LEYLEK DADI LE FAKR KYL KIZI * Derleyen: Nebahat ETN Varm, yokmu, Allahn kulu okmu, ok sylemesi gnah,

syleneni dinlememek ok aypm. Eskiden bir kyl varm. Fakir, ne tarla, ne ba, ne de bahesi varm, zavallnn. Yanlz anne kz varm. Kar kk kzn doururken lmm. Bir yl yine unun tarlasnda, bunun banda, senin, benim bahemde alm.. Gz elince parasn alm. Ve ehre inmek iin hazrlanmaya balam. Heybesini hazrlam. arklarn onarm. Sonra da kzlarna: Syleyin, imdik size ehirden ne getireyim, demi. Byk kz: Bana ipekli bir entarilik getir, demi. nk ssne ok dknm. Ortanca kz da incik, boncuk merakls. Babasnn yokluunu dnd yok. O da: Bana, koluma takmak iin bilezik, kulaklarma da kpe isterim,demi. Kk kz: Ben, ne entarilik isterim, ne bilezik, ne de kpe. Bana getirsen bir lhana getir. Doldurur beraber yeriz, demi, sonra da: Her eyden ok senin sa gidip, salim gelmeni isterim, demi, babasn uurlam. htiyar kyl ehre gitmi. Sabun alm eve, eker, tuz alm Sonra da byk kz ile ortanca kznn istediklerini alm. Kk kz ise unutmu. Yolda eve doru giderken bir lahana tarlasna rast gelmi. Kk kz aklna gelmi. Lahana tarlasna girmi. Sahibi grrse para veririm, demi. Kendi kendine baknm saa sola, sahibi grnrde yokmu. Bir lhana koparm. O srada lhanann kknden bir leylek km. Konumu leylek: Bak arkada, bu lhanay kim iin gtrrsen gtr, onu isterim,demi. Kyl alam: Bunu kk kzm iin aldm. Parasn vereyim. stersen ben kalaym, ama kzm veremem, demi. Demi amma, leylee de lf anlatamam. Baa gelen ekilir. Ne yapsn fukarack. Peki, ne zaman kzm getireyim, demi. Leylek: Ben akamzeri gelir alrm. Kz dama karn ben gelip gtreceim, demi. Kyl: Ama ben anca karanlklar etraf sarnca kye kavuurum, demi. O zaman leylek: Yarn akama gelirim yleyse, demi. Kyl zgn, iki gz iki eme dm yola. Eve gelince kzlar koup karlamlar. Byk kzla, ortanca hemen; Benim entariliimi getirdin mi? Benim bileziimle kpelerimi aldn m? diye sormular. Kk kz komu: Ho geldin baba, demi.. Nasl rahat gidip gelebildin mi bari? Bakm babas zgn. Ne oldu baba? Niye zlyorsun, demi. O zaman babas anlatm. Lhanay nasl unuttuunu, tarladan alrken karsna kan leylei ve istediini. Kk kz: Kader neyse o olur baba, ben hazrlanrm, gelsin gtrsn. Haktan hayrls. Ablalar ellerine knalar yakmlar. En gzel elbiselerini giydirmiler. Akamst dama karmlar kk kz. Leylek gelmi kk kz alp gitmi. Babasn, ablalarn orada brakalm. Biz gelelim kk kzla, leylee. Leylek kz alp gitmi. Ua ua bir kaleye varm. Kalede brakm bir odaya. Akam da iyice bastrm her taraf. Bu srada bir adam elinde bir bardak erbetle ieri girmi:
*

Trk Folklor Aratrmalar Dergisi, 1968, say: 232

Ben leylek dadym, demi. Sana urup getirdim, al i. Kz urubu alp imi. Biraz sonra da uyku bastrm. Uyku ile uyanklk arasndayken kz, gzel bir delikanl grm. Yiit mi yiit. Yakkllktan stne yok. Belki de hibir ana dourmam. Fakat kz bunu grememimi doru drst. nk uyuya kalm. Sabah uyandnda da kimse yokmu. Her akam leylek dadnn getirdii erbeti iip uyuyan kz sklmaya balam. Leylek dadysa kzn etrafnda pervane gibi dolamaktaym. Leylek dad kzn skldn anlam. Bir gn: Sultanm ne sklrn, ne derdin ola ki, demi. Kz: Ablalarm, babam zledim, demi. Dur bir aresine bakarz, demi leylek dad da. O akam yine erbetini imi. Ve uyuyacakken o delikanl yine gelmi, her zamanki gibi. Daha nce de leylek dad delikanlya: Paam demi, sultan hanm sklyor burada. Konutum ablalarn, babasn zlemi. Delikanl: Yarn gtr grsnler. Bir gece kalp geleceksiniz. Sonra kz gznn nnden ayrma, olmyaki bamza bir i getirir, demi. Sabahleyin leylek dad kz kanatlarnn stne oturtmu. Babasnn evine getirmi. Dama konunca, kzn babas, ablalar lk atarak komular. Sarlmlar, sevinmiler, gvenmiler. Kzlar kk kz kardeleriyle konumak istedike leylek dadnn orda oturmas yznden konuamamlar. Meraktan lyorlarm. Baclarn nereye gtrd diye. Byk abla bakm leylek dad kendilerini terk etmiyor. Dnm bir are bulmu. Bac kalk kapya gidelim, elini yzn yka demi ve kalkmlar. brik, sabun, havlu almlar. Feneri de leylek dadnn eline vermi. Dar kmlar. Leylek dad kar kmaz rzgr feneri sndrm. Abla leylek dadya: Leylek dad, leylek dad ne olursun demi, feneri ierde yak da getir. Leylek dad feneri yakmaya gidince byk abla: Bac demi, ne haldesin, nereye gtrd leylek seni? Kimler var orada? Kk kz: Bir kaleye gtrd beni, kim var bilmem. Her akam bir bardak erbet iiyorum. O srada ok gzel bir delikanl gryorum. Amma uykum geldii iin de pek bir ey grmyorum, demi. Ablann stne yokmu eytanlktan yana. Bac bu sefer gidiinde erbeti ier gibi yap da koynuna dk, demi. Bak bakalm ne olacak. Ertesi gn leylek dadnn srtnda yine kaleye gelmi. O akam leylek dadnn verdii erbeti koynundan ieri dkm. memi. Yalandan uyur gibi yapm. O srada bir delikanl gelmi odaya. Kzn gzleri kamam. yle gzel, yle gzelmi ki. Gzler grmeden anlatmas ok zormu bu gzellii. Kz sevmi, okam. Birde bakm kz uyumam. Zaten kz o srada: Yiidim demi, syle sen kimsin? Niye gndz hi grnmyorsun? Delikanl fkeden barm: Leylek dad, leylek dad demi. abuk bu kz al nereden getirdinse oraya gtr brak demi. Kz yalvarm yakarm kendisini kovmasn diye, ama delikanl dinlememi. Leylek dad kz alm. Babasgile brakacakm. Yolda kz: Leylek dad, kulun klen olaym beni babamgile brakma. Gtr pazara bir tel iplie sat, demi. Leylek dad kz yalvarmasna dayanamam, alm bir esir pazarna gtrm. Esir kzlar kaynayormu pazarda. Leylek dadnn yanna biri yaklam. Karde demi bu kle kz ka altna satarsn? Leylek dad: Altun maltun istemem, bir tel diki iplie verene satacam, demi. Adam bir sap diki iplie vermi, kz alp gitmi. Padiahn sarayna getirmi. Ann yanna yamak diye vermi. Kz mutfakta sebze ayklamakla, bulaklar ykamakla vaktini geirmi. Yalnz her

gn, a kadnn bulak suyunu bir kaba koyup, akamst alp bir yere gtrdn grm. Bunu takip etmeye karar vermi. Bu arada padiahla kralienin ok zntl olmasnn sebebini de renmi. Meerse padiahn bir tanecik olu yedi yldan beri kaypm. Padiah da, bulana padiahln vereceini sylemi. Neyse kz padiahn olunu nereden bulam ki, demi. Hi dnmemi bile. A kadn takip etmi. Bakm kadn bulak suyunu ald ve yola koyuldu. O da arkasndan gizlene gizlene gitmi. Sarayn altndaki mahzende krk oda varm. Otuz dokuzuncu odann hizasna geldikleri zaman a kadnn ayak sesini ierden duyan biri, ince, hasta ve zayf bir sesle: Gene mi geldin, gene mi o bulak suyunu bana yedireceksin demi. Kadn cebinden kard bir anahtarla kapy am. Kz da kapnn anahtar deliinden ieriyi gzlemi. Bakm ki adam var ierde. Sa sakal uzam, rengi sapsarym. Kpek gibiymi. nsana benzemezmi konumas. A kadn: Al i bunu. u kuru ekmei de ye hadi. Ya benim topal, kr kzm alrsn, ya da burada kalrsn, demi Adam: Kzn almam, demi, Padiah babamla kralie anam duyunca ne hale dersin aklna getir. A kadn: Padiah babanla, anan olacak kar senden midi kestiler, krk yl kalsan seni bulamazlar, demi. Bulak suyu ile ekmei brakm km. Kyl kz da kam ordan a kadn grmesin diye. Ertesi sabah kz padiahn karsnn yanna gitmi: Hanm, hanm demi. Ne olur syle de a kadn hamama gidip ykansn. yle pis yle pis ki sorma. nsann midesi bulanyor grnce. Padiah kars: Peki, demi, len yemeinden sonra gitsin hamama. Haber ver, demi. Kz gitmi haber vermi. A kadn bohasn, tasn, sabununu hazrlam hamama girmi. Kyl kz da padiahn karsnn yanna varm: Hanm, hanm demi. Ne olur hep oturuyorsun. Gel sarayn iinde biraz gezelim. Padiah kars: Sen ne diyorsun kzm. Ben bir tanecik olumu kaybedeli deli divaneyim, demi. Kz yalvarm, yakarm sonunda padiah kars kabul etmi. Kyl kz ile Padiah kars sarayn iini gezmeye balamlar. Sra mahzene gelince, padiah kars: Yeter kzm, bu sarayn ii bana, olum olmadktan sonra gayr zindan gibi, ne diye geeyim ki, demi. Fakir kyl kz: Ne olur hanmcm, ne olur buray da gezelim, demi. Netmi, netmemise hanmn raz etmi. Mahzendeki otuz dokuz oday gezmiler. Krknc odann kapsna yaklatklar zaman ierden: A kadn, her gn bir defa gelirdin, bugn iki mi oldu? Bulak suyunu imeyeceim diye inilti dolu, zayf bir ses duymular. Padiah kars am. Fakir kyl kz ise hi amam tabii. erde padiah olunun bulunduunu biliyormu. Neyse kapy amlar. erde hasta, bitkin, sa sakal birbirine karm bir delikanl talarn stnde yatyormu. Onlarn bir ey sylemelerine vakit brakmadan hasta tell komu, padiah karsna sarlm; Anam, benim, anam benim buldun demek, demi. Alam. A kadnn yaptklarn anlatm. Delikanly yukar karmlar. Uaklar ykam. Giydirmiler. Padiahla kars sevinmiler, gvenmiler Bu srada pencereden bakmlar ki a kadn geliyor. Padiah emir vermi. Yukar karmlar kadn. Padiah meseleyi anlatm. Olunu artm, birde o anlatm. A kadnda bet beniz atm. Padiah fkeyle barm: Syle krk katr m istersin, krk satr m, demi A kadn:

lm sana, demi. Krk satr nedeyim, krk katr ver ki binip babamgile gideyim. Krk katr karp arabaya koar gibi balamlar birbirine. A kadn da en sondakinin kuyruuna. Kadn para perik olmu. Padiah kyl kzna: Gel tahtm verem, malm, mlkm verem, istersen oluma alam, gelinim kzm ol, demi Kyl kz: Tahtnda ylarca bahtiyar ol padiahm, malnla, mlknle yllar yl zevk sr sefa sr. Fakir fukaray yedir, giydir, oluna ise dengin olan bir padiah kz alasn inallah. Bana iyilik yapmak istersen beni azat et ki, babamn yanna dneyim, demi. Padiah kzn istediini kabul etmi. Altn vermek istemi ama kz almam. Yalnz bana yollara dzlm, yeniden leylek dadnn kalesine varm. Kapda barm. Leylek dad, leylek dad, demi. Gel beni pazara gtr de bir tel iplie sat. Leylek dad: Sen misin bamn bels demi ama kz pazara da gtrm. Pazarda kz gene ncekinde olduu gibi bir tel iplie satm. Kz yine bir padiahn adamlar alp saraya getirmiler. Leylek dad da kalesine dnm. Kzn geldii saray ok bykm. Bir padiahnm. Padiahn bir deli kzndan baka hibir derdi yokmu. Bu deli sultan her gn bir gen kz yiyerek yaarm. Zincirlerle balamlarm ellerini ayaklarn. Kimse yanna yaklaamazm. O gn yine pazardan, bir esir almlar kz yesin diye. Ama fakir kyl kz bilmi bunu. Saraya gelince bir odann kaps nne getirmiler. te o zaman anlatmlar meseleyi. Kz Kader demi. Hemen odann kapsn ap ieri itelemiler. Kapy ar abuk kapatmlardr. Fakir kz bakm, gzel mi gzel bir kz. Kollarndan, bacaklarndan zincire balam yatyor. Kz ayn on drd gibiymi. Geldikten stne yokmu. Aya diyormu doma ben doam, gne diyormu doma ben doam. Neyse masalda tez olur. Deli kz uyumu ya Kyl kz da frlayp bir rafn stne km ertesi gn bir kz daha ieri itelemiler deli kz yesin diye. Fakir kyl kz bunu da rafn stne kendi yanna oturtturmu. Daha ertesi gn bir kz daha. Onuna rafn stne oturtmular. Gece olunca bakmlar ok alar. Ne yiyecek, neydek derken kyl kz eilmi, pencereden bir k grm. Ik ok uzaktaym. Ama alk, ne yapsnlar. Kyl kz Haydi, bartlerinizi, kuaklarnz zn, u ua dmleyerek benim belime balayn, aa inip aada grdmz o n yanna gideyim belki bize ekmek verirler, demi. Bartleri kuaklar u uca balayp bir ucunuda kzn beline balamlar. Kz usulca pencereden aa kaym. Belindeki ipi zm. I gzne alarak yola koyulmu. Az gitmi, uz gitmi. In yanna varm. Bakm bir da ba. kei varm burada. Keilerden biri kaynamakta kazan katrann altndaki ate snmesin diye habire yakarm. Bir dieri bir eyler yazp abuk abuk kazanlarn altna atarm. nc kei de kazanlardaki katran kartrrm. Kei babalar ne yapyorsunuz? Nasl yorulmusunuzdur kim bilir? Ne yaptnz bilmem ama bana retin ben sizin ileri greyim. Siz biraz uyuyun. Sonra sizi kaldrrm bana biraz yiyecek verirsiniz, demi. Keiler ilerini sylemiler. Byk kei: Biz bu memleketin padiahnn kzna by yaptk. Kz yedi senedir deli. Sebebi de istedik, kz bize vermedi. Verseydi byle yapmazdk. Neyse bak byle yapacaksn. Yazdklarn kazanlara atacaksn. Dikkat et ate snmesin. Sonra ara sra da kartr katran Kz: Anladm, demi. Keiler uyumular. Kz atei sndrm. Yazdklarn yakm. Sonra da kazanlardaki katran keilerin bana dkm. Keiler lmler. Sonra komu evden bir kna ekmek, peynir doldurmu. abucak yola dzlm. Sarayn yanna varnca bakm sabah oluyor neredeyse. Kuak ve bartlerinden yaptklar ipi beline balam. erdeki kzla ipi ekmiler. Kzcaz kp rafa oturmu yeniden. Getirdii ekmekleri yemiler. Sabahleyin ieri bir kz daha itelemiler. Kz rafa karacaklar zaman, padiahn deli kz uyanm. Bakm rafn stnde drt kz oturuyor.

Baclar demi. Niye oraya kmsnz. nin u geni yerde oturun. En nce odaya giren fakir kyl kz: Yaa! Demi. nelim de bizi yiyesin. nmeyeceiz. Padiah kz: Baclar demi, hi insan insan yer mi? Kzlar: Yemezler mi? demiler. Padiahn kz: Ben hi iitmemitim, demi. Kollarndaki bacaklarndaki zincirlere bakm. Bunlar kim balad, demi. Niye ben deli miyim ki beni baladlar. Fakir kyl kz rafta oturan kzlara, keileri nasl ldrdn byy bozduunu sylemi. Sonra da raftan inmi. Padiah kznn zincirlerini zm. br kzlar da inmiler. Kyl kz Hadin demi. ark syleyecek, elenecek, padiahmzn kz iyileti diye. Kzlar ark sylemiler, elenmiler. Dardan sesi duyanlar gelip kapy amlar. Bakmlar padiah kz yesin diye odaya iteledikleri drt kz da sapsalam, oynuyorlar. Padiah kz da zincirleri atm bir yana ark sylyor. Padiaha komular. Mjde vermiler, Kzn iyileti diye Padiahla, kars komular. Kzlarna sarlmlar, pmler, sevinten alamlar. Neden sonra padiah kznn kim iyiletirdi, demi. Kyl kzn gstermiler. Padiah ona: Dile benden ne dilersen, demi. Kz: Salnz dilerim, demi. Beni azat et gideyim. Padiah kz azat etmi. Gene bekleriz diyerekten yollamlar. Kz yola dzlm, az gitmi, uz gitmi leylek dadnn kalesine varm. Kapda: Leylek dad, leylek dad diye seslenmi. Leylek dad: Ne o bamn bels, gene mi geldin, Leylek dad, leylek dad ne olur beni pazara gtr. Bir tel iplie sat, demi. Peki, demi. Bu srada da o geceleri kyl kz erbet iip yatnca yanna gelen delikanl gelmi. Yok, dad demi. Gtrme onu. Leylek dad da adam olmu. Delikanl: Hadi demi, ko babama mjde ver ki toy ede, dn ede. Ben bu kzla evleneceim, demi. Sonra da: Bak dad bu bizim bymz de bozdu. Artk her gn insan olacaz. Gndzleri leylek olmayacaz, demi. Meer bunlara da byy o keiler yapmlarm. Dad mjde vermeye komu. Delikanl kzn elinden tutarak babasnn yanna getirmi. Krk gn krk gece toy etmiler, dn etmiler. Onlar ermi muradna