Sosyal Bi̇lgi̇ler 6 Çalişma Ki̇tabi - İmyay

LKRETM
SOSYAL
BLGLER
RENC ALIMA KTABI

Kezban KAYA
MAJ VE DI TCARET A..
maj Center Macun Mah. 3. Cad. No: 2 (A Girii)

stanbul Yolu 6. km. Yenimahalle-ANKARA
Tel:. (0.312) 397 91 41 Faks:. (0.312) 397 41 54
MYAY DERS KTAPLARI

Her hakk sakldr ve maj ve D Tic. A.ye (myay) aittir.
Kitabn metin, etkinlik, soru ve ekilleri
ksmen de olsa hibir suretle alnp yaymlanamaz.
Editr:
Ekrem Zahid BOYRAZ
Dil Uzman:
Taha ALAROLU
Grsel Tasarm:
Hayrettin Vural
Program Gelitirme Uzman:
Soner Mehmet ZDEMR
lme ve Deerlendirme Uzman:
Tlin ACAR
Rehberlik ve Geliim Uzman:
Tahsin LHAN
ISBN 978-9944-120-07-4
Talim ve Terbiye Kurulunun 26.12.2012 tarihve 245 sayl kararyla
2013-2014 retim ylndan itibaren 5 (be) yl sreyle renci
alma kitab olarak kabul edilmitir.
Bask: Dorukkaya Matbaac l k Yay nc l k A.. - Ankara 2013
Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf
MUSTAFA KEMAL ATATRK

(1881-1938)
NDEKLER
Organizasyon emas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
1. NTE : Sosyal Bilgiler reniyorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Hayatn inden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Olgu ve Gr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Aratryorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Haklarm reniyorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Sosyal Bilimlerin Geliiminde Atatrkn Rol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
2. NTE : Yeryznde Yaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Yaadmz Dnya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Farkl klimler, Farkl Yaam Tarzlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
Bir Bakadr Benim Memleketim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
Yaayan Gemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
Anadolu ve Mezopotamya Uygarlklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
3. NTE : pek Yolunda Trkler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Atalarm Tanyorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Bozkrda Yaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Kutsal Grev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
slamiyetin Douu ve Yayl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
lk Trk - slam Devletleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Yaayan Deerlerimiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Sanata Vurulan Trk Mhr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
4. NTE : lkemizin Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

lkemizde Ekonomi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Yapyoruz, Satyoruz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Vatandalk Borcumuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Doal Kaynaklarmz Koruyalm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Mesleimi Seerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
5. NTE : lkemiz ve Dnya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Dnyamz Tanyalm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Yurdumuzun Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Trk Cumhuriyetleri ile likilerimiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Doal Afetlerde Dayanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Kltr ve Sanatn Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
6. NTE : Demokrasinin Serveni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
Demokrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
Demokrasinin Geliim Sreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

Haklarm ve zgrlklerim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Dnden Bugne Demokrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
Trklerde Kadn Haklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
7. NTE : Elektronik Yzyl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113
Sosyal Bilimler ve Biz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114

Bilim ve Teknolojinin nemi, Gelecei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Doku ve Organ Nakli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
118
Telif ve Patent Haklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

Aklclk ve Bilim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
Bunlar rendim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
TRKYE HARTASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
TRK DNYASI HARTASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Organizasyon emas
nite numaras
1. nite
1.12. ETKNLK
Konu bal
nite ad
Etkinlik ynergesi
1. nite
1.3. ETKNLK
Dileke Yazyorum
.Bir
Olay
evrenizden rnek bir olay (yardm kampanyasnn dzenlenmesi, ktphane almas ocuk
park yaplmas vb.) belirleyiniz. Aadaki sorular bu setiiniz olaya gre cevaplaynz.
Bir rn satn aldnz dnnz. Bu rnle ilgili bir sorun yaadnz. Bu sorunu satcya nasl iletirsiniz? Aadaki bolua, ilgili kuruma sorununuzu anlatan bir dileke rnei yaznz.
Olay olu srasna gre yaznz.

1. Olayn yeri
..........................................................................................................................................
2. Olayn zaman
..........................................................................................................................................
3. Olayda ne kan kii, kiiler
..........................................................................................................................................
4. Olayn olu ekli
..........................................................................................................................................
5. Olaya katlanlar
..........................................................................................................................................
1.12. etkinlik
birinci nitenin
on ikinci etkinlii
anlamndadr.
rencinin yaz
yazaca alanlar
6. Olayn sonucu
..........................................................................................................................................
1.4. ETKNLK
Olayn Neden ve Sonucu
evrenizde karlatnz veya bir gazete haberinde okuduunuz harhangi bir olayn neden-sonu ilikisi ile ilgili aadaki almay yapnz.
1. Olayn tr (sel, evre kirlilii, bulac hastalk) n yaznz.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. Olaya neden olan faktrleri belirtiniz.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. Olayn sonular (etkileri) neler olmutur?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
4. Olaydan etkilenenler ve etkilenme nedenleri nelerdir?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
20
Etkinliin
uygulama alan
12
Sayfa numaras
1. nite
Bunlar rendim
nite sonunda
neyi ne kadar
rendiinizi
deerlendirebilmeniz amacyla
kullanabileceiniz
forma ait ynerge
Sosyal Bilgiler reniyorum nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin
kendinizi deerlendirmek amacyla aadaki ifadeleri okuyunuz. lgili yerlere X iareti koyunuz.
Z DEERLENDRME
1. evremdeki olaylarn nedenlerini yorumlayabilirim.
2. Bir olayn neden-sonu ilikisini aklayabilirim.
3. Olgu ve gr ifadelerini ayrt edebilirim.
4. Bilimsel aratrma basamaklarn kullanarak aratrma yapabilirim.
5. Bir sorunla ilgili zm nerileri sunabilirim.
6. zmlerin hak, sorumluluk ve zgrlkler temelinde olmas gerektiini savunabilirim.
7. Etkin bir vatanda olarak sosyal bilgilerin gelimeme olan katklarn
aklayabilirim.
8. Atatrkn sosyal bilimlerin gelimesine neden nem verdiini aklayabilirim.
9. Atatrkn sosyal bilimlerin gelimesi iin yapt uygulamalara rnekler verebilirim.
ki kez
ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin
bu konular tekrar almalsnz.
24
Formda ulatnz
sonuca uygun olarak
size yaplan neriler
1. NTE
Sosyal Bilgiler
reniyorum
Hayatn inden
Olgu ve Gr
Aratryorum
Haklarm reniyorum
Sosyal Bilimlerin Geliiminde Atatrkn Rol
1. nite
Hayatn inden
1.1. ETKNLK
Ambulans Neden Geikti?
Aadaki metni okuyarak sorular cevaplaynz.
Ayann yaad mahallede bir trafik kazas meydana

geldi. Bu kazada 3 kii yaraland. Yarallar iin ambulans
arld. Fakat aradan yarm saatten fazla zaman gemesine
ramen ambulans kaza yerine gelmedi...
Size gre ambulansn ge kalmasnn nedenleri neler olabilir?

1. Ambulansn kaza yerine uzak oluu
2. ............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
5. ............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
Bu sonulara nasl ulatnz?

..................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
10
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
1.2. ETKNLK
Olayn Nedenleri
Yakn evremizde bir sorunla karlatmz zaman nce durup dnmemiz lazm. Grnrdeki
nedenler, bazen gerek neden olmayabilir. Ayrca, genelde her sorunun tek bir nedeni yoktur.
Baka bir rnek verecek olursak geciktii zaman herkes ambulans alanlarn sular.
Peki, bu doru mudur?
Kazann bir ok nedeni olamaz m? Trafik kazasnn yaand bir kavakta ilk olarak ara srclerinden biri sulanr.
Bu olayn nedenleri ile ilgili grlerinizi rnekteki gibi aadaki kutulara yaznz.
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..................
Trafik lambasnn bir
............................................
aala kapanm
............................................
olmas
............................................
............................................
.........
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
............................................
.........
..........................................................
..........................................................
............................................
.........
..........................................................
..................
11
1. nite
1.3. ETKNLK
.Bir
Olay
evrenizden rnek bir olay (yardm kampanyasnn dzenlenmesi, ktphane almas ocuk
park yaplmas vb.) belirleyiniz. Aadaki sorular bu setiiniz olaya gre cevaplaynz.
Olay olu srasna gre yaznz.
1. Olayn yeri
..........................................................................................................................................
2. Olayn zaman
..........................................................................................................................................
3. Olayda ne kan kii, kiiler
..........................................................................................................................................
4. Olayn olu ekli
..........................................................................................................................................
5. Olaya katlanlar
..........................................................................................................................................
6. Olayn sonucu
..........................................................................................................................................
1.4. ETKNLK
Olayn Neden ve Sonucu
evrenizde karlatnz veya bir gazete haberinde okuduunuz harhangi bir olayn neden-sonu ilikisi ile ilgili aadaki almay yapnz.
1. Olayn tr (sel, evre kirlilii, bulac hastalk) n yaznz.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. Olaya neden olan faktrleri belirtiniz.
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. Olayn sonular (etkileri) neler olmutur?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
4. Olaydan etkilenenler ve etkilenme nedenleri nelerdir?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
12
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
1.5. ETKNLK
evre
Sorunlar
.
Aada verilen rnek olaylarn neden ve sonular ile ilgili almay yaparak bu olaylarn ok
boyutlulugunu yorumlaynz.
Mahalledeki ocuk parknn otoparka dntrlmesi
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
Mahalledeki bo bir alann bir sre sonra plk hline dntrlmesi
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
......................................................................................................................................
1. Olaylarn olumsuz etkileri nelerdir?

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
2. Olaylarn olumsuz etkilerini ortadan kaldrmak iin bireylere den dev ve ykmllkler
nelerdir?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
3. Bu olaylarn zmnde hangi kurumlara ne tr grevler dmektedir?
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
4. Bu olaylar sonucunda ortaya kan sorunlar zld m? Bunun olumlu etkileri nelerdir?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
13
1. nite
.
Olgu ve Gr
1.6. ETKNLK
Kim Hakl?
Aye ile Ali oturmu, ellerindeki dergi sayfasna bakyor, bir haber zerinde tartyorlard. Snf
arkadalar da merak edip balarna toplanmt.
Manette, Trafik kazalar lm sayor...
yazmaktayd. Devamnda da, Ankarada zel halk
otobsnn bir servis aracna arptn ve ilk belirlemelere gre 9 kiinin ldn, 13 kiinin yaralandn yazyordu.
Aye, dergideki haberin olgu olduunu, Ali ise
gr olduunu sylyordu. Az sonra snf arkadalar da iki gruba ayrlmt. Bir grup renci Ayenin,
dier grup ise Alinin doru sylediini savunuyordu.
Hep birlikte retmenlerinin yanna gittiler.
Dergideki haberin olgu mu, gr m olduunu retmenlerine soracaklard.
Durumu retmenlerine anlattlar. Onlar sessizce dinleyen retmenleri dergideki haberi okuyup onlara dnd ve ...
(Kitap iin dzenlenmitir.)
retmenleri onlara neler sylemi olabilir? Aaya yaznz.

.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
Sizce Ayenin grubu mu, yoksa Alinin grubu mu hakl? Nedenini belirtiniz.
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
Yukardaki haberde geen olgu ve gr, ifadelerini aadaki kutulardan uygun olanlara yaznz.
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
OLGU
GR
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
14
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
1.7. ETKNLK
Olgu mu, Gr m?
Aadaki ifadelerden hangisi olgu, hangisi grtr?

Olgu bildiren cmlelerin nne (O), gr bildirenlerin nne (G)
harfi yaznz.
( . . . ) 1. Kaynayan su buharlar.
( . . . ) 2. Kz renciler, matematik dersinde daha baarldrlar.
( . . . ) 3. En deerli besinlerimiz st rnleridir.
( . . . ) 4. Gzel sanatlar iinde en nemli dal resimdir.
( . . . ) 5. lkemizin nfusu her yl artmaktadr.
( . . . ) 6. Trkiyenin en byk gl Van Gldr.
( . . . ) 7. imi, pasl ve iindeki svy szdran konserveler alnmamaldr.
( . . . ) 8. Petrol lkemizde karlan ve ihra edilen bir maden deildir.
( . . . ) 9. Aile, toplumun en kk birimidir.
( . . . ) 10. Trklerin tarihi, ok eski zamanlara kadar uzanmaktadr.
( . . . ) 11. GAP, Trkiye iin nemli bir projedir.
( . . . ) 12. Her meslek nemlidir.
( . . . ) 13. Dou Anadolu Blgesi, ykseltisi en fazla olan blgemizdir.
15
1. nite
Aratryorum
1.8. ETKNLK
Aratrma Yapyorum
Ders Kitabnn 19. sayfasndaki aratrma konularndan birini

seiniz. Konu ile ilgili aratrma yaparak aadaki formu doldurunuz.
ARATIRMA FORMU
1. basamak : Neyi setim?

Hangi konu veya sorunu setiniz?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
2. basamak : Neden setim?

Setiiniz konu veya sorun ile ilgili daha nce neler biliyordunuz?
(Konu veya sorunun belirlenmesi iin yazdklarnz, bu blme geirilecektir.)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
3. basamak : Konu ile ilgili bilgi toplama, kaynak belirleme, kaynaklara ulama, ulalan bilgileri metne
dntrme, kaynaka oluturma
Elde ettiiniz kantlar ve bilgileri temel alarak konu hakknda hangi aklamalar, zm nerileri
sunuyorsunuz? Aklama ve nerilerinizi, neyle destekliyorsunuz? Kaynak belirterek yaznz.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
4. basamak : Sorunu belirleme?

Setiiniz sorun veya konu ile ilgili varsaymlarnz, zm nerileriniz nelerdir?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
5. basamak : Sunum
(Konu ile ilgili metin olutur, ilgili grsellerle destekle)
...........................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
Sonu : Aratrmanzda istediiniz sonuca ulatnz m?

- Bundan kardmz sonu nedir?
- Ne tr genellemelerde bulunabilirsiniz?
- Elinizdeki bilgi ve deerlendirmelerden ne tr yeni sorunlar ortaya kyor?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
16
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
1.9. ETKNLK
.
Poster
Oluturuyorum
Bilimsel aratrma basamaklarn kullanarak aratrma yapabileceiniz bir konu veya sorun belirleyiniz.
Belirlediiniz bu sorunla ilgili bilimsel aratrma basamaklarna dikkat ederek aaya bir poster yapnz.
17
1. nite
.
Haklarm
1.10. ETKNLK
Haklarm Kullanyorum
Madde 74 - Vatandalar ve karlkllk esas gzetilmek kaydyla Trkiyede
ikamet eden yabanclar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve ikyetleri hakknda,
yetkili makamlara ve Trkiye Byk Millet Meclisine yaz ile bavurma hakkna sahiptir. Kendileriyle ilgili bavurmalarn sonucu, gecikmeksizin dileke sahiplerine yazl
olarak bildirilir. Bu hakkn kullanlma biimi kanunla dzenlenir.
(T.C. Anayasas)
Anayasamzn yukardaki maddesi, size ne gibi haklar tanyor?

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
.
Anayasamzn tand haklar kullanma konusunda zgr olduunuzu dnyor musunuz? Neden?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
zgrl kullanma snr var mdr? Neden?

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
18
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
.
1.11. ETKNLK
Kendimi
Deerlendiriyorum
renciler iin aadakilerden hangileri hak, hangileri sorumluluktur? X iareti koyarak belirleyiniz.
. Bahedeki aa, renciye emanet.

. Veli, snflarda ders izleyebilecek.
. Okul, sayg ve destek bekliyor.
(Okul Ynetmelii)
HAK
SORUMLULUK
Dncelerini zgrce ifade edebilme

Kendisine ait zel bilgilerin gizliliinin salanmas
Kiilerin haklarna ve kiisel farkllklara sayg gsterme
rencilere eit davranlmas
Ders d etkinliklerden en iyi ekilde yararlanma
Kariyer planlama ve danmanlk alma, ders d etkinliklere katlma
Okul eyalarna zarar vermeme
Ynetimde temsil etme ve edilme
Snfa belirlenen kurallara, okul kurallarna uyma
Fikir, eletiri ve nerilerle okul ynetimine katkda bulunma
Okulda hibir ekilde kaba kuvvet ve baskya bavurmama
Okul bahesindeki bitkileri ayda bir kez sulama
renci velileri iin aadakilerden hangileri hak, hangileri sorumluluktur? X iareti koyarak belirleyiniz.
HAK
SORUMLULUK
rencinin eitimiyle ilgili olarak velinin bilgilendirilmesi

renciyi okuma ve aratrmaya tevik etmesi
Okul ktphanesine en az iki kitapla katk salamas
Velinin okulda saygyla karlanmas
Toplumsal hizmet kurumlarnda gnll almasn salamas
Velinin okulda nitelikli kaynaklar, eitim ve frsatlar sunulacan bilmesi
rencinin, uyku saatine dikkat etmesi
Velinin, eitim seminerlerinden, ktphane ve iliklerden yararlanmas
rencinin, okula klk kyafet kurallarna uygun gitmesine yardmc olmas
Okul-aile birlii seminerlerine katlmas
rencinin devlerine katk salamas, kendisinin yapmamas
rencinin nternette zararl sitelere girmesini engellemesi
Okul ynetimi iin aadakilerden hangileri hak, hangileri sorumluluktur? X iareti koyarak belirleyiniz.
HAK
SORUMLULUK
Okul ynetiminin evreden sayg grmesi

rencilerin sosyal geliimlerini destekleyecek etkinliklerin yaplmas
Okulda renciler arasnda ibirliinin salanmas
Okulda alnan kararlara uyulmasnn istemesi
renci, veli ve okul alanlar arasnda ayrm yaplmamas
Okulun gvenilir, salkl ve temiz olmasnn salanmas
Okul ve yakn evresinde iddet ieren davranlara izin verilmemesi
19
1. nite
1.12. ETKNLK
Dileke Yazyorum
Bir rn satn aldnz dnnz. Bu rnle ilgili bir sorun yaadnz. Bu sorunu satcya nasl iletirsiniz? Aadaki bolua, ilgili kuruma sorununuzu anlatan bir dileke rnei yaznz.
20
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
Bir rn Aldm
1.13. ETKNLK
Okulda, kantinden yaptnz alverite son kullanma tarihi geen rn aldnz fark ettiniz.
ade etmek istediniz. Ancak satc, bu isteinizi kabul etmedi.
Bu durumda neler yapmanz gerektiini aaya yazarak aklaynz.
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
1.14. ETKNLK
Szlk almas
Aadaki ifadelerin szlk anlamlarn aratrnz. Nerelerde ve niin kullanldklarn aklaynz.

Aypl rn
: ...............................................................................................................
Gizli aypl rn : ...............................................................................................................
Hakem Heyeti
: ...............................................................................................................
Tketici Mahkemesi...............................................................................................................
Celse
: ...............................................................................................................
21
1. nite
Sosyal Bilimlerin Geliiminde
Atatrkn Rol
1.15. ETKNLK
Bilim nsanlar
Trk Tarih Kurumu ve bu kurumda grev yapm bir bilim insan ile ilgili aadaki almay yapnz.
1. Yukardaki fotorafta grdnz binada yer alan Trk Tarih Kurumunun ne zaman, hangi
amala kurulmutur? Bugnk grevleri nelerdir?
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
2. Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinden yetien bir bilim insannn (Halil nalck, Ekrem Akurgal, Bahattin gel, Pertev Naili Boratav gibi) eserleri ve hizmetleri hakknda aratrma yaparak elde ettiiniz
bilgileri ksaca aaya yaznz.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
22
bilgiler reniyorum
Sosyal Bilgiler
1.16. ETKNLK
Trk Dili
Trk dili, geni bir dildir. Her kavram ifade kabiliyeti vardr. Yalnz onun btn varlklarn
aramak, bulmak, toplamak, onlar zerinde almak lazmdr.
M. Kemal Atatrk
(Atatrklk 1, s. 363)
Yukarda verilen sz dorultusunda aadaki cmleleri tamamlaynz ve bununla ilgili

dncelerinizi devamna yaznz.
1. Ben seni anlyorum. Benimle konuurken yabanc kelime kullanrsan daha bilgili olduunu mu
dnyorsun? Ltfen benimle ........................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Ben Trke konuuyorum. Duygularm ve dncelerimi rahata aktaryorum. Benim dilim bir
gl olsa ....................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. Konumalarmzda Trke kelimelerin yonnda yabanc kkenli kelimeleri kullanmamz, belki
bu an iin fazla nemli deil gibi gzkebilir. Ancak ......................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Yolda yrrken, vitrinleri seyrederken, gazeteleri okurken inann ki anlayamadm yazlarla
karlayorum. Bir an, nerede olduumu dnmeden edemiyorum. Byle devam ederse ..................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
23
1. nite
Bunlar rendim
Sosyal Bilgiler reniyorum nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin
kendinizi deerlendirmek amacyla aadaki ifadeleri okuyunuz. lgili yerlere X iareti koyunuz.
Z DEERLENDRME
1. evremdeki olaylarn nedenlerini yorumlayabilirim.
2. Bir olayn neden-sonu ilikisini aklayabilirim.
3. Olgu ve gr ifadelerini ayrt edebilirim.
4. Bilimsel aratrma basamaklarn kullanarak aratrma yapabilirim.
5. Bir sorunla ilgili zm nerileri sunabilirim.
6. zmlerin hak, sorumluluk ve zgrlkler temelinde olmas gerektiini savunabilirim.
7. Etkin bir vatanda olarak sosyal bilgilerin gelimeme olan katklarn
aklayabilirim.
8. Atatrkn sosyal bilimlerin gelimesine neden nem verdiini aklayabilirim.
9. Atatrkn sosyal bilimlerin gelimesi iin yapt uygulamalara rnekler verebilirim.
ki kez
ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin
bu konular tekrar almalsnz.
24
2. NTE
Yeryznde
Yaam
Yaadmz Dnya
Farkl klimler Farkl Yaam Tarzlar
Bir Bakadr Benim Memleketim
Yaayan Gemi
Anadolu ve Mezopotamya Uygarlklar
25
2. nite
Yaadmz Dnya
2.1. ETKNLK
lekler
Aada farkl leklerde olan haritalar inceleyiniz. Bu haritalarn farkl zelliklerini bo braklan
yerlere yaznz.
lek:
1/2.000.000
.........................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
lek:
1/500.000
.........................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
lek:
1/250.000
.........................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
26
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
.........................................................................
Yeryznde Yaam
2.2. ETKNLK
Haritalar reniyorum
Haritann kullanm alanlarn maddeler hlinde aaya yaznz.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
2.3. ETKNLK
Paralel ve Meridyenler
Aadaki 1 numaral ekil zerinde, paralelleri izerek gsteriniz. Bunlardan Ekvatoru, dierlerinden daha kaln bir izgiyle belirtiniz.
Aadaki 2 numaral ekil zerinde meridyenleri izerek gsteriniz.
Balang meridyenini daha kaln bir izgi ile gsteriniz. izimler zerinde Kuzey Kutup Noktas ile Gney Kutup Noktasn ve ekseni belirtiniz.
1. ekil
2. ekil
27
2. nite
2.4. ETKNLK
Kta ve Okyanuslar
Atlaslarnzdaki dnya haritasndan yararlanarak Trkiyenin denizlere, okyanuslara ve ktalara

gre konumunu aadaki bolua yaznz.
...............................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
2.5. ETKNLK
Komularmz
Aadaki Trkiye haritas zerine yurdumuzu evreleyen denizlerin ve komu lkelerin adlarn
yaznz.
28
60
120 km
Yeryznde Yaam
2.6. ETKNLK
Gezi Yapyorum
Siz, Trabzonda yaayan birisiniz. Deniz yoluyla Amerika Birleik Devletleri, Gney Afrika
Cumhuriyeti, Avustralya ve svee gitmek istiyorsunuz. Atlaslarnzdanda yararlanarak bu lkelerin
yerlerini ve hangi denizlerden geeceinizi aadaki harita zerinde renkli kalemlerle izerek gsteriniz.
29
2. nite
2.7. ETKNLK
Corafi Konum
Ders kitabndaki aklamalardan ve aadaki paragraftan yararlanarak Trkiyenin dnya zerindeki nemini belirten bir yaz yaznz.
Bir lkenin dnya zerinde bulunduu yere; bu yerin dier lkelere, denizlere, nemli ticaret yollarna gre durumuna corafi konum denir. Corafi konumun lkeler iin nemli sonular vardr. Trkiyenin cografi konumunun etkileri
.............................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2.8. ETKNLK
Yurtta Bar, Dnyada Bar
Atatrk, Yurtta bar, dnyada bar.szn niin sylemitir? Aaya aklaynz.

............................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
30
Yeryznde Yaam
Farkl klimler, Farkl Yaam Tarzlar
2.9. ETKNLK
klimler ve Etkileri
klim, insan yaamn her ynden etkilemektedir. Barnaca malzemelerin yaps,

yiyecek, iecek, giyecek vb. ihtiyalar zerinde etkisi vardr. Aadaki sorular gnlk
yaantnzdaki rnekleri gz nnde bulundurarak cevaplaynz.
1. Yaadnz ehir yada blgelerin en nl yemei hangisi? Neden?
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
2. Yaadnz blgede enok hangi meyve-sebzeler retiliyor? Neden?

....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
3. Yaz aylarnda, hangi giysilerinizi giymeyi seviyorsunuz? Neden?

....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
4. K aylarnda, hangi giysilerinizi giyersiniz? Yaz iin sylediiniz giysilerinizi,

kn da giyebilir misiniz? Neden?
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
5. Yaadnz blgede ev yapmnda hangi malzemeler kullanlyor? (Toprak, ta,

aa) Neden?
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
6. Yaadnz yerin, doal bitki rts nedir (Ot, cal, orman)? Bunlar, her zaman
ayn zellikte kalyorlar m? Neden?
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
7. Yaadnz yerde, her mevsim yapran dkmeyen bitkiler var m? Varsa

adlar nedir?
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
31
2. nite
2.10. ETKNLK
Doal Gzelliklerimiz
ldr Gl
Gl, Dou Anadolu Blgesinin Ardahan ili snrlar
ierisindedir. Ykseltisi en fazla olan gllerimizden biridir. Gln suyu tatldr. Glde, alabalk bata olmak zere birka balk tr yaamaktadr.
ldr Glnn bulunduu blge yurdumuzun en
souk yerlerindendir. Burada klar ok uzun, souk ve
kar yaldr. Trkiyede bugne kadar en dk scaklklar bu blgede llmtr. Kn don olaylar bu burada
ok erken balar. yle ki ldr Glnn yzeyi buzlarla kaplanr ve uzun sre buz tabakas gln stnde kalr.
nsanlar ancak buz tabakasn krarak balk avcl yapabilirler.
Yukardaki metni okuyarak aadaki sorular cevaplaynz.
1. Sizce ldr Glnn belirli dnemlerde buzlarla kaplanmasnn nedeni nedir?
............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Sizce hangi dnemlerde gln buzlar erimektedir?

............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
3. K mevsiminde glde avlanabilmek iin yre halk hangi yntemleri kullanmaktadr?

............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
4. Gln buzlarla kaplanmas buradaki canllar nasl etkilemektedir?

............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
5. Siz de yurdumuzun kendine zg doal gzellii olan yerlerinden birinin zelliklerini ksaca
yaznz.
............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
32
Yeryznde Yaam
klim eitleri
2.11. ETKNLK
Aada dnyada grlen balca iklim tiplerinin zellikleri verilmitir. Verilen bilgilerin okuyarak
hangi iklim olduunu tespit ediniz. Dnya zerinde grld yerleri atlaslarnzda da yararlanarak
ilgili boluklara yaznz.
Yandaki bilgilere uygun olan iklimin ad:
* l alanlar geni yer kaplar.
* Gece ile gndz arasndaki scaklk fark
ok fazla olduu iin youn bir ekilde
kayalarda ufalanma grlr.
* Etkili olduu alanlar, genellikle kumlarla
kapldr.
* Yalar yetersizdir; 3-5 ylda bir, saanak
biiminde ksa sreli yalar grlebilir.
..........................................................................
Grld yerler: ......................................

...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................

0
* Yllk scaklk ortalamas 0 Cun altndadr. Uzun

k aylarnda scaklklar 70 0Ca kadar der.
* Yalar, kar eklindedir.
* Yln byk blmnde toprak karla kapldr ve
donmu ekildedir. Bitki rts yoktur.
* Yaan karn yerde kalma sresi uzundur.
..........................................................................
* Bu iklimin etkili olduu alanlar ierisinde yer

alan lkelerden biri de Trkiyedir.
* Genelde yazlar scak ve kurak, klar lk ve
yaldr.
* Scaklklar, ykseklie bal olarak bu blgelerde daha dktr.
* Ormanlar, da ayrlar ve bozkrlar bu
iklimin bitki rtsn oluturur.
..........................................................................
Grld yerler: ......................................

...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................

Grld yerler: ......................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................
33
2. nite
Bir Bakadr Benim Memleketim
2.12. ETKNLK
lkemi Tanyorum
Aaya, ders kitabndaki Trkiye haritasndan da yararlanarak yurdumuzda grlen

balca iklim tiplerini iziniz. Harita zerinde hangi iklim eidinde balca hangi meyve
ve sebze yetitirildiini, sembollerle gsteriniz (Semboller iin haritann sa alt kesinde
bir blm oluturunuz).
2.13. ETKNLK
klimi Neler Etkiler?
Aada, yurdumuzda farkl iklim tiplerinin grlmesinin baz nedenleri verilmitir. Bunlarn etkilerini noktal yerlere yaznz.
a. Yeryz ekillerinin etkisi, dalarn uzan ve ykselti:
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
b. Denizlerin etkisi, denizden uzaklk:

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
c. Corafi konumu:
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
34
Yeryznde Yaam
2.14. ETKNLK
klim zellikleri
Yurdumuzda grlen iklim zellikleri ile ilgili aadaki sorular cevaplaynz.

1. Ankara'da yl iinde llen (TK, 2006) en yksek scaklk 40.0 0C, en dk scaklk 24.9
0
Ctur. Kars'ta ise en yksek scaklk 34.8 oC, en dk scaklk 39.6 0C olarak llmtr. Her iki
ilimizde de karasal iklim grldne gre yllk scaklk farklln nedeni nedir?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Trkiyede kar yalarnn daln etkileyen faktrler neler olabilir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
3. Trkiye'de scakln 0oCnin altna dt yerler nerelerdir? Hangi dnemlerde grlr?

Neden?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. Yaz mevsiminde, yurdumuzu evreleyen denizlerden hangisinde deniz suyu scakl,

dierlerinden daha fazla olur? Nedenini aaya yaznz.
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
35
2. nite
Yaayan Gemi
2.15. ETKNLK
lk Yerlemeler
Aadaki atalhyk yerlemesine ait resimleri inceleyerek ilgili sorular cevaplaynz.
1. Evlerin yapmnda neden daha ok kerpi kullanm olabilir?

...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
2. Evlere niin pencere konulmam? Evlere, neden atlardan giriliyor?

...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
3. Evlerin arasnda sokak olmamasn nasl aklarsnz? nsanlar, neden atlar kullanyor olabilir?
...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
4. Bu dnemdeki insanlar, hangi ara ve gereleri kullanm olabilir? Neden?

...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
5. Siz o dnemde yaasaydnz hangi ara ve gerelere ihtiya duyardnz? Giysileriniz nasl olurdu?
...................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
36
Yeryznde Yaam
2.16. ETKNLK
Duvar Resimleri
atalhykller evlerinin duvarlarna eitli resimler yapmlardr. Aadaki resmi inceleyerek sorular cevaplandrnz.
1. Bu resim, o dnemdeki yaant hakknda size nasl bir fikir veriyor? Neden?
....................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
2. nsanlar, bu resmi neden yapm olabilir?

....................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
3. Avladklar hayvanlardan nasl faydalanm olabilirler?

....................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
4. Gnlk yaamda kullandklar ara ve gereleri hangi maddelerden ve nasl yapm olabilirler?
....................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
37
2. nite
Anadolu ve Mezopotamya Uygarlklar
2.17. ETKNLK
Tarih Eyalar
Aada Anadolu ve Mezopotamya uygarlklarndan kalma eyalar grlmektedir. Bunlarn neden yapldklar ve niin kullanldklar, hakkndaki dncelerinizi altlarndaki boluklara yaznz.
38
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
Yeryznde Yaam
2.18. ETKNLK
engelli neler
Aadaki resimde grlen engelli ineler, Friglere aittir. Bu ineler, o dnemin sosyal yaps,
sanat ve ekonomisi hakknda size nasl bir fikir vermektedir? Aadaki bolua yaznz?
..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2.19. ETKNLK
lk Para
1. Paray icat edenler, Lidyallardr. Lidyallarn paray altndan yapm olmas, size neyi dndryor?
................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
.........................................................................................
2. Lidya ekonomisinin gelimi olmasnn nedenleri

neler olabilir?
..........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
39
2. nite
2.20. ETKNLK
yonya
1) yonyada dnemin nl bilim ve edebiyat insanlarnn (Thales ve Homeros gibi) yetimesinin nedenleri
neler olabilir?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2.21. ETKNLK
Mezopotamya Uygarlklar
Aada verilen bilgileri ait olduu uygarlkla eletiriniz.

Dnyada ilk anayasay onlar yapt.
Babilliler
Anadoluya ilk yazy onlar getirdi.
Sumerler
lk ktphaneyi onlar kurdu.
Asurlular
Dnya da ilk yazy onlar kulland.
Urartular
2.22. ETKNLK
Eski Tarihi reniyorum
Hititler, Frigler, Lidyallar, Urartular, Smerler, Babilliler, Asurlularn yaadklar dnemi bir tarih eridi zerinde gsteriniz.
40
Yeryznde Yaam
Bunlar rendim
Yeryznde Yaam nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
deerlendirmek amacyla aadaki ifadeleri okuyunuz. lgili yerlere X iareti koyunuz.
Z DEERLENDRME
1. Farkl leklerde izilmi haritalar ayrt edebilirim.
2. Haritalar zerinde lkemizin corafi konumunu belirtebilirim.
3. Haritalar zerinde kta ve okyanuslar
tantabilirim.
4. Dnyadaki iklim farkllklar hakknda karmlarda bulunabilirim.
5. Trkiyede grlen iklimler hakknda harita ve grsel
materyallerden yararlanarak karmlarda bulunabilirim.
6. klimin trlerinin dalnda konumun ve yeryz ekillerinin etkisini aklayabilirim.
7. Yerlemeleri etkileyen faktrler hakknda karmda bulunabilirim.
8. Grsel materyaller yardmyla tarih ncesi yerlemeler
hakknda karmlarda bulunabilirim.
9. Anadoluda yaam ilk uygarlklar anlatabilirim.
10. Anadolu ve Mezopotamyada yaam ilk uygarlklarn ekonomik ve kltrel yaplar arasndaki fark belirtebilirim.
ki kez
ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin bu
konular tekrar almalsnz.
41
3. NTE
pek Yolunda
Trkler
Atalarm Tanyorum
Bozkrda Yaam
Kutsal Grev
slamiyet
lk Trk - slam Devletleri
Yaayan Deerlerimiz
Sanata Vurulan Trk Mhr
42
pek Yolunda Trkler

Atalarm Tanyorum
3.1. ETKNLK
Ya stikll Ya lm!
Aadaki metni okuyarak verilen almalar yapnz.

"Boyun emeyeceiz. Zira, teden beri Trkler, kuvveti takdir eder. Tabi olmay hakir (kk) grrler. Sava svari hayatmz sayesinde, ad yabanclar titreten bir millet olduk. Biz lsek de kahramanlmzn hreti kalacak. ocuklarmz ve torunlarmz, dier kavimlerin efendisi olacaklardr."
Hun Hkmdar i-i
brahim KAFESOLU, Trk Mill Kltr,
s. 222den derlenmitir.
1. Bamszlk kavram ile ilgili dncelerinizi yaznz.

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Bir milletin baka bir millete tabi (bal) olmasnn ortaya karaca olumsuz sonular, sizce
neler olabilir?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Atatrk'n "Ya istiklal ya lm!" sz ile yukarda verilen sz arasnda ne gibi benzerlikler
vardr? Dncelerinizi yaznz.
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
43
3. nite
3.2. ETKNLK
Birlik ve Beraberlik
"... Bana getiim Trk milletinin birlii ve ycelii iin gece uyumadm, gndz oturmadm.
lesiye, bitesiye altm. Tanr yardm etti, bahtm yr oldu, yoksul milletimi zengin ettim. Trk
milletini btn milletlerden stn kldm!"
Kktrk Yaztlar (Bilge Kaan Ant)
Trklerin Altn Kitab, C. 1, s. 85-89dan derlenmitir.

Az zamanda ok ve byk iler yaptk...
Fakat yaptklarmz asla kfi gremeyiz. nk daha ok ve byk iler yapmak mecburiyetinde
ve azmindeyiz. Yurdumuzu dnyann en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine karacaz.
Milletimizi en geni refah vasta ve kaynaklarna sahip klacaz. Mill kltrmz muasr medeniyet
seviyesinin stne karacaz."
Mustafa Kemal Atatrk, 10. Yl Nutku (www.meb.gov.tr/belirligunler/29ekim/index_nutuk.htm)
Yukarda verilen metinleri okuyarak aadaki sorular cevaplaynz.

1. Yukardaki metinlerde Trklerin hangi zelliklerinden sz edilmektedir?
.............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
2. Bilge Kaan ile Atatrk, Trk milleti iin neyi amalamlardr?

.............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
3. Metinlerde Trk milletinin tarihi ile ilgili hangi bilgilere ulalmaktadr?

.............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
4. Yaadklar dnem olarak aralarnda yzyllar olmasna ramen Bilge Kaan ve Atatrk'n benzer ifadeleri kullanmalar, onlarn devlet adam olarak hangi ynlerini ortaya karmaktadr?
.............................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
44
pek Yolunda Trkler

3.3. ETKNLK
Kutsal Deerlerimiz
Ders Kitabnn 69. sayfasndaki G Destanndan ve aadaki szden yararlanarak

ilgili sorular cevaplaynz .
"... Trk beyler, Trk adn atm. inli beylerin ince adn tutup in kaanna uymu. Elli yl, iini gcn ona vermi..."
Kk Trk Yaztlar
Trklerin Altn Kitab, C. 1, s. 85-89dan derlenmitir.
1. G Destan Trklerle ilgili hangi bilgileri vermektedir?

.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2. Yukardaki szde bahsedilen durumun nedeni sizce neler olabilir?

.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
3. G Destanna gre Trklerde neler kutsal saylmaktadr?

.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
45
3. nite
Bozkrda Yaam
3.4. ETKNLK
Orta Asya
Ders kitabnda 76-77. sayfalarda verilen bilgilerden ve atlaslarnzdan yararlanarak aadaki

almalar yapnz.
1. Hun, Kktrk ve Uygur devletlerinin snrlarn harita zerine iziniz.

2. Tarihte "pek Yolu" olarak bilinen ticaret yolunun getii gzergah harita zerinde gsteriniz.
3. Tarihte "Krk Yolu" olarak bilinen ticaret yolunu harita zerinde gsteriniz.
46
pek Yolunda Trkler

3.5. ETKNLK
Ticaret Yapyorum
Ders kitabnzn 64 ve 80. sayfalar arasnda verilen bilgilerden yararlanarak aadaki sorular cevaplaynz.
1. Kktrk Devleti dneminde pek Yolu nedeniyle hangi devletlerle i birlii ya da sava yapldn yaznz.
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. pek Yolu zerindeki Trk devletleri, hangi devletlerle siyasi, ekonomik ve kltrel ilikilerde bulunmulardr?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
3. Komu lkelerle yaplan ticari ilikiler, Trk devletlerinde hangi toplumsal ve kltrel deiikliklere
neden olmutur? rnek veriniz.
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
4. Trklerde yaanan kltrel deiiklikler, devletlerin siyasal yaplarn nasl etkilemitir? rnek veriniz.
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
47
3. nite
Kutsal Grev
3.6. ETKNLK
Trk Kara Ordusu
Kutsal Grev konusundan da yararlanarak Trk kara ordusu hakknda bir aratrma yapnz.
Gemiten bugne kullanlan silah ve aralarn deiimini ve geliimini belirtiniz. Aratrma
sonularn aaya yaznz. Konu ile ilgili grsellere de yaznzda yer verebilirsiniz.
....................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
48
pek Yolunda Trkler

3.7. ETKNLK
Ordu - Millet
Mustafa Kemal Atatrk ile bir rportaj yaptnz dnnz. Aadaki sorular, Atatrke
yneltiniz, aldnz cevaplar sorularn altndaki noktal yerlere yaznz.
1. Asker okullar semenizin nedenleri nelerdir?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Asker okulda renci iken lkenin genel durumunu nasl gryordunuz?

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Trk ordusunda, hangi grevlerde bulundunuz?

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
4. Kurtulu Sava'na balarken gvendiiniz unsurlar nelerdi?

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
5. Yeni Trk devletinde Trk ordusunu olutururken tarihteki Trk ordu yaplarndan esinlendiniz
mi? Bunlar hangileridir?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6. Trk ordusunun Trk milleti iin nemi nedir?

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
49
3. nite
slamiyetin Douu ve Yayl
3.8. ETKNLK
Yeni Bir Din
Atlaslarnzdan yararlanarak aadaki almalar yapnz.
1. Mekke, Medine, am ve Badat kentlerini yukardaki harita zerinde gsteriniz.

.........................................................................................................................................
2. Arabistana komu lkelerin adlarn harita zerine yaznz.
.........................................................................................................................................
3. Hz. Muhammed dneminde slamiyetin nerelerde hakim olduunu harita zerinde renklendirerek gsteriniz.
.........................................................................................................................................
4. Arabistann slamiyetin doduu dnemdeki ekonomik kaynaklar ile gnmzdeki ekonomik kaynaklarn karlatrnz.
.........................................................................................................................................
50
pek Yolunda Trkler

3.9. ETKNLK
slamiyet Yaylyor
1) Aadaki tabloda, slam tarihine ait baz sorular verilmitir. Sorular okuyarak cevaplarn karlarndaki boluklara yaznz.
Mslmanlarn kazand ilk sava hangisidir?
Kuran- Kerim, kimin zamannda kitap hline getirilmitir?
Kuran- Kerim, ne zaman oaltlarak slam merkezlerine

gnderilmitir?
Hz. Osman dneminde Mslmanlarn savat ilk Trk

devleti hangisidir?
Talas Savann Trkler asndan sonular nelerdir?
Trkler ne zaman bir slam devletinin hizmetine girmilerdir?
slam devletinde Hz. mer, hangi dzenlemeleri yapmtr?
slam dnyasndaki ilk blnmeler, hangi olaydan sonra

balamtr?
2) Yukarda verdiiniz cevaplar dorultusunda aaya kronolojik sralama (tarih sralamas) yapnz.
51
3. nite
lk Trk-slam Devletleri
3.10. ETKNLK
Kutadgu Bilig
Aada verilen metinden yararlanarak ve Nizamlmlkn siyasetname adl eserini de

aratrarak cevaplaynz.
YUSUF HAS HACP

Karahanl Devleti Dneminde yaayan Yusuf Has Hacip, Balasagun ehrinde 1017 ylnda
dodu. Ailesinin, dnemin ileri gelen ailelerinden olduu tahmin edilmektedir. lk eitimini
Balasagun'da ald. "Has Hacip" unvann almadan nce "Balasagunlu Yusuf" olarak
tannyordu.
Onu btn dnyaya tantan nl eseri Kutadgu Bilig'i, 50 yalarnda yazd. On sekiz ayda
tamamlad bu eseriyle deta lmszleti.
Yazd bu lmsz eserini Kagar'a gelerek Karahanl hkmdar Ulu Kara Bura Hana
takdim etti. Kendisi de edebiyat ve sanat merakls olan Ulu Kara Han, sarayda kitab okuttuktan sonra Balasagunlu Yusuf'a "Ulu Has Hacip" unvann verdi. Karahanl Devleti'nin
bavezir yardmcl ile onurlandrlan Balasagunlu Yusuf, bu grevi srasnda Yusuf Has
Hacip olarak n yapt. Kutadgu Bilig, slam etkisindeki Trk edebiyatnn ilk eserlerindendir.
Yusuf Has Hacip, 1077 ylnda vefat etmitir. Mezar, in egemenlii altndaki Dou
Trkistan'n en nemli ehirlerinden birisi olan Kagar'da bulunmaktadr.
(slam Tarihi Ansiklopedisi, C.10, s. 171-172den derlenmitir.)
1. Yusuf Has Hacip, eserini hangi dilde yazm olabilir? Neden?

.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2. Kutadgu Bilig'in konusu nedir? Seluklu veziri Nizamlmlk'n Siyasetname adl eseri ile
bir benzerlii olup olmadn yaznz.
.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
3. Karahanl hkmdar Ulu Kara Hann, Yusuf Has Hacip'e bavezir yardmcl unvan
vermesi, bu hkmdarn hangi zelliini yanstmaktadr?
.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
52
pek Yolunda Trkler

3.11. ETKNLK
Sultan Alparslan
Aada Trk tarihinde nemli bir yer tutan Sultan Alparslana ait baz zellik ve bilgileri yanstacak sorular verilmitir. Sorular cevaplaynz.
Hkmdarlk yapt devlet, hangi Trk devletidir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
kamet ettii bakentler nerelerdir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Hangi yllar arasnda hkmdarlk yapmtr?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Asker alanda kazand en byk baars nedir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Eitim alannda yapt en byk hizmeti nedir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Kazand savalar sonucu, Trk topraklarna katlan yerler nerelerdir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Kendisinden nce ve sonra hkmdarlk yapan sultanlar kimlerdir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
53
3. nite
Yaayan Deerlerimiz
3.12. ETKNLK
Geleneklerimiz
evrenizdeki rnek bir olaydan yola karak ya da byklerinize danarak aadaki olaylar
anlatnz (Olaylarda geleneklere gre gerekletirilen trenler anlatlacaktr.).
1.
Dnrclk
(Kz isteme)
2.
Nian
3.
Kna gecesi
4.
Gelin
uurlama
5.
Dn
6.
Gelin
karlama
Bu olaylarn sizce kltrmzdeki yeri nedir? Dncelerinizi yaznz.

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
54
pek Yolunda Trkler

3.13. ETKNLK
Hdrellez
Yukarda bo braklan tabloya "Hdrellez Gn" yaanan etkinliklerden birisinin resmini yapnz.
Resimlediiniz olaylar anlatan bir kompozisyon yaznz.
.....................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
55
3. nite
Sanata Vurulan Trk Mhr
3.14. ETKNLK
Trk Sanat
Aadaki bo braklan karelere alt yazlarda belirtilen devletlere ait mimari eserlerin ya da
kltrel kalntlarn fotoraflarn bularak yaptrnz ve zelliklerini yaznz.
1. Karahanllara ait mimari eser
2. Gaznelilere ait mimari eser
3. Byk Seluklulara ait mimari eser
4. lk Trk devletlerine ait kltrel kalnt
zellikleri:
1...........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
2...........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
3...........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
4...........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
56
pek Yolunda Trkler

3.15. ETKNLK
Tarihimi Gzlyorum
Aadaki tabloda verilen Trk devletlerine ait bilgileri rnekteki gibi doldurunuz.
Hunlar
Hkmdar
unvanlar
Kktrkler
Han, Hakan Kaan
Uygurlar
slam Devleti Karahanllar Gazneliler
Kaan
Halife
Han
Sultan
Byk
Seluklular
Sultan
Ordu
Orduda kullanlan
silahlar
Dinleri
Bakenti
Kurulu
tarihi
Ykl tarihi
Kurucular
nemli
devlet
adamlar
Bilinen bilim
adamlar
Mimari
eserler
Destanlar
Mzik
aletleri
Yazl
eserleri
Eitim
kurumlar
Ticaret
yaptklar
uluslar
Siyasal iliki
kurduklar
uluslar
Kullandklar
takvimler
Not: almanz ilgili konular iledike yapnz. nite tamamland zaman etkinlik de tamamlanm olacaktr.
57
3. nite
Bunlar rendim
pek Yolunda Trkler nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
Z DEERLENDRME
1. Trklerin ana yurdunu tanmlayabilirim.
2. lk Trk devletlerinin kuruluunu anlatabilirim.
3. Trk destanlarnn adn syleyebilirim.
4. Trklerin kltrel yaamlarn anlatabilirim.
5. Trklerin ilk yazl kaynaklarn aklayabilirim.
6. pek Yolunun tarihteki nemini anlatabilirim.
7. slamiyetin douu ve yaylna ilikin olaylar anlatabilirim.
8. Trklerin Mslman olmalarn anlatabilirim.
9. lk Trk-slam devletlerinin kurulu ve ykllarn anlatabilirim.
10. Trk ordusunun tarihesini anlatabilirim.
11. lk Trk-slam devletlerinde yaayan devlet adamlarnn hayatndan yola karak dnemin siyasal, sosyol ve kltrel yaps hakknda
bilgi verebilirim.
12. Trk sanatlarna ilikin temel bilgileri aklayabilirim.
13. Tarihten gnmze sregelen tren ve kutlamalara rnekler
verebilirim.
14. pek Yolunun Trklerin kltrel ve ekonomik ilikilerine katksn
anlatabilirim.
ki kez
ya da bir kez
58
4. NTE
lkemizin
Kaynaklar
lkemizde Ekonomi
Yapyoruz, Satyoruz
Vatandalk Borcumuz
Doal Kaynaklarmz Koruyalm
Mesleimi Seerken
59
4. nite
lkemizde Ekonomi
4.1. ETKNLK
lkemizde Tarm ve Hayvanclk
lkemizde birbirinden farkl iklim tipleri grlmektedir. Buda blgelerimize gre tarm ve hayvanclk faaliyetlerinde eitlilie neden olmaktadr.
Aada yer alan blgelerimizde en ok yetitirilen rnler ve hayvanclk faaliyetlerinden hangilerinin yapldn ders kitabnzn 108 ve 109. sayfalarndan da yararlanabilirsiniz
Aadaki tabloda blgelerimize gre hangi tarm ve hayvanclk faaliyetlerinin n plana ktn
rnekteki gibi karlarna yaznz.
Anadolu Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
Marmara Blgesi
: Tarm: Ayiei..........................................................................
Hayvanclk: pek bcekilii,.......................................................
Ege Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
Akdeniz Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
Karadeniz Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
Dou Anadolu Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
Gneydou Anadolu Blgesi
: Tarm: .......................................................................................
Hayvanclk: ..............................................................................
60
lkemizin Kaynaklar
4.2. ETKNLK
Ekonomik Faaliyetler
Aada lkemizin toplam gelirinin sektrlere gre dalmn ieren grafik verilmitir. Sorular
grafie gre cevaplaynz.
GRAFK: LKEMZN GELRLERNN (GSMH - GAYR SAF MLL HASILA) SEKTRLERE GRE DAILIMI
TL
300.000
250.000
200.000
TARIM
150.000
SANAY
100.000
HZMET
50.000
YILLAR
0
2006
2008
2010
TK, 2011
1. Tarm, sanayi ve hizmet sektrlerinde yllara gre nasl bir deiim olmutur?
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
2. Bu deiimin olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir?

...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
3. lke ekonomisine katks en fazla olan sektr hangisidir? Sizce nedeni nedir?
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. Bu sektrler hakknda 2015 yl iin tahminleriniz nelerdir? Aklaynz.

...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
61
4. nite
4.3. ETKNLK
Haber Yazyorum
Bir gazetecisiniz. Gazetenin ekonomi sayfasnda yazlar yazyorsunuz. altnz gazete, sizden bir haber hazrlamanz istedi. Bunun
iin;
1. lkemizden bir blgeyi rnek seeceksiniz. Bu blgedeki ekonomik faaliyetlerden tanesi hakknda aratrma yapacaksnz.
2. Bu setiiniz ekonomik faaliyetlerin o blgedeki doal kaynaklarla ilikili olup olmadn belirleyeceksiniz.
3. Bu ekonomik faaliyetin lke ekonomisine katks olup olmadn
reneceksiniz.
4. Bu aratrma sonucunda, ekonomik faaliyetlerin lke ekonomisine
katksn artrmak iin neriler sunacaksnz.
5. Yaptnz aratrma ile ilgili bir gazete sayfas dzenleyiniz (Gazete sayfanz konu ile ilgili baka haberlerle de ssleyebilirsiniz. rnein; o blgedeki meslekler, resimler vb.)
62
lkemizin Kaynaklar
4.4. ETKNLK
lkemizin Gelirleri
Aadaki lkemize ait gelirlerin sanayi kollarna daglmn gsteren grafii inceleyerek ilgili sorular grafie gre cevaplaynz.
TK 2010
1. lke gelirleri ierisinde en byk paya sahip sanayi kolu hangisidir? Neden?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. lke gelirleri ierisinde pay en az olan sanayi kollarndan birisi madendir. Bunun nedeni sizce
neler olabilir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
3. Gnlk yaamda kullandnz eyalar dnnz. Bu eyalarn hangi sanayi kolunun bir rn
olduunu sanayi kolunun karsna yaznz.
Gda
Makine ve otomotiv
Tekstil ve deri
Orman rnleri
Toprak imento
Maden
:......................................................................................................
:......................................................................................................
:......................................................................................................
:......................................................................................................
:......................................................................................................
:......................................................................................................
63
4. nite
4.5. ETKNLK
Sektrlerimiz
Aadaki lkemize ait grafikleri inceleyiniz. Sorular grafiklere gre cevaplaynz.
%
TL
Tarm
Sanayi
Hizmet
(TK,2010)
Trkiyede Tarm, Sanayi ve Hizmet Sektrnn

Dalm
Tarm
Sanayi
Hizmet
(TK,2010)
lkemiz Gelirlerinin Sektrlere Gre Dalm
1. lk grafikte, sektrlerin dalmndaki en byk pay hangi sektre aittir? Bunun nedeni sizce neler
olabilir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. kinci grafikte, lke gelirlerinde en byk pay hangi sektre aittir? Sizce nedeni ne olabilir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
3. lk grafikte, pay en dk olan sektrn lke gelirindeki pay dierlerine gre daha yksektir.
Bunun nedeni sizce ne olabilir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
4. Tarm sektrnn lke gelirleri iindeki payn artrabilmek iin neler yapabilecei konusunda sizin
nerileriniz nelerdir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
64
lkemizin Kaynaklar
Yapyoruz, Satyoruz
4.6. ETKNLK
Mant
En sevdiiniz yemeklerden biri mant. Mant bize zg bir yemek ve d lkelerde pek tannmyor. Manty
herkesin tanmasn ve tatmasn hem de bu iten para kazanmay istiyorsunuz.
Bunun iin bir yatrm ve pazarlama projesi tasarlayacak olsanz;
1. retimi nasl ve nerede yapardnz?

...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
2. Yaptnz rnn tantmn nasl yapardnz?

...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
3. Sadece d lkelere mi ihra ederdiniz?

...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
4. Pazarlama iin hangi yntemleri kullanrdnz?

...............................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
65
4. nite
4.7. ETKNLK
retim
Yapyoruz
.
Aadaki metni okuyunuz. Sorular metne gre cevaplaynz.
BALCI DURSUNUN OLU JAPONYAYA BAL SATIYOR

Gemite Trkiyenin dou illeri ballaryla nl olsa da gnmzde bu bal yeniden
retmek Karadenizli giriimcilere nasip oldu. Trkiyenin arclk-balclk
sektrnde Ordu modeli denilen bir modelin de yaratcs olan Karadenizli balclardan Dursun Ylmazn at yolda ilerleyen olu Hamdi
Ylmaz, Japonyadan 2 milyon dolarlk bal siparii ald. Hamdi Ylmaz,
babasnn hikyesiyle balyor konumaya ve yle anlatyor:
Babam, devletin balatt bir projeyle ie balam. 1954 ylnda
hkmet, ABDli uzmanlar getirmi ve Trkiyede arcl-balcl gelitirmek uram. Samsunda bir kurs alm ve babam da bu kursa
katlm. ABDlilerin anlatt fenn kovan llerine gre kynde kovanlar yapm. Kara kovandaki arlarn bu kovanlara tam. Yakn bir yaylaya arlarn gtrp retimini arttrm
Arlarla Karsa G
Dursun Ylmaza bir arkada: Bal en iyi Karsta olur. Orada her trl iek var. demi. Bunun zerine Dursun Ylmaz 1960ta Karsa gitmi ve kyllere: Ben buraya arlarm getireceim, yer verir misiniz? demi. Kyller de Buyur getir! diye karlamlar onu. Bunun zerine Dursun Ylmaz Karstaki Mezra kyne tanm. Ksa srede ok yksek miktarda bal elde etmi. Bu arada Karsn Mezra kynde herkes Dursun Ylmazdan arcl renmi ve arc olmu.
Herkes Balc Oldu

Babam bir sre sonra Karstaki kyden yer satn alr. Almanya furyas balaynca daha ok arazi alr ve arlar iin gezmeye de devam eder. Mersine kadar arlarn srekli gezdirerek bal elde eder. Yllar sonra bir kamyon satn alarak kyne gidince bu defa da Ordudaki kyller bu iin iyi para braktna inanrlar. imdi bizim kyllerin de neredeyse tamam, bu ile urayor. Bir de gezici arclk yaptklar iin Ordu Modeli denilen
zel bir modelin de sahibi oldular.
Hamdi Ylmaz, kendisinin 1985ten itibaren baba mesleini daha profesyonel bir i hline getirmek iin aba
harcadn ve ilk olarak stanbulda yola ktn, bal ileyecek, ambalajlayacak alt yapy kurduklarn anlatyor.
Batman Sasonda GAP Blge daresi ile bir proje yaparak o blgede de retimde bulunduklarn sylyor.
Hamdi Ylmaz, Dou Anadolu Blgesinin kalknmas iin arcln nemine dikkat ekiyor.
66
lkemizin Kaynaklar
14 Bin Arcyla Bal Yapp hra Ediyor
Hamdi Ylmaz, entegre bir yapda ana ar, arl kovan retimi,
bal, ar rnleri ileme, arclk malzemeleri ve pazarlama ileriyle urayor. irketin u an 14.000 reticisi var. niversitelerin yardmyla yeni arclar oluturmak iin Anadoluda eitim programlar ayor. Geen yl 700.000 dolarlk ihracat yapan irket,
bu yl Japonyadan 2 milyon dolarlk sipari ald.
Kaynak: Sadi ZDEMR Anadoluda Zoru Baaran Cesur
Giriimciler, S. 170-173. (Ksaltlarak dzenlenmitir.)
1. Metinde aadakilerin dnda anlamn bilmediiniz kelimeler varsa szlkten onlar da bulunuz.
fenn:.............................................................................................................................
furya:............................................................................................................................
ciro:...............................................................................................................................
2. Dursun, arlarn neden Karsa gtrm?
..........................................................................................................................................................
3. Daha sonra arlaryla pek ok ehir gezmesinin nedeni ne olabilir?
..........................................................................................................................................................
4. Arclk yapmak iin neler gereklidir?
..........................................................................................................................................................
5. Ordulular, Dursun hakknda ne dnmler?
..........................................................................................................................................................
6. Hamdi Ylmaz, neden baba mesleini devam ettirmi?
..........................................................................................................................................................
7. Arclk yapmak iin ne tr bir corafi zellik gerekmektedir?
..........................................................................................................................................................
8. Hamdi Ylmaz, ne tr yatrm ve pazarlama projeleri tasarlam ve uygulamtr?
..........................................................................................................................................................
9. Balc Dursunun yatrm yapt alan hakknda ne dnyorsunuz?
..........................................................................................................................................................
10. Siz bu alanda almak isteseydiniz neler yapardnz?
....................................... ...................................................................................
67
4. nite
Vatandalk Borcumuz
4.8. ETKNLK
Gelirlerimiz
Yandaki resim Gelir daresi Bakanl tarafndan dzenlenen vergi konulu resim yarmasnda ikinci olmutur.
Sizde aaya vergi vermenin nemini anlatan bir afi
ya da poster hazrlaynz.
......................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
68
lkemizin Kaynaklar
4.9. ETKNLK
Oyun Yazyoruz
Yaadnz ehirde vergi konulu Tiyatro Oyunu yazma yarmas dzenlendiini duydunuz. Bu
yarmaya katlmak istiyorsunuz. Bunun iin bir oyun yazmanz gerekiyor. Aada istenenler
dorultusunda etkinlii gerekletiriniz.
Tiyatro Oyununun Ad
.......................................................................................................
Tiyatroda Oynayacak Oyuncular :..............................................................................................

.................................................................................................................................................
Tiyatro Oyununun Konusu
: ............................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Oyundan karlacak Dersler :...........................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
69
4. nite
.
Doal
Kaynaklarmz Koruyalm
4.10. ETKNLK
Ormanlarmz Koruyalm
Aadaki metni okuyunuz, sorular cevaplaynz.
ORMAN - BEN KIT

Ormanlar, aalarla kapl geni alanlardr. Bu alanlarda ok eitli aalar yetiir. Hayvanlar barnr, ormanlar onlarn yaam kaynadr. Ormanlardan elde edilen pek ok rn vardr.
Ormanlar evremizi gzelletirir ve bol yamur yamasn salar.
Toprak kaymasn nler, havay temizler, rzgrn hzn keser. Doaya canllk verir, yaammz kolaylatrr.
nsanlar, eitli biimlerde ormanlar etkilemitir. Ormanclk, ou
lkenin ekonomisinde nemli yere sahiptir fakat bu yzden evrenin
zarar grd unutulmamaldr. Doal yaam alanlarnn yok edilmesi, trlerin varln tehlikeye drr. Ayrca blgenin doal grnm bozulur.
Tm bu doa tahribatlarnn nedenlerinden biri, kt elde edilmesidir. Oysa ktlarmz geri dnml olarak da deerlendirebiliriz. Kullandmz ktlar, gazeteleri, dergileri, ksacas btn ktlar biriktirebilir, ilgili yerlere verebiliriz. Bylece eski ktlar yenilenir, bize temiz beyaz ktlar olarak geri dner. Bu sayede ormanlar yok olmaz. Oksijeni
bol havadan, gzel grnme sahip doadan, canllar besleyip, barndran yeil dnyadan
yoksun kalmam oluruz.
Bylece yaadmz blgede evrenin korunmasna katkda bulunuruz. llemi bir dnya istemiyorsak ormanlar koruyalm. Etrafmzdaki insanlara da ormanlarn yararn, onlar
olmazsa neler olabileceini anlatalm.
1.Yukardaki kompozisyonda, ormanlarn yararlar hakknda neler verilmitir?
................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2. Ormanlar yok edilirse neler olabileceinden bahsedilmitir?
................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Doal kaynaklarn bilinsizce tketilmesini nlemek iin neler yapabiliriz?
................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
70
lkemizin Kaynaklar
.
4.11. ETKNLK
Bulmaca zyorum
BULMACA: Aadaki sorular cevaplaynz. Verdiiniz cevaplar noktal yerlere yazdktan sonra kelimeleri bulmaca iinde bularak rnekteki gibi iaretleyiniz.
1. Ormanlarn en temel bitkisinin ad nedir?............................................................................................
2. Ormanda yaayan hayvanlardan birinin ad........................................................................................
3. Ormanlardan elde edilen, ayn zamanda geri dnml olarak da kullanlabilen rnn ad nedir?
...............................................................................................................................................................
4. Aalarla kapl geni alanlara ne denir?..............................................................................................
5. 21-26 Mart gnleri arasnda kutlanan haftann ad nedir?....................................................................
6. Ormanlar havadaki hangi gaz retir?.................................................................................................
7. Fazla ya, aasz alanlarda hangi doal afete neden olur?............................................................
8. Ormanlk alanlarda en az bulunan gaz hangisidir?.............................................................................
9. Bir aa ismi ......................................................................................................................................
K
T
K
O
R
E
D
S
I
A
D O
A D A
Y R R
U B
R C T
I M K
R A
S
P S
L K
O
I T
A Z G
K
E
Y
Z
O
I
U
N
N
J
E
H
J
S
V
T
A
R
N
L
F
C
H
E
K
S
L
A
R
A
S
D
D
A
G
R
U
E
J E N M
K T S
S A V C
E Y D
D E I
F A V Z
G M H Y
H K L
P O S R
T P K Y
T Y U S
Y A Z D
L S N M
N 0
R R
P M
O A
L N
T H
E A
Y F
I T
U A
K S
I
T
71
4. nite
4.12. ETKNLK
Bilinli Tketiciyim
Doal kaynaklarmz (toprak, su, orman, maden)dan birini seiniz. Bunlarn bilinsizce tketilerek yok olduunu dnnz. O zaman yaantmz nasl olurdu? Bunu bir iir, hikye veya resimle aadaki ereveye
yazarak/ izerek anlatnz.
72
lkemizin Kaynaklar
.
Mesleimi Seerken
4.13. ETKNLK
Nasl Bir Meslek Semeliyim?
Aadaki yk giriini okuyunuz. Duygu ve dncelerinizle yky tamamlaynz.

Eski zamanlarda, bir lkede 5 metreden ipi atarak ine deliinden geirmeyi baaran bir adam
yaarm. Adamn n, lkenin kralna kadar ulam. Kral, adam sarayna bir gsteri yapmas
iin davet etmi.
Adam saraya gelmi ve gsterisini byk bir ustalkla gerekletirmi. Kral hemen adam yanna
arm. Onu tebrik ettikten sonra adama krk kese altn verilmesini ve krk sopa vurulmasn emretmi.
Adam nce sevinmi fakat krk sopay duyunca korku ile krala dnerek,
Aman efendimiz, krk kese altn anladm ama krk sopa neden, diye sormu.
Osmanl Padiahlar, Nermin Taylan
Kral da adama,
(Hrriyet Osmanl Tarihi Ansiklopedisi)
....
.
.
.
.
4.14. ETKNLK
yi Not Almalym
ORMAN OKULU
Bir gn, ormandaki hayvanlar bir araya gelip okul amaya karar verirler. Orman okulunun
ynetim kurulu bir tavan, bir ku, bir sincap, bir balk ve bir ylan balndan oluturulur.
Tavan, ders programnda koma dersinin bulunmasn istemi. Ku umann, balk
yzmenin, sincap ise aaca trmanmann mutlaka zorunlu dersler arasnda olmas gerektiini sylemiler.
Orman okulunun ynetim kurulu, istekleri dikkate alarak btn hayvanlarnn katlaca bir ders program yapm.
Tavan kou dersinden 5 almasna ramen, aaca trmanamyordu. Srekli kafa st dyordu. Bir sre sonra beyni hasar grd ve eskisi gibi koamad. Artk kouda 5 almak yerine, 3 alyordu. Ve tabii, aa
trmanmada ise her zaman zayf alyordu.
Ku, umada ok baarlyd ama sra toprak kazmaya geldii zaman, o kadar baarl deildi. Srekli
gagasn ve kanatlarn kryordu. Bir sre sonra toprak kazma notu hl 1 olmasna ramen, uma notu 5ten
3e dmt. O da aaca trmanmada ok zorlanyordu.
Sonuta eitimin herkese ayn ekilde uygulanmasnn her zaman olumlu sonular dourmad anlald.
(OSHOnun Sevgi kitabndan alnmtr.)
Okuma metninden neler anladnz, nasl bir sonuca ulatnz, kardnz dersi aaya yaznz.
.....
.
.
...............
73
4. nite
4.15. ETKNLK
Hangi
Meslei Sesem?
.
leride semeyi dndnz meslekle ilgili aadaki almay yapnz.
Benim kiilik zelliklerim ve becerilerim:

...............................
...............................
...............................
..........................
..........................
Mesleimin gerektirdii kiilik zellikleri ve

beceriler:
...............................
...................................
..............................
..............................
Mesleimin bana salayaca faydalar:

..........................
...................................
..............................
..............................
..............................
Mesleim iin almam gereken eitim:

...............................
...............................
...............................
...............................
. . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. . . . . .. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Bu meslein alma artlar:. . . . . .

..........................
..........................
..................... ..........
..........................
..........................
..........................
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Bu meslei seme nedenim:. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .
..............................
...................................
..............................
..............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .
Setiim meslei daha yakndan
Setiim meslekle ilgili ailemin dnceleri:
tanmak iin neler yapabilirim?

.
.
.
.
74
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..........................
...........................
...........................
...........................
...........................
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...............................
...............................
...............................
...............................
...............................
lkemizin Kaynaklar
4.16. ETKNLK
Zevklerimiz
Aklama: Her kategorinin kapsamna giren sorularn cevaplarn etele tutarak iaretleyiniz.
Her kategorideki iaretleri testin altna toplaynz. En yksek HOLANIRIM cevaplar hangi
tipe ait ise bu, sizin ait olduunuz kiilik tipini gsteriyor. En yksek HOLANMAM cevaplar
ise, uzak olduunuz kiilik tiplerini gsteriyor. Cevaplarnz daha ok FARK ETMEZ olarak
toplanmsa, kiilik zellikleriniz hl belirginlemedi mi acaba?
Holanrm Fark etmez
Holanmam
1. Kularn nasl g ettiini renmek

2. nsanlara yeni bir hobi retmek
3. Hava durumu tahmini iin kiisel gzlemlerini kullanmak
4. Resimler tasarlamak ve izmek
5. Mikroskop gibi laboratuvar aletlerini kullanmak
6. Bir oyun iin takm oluturmak
7. Yeni bir sat kampanyas dzenlemek
8. Bir toplanty ynetmek
9. Kk bir iletmeyi idare etmek
10. Bir makine iin klavuz hazrlamak
11. Dier insanlarn ilerini planlamak
12. Mali bir hesaptaki hatalar bulmak
13. Bir rapor taslandaki hatalar bulmak iin incelemek
14. Planlar ve grafikler yapmak
15. Acil durumlarda insanlara yardmda bulunmak
16. Bir kuruluun parayla ilgili btn ilerini yrtmek
17. Mzik eseri bestelemek veya dzenlemek
18. Yeni yntemler veya politikalar gelitirmek
19. Bir daktilonun nasl tamir edileceini renmek
20. Dnya, Gne ve yldzlar hakknda kitaplar okumak
21. Beynin nasl altn renmek
22. Yaratc fotoraflar ekmek
23. Bir bandoda almak
24. Bir grup veya kulp iin bte hazrlamak
25. Depremin sebeplerini aratrmak
26. Bir proje zerinde bakalar ile beraber almak
27. Bir sinema filmi senaryosu yazmak
75
4. nite
Holanrm Fark etmez
28. irket hakkndaki ikayetleri iin iilerle grmek

29. Deerli talar kesmeyi ve parlatmay renmek
30. Yaral bir insana ilk yardm yapmak
31. Mali raporlar hazrlamak ve yorumlamak
32. Tehlikedeki bir insana yardm etmeye almak
33. Elektronik alet almak
34. Bir ustay televizyon tamir ederken seyretmek
35. Bir sergiye gezi dzenlemek
36. Yldzlarn oluumunu renmek
37. nsanlara yasal dorular aklamak
38. Parasal konularda insanlarn karar vermelerine
yardm etmek
39. Gelir vergisi kazancn dzenlemek
40. Tiyatro oyunu, mzikal gibi sanat etkinliklerine
eletiri yazmak
41. Aylk bir bte plan yapmak
42. Yabani bitkilerin hayatn aratrmak
43. Bir tiyatro oyununda rol almak
44. gezilerine kmak
45. Orman yangnlar iin gzetleme yapmak
46. Bir muhasebecilik sistemi kurmak
47. Birine nemli bir karar vermesinde yardm etmek
48. Fkralar ve hikyeler anlatarak insanlar elendirmek
76
Holanmam
lkemizin Kaynaklar
KLK TP
BELRGN ZELLKLER
BASKIN TALEPLER/
ETKNLKLER
TPK MESLEKLER
GEREK
(10,14,19,29,30,33,34
ve 45. sorularn ouna
holanrm ve fark etmez
dediyseniz siz gerekisiniz.)
Sabrl, hogrl, pratik,

maddeci, antisosyal, uygucu, iten, doal, sebatkar, igrleri ve baarma
gdleri fazla gelimemi.
- Kas faaliyeti, motor koordinasyonu gerektiren iler

- Ak hava ileri
- Mekanik, sistematik almalar
- Nesneler, eyalar makineler ve hayvanlarla ilgili
etkinlikler
Otomobil tamircilii, her

eit ara teknisyenlii,
elektrik teknisyeni, mhendislik, ziraat ile ilgili meslekler, orman ileriyle uraanlar vb.
ARATIRICI
(1,3,5,20,21,25,36 ve
42. sorularn ouna holanrm ve fark etmez dediyseniz siz aratrcsnz.)
Entelektel, analitik dnce yapsna sahip, rasyonel, eletirel, titiz, sabrl,

yntemci, bamsz, ekingen, ie dnk (popler olmaktan holanmayan)
- Analitik faaliyetleri
- Sistematik deneysel almalar
- Bilimsel almalar
- Fiziksel, biyolojik veya kltrel olgular aratrma
SANATI
(4,6,17,22,23,27,40 ve
43. sorularn ouna holanrm ve fark etmez dediyseniz siz sanatsnz.)
Heyecan ve cokular dengesiz, hayalci, fevri, karmak, sezgileri gl, bamsz, duygusal, duyarl
ve etkileyici.
SOSYAL
(2,15,26,32,35,37,47 ve
48. sorularn ouna holanrm ve fark etmez dediyseniz siz sosyalsiniz.)
GRMC
(7,8,9,11,18,28,38 ve
44. sorularn ouna holanrm ve fark etmez dediyseniz siz giriimcisiniz.)
GELENEKSEL
(12,13,16,24,31,39,41
ve 46. sorularn ouna
holanrm ve fark etmez
dediyseniz siz gelenekselcisiniz.)
Yardmsever, sorumluluk
sahibi, sosyal, i birliine
yatkn, empati kurabilen,
arkada canls, iten, sabrl, nazik, anlayl.
Da dnk, enerjik, kendine gvenli, atlgan, fevri,

ikna yetenei yksek, sabrsz, merakl, macerac,
iyimser, sosyal, konukan.
Dikkatli, titiz, itaatkr, tutarl, esnek olmayan, dzenli, sebatkr, vicdanl,

z denetimli, hayal gc
zayf, dengeli.
- Estetik faaliyetler
- Tutkulu, bamsz, sistematik olmayan aktiviteler
- Sanatsal etkinlik ve rnler yaratma
- Bamsz, yaratc almalar
- nsanlarla birliktelii salayan aktiviteler
- Bakalarn eiterek gelitirmek, yardm etmek vb.
- Bakalarn ikna etme, ynlendirme
- Bakalarn ikna etmeye
ynelik faaliyetler
- Sosyal elendirici etkinlikler
- Organize edilmi almalar
- Sistemli kurallara bal aktiviteler

- Nesnelerle ilgili sistematik almalar
- Kayt tutma, hesaplama,
kontrol ilemleri, veri ileme makineleri kullanma
Biyolog, genetiki, matematiki, kimyager, fiziki,

aratrma analizcisi, astronot, antropolog, tp teknisyeni vb.
Yazar, ressam, aktr, tiyatro sanats / retmeni, mzisyen, dekoratr,

mimar vb.
Sosyal hizmetler uzman,

rehabilitasyon danmanlar, psikolog, psikolojik
danman, halkla ilikiler
uzman, niversite hocalar, retmenler vb.
Satc, pazarlamac, komisyoncu, menajer, politikac, avukat vb.
Banka veznedar, ktphaneci, daktilograf, postac, muhasebeci, kitap, finans eleman vb.
ERKAN, Serdar, rnek Grup Rehberlii Etkinlikleri, Pegem A Yay., Ankara, 2002.
77
4. nite
.
Bunlar rendim
lkemizin Kaynaklar nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
Z DEERLENDRME
1. lkemizin kaynaklaryla ekonomik faaliyetleri ilikilendirebilirim.
2. lkemizin kaynaklarnn lke ekonomisindeki yerini ve nemini belirtebilirim.
3. Trkiye ile ilgili eitli yatrm ve pazarlama nerileri sunabilirim.
4. Yatrm ve pazarlama nerileri tasarlayabilirim.
5. Vergi vermenin nemini anlatabilirim.
6. Vergi vermenin bir vatandalk sorumluluu olduunu savunabilirim.
7. Ekonominin gelimesine katks olan kurum ve kurulular tantabilirim.
8. Doal kaynaklarn bilinli tketilmesini aklayabilirim.
9. Doal kaynaklarn bilinsizce tketilmesinin insan yaamn olumsuz
etkileyeceini savunabilirim.
10. Trkiye ekonomisinin gelimesinde nitelikli insann roln aklayabilirim.
11. Nitelikli insan gcnn lke ekonomisi iin nemini ifade edebilirim.
12. Seeceim meslekle ilgili hangi zelliklere sahip olmam gerektiini
anlatabilirim.
13. Meslek seiminin nemini syleyebilirim.
Sonunda iki kez

ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek iin bu konular tekrar almalsnz.
78
lkemizin Kaynaklar
5. NTE
lkemiz
ve Dnya
Dnyamz Tanyalm
Yurdumuzun Kaynaklar
Trk Cumhuriyetleri ile likilerimiz
Doal Afetlerde Dayanma
Kltr ve Sanatn Etkileri
79
Dnyamz Tanyalm
5.1. ETKNLK
Yaadmz Yer
Yaadnz blgeyi gzlemleyiniz. Gzlemleriniz ve n bilgilerinizden de yararlanarak aada

verilen sorularn cevaplarn ilgili noktal yerlere yaznz.
1. Yaadnz yer, yurdumuzun neresindedir?........................................................................
2. Bu yer, hangi nemli ticaret yollar zerinde veya yaknndadr?
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3. Deniz kenarnda m, yoksa denizden uzakta m?

..............................................................................................................................................
4. Yaadnz yerin nfusu ne kadardr?

..............................................................................................................................................
5. Yaadnz yerde sanayi, tarm, ticaret, turizm gibi etkinliklerden hangisi daha youn olarak yaplyor?
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
6. Sanayi, tarm, ticaret, turizm gibi etkinlikler, nfus daln nasl etkiliyor?
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
7. Sizce nfusun youn ya da seyrek olmasnda en ok ne etkili olmutur?

..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
8. Yaadnz yerde insanlar, geimlerini nasl salyorlar?

..............................................................................................................................................
9. nsanlarn ekonomik gelirleri, ihtiyalarn karlyor mu? Neden?

..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
10. Sizce bu blgede, gelir getirici baka neler yaplabilir?

..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
11. Yukarda verilen sorular etrafnda Dnyann herhangi bir blgesini seerek verilen sorular
cevaplandrnz.
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
80
lkemiz ve Dnya
5.2. ETKNLK
Proje Hazrlyorum
Kendinizi sanayici olarak dnnz. Elinizde yeterli sermayeniz var. Blgenizde bulunan
bakr madeni ile ilgili almalar yapacaksnz. Madenin yer altndan karlmasndan pazarlamasna kadar yapacanz ilemleri belirtmeniz konusunda bir proje hazrlamanz isteniyor.
nce konu ile ilgili hazrlk ve aratrma yapmanz, daha sonra aadaki sorular cevaplamanz gerektiini dnyorsunuz. Sorularn cevab, sizce ne olmal? Daha sonra projenizi hazrlaynz.
1. Yer altndaki bakr miktar (rezerv) ne kadardr?
..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
2. Ekonomik deeri nedir?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
3. letmeye uygun mu?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
4. lenebilir nitelikte mi?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
5. gc yeterli dzeyde mi? gcn nasl salarsnz?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
6. Ulam hangi yollarla salanr?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
7. Pazarlama artlar nasl?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
8. Ekonomiye olumlu salar m? Neden?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
9. Blgenin gelimesine etkisi ne olur?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
10. Blge ve lke sanayisine hangi ynden katk salar?

..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
81
5. nite
5.3. ETKNLK
Ekonomik Etkinlikler
Aadaki grsellerden ve n bilgilerinizden de yararlanarak ilgili sorularn cevaplarn noktal

alanlara yaznz.
Bu yerde ekonomik faaliyet yaplr m? Neden?

..........................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
Bu yer ve ekonomik faaliyet ilikisini rnek vererek

aklaynz.
..........................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
Bu yerde sizce hangi ekonomik faaliyetler yaygn

olarak yaplr? Neden?
..........................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
Bu yer ve hangi ekonomik faaliyetin yapld hakknda

dncelerinizi yaznz.
..........................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
82
lkemiz ve Dnya
5.4. ETKNLK
lkemizin konumunun Ticaretine Etkisi
Trkiye, zengin petrol yataklarna sahip olan Orta Dou lkeleri ile sanayisi gelimi Avrupa lkeleri arasnda yer alr.
Bunu dikkate alarak aadaki sorular cevaplamaya ynelik bir aratrma yapnz. Aratrma
bulgularnz kullanarak sorular cevaplandrnz.
1. Orta Dou lkeleri ile Avrupa lkeleri birbirlerine hangi rnleri satyor veya alyor olabilirler?
.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
2. Orta Dou ile Avrupa lkelerinin ekonomik bakmdan ihtiyalar neler olur?
.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
3. Bu ihtiyalarn, hangi ulam aralaryla karlayabilirler?

.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
4. Trkiye, Orta Dou ile Avrupa lkelerinin ticaretinden nasl etkilenir?

.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
5. Trkiyenin bu ticarette ne gibi avantajlar olur?

.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
6. Trkiye, topraklarndan geen tama aralar, lkemize hangi ynden katk salyor? Neden?
.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
7. Bu gelir, ekonomimize nasl bir katk salar?

.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
8. lkemizin bulunduu konum, Trkiyenin nemini artrr m? Neden?

.....................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
83
5. nite
Yurdumuzun Kaynaklar
5.5. ETKNLK
Kelimeleri Aratryorum
Aadaki kelimelerin anlamlarn, szlk ve ansiklopedilerden aratrp birer cmlede kullannz.

thalat:.........................................................................................................
......................................................................................................................
...................................................................................................................................
Cmle:.....................................................................................................
..................
hracat:........................................................................................................
......................................................................................................................
....................................................................................................................................
Cmle:..................................................................................................
.......................
Gmrk:......................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................................
Cmle:.........................................................................................................
...........................................................................................................
5.6. ETKNLK
Ticaret Yapyoruz
Trkiyenin en ok ticaret yapt be lke hangisidir? Bu lkelerle niin en ok ticaret

yapldn birer cmle ile belirtiniz.
1. ............................................................................................................
2. ...........................................................................................................
3. ...........................................................................................................
4. ...........................................................................................................
5. ...........................................................................................................
........................................................................................................................................
84
lkemiz ve Dnya
5.7. ETKNLK
retim Yapyoruz
Hasan Amca
Hasan Amca, kays reticisidir. Yetitirdii kayslar, evresinde olduka beenilmektedir. Hasan Amca iine dkndr, alkandr. Gece demez gndz demez kays aalarnn bakmn yapard. Zamanla Hasan Amca, iini geniletti, kaliteli kayslar retmeye balad. Ad, evrede sayg ile anlmaya balad. Bir gn birisi Hasan
Amca, senin bu kayslarn pek kaliteli. Bunlar yurt dna ihra edelim. Bylelikle hem
sen kazanrsn hem de lkemiz ekonomisine katkda bulunmu olursun. dedi. Hasan
Amca bu teklifi memnuniyetle kabul etti.
Aradan on be gn gemiti ki bir haber geldi. Almanyaya yz kasa kays gnderilecekti. Hasan Amca hemen ie koyuldu. rettii kayslar, ocuklaryla beraber
kasalara yerletirmeye balad. Neredeyse her kasay kontrol ediyordu. Aman, iimizi salam yapalm, yzmz kzarmasn. diyordu.
Gerekli belgeler hazrlanarak kays kasalar arabaya yklendi, stanbula doru
yola kt. Araba Edirne Kapkule Gmrk Kapsndan geerek Almanyaya gidecekti. Hasan Amcaya daha fazla sipariler gelmeye balad. Siparilerin de devam gelecekti.
(Bu kitap iin hazrlanmtr.)
Aadaki sorular metne gre cevaplaynz.

1. Hasan Amca, rettii kayslar niin yurt dna satmak istiyor?
.........................
.......................................
...................................................................................................................................................
2. Hasan Amca, kaysy hangi yolla gnderiyor?

.........................
.......................................
...................................................................................................................................................
3. Kayslar, hangi gmrk kapsndan geiyor? Baka bir yolla gnderilebilir mi? Nasl?
.........................
.......................................
...................................................................................................................................................
4. Hasan Amcann kayslar beenilmi olabilir mi? Neden?

.........................
.......................................
...................................................................................................................................................
.....................................
5. Hasan Amcann ekonomiye katks olabilir mi? Nasl?

.........................
.......................................
...................................................................................................................................................
85
5. nite
5.8. ETKNLK
Doal Kaynaklarmz
Trkiyenin doal kaynaklarnn neler olduunu anlatan bir kompozisyon yaznz. Hazrladnz metni snfta arkadalarnza okuyunuz.
...........................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
...................................
5.9. ETKNLK
Doal Kaynaklarn nemi
lkemizin doal kaynaklarnn ekonomimize salad katklar maddeler hlinde yaznz. Snf
arkadalarnzn belirledikleri maddeler ile karlatrnz. Ortak olan maddeleri tespit ediniz.
1. ....................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................
3. ....................................................................................................................................
4. ....................................................................................................................................
5. ....................................................................................................................................
6. ....................................................................................................................................
86
lkemiz ve Dnya
5.10.
5.10.
10.
10
0.. ETKN
ETKNLK
ETKNL
ETKNL
ETK
ETK
T NLK
hracat ve thalat Yapyoruz
Grafiklerden yararlanarak aadaki sorularn cevaplarn noktal yerlere yaznz.
1. Trkiye Almanyadan en ok neler almakta ve Almanyaya neler satmaktadr?
2. Trkiyenin Almanyaya en ok rme giyim eyas satmasnn nedenleri nelerdir?
3. Trkiyenin Almanyadan daha ok otomotiv sektrne ait rnler almasnn nedenleri nelerdir?
.
87
5. nite
Trk Cumhuriyetleri ile likilerimiz
5.11. ETKNLK
Dost lkeler
Trk Birlii ve Kalknma daresi Bakanl (TKA)

T.C. Dileri Bakanlna bal olarak 1992 ylnda kurulmutur. TKAnn amac, bata Trk
dilinin konuulduu cumhuriyetler ve Trkiyeye komu lkeler olmak zere gelime yolundaki
lkelerin kalknmalarna yardmc olmaktr. Bu lkelerle ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kltrel ve
eitim ile ilgili alanlardaki i birliini projeler ve programlar araclyla gelitirmektir. Bunun iin
gerekli tasarm, planlama, projelendirme koordinasyonu salamaktr.
Buna gre;
1.TKAnn kurulu amac nedir?
......
......
......
2. TKAnn amalar dorultusunda baka neler yaplabilir?

......
......
......
............
...........
............
3. Trk dilinin konuulduu lkeler hangileridir?

......
......
......
............
...........
4. TKA, lkeler arasnda i birliini salamak iin ne gibi almalar (konferans, kongre, seminer vb.)
yapabilir ?
......
......
......
5. TKA, kltr ve eitim ile ilgili hangi almalar gerekletirebilir?

......
......
......
............
88
lkemiz ve Dnya
5.12. ETKNLK
Kltrel Etkinliklerimiz
Trk dilini konuan lkeler arasnda kltrel ve sanatsal etkinlikler dzenlemek iin bir komisyon
kurulmutur. Siz de bu komisyonda grevlisiniz. Kltrel ve sanatsal etkinlikler olarak neler yapabilirsiniz? Dncelerinizi aadaki noktal yerelere yaznz.
......
......
......
......
......
.......
5.13. ETKNLK
Mnilerimiz
Mniler; dnlerde, elencelerde, i yerlerinde, tarlalarda vb. yerlerde sylenen drt dizelik
manzumelerdir. Aadaki mniler hakkndaki yorumlarnz noktal yere yaznz.
Mni
Bahelerde saz olur,
Gl alr yaz olur.
Ben yrime gl demem,
Gln mr az olur.
u dalar olmasayd,
iei solmasayd.
lm Allahn emri,
Ayrlk olmasayd.
....................................................................................................................
............................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
.................................................................................................................... ....................
5.14. ETKNLK
Mni Yazyoruz
Siz de bulduunuz mni rneklerini aaya yaznz.

....................................................................................................................
......
......
......
......
......
......
......
89
5. nite
Doal Afetlerde Dayanma
5.15. ETKNLK
Sel
Aadaki metni okuyarak sorular cevaplaynz.
Sel
Bir blgede toprak tarafndan emilemeyecek kadar saanak yalarn yamas, scaklk artna
bal olarak yksek dalara yaan karlarn erimesi sonucu akarsularn artarak doal yatandan
tamas ve evreyi sular altnda brakmas ile sel meydana gelir.
1. Sel olay nasl meydana gelir?

.........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
2. nsanlarn sel olayndan korunabilmesi iin neler yapmas gerekir?

.........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
3. Doal afetlerin verdii zararlar nasl en aza indirilebilir?

.........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
90
lkemiz ve Dnya
5.16. ETKNLK
Kuraklk
(Bir gazete haberi, 18.10.2005)
Aadaki sorular, yukardaki habere gre cevaplaynz.
1. Kzlrmakn kuruma nedeni ne olabilir?
.........
.........
2. Kzlrmakn kurumas, hangi evre sorunlarna neden olur?
.........
.........
3. Kirli atklarn nehre boaltlmas, insan yaamn nasl etkiler?
.........
.........
4. nsanlar, doal evreyi korumak iin neler yapabilir?
.........
.........
91
5. nite
5.17. ETKNLK
Poster Hazrlyoruz
Doal afetlerin verdii zarar gsteren bir poster hazrlaynz.
92
lkemiz ve Dnya
Kltr ve Sanatn Etkileri
5.18. ETKNLK
lkemi Tantyorum
Uluslararas bir fuara katlacaksnz. Amacnz, lkemizi en iyi ekilde tantmak. Bu fuara
hangi etkinlikle katlrsnz? Neler yapmak istersiniz? Dncelerinizi sras ile belirtiniz.
1. Ne yapabilirim?
........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
2. Kimlerden yardm alabilirim?

........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
3. Nasl bir alma yapabilirim?

........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
4. Niin aba gstermeliyim?

........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
5. Ne zaman yaplacak?
........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
6. Kimler katlacak?
........................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
93
5. nite
5.19. ETKNLK
Sanatn Etkisi
Siz bir sanatsnz. Bir sanat fuarna katlmak istiyorsunuz. Amacnz, Trkiyeyi sanat yoluyla
tantmak. Trkiyeyi resimlerle tantacaksnz. Nasl bir resim tasarladnz? Tasarladnz resmi
aaya iziniz.
5.20. ETKNLK
Otomobil Yarlar
FORMULA 1
stanbul tarih Formula 1 yar, Trkiyede olduu kadar dnya medyasnda da yer ald. Yar,
200n zerinde lkede canl yaymland.
Reuter Ajans, Trkiyenin F1 baars, bu lkenin olimpiyat umutlarn artrd. yorumunu yapt.
Ajans, Trkiyenin stanbul Parktaki yartan yznn akyla kmasnn, spor alanndaki profilini
uluslararas anlamda glendirdiini belirtti. Ajans, kalabalk bir izleyici kitlesi nnde yaplan
yar, ampiyonlar Ligi final mana benzetti.
Yukarda, stanbulda yaplan Formula 1 otomobil yar ile ilgili yabanc bir kaynan haberi
yer almaktadr. Haberi yorumlayarak deerlendiriniz, dncelerinizi aaya yaznz.
.........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
94
lkemiz ve Dnya
Bunlar rendim
lkemiz ve Dnya nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
Z DEERLENDRME
1. Dnya nfusu hakknda karmlarda bulunabilirim.
2. Dnya ekonomisi hakknda karmlarda bulunabilirim.
3. lkemizin dier lkelerle olan ekonomik ilikilerini
anlatabilirim.
4. lkemizin kaynaklarn ve ihtiyalarn aklayabilirim.
5. lkemizin komularn ve bunlarla olan ilikilerini
deerlendirebilirim.
6. lkemizin Trk Cumhuriyetleri ile olan kltrel, sosyal, siyasal ve
ekonomik ilikilerini aklayabilirim.
7. Trk Cumhuriyetleri ile olan ilikilerimizi Atatrkn d politika
anlay asndan deerlendirebilirim.
8. Doal afetler ve evre sorunlarnda dayanma ve i birlii iinde
olmann nemini fark edebilirim.
9. lkeler aras i birliinin nemini fark edebilirim.
10. Uluslararas kltr, sanat ve spor etkinliklerinin nemini
anlatabilirim.
ki kez
ya da bir kez
95
6. nite
6. NTE
Demokrasinin
Serveni
Demokrasi
Demokrasinin Geliim Sreci
Haklarm ve zgrlklerim
Dnden Bugne Demokrasi
Trklerde Kadn Haklar
96
Demokrasinin Serveni
Demokrasi
6.1. ETKNLK
Halkn Egemenlii
Aadaki kavramlarn hangi demokrasi ilkesi ile ilgili olduunu karlarna yaznz.
Kavramlar
Demokrasi ilkesi
1. Seme, seilme hakk
..................................................
2. Parti kurma
...................................................... b
3. Egemenliin halka dayanmas
...................................................... a
4. Dncelerin zgrce ifade edilmesi
...............................................................
5. Seimlere birden fazla partinin katlmas ............................................................

6. Parlamentoda muhalefetin bulunmas
...................................................... c
7. Devleti ynetenlerin milletten yetki almas
.................................................... c
8. Kanun nnde eit olma
.......................................................c
9. Seimde birden ok adayn bulunmas
.......................................................b
10. Dnce, din, dil ve rk ynnden eitlik
.......................................................b
97
6. nite
6.2. ETKNLK
Ynetim Biimleri
Aadaki tanmlarla ilgili kavram eletiriniz. Bu ynetim ekillerinin uyguland lkeleri aratrarak birer rnek veriniz.
Cumhuriyet
..........................................
2. Bir snfn, zmrenin ynetici olmas
Teokrasi
..........................................
3. Halkn kendi kendini ynetmesi
Monari
..........................................
4. Din esaslara gre devletin ynetilmesi
Oligari
..........................................
1. Tek kiinin egemenliinde olan devlet ynetimi
6.3. ETKNLK
Adaletli Ynetim
Size gre bir devlet, nasl ynetilmelidir? Adaletli bir ynetim nasl olmaldr? Dncelerinizi insan ve zgrlkleri balamnda rneklerle aklaynz.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
98
6.4. ETKNLK
Demokrasinin lkeleri
Aadaki kavram haritasnda eksik braklan yerleri tamamlaynz.
DEMOKRAS
BREYSEL
SYASAL
Halk radesi
ETLK
Sosyal Haklar
Seim
Ekonomik Haklar
Seilme
Muhalefet
Oy Verme
Gvenlik
rgtlenme
99
6. nite
Demokrasinin Geliim sreci
6.5. ETKNLK
Demokrasi Eitimi
Demokrasi Eitimi ve Okul Meclisleri projesi dorultusunda il meclisi iin seim yaplacaktr. Siz
de bu seimlere katlmak istiyorsunuz. Okulda neler yapabilirsiniz? Yapacanz almalar, sras
ile anlatnz.
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
100
6.6. ETKNLK
Demokrasinin Yolculuu
Demokrasinin gnmze kadarki servenini yk eklinde anlatnz.

..............................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
6.7. ETKNLK
Hayalimdeki Demokrasi
Demokrasiyi en iyi ekilde ifade edecek bir resim yapnz.
101
6. nite
6.8. ETKNLK
zgr Dnce
Galileo (1564-1642)
talyan astronomicisi ve fizikisi olan Galileo (Galile) 1610 ylnda yapt drbnle gkyzn inceledi. Ay zerinde gzlemler yapt. Dnyann Gnein etrafnda dndn ve Gnein
yzeyinin lekelerle dolu olduunu gzledi. Yapt almalarla kilisenin tepkisini ald. 1633te engizisyon mahkemesine karld.
Kendisini glkle savundu. Sonunda, ileri srd dncelerinden vazgetiini aklamak zorunda kald.
Byk Larousse Ansiklopedisi, C. 9, s. 4370
1. Galileonin yapt almalar yaznz.

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Galileo niin mahkemeye karlyor?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
3. Galileo dncelerini neden zgrce aklayamyor?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
4. Galileo dncelerinden niin vazgeiyor?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
5. Siz Galilenin yerinde olsaydnz nasl davranrdnz?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
6. Galileo gibi dnr ve bilim insanlarnn demokrasinin gelimesine katklar olmu mudur? Neden?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
102
6.9. ETKNLK
zgrlklerimle Varm
Aadaki tabloda bo braklan yerlere, belirtilen konularla ilgili dncelerinizi yaznz.
Yaama hakk
denilince aklnza
ilk gelen ey:
.............................
.............................
.............................
Kii dokunulmazl
hakk denilince
aklnza ilk gelen ey:
.................................
...........................
Dnce zgrl denilince aklnza

ilk gelen ey:
.................................
.................................
.................................
Din ve vicdan
zgrl denilince
aklnza ilk gelen ey:
..................................
..................................
..................................
103
6. nite
6.10. ETKNLK
Hep Bir Arada
DNLER BAHES AILDI

Antalya'nn Belek beldesinde yaptrlan, cami, kilise ve sinagogun yer ald Dinler Bahesi'nin al Babakan
tarafndan yapld. Babakan, Trkiyenin inanlarn birlikte
yaad byk tarih tecrbesi sayesinde, blgesinde bar ve
kardeliin teminat olduunu, dnya devletleri iindeki zel
yerinin de burada yattn kaydetti.
Alta konuan Hollanda Avrupa leri Bakan ise
Osmanl Devletini rnek gstererek devlet bnyesinde bulunan herkesin farkl milletlere mensup olmalarna ramen ayrlk grmediini ifade etti ve Bizim dmanmz slam ya da bir
baka din deildir, hogrszlktr. dedi.
Ala katlan Fener Rum Ortodoks Patrik Temsilcisi, Vatikan Katolik Kilisesi Temsilcisi,
Trkiye Musevi Hahambas ve Trkiye Ermeni Patrii, birer konuma yaparak eserin nemine
vurgu yapt. Aln AB srecinde yeniden gndeme gelen din ve inan zgrl konusuna en
uygun karl verdii vurguland.
9.12.2006 www.abgs.gov.tr
Sorular internet haberine gre cevaplaynz.

1. Antalyann Belek beldesinde neden byle bir bahe alm olabilir?
2. Cami, kilise ve sinagog hangi dinleri ifade ediyor?
3. Bu yapnn bir arada olmas, neyi anlatyor?
4. Byle bir ala konumac olarak davet edilseydiniz siz nasl bir konuma hazrlardnz?
104
Dnden Bugne Demokrasi
6.11. ETKNLK
Haklarm Koruma Altnda
Hak ve zgrlkler, aadaki kanun ve bildirgelerde nasl belirtilmitir?

1. Hammurabi Kanunlarnda...............................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Veda Hutbesinde ..............................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
3. Magna Cartada ..............................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
4. Sultan Sleyman Hann Kanunnamesinde .......................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
5. 1789 nsan Haklar Bildirgesinde ...................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
6. Kanunuesaside .................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
7. nsan Haklar Evrensel Bildirgesinde ................................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
8. Avrupa nsan Haklar Szlemesinde ..............................................................................................
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
105
6. nite
6.12. ETKNLK
Hak ve Hrriyetler
Aada verilen sorular, Trkiye Cumhuriyeti Anayasasndan yararlanarak cevaplandrnz.

1. Temel hak ve hrriyetlerin nitelikleri nelerdir?
...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
2. Temel hak ve hrriyetlerin kullanm, hangi durumlarda durdurulabilir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
3. Devletin temel hak ve hrriyetlerin korunmasnda grevleri nelerdir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
4. Kii dokunulmazln salayan anayasa maddesinin koullar nelerdir?

...............................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
106
6.13. ETKNLK
nklaplarmz
Cumhuriyet Dneminde Atatrkn yapt inklaplar sayesinde kazandmz haklar

belirtiniz.
1. Siyasal alanda ...............................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
2. Hukuk alannda ..............................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
3. Ekonomik alanda ...........................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
4. Eitim ve kltr alannda ................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
5. Toplumsal alanda ........................................................................................................

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
107
6. nite
Trklerde Kadn Haklar
6.14. ETKNLK
rnek Kadnlar
evrenizde kadn adlarnn verildii hastane, cami, hamam, kale gibi yerler var m? Varsa bu
adn niin verildiini aratrnz. Edindiiniz bilgileri aaya yaznz.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
108
6.15. ETKNLK
Sizi Tanyabilir miyiz?
Mesleinde ilk olan bir kadnn hayatn aratrnz.

Aadaki sorular cevaplaynz.
1. Bu meslei seme nedeniniz nedir?
..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
2. Meslei semenizde neler etkili oldu?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
3. Mesleinizin zorluklar neler?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
4. Mesleinizi sevmediinizi dndnz oldu mu? Neden?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
5. Keke baka meslek seseydim. dediiniz oluyor mu? Neden?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
6. Mesleinizin en hounuza giden yn nedir?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
7. Mesleiniz ile ilgili unutamadnz bir annz anlatr msnz?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
8. Kadn olarak mesleinizin zorluklar nelerdir?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
9. Mesleinizin, kadn haklarnn gelimesine katks nelerdir?

..........................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
109
6. nite
6.16. ETKNLK
Kahraman Trk Kadn
Atatrk, Ey kahraman Trk kadn! Sen yerde srnmeye deil, omuzlar zerinde gklerde
ykselmeye layksn. diyerek Trk kadnnn nemini belirtmitir. Dnyann birok lkesinde hl
kadnlar, pek ok hakkna kavuamamken Atatrkn salnda Trk kadn eitli haklar elde
etmitir.
www.atam.gov.tr
Atatrk dneminde Trk kadnnn elde ettii haklar aratrarak maddeler hlinde yaznz.
1...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
2...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
3...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
4...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
5...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
6...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
7...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
8...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
9...................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
110
Bunlar rendim
Demokrasinin Serveni nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
Z DEERLENDRME
1. Ynetim biimlerini tantabilirim.
2. Demokrasinin tarihsel geliim srecini deerlendirebilirim.
3. Demokrasinin temel ilkelerini, ynetim biimlerini deerlendirerek
karlatrma yapabilirim.
4. Dnce ve ifade zgrlnn nemini savunabilirim.
5. Demokrasilerde kii hak ve sorumluluklarna sahip olunmas gerektiini bilirim.
6. nsan haklarnn tarihsel sreci hakknda fikir yrtebilirim.
7. Tarihsel belgelere dayanarak insan haklarnn geliim srecini
analiz edebilirim.
8. Atatrkn, Trk kadnna verdii nemi aklayabilirim.
9. lk Trk devletlerinden gnmze kadar tarihimizdeki kadnn
konumu ile ilgili gelimeleri anlatabilirim.
Eer iki kez
ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek
iin bu konular tekrar almalsnz.
111
7. NTE
Elektronik
Yzyl
Sosyal Bilimler ve Biz
Bilim ve Teknolojinin nemi, Gelecei
Doku ve Organ Nakli
Telif ve Patent Haklar
Aklclk ve Bilim
112
Elektronik Yzyl
.
Sosyal
Bilimler ve Biz
7.1. ETKNLK
Davranlarmz Neler Etkiliyor?
Aadaki haberi okuyunuz. Sorular habere gre cevaplaynz.
Basndan
(reality show: Senaryosu gerek olmayan gerek yaamdan kaydedilmi dramatik ve mizahi durumlar
ekrana yanstan televizyon program eidi.)
1. Televizyonda iddet ieren programlar izleyen ocuklarn davranlarnda nasl bir deiiklik
oluyor?
........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2. Bu durum, ocuklar erikin dnemlerinde nasl etkilemektedir?

........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
3. iddet ieren filmlerden etkilenen ocuklar nasl davranyorlar?

........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
4. ocuklarn bu davran, sosyal bilimlerin hangi daln ilgilendirmektedir? Neden?

........................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
113
7. nite
7.2. ETKNLK
Sosyal Bilimleri Aratryorum
1) Aadaki ekil zerindeki kutucuklara verilen rnekte olduu gibi birer sosyal bilim ad
yaznz. Noktal alanlara ise o bilim dalnn hangi konularla ilgili almalar yaptn (ktphane,
ansiklopediler, nternet vb.) aratrarak belirtiniz.
................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
..................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
Corafya
Sosyal Bilimler
................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
114
..................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
Elektronik Yzyl
Bilim ve Teknolojinin nemi, Gelecei
7.3. ETKNLK
Teknolojik Gelimeler
Kk hcre ile ilgili olarak sorulan sorular cevaplaynz.
imdiki insan
yaamna etkisi
......................................................................
Gelecekte insan
yaamna etkisi
......................................................................
......................................................................
....................................................
......................................................................
......................................................................
Olumlu taraf
KK HCRE
......................................................................
Bu konuda ne tr
teknolojik gelime olabilir?
......................................................................
.....................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
Olmasayd
ne olurdu?
......................................................................
......................................................................
......................................................................
Ortadaki rnei deitirerek bir alma da siz yapnz.

115
7. nite
Doku ve Organ Nakli
7.4. ETKNLK
Hayat Ne Gzel
Haberi okuyunuz. Sorular habere gre cevaplaynz
http://www.dyegm.gov.tr
NAKL BEKLEYEN KALP HASTALARINA UMUT

Kalp kas hastas olan ve kalp nakli iin uygun verici bulunamamas hlinde en fazla 2 yl yaayabilecei belirtilen 7 yandaki bir
ocuk, kk hcre nakliyle tedavi edildi.
Prof. Dr. , uygun donr aray srerken tm dnyada yetikinler iin uygulanan kk hcre nakliyle tedavi ynteminin bir ocua
uygulanp uygulanamayaca konusunda aratrma yaptklarn ifade ederek yle konutu:
Kk hcre nakli yntemi, pek ok lkede kanser hastas yetikinler iin uygulanan bir tedavi yntemiydi. Aratrmamz srasnda,
kk hcre nakli yaplan baz kanser hastalarnda kalp dokularnn canlandnn belirlendiini rendik. Dnyada ve Trkiyede yetikinlerde uygulanan bu yntemin ocuk hastalar iin de uygulanabilecei kanaatine vardk ve A.ya bu yntemi uyguladk.Tedavi iin gereken hcreleri ise hastann kendi kanndan temin ettik. Operasyon, ameliyat eklinde deil, anjiyo gibi hcrelerin damardan enjekte edilmesi eklinde yapld. Bizi bu yntemi uygulamaya kalp nakli iin uygun donr bulamamamz, aresizliimiz itti.
Tedavinin ardndan salkl sonular aldklarn belirten Prof. Dr. R. O., yle devam etti:
Kk hcreyi verdiimizde A.nn kalp fonksiyonlarnn arttn grdk. Operasyonun ardndan hastaya damardan ila vermeyi kestik. Anormal byklkteki kalp normal boyutuna dnd. Elini kolunu kaldramayacak kadar halsiz olan hastamz, okula gidebilecek duruma geldi.
EN FAZLA 2 YIL DAHA...
Bu yntemin, dnyada ve Trkiyede ilk defa bir ocua uygulandna dikkat eken Prof., bu sayede en fazla iki yl yaayabilecei
ngrlen A.nn yeniden hayata dndn vurgulad.
Prof. Dr., hastann sk sk kontrolden geirildiini, salndaki gelimelerin nemle zerinde durduklarn syledi. Bu yntemin ciddi kalp rahatszl bulunan ve nakil bekleyen hastalar iin bir umut olabileceini dile getiren doktor Bu yntemin dier hastalara uygulanp uygulanamayaca konusunda imdilik kesin bir ey syleyemeyiz ancak ileride kk hcre naklinin kalp hastalar iin de kullanabileceini mit ediyoruz. dedi.
Baba ise tedavinin ardndan olu A.nn hayata yeniden tutunduunu syledi. Olumun salk durumu ok iyi. Kendi bana kalabilecek, hayatn srdrebilecek, okula gidebilecek hle geldi. A. artk ok salkl, mutlu ve huzurlu... diye konutu.
(Basndan, 15.10.2005)
1. ocua kalp nakli neden yaplamyor?

......................................................................................................................................
2. Kk hcre nakli ynteminin zellikleri nelerdir?
......................................................................................................................................
3. Kk hcre nakli, gelecekte doku ve organ naklinin yerini alr m? Nasl ?
......................................................................................................................................
116
Elektronik Yzyl
.
7.5. ETKNLK
Hayat Paylayoruz
Kan ba, doku ve organ nakli ile ilgili dncelerinizi 5N 1K forml ile cevaplaynz.
KAN BAII
Nedir? .........................................................................................
Nerede yaplr? ...........................................................................
Ne zaman yaplr? .......................................................................
Nasl yaplr? .....................................................................................................................
Neden yaplr? ...................................................................................................................
Kimler kan banda bulunabilir? .......................................................................................
DOKU VE ORGAN NAKL

Nedir? .........................................................................................
Nerede yaplr? ............................................................................
Ne zaman yaplr? .......................................................................
Nasl yaplr? .....................................................................................................................
Neden yaplr? ..................................................................................................................
Kimlere doku ve organ nakli yaplr? ..................................................................................
117
7. nite
7.6. ETKNLK
Kan Ba
Kan ba ile ilgili aadaki sorular cevaplaynz.
Kan ba
Kan ba, neden nemlidir?
........
.
......................
Toplumsal dayanma denince

ne anlyorsunuz?
Kan ba, nerelere yaplabilir?

........
.
......................
Kan ban artrmak iin neler

yapabiliriz?
Kan ba iin bir slogan

yazar msnz?
.
......................
Kan ba ile ilgili bir iir veya paragraf yazabilir misiniz? sterseniz resim de
yapabilirsiniz.
118
Elektronik Yzyl
.
7.7. ETKNLK
Yardm Edin!
Doku ve organ nakli ile ilgili sorulan sorular cevaplaynz.
Bulunmasayd ne olurdu?
nsan yaamna etkisi nedir?
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
....................................................
.....................................................................
DOKU VE ORGAN NAKL
Gelecekte nasl bir gelime olabilir?
Yararlar nelerdir?
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
Ortadaki rnei deitirerek bir baka alma da siz yapnz.

119
7. nite
Telif ve Patent Haklar
7.8. ETKNLK
Emee Sayg
Aadaki metni okuyunuz. Sorular metne gre cevaplaynz.
ok beendiin bir oyun CDsini almak iin bir CD sat maazasna gittin.
Almak istediin CDnin fiyat, sana fazla geldi. Bunun zerine sokakta, akta satlan
bir yerde ayn CDyi buldun. Bu, ayn oyunun korsan basm CDsiydi. Fiyat, olduka
uygun. Ancak satc sana yle bir aklama yapt:
- Eer bu CDyi alrsan sana garanti veremem. Bozuk kabilir. Bozuk karsa
deitirmem.
- Ama dierini alrsan bozuk kma ihtimali ok zayf. Yine de bozuk karsa
getir, deitiririm. Hem bu orijinal CDyi alrsanz insanlarn emeine sayg gstermi
olursunuz.
1. Bu iki CDden hangisini alrdn? Neden?
..................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
2. nsanlarn almalarnda emee sayg gstermenin nemi hakkndaki

dncelerinizi yaznz.
......................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
120
Elektronik Yzyl
7.9. ETKNLK
Korsan Var!
Haberi okuyunuz, sorular cevaplaynz.

Sanatmz, neden korsan almayana
50.000 TL veriyor?
Korsan CDnin, sanatmza zarar

nedir?
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
...................................................................
........................................................................................
KORSAN almayana 50.000 TL

nl sanatlarmzdan K, korsanla mcadele amacyla, u ana kadar 300 binin zerinde datlan ve 223 bin 432 adet
net sat elde edilen son albm ile ilgili bir aklama yapt.
Albm kt ilk gnden Haziran 2008 tarihine kadar orijinal bandroll alanlar arasndan bir kiiye noter huzurunda yaplacak ekilile 50.000 TL vereceini aklad. Ayrca albmlerin kapann arka blmndeki bandrol numarasna
gre yaplacak ekilile bir ift, bir hafta tatil, 50 kii de sanatnn imzal CD ve kaset setini kazanacak.
Sanat bu kampanyayla korsan almayan duyarl vatandalar dllendirmeyi ve bylece orijinal albm almay tevik
etmeyi planladn syledi.
(nternet haberi,15.03.2008)
Kasetin patent hakk kime aittir?
Telif ve patent hakk korunmazsa ne

olur?
..........................................................................................
.........................................................................................
..........................................................................................
.........................................................................................
..........................................................................................
.........................................................................................
121
7. nite
7.10. ETKNLK
. Orijinal
rn
ORJNAL VE KORSAN VCD (Video CD-Film eren CD) FARKI

Orijinal
Korsan
n ve arka kapanda yer alan resim ve yan ve arka kapanda yer alan resim ve yazlarn kalitesi yksek ve renkleri canldr.
zlarn kalitesi dk ve renkler canszdr.
Flu (Net olmayan) grnt mevcut deildir.
Flu (net olmayan) grnt mevcuttur.
Yksek kaliteye sahip, kt malzeme kullanlYksek kaliteye sahip, kt malzeme kullamtr.

nlmamtr.
Filmin ksa olarak konusunun anlatld, oynayanlarnn, ynetmen ve prodktrlerinin ve dier filmlerin tantmlarnn yapld, retici firmann dier rnlerinin akland ngilizce, Trke
veya baka dillerde yazlm tantm bilgileri bulunmaktadr.
Korsan kopyalarda byle tantm bilgileri

bulunmamaktadr. Film kapann resimli blm
ksm dnda kalan arka ksm genelde beyaz ve
botur. Herhangi bir ekil veya ibare bulunmamaktadr.
Gerek kapak, gerek tantm bilgileri ve geGerek kapak, gerek tantm bilgileri ve gerekse CDler zerinde lisans hakk sahiplerinin isimle- rekse CDler zerinde lisans hakk sahiplerinin
isimleri bulunmamaktadr. Fakat nadir olarak bari yazldr.
z korsan retimlerde bu isimlerin ayns veya deitirilmi benzerlerine rastlanabilmektedir.
CDde bunlarn hibiri bulunmamaktadr.
CD zerinde filmin ismi, lisans hakk sahiplerinin isim ve logolar, izinsiz oaltma hlinde uya- Ancak baz korsan CDlerde fotokopi ile CD zer yazs ve genelde filmin kapandaki resim bas- rine kttan etiket yaptrlmaktadr. Bu CDlerin
zerindekinin etiket olup bask olmad plak
k olarak bulunmaktadr.
gz ve el temas ile kolayca anlalabilmektedir.
Korsan film CDlerinin kaydedilebilir ksm
Orijinal video CDleri, genelde gm bask
genelde
yeil, mavimsi veya sarmtrak renktedir.
denilen yntemle, toplu olarak retilmitir. CDnin
arka tarafnda gbein kenarnda filmin lazer ile Bu tip CDler toplu basm yntemi ile deil i yeri
veya evlerde bilgisayara bal CD yazclarla dolyazlm ismi ve seri numaras bulunmaktadr.
durulmaktadr. Gm renginde korsan bask
yaplm korsan rnler de piyasada olup bunlar
genelde yurt dndan lkemize giri yapan
CDlerdir.
Yukarda verilen kyaslama tablosunu inceleyiniz. Dncelerinizi nedenleriyle birlikte rapor
hlinde aaya yaznz.
..
122
Elektronik Yzyl
7.11. ETKNLK
. Okuma
Zevki
ORJNAL VE KORSAN KTAP FARKI

Korsan
Orijinal
Bask teknii ktdr.
Bask teknii, birinci snftr.
Kt ciltleme yaplmtr. Cilt, kitabn belli

Ciltleme kalitelidir. Yaptrma cilt olsa dahi
uzun sre okunduunda ayrlma yapmaz. Doku- bir sre okunmasndan sonra paralara ayrlmaktadr.
ma ciltte ise ayrlma genelde olumaz.
Kullanlan kt, iyi kalitededir.
Kullanlan kt, olduka kalitesiz olup genelde nc hamur kttr.
Kapak kd kalndr ve renkler net ekilde gKapak kd orijinaline gre genelde ince
rlmektedir.
olup renk ayrm orijinalinkiyle uyumlu deildir.
Sayfalarda herhangi bir kesim hatas mevcut deildir.
Orijinal kitapta eksik sayfa bulunmaz.
Sayfalarda genelde kesim hatalar mevcuttur.

Kitapta eksik sayfalar mevcut olabilir.
Orijinal nshalarda bask hatalar ve silik

Bask hatalar ve silik sayfalar mevcut olasayfalar bulunmaz, yanllkla sata srlm bilir. Yenisi ile deitirilmesi ve iadesi zordur.
olanlar yenisi ile deitirilir ve iade alnr.
Yukardaki kyaslama tablosunu inceleyiniz.
Neler dndnz aaya rapor hlinde yaznz.
Kitap alrken nelere dikkat etmelisiniz? Neden?

Dncelerinizi yaznz, arkadalarnzla tartnz.
.................................................................................
....................................................................................................................................................................
123
7. nite
.
Aklclk
ve Bilim
7.12. ETKNLK
stikbal Gklerdedir
ANILARDA SABHA GKEN

Sabiha Gken hakknda bir aratrma yapnz. Aratrmanzda
aadaki sorulara cevap araynz. Bulduunuz cevaplar boluklara yaznz.
1. Sabiha Gkenin Atatrk ile tanmas nasl olmutur?
........................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
2. Sabiha Gken, nasl pilot olmutur?

........................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
1. Sabiha Gken Havalimanna bu ismin verilmesinin nedeni ne olabilir?

........................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
124
Elektronik Yzyl
.
Bunlar rendim
Elektronik Yzyl nitesinin sonunda neleri, ne kadar rendiinizi anlamak iin kendinizi
Z DEERLENDRME
1. Sosyal bilimlerin toplum hayatna etkisine rnekler verebilirim.
2. Sosyal bilimleri oluturan disiplinleri aklayabilirim.
3. Bilimsel ve teknolojik gelimeleri rneklerle anlatabilirim.
4. Bilimsel ve teknolojik gelimeler dorultusunda gelecekle ilgili
nerilerde bulunabilirim.
5. Tp alanndaki bulu ve gelimelerin insan hayatna olan
etkisini aklayabilirim.
6. Toplumsal dayanmann nemine rnekler verebilirim.
7. zgn almalar yapan insanlarn almalarna sayg
duyulmas gerektiini bilirim.
8. Atatrkn aklcla ve bilime verdii nemi aklayabilirim.
Eer iki kez

ya da bir kez
iaretlediyseniz baarl bir ekilde almaya devam edebilmek
iin bu konular tekrar almalsnz.
125

Sosyal Bi̇lgi̇ler 6 Çalişma Ki̇tabi - İmyay

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sosyal Bi̇lgi̇ler 6 Çalişma Ki̇tabi - İmyay

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LKRETM

RENC ALIMA KTABI

MAJ VE DI TCARET A..

maj Center Macun Mah. 3. Cad. No: 2 (A Girii)

MYAY DERS KTAPLARI

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

MUSTAFA KEMAL ATATRK

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

4. NTE : lkemizin Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

Demokrasinin Geliim Sreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

Sosyal Bilimler ve Biz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114

Telif ve Patent Haklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Olay olu srasna gre yaznz.

Olayn Neden ve Sonucu

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Ambulans Neden Geikti?

Aadaki metni okuyarak sorular cevaplaynz.

Ayann yaad mahallede bir trafik kazas meydana

Size gre ambulansn ge kalmasnn nedenleri neler olabilir?

Bu sonulara nasl ulatnz?

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Trafik lambasnn bir

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Olayn Neden ve Sonucu

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

1. Olaylarn olumsuz etkileri nelerdir?

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

(Kitap iin dzenlenmitir.)

retmenleri onlara neler sylemi olabilir? Aaya yaznz.

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Aadaki ifadelerden hangisi olgu, hangisi grtr?

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Ders Kitabnn 19. sayfasndaki aratrma konularndan birini

1. basamak : Neyi setim?

2. basamak : Neden setim?

4. basamak : Sorunu belirleme?

Sonu : Aratrmanzda istediiniz sonuca ulatnz m?

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Madde 74 - Vatandalar ve karlkllk esas gzetilmek kaydyla Trkiyede

Anayasamzn yukardaki maddesi, size ne gibi haklar tanyor?

zgrl kullanma snr var mdr? Neden?

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

. Bahedeki aa, renciye emanet.

Dncelerini zgrce ifade edebilme

rencinin eitimiyle ilgili olarak velinin bilgilendirilmesi

Okul ynetiminin evreden sayg grmesi

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Aadaki ifadelerin szlk anlamlarn aratrnz. Nerelerde ve niin kullanldklarn aklaynz.

Gizli aypl rn : ...............................................................................................................

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Yukarda verilen sz dorultusunda aadaki cmleleri tamamlaynz ve bununla ilgili

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Sosyal Bilgiler renci alma Kitab 6. Snf

Haritann kullanm alanlarn maddeler hlinde aaya yaznz.