindir iinde tutuk alyor
ekil 2.9. indikatr pistonu silindir iinde tutuk alyor. Bu durumda diyagram fazla alan gsterir. Eer tutuk alma yalnz, expansion erisinde olsayd bu durumda grafikle ilgili yorum; ana makine yanma odasnda ki gazlarda titreim var veya indikatr diyagram silindirin de boluk bulunuyor demektir. 21
ekil 2.10: ndikatr pistonu silindirin stne vuruyor
Yay ok yumuaktr. ndikatr pistonu silindirin stne vuruyor. Daha gl yay ile deitirilir. rnein, 0.8 mm'lik yay kullanlmsa 0.7 mmlik yay kullanlacak anlamna gelir(0.8mm=1kg / 0.7mm=1kg)
ekil 2.11: ndikatr musluu karyor
ekil 2.11. ndikatr musluu karyor. Atmosfer hatt doru deil. ndikatr aletini skmeden, yeni atmosfer hatt musluk kapal olduu hlde tekrar izilir.
2.3.6. Ak Diyagramlarda Hata Arama

Diyagramlarda (ak/kapal), kompresyon ve yanma basnlar lme kullanm olunan yay, kendi l cetveli ile llrse veya normal cetvelle lmlerde (10 mm=1 cm), bulunan deer kullanm olunan yay sertlik faktr ile arplr. 0.8 mm = 1kg / 0.7 mm= 1kg gibi
22
Aada verilen ekillerde (ekil.2.12, 2.13, 2.14) alnan indikatr diyagramlarnda, ana makinenin yanma dzensizlikleri belirtilmitir.
ekil 2.12: Yanma basnc ok dk
ekil 2.12 yanma basnc ok dktr. Buna mukabil kompresyon basnc normaldir. Bu durumda; enjektrn almas kontrol edilir. stenilen basnta tam bir pskrtme elde edilemiyorsa enjektr atomayzer ve needle valf kendi zerlerinde kaul ile altrlr ve tam bir pskrme elde etmeye allr. Enjektr pskrmesi normal yine, dk yanma basnc var ise ge ateleme vardr. Pompa yakt kemini dn ynnde ileri kaydrlr. Dier bir yntem, pompa indikatr artrlr.
ekil 2.13: Erken ateleme
ekil 2.13de P compresion normal, P maksimum yksektir. Bu yzden erken ateleme vardr. Bu durumda pompa yakt kam, dn ynnde geriye kaydrlr veya pompa indikatr drlr.
ekil 2.14: Piston segmanlar(ringleri) veya egzoz, valfi szdryor
23
2.4. Mekanik Yadanlklar Denetlemek

Makinenin hazrlanmas srasnda mekanik yadanlklar el ile evrilerek silindirlere ya vermesi salanr ve bylece piston segmanlar arasnda belirli miktarda ya depo edilir. Makine alrken bu yadanlklar kem afttan aldklar tahrik ile hareket eder. Gemi limana geldiinde bazen uzun sre alan manevralar gerekebilir ve nemli ilk hareket havas silindirlere verilir. Bu hava yksek basn nedeniyle silindir layneri, duvarlarndaki ya filmini syrr, yok eder ve gmlek yzeyini hemen hemen yasz duruma getirir. Limanlardaki manevralar srasnda lubrikeyterleri normal iletme durumuna gre en az iki misli daha fazla ya verecek ekilde ayarlamak gerekir. Bu bu ilem lubrikeyterin el donanm yardm ile kolaylkla salanabilir. Mekanik yadanlklarn ilk hareketten nce havasnn alnmas gerekir.
2.5. Kompresyon ve Yanma Basnlarn Kontrol Etme

Seyir srasnda vardiya tutumu ok nemlidir. Makine dairesinde bulunan ana makine ve jeneratr gibi yardmc dizeller gibi ekipmanlar alr. Bunlarn kontrol altnda tutulmas gerekir. Kontrol altnda tutmak yani ya basnlarna deniz suyu ve tatl su basnlarna, egzoz scaklklarna dikkat edilmesidir. Bu kontrol edilen deerler, makinenin salkl almas hakknda meydana gelebilecek arzalar hakknda bilgi verir. Ayrca makinenin sesi dikkatlice dinlenmelidir bylece kk arzalar bymeden nlenebilir. Bir dizel makinesinin egzoz scakl bize o silindirdeki yanma kalitesini gsterir. Layner anmalar, segman anmalar gibi sorunlar kompresyonu azaltarak yanmay etkiler. Bu da egzoz hararetlerinin ykselmesi ile kendini belli eder. Yakt pompasnn ve enjektrlerin performanslar yanma kalitesini etkileyen dier bir faktrdr. Vardiya srasnda makine alrken her silindirden Pmaksimum ve Pcomp deerleri alnr. Bylece Pmaksimum ile yanma kalitesi ve maksimum basn Pcomp ile de kompresyon basnc llr. Bu elde edilen ller sayesinde segmanlar ve enjektrler hakknda bilgi sahibi olunur. Bunlarn sonucunda istenmeyen deerler grlrse rnein, enjektr test edilir gerek duyulunsa deitirilir. Pcomp deeriyle de kompresyon basnc llr gerekirse segmanlar deitirilir. Kompresyonun gerekli deerde olmas silindirlerde daha iyi bir yanma oluturarak makineden alnan verimin artmasn salar.
2.6. Sper arj Hava Scakln Kontrol Etme

Sperarj hava scakl hava coolerinin hava kndan okunarak takip edilmelidir. Bu scaklk 3642 derece arasnda olmaldr. 24
Resim 2.2: Sper arj hava scakln gsteren termometre
Hava soutucusundan sonra trbo arj hava scakl zel bir dikkat gerektirir. Genel olarak sz edilen hava scakl yksek olduunda, silindirlerde dk hacimsel verime ve dolaysyla yakt harcamasnn artmasna ve yksek egzoz scaklklarna neden olur. Scak ve nemli iklimlerde havann iindeki nem skavenge blgesinde (hava resiverinde) youur. Bunun nedeni soutucudan sonra hava scaklnn, nemin youma noktasnn altna dmesidir. Trbo arj havas resiveri iinde pas oluumunu nlemek iin hava soutucuda ileme noktasnn biraz zerindeki scaklk derecelerine kadar soutulmaldr. Bu nedenle sperarj sisteminde donatlan dreyn musluklar belirli aralklar ile ksa sreli alarak birikintilerin sistemden atlmas salanmaldr. Trboarjer hava soutucularnn hava filtrelerinden geii srasnda, ar doldurma havasndaki basn dm denetlenir. ok byk bir diren (rnein tkal filtreler) makineye yeterli olmayan miktarda hava verilmesine neden olur.
2.7. Hava Tplerini Dreyn Etme

Her vardiya saat balarnda hava tplerinin dreyn valflerini aarak tplerin iindeki birikmi olan ya ve su sintineye verilir. 25
2.8. Devrelerde Bulunan Termometreleri Gzden Geirip Jurnale leme

Ana makine ve dizel jeneratrlerin egzoz scaklklar ana makinenin kaver su giri k scaklklar, yalama ya giri k scaklklar vardiyada tutulacak her saat sonu makine jurnaline ilenir. Makine ve trboarjerlerin hava filtrelerindeki basn dm izlenir. Sz edilen filtreler, gerekli grlrse temizlenir. Belirli zaman aralklarnda basn ve scaklklar manometre ve termometrelerle denetlenir. Maksimum deerler, sz edilen geyler zerinde belirtilmitir. Scaklklarn kontrolnde termometre verilerine gvenilmemesi durumunda, imkn varsa sorun oluturan boru el ile denetlenir.
2.9. Sintineleri Kontrol Edip Gerekirse Tahliye Etme

Uygun mevkilerde (MARPOL kurallarna gre) sintine kirli sular 15 ppm ve alt olacak ekilde sintine seperatrnden geirilerek denize baslr, ya kayt defterine ve ana makine jurnaline kayt edilir. Her vardiya sonu, vardiya tutmak iin gelen makine zabitine yaplan ilem anlatlr.
26

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini altrp, indikatr cihazn makineye balayarak indikatr alnz.
lem Basamaklar
ndikatr diyagramn nce yaplacak iler
neriler
kullanmadan ndikatr aleti el scaklnda olmaldr. Mesela, indikatr kullanmadan nce ana makine kaverinin zerinde bir ka dakika Piston ve silindirini, yalama ya ile bekletiniz. hafife yalaynz. Kd izecek olan kalemi o ekilde Yay vira edip yayn st cvatasn yay ayarlaynz ki bir bastrmada grnr tutan bilyeye iyice vira ediniz. biimde izecek olsun. ndikatr kdn, indikatr tamburuna Kalem ve mekanizmas ince ya ile geiriniz. yalaynz. Eliniz ile tambur sicimini tam evirerek, ndikatr ipi, hareket eden indikatr atmosfer hattn izin. ubuuna kancaland zaman, paralel olarak aa, yukar hareket etmelidir. ndikatr ksa bir zamanda ok snyorsa piston ve silindir, egzoz gazlar ile siyahlanmsa piston Doksan derece olmasna dikkat ediniz. karyor demektir. Piston ve layner yenileyiniz. Her diyagram alnmasndan sonra diyagram skp piston ve silindir temiz bir bezle temizlenip tekrar yalaynz. ndikatr aletini muslua balama: ndikatr aletini muslua dikkatlice balaynz. ndikatr ipi makaradan gemede tam bir teet tekil ettiriniz. ndikatr tamburunun dnnn takntsz salaynz. tam bir olmasn
ndikatr ipinin kancas o ekilde ayarlanmaldr ki izilecek olan diyagram, kdn tam ortasna gelsin.
27
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. Piston ve silindirini, yalama ya ile hafife yaladnz m? 2. Yay vira edip yayn st cvatasn yay tutan bilyeye iyice vira ettiniz mi? 3. ndikatr kdn, indikatr tamburuna geirdiniz mi? 4. Eliniz ile tambur sicimini tam evirerek atmosfer hattn izdiniz mi? 5. ndikatr ksa bir zamanda ok snyorsa piston ve silindir, egzoz gazlar ile siyahlanmsa piston karyor demektir. Piston ve layner yenilediniz mi? 6. Her diyagram alnmasndan sonra, diyagram skp piston ve silindir temiz bir bezle temizlenip tekrar yaladnz m? 7. ndikatr aletini muslua dikkatlice baladnz m? 8. ndikatr ipi makaradan gemede tam bir teet tekil ettirdiniz mi? 9. ndikatr tamburunun tam bir dnnn takntsz olmasn saladnz m? 10. ndikatr ipinin kancasn izilecek olan diyagram, kdn tam ortasna gelecek ekilde ayarladnz m?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
28

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Vardiya srasnda yalama yann hangi scaklk-basn deerleri gzlenmelidir? I- Ya pompasnn k basnc II- Soutucudan nceki scakl III- Soutucudan sonraki scakl A) I-II B) II-III C) I-III D) I-II-III 2. Uygun mevkilerde (MARPOL kurallarna gre) sintine kirli sular aadaki deerlerden hangisinde veya alt olacak ekilde sintine seperatrnden geirilerek denize baslmaldr? A) 2 ppm B) 7 ppm C) 15 ppm D) 82 ppm Diyagramda yanma basnc ok dk yaplmaz? tespiti var ise aadakilerden hangisi
3.
A) Enjektr atomayzer ve needle valf kendi zerlerinde kaul ile altrn. B) Pompa yakt kemini dn ynnde ileri kaydrn. C) Pompa endeksini drn. D) Pompa endeksini arttrn.
4.
Aadakilerden hangisi ak diyagram almada dikkat edilecek hususlardan
birisidir?
I- ndikatr musluunu a. II- Kalemin hareketini takip et. III - Kalem yukar doru karken ipi elinizle ekip ayn anda kaleme bas. A) II-III B) I-III C) I-II-III D) Yalnz III
29
Aadaki cmlede bo braklan yere getirilecek bilgilerin bulunduu seenei iaretleyiniz. 5. Sperarj hava scakl hava kulerinin hava kndan okunarak takip edilmelidir. Bu scaklk 36-. oC arasnda olmaldr. A) 37 oC B) 42 oC C) 50 oC D) 55 oC
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 6. 7.
() Mekanik yadanlklarn ilk hareketten nce havalandrlmas gerekir.

() ndikatr aletine hareket veren indikator mekanizmas, drama bal olan ip vastas ile ana makine g pistonunun alt ve st stroklarn izer.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
30

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemi dizel makinesinin nasl devreden karldn ve durdurulduunu reneceksiniz.
ARATIRMA
3. GEM DZEL MAKNESN DEVREDEN IKARMAK VE DURDURMAK

3.1. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak
Makine ile ilgili n hazrlklar yaplmsa basnl hava ile ilk harekete geirmek gayet kolaydr. nce ana ilk hareket havas valf alr ve ilk hareket kolu iletme kitabnda sylenen duruma getirilir. Sonra fazla hava kullanmamak iin ilk yanmadan sonra hava kesilmelidir. yi bir durumda olan bir makine genel olarak krankaftn iki ila drdnc devri arasnda ateleme yapar. Makine drdnc ile beinci devir arasnda almayacak olursa stop edilmeli, arza veya ilk harekete engel olan neden aratrlmaldr.
3.2. Yakt Kolunu Stop Durumuna Getirme

Makine dairesi telgraf ile makineler tamam iareti alndktan sonra yakt kolu stop durumuna getirilir. Ana yakt valf kapatlr ve besleme pompas stop edilir. Bu arada belirli bir takm ilerin de yerine getirilmesi gerekir. Bu iler geminin ve havann durumuna baldr. Kt bir havada veya demirleyen bir geminin yaknnda ise gemi her an harekete hazr durumda bulundurulmaldr. Bu arada makinenin souduu kansna varlrsa soutma suyu ve yalama devrelerinin stop edilmesi gerekir. Makinenin istenmeyen bir ekilde kendiliinden almamas iin ilk hareket kolu emniyete alnmaldr.
31
Varsa tm damlalkl yadanlklar stop edilir ve mekanik yadanlk el ile altrlarak silindir gmleklerinin yzeylerine bol miktarda ya verilmesi salanr. Bu arada makine torna arka balanarak yan silindir yzeylerine yaylmas salanr. Tm alterler devreden karlr. Kontrol valflar alarak makine torna ark balanr.
Resim 3.1: Ana makine yakt stop kolu
3.3. Piston Kafas Soutmasn Scaklk Fark 25oC Oluncaya Kadar altrma
Karterde bakm ve onarm ileri yaplacaksa seferden dnten hemen sonra makinenin hemen soutulmas gerekir. Bunun iin soutma suyu ve piston soutma ya pompalar giri ve scaklklar arasnda 25 oClik bir fark kalncaya kadar altrlr ve sonra stop edilmelidir. Bu ilem ceketlerde kr tabakas oluturan blgesel ar snmalar nler.
3.4. Makine Kapal Kalacaksa Ceketlerdeki Soutma Suyunu Boaltma

Makine stop edildikten sonra makine dairesinin scakl 2 oCden yksek deilse donma nedeniyle oluacak atlamalara neden olmamak iin silindir ceketleri ve boru devresindeki soutma sular boaltlmaldr. Normal olarak souk makinelerin ilk hareketleri son derece zordur.
32
Bu nedenle yardmc makinelerin itirak devrelerindeki valflar alarak ana makinenin stlmas salanmaldr. Bu gibi durumlarda manevralar arasnda tatl su coolerlerinin deniz suyu giri valflar kslmaldr. Soutma suyu scaklnn termostatik valflarla denetlendii gemi enerji tesislerinde buna gerek yoktur. Ceket giri suyu scaklna bal olarak sz edilen valflar manevralar srasnda bir sre kapal da kalabilir. Silindirler ve onlarn donanmlarnda bir ilem yaplmayacaksa korozyona engel olmak iin soutma ceketlerinin su ile dolu bulundurulmas tavsiye edilir. Pistonlar yala soutuluyorsa byle bir nleme gerek yoktur. Makine uzun sre kapal kalacaksa paslanma ve ok souk havalarda suyun donmas nedeni ile oluacak atlaklara engel olmak iin silindir ceketleri tm ile boaltlmaldr.
3.5. Btn Damlalkl Yadanlklar Stop Etmek

Makine uzun bir sre kapal kalacaksa paslanma ve ok souk havalarda suyun donmas nedeniyle oluacak atlamalara engel olmak iin su ceketleri tamamen boaltlmaldr. Ayrca, btn damlalkl yadanlklar stop edilmelidir.
3.6. Mekanik Yadanlk altrlarak Silindirleri Yalamak

Makinenin bir sre kullanlmayaca renildii zaman ilk hareket havas yakt yalama ya ve soutma suyu sistemlerinin kapatlmas salanmal ve ilk havasnn makineye ulamad kesin olarak anlaldktan sonra torna ark devreye alnmal veya makineye balanmaldr. Sonra makine, torna ark ile dndrlerek silindir gmleklerinin kuru blmlerine yalama yann verilmesi salanmaldr. Bylece limanda bal kald sre iinde sz edilen ksmlarn paslanmas tehlikesi nlenmi olunur. Piston segmanlar arasnda kalan silindir gmlei yzeyinin, yeterli bir ekilde yalanmas iin mekanik yadanlklar elle altrlmaldr.
3.7. Tm alterleri Devreden karmak

Makine stop edildikten sonra ncelikle kpr stnden makinenin kullanlmayaca haberi beklenmelidir. Sonra ilk hareket havas devresi kapatlp dreyn edilir. Yakt besleme pompalar kapatlr. Yalnz baz makinelerde manevra artk F/Olarda yaplabildii iin bu tip makinelerde booster pompas haricinde M/E F/O sirklasyon pompas vardr. Bu, kapatlmaz ki yakt scak bir ekilde yakt devresinde dolatrlr. Makine torna ark dilisine balanarak dndrlr. Bu dndrme esnasnda lubrikatrler elle ya da pnmatikse devreye alnarak gmleklerin yal kalmas salanmaldr. Deniz suyu sirklasyon pompas kapatlr. Makinenin stop ediliinden yaklak olarak 3040 dakika sonra soutma suyu ve yalama ya pompalar kapatlr.
33
3.8. Varsa Srtnmeli Kaplinleri Ntr Hle Getirme

Makine stop ettirildikten sonra uzun bir sre kapal kalacaksa sviler devreden karlmal ve eer srtnmeli kaplinler mevcutsa bunlar aralar alarak ntr hle getirilmelidir.
3.9. Kontrol Valflar Alarak Makineyi Tornaarka Balamak

Makine torna arka balanrken kontrol valf olarak indikatr valflar alr. ndikatr valfleri makine zerinde baz sorumluluklar stlenmilerdir. Bu valflarn grevlerinden 2 ekilde istifade edilebilir. Birincisi makine stop hldeyken torna arka balanr ve makineye hava aklr fakat yakt gnderilmez. Buradaki ama makinenin asl altrma olmadan nceki nabzn tartmaktr. te silindirlerin iinde de herhangi bir pislik veya istenilmeyen bir cismin olup olmad da torna ark esnasnda indikatr valflerini alarak renilebilir. kincisi ise makine alma hlinde bu valflar kapal hldedir. Fakat silindir iindeki yanmann nasl olduunu ve yksek basnc renmek amal makine alr durumdayken valflar ksa bir sreliine alr. te tam bu srada valfn azna maksimum cihaz adnda bir cihaz balanr. Bu cihaz silindir iindeki maksimum basnc bize bir gey vastasyla gsterir. Fakat indikatr cihaz ise silindir iinde oluan ii, verimi ve maksimum basnc verir. Bu cihazn alma sistemi ise yledir: Dnen bir makaraya bal zel yaplm bir kt bulunur ve bu dzenee bal olarak da bir ip vardr. ki strok arasnda ip ekildiinde dnen makara kada bir p,v diyagram karr. Bu diyagrama belli bal verim formller uygulanarak istenilen verim sonularna ulam olunur. Bu cihazda yine makine alr durumdayken kullanlr. Resim 3.2de. Aada da indikatr valflerinin rnekleri grlebilir.
Resim 3.2 ndikatr valflerinin
Seyir sonunda kpr stnde henz makine hazrol telgraf emri gelmeden nce ilk hareket otomatik valf ve hava distribtr yalanarak test edilmelidir. Kpr stnden hazr ol emri alndktan sonra hava stop valf alacak tm hava dreynleri kapatlacak ve yardmc hava bloveri varsa altrlacaktr. Ayrca hazr ol emri alnmadan yaklak 1 saat nce makine ar yakttan diesel-oile geecek ve bu srada bir miktar devir drlecektir. Devir d sonras silindir ceket suyu scakl gzlenecektir. 34
Manevra srasnda bir vardiya mhendisi makinisti ana makine st platformunda durarak enjektrlerin ve egzoz valflarnn almasn gzlemleyecektir. Manevra srasnda ceket soutma suyu scakl hzla debileceinden tatl su coolerine gelen deniz suyu kslacak veya gerekirse tamamen kapatlacaktr. Kpr stnden makine tamam emri alndktan sonra hava stop valf kapatlacaktr. Hava sistemindeki btn hava dreynleri alacak yardmc hava bloveri stop edilecek makineye ana yakt girii valf kapatlacaktr. lk hareket hava tplerindeki hava basnc daima tam tutulacaktr. Yalama ya pompas yaklak olarak 1530 dk. stop sonrasnda durdurulacaktr.
Resim 3.3: ndikatr valfi
Manevras sonrasnda makinedeki ya sirklasyonu hemen durdurulmamaldr. Ya kulerden bay-pass edilip yavaa soutularak durdurulacaktr. zellikle piston kafas ya ile soutulan makinelerde ani souyan ya karbon atklar brakr. Ceket soutma suyu jeneratrleri tatl su soutma devresine balanarak makinenin scak kalmas salanr.
35

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel makinesini devreden karmak ve durdurmak iin yaplmas gerekenleri reneceksiniz.
lem Basamaklar
neriler
atlye
Gemi dizel makinesi zerindeki yakt Daha nce sizlere anlatlan kolunu stop durumuna getiriniz. gvenlik kurallarna uyunuz.
Piston kafas soutmasn scaklk fark Her gemi dizel makinesinin kendine ait 25oc oluncaya kadar altrma piston farkl zellikleri olabilir. Sizler soutma sistemini altrnz. kataloglar inceleyerek o makineye ait deerleri gz nne alarak bu ilemleri Makine kapal kalacaksa ceketlerdeki yapabilirsiniz soutma suyunu boaltnz. Btn damlalkl yadanlklar stop ediniz. Mekanik yadanlk silindirleri yalaynz. altrlarak
Varsa srtnmeli kaplinleri ntr hle getiriniz. Tm alterleri devreden karnz. Gemi dizel makinesinin kontrol valflerini aarak makineyi tornaarka alnz.
36
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. Piston kafas soutmasn scaklk fark 25 C oluncaya kadar altrma piston soutma sistemini altrdnz m? 2. Makine su ceketlerdeki soutma suyunu boalttnz m? 3. Yadanlklar altrlarak silindirleri yaladnz m? 4. Makineyi tornaarka aldnz m?
o
Evet
Hayr
DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
37

Aadaki cmlenin banda bo braklan paranteze, cmlede verilen bilgi doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. () Makine uzun bir sre kapal kalacaksa silindir ceketlerindeki soutma suyunun boaltlmas gerekir. Aadaki soruyu dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 2. Soutma suyu ve piston soutma ya pompalar giri ve scaklklar arasnda 2-5 o Clik bir fark kalncaya kadar altrlp ve sonra stop edilmelidir. Aadakilerden hangisi bunun nedenini aklar? A) Bu ilem marpol kural iin yaplr. B) Bu ilem ceketlerde kr tabakas oluturan blgesel ar snmalar nler. C) Bu ilem yalama yan uzun mrl olmas gereklidir. D) Bu ilem soutma suyunun mrn uzatr.
DEERLENDRME
38

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya alacak personelin makine dairesi hakknda bilmesi gereken esaslar reneceksiniz.
ARATIRMA
4. VARDYA ALACAK PERSONELN MAKNE DARESNE AT BLMES GEREKEN ESASLAR

Gemilerde genel olarak makine ve gverte personeli belirli saatler arasnda nbet tutar, buna da vardiya ad verilir. Vardiyalar birbiri ardna kesintisiz olacak ekilde planlanmtr. Bylelikle makine dairesinde muhakkak bir yetkilinin bulunmas salanmaktadr. Vardiya teslim alacak personel bir nceki nbet tutan elemandan grev teslim alrken gemide kendi blmnde meydana gelen olay veya kayt edilen notlar hakknda bilgi alr. Nbeti devralan her personel kendi nbeti srasnda gerekli notlar tutar ve nbeti devralana bilgi verir. Makine dairesinde vardiya alacak olan personel makine dairesi hakknda aadaki esaslar bilmek zorundadr.
4.1. Balast Sistemi, Yakt ve Su Tanklarnn Yerlerini Bilmek

Vardiya alacak personel gemide bulunan balast sistemi ve yakt ve su tanklarnn nerelerde bulunduunu ve zelliklerini bilmek zorundadr. Yakt tanklar ve tatl su tanklarnda aada ki zelliklerin bulunmas gerekir.
39
Yakt Tanklar
Parlama noktas 55 oC altnda olan sv yakt tayan tanklar, tekne bnyesinden bamsz olacak ekilde imal edilir. Bu tip tanklar yaam mahallerinden gaz geirmez perdelerle ayrlacaktr ve bulunduklar mahal yeterince havalandrlacaktr. Makine mahallerinde yer alan yakt tanklar her trl s kaynandan yeterince uzakta bulundurulacaktr. Yakt tanklar teknenin yapaca sefere gre yetecek hacimde olacaktr. Yolcu mahalleri yakt tanklarnn zerine yerletirilmi ise taban onaylanm bir malzeme ile kaplanacak ve blmelerin ok iyi bir ekilde havalandrlmas salanacaktr. Yolcu mahallerinin yakt mahallerine alr menholleri ve dier aklklar olmayacaktr. Yakt tanklar uygun muhafazal ve kapama valfl seviye gstergeleri ile donatlacaktr.
Tatl Su Tanklar
Tatl su tanklar bakml ve temiz olacaktr. Tatl su tank hacmi: 60lt x (yolcu+mrettebat says) x gn olarak belirlenecektir. Standart tipte imal edilen teknelerde mevcut tatl su tanklar kabul edilecektir. Tank hacmindeki gn; kabotaj seferi iin 2, uluslararas sefer iin 3 gn olarak alnacaktr. Liman seferinde idarenin ngrd kapasitede olacaktr. Tatl su tanklarnn gverte zerinden dolum flenleri d ap 50mm, i ap 30mm olmaldr.
4.2. Ana, Yardmc Makineyle Kazanlara Ait Bilgi ve Donanmlar Tanmak

Vardiya alacak personel vardiya almadan nce makine dairesinde almakta olan btn makineler hakknda vardiya srasnda yapaca gzlemler iin bir bilgisinin olmas gerekir. Ana makine ve yardmc dizellerin zelliklerini kullanma kitabndan tam olarak okumu ve anlam olmas vardiya tutma emniyeti asndan lzumludur. Vardiya alaca zabitten alan makineler hakknda doru bilgi alnmaldr.
40
Resim 4.1: Yardmc kazan
4.3. Makinenin Cinsi, Beygir Gc, altrlmasn ve Durdurulmasn Bilmek

Vardiya alacak personel makinenin cinsini, beygir gcn, altrma ve durdurulmas iin gerekli prosedrleri bilmek zorundadr.
4.4. Tatl Su ve Deniz Suyu Devrelerini almaya Hazr Hle Getirmeyi Bilmek
Vardiya alacak personel gemide bulunan tatl su ve deniz suyu devrelerinin yapsnn nasl olduunu, nasl altn ve kullanma hazr hle getirilmesini bilmek zorundadr.
4.4.1. Deniz Suyu Devreleri

Deniz suyu devrelerinden en nemlisi ana ve yardmc makinelerin tatl soutma sularnn soutulmasnda kullanlan Cooling Sea Water Linedr. Bu devreler ok iyi bilinmeli, farkl pompalar gerektiinde birbiri yerine kullanlarak deniz suyu soutmasnn kesintisiz devam salanmaldr. Ayrca bu devre, acil durum sintine boaltma devresi olarak da kullanlabildiinden devre ok iyi tanmal, acil durumlara hazr olmaldr. Gemilerde yardmc deniz suyu devreleri de bulunmaktadr. rnein, bunlardan WClere temizleme amal deniz suyu salayan devrelere deniz suyu hidrofor sistemi denir. 41
4.4.2. Tatl Su Devreleri

Tatl su devrelerinden en nemlileri, ana ve yardmc makineleri soutmakta kullanlan Fresh Water Cooling Linedir. Bu devrenin ok iyi biliniyor olmas gerekmektedir. Acil durumlarda bu devreler birbirleri yerine kullanlabilmektedir ve buna itirakleme denir. Devrede bulunan her trl valfin kullanm amac iyi bilinmelidir. zellikle motor scaklklarn sabit tutmaya yarayan termostatik valflar ve bunlarn yerine gerektiinde elle kumanda edilerek kullanlan valflar iyi tannmaldr. Yardmc tatl su devrelerinde ise tatl su ime suyu tanklar ve evaporeyter ile damtcdan salanr. Ancak damtk su, salk standartlarn karlamadndan, biyolojik olarak saf ve ntr veya hafife alkalin olmas iin bir ilem grmesi gerekir. Kark yk gemilerinde kullanlan bir sistemde bir pompa ile tanklardan alnan su, nce klorlama tankna verilir. Orada hipoklorit tabletleri olarak salanan, ar dozdaki klorin veya klor ile sterilize edilir. Ar miktardaki klorin insan salna zararl olduundan, basn tank veya pnmatik tankta toplanan su ar klorini giderici ve iinde aktif karbon bulunan baka bir tankta verilir. Bu tankta aktif karbon ar klorini giderir. Bu arada herhangi bir renk tat ve koku da aktif karbon tarafndan giderilmektedir. Bylelikle biyolojik olarak artlan ime suyu servislere verilir.
4.5. Makine Dairesinde Bulunan Takm ve Malzemelerin Yerlerini ve Kullanmlarn Bilmek

Vardiya alacak personelin makine dairesine ait bilmesi gereken esaslardan biri de makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerlerini ve kullanmlarn bilmektir. Gemilerin kendisine zel takmlar olabilir. Bunlarn yerini ve kullanmn bilmek her vardiya alacak personelin grevidir ve bunun nemi vardiya annda herhangi bir operasyonda doru takm ve malzemeleri kullanarak daha abuk i bitirilmesini salamaktr.
42
Resim 4.2: Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerleri
Resim 4.3: Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin genel grnm
4.6. Kumanda Tablolarndaki Deerleri ve aretleri Kolaylkla Okuyabilmek

Tabloda alan makinelerin yatak hararetleri, egzoz scaklklar, ceket suyu k scakl, ana makine sperarj hava giri scakl gibi deerler gsterilmektedir. Vardiya sresince saat ba vardiya jurnaline btn bu deerler kaydedilir. Vardiya zabiti tablodaki btn deerlerin yerlerini bilip okuyabilmelidir.
43
Resim 4.4: Gemi makine dairesi kumanda odas
44

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak vardiya alacak personelin makine dairesine ait bilmesi gereken esaslar renebileceksiniz
lem Basamaklar
neriler
altn gemiye ait aadaki Daha nce sizlere anlatlan atlye deerleri katalogdan veya ba makinistgvenlik kurallarna uyunuz. bamhendisten reniniz. Her gemi dizel makinesinin kendine ait Balast sistemi, yakt ve su tanklarnn farkl zellikleri olabilir. Sizler yerlerini kataloglar inceleyerek o makineye ait deerleri gz nne alarak bu ilemleri Ana, yardmc makineyle kazanlara ait yapabilirsiniz bilgi ve donanmlar altnz makinenin cinsi, beygir gc, altrlmasn ve durdurulmasn Tatl su ve deniz suyu devrelerini almaya hazr hle getirmeyi Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerlerini ve kullanmlarn Kumanda tablolarndaki deerleri ve iaretleri kolaylkla okumay reniniz.
45
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri
1. Balast sistemi, yakt ve su tanklarnn yerlerini rendiniz mi? 2. Ana, yardmc makineyle kazanlara ait bilgi ve donanmlarn katalog deerine gre incelediniz mi? 3. altnz makinenin cinsi, beygir gc, altrlmasn ve durdurulmasn incelediniz mi? 4. Tatl su ve deniz suyu devrelerini almaya hazr hle getirmeyi rendiniz mi? 5. Makine dairesinde bulunan takm ve malzemelerin yerlerini ve kullanmlarn rendiniz mi? 6. Kumanda tablolarndaki deerleri ve iaretleri okumay rendinizmi? DEERLENDRME
Evet
Hayr
46

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Aadakilerin hangisinde gemilerde bulunan yakt tanklarnn zelliklerinden deildir? A) Parlama noktas 55oC altnda olan sv yakt tayan tanklar tekne bnyesinde olmaldr. B) Makine mahallerinde yer alan yakt tanklar her trl s kaynandan yeterince uzakta bulundurulacaktr. C) Yakt tanklar teknenin yapaca sefere gre yetecek hacimde olacaktr. D) Yolcu mahalleri yakt tanklarnn zerine yerletirilmi ise taban onaylanm bir malzeme ile kaplanmaldr. Aadakilerin hangisinde gemilerde bulunan tatl su tanklarnn zelliklerinden deildir? A) Tatl su tanklar bakml ve temiz olacaktr. B) Tatl su tank hacmi: 60lt x (yolcu+mrettebat says) x gn olarak belirlenecektir. C) Standart tipte imal edilen teknelerde mevcut tatl su tanklar kabul edilecektir. D) Tatl su tanklarnn gverte zerinden dolum flenleri i ap 50mm, d ap 30mm olmaldr. Tabloda, alan makinelerin hangi blmlerinin bilgileri grlebilir? I-Yatak hararetleri II-Egzoz scaklklar III-Ceket suyu k scakl IV-Ana makine sperarj hava giri scakl A) I-II-III B) I-III-IV C) I-II-III-IV D) II-III-IV
2.
3.
Aadaki cmlenin banda bo braklan paranteze, cmlelerde verilen bilgi doru ise D, yanl ise Y yaznz. 4. () Deniz suyu devresinde servis tanklar bir boru ile atmosfere balanm olup fazla suyu bordadan darya atacak bir tant borusuna sahiptir.
DEERLENDRME
47

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya esnasnda oluabilecek olaanst durumlarn neler olduunu reneceksiniz
ARATIRMA
5. VARDYA SIRASINDA OLUAN OLAANST DURUMLARI VARDYA ZABTNE (BA MHENDS) HABER VERMEK
5.1. Makine Ar Derecede Yklendiinde
Makinenin ar ykte operasyonu: Bu durum emergency olarak ksa bir sre iin uygulanabilir. Ar yk tam ykn % 110unu kadardr. Bu ekilde seyir yaplrken dikkat edilecek hususlar: Yk indikatr ar yke gre ayarlanr(Genelde 1 saatten fazla ol mayan sreler iindir). Yk indicatrnn ar yk deeri deneme seyirlerindeki raporlarnda verilmitir. Bu durum T/Cn egzoz scakl ve silindir egzoz scaklklar iinde geerlidir. Hibir zaman maksimum egzoz scaklklarnn geilmesine izin verilmez. Lubricatrlerin ayar kollar maksimum yalama pozisyonuna getirilerek daha fazla yan silindirlere gnderilmesi salanr. Soutma suyu ve yalama ya scaklklar maksimum deerlerini amamaldr. Bu ekilde seyir ederken denetim ve incelemelerin normal vardiya esnasndaki turlara gre daha da sklatrlmas gerekir. 48
Bacada ar siyah duman varsa egzoz hararetleri makine %100 g tecrbesinde katalog deerinin zerine kyorsa ana makine overload yksek gtedir. Derhl yol kesilir. Sperarj havas yeterli deilse de siyah duman kabilir. Geminin pruvadan (batan) kuvvetli rzgr veya denizin etkisinde olmas veya karinasnn ar bir biimde kirlenmesi durumunda, makinin devir says der ve bunun sonucu geminin hz azalr. Bu durumda hz dm, hz ayar kolu daha fazla yakt verecek duruma getirilerek dengelenmeye allmamaldr. nk makine ar ykte almaya balayacaktr. ou zaman devir says normal devir saysna erimedii hlde, makinenin ar yk kanlmaz olur. Yk gstergesinin msaade edilir maksimum ar yk durumu, maksimum seyir tecrbesi raporlarnda verilir. Bu durum kesinlikle almamaldr. Ayn sralama trbinden sonraki maksimum egzoz gaz scaklklarna da uygulanr. Hi bir durum ve eki ,l egzoz scaklklarnn maksimum scaklk deerini gemesine izin vermez. Makineyi imal eden firma, hz ayar kolunun maksimum yakt verdisini snrlayacak nlemleri alr. Makine ar ykte alrken iletmecinin denetim ve inceleme turlar sklaarak srmeli, basn ve scaklklar daha ksa zaman aralklarnda denetlenmelidir.
5.2. Ya Basnc Normalin Altna Dnce

Makine dairesinde nce yol kesilir sonra sump tank ya seviyesine baklr. Eksilme varsa tamamlanr. Eer yine basn dkse bamhendise haber verilir ve aadaki ilem basamaklar uygulanr: Makinenin verdii alarma gre pano kontrol edilir. Makine stop edilir varsa yedek ya pompas devreye sokulur. Ya basnc reglatr valfi kontrol edilir. Dizel motorlarnn yalama devrelerinde yksek ve alak basn alarm devreleri kullanlr. Yalama devrelerinde ayr bir temiz ya tank bulunduu zaman, bu tankn grlr ve duyulur alarmlarla donatlmas gerekir. Bylelikle depodaki ya dzeyinin yksek veya alak olduu vardiya zabitleri tarafndan anlalr. Genel olarak yeil k yksek krmz k ise alak seviyeye inildiini gsterir.
5.3. Soutma Suyu Normalden Az Devrederse

Soutma suyu basncnn azalp oalmas Olas nedenler unlardr: letme srasnda yeterli olmayan havaszlandrma ve ekspenn tank seviyesinin dk olmas nedenleriyle soutma hcrelerinde havann birikmesidir. Silindir kaverindeki soutma suyu klarnn havaszlandrma valflarnn kapal oluu veya genleme blmlerinin bo almas gibi nedenlerle silindir soutma suyu sisteminin "statik basn hedinin" dmesidir. Soutma suyu sistemine giren gazn arzalara neden olmasdr. 49
Soutma suyu borular tkanm, ayar valflar arzal veya hemen hemen kapaldr.Soutma suyu pompasnda grlebilecek arzalar giderilmeli veya yedei devreye alnmaldr.
Silindirlerden birinde soutucu k scaklnn ykselmesi Olas nedenler unlardr: Sorun oluturan silindir ar ykte almaktadr. Silindir g pistonu kzgn almakta veya arzaldr. Soutma hcresi yeterli bir ekilde havaladrlmamtr. Bunun denetimi yaplmaldr. Silindir su k taraf kapama valflar, kazaen kapal braklm veya arzaldr. Soutma suyu borular veya hcreleri tkaldr Arza nedeniyle soutma suyuna gazlarn girmi olabilir. Tm silindirlerde soutma suyu scaklnn ykselmesi Olas nedenler unlardr: Tm makinenin ar ykte almasdr. Yk gstergesi ve trbinlerden sonra,egzoz scaklklarnn denetlenmesi gerekir. Soutma hcre ve borular yetersiz bir ekilde havalandrlmtr. Bu durum da denetlenmelidir. atof valflar tam kapal veya ok az ak braklmtr. Soutma suyu veya manifold borular tkaldr. Soutucu (kuler) kirli ve hasarldr. Soutma suyu pompas arzal olduundan kapasitesi yeterli deildir.
5.4. Jeneratrler Normal artlarn Dnda alrsa

Jeneratrler ar yklenmi demektir. Eer devrede tek jeneratr varsa ikinci jeneratr derhl paralele alnr ve yk kaydrlr. Seyir emniyetini aksatmayacak ekilde fazla amper eken elektrik motoru stop edilir. Bu rnein hava kompresr olabilir.
5.5. Devrelerin Herhangi Birinde Arza Meydana Gelmesi Hlinde

Makine zerindeki yardmc sistemlerin grevlerini yapmamas hlinde vardiya zabitine haber verilmesi gerekir. Devrelerden birinde herhangi bir arza rnek olarak yakt heaternn scakln otomatik olarak ayarlayan reglatr valfn diyaframnda arza olsun ve yakt scakl dmeye balasn. Derhl bunun by-pass devresinden yakt scakl elle ayarlanr ve bozulan valfn steam giri-klar kapatlr, diyafram ksm deitirilerek tekrar devreye alnr.
50
Arzann durumuna ve byklne gre vardiya zabiti o an yaplacaklarn kararn verir. Silindirlerden birinde dzgn bir yanma meydana gelmiyor ise Silindirlerden birinde dzgn bir ekilde yanma olumamasnn olas nedenleri unlardr: Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas arzalanm olabilir. Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas veya borular yetersiz bir biimde havalandrlm alan, hava ya da su kapsyor. Yakt pskrtme pompas emme ve diar valflar karyor veya yerlerinde tutmu. Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas basn giderme valf karyor. Yakt besleme (booster) pompas karyor. Yakt pskrtme valfnn havaszlandrma tapas ak veya karyor. Yakt pskrtme valf nozulu (memesi) tkal veya karyor. Kompresyon basnc yanma iin ok dk. Makinenin ilk hareketinde silindirlerde ar tutuma Ar tutumalarn olas nedenleri unlardr: Yaktn, havalandrma (prayming) ilemi srasnda ve dikkatsiz bir biimde silindirlere pskrtlmesi ve silindirde veya piston kafalarnda toplanmasdr. Pskrtlen yakt miktar ilk hareket iin ok fazladr. Hz ayar kolu daha aa ayarlanmaldr. Yakt pskrtme pompalar veya yakt kemleri yanl ayar edilip valf tablolarndaki deerlere gre ayarlamann kyaslanmas gerekir. Kem aft zerindeki kemlerden biri veya birkann greceli durumlarnn deimi olmasdr. Bu durumda kem somunlarnn iyi bir biimde vira edilip edilmedikleri ve kem kilitleme cihaz diinin, uygun bir ekilde olup olmadklar kontrol edilir. Kem aft zerindeki tornistan servo motoru doru olan, nihayet durumuna erimeden nce tutmu ve ilk hareket ve yakt kollar kilitleme cihaz el ile serbest braklmsa yakt silindirlere ok erken pskrr. El ile kumanda srasnda dikkatli olunmaldr.
Zayf yanma, dumanl egzoz Zayf yanma ve dumanl egzozun olas nedenleri unlardr: Makine ar ykte almaktadr. Yk gstergesi ve egzoz scaklklar denetlenmelidir. Silindirlerden bir veya birkana ar miktarda yakt pskrtlmektedir. Bu silindirler ar ykte alacaklardr.
51
Ar doldurma havas basncnn ok dk olmas nedeniyle, silindirlere yeterli hava verilmemektedir. Bunun nedeni kirli blover veya hava filtreleri ya da emniyet zgaralar olabilir. Sprme portlar ve egzoz valflar kirlidir. Arzal sprme havas valflar nedeniyle hava kayplar olumaktadr. Sktrma basnc yetersizdir. Yakt pskrtme pompalar ve yakt kemleri hatal bir ekilde ayar edilmitir. Yakt uygun deildir veya yeterince stlmamtr. Yakt pskrtme valflarnn nozullar tkanm, kurumlanm ve dolaysyla zayf bir pskrtme olumaktadr. Yakt pskrtme valf nozullar arzal veya karyor.
Makine sadece bir yne dnyor ise Makine tornistana almyor veya sadece bir yne dnyorsa olas neden unlardan biri ya da bir kadr: Kontrol ya basnc yeterli deil veya hi yoktur. Gemi durduu hlde makine tornistana almyorsa bunun nedeni, yeterli olmayan ilk hareket havas basnc veya arzal ilk hareket havas kontrol ya da ilk hareket havas valf nedeniyle yetersiz bir tork olumasdr. Tornistan servo motorunun en d ya da ondan ok az nce tutmu olmas nedeniyle hareket kolu, kontrol as ar deilse ilk hareket kolunu el ile amak veya kilitli durumdan kurtarmak zm olabilir. lk hareket kolu kilidi el ile alrken dikkatli olunmaldr. Tornistan servo motorunun kontrol ya borusu ya da hcreleri tkanm veya hzl bir biimde karyor. Bu nedenle dnme kolunu hareket ettirmek iin ya basnc ok dktr. Bu arza makinenin ilk tornistan manevrasnda meydana gelirse, bunun nedeni kilitleme servo motorunun hatal oluudur. Bylece ilk hareket kolunun kilitleme cihazna ya veren kontrol ya kanal alamaz.
Tornistan istendii hlde makinenin ters ynde ilk hareketi Makinenin dairesi telgraf kem diskinin yanl ynde balanmas, iaretlerin denetlenmesi gerekir. Dn yn gvenlik kilidinin dner slayt valf veya aksi hareket valf yanl balanm valf ve mahfazas zerindeki iaretlerin denetlenmesi gerekir. Geri hareket servo motorunun kontrol ya borusu yanl balanm. Aksi hareket servo motorunun yanl balanmasdr. Yatak tarafndaki iaretlerin kontrol gereklidir Kesme servo motorunun tutmas nedeniyle dn yn emniyet kilidinin grevini yapmamas.
52
Yk gstergesinin durumunu deimedii hlde resiverdeki sprme havas basncnn dmesi Olas nedenler unlardan biri ya da birka olabilir: Trboarjer kirli veya arzaldr. Trbinden nce egzoz gaz kayplar vardr. Trbinden sonra egzoz gaz kar basnc ykselmitir. Karan salmastra kutular (Stuffing Box) nedeniyle hava kayplar oalmtr.
Yk gstergesinin pozisyonu deimedii hlde manifold borularnda egzoz scaklnn artmas Olas nedenler aadakilerden biri veya birka olabilir: Makine sl olarak yklenmitir. Makine silindirlerinin portlar kirlenmitir Sprme havas blmnde skaven yangn vardr.
Yk gstergesinin durumu deimedii hlde silindirlerden biri veya birkann scaklnn dmesi Olas nedenler unlardan biri veya birkadr: Sorun olan silindirin sktrma ve yanma basnlar egzoz scakl ile deimiyorsa bu silindirin egzoz termometreleri veya pirometreleri arzal olabilir ve denetlenip deitirilmeleri gerekir. Sorun olan silindirlerde ateleme zaman zaman hi olmuyorsa ya da silindirlere yeterli yakt verilmiyor. Yakt pskrtme sistemi karyor veya karan yakt pompas valflar ya da enjektr var.
5.6. Makine zerindeki Yardmc Sistemlerin Grevlerini Yapmamas Hlinde Vardiya Zabitine Haber Verilmesi
Makine vardiyasndaki zabitana aadaki durumlar acilen bildirmelidir: Geminin gvenliini tehlikeye sokabilecek makine hasar veya aksaklklar (herhangi bir aksaklk karsa bu makine hareket mekanizmasn, yardmc makine ekipmanlarn veya hz kumanda sistemini etkiler.) Acil durumda veya ne yapacana karar veremediinde.
53

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesinde, vardiya srasnda oluan hangi olaanst durumlarn vardiya zabitine (ba mhendis) haber verilmesi gerektiini reneceksiniz.
lem Basamaklar
neriler
atlye
Makineye hangi durumlarda ar yk Daha nce sizlere anlatlan yklendiinde reniniz. gvenlik kurallarna uyunuz.
Ya basncnn neden normalin altna Her gemi dizel makinesinin kendine ait dtn aratrnz. farkl zellikleri olabilir. Sizler kataloglar inceleyerek o makineye ait Soutma suyu normalden az devrederse deerleri gz nne alarak bu ilemleri yapabilirsiniz. Jeneratrler normal artlarn dnda alrsa. Gemide makine dairesinde oluacak hangi acil durumlarn ba mhendise haber verileceini reniniz.
KONTROL LSTES Deerlendirme ltleri

1. Gemi dizel makinesinde ya basncnn normal olup olmadn kontrol ettiniz mi? 2. Soutma suyunun normal devredip devretmediini kontrol ettiniz mi? 3. Jeneratrlerin normal artlarda alp almadn kontrol ettiniz mi? 4. Makinenin hangi durumlarda ar yk ile yklendiini rendiniz mi? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
Evet
Hayr
54
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Ya basnc normalin altna dnce aadakilerin hangileri yaplmaz? A) Makine dairesinde nce yol kesilir. B) Sump tank ya seviyesine baklr. C) Makinenin verdii alarma gre pano kontrol edilir. D) Makine stop edilmeden yedek ya pompas devreye sokulur. 2. Genel olarak yalama dzeni basn alarmlarnda k yksek; k ise alak seviyeye inildiini gsterir. A)Sar yeil 3. B) Krmz sar C) Mavi- yeil D) Yeil krmz
Aadakilerden hangisi silindirlerden birinde soutucu k scaklnn ykselmesi durumunda meydana gelmez? A) B) C) D) Sorun oluturan silindir an ykte almaktadr. Soutma hcresi yeterli bir ekilde havalandrlmtr. Soutma suyu borular veya hcreleri tkaldr. Arza nedeniyle soutma suyuna gazlarn girmesidir.
4.
Silindirlerden birinde dzgn bir ekilde yanma olumamasnn olas nedenlerinden deildir? I- Yakt pskrtme pompas emme ve diar valflar karyor. II- Sorun olan silindirin yakt pskrtme pompas basn giderme valfi karyor. III- Yakt pskrtme valf nozulu (memesi) tkal veya karyor. A)II-III B) I-III C) I-II-III D) Hibiri
5.
Makine tornistana almyor veya sadece bir yne dnyorsa olas neden aadakilerden hangisi olabilir? A) Kontrol ya basnc yeterli B) Yeterli olmayan ilk hareket havas basnc veya arzal ilk hareket havas kontrol ya da ilk hareket havas valf nedeniyle yetersiz bir tork olumas. C) Tornistan servo motorunun en d ya da ondan ok az nce tutmu olmamas D) Tornistan servo motorunun kontrol ya borusu veya hcreleri normal alyor.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz
,
55

AMA
Bu renme faaliyeti ile gemilerde vardiya esnasnda yaplmas gereken periyodik bakmlar ve ilemleri reneceksiniz.
ARATIRMA
Tersanelerde ve limanlarda bulunan gemilerdeki kataloglardan ve brorlerden, internetten, niversite ktphanelerinden aratrma yaparak bilgi edininiz. Edindiiniz bilgileri rapor hline dntrp grubunuza sunum yaparak paylanz.
6. VARDYA SIRASINDA PERYODK BAKIM VE LEMLER YAPMAK

6.1 Belirli Zaman Aralklarnda Hava Tplerini Dreyn Etmek
Basnl hava tplerinin zaman zaman korozyon ve piting (karncalanma) ynnden kontrol gerekir. Bunun iin dzenli aralklarla dreyn valflerinin alarak dreyn edilmesi gerekir.
6.2. Samp Tanktaki Yan Durumunu Kontrol Etmek

Vardiya esnasnda sump tank seviyesi iskandil ubuu ile en az iki kere kontrol edilmelidir. Normal seviyenin altnda ise yukar temiz ya tankndan takviye yaplr. Gerekiyorsa numune alnarak viskozitesine baklabilir. Ayrca gerekiyorsa yan iersindeki karbonlama durumunu da numune alarak ya firmasnn gemilere verdii test kd zerine damlatarak orada oluan iz, ya katalounda gsterilen formatlara gre kyaslanarak karbonlama durumu tespit edilir.
6.3. Gavernrdeki Ya Seviyesini Kontrol Etmek

Vardiya srasnda woodword gavornrn ya seviyesi kontrol tesviye iesinden yaplr. Eksikse tamamlanr.
6.4. Ekspenn Tanktaki Su Seviyesini Kontrol Etmek

Ekspenn tanktaki tefsiye iesi gstergesinden suyun seviyesi kontrol edilir.
56
6.5. Silindiriler Arasndaki Egzoz Gazlar Scaklklar Farklysa Sebebini Aratrmak

Egzoz gaz scaklklar silindirler aras farkllk 25 dereceyi geerse dk olan pompann gaz kolu bir miktar artrlr. Nedenleri: ndikatr diyagram alnarak kompresyon ve yanma basnlar llr. Kompresyon dk grnyorsa limanda piston segman kontrol yaplr. Gerekiyorsa segman deitirilir. ndikatr diyagramnda kompresyon iyi yanma basnc dkse enjektr iyi pskrtmyordur. Limanda dar alnp atomayzer ve ktk yzeyleri altrlr. Silindirlerden birinin egzoz scakl dierlerine gre 25 dereceden fazla ise Kompresyon basnc normal, yanma basnc yksek, erken ateleme var, pompa yakt kemini dn ynnde geriye kaydrrz veya pompa indikatr gaz kolunun derecesi drlr.
6.6. Filtrelerdeki Basn Normalin Altndaysa Sebebini Aratrarak Normal alma Dzenine Getirmek
Filtrelerde giri ve k basn farkll normalin zerinde ise filtre kirlenmitir. Filtreye gelen valf kapatlarak by-pass yaplr ve filtre sklerek temizlenir.
6.7. Deniz Suyu ve Tatl Su Pompalarnn Salmastra Glendlerinin Szdrmazln Salamak

Deniz suyu ve tatl su pompalarnn aft boazlarnda kaak grlyorsa yedek pompa devreye alnr. Karan salmastra glendi geri ekilip eski salmastra karlp yenileri ile deitirilir. Glend monte edilip pompa test edilir. Kaak olmad grlnce pompa devreye alnr. Yedeksiz pompalarda glend sklr. Tatl su ve deniz suyu pompalarnda damlama hlinde karmalar aft soutmas asndan tercih edilir.
57

Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak bir gemi dizel ana makinesini ana makine sump tankndan ya iskandili alabileceksiniz
lem Basamaklar
Samp tank iskandil alma borusu abuk kapama valfn anz. skandil arlnn apnn n arlk boyunca su macunu ile kaplaynz. skandili yava yava sump tank iskandil alma borusundan aaya braknz. skandili okuyup kayt ediniz. skandil arln kontrol ediniz. Gavarnrdeki ya seviyesini kontrol ediniz. Expenn tanktaki su seviyesini kontrol ediniz.
neriler
Bir nceki iskandil deerinin 5 cm altn ve stn tebeir ile boyaynz. erit metre dibe dokunduunda kesinlikle bo vermeyiniz aksi taktirde hatal lm alrsnz. Yada su varsa macun renk deitirecektir suyun nerden geldiini aratrnz. Her saat banda gavarnr ya seviyesini kontrol edip jurnale kayt ediniz. Her saat ba kontrol edip makine jurnaline kayt ediniz. Sistem her ne kadar otomatik olarak suyunu tamamlasa da beklenmedik durumlar karsnda: Su seviyesi derse ana makine hararet yapacaktr. Su seviyesi ykselirse makine souk alacaktr. Her ikisi de arzu edilmeyen bir durumdur.
58
KONTROL LSTES
1. 2. 3.
4. 5. 6. Gavarnrdeki ya seviyesini kontrol ettiniz mi? 7. Expenn tanktaki su seviyesini kontrol ettiniz mi? DEERLENDRME
Deerlendirme ltleri Sump tank iskandil alma borusu abuk kapama valfini atnz m? skandil arlnn apnn n arlk boyunca su macunu ile kapladnz m? skandili yava yava sump tank iskandil alma borusundan aaya braktnz m? skandili okuyup kayt ettiniz mi? skandil arln kontrol ettiniz mi?
Evet
Hayr
59

Aada bulunan sorular renme faaliyetinde rendiiniz bilgilere gre cevaplaynz. 1. 2. 3. 4. ( ) Vardiya esnasnda sump tank seviyesi, iskandil ubuu ile en az iki kere kontrol edilmelidir. ( ) Egzoz gaz scaklklar silindirler aras farkllk 25 dereceyi geerse dk olann pompann gaz kolu bir miktar azaltlr. ( ) Filtrelerde giri ve k basn farkll normalin zerinde ise filtre kirlenmitir. ndikatr diyagramnda kompresyon iyi yanma basnc ..ise enjektr iyi pskrtmyordur. A) Yksek B) Dk C) Normal D) yi
DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
60
MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki ifadelerin doru veya yanl olduunu belirterek modl de kazanm olduunuz bilgileri lnz. 1. ( ) Makine ilk harekete getirilmeden nce tm yataklarn iyice yalanm olmas gereklidir ( ) Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve ya scak tutulur. ( ) Gemilerde ana makine ve yardmc makinelerin ilk altrlmalarnda kullanlan kompresrler pistonlu ve iki kademede sktrmay tamamlayan dik deniz suyu soutmal kompresrlerdir. ( ) Gemi dizel makinesini altrmadan nce sistemdeki valflarn srayla almas gerekir. ( ) Gemide yalama yann soutucudan sonraki scakl gzlenmelidir. ( ) Makinenin hazrlanmas srasnda mekanik yadanlklar el ile evrilerek silindirlere ya vermesi salanr ( ) Vardiya srasnda makine alrken her silindirden Pmaksimum ve Pcomp deerleri alnmaz. ( ) Hava soutucusundan sonra trbo arj hava scakl zel bir dikkat gerektirmez. ( ) Ana makine ve dizel jeneratrlerin egzoz scaklklar; ana makinenin kaver su giri k scaklklar ; yalama ya giri k scaklklar vardiyada tutulacak her 5 saat sonu makine jurnaline ilenir.
2. 3.
4.
5. 6.
7.
8. 9.
61
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 C C Doru Doru Doru Doru Doru B

1 2 3 4 5 6 7 D C C B C D D

1 2 D B

1 2 3 4 A D C Doru

1 2 3 4 5 D D B D B
62
RENME FAALYET6NIN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 Doru Yanl Yanl Yanl A
63
KAYNAKA KAYNAKA
ZGN Haluk, Gemi Makineleri GNERALP Ltfllah, Gemi Makineleri Temel Bilgisi, Yksek Denizcilik Okulu Mezunlar Cemiyeti Yaynlar, Nu. 2. KKAHN Fahrettin, Gemi Makineleri Operasyonu 1 KKAHN Fahrettin, Gemi Makineleri Operasyonu 2
64

Makine Vardiyası Tutma

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Makine Vardiyası Tutma

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MAKNE VARDYASI TUTMA

1. Gemi dizel makinesini seyre hazrlayp

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

1. GEM DZEL MAKNESN SEYRE HAZIRLAMA VE ALITIRMA

1.1.1. Yan Istlmas

1.2. Makineyi Scak Tutmak

1.3. Tpleri Dreyn Etmek

Resim 1.1: Hava tank zerindeki dreyn valfi

1.4. Devredeki Valfleri Amak

Resim 1.2: Ana makine sistemlerindeki srayla alacak valflar

1.5. Akaryakt Devresi Pompalarn altrmak

1.6. Rilif Valflar Gzden Geirmek

1.6.1. Rilif Valve - Basn Drc Rilif Valflar

ekil 1.1: Rilif (safety) valf

1.7. Torna ark Devreden Ayrmak

1.8. Makineyi Basnl Hava ile altrmak

Resim 1.3: Gemilerde kullanlan hava kompresrleri

1.9. Kontrol Musluklarn Kapatmak

Resim 1.4: ndikatr musluklarnn grnm

1.10. Kpr stne Rapor Vermek

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

2. VARDYA SIRASINDA GZLEM YAPMAK

2.1. Yalama Ya - Soutma Suyu, Basn ve Scaklklarn Gzleme

Resim 2.1: Yalama ya kuleri giri ve k

2.2. Enjektrleri Kontrol Etme

Resim 2.2: Gemi dizel makinesinde enjektrler

2.3. ndikatr Diyagram Alma ve Deerlendirme

ekil 2.1: ndikatr aleti

2.3.1. ndikatr Aletini altrma ve Diyagram Alma

ekil 2.2: ndikatr diyagramnn aln

Tablo 2.1: Kompresyon basncnn dk olmas sonucu oluabilecek arzalar ve zm

2.3.2. ndikatrn Bakm (ndikatr Diyagramn Bakm)

2.3.3. Kaver zerinde ndikatr Musluu

2.3.4. ndikatr Kamlarn Ayarlanmas

ekil 2.3: Yanltr kompresyon diyagram

ekil 2.4 Tam ayarl indikatr diyagram

ekil 2.5: Ana makineden alnan kapal ve ak diyagramlar

2.3.5. Alnan Diyagramlarda Hatalarn Okunmas

ekil 2.7 Telin uzunluu ksadr. Bu yzden st l nokta durumu izilmemitir.

ekil 2.8 Tel yanl uzunluktadr. Alt l nokta izilmemitir .

ekil 2.9: ndikatr pistonu silindir iinde tutuk alyor

ekil 2.10: ndikatr pistonu silindirin stne vuruyor

ekil 2.11: ndikatr musluu karyor

2.3.6. Ak Diyagramlarda Hata Arama

ekil 2.12: Yanma basnc ok dk

ekil 2.13: Erken ateleme

ekil 2.14: Piston segmanlar(ringleri) veya egzoz, valfi szdryor

2.4. Mekanik Yadanlklar Denetlemek

2.5. Kompresyon ve Yanma Basnlarn Kontrol Etme

2.6. Sper arj Hava Scakln Kontrol Etme

Resim 2.2: Sper arj hava scakln gsteren termometre

2.7. Hava Tplerini Dreyn Etme

2.8. Devrelerde Bulunan Termometreleri Gzden Geirip Jurnale leme

2.9. Sintineleri Kontrol Edip Gerekirse Tahliye Etme

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadakilerden hangisi ak diyagram almada dikkat edilecek hususlardan

() Mekanik yadanlklarn ilk hareketten nce havalandrlmas gerekir.