FATMACIK LE YUSUFUK * Derleyen: Numan KARTAL Bir varm, bir yokmu.

Evvel zaman iinde, kalbur saman iinde, cinler cirit oynarken eski hamam iinde. Vay neler varm vay neler varm. Develer tellallk yapar, pireler davul alarm. Cinler cirit oynar, periler ark sylermi. Sonra efendime sylyeyim. Allahn kulu okmu. Nar gibi kzaran, ahna yanan kzlar, delikanllar pnar gibi kaynarm. Byle bir zamanda, bir Fatmack ile Yusufuk derler ala gzl, yay kal, ahu bakl iki karde varm. Bunlarn da zalim mi desem zalim, Azrailden beter bir vey analar varm, balarna yapmadn brakmam. En sonunda kzm, ocuklar yok etmenin yollarn aram. Kymaya karar vermi bu canlara da, tutmu, Fatmack ile Yusufuu bir kafese atm. Meer insan eti yermi bu canavar kadn. Aklna esmi, besliyeyim bunlar da olsunlar semiz, yedike etleri doyursun midemi bir temiz diye, dnm. ocuklar kaz gibi her gn kafeste haplyarak bir iyice beslemi. Zaman gemi, ocuklar gelimi. Gayr kesilir, etleri yenir duruma geldi demi vey analar da, nce bir yuvmak istemi onlar Salm pnara ocuklar. Fatmack ile Yusufuk, serbest kalnca komular krlara. Dere dememiler, gemiler. Da ta dememiler ku gibi uup pnara gelmiler. Bir avu su yzlerine alp derinden bir oh ekmiler. Tabiattr dert ortamz, akan gzyalarmz; sevin gzyalarmzdr demiler. O srada da nur yzl, salarna ak dm ihtiyar, yal bir kadncaz grmler. Kadncaz hafiften dorulmu, bakm ocuklara, gzler yal. Dayanamam, alam, yrei bir iyice dalanm. Komu ocuklara, alm onlar yanna. Ey kara gzl, yay kal yavrular, duydunuz mu sizin evde neler oldu demi de ocuklarn ilgilerini iyice ekmi. Balam bir bir anlatmaya. Anlattka alam, da ta yerinden oynam. Canavar anann pln iyice anlalm. ocuklar amlar, kanl gzyalar dkmeye balamlar. Bu srada btn aalar eilmi, kular gelmi de ocuklarn dert orta olmu. Ak sal ihtiyar kadn onlara yol gstermi. Ama hep geyik izinin olduu yoldan gideceksiniz demi. Yola kmadan nce de bir inelik, baltalk, usturalk, tarlalk, bir de susak su almay unutmayn demi. Babanzn size ermesini istemiyorsanz gn batncaya kadar bunlar yapn diye de sk sk tenbih etmi. ocuklar syleneni yapmlar. Eee Hayli zaman gemi. Dnya bu etme bulma dnyas derler, eskiler byle sylerler. Eden bulurmu, zalim anay yavrularnn bana musallat eden baba da bulmu Babalar koarak arkalarndan gelirmi. Fatmack susaktaki suyu dkm, dklen su deniz olmu. Baba da bu denizde boulmu. ki karde az gitmiler, uz gitmiler, dere tepe dz gitmiler. Bakmlar arkalarna da bir arpa boyu yol gittiklerini grmler. Sel olup dalar amlar, yel olup okyanuslar gemiler, kan ter iinde bu ulu dzle gelmiler. Oturmular, konumular, konan kulara bakmlar. Gidecekleri yolu bir iyice kararlatrmlar. Sona kalkp yola koyulmular. Yedi ylla bir gn gitmiler, varmlar Hindistana. Scak bir lke imi Hindistan, yanmlar, iyice de susamlar. Yusufuk dayanamam, su su diye Fatmacn yzne bakm. Fatmack ne yapacan arm, aman kardeim burada geyik izlerinden baka yerde su yok, sakn ieyim onlardan deme, diye t vermi. Arkasndan da geyik izinden iersen geyik olursun, hayvan izinden iersen hayvan olursun demi. Ama Yusufuk ok kk bir ocukmu, fazla dayanamam, geyik izinden su imi, geyik olmu. Fatmack yalnz kalm, aknlk iinde oturmu alam, kara taa dert yanm da derdine yanan olmam. Aalara, aalarn dallarna, dallara konan kulara seslenmi de yine ses veren olmam. Bar yanm, san yolmu, ak gnn aklnda, kara gecenin belirtileri balam. Gecedir bu, yalnz korkulur, ta yrekli olsa bile kii, yrei burkulur. Fatmacn
*

Trk Folklor Aratrmalar Dergisi, 1966, say: 204

da yrei burkulmu, iine bir korku iyice dalm. En sonunda bir kavak aacnn tepesine km. Geceyi uykusuz gzlerle geirmi. Yldzlar arkada, ay dert orta olmu. Sabahn alaca karanlnda ii dolmu. Uykulu gzlerle olduu bir srada, on sekizinde nevcivan bir delikanl gelmi. Pembe yanaklarnda gller aar, pazularnda yaylar krlrm. O srada bir deniz olmu. Suyu berrak m berrakm. Delikanl oltay denize atm. Fatmack da denize dp oltaya takl kalm. Delikanl oltay karmaya balam, ite o srada Fatmack heyecanla uyanm, meer bu grd bir rya imi. Rya olmasayd da gerek olsayd diye yanm. Hayrdr inallah, hayrl sabahlara Allahm diye dua etmi. Sabrszlkla beklemi afa. Skm gn, tepeler al kzl olmu. Fatmack gzlerini ufuklara dikmi. imdi ne yapmalym diye kendi kendine kuramlar kurmaya balam. O srada da gzn alabildiine uzaklardan bir atlnn doludizgin geldiini grm. Atl doludizgin gelirken tozu dumana katarm. Meer her sabah atn bu kavan altndaki pnarda sularm. Atl delikanlym. On sekizinde ya varm ya yokmu. Nevcivan, tuvana 1 bir delikanlym. Gzleri gler, kzaran yanaklarnda gller aarm. Aznda dudaklar bir gl goncas gibi imi. Karanfil byklar yeni terlemi, el gzleri sanki srmeli gibi imi. Kirpikleri ok gibi olup, grenlerin kalbinde yara aarm. Srmeli keklik gibi hop hop hoplar, kan kaynarm. Fatmack bakm, ryasnda grd delikanl deil mi? Bakm bakm da sevdasna yanm. Kan delikanlya bir iyice kaynam. Bu srada da delikanl at pnara srm. At kafasn emi, birden bire rkm. Delikanl am, hayvana da ne oldu diye kzm, sonra da ban bir yukarya ne var diye kaldrm. Bir de ne grsn. arm, atna desene be atm, havaya bakan al, yere bakan mal bulur; sen de mal bulmusun da benim haberim yokmu, diye seslenmi. Kz da gzel mi gzelmi. Yay kal, el gzl, ayn on drd gibi bir kzm. Yanaklar kzarm, al atlastan ate olmu. Olan kza, kz olana vurulmu da dnmler Leyla ile Mecnuna. Fatmack hemen aa inmek istemi ama nasl ineceini bilememi. Bu srada gkten bir ku gelmi, hey delikanl, kava kes demi. Fatmacn aklna bu srada balta gelmi, atm baltay aa. Delikanl alm baltay, sallam kavaa da balta krk demi, krknc balta da kava yerle bir etmi. Fatmack komu delikanlya, delikanl basm Fatmay barna, sarm kollar ile incecik belinden de atm atna alm getirmi kz bir ku gibi anas ile babasnn yanna. Ama iler bitmemi, o srada bir ingene kz kagelmi. Aklna Fatmacn ine gelmi. Bakm olmyacak, karanfil bykl delikanlsndan olacak, karm ineyi, batrm ingene kzna. ingene kz yere serilmi, iki dakika gemeden bir ku olup uup gitmi. Delikanl ile Fatmack aknlk iinde bakm. Aradan bir zaman gemi, ku her sabah gelip evin penceresine konmaya balam. Her konuta da bir kerecik Yusufuk diye seslenirmi. Bylece kanayan kalbini yank yank terek dile getirmi. Aradan yine bir mddet gemi, bu sefer ku iyice dile gelmi. Her sabah gelir, delikanlnn penceresinde yle seslenirmi: Hey bey olu bey olu, akttn kanm, narma yanasn dermi. Delikanl hem arm, hem de pheye dermi. Derken canna tak demi, kuu yakalatp kesmi. Ne var ki akan kandan bir st bitmi. Etraf tarlalk olmu. Fatmack oradan geerken dallar eilir, yzne serinlik verirmi. Delikanl geerken yukar kalkar, scak bir alev saarm. Neden sonradr ki Fatmaca yol gsteren ak sal ihtiyar ninecik kagelmi. te o srada delikanl kaval yapmak istemi. Fatmack usturay delikanlya vermi. Delikanl sten bir dal kesmi, kesilen dal gzel bir kz olmu. Kalan st gvdesine nine bakm gvde yerinden oynam, Yusufuk olmu Herkes am bu ie, ba gz etmek dm delikanl eniteye. Delikanl enite, onlar bagz etmi. Yusufuk da onlar af etmi. Fatmacn dn de o zaman birlikte olmu. Dnler ifter kurulmu, davullar ifter vurulmu. Sofralar ifter konulmu misafirler ifter ifter sofraya oturmu da bu dnler krk gn krk gece srm.
1

Tvana: Kuvvetli, din, canl

Gkten elma dm, bir atemi, aklarn dile getirmi. Biri muratm, evlilik demekmi. Biri hayat demekmi, yaamaya dellet edermi. Bunlar da ancak Tanrnn sevgili kullarna gelirmi. Bunlara da byle kiilermi ki, bu elma onlara gelmi. Onlar ermi muradna, biz kalm kerevetine