ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

TAŞ OCAĞI VE
TAŞKIRAN TESİSİ
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
TAŞOCAĞI VE TAŞKIRAN
TESİSİ

KONKASÖR(TAŞKIRAN) Kalker, kil, demir cevheri,

tras ve alçıtaşı ocaklarından
günde binlerce ton malzeme
çıkartılmaktadır. Patlayıcı
veya kepçe ile çıkartılan blok
parçalar damperli kamyonlarla
taşınmakta, çekiçli kırıcılar
(konkasörler) de bir ya da
birkaç adımda kırılmaktadır.

TAŞ OCAĞI VE TAŞKIRAN TESİSİ

Kalker (Kireç taşı)

• Tersiyer yaşlı kireç yönünden zengin (kimyasal bileşiminde asgari

%90 CaCO3 ihtiva eden) minerallere kalker (kireçtaşı) denir ve
CaCO3 şeklinde gösterilir. Klinker üretimi için tüm jeolojik
biçimlerdeki CaCO3 uygundur. Kalkerin en saf şekilleri Kalsit ve
Aragonittir. Kalker ve tebeşir ise en fazla yaygın olan
şekilleridir. Mermer ise kalsitin gözle görülen taneli kristal yapılı
cinsidir.
• Kalkerin sertliği 3, özgül ağırlığı 2,5-2,7 gr/cm3'tür. Yeraltı
sularından travertenler şeklinde, deniz ya da tatlı sulardan ise
kimyasal, organik veya mekanik çökelme sonucu kalker yatakları
oluşur. Tali derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde
yeralması nedeniyle orjinal halde sarı, kahverengi ve siyah
renklerde görülebilir.
• Çimento hammaddesi olarak kullanılan kalker yataklarının
fabrikaya yakın olması, ocak işletmesinin kolay olması, düşük
rutubet içermesi ve homojen özellik taşıması çimento üretim
maliyetlerini etkileyen en önemli faktörlerdir.
Demir Cevheri

• Doğada demir cevheri en çok hematit olarak

bulunmaktadır. Hematit kırmızı renklidir ve
çimento sanayiinde kullanılmaktadır. Mol
ağırlığı 150.68, yoğunluğu 4,9-5,3 gr/cm3’tür.
Ergime noktasının saptanması mümkün değildir.
Çünkü atmosferin şartları altında ısıtılan
Fe2O3’lik çözünmekte ve oksijen ile manyetik
duruma gelmektedir. Amorf durumda bulunan
cevherin rengi kırmızıya çalar.
 Alçıtaşı (CaSO4.2H2O)

• Alçıtaşı, eski jeolojik devirlerde kurak ve yarı kurak iklim

bölgelerinde çökelmiş tortul kütleler arasında görülürler.
Doğada masif kütle şeklinde, ayrıca bitüm, kil, kireçtaşı
ve demir oksitle karışık halde bulunur. Çökelmiş tortul
kütleli bir mineral olduğu için asitlerde kolayca
çözünmez. Sertliği 2,0 - 2,4; özgül ağırlığı 2,2 - 2,4
gr/cm3’dür. Alçıtaşı (CaSO4.2H2O) kimyasal formülü ile
ifade edilir ve 120 0C'de bir miktar suyunu kaybederek
de hidratasyona uğrar.
• Klinkere % 3-5 arasında alçıtaşı ilavesi çimentonun
donma - başlama bitişini kontrol altına almak içindir.
Alçıtaşı miktarının azlığı kadar fazlalığının da donma
süresinin çabuklaştırılmasında rolü vardır. Onun için
belirli oranda ilavesi şarttır.
 Tras

• Tras TS 25’e göre kendisi hidrolik bağlayıcı vasfı olmayan fakat

ince öğütülmüş kireç veya çimento gibi maddelerle sulu ortamda
karıştırıldığı takdirde bağlayıcı maddeler teşkil edebilen ve
karıştırıldığı çimentoya kimyasal mukavemet kazandıran volkanik
bir kayaçtır.
• Tras çimentoda katkı olarak kullanılan tabii puzolanların traki
andezitik tüf olarak tanınan en önemli bölümünü oluşturmaktadır.
Farin

• Farin; kalker, marn, demir cevherinin belirli oranlarda

karıştırılıp öğütülmesinden elde edilen yarımamül
üründür.
• Çimento klinkeri içerisindeki CaO, SiO2, Al2O3,
Fe2O3 gibi maddelerin miktarları arasında, iyi bir
klinker meydana gelmesi için belli oranların olması
gerekir. Bu oranlara modül denilir. Modüllerin
değerleri klinkerin dolayısıyla da çimentonun kalitesini
tayin ettiği kadar pişme şartlarını da gösterir.
Modüller klinkerin kimyasal analizlerinden hesaplanır.
Klinker
• Klinker; gayet ince öğütülmüş büyük bir kısmını kalsiyum oksit (CaO), silisyum dioksit (SiO2) ve az
miktarda alüminyum oksit (Al2O3) ile demir oksitin (Fe2O3) teşkil ettiği hammaddelerin homojen bir
karışımının en az sinterleşmeye kadar pişirilmesi neticesinde elde edilen yarı mamul bir maddedir.
• Pişme esnasında meydana gelen reaksiyonları şöyle sıralayabiliriz.
• Suyun buharlaşması ~ 100 0C
• Kildeki kristal suyun buharlaşması ~ 500 0C ve üstü
• Magnezyum karbonatın ayrışması ~ 600-700 0C
• Kalsiyum karbonatın ayrışması ~ 825-900 0C ve üstü
• Kireç ve kilin birleşmesi ~ 800 0C de başlar ve 1450 0C de tamamlanır.
• Aralarında ufak tefek ayrılıklar bulunmakla beraber pek çok araştırmacı bu reaksiyonların sıralanmasını
kabul etmektedir.
• Serbest suyun buharlaşması çabucak tamamlanır ve ergime ile kimyasal reaksiyonlar başlar.
• Döner fırınlar genellikle %3-4 meyilli olarak yerleştirilmiş klinker pişiricileridir. Fırın dönmesi ile
içerideki mal sürtünme ile yukarı doğru çıkar ve sürtünme kuvvetinin yenildiği noktada, fırın eğimine
uygun olarak aşağı düşer. Her çıkış ve inişte fırın çapı ile eğime bağlı olarak mal bir miktar ilerleyerek
fırın boyunca hareket eder.
• Fırın içinde klinkerleşme 1450 0C civarında zinter bölgesinde meydana gelir. Zinter sonunda klinker
soğutma bölgesine geçer. ~ 1250 0C civarında klinker fırından soğutmaya dökülür. Klinker en fazla 20
dakikası zinter bölgesinde olmak üzere yaklaşık 1 saat içinde fırını terkeder.
• Klinkerin temel yapısını teşkil eden bileşikler aşağıda verilmiştir. Bu bileşikler klinkerin kimyasal
analizlerinden teorik olarak Bogue formülleri ile veya X-ışınları difraktometresinde minerolojik olarak
tesbit edilir.
• Trikalsiyum silikat 3CaO.SiO2 veya C3S-Alit
• Dikalsiyum silikat 2CaO.SiO2 veya C2S-Belit
• Trikalsiyum aluminat 3CaO.Al2O3 veya C3A-Selit
• Tetrakalsiyum alüminoferrit 4CaO.Al2O3.Fe2O3 veya C4AF-Kahverengi Millerit
• Bu 4 ana bileşikten başka az miktarda serbest kireç CaO, magnezyum oksit MgO, kükürtlü bileşikler ve
alkaliler bulunur.
• Klinker hızlı ve ani soğutulmalı, tozsuz ve granüle olmalıdır.
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

TAŞKIRAN
DEĞİRMEN

ÖN HOMOJENE SİSTEMİ
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

ÖN HOMOJENE SİSTEMİ
Ö HOMOJENE SİSTEMİ
Malzemeler bir taşıma
bandı vasıtasıyla stok
alanında biriktirilmekte ve
en düzgün kompozisyonu
TAŞKIRAN elde etmek için ön
homojene sistemi
DEĞİRMEN kullanılmaktadır.

ÖN HOMOJENE SİSTEMİ
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

DEĞİRMEN

DEĞİRMEN
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
FARİN DEĞİRMENLERİ
Taşkıranda kırılmış olan
malzemeler uygun oranlarda
karıştırılarak fırının sıcak gazı ile
kurutulduktan sonra pişirme işlemi
DEĞİRMEN için gerekli olan inceliğe (-20
mikron) ulaşacak şekilde
öğütülmektedir. Otomatik numune
alma, taşıma ve analiz düzenekleri
farklı hammaddelerin oranlarının
istenilen kimyasal analiz
değerlerinde olmasını sürekli
kontrol etme imkanı
sağlamaktadır.

DEĞİRMEN
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

HOMOJENLEŞTİRME SİLOLOLARI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

HOMOJENLEŞTİRME
HOMOJENLEŞTİRME SİLOLOLARI SİLOLARI

Büyük ölçülerdeki silolarda

muhafaza edilen toz(farin)
basınçlı hava ile
karıştırılarak
homojenleştirilmektedir.

HOMOJENLEŞTİRME SİLOLOLARI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
HOMOJENLEŞTİRME
SİLOLOLARI

FİLTRE SİSTEMİ

FİLTRE SİSTEMİ
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
HOMOJENLEŞTİRME
FİLTRE SİSTEMİ
SİLOLOLARI
Çevreye yönelik
nerdeyse hiç atık
olmamasını sağlayan
tozların filtre
edilmesine yönelik
elektroflitre ya da
torbalı sistemi
kullanılmaktadır.

FİLTRE SİSTEMİ

FİLTRE SİSTEMİ
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
ÖN ISITMA KULESİ
HOMOJENLEŞTİRME
SİLOLOLARI

FİLTRE SİSTEMİ

ÖN ISITMA KULESİ
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
ÖN ISITMA KULESİ
HOMOJENLEŞTİRME
SİLOLOLARI ÖN ISITMA KULESİ

Ön Isıtma Kulesi’ nde

farinin reaksiyona hazır
hale gelmesi için nem ve
karbondioksitin ayrılması
sağlanmaktadır. Teorik
olarak 850 Co sıcaklığa
kadar ısıtma işlemi yapılır
malzeme döner fırına
gönderilecek hale getirilir

FİLTRE SİSTEMİ

ÖN ISITMA KULESİ
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

DÖNER FIRIN

DÖNER FIRIN
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
DÖNER FIRIN

Klinkerleşme Reaksiyonu,
yüksek kapasiteli bir brülör
tarafından beslenen silindir
şeklindeki döner fırın içinde
gerçekleşmektedir. Alevin ısısı
1900 ila 2000 Co ye
DÖNER FIRIN ulaşmaktadır. 1000 Co
civarında fırına giren farin
reaksiyon sıcaklığına ulaşana
kadar ortalama 4% eğimli
fırında brülöre doğru ilerler ve
yaklaşık 25 % eriyik malzeme
şeklinde yuvarlanarak fındık,
ceviz büyüklüğünde
topraklaşmış yeşilimsi-gri
renkte çimento ara ürünü olan
klinkeri oluşturur.

DÖNER FIRIN
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

SOĞUTUCU

SOĞUTUCU
ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

SOĞUTUCU
Fırın içerisinden
eriyik halde 1200 C
SOĞUTUCU sıcaklığındaki
klinker ,ızgaralar
arasından hava
üflemesi olan ve
devir hızı çıkış
sıcaklığına göre
ayarlanabilen bir
soğutucu aracılığı
ile ortam
sıcaklığına getirilir.

SOĞUTUCU
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

KLİNKER DEPOLARI

KLİNKER DEPOLARI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?

KLİNKER DEPOLARI

KLİNKER DEPOLARI
Klinker ya dome
şeklindeki stok
alanlarında ya da
yüksek kapasiteli
silolarda muhafaza
edilir.

KLİNKER DEPOLARI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
ÇİMENTO SEVKİYATI

ÇİMENTO DEĞİRMENİ

ÇİMENTO SEVKİYATI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
ÇİMENTO SEVKİYATI ÇİMENTO SEVKİYATI
Binlerce tonluk silolarda
muhafaza edilen çimento ya
dökme olarak ya da torba
şeklinde teslim edilmektedir.
Dökme çimento teslimatı için özel
tankerli araçlar bir kantar
üzerinde durur ve tankerin
girişine denk gelen teleskopik
boşaltma olukları yardımı ile
doldurulur. Otomatik bir sistem
ÇİMENTO DEĞİRMENİ dolumu kontrol eder ve merkezi
bilgisayara irsaliye ve fatura için
gerekli olan verileri iletir.

ÇİMENTO SEVKİYATI
 ÇİMENTO NASIL ÜRETİLİR ?
PAKETLEME PAKETLEME
Çimentonun
paketlenmesi özel
döner makineler
aracılığı ile
gerçekleşir. Kapaklı
torbalar kendiliğinden
kapanır ve bir bant
vasıtasıyla görevliler
aracılığı ile araçlara
aktarılır.

PAKETLEME