T.C.

MLL ETM BAKANLII

GRAFK VE FOTORAF

FKR VE MESAJI SEMBOLLETRME

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. SEMBOLLER ...................................................................................................................... 3 1.1. Grsel letiimde Semboln Yeri ve nemi ................................................................. 3 1.2. Sembollerin Snflandrlmas ....................................................................................... 6 1.3. Yaygn Olarak Kullanlan Semboller ve Anlamlar ...................................................... 7 1.4. Rengin Sembolik Olarak Kullanm .............................................................................. 8 1.5. Ortak Dil Oluturmada Semboller (Simgeler) .............................................................. 9 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 18 2. MGE BALANTILI SEMBOLLER ................................................................................ 18 2.1. Piktogramlar ................................................................................................................ 18 2.2. Tasarm Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar ............................................................. 18 2.3. Yaplm Piktogram rnekleri .................................................................................... 20 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 24 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 26 3. KAVRAM BALANTILI SEMBOLLER ........................................................................ 26 3.1. Kavram Balantl Semboller...................................................................................... 26 3.2. Dier Semboller .......................................................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 36 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 38 KAYNAKA ......................................................................................................................... 39

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Grafik ve Fotoraf Grafik Oparatr Fikir ve Mesaj Sembolletirme Grsel iletiimde imgesel ve kavramsal sembollerle ilgili uygulamalarnn kazandrld bir renme materyalidir. 40/32 Temel Sanat Eitimi ve Temel Desen derslerinin ve Grafiksel Yorumlar modllerini baarm olmak Fikir veya mesaj sembollerle ifade etmek Genel Ama Uygun atlye ortam salandnda grafiksel almalar iin somut soyut ilikisini kavrayarak fikir ya da mesaj sembollerle ifade edebileceksiniz. Amalar 1. Gemiten gnmze yaplm sembol rnekleri ve anlamlarn ieren bir sunum dosyas hazrlam olacaksnz. 2. Seilen konuyu kolay alglanabilecek ekilde ve dorudan temsil edecek imge balantl semboller oluturabileceksiniz. 3. Seilen konunun somut ve soyut ilikilerini aratrarak kavram balantl semboller oluturabileceksiniz. Ortam: Grafik atlye ve laboratuvarlar, snf, iletme, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam vb. Donanm: Sanat ile ilgili basl ve grsel kaynaklar, resim altl, resim kd, kalem, silgi, cetvel, guaj boya, palet, su kab, fralar, kt havlu Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac ( test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Lascaux Maarasndaki hayvan figrleri insanolunun en eski grsel eserlerindendir. Bu resimler, imgelerin ekil izilerek yaplm ilk grsel iletiim rnekleridir. izim ile oluan ve sadeletirilmi grsel iletiim rnekleri, birok toplumlarda iletiim geleri olarak kullanlmtr. nce izgi, ekil ve sembollerle iletiim kuran insanolu alfabeyi bulma srecinde piktogram ve kavram yazy gelitirerek kullanmtr. Gnmzde reklam sektrnde tantm amal almalarda (afi, bror, amblem, logo vb.), bilgilendirme ve uyar amal tantmlarda (trafik, havaalan, hastane, okul vb. ) imgesel ve kavramsal balantl semboller kullanlmaktadr. Hazrlanan bu modlde imge balantl (piktogram) ve kavram balantl semboller (ideogram) ile ilgili tanmlar, tadklar anlamlar ve izimleri ile ilgili konular ele alacaz. Modl sonunda rendiiniz becerileri grafik tasarm alanndaki almalarnzda kullanabilirsiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda gemiten gnmze yaplm sembol rnekleri ve anlamlarn ieren bir sunum dosyas hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Grsel ve yazl kaynaklardan grsel iletiimle ilgili sembolleri ve kltrlere gre tad anlamlar aratrnz ve rnekler bulunuz. Bu rneklerlerdeki farkllklar ve ortak ynleri tespit ediniz ve arkadalarnzla tartnz.

1. SEMBOLLER
1.1. Grsel letiimde Semboln Yeri ve nemi
Maara duvarlarna oyularak izilen hayvan figrleri insanolunun en eski grsel eserleridir (Fransada Lascaux Maaras 15000). Bu resimlerde av sahneleri ve el resimleri vardr ve imgelerin insan zerinde etkisine ilikin ekil izilerek yaplm ilk grsel iletiim rnekleridir.

Resim 1.1: Lascaux Maarasndaki hayvan figrleri

Tarih srecinde baz topluluk ve kltrlerde kendilerine zg bir dil olarak semboller kullanlmtr. Yaz ncesi tarih srecinde resimsel yaklam ve benzetirme ile biimler kullanlmtr (Dicle ve Frat arasnda Smerler, Akadlar, Asurlular ve Babilliler iin yaam alan oldu.). Mezopotamya Uygarlnn kurucular Smerler ilk yaz sistemini gelitiren toplumdur. IV. Uruk dneminde bulunduu sanlan ivi yazs, insanlk tarihinin dnm noktasndan biri olarak kabul edilmektedir. ivi yazsnn geliimindeki ilk basamak piktogramlardr. Tarihteki nl Hammurabi Kanunlar da ta zerine ivi yazs ile yazlmtr ( 1930-1880).

Resim 1.2: Kil tablaet zerine ivi yazs Mezopotamya ( 1800)

Resim 1.3: ivi yazs, Mezopotamya ( 1800)

Eski Msrda yaz ilevi gren ve resim zellii tayan simgelere hiyeroglif ad verilmektedir ( 3100). Bu simgeler Msr dnda baka hibir uygarlkla balants olmayan bir sisteme sahiptir.

Resim 1.4: Hiyeroglif yaz

Resim 1.5: Msr duvar resmi

Resim ve hiyeroglif, inde temel grsel anlatm biimi olarak tarih boyunca kullanlmtr. Her karakter, bir szc temsil eder. Alfabenin bulunuu yazl iletiimde bir dnm noktas olmutur.

Resim 1.6: in hiyeroglif yaz ve resim

Bilinen ilk alfabetik yaz Fenikeliler tarafndan kullanlmtr (bugnk Lbnan, Suriye ve srailin bulunduu blge).

Resim 1.7: Fenike alfabesi

Semboller derin bir anlam ve ierik zenginliine sahiptir. Bu nedenle sembolizm resim, din, edebiyat gibi dallarda youn bir ekilde kullanlmtr. rnein; matematiksel bir iaret olan rakamlar, bal bana sembolik bir yapya da sahiptir.

1.2. Sembollerin Snflandrlmas

Fonogramlar

Konuma seslerini simgeleyen iaretlere fonogram denir (alfabede yer alan harfler). Logogramlar mge balantl semboller (piktogram): Konu aldklar nesneyi dorudan temsil eder (telefon, kuru kafa, yryen insan figr, zarf, vb.).

Resim 1.8: Piktogram (imge balantl sembol) rnekleri

Kavram balantl semboller (ideogram): Konu aldklar nesneyi alglanabilen kavramlarla ifade eder (dalgal izgiler, su,saa bakan ok).

Resim 1.9: deogram (kavram balantl sembol) rnekleri

Dier semboller: Ne gerek nesneleri ne de kavramlar temsil eder (alfabeyi oluturan harfler, saylar, noktalama iaretleri, matematiksel iaretler).

1.3. Yaygn Olarak Kullanlan Semboller ve Anlamlar

Daire: Sonsuzluk apa: Umut Kalp: Sevgi-ak Kadn-erkek: Cinsiyet Gne: Tanr Orak-trpan: lm Yldz: stnlk-ycelik emsiye: Koruma Kafatas: lm Kozalak: Cinsiyet bereket Zeytin dal: Bar Ta: Onur-hret Gvercin: Bar Gl: Gzellik Bayku: Bilgelik-akl Ylan: Ktlk Aa: Aa trleri kendi iinde deiik anlamlar ierdii gibi tek bana hayat aac dnyadan cennete ykselen deiim ve geliim iindeki yaayan evreni sembolize eder. Zeytin aac: Bar, bereket ve gcn, dinsel inanlarda ise gnahlardan arnm olmann semboldr. ncir aac: Din bilimini simgeler, bolluk ve bereketin semboldr. Servi aac: Srekli yeil, canl ve estetik grnm ile iyilik, gzellik, uzun mrn simgesidir. am Aac: Dou ve Bat kltrlerinde am kozala retkenlik ve hayat sembol olarak kullanlr. Uzak Douda lmszln simgesidir.

Palmiye: l kltrlerinde suyun ve dolaysyla hayatn semboldr. Scak olan iklimlerin armn yapar. Hayat Aac: Hayat aac deyimi Tevrattan gelmektedir. Yaamn devamlln, yayln, ncesini ve sonrasn simgeler. Evrenin lmszlnn semboldr. Anadolu motiflerinde hayat aac sembol ou kez ku motifleri ile birlikte kullanlr. Bu motif Trklerde amanizm kkenlidir. Anadolu kltrlerinde nemli bir dekoratif eleman o larak kullanlmasndaki sebep sembolik gemiidir. Hayat Aac dnya ve cennet arasndaki bir kpr cennete ykselen hayatn dikey sembolizmasn oluturur. Anadolu mezar talarnda ve halk sanatnda yaygn olarak kullanlr.

Resim 1.10: Hayat aac rnekleri

1.4. Rengin Sembolik Olarak Kullanm

Beyaz: Saflk ve temizliin semboldr. Beyaz huzur verici, ntr, sakin ve sessiz bir etkiye sahiptir. Ik, bilgi, aydnlk, nur gibi olumlu ve erdemli deerler ile rttrlmtr. Beyaz ve siyah renkler birlikte kullanldnda sembolik anlamlara sahip olabilir. Sonu olarak beyaz arnm, zafer, bar, nee, teslimiyet, merhamet, saflk, bereket, masumiyet ve adaletin rengidir; yeniden dirili ve lmszl de sembolize etmektedir. Batda gelinliklerin rengi olan beyaz (saflk arm), Asyada baz topluluklarda matem ve yas rengidir. Siyah: Aristokrasinin ve resmiyetin rengidir. Bat kltrlerinde lm ve matemi sembolize eder. Gizli, gizemli, da kapal, bilinmeyen bir yapy iaret eder. Ayn zamand a by ve sihrin rengidir. Siyah; melankoli, umutsuzluk, yasa dlk ve d krklnn da rengidir. Din kitaplarnda, fresklerde, cehennemin ve eytann rengi olarak sembolize edilmitir. inde kn ve kuzeyin sembol, Mslmanlkta fanilik, sonsuzluk gibi sembolik almlarla ykldr. Bat kltrlerinde lm ve matemi sembolize eder. Krmz: Cehennemin, eytann, tutkunun, atein, akn, kann, hayatn rengidir. Batan karc, ekici ve tahrik edici bir zellik tar. Bunun yan sra krmz teh likenin, olumsuzluun ve dikkatin rengidir. Etkileyici ve uyarc yapsndan dolay, dikkat ve uyarnn rengidir. rnein; trafikte snrlamalar krmz ereveli daire iinde belirtilir. inde ans ve retkenlik ifadesi tar, Hindistanda gelinliin rengidir. Birok dnya bayranda kullanlan renktir.

Sar: Yaldz ve varak, bir deer, stat semboldr. lkel toplumlarda sar renk sonsuza dek yaam simgeliyordu. Altn ve gnein rengidir ve renklerin en scak olandr. Neeli ve olumlu bir gce sahip olan sar i mimaride meknlarda scak ve samimi bir ortam yaratmak iin kullanlmtr. Sar, fark edilebilirlik zellii ile dikkat ve uyar rengidir. rnek; uluslar aras iletiimlerde ve trafik iaretlerinde sar dikkat rengidir. Eski Msrda gzden dme, kskanlk ve utanc simgeler. inde ise saltanat ve saray simgeler. Mavi: Gkyz, su ve denizin rengidir. Mavi ayn zamanda dlerin, beklenti, hayaller, zgrlk ve huzurun rengidir. Meknlarda olumlu bir etki yaratr. Dinlendiriciliinin yannda huzur, rahatlk, emniyet ve gven etkisi yaratr. Kimi zaman negatif etki olarak souk ve donuk yapdadr. Mavi hzn, melankolik dncelerle zdelemi bir renktir. Mezopotamyada tanrsal ltfu ve balanmay ifade eder. Hristiyanlkta mavi umut ve dindarln rengidir. in kltrnde cennetin ve lmszln gcn sembolize eder. Douda Msr, ran, Hindistan Arap Yarmadas ve Anadoluda ktlkleri uzaklatran bir renk olduuna inanlr. Yeil: Doal olann, hayatn ve olumluluun semboldr. Mavi ve sarnn birleiminden oluur ve her iki rengin zelliklerini de tar. Baharn, canlln, dinginliin ve huzurun rengidir. slamiyette kutsal olan meknlarn, cennetin ve muradn rengidir. Aile kavram maddi ve manevi zenginliklerin bir sembol olarak da karmza kar. slamiyette kutsal renk olan yeil Hristiyanlkta baba, oul ve kutsal ruh lemesini ifade eder. Yeil doadaki yaygnl dolaysyla tazelik, doallk etkisi vermek adna gda ambalajlarnda ska kullanlmtr.

1.5. Ortak Dil Oluturmada Semboller (Simgeler)

Grsel iletiimin nemi ve gereklilii, ortak dil retme abalar asndan, iaret ve sembollerden oluan almalara dierlerine gre hz kazandrmtr. Yaamsal bir ileve sahip olan dil, iletiimin vazgeilmez bir arac olarak alar boyu yaylarak gelimitir. nceleri ortak dil retmeye alan insanolu yaz ve konuma dilini daha basitletirmek yoluyla daha byk kitlelerle iletiim kurma yolunu aratrmtr. rnein; Otto Nevrath, insan duygu, davran ve bilgilerini temel alarak hazrlad ISOTYPE denen sembol dili sisteminde, tm insanlar tarafndan anlalmay amalamtr.

Isotype

Uluslararas Resimsel Yaz Eitimi Sistemi (1936) szcklerinin ngilizcedeki karlnn ba harflerinden tretilmitir. ISOTYPE detaylardan arndrlm sembol ve iaretlerden bal bana bir dil oluturmak; kavramlara, nesnelere durum ve meknlara aklamalar getirmek ve grsel dili bir iaret dili olarak kullanmaktr. Gnmzde Otto Nevrath ve arkadalarnn yaratt grsel sembollerle bir dil kullanp tamamen bu dille anlaamasak da hayatmzn her alannda bu dili bir ekilde kullanmaktayz. Kkeni yaznn ok ncesine uzanan insanolunun resimsel elemanlar kullanlmasyla oluan bu sistem, aslnda gnmz bilgisayar ikonlarnn temelidir. Bilgisayar yazlmlarnn grsel yaps, kolay kullanm, kolay renimi ve aklda kalcl asndan sembollerden faydalanlarak tasarlanmtr. Otto Nevrath, otobiyografisinde ISOTPYE ile ilgili amacn ve dayanak noktasn yle zetlemitir: Sradan insanlar dahi ilgilendikleri konu ile ilgili bilgiye, atlaslara bakarak corafya konusunda bilgi edinircesine zgr ve dorudan ulalabilmelidir. nsanlk ve bilgi konularnda gz ve grselliin yer almad hibir alan mevcut deildir. Gnmzde pek ok gnlk gazetenin bilgi grafikleri, okumadan sadece bakarak ve grerek anlamlandrlabilecek bir grsel dille tasarlanmaktadr. Semantografi

Blissin sistemi, temelinde ana kavramlarn sembolik ekillerin tretilmesi olduundan kolayca kavranmas ya da bir iki temel sembolden sonra renmeye gerek kalmadan mantk yoluyla anlalabilmesiydi. Blissymbolics ad ile de anlan bir grsel iletiim dilidir. Avusturyal Charles Bliss (1897 -1985) tarafndan tasarlanmtr. Gnmzde yaygn olarak grsel iletiim amal kullanlmasnn yan sra iitme engelli ya da sar dilsizlerin eitiminde yardmc unsur olarak kullanlmaktadr. Semantografinin alma prensibinde her iaret szcklerden ok kavramlara karlk vermek iin oluturulmutur.

10

Resim 1.11: Semantografi

Isotype kavramlar grselletirme hedefine odaklanrken semantografi ii dolu gereki izimler yerine kontur izgileri ile belirtilmi sadeletirmelerden (stilizasyonlardan) yararlanr. Locos

Yukio Ota tarafndan tasarlanmtr (1972). Evrensel iletiim projelerinin en nemlilerinden bir tanesidir. aretlerin ounun anlamlar ilk bakta anlalabilir ve renilmesi ksa srede gerekleebildii gibi kolay aklda kalr. Bir dier zellii de Dou ve Bat dil sistemini mkemmel bir ekilde birletirebilmesidir. Locosta ana formlara temel bir anlam verilmitir ve daha karmak anlamlar bu temel formlardan oluur. Ama kelimelerin anlamlarnn onlara bakldnda anlalmasdr. Yapay grsel iletiim dillerinin en sonuncusu olan Locos en baarlarndan biridir.

11

12

Resim 1.12: Temel Locos iaretleri

13

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilemleri tamamladnzda gemiten gnmze kadar yaplm yldz formunun sembolik ifadelerinin aratrmalarn ieren bir sunum hazrlam olacaksnz. Kullanlacak malzemeler Siyah fon kartonu (35x50) Mukavva (23 mm) Rapido kalem Cetvel Yaptrc, makas

lem Basamaklar
Malzemeyi temin ediniz.

neriler
Atlye nlnz giymeyi unutmaynz. Yldz: Gecenin parlak ltsn hatrlatan yldz, sembolik olarak evrenin sonsuzluunu, uzaktaki bir noktay ifade eder. Parltnn, n, aydnln ve umudun formudur. Bir deer ifadesi olarak da nemli bir sembol nitelii tam ve lke bayraklarnda ska kullanlmtr. Farkl inan ve kltrlerde deiik ke saylar ile karmza kar. Yldzlarn ke saylar farkl sembolik anlam yaratr. Pentagram: (Be keli yldz) nsan balantl almlara sahiptir. Pentagram: (Ba aa duran) Orta ada by sembol olarak kullanlmtr. ou kez lm simgelemek iin kullanlmtr. Daire iinde keli yldz: Orta ada Baba-Oul-Kutsal Ruh lemesinin sembol olarak kullanlmtr. Ekenar drtgenlerden olumu keli yldz: Kuzey lkelerinde kudretin sembol olarak kullanlmtr ve ok eski Japon aile amblemidir. keli iki gen: Davut yldz ya da Sleymann mhr olarak kullanlmtr

Yazl ve grsel yaynlarda yldz eklinin ifade ettii sembollerin aratrmasn yapnz.

14

 5x5 cm kareler iine aratrdnz sembollerin izimlerini yapnz. Her sembol numaralandrarak 7,5 cm alan iine yldzlarn anlamlarn numara srasna gre beyaz kda okunakl olarak yaznz. 35x50 cmlik siyah fon kartonu zerine iziminizi ve yaznz verilen rnekteki gibi yerletiniz.

Heptagram: Yedi uurlu rakamnn simgesi olarak kullanlmtr ki kareden oluan sekiz keli yldz: Orta Asyada znt ve cefa sembol olarak kullanlmtr. iee benzetilmi retkenlik sembol olarak kullanlm ve iek yldz olarak anlmtr. Kayan yldz: yi dileklerin, isteklerin ve ritmik bir zamanlamann sembol olarak kullanlmtr. Yaznzn uzaktan okunabilecek byklkte olmasna dikkat ediniz. Yazlarnz bilgisayarda yazp ktsn kullanabilirsiniz. Sunumunuzu hazrlarken temiz ve dzenli olunuz ayrca estetik bak asna dikkat ederek yerletirmenizi yapnz.

Resim 1.13: Yldz formunun sembolik anlatmlar

15

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1.

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

ivi yazsnn geliimindeki ilk basamak aadakilerden hangisidir? A) Resimler B) Piktogramlar C) Kavramlar D) mgeler

2.

Pendogram (be keli yldz) hangi almlara sahiptir? A) Evren-sonsuzluk B) Aydnlk-umut C) nsan-by-lm D) Rzgrgl

3.

Dou ve Bat dillerini birletiren ortak sembol dili hangisidir? A) Isotype B) Semantografi C) Locos D) Alfabe

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Testine geiniz.

16

UYGULAMALI TEST
gen, daire ve kare formlarnn sembolik anlamlarn basl ve grsel yaynlardan aratrmasn yapnz. rnekteki gibi (Resim 1.12) 35x50 cm lsndeki fon kartonunuzda (Her bir form iin ayr fon kartonu kullannz.) dzenlemesini yaparak sunumunuzu hazrlaynz.

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri
1. Malzemelerinizi temin ettiniz mi? 2. Yazl ve grsel yaynlardan aratrmanz yaptnz m? 3. Yeterince aratrma yaptnz m? 4. Temel formlardan genin sembolik anlamlarn buldunuz mu? 5. Temel formlardan dairenin sembolik anlamlarn buldunuz mu? 6. Temel formlardan karenin sembolik anlamlarn buldunuz mu? 7. Temel formlarn izimlerini yaptnz m? 8. Sembolik anlamlarn yazdnz m? 9. 35x50 cm lsndeki fon kartonu zerinde dzenlemenizi yaptnz m? 10. Sunum yaptnz m? 11. almay istenilen srede tamamladnz m? 12. almanzda temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme Faaliyetine geiniz.

17

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda seilen konuyu kolay alglanabilecek ekilde ve dorudan temsil edecek imge balantl semboller oluturabileceksiniz.

ARATIRMA
Sembollerle ilgili kaynaklardan ve yaplm almalardan rnekler toplaynz. Aadaki sorular dorultusunda rnekleri inceleyiniz. Nesne form ilikisine dikkat ediniz. Nesnenin kullanlan detay zelliklerine dikkat ediniz. Hangi renkler kullanlmtr? levsel zelliine dikkat ediniz.

2. MGE BALANTILI SEMBOLLER

Konu aldklar nesneyi dorudan temsil eden bu tr semboller piktogram olarak adlandrlr. ounlukla nesnelerin stilize edilmi siluetlerinden oluan piktogramlar kolay alglanr ve abuk renilir. Semboller kimi zaman bizi ynlendiren kimi zaman karar verme sresince etkili kimi zamanda bilgi veren ilevleri ile yaantmzn her alannda karmza kar.

2.1. Piktogramlar
Resimsel bir dil kullanlarak hazrlanan ve farkl diller arasndaki iletiim engelini ortadan kaldrmaya ynelik simgesel iaretlerdir. Piktogramlarn iletiim hz yazl iletiime gre son derece hzldr. Piktogramlarn bir baka zellii de uluslararas anlam ve bilgi ykl ilevsel semboller olmasdr.

2.2. Tasarm Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar

Nesneler stilize edilerek (sadeletirilerek) izilir. Nesnenin formuna gre stilize edilmi siletler ya da stilize edilmi kontur izgileri ile ifade edilir. Kullanm alanlar dikkate alnmal ve daire, kare ya da uygun biimler iinde gsterilmelidir. Siyah-beyaz ya da az renkli olmaldr.

18

Konu aldklar nesneyi dorudan temsil etmelidir.

Resim 2.1: Piktogram rnekleri

Resim 2.2: Piktogram rnekleri

Btnlk zellii olmal, kld zaman detaylarn kaybetmemelidir. Birok deiik yzey ve boyutta fark edilebilir olmaldr. Kullanlan grsel unsurlar bilgiyi ak ve anlalr bir ekilde iletmelidir. Krmz arp veya yan izgi ile belirtilenler yaplmamas gerekeni ifade eder.

19

Resim 2.3: Piktogram rnekleri

2.3. Yaplm Piktogram rnekleri

Sporla ilgili piktogramlar

Resim 2.4: Piktogram rnekleri

Tatlarla ilgili piktogramlar

20

Resim 2.5: Piktogram rnekleri

Bilgi ierikli piktogramlar

Resim 2.6: Piktogram rnekleri

21

Resim 2.7: Piktogram rnekleri

22

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilemleri tamamladnzda eitim alannda kullanlan piktogramlarn tasarmn yapm olacaksnz. Kullanlacak malzemeler Resim kd (25x35 cm) Resim altl Resim kalemi Silgi Cetvel Farkl kalnlkta ispirtolu ve rapido kalemler.

lem Basamaklar
Eitim alannda kullanlacak piktograma uygun konular tespit ediniz. Eitim ortamnda kullanlan piktogram rneklerini inceleyiniz. Piktogramlarn kullanm alanlarn belirleyiniz (bilgilendirme, ynlendirme, uyar vb.). Belirlenen konuyla ilgili resimler toparlayp izim iin gerekli ara gereci hazrlaynz. Kdnza 5x5 cmlik kareler iziniz. Ayrntl taslak hazrlaynz. izimlerinizi negatif-pozitif olarak alnz. Gerektiinde sadece kontur izgisi ile de ifade edebilirsiniz. Renk gerektiren almalarda uygun rengi seerek boyama yapnz.

neriler
Atlye nlnz giymeyi unutmaynz.

Piktogramlar bilgi ykl ilevsel sembollerdir. izimlerinizin konuyu tam olarak ifade edecek ekilde olmasna dikkat ediniz. Nesneyi dorudan temsil etmesine dikkat ediniz.

23

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. 2. 3. Konu aldklar nesneyi dorudan temsil eden semboller .. olarak adlandrlr. Piktogramlar uluslararas .. ve ykl ilevsel sembollerdir. Sembollerin, .. zellii olmal, byd zaman dalmamal, kld zaman detaylarn kaybetmemelidir. 4. Sembol tasarmlarnda kullanlan .. veya ile belirtilenler yaplmamas gerekeni ifade eder. 5. Sembollerde kullanlan grsel unsurlar bilgiyi, ve . ekilde ifade etmelidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

24

UYGULAMALI TEST Sizler de alveri merkezinde kullanlabilecek piktogramlarn aratrmasn yaparak 35x50 cm lsndeki resim kdnza 5x5 cm lsnde kareler iine zgn daha nce yaplandan farkl piktogramlar iziniz.

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri
1. Konu aratrmasn yaptnz m? 2. Kullanm alanlarn belirlediniz mi? 3. Malzemeyi temin ettiniz mi? 4. 5x5 cm lsnde kareler izdiniz mi? 5. iziminizde sadeletirme yntemini kullandnz m? 6. izimleriniz mesaj doru iletiyor mu? 7. izimlerinizi kontur izgileri ile ifade ettiniz mi? 8. izimlerinizi negatif-pozitif olarak altnz m? 9. izim aralarn teknie uygun kullandnz m? 10. Uygulamay istenilen zamanda bitirdiniz mi? 11. almalarnzda temizlie dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

25

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA

Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun ortam salandnda seilen konunun somut ve soyut ilikilerini aratrarak kavram balantl semboller oluturabileceksiniz.

ARATIRMA
Sembollerle ilgili kaynaklardan ve yaplm almalardan rnekler toplaynz. Aadaki sorular dorultusunda rnekleri inceleyiniz. Nesne form ilikisine dikkat ediniz. Nesnenin kullanlan detay zelliklerine dikkat ediniz. Hangi renkler kullanlmtr? levsel zelliine dikkat ediniz. Nesne anlam ilikisine dikkat ediniz.

3. KAVRAM BALANTILI SEMBOLLER

3.1. Kavram Balantl Semboller
Konu aldklar kavram alglanabilen sembollerle ifade eder. Kavram ile balantl bir sembol, imge ile balantl bir sembole oranla daha zor anlalr. Ama konu ald nesne ya da kavram alglanabilir formlara dntrd iin kolay renilir ve abuk hatrlanr. rnek: Trafik iaretlerinde mesaj iletmede biim ve renkten yararlanlr. Daire: Biimindeki trafik iaretleri yasaklama gen: Biimindeki trafik iaretleri uyarma Kare: Biimindeki trafik iaretleri bilgilendirme amac gder.

Resim 3.1: Kavram balantl semboller

26

Resim 3.2: Trafik ile ilgili semboller

Dier dorudan iletiim biimlerine gre kavramlarla ekillenmesi sebebiyle sanat, felsefe, din, edebiyat gibi alanlarda nemli bir ifade arac olarak kullanlmtr.

Resim 3.3: Gne, Jpiter, Ay, Satrn, Merkr, Urans, Vens, Neptn, Mars, Plton gezegenlerinin sembolleri

Ha: Biimsel olarak yorumlandnda dikey uzant ayaklar zerinde duran insan, canllar, varl sembolize eder. Yatay izgi ise ufku, dnyay sembolize eder.

Resim 3.4: Aztek, Msr, Grek, Latin, Nazi, ha sembol rnekleri

Kuru Kafa: lm, tehlikeyi, uyary sembolize eder. Aada en sonunda verilen sembol korsan bayranda g ve korkuyu anlatmaktadr.

Resim 3.5: Kurukafa rnekleri

Gvercin: Barn sembol olarak kullanlr. nsan figrl sembol ise korumay, sevgiyi simgeler.

27

Resim 3.6: Gvercin sembol

Resim 3.7: nsan figrl sembol (sevgi, koruma)

Aadaki resimde; 1. 2. 3. 4. 5. Dokuz katl pagada cennetin semboldr (9 kutsal bir say kabul edilmi.). Ztlklarn semboldr (yaam-lm, aydnlk-karanlk, erkek-dii, cennetcehennem). Tek tanrnn kiinin iinde olmasn sembolize eder (baba-oul-kutsal ruh). Musevilikte haftann yedi gn ve Gne, Ay ve be gezegeni sembolize eder. nsan figrnde ak kol, bacaklar ve kafay birletiren izgi bir pentagram oluturur ve insann be duyusunu temsil ettii sylenebilir.

Resim 3.8: Semboller

lki nota iareti, ikincisi sesin nota dili ile yazl, ncs ise mzik iaretlerinden yararlanlarak mzik kavramn vurgulayan semboldr.

28

Resim 3.9: Nota sembolleri

Ay ile yldzn birlikte kullanlmas slamiyetin ve Trk Boylarnn da sembol olarak kullanlm. Trk bayra ay ve yldzn krmz zemin zerindeki negatif grntsnden oluur.

Resim 3.10: Ay-yldz sembolleri

Mavi Scrable Msr kltrnde yaamn semboldr. Nazarlk ise Anadolu kltrnde uurlu ve tlsml olarak kabul edilir.

Resim 3.11: Scrable ve nazarlk

Aadaki ekillerden birincisi kararszl, ikincisi saplantl olmay, ncs da dnk olmay, drdncs sklmay ifade etmektedir.

Resim 3.12: Kavramlarn sembolletirilmesi

Birinci elma yerekimini (Newtonu) , ikinci elma dinle balantl olarak alglanabilir. (elmann yasakll, kurallar ineme, Adem ile Havva, cennetten kovulu, kurallara kar gelme), nc elma paylam, drdnc elma riski, cesareti, beinci elma davetsiz misafir, altnc elma ise bitii, tkenii sembolize edebilir.

29

Resim 3.13: Kavramlarn sembolletirilmesi

Grafik tasarmcs da kavramsal bir iletiyi grsel olarak tasarlarken sembolik yaklamlardan faydalanlr. Sembolik yaklamlar kltrler aras etkileimler oluturabilir. Aklda kalcdr ve kolay hatrlanabilir.

Resim 3.14: Afi tasarmlar

30

3.2. Dier Semboller

Ne gerek nesneleri ne de kavramlar temsil eder. Ezberlenerek renebilir. Alfabeyi oluturan harfler, saylar, noktalama iaretleri, matematiksel iaretler bu gruba girer.

Resim 3.15: Harfler, saylar, noktalama iaretleri ve matematiksel iaretler

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilemleri tamamladnzda verilen ifadeleri kavram-nesne ilikisini gz nnde bulundurarak sembolik izimlerle ifade edebileceksiniz. Kullanlacak malzemeler Resim kd (25x35 cm) Resim altl Resim kalemi Silgi Cetvel Farkl kalnlkta ispirtolu ve rapido kalemler

lem Basamaklar
Malzemenizi temin ediniz. Setiiniz kavramla ilgili resim aratrmasn yapnz. Korkma ifadesini stilize yntemi ile sembol hline getiriniz.

neriler
Atlye nlnz giymeyi unutmaynz. fadeler ile ilgili olarak size yardmc olabilecek kaynak aratrmanz nerilir. izimlerinizde cetvel, pergel vb. aralar kullanmanz izgilerinizin dzgnl asndan yararl olacaktr.

Resim 3.15: Cetvel ve pergelle oluturulan izim rnekleri

zgn ifadesini stilize yntemi ile sembol hline getiriniz.

izgi kalnlklarna dikkat ediniz. fadelerin vurgusunun gllne (arpclna) dikkat ediniz. izimlerinizin ilk bakta neyi ifade ettii anlalabilir olmaldr. izimlerinizi belirli aralklarla kontrol ederek kendi eletirinizi yapnz.

Resim 3.16: izim rnekleri

32

 Sinirli ifadesini stilize yntemi ile sembol hline getiriniz.

Resim 3.17: Sinirli semboller

33

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Daire biimindeki trafik iaretleri aadaki seeneklerden hangisini temsil eder? A) Yasaklama B) Uyarma C) Bilgilendirme D) Mesaj iletme Trafik iaretlerine krmz renk.. temsil eder. cmlesinde bo braklan yere aadaki kelimelerden hangisi getirilmedir? A) Korkuyu B) Yasaklar C) Dikkatli olmay D) Durmay Barn sembol olarak kullanlan hayvan aadakilerden hangisidir? A) Yunus bal B) Kelebek C) Gvercin D) Ylan Anadolu kltrnde nazarlk . ve .. olarak kabul edilir. cmlesinde bo braklan yere aadaki kelime gruplarndan hangisi getirilmedir? A) Kuvvet-g B) Uursuzluk-dman C) Uurlu-tlsml D) Refah-bereket inden kurt kan elma aadakilerden hangisini simgeleyebilir? A) Davetsiz misafir B) Son ans C) Birliktelik D) Bereket

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

34

UYGULAMALI TEST
Piktogram ve ideogram ierikli semboller kullanarak guaj boya teknii ile salk konulu 35x50 cm llerinde bir afi tasarm yapnz.

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Kullanlacak malzemeler Resim kd ve resim altl Kurun kalem, silgi, cetvel, pergel ne ulu pilot kalem veya rapido, farkl kalnlkta ispirtolu kalemler Gua boya, fralar (farkl kalnlkta), su kab, kt havlu

Deerlendirme ltleri
1. Verilen konu ile ilgili aratrma yaptnz m? 2. Malzemeyi temin ettiniz mi? 3. Belirlediiniz konu ile ilgili piktogram izimleri yaptnz m? 4. Belirlediiniz konu ile ilgili ideogram izimleri yaptnz m? 5. iziminizde sadeletirme yntemini kullandnz m? 6. izimlerinizin ilk bakta anlalabilir olmasna dikkat ettiniz mi? 7. izimleriniz mesaj doru iletiyor mu? 8. izim aralarn teknie uygun kullandnz m? 9. izimlerinizi kompozisyon kurallarna gre dzenlediniz mi? 10. Belirli aralklarla kendi iziminizi kontrol ederek eletirdiniz mi? 11. Kompozisyonunuz iin renk aratrmas yaptnz m? 12. Konunuza uygun renk seimi yaptnz m? 13. Kompozisyonunuzu renklendirdiniz mi? 14. Guaj boya tekniini doru uyguladnz m? 15. Uygulamay istenilen zamanda bitirdiniz mi? 16. almalarnzda temizlie dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

35

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Konuma seslerini simgeleyen iaretlerdir. ifadesi aadakilerden hangisinin tanmdr. A) Piktogram B) Fonogram C) Logogram D) Kavram Aadakilerden hangisi imge balantl sembollere rnek gsterilebilir? A) Matematiksel iaretler B) Dalgal izgiler C) Saa bakan ok D) Telefon Bilinen ilk alfabetik yaz hangi uygarlk tarafndan kullanlmtr? A) Fenikeliler B) Msrlar C) Hititler D) Akkorlar Eski Msrda yaz ilevi gren ve resim zellii tayan simgelere ne ad verilir? A) Tablet B) Hiyeroglif C) deogram D) Figr Resimsel bir dil kullanlarak hazrlanan ve farkl diller arasndaki iletiim engelini ortadan kaldrmaya ynelik iaretlere ne denir? A) Fonogram B) Kavram C) Logogram D) Hiyeroglif Aadakilerden hangisi sembol tasarm yaparken dikkat edilecek noktalardan biri deildir? A) Nesneler ok renkli izilir. B) Semboller konu aldklar nesneyi dorudan temsil etmelidir. C) Nesneler stilize edilerek izilir. D) Tasarmn btnlk zellii olmaldr.

2.

3.

4.

5.

6.

36

7.

Aadakilerden hangisi kavram balantl sembollerin zelliklerinden biri deildir? A) Kolay renilir. B) Aklda kalcdr, abuk hatrlanr. C) mge ile balantl bir sembole oranla daha kolay anlalr. D) Nesneyi alglanabilen kavramlarla ifade eder. Aadaki ifadelerden hangisi dorudur? A) Nazarlk Msr kltrnde uur ve tlsm olarak kabul edilir. B) Krmz renkli semboller uyar, sar renkli semboller yasaklar ifade eder. C) Kavram balantl semboller kolay renilir ama abuk unutulur. D) Grafik tasarmc kavramsal bir iletiyi grsel olarak tasarlarken sembolik yaklamlardan faydalanr.

8.

9.

Yukarda verilen sembolletirilmi kavramlardan 3. sradaki grselin anlam, aadaki seeneklerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Korku B) Da dnk olmak C) Bereket D) Figr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

37

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET- 1N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 B C C

RENME FAALYET- 2NN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 piktogram anlam ve bilgi btnlk krmz arp veya yan izgi ak ve anlalr

RENME FAALYET- 3N CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 A B C C A

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 B D A B C A C D B

38

KAYNAKA KAYNAKA
BECER, Emre, letiim ve Grafik Tasarm, Dost Yaynevi, Ankara, 2002. HANERLOLU, Orhan, Felsefe Szl, Remzi Kitabevi, stanbul, 1989. UAR, Tevfik Fikret, Grsel letiim ve Grafik Tasarm, nklp Yaynlar, Ankara, 2004. WOLCHONOK, Louis, Desing For Artist Crafts-Men, Dover Publication,Inc, 1953.

39