KREMLER Cilt bakm rnlerinin temel amac, cildin salkl kalmasn salamak, yalanma belirtilerini azaltmak, Cilt sorunlarnn

arnn zmne yardmc olmak, Gnmz koullarnda ise, deri metabolizmasn uyarmak ve UV nlarnn zararl etkilerinden korumak da girmektedir. Cilt bakm amacyla temel admn uygulanmas gerekir; Cildin temizlenmesi Cildin sklatrlmas (toning) Cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas Cildi temizleyen ve sklatran rnler ayn zamanda nemlenmesini de salar, yine de cildin nemlendirilmesi /yumuatlmas iin ek baz rnler kullanlmaktadr. Farmastik Krem: la ihtiva eden kremler. Kozmetik Krem: la (etken madde) ihtiva etmeyen krem kremler kullan yerlerine gre tespit edilen zelliklere sahip deiik tipte hazrlanan, yar kat emlsiyon tipinde preparatlardr. Bu tip kremlerde yal faz miktar, yal fazn terkibi, sulu fazn terkibi ve emlsifiyan karakterlerdeki maddeler kremin karakterini ortaya koyar. Emlsiyon tipi y/s veya s/y olabilir. Burada kullanl yerine gre seim yaplr. rnein el kremi olarak y/s, yumuatc krem olarak s/y tipi kullanlr. el kremlerinde % 10 20 arasnda deien yal faza karlk, yumuatc kremlerde % 45 orannda yal faz bulunur. Bu preparatlarn kullanl amac ile erime noktas arasnda bant mevcuttur. Bu durum yal fazn terkibini salar. Yal fazn terkibine, giren maddeler arasnda parafin, vazelin, hidrokarbonlar, mumlar, yal molekller, alkoller, ya asitleri yer alr. Ayrca baz esterler, kompleks yap gsteren maddeler de bulunabilir. Sulu fazn terkibi: Nemlendirici maddeler (Gliserin, sorbitol, propilen glikol), kolloidal yapdaki meddeler (selluloz ve sell. yapsndaki maddeler, zamklar (kitre), baz elektrolitler (Al tuzlar

civa tuzlar borax), iyi bir kozmetik krem, stabl ve iyi grnl olmal, deriye tatbikte erimeli veya yumuamaldr. Su uunca viskoz bir hal almamaldr. Kremlerin emlsiyon tiplerine gre zellikleri deiiktir su/ya emlsiyonlarnn zellikleri yle sralanr. 1) Bu tip emlsiyonlar koruyucu, dzeltici, nemlendirici ve temizleyici kremlerde kullanlr. 2) S/Y emlsiyonlarndan su uarken, deride ferahletici bir etki oluturur. 3) Fazla miktarda su ierebildikleri iin yapmlar ekonomiktir. 4) Temizleme ileminde, su faz suda znen kirlerin uzaklatrlmasna yardm eder. 5) S/Y kremleri suda znen ve terle emlsifiye olmu kirlerin uzaklatrlmasna yardm eder. 6) Bu tip kremlere suda znen etken maddeler srekli faz ya olduu iin katlmamaldr. 7) S/Y emlsiyonlarn daha dzgn grnl sarms beyazdr. Parfm zme sorunu yoktur. Dier taraftan; 1) S/Y kremlerinde yzeysel film genellikle kat zellikte olup emlsiyon paracklar yuvarlak deildir. 2) Bu kremlerde d fazn viskozitesi preparatn stabilitesini etkileyici etkiyeci etkendir. 3) Balmumu; Mg stearat ve badem ya ile yaplan S/Y emlsiyonlar iin en iyi gsterin. Bu emlsiyonlar da, yzey gerilimi dnmek nemli bir etken olmamaktadr. Ya/su emlsiyonlarnn zellikleri: Kozmetolojide ya/su kremleri denince daha ok stearat kremleri dnlr. Bu kremler; 1- Kolayca yaplr ve ucuza maledilirler. 2- Scaklk deimeleri ile kolayca bozunmazlar. 3- Ya faz kolayca kokumaz. 4- Emlsifiye edici sistem sistem kuvetli bir sistemdir. Yani; bu kremlerde, ana emlgatrn (sodyum stearat) yansra yardmc bir emlgatr (stearik asit) vardr. 5- Grnleri gzeldir. Uygun alkalinin seilmesi ile eitli kvamlarda elde edilebilirler. Uygun bir biimde formle edildiklerinde stearik asit krem iinde
2

tekrar kristalize olmayacak fakat kk paracklar halinde dalcaktr ki, bu da kreme yaldzl bir grn kazandracaktr. Stearat kremlerinin dezavantajlar. a) Yksek sabun ierdiklerinden dolay baz ciltlerin bu kremleri tolere edememesi. b) b)Stearik asidin yumuatc yakut besleyici hi bir etkisinin olmaydr. YUMUATICI KREM VE LOSYONLARI Cilt kurumasna engel olan ve cildi koruyan preparatlardr. Kuru bir cilt kaba grnl, pul pul olmu, elaksitikiyeti azalm ve atlamtr. Kuruluk cildin su miktarna baldr. Dolaysyla yumuatma mekanizmas suyu muhafaza etmesiyle olur. Deriyi esnek ve yumuak tutan temel yap sudur. St.corneumda su orannn %10un altna inmesiyle kuru deri belirtileri ortaya kar. Kuru derinin en nemli nedeni St.corneum hcreleri arasnda bulunan epidermal lipitlerin azalmasdr. (Suyun buharlamasn engeller-suyun deride tutulmasn salar). St.corneum hidrofilik ve nem ekici maddelerin d etkenlerle ciltten uzaklamalar da kuru deri nedenidir. St.corneumdan farkl nedenlerle uzaklam NMFyi ksmen yerine koyan nemlendirici rnler: Aqualizer Hydroviton Hygroderm Yumuatc preparatlar, cilt zerinde ince bir film tabakas tekil edecek suyun umasna engel olurlar. Bu tabakay tekil eden maddeler arasnda yada znen mumlar, suda znen gliserin, sorbitol saylabilir. Yumuatc kremler y/s, s/y emlsiyonu eklin de olabilir. Ya miktarlar: y/s 25-65 %, s/y 45-80 % arasnda deiiklik gsterebilir. Krem tipi preparatlarn iinde en nemli olan cold cream (Unguentum leniens) dir. Bu preparatn 1948 T.K. de terkibi: Beyaz balmumu, badem ya, balk nefsi , gl esans su eklindedir. USP XVIII de de cold cream vardr.

Kold krem (USP XVIII) Balk nefsi Beyaz balmumu Sv vazelin Sodyum borat Distile su 125 g 120 g 560 g 5g 190 ml
3

Yumuatc losyonlar da y/s veya s/y eklinde olabilir. Buradaki ya oran y/s 10-35 ortalama % 20 dir. s/y 45-80 ortalama % 50 dir. Bu tip kozmetik preparatlarn hazrlanmasnda genel olarak nce yalar, mumlar ve yada znen maddelerden itibaren olan yal faz 75o ye kadar stlarak eritilir ve homojen hale getirilir. Emlsifiyanlar da yada znydrsa burada zndrlr. Sulu faz ve suda znen maddelerde 75o ye kadar stlr. Birbiriyle kartrlr. Emlsiyon oluunca kartrlarak soutulur. 45o civarnda parfm ilave edilir. Losyonlarda yal ve mumlu madde konsantrasyonlar kremlere nazaran daha dktr. y/s, s/y tipinde hazrlanrlar. Y/S tipindeki su miktar fazla, S/Y tipinde ise ayndr. Burada yal maddeler mumlu maddelerin yerini alrlar. Daha az yal grnldr. Gndz kullanlan tercih edilir. Yumuatc losyon: Kakao ya Balk nefsi (A) Stearik asit Profil paraben 2 3 4 0.15 A ve B deki maddeler ayr ayr stlr ve zndrlr A, B ye ilave edilir. Souyuncaya kadar kartrlr. 45o civarnda esans Ilave edilir, (B) Me Paraben Pot. Hidroksit Gliserin Su (C) Esans 83 km. TEMZLEYC KREM VE LOSYONLAR Bu tip preparatlar makyaj maddelerini, havadan gelen kirlilikleri, ya ve terbezleri salglarn temizlemek amacyla kullanlr. Bunlar emlsiyon oluturarak ve yal fazn zc etkisiyle yzde bulunan bu maddeleri temizlerler. Daha kolay uygulama ve az tahri etmeleri dolasyla sabunlara tercih edilir. Yzde yumuak, kuru cildi koruyan bir tabaka oluturular. Hem etkin bir temizlik yaparlar hem de cildin kurumasn engellerler. Cilt zerine parmak ularyla ovularak uygulanrlar. Bylece deri yzeyindeki kirlilikler emlsiyon yapsndaki kremin iinde dalr. Daha sonra yz pamuk veya benzeri bir bezle silinerek kirlilikler uzaklatrlr. 0.15 0.4 7

Farkl ekilde formle edilirler. 1- Balmumu-borax em. eklindedir. Bu tp yksek oranda vazelin likit ihtiva ederler vve s/y tipindeki emlsiyonlardr. Kremler ciltte ovulunca suyu uar, faz deiimine neden olur ve S/Y tip teekkl eder. Bu suretle temizleme kolaylam olur. Balmumu Parafin likit Boraks Su Esans km. 16.67 50 0.83 32.50

Yukardaki forml bu tip preparatlarn tipik rneidir. Burada boraks su ile stlnca hidrolize olarak sodyum hidroksit meydana getirir. Bu da balmumu ierisinde mevcut olan ya asitleri ile birleerek tuzlar veya sabunlar meydana getirir. Sabunda parafinle su arasnda emlsifiyan tesir gsterir. Bu tip formlasyonda emlsiyon tipini belirleyen deikenler; Ya ile su arasndaki oran Kremin yapsndaki dier maddeler, Scaklktr. Dayankll arttrmak iin yardmc emlsiyon yapc maddeler olarak non iyonik emlsiyon yapclar kullanlr. 2- Mayileen (svlaan) kremler: Cilde hafif masaj yaplarak tatbik edildikleri zaman mayileen mum veya ya karmlardr. Vcut scaklnda eriyebilecek durumdadrlar. Saydam grnldrler. ZnO, TiO2, Mg stearat ilave edilerek opak grn temin edilebilir. Parafin likit Sar vazelin Kat parafin Setil alkol Balk nefsi Esans k.m. 65 % 12 18 1 4

3- Deiik tip emlsiyonlar: Bunlar y/s, s/y tipidir. Genel olarak y/s tipi olanlar kullanlr. Yal faz miktar % 30-70 arasnda deiir. Esas temizleyici zellik gsteren ksm bu ksmdr. Kullanlan emlgtrler Tween, Span, Gliseril mono stearat, sodyum setil slfattr. Cilt hastalklar ve sabunlar cilt zerindeki asit tabakasn alkaliye kaydrr ve alkali ortamda patojen mikroorganizma daha kolay ve rahat etki ederler. Baz hallerde sitrik asit,
5

laktik asit, limon suyu gibi maddeler ihtiva edebilirler. Bunlar preparatn cilt pH sna yaklatran ve cilt zerindeki ortam aside dntren maddelerdir. Ayrca deterjan ve antiseptik maddede ihtiva edilebilirler. Deterjan olarak alkil slfatlar slfonatlar, sulfosksinat yar esterleri. Antiseptik olarak, diklorofen, hekzaklorofen, bitional kullanlabilir. Temizleyici losyonlarda da y/s tip emlsiyon tercih edilir. ya oran % 15 -30 arasnda deiir. Kremlere nazaran daha fazla su ihtiva eden preparatlardr. Daha kolay uygulanabildikleri ve kolayca yayldklar iin baz kremlerden daha kullanldr . Stabilite, viskozite ve hazrlanlar asndan glkler kabilir. Losyonlar zellikle hafif makyaj temizlii iin veya sabah yz temizliinde sabun kullanmak istemeyen kiilere nerilen rnlerdir. effaf olan ve alkol ieren emlsiyonlar yzey etken maddenin alkoll zeltileri olup, hzl bir temizleme ile beraber ferahlk hissi verirler. St benzeri losyonlar veya temizleme st olarak adlandrlan rnler ya/su tipindeki sv emlsiyonlardr. Bu tip rnler cilt tipi normal ile yal arasnda olan kiilere nerilmektedir. Cilde bir para pamukla uygulandktan sonra, cilt zerinde kalan tabaka sonradan uygulanacak makyaj iin iyi bir temel oluturmaktadr. Jeller: Cildi temizlerken nemlendirirler. zellikle makyaj temizliinde kullanlr. Sulu jeller, yal jeller, ya jelleri olmak zere grupta incelenirler. Sulu jeller ya hi ya iermez ya da ok az ierir. Hafif makyaj temizliinde kullanlr. Ya jeller emlsiyon ya da sv kristal yapdadr. Ciltte yap y/s olur, ar makyaj temizliinde kullanlr. Sulu jeller ve yal jeller ykanarak ciltten uzaklatrlrken, ya jelleri sadece silinerek uzaklatrlr. Kpkler: Temizleme zellikleri ok iyidir. Nemlendirici ve yumuatc ierirler. Kpk oluturan madde olarak YEMler kullanlr. Yumuak krem grnmndedirler. Su ile kprtlerek yze uygulanr ve su ile ykanarak ciltten uzaklatrlr. Yalar: zellikle ar makyaj temizliinde kullanlr.
6

 zellikle rimel ve gz makyaj temizliinde kullanlr. Silinerek veya ykanarak uzaklatrlrlar. Ykanarak uzaklatrlan rnler sv yalarla birlikte YEM ierirler. YEM, su ile ykanabilmeyi salayan, y/s tipinde emlsiyon oluturacak zellikte olmaldr. rnek: Tri elanolamin 2.6 1 Stearik asit 3 Parafir likit 2 balmumu Su 5.33 35 2 55 Balmumu ve stearik asit eritilir. Parafin likitle kartrlr. Trietanolamin scak suda zndrlr. Yal faz sulu faza ilave edilip souyuncaya kadar kartrlr.

EL KREMLER VE LOSYONLARI Ellerin su ve deterjanlarla temasa gelmesi neticesinde meydana gelen bozulmalara kar veya souk havadan muhafaza amacyla kullanrlar. Eller su iine girdii zaman epiderma su absorbe ederek ier. Bu ime sonucu en d tabakay oluturan St. corneum paralanr. Sudan knca epiderma kurumaya balar ve eski eklini alr. Ancak St. corneum paralanma dolaysyla eski ekline dnmez ve przl grn meydana gelir. Ite el kremleri rtc bir film grevi yaparak deriyi rehidrate eder, kurumu, bzlm hcreleri dzeltir ve onlar rterek dzgn bir yzey salar. Terkiplerine deiik maddeler girer. a- Yumuatc maddeler: Hidrokarbonlar, mum yapsndaki maddeler, lanolin ve trevleri, ya asidi alkolleri, fosfolipitler, ya asitleri ve poliol esterleri. b- Koruyucu tabaka oluturanlar: Ellerin su ve suda znen, ya ve yada znen maddelere kar korunabilmesi iin baz maddeler kullanlmaktadr.Bu maddeler arasnda balmumu, kat bitkisel yalar, kat parafin, silikonlar, zamk tipi maddeler, etil sellloz, nitro sellloz, metil sellloz, alginik asit ve tuzlar, zein, pektin ozokerit saylabilir. c- Tedavi edici maddeler: Ellerin atlamas ve izilip zedelenmesi karsnda kullanlr. Allantoin (%0,01-0,1) ve re % 3-8 en fazla kullanlr. d- Nemlendirici maddeler: Preparat ile hava arasndaki nem miktarn dzenler ve kontrol eder. Gliserin, sorbitol, propilen glikol % 10 orannda formllere girer. e- Emlgatr maddeler: Anyonik, katyonik, noniyonik olabilir. Ayrca preparatlara mikroorganizlere kar koruyucu olarak parab enler (Me-Et-Pr), renk maddeleri ve koku maddeleri ilave edilebilir.
7

Genellikle y/s tipi preparatlardr. Burada ya miktarlar kremlerde % 10 -15, losyonlarda % 5-15 arasndadr. (A) El kremi setil alkol lanolin stearik asit (B) Gliserin Me-paraben Potasyum hidrosit Su Esans ilave edilir, kartrlr. TEMEL KREMLER (Foundation Creams) Temiz ve kuru cilde uygulanan pudra, homojen bir ekilde yaylamaz. Pudradan nce yze alt bir tabaka halinde pigmentli veya hafif renk veren Foundation kremler uygulanr. Bunlar kolay uygulanmal, gzel yaylmal, yasz bir film oluturmal ve bu film pudray bnyesinde tutabilmelidir. Fon-d-tenlerin; Cilt rengini iyiletirme Cilt kalitesini dzenleme Lekeleri kapatma Cildi UV etkisinden ve dier d etkenlerden koruma Cilt bakm yapma gibi fonksiyonlarnn ortaya kmasyla birlikte, yz pudralarndan tamamen farkl deerlendirilmilerdir. Fon-d-tenler: Toz kompakt Ya bazl (gl yumuatc, yksek kapatc) Emlsiyon (s/y, y/s) eklinde snflandrlr. Son yllarda makyajdaki yapay grnm gidermek amacyla ultra ince titanyum dioksit ve silikon ieren rnlerde ok poplerdir. Genellikle Y/S tipindedirler. Opaklk verici TiO2 ilave edilir. Yal faz % 20-35, toz madde miktar % 5-20 kadardr. Tozlar pigmentler ve talk oluturur.
8

El losyonu 2 1 13 12 0.15 1 68.85 k.m (A) setil alkol lanolin stearik asit (B) Gliserin Me-paraben Trietanol amin 0.75 su Esans 92.65 k.m 0.5 1 3 2 0.1

A ve B ayr ayr 75o ye stlr. A, B ye ilave edilir kartrlr. 45o ye gelince esans

(A)

Stearik asit setil alkol

18 0.5 60.0 18.0

(B)

Su Gliserin

Pot.hidroksit 0.5 TiO2 Koruyucu (C) Parfm 3.0 k.m k.m

Renk maddesi k.m YZ MASKELER Yze sv veya pat biiminde uygulanr. nce yzde bir sre braklarak katlamas salanan bu preparatlar, cildin grn dzeltmek, geici bir gerginlik salamak ve temizlemek iin kullanlmaktaydlar. Bugn psikolojik ve temizleme fatrleri gznne alnr. Scaklk ver me ve germe etkisiyle ciltte yenilenme hissi doar. Yzden karlrken ya, kir ve siyah noktalar uzaklatrr. Maskelerin bir ksm soyularak (peel-off) Bir ksm silinerek (wipe-off) Veya ykanarak (rinse-off, wash-off) ciltten uzaklatrlr. Soyularak uzaklatranlar jel, pasta, toz eklinde Dierleri ise krem, jel, amur veya kpk eklinde hazrlanrlar. Bunlarda aranan zellikler; 1- Przsz, kokusuz ve homojen bir pat olmal 2- Uygulamadan sonra hzla kurumal ve cilde zarar vermeden kartlabilmeli 3- Yze germe hissi vermeli 4- Cildi temizlemeli 5- Zararsz olmal - Mumlu preparatlar: Parafin mumu, vazelin, setil, stearil alkollerin yer ald mumlar karmdr. - Kauuklu preparatlar: Uygulamadan sonra kuruyarak su geirmeyen dzgn bir film olutururlar. Cilt solunumunu engelleyerek, snn ykselmesine ve bylece kan dolamnn hzlanmasna yol aarlar. Yzde hafif ime yapar. karlnca normal solunum sonucu ime kalkar.

- Hidrokolloid preparatlar: Kitre, jelatin, kazein, CMC, arap zamk, PVP ile sol veya jel eklinde hazrlanr. Yumuatc olarak gliserin, sorbitol,propilen glikol, opaklk verici olarak bentonit, kaolen kullanlr. - Killi preparatlar: Kaolin, bentonit gibi killer kullanlr. Pat eklindeki bu preparatlar, yzde kuruyarak sertleir ve bzlr. Yzde astrenjan bir etki meydana getirir ve yz temizler. Kitre Gliserin Jelatin Su inko oksit 2.2 2.5 2.3 90.5 2.5 kaolin bentonit setil alkol lauril slfat gliserin10 Metil paraben 0.1 Parfm k.m Su k.m 100 Derinin st tabakasn fiziksel olarak soyan rnler Bu rnler cildin en dnda bulunan l hcrelerden oluan tabakay andrarak uzaklatrrlar. Kimyasal bir andrma yapmadan cildin daha temiz ve parlak grnmesini salarlar. Deride uyarc bir etki yaparlar. Su ieren soyucu rnler Su iermeyen soyucu rnler Fiziksel olarak cildi soyan rnler lkemizde geleneksel olarak uygulanan kese mekanik olarak andrma salar. CLT SIKILATIRICI RNLER Temizlik sonras kullanlan bu rnler, ciltteki gzeneklerin daralmasn salayarak zellikle T blgesi denilen, aln, burun ve eneyi iine alan blgedeki sebum retimini kontrol altna alp cildin yalanma olasln azaltrlar, ferahlatrlar ve ksmen st tabakada soyucu etki olutururlar. Bu rnle cilt bakmnn ikinci admn oluturmaktadr Yal ve karma ciltlerde tanen oran yksek bitkisel ekstreler ve alkol kullanlr. Kuru ciltler iinse nemlendirici zellii fazla olan ve alkol ok az oranda ieren veya hi iermeyen (alcohol-free) rnler nerilmektedir. 35 3 2 0.1

10

CLT RENGN AAN VE CLTTEK LEKELER GDEREN PREPARATLAR Cilt rengini aan preparatlar, esmer cilt rengini, gne yan rengini aan, ciltteki lekeleri gideren kozmetik preparat ekilleridir. Cilde rengini veren balca madde melanin pigmentidir. Melanin, melanosit (melanocyte) hcrelerinde olumakta ve stratum germinativum ile stratum spinosum hrelerine gemektedir. Ciltte, melanin biyosentezinin u ekilde olduu belirtilmektedir: Tirozinaz enzimi Tirozin -------------------------- DOPA (1-dihidroksifenilalanin) Tirozinaz enzimi ------------------------ Dopakinon ---------------------- Lkodopakrom ------------------------ Dopakrom ---------------------- 5,6 Dihidroksiindol ------------------------ 5,6-indol kinon ---------------- ---- MELANN Cilt rengini aan preparatlarn etki biimi yle zetlenebilir : 1- Melanin oluan hicrelerin, (melanositlerin) tahrip olmas, 2- Melanin biyosentezinin engellenmesi, 3- Tirozinaz enziminin inaktive edilmesi, 4- Melanin granllerinin stratum germinativum ve stratum spinosum hcrelerine geiinin nlenmesi 5- Melanin pigmentinin okside edilerek rengin almas veya giderilmesi eklinde olur. Cilt Rengini Amada Kullanlan Maddeler Dzensiz cilt renklenmesinden korunmak iin cilt rengini amada kullanlan rnler son yllarda giderek artan bir poplerlik kazanmtr. Bu rnler kozmetik alanda ve klinik tedavilerde yaygn olarak kullanlmtr. Reetesiz ila, reeteli ila ve kozmetik olarak kullanlabilmektedirler. Bu rnler iin farkl lkelere gre farkl dzenlemeler yaplmaktadr. Pek ok kozmetik firmas, cilt rengini amada kullanlan kozmetik preparatlar iin melanin inhibitr olan yeni etken maddeler aratrmaktadr. Bunlarn cildin ya rengini at (cilt renklerini deitirmek isteyen kiiler) yada depigmente ettii (melazma ve yalanmaya bal lekeler gibi cildin anormalhiperpigmentasyonunun tedavisi) varsaylmaktadr.

11

deal bir renk ac madde farmakolojik olarak uygun zelliklerde olmal, 2 -3 ay gibi bir srede etkisini gstermeli, yan etki olasl dk olmal, istenmeyen lekeleri kalc olarak uzaklatrabilmelidir. Cilt rengini amada kullanlan rnler, melanin oluumunu engelleme mekanizmalarna gre snflandrlabilir. Melanin oluumunu azaltabilen veya engelleyebilen kozmetik preparatlar olarak tanmlanan bu rnler genellikle etki mekanizmalarna gre grupta incelenebilirler. Tirozinaz aktivitesinin dorudan inhibisyonu Tirozinaz sentezi veya oluumunun bastrlmas Seici melanosit toksiditesi

Fakat baz maddeler, srecin farkl aamalarnda etki gstermektedirler. Ayrca ilave veya sinerjistik etkiler elde ederek etkiyi arrtrmak amacyla formlasyonlarn byk bir blmnde bu maddelerin kombinasyonlar kullanlmaktadr. zellikle farkl mekanizmalarla etkinlik gsteren maddelerin dk konsantrasyonlar seilerek yan etkinin azaltlmas, etkinliin arttrlmas hedeflenmektedir. Trikloroasetik asit gibi cilt soyucu rnler melanin ieren cilt yzeylerini soyma etkisiyle uzaklatrmak iin kullanlr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde renk ac olarak kullanlan daha etkili ve daha gvenilir yeni maddelerin says hzla artmaktadr. Cilt rengini aan maddelerin en tannm olanlar, hidrokinon, hidrokinon monometil eter, arbutin, kojik asit ve azelaik asittir. Civa tuzlar bakr iyonuyla yararak tirozinaz inhibisyonu gstermelerine karn allerji ve nefrotoksisite gibi ciddi yan etkiler gsterdiklerinden kullanlmamaktadrlar. Melanin oluumunu engelleyici bir etkiye sahip olan bitki ekstreleri daha az yan etkiye sahip olduklarndan iyi bir seim olabilirler. Ayn zamanda dier etken maddelerle sinerjik etki de oluturabilirler. Morus alba, Glycyrrhiza glabra gibi pek ok bitkinin ekstresi bu amala kozmetik preparatlarda kullanlmaktadr.

Hidrokinon Hidrokinon (HK), deiken etkilerine ve gvenilirlik problemlerine karn dnyada en fazla nerilen cilt rengini aan maddedir. Bir hidroksi fenolik kimyasal bileii olan HK, tirozinaz enzimini basklayarak DOPAnn melanine dnmn nlemektedir.

12

Ayrca melanozomlarn oluum ve ayrmas ile melanositlerde DNA ve RNA sentezini engelleyrek ilev grmektedir. Amerika Birleik Devletlerin de reetesiz olarak %2ye kadar olan konsantrasyonlarda ve reeteli olarak daha yksek konsantrasyonlarda kullanlmaktadr. Avrupa da ise en fazla %2 orannda gvenli ve etkili kabul edilmektedir. HK ile bata tretinoin ve glikolik asit olmak zere dier maddeleri ieren kombine preparatlarn kullanlmasnn etkiyi arttrd grlmektedir. HKnun cilt rengini ac etkisi, gnlk uygulamalarda genellikle bir ka hafta ile bir ka ay arasnda grlmektedir. Etkisi konsantrasyona, taycya ve formlasyonun stabilitesi gibi eitli parametrelere bal bulunmaktadr. Genel olarak konsantrasyon arttka etkiside artmakta fakat daha irritan hale gelmektedir. Yan etkileri nedeniyle %5 zerindeki konsantrasyonlar nerilmemektedir. En sk grlen yan etkiler irritasyon, kuruluk, eritem, Ayrca kant, allerjik reaksiyonlar dndaki ve trnak hiperpigmentasyonudur. uygulama alannn blgelerde

hipopigmentasyon, vitiligo benzeri depigmentasyon gibi iddetli yan etkilerde grlmektedir. Yksek konsantrasyonlarla yaplan uzun sreli tedaviler srasnda kalc depigmentasyon oluabilir. Kullanm doktor kontrolnde, geceleri bir doz olacak ekilde ve gn boyunca yksek koruma faktrl bir gne filtresi kullanarak olmaldr. Etkisini 3-4 ayda gstermesi beklenir. HK son derece reaktif olup melanositler iin gl bir sitotoksik ve mutajenik bileiktir. HK ieren kremlerin rengi 3-4 ay sonunda beyazdan kahverengine dnmektedir. Bu nedenle ABD dnda HKnun sadece ila olarak kullanlmasna, kozmetik rnlerde ise kullanlmamasna karar verilmitir.

Hidrokinon monobenzil eter (HMBE, monobenzon) Monobenzon, pigmentli hcreler zerine HK ile benzer bir mekanizmaya sahiptir. Tirozinaz tarafndan, melanositlere kalc bir zarar veren, reaktif iermeyen radikallere metabolize edilir. Etkisi, uygulama yeriyle snrl kalmaz. Sadece iddetli vitiligoda etkilenmeyen blgelerin rengini amak iin endikedir.

Hidrokinon monometil eter (4-hidroksianisol, mekuinol) Bu HK trevi, hiperpigmentli lezyonlarn tedavisinde tretinoin ile sinerjistik olarak ilev grmektedir.
13

Arbutin Uvae ursi yaprandan elde edilen bu HK, -D-glukopiranositin, tirozinaz aktivitesini engelleyerek etkili olduu dnlmektedir. Arbutin, melazma ve UV kaynakl benekler dahil olmak zere deri alt hiperpigmentasyon bozukluklarnn tedavisinde kullanlan gvenilir ve hafif etkili bir ajandr. Melanozomlarn tirozinaz aktivitesini engelleyerek etki gstermektedir. Arbutin, insan kltr melanositlerinde HKa nazaran ok daha az sitotoksiktir.

Kortikosteroitler Topikal kortikosteroitlerin cilt rengini ac etkisi belirgin olmasna karn etki mekanizmas halen ak deildir. ok sayda yan etkisinden tr uzun sreli tedavilerden kanlmaldr. Sklkla geri dnmsz depigmentasyona neden olurlar. Dier maddelerle kombinasyonu halinde etkili olabilir.

Tretinoin Tretinoin, hem kalc hem de deiken melanin oluumunu engelleyerek zayf bir renk ac etki gsterir. Keratinositlerin iinde melanozomlarn yaylmasna yardmc olur. Ayrca epidermisin yenilenme hzn artrr. Ana yan etkisi, uygulama yerinde ortaya kan irritasyondur. Tretinoinin HK ve trevlerinin cilt rengini ac etkisini artrd kabul edilmektedir. Tretinoin, eitli pigmenter bozukluklarnn tedavisi iin %0.025 ile %0.1 aras konsantrasyonlarda kullanlmtr.

Azelaik Asit Azelaik asit doal yollardan oluan bir 9-karbondikarboksilik asit olup yakn zamanlarda pitrosporum ovale kltrlerinden izole edilmitir. In vitro olarak tirozine benzer ilev grr, ayrca DNA sentezini ve mitokondri oksidoredktazn engelleyebilir. Azelaik asit, melazma ve post-inflamatuvar hiperpigmentasyonun tedavisi iin %15-20 konsantrasyonlarnda kullanlmtr. Glikolik asit ile birlikte kulanlabilir. Yaplan klinik bir almada, %15-20lik glikolik asit losyonunun %20lik bir azelaik asit kremine ilavesinin, koyu derili kiilerde yz hiperpigmentasyonunun tedavisi iin %4lk HK kremi kadar etkili olduu grlmtr. Sistemik ya da lokal bir yan etkisi yoktur.

14

Kojik Asit Kojik asit, Aspergillus spp ve Penicillum spp tarafndan retilen fungal bir metabolik rndr. Gl bir tirozinaz inhibitr olup bakr ile elasyon sonucu etkisini gsterir. %1-4 konsantrasyonda krem baznda, tek bana veya dier maddelerle kombinasyon halinde kullanlr. Glikolik asit ile sinerjistik etki yapt dnlmektedir. Hidrokinona benzer etkide olup daha az yan etki gsterir.

L-askorbik Asit L-askorbik asit, o-kinon oluumunu azaltarak melanin oluumunu engelleyen ve okside olmu melanini azaltan bir madde olarak bilinmektedir. % 2-5 konsantrasyonda kullanldnda etkindir, yan etkisi yoktur, fakat formlasyonu gtr. Vitamin C sulu zeltide hzla okside ve dekompoze olduundan, genellikle cilt rengini ac madde olarak kullanlmas faydal deilir. Onun yerine daha dayankl olan, magnezyum-L-askorbil-2-fosfat gibi deriveleri sentezlenerek bu amala kullanlr. Bu bileik deri fosfatazlaryla reaksiyona girerek askorbik asidi serbest hale geirir. Fakat kolayca anyonlarna ayrld iin deriden geii g olur. Bu nedenle geii arttrmak iin iyontoforez kullanlr.

Retinoik Asit Retinoik Asit tirozinaz ve TRP-1 sentezini inhibe eder, UV-B radyasyona bal TRP2 inhibisyonunu tersine evirir. % 0.05-0.1 konsantrasyonda eritem ve kuruluk gibi hafif yan etkiler gstermekle beraber yava fakat etkin sonular verir. Kullanm srasnda gneten korunma zorunludur.

Elajik Asit Elajik asit (EA), doal yollardan oluan bir polifenol olup ilek, zm, tr, yeil ay, okaliptus, ceviz ve tara gibi pek ok bitkide bulunmaktadr. Hidroliz ve elajitanin distilasyonu ile elde edilmektedir. Bu bileik gl bir antioksidan olup tirozinaz aktivitesini bastrabilir. EAnn, tirozinazn aktif merkezine kolayca penetre olarak, bakr iyonlar ile elat oluturduu dnlmektedir. Azalan bakr konsantrasyonuna bal olarak tirozinaz aktivitesinde de azalma olmaktadr. Melazma karakteristikleri, post-inflamatuvar pigmentasyon ve dier koullar, EA uygulamas ile dzelmektedir. Umut verici bir cilt rengini ac etken maddedir. Guinea domuzunda yaplan bir
15

almada ayn dozda uygulanan arbutin ve kojik aside gre daha etkin, HK ile ayn etkide bulunmutur.

Niasinamit Niasinamit vitamin B3n biyolojik olarak aktif halidir. Melanositlerden keratinositlere melanazom transferini azaltarak etki gsterdii dnlmektedir. - ve -hidroksi asitler: Yksek konsantrasyondaki glikolik asit, o-hidroksi benzoik asit, salisilik asit gibi baz - ve -hidroksi asitler kimyasal soyucu olarak kullanlrlar. Bunlar ayn zamanda tirozinaz inhibitr olarakta ilev grr. Genellikle hidrokinon ve kojik asitle kombinasyonlar halinde kullanlrlar. Dier Ajanlar Klorokin, indometazin, niasinamit, resveratrol, balk ya ve yeil ay gibi eitli sistemik ilalar ve doal rnler koruyucu ajan olarak kullanlabilir. Saylan tm bu renk ac maddelerle eitli kombinasyonlar yaplarak etkiyi arttrmak, kullanm sresini ksaltmak ve yan etkiyi azaltmak amalanmtr Ayrca, yalnzca pigmenter bozukluklara deil fakat ayn zamanda krklklara ve kansere de neden olan UV nlarnn cilde zarar verici etkileri konusunda tketicilerin bilgilendirilmesi ve eitilmesi nem tamaktadr. UV nlarnn ivedi, hasar verici etkilerine kar dermal dokuyu korumak iin gne filtrelerine gerek duyulmasnn yansra cilt rengini ac maddeler, UV kaynakl melanin oluumuna bal pigmenter bozukluklarn nlenmesi ve ortadan kaldrlmasna yardm etmektedirler. Renk ac preparatlarn uygulanmasn izleyen 6 ay boyunca bir etki grlmezse uygulama kesilmelidir. Bu preparatlar en fazla 2 yl kullanlabilir. Sonu olarak, piyasada genellikle bileenlerin kombinasyonlarnn kullanld pek ok rn bulunmaktadr. Kozmetik ve farmastik endstrilerinde yeni renk ac maddeler konusundaki aratrmalar artarak srmektedir. Buna bal olarak, yeni, daha etkili ve gvenilir bileenlerin says artmaktadr. yi standartlara sahip kozmetik rnlerin gelitirilebilmesi iin bu rnlerinin etkinliklerinin istatistiksel olarak karlatrld almalarn tamamlanmas gerekmektedir.

16

Bu preparatlar, genellikle merhem, stearat kremi ve losyon biiminde hazrlanmaktadr. Belirli zaman aralklar ile uygulanan bu tr preparatlarn etkisi hemen grlmemekte, sonu 3-6 hafta sonra ortaya kmaktadr.

Stearik asit Setil alkol Hidrokinon L-askorbik asit Boraks 1

20 2 5 0,25

Sodyum karbonat Gliserin Su k.m

2 6 100 YAISIZ KREMLER Vanishing cream. Stearat kremleri

Sodyum stearat ihtiva ederler. Inci parlaklnda olup cimde yasz mat bir tabaka brakrlar. y/s tipi emlsiyondur. Ya miktar % 15-30 arasnda deiir. Bu preparatlarda stearik asit ya faznn ana maddesidir. Suda znen herhangi bir alkali stearik asitle reaksiyona girerek bir alkali stearat verir ve bu su ile ya faz stabilizasyonunda emlgatr rol oynar. Anaforml: Stearik asit Gliserin Sodyum hidroksit Parfm Distile su 0.8 73 g eklinde verilir. Bu forml hazrlamak iin; stearik asit eritilip 75-85oC kadar stlr. Sodyum hidrosit dier bir kapta su ve gliserin karmnda zldrlr, stearik asit yava yava sulu zeltiye katlr temperatin 40oC ye ininceye kadar kartrlr. Parfm 40oC de katlmaldr. Stearik asit kreki, basit bir sistem olmayp stearik asidin iinde bulunan oleik ve palmitik asitler ve ya asitlerinin ksmi ntralizasyonu ile meydana gelen eitli tuz ve asitin komplekslemesinin bir sonucudur. Bu kremde ya faz stearik asit, su faz ise gliserin ve sudur. Bu yzden kreme dokunulunca ciltte yal bir his brakmaz ve deriyi dzgnletirmez.
17

15 10 g 0.7

Dier bir deyimle, ciltte yal bir tabaka brakmaz. Kremden su utuunda, stearik asit ciltte kk kristaller halinde kelir. Sonu olarak cildi saflatrr. Bu nedenle, birok pudralarn iine de stearat kremler katlabilir. PH lar 6.0-6.9 arasndadr. Bu yzden deriye irritan etkilerinin alkali pHlarndan ileri gelmeyip, derinin su ile ykanmas ile meydana gelen kalsiyum tuzlarnn kmesi ile ortaya kt ileri srlmektedir. Stearat kremlerini hazrlarken alkali seimi ok nemlidir. En ok kullanlan alkaliler, sodyum ve potasyum hidroksit ve trietanol amindir. NaOH ile hazrlanan stearat kreml eri serttir.trietanol amin-stearat kremleri yumuaktrlar ve potasyum-stearat kreminin kvam, bu ikisinin ortasndadr. Bu nedenle, istenen kvamn elde edilebilmesi iin genellikle iki alkali birlikte kullanlr. Trietanolamin kullanldnda krem kararabilir. Eer zel ekilde hazrlanm trietanolamin veya trisopropilamin kullanlrsa bu grlmez (zel hazrlam trietanolamine % 1-2 sulfurz asit katlarak elde edilir). Her ekilde aminlerle hazrlanan kremleri mmkn olduu kadar az stmak gerekir. Bunun iin aminler daha nceden stlm su fazna, ya fazna katlmadan hemen nce eklenmelidir. Baz formllerde, stearat kremlerine karbonat ve amonyak katmnda nerilmektedir. Amonyak kreme iyi bir kvam ve uygun bir yap kazandrmaktadr. Amonyum tuzlarnn hidrolizi ile kremin kokusu deiir ve emlsiyonun stabilitesi azalr. Na2CO3, kpklenmeye neden olur. Boraksn stearat kremlerinde kullanlmas istenmez, nk gliserinle geimsizdir. Sorbitol ve polioksi etilen glikollerde boraksla asit kompleksler yapar. Kremlerde kullanlacak stearik asit ok saf olmaldr. EN 54.5-55.5 ve iyot deerinin en yksek 3 olmas gerekir (Bu oleik asit miktarnn az olduunu gsterir). Kozmetolojiden kullanlan dier ya/su tipindeki yasz kremler; ya-alkol slfatlar ve gliseril monosterratlarla hazrlanan kremlerdir. Ya alkol slfatlar ile hazrlanan kremler iin Avrupada daha ok Lanette N mumu kullanlr. (Lanette wax N) Bu madde setil ve stearil alkol karm olup yansra emlgatr zellikte olan sodyum setil slfat ve sodyum stearil slfat ierir. Ya asidi sabunlarnn aksine ya-alkol slfatlar, aside duyarl deildir vsuda znen kalsiyum ve magnezyum sabunlar yapabilirler. Bu nedenle, bilinen btn kozmetik hammaddeleri, ya alkol kremlerine katlabilir ki bu sterarat kremlerine gre stn bir zelliktir., lanette kremleri de geni bir scaklk aralnda dayanakldrlar. Stearat kremleri kadar kolay hazrlanrlar, yapm fiat da hemen hemen ayndr. Yine stearat kremlerinde olduu gibi, kvamlar katdan, akkan svya kadar deiebilir. Lanette kremleri setiol ierdiklerinde stearat kremlerinden daha az kururlar. % 10 gliserin ilavesiyle kurumann

18

tmyle, nne geebilir. Bu kremlerin grnleri de uygundur. Beyaz ve kokusuzdurlar. Stearak kremlerinden daha yumuaktrlar. Lanette kremlerine baz tekil eden ana forml; Lanette N Setiol Gliserin Su 24 g 6 g 10 g 60 g olarak verilebilir.

Yukardaki formlde yalar 70oC ye kadar stlr. Gliserinin kartrlm olduu su, ayn scakla kadar getirilip ya fazna katlr. Ya / su tipi emlsiyonlara katlabilecek baka bir emlsiyon tipi gliserin monostearat ve benzeri maddelerle yaplan kremlerdir. Gliserol mono stearat yansra, gliserol di, tri stearat ile gliserol ve az miktarlada serbest stearik asit ierir. Bu madde ile hazrlanan emlsiyonlar, dierlerine oranla daha gzel yapda kremler verirler. Bu kremlerin pH lar zayf alkalidir. Herhangi bir parfmle kolayca rtlebilecek hafif bir kokular vardr. YALANMAYI NLEYC PREPARATLAR Yalanma, genlerle programlanm bir sretir ve ilerleyen zamanla ortaya kan kompleks bir olaydr. Deri yalanmas iki farkl zellik tamaktadr. 1 etkenler ile geen zamana bal olarak gelien yalanma ad verilir. yalanmaya gerek,

spontan veya intrensek 2denilir. NTRENSEK Genetik faktrler

D ve evresel etkenlere bal yalanmaya ekstrensek veya foto yalanma

EKSTRENSEK Metabolik faktrler Endokrin faktrler Gerek yalanma Deri yalanmas Foto yalanma

Ultraviyole

Yal deride grlen en nemli deiiklikler: Krklk, Kuruluk, Elastikliin kayb, Leke oluumu kolajen ve elastin liflerindeki yapsal deiiklikler cildin mekanik zelliklerinde deime
19

 elastikiyetinde azalma Aktif melanosit saysnda azalma UV nlarna kar koruyucu zelliinde azalma Kl bulbusundaki melanositler azalma sonucu salarda beyazlama Kl folikllerinin saysnda azalma Dikkat edilmesi gerekenler; Derinin ar scak ve soua maruz kalmas Sert sabun ve ampuanlarla temas Dengeli bir vcut arl korunmal Kilo alp vermeden kanma Uygun ve gereken kozmetik rnlerin gerektii kadar kullanlmas ntrensek yalanmaya etki eden faktrler Beslenme ve diyet Alkol kullanm Sigara kullanm Genetik Hormonlar Yalanma izlerinin hafifletilmesi iin kozmetiklerden yararlanlr. Dekoratif kozmetikler kullanlarak yzeysel yap ve pigmentasyon bozukluklarnn giderilmesi ile ksa vadeli zmler elde edilir. Cilt soyma ilemi ile krklklarn grnm hafifletilir. Derinin nem ieriini artrarak ve st. Corneumun plastizasyonunu salayan madde ieren aktif kozmetikler kullanlarak orta vadeli zmler elde edilir. Gneten korucuyucular kullanlmas, Stratum korneum tabakasnda nem kaybnn nlenmesi, Derinin nem orannn artmas sonucu dzgn ve daha przsz bir grnm kazanmas ve nemlendiricilerle deri zerinde ince film tabakas oluturarak deriyi d etkenlere kar koruma salanr. Uzun vadeli zmler ise; gne nlarndan koruyucu ve serbest radikal yakalayc maddeleri ieren kozmestiklerin kullanm ile elde edilir. Deri yalanmasna kar neler yaplmaldr? evresel etkenlere kar tedbir alnmaldr. Foto yalanmaya kar nlem alnmaldr. Stratum corneum tabakasnda nem kayb nlenmelidir.
20

 Deriye yeniden nem kazandrlmaldr. Hcrelere oksijen tanmas artrlmaldr. Deri zerinde lipid filmin oluturulmas salanmaldr. Ba dokusu proteinleri tamamlanmaldr. Yalanmaya kar kullanlan en basit bir preparat = nemlendirici maddeler + uygun bir UV filtre + antioksidan iermelidir. Yalanmaya kar kullanlan etkin maddeler Nemlendirici Mitoz blnmeyi artrc UV nlarn filtre edici Serbest radikal yakalayc Bu fonksiyonlarn bir veya birkann yerine getiren maddeler kullanlr. Deri yalanmasna kar kullanlan kozmestikler Vitaminler Alfa hidroksi asitler (AHA) Bitkiler ve bitkisel ekstreler Hayvansal ekstreler Biyofaktrler UV filtre ediciler Serbest radikal yakalayclar SELLiTiN TEDAViSiNDE LOKAL VE SSTEMK YOLDAN KULLANILAN MADDELER Sellit terimi derinin yastks veya portakal kabuu grnts almasna neden olan, ya hcrelerinin biraya toplanarak ba dokusu ile evrelenmesi sonucu oluan deiiklikleri ifade etmek amacyla kullanlr ve tbbi adan hastalk olarak deerlendirilmemektedir. Sellit esasnda, ergenlik dnemi sonunda olumaya balayan normal fizyolojik bir durumdur. Sellitin ounlukla kadnlarda grlmesinin nedeni kadnlk hormonlarnn deride zellikle kala ve st bacakta ya birikimine neden olarak sellit oluturmalardr. Bu durum cinsiyete zg olup, erkeklerde sellit oluumu yok denecek kadar azdr. Sellit oluumunu etkileyen faktrler arasnda ttn ve alkol kullanm, hormonsal faktrler, genetik yatknlk, psikolojik faktrler, dengesiz beslenme, sindirim sistemi problemleri, dolam sistemi bozukluklar ve hareketsiz yaam saylabilir.
21

Sellit belirtilerinin azaltlmasnda, farkl etkin maddelerin ve/veya bitki ekstrelerinin oral veya lokal olarak kullanm, lokal olarak mekanik etki (masaj), s veya enerji uygulanmas ve gda almnn dzenlenmesi ile dzenli ve kontroll fiziksel aktivite yaplmas gibi farkl uygulamalar bulunmaktadr. Deri alt ya hcrelerindeki yan yanmas (lipoliz) sellit tedavisinde olmas istenen bir durumdur. Ayn zamanda bu hcrelerde ya retiminin artmas (lipojenez)

engellenmelidir. Ksantinler olarak bilinen bir grup madde (kafein, teofilin, aminofilin) bu iki olay birden gerekletirir. Bu nedenle bugn sellit belirtilerinin giderilmesi amacyla kullanlan kozmetik rnlerin byk bir ksmnda ksantin grubu bir madde bulunmaktadr. Benzer ekilde Ginkgo Bilobann da deri ya hcrelerinde ya ykmn arttrd bilinmektedir. Sellitin topikal tedavisinde kullanlan aktif maddeler lipojenezi azaltmak, lipolizi aktive etmek ve bylece derinin grntsn dzeltmek amacyla kullanlr. Genellikle krem, losyon ve gel eklinde sunulurlar. Sellit tedavisinde ama, selliti n neden olduu fiziksel grntnn olabildiince azaltlmas ve ilerlemesinin engellenmesidir. Tedaviye verilen cevabn deerlendirilmesinde diyet, fiziksel hareketlilik, kilo kayb gibi selliti etkileyen dier faktrlerde gz nnde bulundurulmaldr. Erken tedavide ana hedef vardr; strojenle ilgili blgesel ya birikiminin nlemek, srekli dtan bas tedavisi uygulamak, hipodermal atlak izlerinin olumasn nlemek iin ba doku metabolizmasn hzlandrmak ya da deitirmek. Topikal olarak kullanlan pek ok maddede bu tip yararlar nedeniyle sellt tedavisinde kullanlmaktadr. Retinol ve Retinoik asit Vit A analoglar olan retinoitlerin sellit tedavisinde kullanlma nedenleri; Retinoitler dermisteki ba dokusunu salamlatrrlar, Deriyi daha gergin ve esnek bir duruma getirirler, Kan akn uyarrlar, yeni damarlarn olumasn hzlandrrlar, Derideki hcre oalmasn artrarak derinin kalnlamasn salarlar, Retinoitler dnda hibir madde burada bildirilen etkilerin tmne bir arada sahip deildir. Bu maddeler ayrca deride ya hcresinin oalmasn azaltr ve dolaysyla yeni ya hcresi oluumunu da engeller.

22

 Soya ya ve soya z Soya ya ve soya ektresinden elde edilen okside edilmi soya glisinlerinin deriye uygulanmas ile derideki diilik hormonlarnn etkisinin engellenecei ve sellit belirtilerinin azalaca bildirilmitir. Aromataz inhibitrleri veya anti-strojenik maddeler Lokal olarak kullanlan aromataz inhibitrlerinin ve anti-strojenik maddelerin, deri alt ya dokusunda, strojen sentezini veya strojen reseptrlerini inhibe ederek sellit belirtilerinin azaltlmasnda etkili olabilecei bildirilmitir Asit zelliindeki baz maddeler Laktik asit, glikolik asit ve salisilik asit gibi maddelerin deride metabolizasyon hzn ve kanlanmay artrarak sellit belirtilerini azaltt bildirilmitir. Bu maddelerin deri direnci ve dayankll da arttrd ileri srlmtr. Bitki Ekstreleri Bitkisel ekstrelerden elde edilen en nemli ksantin trevleri; Kafein, teobromin ve teofilindir. En ok kullanlan ve en gvenilir olan ise kafeindir. Hidroalkolik bir jel halinde gnde 1g olacak ekilde 1 ay topikal kullanmdan sonra saptanan kafeinin plazma konsantrasyonunun bir fincan kahvedeki miktarn % 25ine eit olduu bulunmutur. Saponin ieren bitki ekstrelerinin krem eklinin hazrlanmasndan sonra masajla cilde uygulanmas sonucunda anti-sellit bir etki oluturduu bildirilmektedir. Saponin ieren bitki ekstresinin yan sra at kestanesi ekstresi ieren formlasyonlarn uygulanmas ile lokal ya birikiminin durdurulduu ve derinin grnmnde iyileme gzlendii bildirilmitir. Ginkgo biloba ekstresi, flavonoitler (antioksidan, antienflamatuvar) ve terpenler (mikrosirklasyonu hzlandrc) ierir. Gotu kola olarak bilinen bitkinin ekstresinde bulunan ve daha sonra sentetik olarak da sentezlenmi baz maddelerin (asiyatik asit, madekasik asit ve asiyatikozit) derideki ba dokuyu kuvvetlendirdii ve damarlanmay artrd gsterilmitir

23

 Fuccus vesiculosus, Ruscus aculeatus, Cynara scolymus, Sweet Clover, Vitis vinifera, Carica papaya, Ananas sativus gibi bitki ekstreleride sellit tedavisinde kullanlmaktadr. Ayrca bitki ekstrelerinin bir arada kullanlmas, her birinin yksek deriimlerde kullanm zorunluluunu ortadan kaldrarak uygun bir formlasyonun hazrlanmasna olanak vermektedir. Tiroit hormonu yapsndaki maddeler Tiroit hormonu, hekim tarafndan gerekli grld zaman oral yoldan kullanldnda, derinin ba dokusunu etkilemektedir Fitik asit ve tuzlar Fitik asitin fibroblast kltrnde kolajen sentezini arttrd in-vitro koullarda saptandktan sonra, bu maddenin ayn etkiyi in-vivo koullarda deride de yaparak sellit belirtilerinin azalmasna neden olabilecei bildirilmitir. Betlinik asit ve C vitamini C vitamininin kolajen sentezini arttrd uzun zamandan beri bilinmektedir. Bu vitamine benzer etki oluturan dier bir madde de betlinik asittir. Niasinamit Suda znen bir vitamin olan niasinamitin, lokal uygulandnda, hcreleri uyararak sellit nedeniyle incelmi epidermisin kalnlamasn salad ve ayn zamanda kan ak hzn arttrarak sellitte grlen dolam bozukluu belirtilerini azaltabilecei ileri srlmtr. Deri btnln bozan maddeler Yaplan dier bir patentli almada sellitli blgede baz maddeler kullanlarak deri btnl bozulmu ve bu blgede metabolizasyon hznn art incelenmitir Mineral maddeler Kaolin, talk, smektit, paligorskit gibi mineral maddeler uygulama alannda dolam hzlandrarak ve antienflamatuvar etki gsterek sellitin geliimini geciktirirler.

24

 Kozmetik Peptidler Deride oluan atlak ve izgiler dermal yapdaki proteinlerde grlen dejeneratif deiiklikler nedeniyle ortaya kar. Peptid ve proteinlerin deri ve sa bakm rnlerinde kullanmlar olduka yaygndr. Yaplan bir almada baz maddeler ve bitki ekstrelerinin, oral yoldan, tablet, sert veya yumuak kapsl halinde kullanldnda, sellit belirtilerinde azalma olduu gsterilmitir. ABD'de Youth Builder ismi altnda satlmakta olan bir tablet preparatnn, sellit belirtileri zerindeki etkili olduu bildirilmitir. Ticari bir rn olan CELLASENE, sellit belirtilerinin azaltlmas amacyla, gnde 1-3 defa, oral yoldan, 2-3 ay boyunca kullanlmas nerilen yumuak jelatin kapsldr.

TRA PREPARATLARI Bir erkek tra olarak hergn yaklak 20000-25000 sakal kln ciltten uzaklatrmaktadr. Hergn yaklak 250cm2lik bir alana bu ilemin uyguland dnlrse herhangi bir zarara neden olmamas gerekir. Erkeklerin tra ilemi iin uygulanan preparatlar grup altnda toplamak mmkndr. 1- Tra ncesi preparatlar 2- Tra preparatlar 3- Tra sonras preparatlar 1- Tra ncesi preparatlar Tra ncesi preparatlar sakal ve yz derisini tra ilemine hazrlamak iin, uygulanrlar. Sakal yumuatclar: Kpksz tra kremlerinden nce sakal yumuatmak iin uygulanrlar. Bunlarn iersinde sabun ve sentetik yzey aktif maddeler bulunur. Jel veya emlsiyon eklinde formle edilebilirler. Sakaln yumuatlmas sakaln kesilmesi srasnda yaklak %65 orannda daha az g harcanmasna neden olur. Yumuama kllarn suyu emmesiyle olur. Scaklk kln suyu emme hzn arttrr. Sakaln yumuama hz, slatc maddelerin varlna, pHnn artmasna, kldaki sebumun uzaklatrlmasna bal olarak deiebilir.

25

 Yzn sabun ve su ile ykanmasda yumuama salar. Bunun yetersiz olduu hissedilirse yumutc rnler kullanlr. Elektrikli tra makinesi ile yaplan tra ileminden nce uygunanan preparatlar: Bu preparatlar yzden rutubeti uzaklatrmaldrlar. Rutubeti absorbe etmek iin, ierisinde talk bulunan ubuk tipi 2- Tra preparatlar: Kolay tra olunabilmesi ve jiletin hareketinin rahat olabilmesi iin, eitli ekillerde hazrlanm preparatlardr. Tra iin kullanlan bir preparatn, baz zelliklerinin bulunmas gerekir. 1) Tahri etmemeli 2) Yzde kald srece rutubetini korumal ve sakal yumuatabilmeli 3) Jiletin kaymasn salamak iin kayganlk vermeli, kullar dik tutacak viskoziteye sahip olmaldr 4) Gzel parfmlenmi olmal ve 5) Pas ve anmaya sebep olmamal 6) Ykanma esnasnda kelti vermemeli 7) Fra ile kullanlyorsa, sratle kpk temin edebilmelidir. Tra preparatlar eitleri: Tra sabunlar, kpkl tra kremleri ve kpksz tra kremleri. Tra sabunlar: nceleri tuvalet sabunlar bu ama iin kullanlmtr. Fakat, bugn hazrlanan tra sabunlar, tuvalet sabunlarndan belirgin farklar gstermektedir. Hazrlanan tra sabunlar gzel kprebilmeli, sakal yumuatmal, alkal iden dolay tahri yapmamaldr. Genellikle tuvalet sabunlar ya asitlerinin sodyum tuzlardr. Ya asitlerinin potasyum tuzlar daha fazla znrle sahiptir. Daha yumuak ve fazla kpren ve kp dayanakl olan bir tra sabunu hazrlamak iin, sadyum hidrosit yerine veya bir ksmnn yerine potasyum hidroksit kullanlmaldr. Kullanlan potasyum hidroksit analitik olarak saf olmal, iersinde demir, potasyum klorr, slfat ve silikat bulunmamaldr. Ayrca sabunun fiziksel ve deterjan zellikleri, ierisindeki ya asitlerine de baldr. Dk molekl arl olan ya asitler ile (laurik ve miristik asitler gibi) yksek molekl arl olan ya asitlerinden (plamitik ve stearik asitler gibi) daha dayanakl ve gzel kpren sabunlar hazrlanabilir fakat kpk daha dayankszdr. Dolaysyla istenilen zellikte sabun
26

preparatlar veya astrenjan etkisi ile cildi gerecek ve

yumuatc bir film brakacak alkoll losyonlar hazrlanabilir.

farkl scaklklarda dayanakl kalabilmelidir

hazrlamak iin; alkali seimi, ya asidi seimi yaplr ve bunlarn oran ayarlanr. rnek bir tra sabununda % 80 ya asitleri, % 5-10 gliserin, % 8-10 su bulunur. Ya asitlerinin % 20-25 i hindistan cevizi yandan elde edilmelidir. Sodyum sabunlarnn potasyum sabunlarna oran 1:2, 1:5 olabilir. Gliserin miktar % 10 u amamaldr. Hazrlanan preparatlarn kailtesi, kullanlan ya asitlerinin ve yalarn kalitesine baldr. Bu maddelerin renk ve koku bakmndan dayanakl olmas gereklidir. Bir tra sabunu forml: Stearik asit Hindistan cevizi ya asitleri Potasyum hidroksit zeltisi ( % 36 lk ) sodyum hidroksit zeltisi ( % 35 lik ) Su Renk ve koku maddesi Kpkl tra kremi. ok kullanlan, bu preparatlar sabunun su ve gliserindeki zeltisi olarak tanmlanabilir. Tra preparatlarndan istenilen genel zelliklerine ek olarak uygun kvamda olmal, tpten kolayca kmal ve uzun bur sre dayanakl kalabilmelidir. Ayrca, sedefli bir grne sahip olmaldr. Kpkl tra kremi yumuak bir sabun durumundadr. Elektrolit ilavesi ile istenilen viskozitede tutulur. Hazrlama srasnda viskoziteyi temin eden elektrolit konsantrasyonu ok nemlidir. Elektrolit olarak potasyum klorr ve boraks ilavesi yaplmaktadr. Viskoziteye etki eden dier faktrler arasnda sodyum ve potasyum sabununun oran, gliserin, toplam ya asitleri ve serbest ya asitlerinin ierii saylabilir. Kremin yumuak olmasn salamak ve tp ierisinde katlamasn nlemek iin, gliserin ilavesi yaplr. Kullanlan stearik asidin nitelii preparatn parlakl zerinde rol oynar. Aeresol eklinde ambalajlanan y/s emlsiyonlardr. Basn altnda sv halde bulunan itici gazn, sulu faz ve yzey etkin maddeden oluan karmda dalmasyla oluurlar. Pskrtldnde d yzey etkin madde ve sulu karmndan, ii ise itici gazdan oluan damlacklar havaya yaylr. Basn normale dnd iin damlacklar iindeki gaz hzla buharlar ve su ile yzey etkin maddeden oluan kpk meydana gelir.
27

% 50 12

20

4 14 k.m

 Tra kpklerinde YEM kullanm nedenleri: Emlsiyonun fiziksel dayanklln arttrmak Kpn slatc zelliini iyiletirmek Kpk ve tra artklarnn suda dalmasn kolaylatrmak Cildin yumuamasn salamak RNEK Kpkl tra kremi forml: Stearik asit Hindistan cevizi ya Potasyum hidroksit Sodyum hidroksit Gliserin Su Esans Kpksz tra kremi (Frasz Uygulanan): Kpksz tra kremleri ya/su tipi emlsiyon eklindedir. Yan su iersinde stearat sabunu ile emlsiyon edilmesi suretiyle hazrlanrlar. Stearat kremlerine benzerler, fakat bunlarda ya ve emlsifiyan miktar fazladr. Balca fonksiyonlar, cilt zerinde yumuatc bir film tabakas oluturmaktadr. Fra kullanlmad iin tra ilemi ksa zamanda gerekletirilebilir. Dk pH ya sahip olduklar in ciltte tahri yapmazlar ve hassas kimseler tarafndan kullanlabilirler. Yumuatc bir film oluturarak cildi yumuak tutar ve korurlar. Dezavantajlar: Kpksz tra kremleri fazla kullanldklar iin, ekonomik deildir. Ciltten uzaklatrlmalar biraz gtr ve baz kimseler iin yaldr. Bu tr kremler, kullanlrken uygulamadan nce yz scak ve sabunla ykanarak sakal yumuatlmaldr. Bunlar yzdeki nemi, sabun ve suyla yumuayan sakaln yumuakln, korurlar. rnek: Kpksz tra kremi: Stearik asit Parafin likit Trietanolamin Metil p-hidroksi benzoat Boraks Lanolin % 22.00 3.00 0.75 0.15 0.50 3.60
28

% 38.8 9.7 8.0 1.6 11.6 30.3 k.m

Su Esans

70.00 k.m

Elektrikli trak makinas ile yaplan traa kuru tra denir. Sakaln kuru olmas gerekir. Terleme ile oluan tabaka yzden uzaklatrlmal Makine ile cilt arasndaki srtnme azaltlmaldr. Bu amala zelti, ubuk ya da toz eklinde rnler kullanlr. Tra sonras preparatlar Tra sonras uygulanan preparat, cildi canlandran, serinleten, kk tahrileri gideren ve rahatlatan trlerdir. Farkl ekillerde formle edilebilirler.

a) Berrak losyonlar: Alkoll losyonlar, tra sonras preparatlar arasnda en fazla kullanlan tr oluturmaktadr. Bu tr bir preparatn hazrlanmasnda u hususlar gznnde bulundurulur: 1- Yeni tra olmu cilde rahatlk kazandrmak ve tahri yapmamak 2- Serinletici, astrenjan ve antibakteryel etki gstermeli 3- Yzde kalm sabunu ntralize etmelidir. Parfm dikkatle seilmelidir. Tahri ve hassasiyet yapmamaldr. Alkol, astrenjan etki gsterir ve rahatlk hissi kazandrr. Formle % 40-60 orannda etil alkol girer. Serinletici zellik vermesi iin % 0.005-0.2 orannda mentol ilavesi yaplabilir. Borik, laktik ve benzoik asit gibi zayf asitlerin ilavesi ile yzde kalm alkalilik ntralize edilebilir. Aluminyum ve inko tuzlar, fenol slfonatlar % 2 konsantrasyona kadar astrenjan etki salamak iin ilave edilebilir. Nemlendirici maddelerle, yumuatc zellik kazandrabilir. Gliserin, propilen glikol ve sorbitol bu amala kullanlabilir. Antiseptik etki iin, katerner amonyum bileikleri, halojenli fenol bileikleri kullanl yeri bulmaktadr. Genellikle basit kartrma ile hazrlanrlar. znmemi parfm uzaklatrmak iin, karm 24 h Oode soutulur, szlr. rnek: Tra sonras preparat (=Alkoll losyon): Etil alkol (denatre) Sorbitol (%70) Parfm Mentol % 50.0 2.7 0.5 0.1
29

Borik asit Su (demineralize)

2.0 44.9

b) Toz preparatlar Tra sonras neden kullanlan bir dier preparat ekli de, tozlar oluturmaktadr. Bu preparatlardan istenen zellikler kaygalk yapkanlk, absorplama kabiliyeti, rtme gc ve renk vermesidir. Bu preparatlarda en fazla kullanlan maddeler arasnda talk, metalik sabunlar, lipofilik maddeler, titanyum dioksit, manezyum ve inko oksitler, kaolin, niasta, kalsiyum karbonat vardrb ayrca alkalilii ntralize etmek ve antibakteryel etki iin borik asit, serinletici olarak mentolve kafur, astrenjan etkiyi salayan aluminyum ve inko tuzlar, antiseptikler ve tedavi edici maddeler saylabilir. Toz preparatlarn tra srasnda oluan kk izik ve yaralarn rtlmesi, Cildin parlamasnn nlenmesi gibi ek yararlar da vardr. Tra sonras rnlere, antienflamatuar madde ieren bitkisel karmlar, protein hidrolizatlar, pantenol, asetil salisilik asit gibi maddeler eklenerek, tratan sonra derinin bakmnda salayacak rnler hazrlanabilir. Tra sonras tozu: Talk Kaolin inko stearat Kalsiyum karbonat Borik asit Boya maddesi Parfm k.m k.m TER KOKULARINI GDEREN PREPARATLAR Ter bezleri vcutta 2 cinstir. 1) Birinci eit (Eccrine) vcudun her yerine dalm olan ter bezleridir. Su gibi ter salgs yaparlar. Bu bezlerdeki salgnn % 90-99.5 miktar sudur. Ayrca terkibinde anorganik maddeler maddeler vardr, pH 4-5.5 civarndadr, grevi vcudu serinletmektedir.

% 80 10 5 3 2

30

2) Cins (apocrine) Vcudun muayyen yerlerinde olan terbezleridir. (Koltuk alt, kulak, gs v.b) Bunlar genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Salglar beyaz gri st manzarasndadr. Bu salgnn vcut zerine kt zaman kokusu yoktur. Cildin yzeyine knca, clit zerinde bulunan gram+ bakterilerin tesiriyle paralanarak istenmeyen koku verirler. Bakteriler tarafndan meydana getirilen kokunun azaltlmas veya yok edilmesi eitli yollarla yaplabilir. 1- Terlemenin nlenmesi ile; yani atropin gibi ilalar azdan alarak terbezlerinin almas nlenerek salanabilir. Bu tr preparatlar antiperspiranlardr. Sistemik etkili olduklarndan, bir takm istenmeyen yan etkilere neden olabilirler. Bu nedenle kullanmlarnda dikkatli olmaldr. 2- Terin deri yzne kmas nlenerek; bu ilem ter yollarnn tkanmasna yol aabileceinden tehlikelidir. Kozmetik antiperspiranlar teri bu trl etkilediklerinden mikrop kapmaya yol aabilirler. 3- St. Corneuma kan terin ykanarak temizlenmesi ile 4- Terin bakteriyolojik dekompozisyonunu (bakterileri uzaklatrarak, ldrerek veya oalmalar nleyerek) azaltlarak, 5- irkin vcut kokularnn daha holar ile saklanmas ile Ecrine bezlerinin salglarna yani terlemeye engel olan preparatlar antiperspiran preparatlardr. Deodoranlar ise, apocrin ter bezlerinin salglarn dekompoze ederek, kt koku oluturan bakterileri ortadan kaldrarak antibakteriyel etki gsteren ve istenmeyen kokular gzel kokularla maskeleyen preparatlardr. Ekrin ter bezleri vcudun her yerine dalm halde bulunurken, apokrin ter bezleri koltuk alt, kulak, gs, genital blge gibi belirli yerlerde , genellikle kl foliklleri ile beraber bulunurlar. Her ikiside vcut yzeyine ktnda steril ve kokusuzdur. Deri yzeyinde apokrin ter bezlerinden salglanan terin bakteriyel dekompozisyonu sonucu istenmeyen ter kokusu oluur. Bir deodoran preparatn sunumu, uygulama kolayl, kokusu, rengi ve etkinlii tketici asndan nem tayan unsurlardr. Akif bileenleri ll, ekonomik ve kozmetik olarak uygun bir ekilde verebilmek iin uygun tayc sistemin seilmesi gerekir. Aktif bileen, seilen tayc sistemle geimli olmal, uzun saklama sresi boyunca stabil kalmal, uygulamadan sonra taycdan salm kolay olmal ve taycnn adhesif zellii aktif bileenin uygulama blgesinde istenen sre kalmasn salayacak ekilde yeterli olmaldr. Bu tip preparatlarda kullanlan aktif maddeler yle sralanr. Aluminyum bileikleri
31

A12(SO4)3, aluminyum fenol slfat, aluminyum hidroksi klorr (A12(OH)5CI), sodyum aluminyum klorohidroksi laktat (Na3A12(OH)5CI (CH3 CHOHCOO)3) Aluminyum alkolat klorr (A1 (OR) C12 maddelerle birlikte A1(OR)2C1) A12(OR)5C1) ve potasyum alum deodoran olarak kullanlabilirler. Aluminyum tuzlarnn deodoran olarak kullanlrlar. Zayf asitlerin aluminyum tuzlar kuvvetli antiperspiran deildirler. Fakat baka skullanlmamalarnn nedeni, ar asidik olmalardr. (pH 1.5-3), bu pH deriyi irrite eder ve kumalar asit pH gsteren tutarla temas eder. Asit pH gsteren tuzlarla temas eden elbiselerde tlenince almalar grlr. Bu durum bilhassa koyu renkli elbiselerde, keten, naylon ve dier sentetik kumalarda ok belirgin olarak ortaya kar. Bu nedenle aluminyum tuzlarnn iine tampon olarak aluminyum format, asetamid ve re konulabilir. Aluminyum bileiklerinin antiperspiran etkisi, terin deri yzeyine kmasn nlemeleri eklindedir. Bunun, aluminyum tuzlarnn, deri proteinlerini ktrmeleri sonucu olduu sanlmsa de, proteinleri ktren, tanen ve slfosalisilik asit gibi dier maddelerin antiperspiran etkilerinin olmad gzlenmitir. Aluminyum tuzlarnn antiperspiran etkenlii hakkndaki ikinci hipotez terleme kanalnn ucundaki elektronegatif yk ntralize eden elekropozitif deerdeki maddelerin terin dar kmasn salayan potansiyel etken ortadan kaldrmalardr. zetlemek gerekirse aluminyum tuzlar a) Terin ter bezlerinden deri yzeyine akmalarn nleyerek, b) Teri dekompoze eden mikroorganizmalar ldrerek, c) Terin paralanmas sonucu aa kan bir takm pis kokulu yan rnleri balayarak, etki gsterirler. d) Doruluu henz kantlanmam dier bir etkileri ise aluminyumun kan damarlarn sktrarak, ter ifrazatn nlemesidir. Zirkonyum Tuzlar Zirkonyum tuzlar da aluminyum bileikleri gibi 1900 lerden beri kullanlmaktadr. bunlardan en nmelisi sodyum zirkonyum laktattr. Bu maddenin pH s 6,5-10.5 arasnda deiir. Antiperspiran etkisinin ya asitleri ve dieik organik bileiklerle kompleks yaparak olduu sanlmaktadr. Zirkonyum tuzlar, aluminyum tuzlar ile birlikte kullanlabilirler. Bu tuzlarn antiperspiren etkisi, aluminyum tuzlarnun antiperspiran etkisinden fazladr, fakat zirkonyum tuzlarna her bnye tolerans gsteremez. Nadir Toprak Alkaliler

32

Bu snf maddeler arasnda (aluminyum ve zirkonyumdan daha kuvvetli antiperspiran etki gsteren) Lantanum ve Serium tuzlar saylabilir. Katyonik yzey aktifler Katerner amonyum tuzlar, bakteriler tarafndan meydana getirilen bozulmay nleyerek deodoran etki gsterirler. Bu grupta hekzaklorofen dier bakterisidler arasndan en ok kullanlandr. Bakterisit zellikte deodoran etken maddesinin deriye iyi yapmas istenir. Dier maddeler Gramisidin, neomisin, basitrasin, klortetrasiklin gibi anti.iyotiklerin deodoran etkileri her ne kadar iyi ise de, bu maddeler, deride duyarllk ve alerji yaptklarndan gnmzde kullanlmamaktadrlar. Bunun yerine inko tuzlar, ZnO, inko peroksit, borik asit, benzoik asit, hekzamin, oksikinolin gibi antiseptikler antiperspiran olarak kullanlmlardr. Baz klorofil fraksiyonlar oral yoldan alnarak, koltuk alt terlemelerinin azaltld grlmtr. Fakat, klorofil bileiklerinin deodoran etki gsterebilen konsantrasyonu elbiselerde yeil renk yapmaktadr. Bu nedenle ilk kez bulunduklarnda byk bir olay yaratmlarsa da, gnmzde deodoran olarak kullanlmamaktadrlar. Enzim inhibitrleride bu amala kullanlan maddeler arasnda saylmaktadr. Iyon deitirici reineler: Terin paralanmasndan sonra ortaya kan pis kokulu uucu maddeleri balayarak kokunun ortaya kmasn nlerler. Bu amala kullanlan reineler, bazik karakterli XE-98 ve IRA-410 ve katyonik iyon deitirici reinelerden (asidik) XE-64 ve IR-112 dir. R karmlar % 20 orannda kullanldklarnda, koltuk alt kokusunun 12-48 saat kesmekte olan reine bileimleri: XE 98 + XE 64 XE 98 + IR-112 Deodoran preparatlar Krem deodoran: Klorlu fenol bileikleri, hegzaklerofen, gliserin monostearat, stearik asit, setil alkol, isopropil miristat, potasyum hidroksit ve eterjik ya ihtive eder. Toz deodoran: Talk, kalsiyum karbonat, borik asit, inko oksit, inko fenol slfanat, hegzaklorofen ve eterik ya ierir. Likit ve ubuk tipindeki preparatlar: Katyonik yapya sahip maddeler, lauril ve setil pridinyum klorrler, alkildimetil benzil amonyum klorr ve en ok hekzaklorofen, inko fenol sulfanat, tetramentil tiuram dislfit, iyon deitirici reineler kullanlr. ubuk ekli yine alkoll zeltiye jel oluturan maddeler ilavesiyle yaplr. Krem tipi olanlar y/s tipinde emlsiyonlardr. Yal faz oran % 15-25 arasnda deiir. Toksik olmamal ve vcut
33

IRA-410 + XE-64 IRA-410 + IR-112 eklinde verilmektedir.

metabolizmasna tesir etmemeli, dermatolojik olarak zararsz olmal ve hassasiyet meydana getirmemelidir. ubuk deodoranlar deformasyona kar dayankl, kat preparatlardr. Ayn zamanda orta derecede bir kuvvet uygulandnda kolayca uygulanabilmelidirler. Sabunglikol-jel sistemleri ile bu zellikleri elde etmek mmkndr. Dk molekl arlkl glikoller ve gliserin, sodyum stearat (sabun) varlnda berrak, effaf bir jel olutururlar. Aerosol deodoranlar: Aerosol ve spreylerde aktif bileen, propellan gibi svlatrlm gaz ile aerosol veya sprey kutusunda, basn altnda homojen bir zelti oluturacak ekilde kartrlr. Deodoran spreylerin ou kutunun %20-60 n kapsayacak ekilde hazrlanan aktif bileenin alkoll zeltileridir. Propellan gaz olarak propan, butan, izubutan gibi hidrokarbonlar, dimetil eter kullanlabilir. evreye Alkoll olan zararlar nedeniyle kloroflorohidrokarbonlar kullanlmamaktadr. preparatlar uygulandklarnda

serinletici etki nedeniyle tazelik ve rahatlama salarlar. Yksek oranda propellan ile yal tayc ieren deodoranlarda bulunmaktadr. Sprey deodoranlar, su ierii %10-70 olan sulu alkoll zeltilerdir. Suyun oran arttka aktif bileenlerin ve esanslarn znrl azalacandan znrl arttran maddeler ve emlgatrler kullanlmaldr. Ayrca effaf ya da yar effaf kaplarda sunulan rnlerin ktan korunmas iin stabilizatr maddeler eklenmelidir. Roll-on deodoranlar: Tayc ksm bataki dnen topla temas salayarak, etkin bir uygulama gerekletirecek ekilde yeterli viskoziteye sahip olmaldr. Bu nedenle jel tipi preparatlar ve farkl viskoziteye sahip y/s emlsiyonlar kullanlr. Jel tipi formlasyonlar aktif bileik ve polimer maddeler ile sellloz, bentonit gibi ime ajanlar ieren ieren sulu alkoll zeltilerdir. Deodoranlarn etkilerinin deerlendirilmesi: n-vivo test (Koklama testi); Gnll kiinin koltuk alt blgesine test preparat ve bir kontrol preparat bir hafta sreyle uygulanr. Her iki blgede koku younluuna gre 1-6 arasnda numaralandrlr. Toplanan veriler istatistiksel olarak deerlendirilir. Mikrobiyolojik yntemler; Mikrobiyolojik yntemler kullanlarak antibakteriyel aktivite tayini yaplabilir. Bu yntemler deodorann etkinliini deerlendirmemekle beraber yeni bileikler ve formlasyonlar gelitirmek iin bilgi verir. Zon inhibisyon testi gibi difzyon yntemleri kullanlr. Ayrca gram (+) deri bakterilerini temsil eden bir bakteri retilir ve bakteriye deodaran aktif maddesi ieren beslenme uygulayarak deerlendirilir. Buhar basncnn llmesi(Head space yntemi); Aktif bileenin buhar basncn drc etkisini lmek iin koku maddesi ile absorban madde kapal bir kapta kontroll koullarda
34

byme grafii

kartrlr. Gaz kromatografisi ile gaz halindeki her bir bileenin denge halindeki buhar basnc llr ve ilem grmemi madde ile karlatrlr. Panel testi; Deodoran preparatlarn deerlendirmek amacyla kullanlan bir tketici testidir. Etkinliin yansra koku etkileri, deri geimlilii, deri bakm zellikleri, tazelik hissi, kozmetik zellikler, uygulama kolayl gibi zellikler asndan da incelenir. Soru sorma ya da anket yapma yoluyla alnan cevaplar toplanr ve istatistiksel olarak deerlendirilir. Deodorann etkinlii, spesifik zelliklerinin ve kiiye zel faktrlerin eit olarak deerlendirilmesi ile saptanr. Antibakteriyel zellikleri, kokusu ve istenmeyen kokuyu kontrol etme yetenei tek tek deil birlikte incelenmelidir. Ayrca formlasyon, uygulama ekli, deri floras ve apokrin ter bezleri tarafndan oluturulan kokunun tipi ve miktarnn yansra hava artlar, diyet, fiziksel ve fizyolojik artlar, giyinme ekli, kullanm sresi ve kiisel vcut bakm alkanlklar da deerlendirilmelidir. Deodoranlar zellikle koku maddelerine kar duyarl olan kiilerde dermatitlere neden olabilen preparatlardr. Bu nedenle deodoranlarda kullanlan koku maddelerinin tek tek veya karm halinde analizleri yaplmal, duyarlk oluturup oluturmad saptanmaldr. Deodoran kullanm hibir zaman banyo ve duun yerine gemez, sadece salanan temizlik ve tazelik hissinin srmesini salar. Her artta etkin olan bir deodoran formlasyonu elde edilemeyeceinden farkl derecelerde etkinlik gsteren bir rn istenir. Sonu olarak bir deodorann etkinliinin derecesi kullanan kiinin kendi zelliklerine, duyarlna ve tolerans derecesine gre verecei bir karardr. Stabilite Dier kozmetik rnlerde olduu gibi deodoranlarnda da raf mrnn 30 ay olmas istenir. Bunun anlamda, rnn bu sre iinde etkinliinde, fonksiyonlarnda, kokusunda, grnnde, ambalajnda bir deiiklik olmayacak, toksik zellik gstermeyecektir. Bileimdeki maddelerin birbiriyle, evresel faktrlerle (oksidasyon, uucu maddelerin difzyonu) ve ambalaj materyali ile etkilemelerinin preparatta bozulmalara neden olaca unutulmamaldr. Bu tr etkileimler sonucunda preparatn etkinlii giderek azalr ve bir noktadan sonra kabul edilemez dzeye varr. Aktif bileenler, yardmc bileenler ve zcler, kromatografik ve spektroskopik yntemlerle kalitatif ve kantitatif olarak analiz edilmelidir. Krem deodoran Hekzaklorofen Gliseril monosterat Steraik asit 0.5 10 4 A ubuk deodoran Stearik asit EtOH NaOH 1
35

6 64.75

Setil alkol sopr.miristat KOH Su Propilen glikol Parfm k.m 12

2 4 1 66.5

Su Hekzaklorofen 0.25 2 3 18

Propilen glikol Parfm EtOH

Deodorat raflara konduktan sonra 30 ay boyunca etkinlik, koku, ambalaj ve grnnde deiiklik olmamas istenir. Antiperspiran preparatlar Bu preparatlar likit veya ubuk (Stick) krem, losyon, toz eklinde hazrlanrlar. Likit olanlar astrenjan bir tuzun sulu veya alkoll zeltisi eklinde olabilirler. Bu preparatlar pskrtlerek uyguland gibi bilyal ielerde de kullanlr. Byle uygulanan zeltilere uygulama esnasnda akmayacak hale getirmek iin sellloz trevleri veya anorganik silikatlar ilave edilerek vizkoz hale getirirler. Jel ya da y/s emlsiyon eklinde hazrlanrlar. ubuk ekilnde olanlar ise alkolik bir zeltiye jel meydana getiren madde ilavesiyle hazrlanr. Bu madde sodyum stearattr. Kremler stearat kremleri halindedir. Aside dayanklk hale getirilmi gliserin monostearatla istenilen ekilde kremler hazrlanabilir. Aerosol eklindeki antiperspiranlar ise kullanm kolayl ve hijyen gibi nedenlerle alclar tarfndan ok tercih edilen rnlerdir. zellikle florokarbon propellan sistemlerinin yerini hidrokarbonlarn almas ve ayn sprey sresinde ayn miktar aktif bileenin aa kmasn salayan sistemlerin gelitirilmesi ile formlasyon ve ambalajda yaplan iyiletirmeler sonunda azalan kullanmlar tekrar artmtr. Uygulama ve etkileri Aktif bileenin astrenjan ve protein ktrc etkisinden faydalanarak hazrlanrlar. Ter ak, ter bezlerinin ularnn tkanmas ve kullanlan asit tuzlarnn bakterilerin bymesini inhibe etmesi ile engellenir (antibakteriyel etki). Bu nedenle etkin bir antiperspiran a yn zamanda bir deodoran olarakta kabul edilir. Fakat bir deodoran antiperspiran olarak kabul edilemez. Antiperspiran bir preparat ile terleme %20-60 azaltlr ve etkisi birka gnlk kullanmdan sonra artar. Dzenli kullanlmaya devam edildii srece etki ayn dzeyde kalr. Etkilerinin deerlendirilmesi Terlemeyi engelleme etkilerini deerlendirmede kullanlan kolay, tekrarlanabilir sonular veren iki esas yntem vardr. Gravimetrik yntem; Deneme yaplacak kiinin bir taraftaki koltuk alt blgesine preparat uygulanr, dier tarafa ise uygulanmaz. Absorban pamuklu bir ped tartlarak koltuk altna
36

yerletirilir. Terlemeyi uyaracak scaklktaki, rnein 40C, %50-60 relatif nem ieren bir ortamda, belirli bir sre, yaklak 40 dakika, bekletildikten sonra pedler alnarak tartlr. Her iki ped arasndaki farktan yararlanarak, relatif olarak terlemeyi engelleme yzdesi bulunur. Transepidermal su kaybnn llmesi (TEWL); Bu yntemle deriye yerletirilen bir lm odacndan geen hava akm iindeki su buhar miktar llr. Ter kokularn gidermek amacyla kullanlan deodoran preparatlarnn yansra kiilerin kendisiyle ve vcut bakmyla daha ok ilgilenmesi sonucunda, temizleme ve bakm amacyla yeni ve zel rnlere gereksinim domutur. Ayak deodoranlar ve vajinal deodoranlar bu gereksinimlere cevap veren rnler olarak kullanm alan bulmulardr (Bremer H, 1991). Antiperspiran krem Gliseril monostearat Balk nefsi Sodyum lauril slfat Propilen glikol Su TiO2 re Al2(SO4)3 Parfm 16 5 1.5 5 49 0.5 5 18 k.m Antiperspiran ubuk -Sodyum aluminyum klor hidroksi laklat kompleksi % 10 lk z. -Etil alkol -Propilen glikol -Sodyumstearat -Parfm k.m. 50 12 3 6

37

38