‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻧﻬﺎدي ﺑﻴﻄﺮف و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺟﺎﻣﻊ و ﻋﻴﻨﻲ از‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان از زﻣﺎن اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ 1357‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻃﻴﻒ ﮔﺴﺘﺮدهاي از اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آرﺷﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺻﻞ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﭘﺬﻳﺮي در ﻗﺒﺎل ﺗﺨﻠﻔﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻻزﻣﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺤﻮﻻت دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ در آﻳﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‬
‫درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان را ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻫﺪاف ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﻣﻮارد ﺗﺨﻠﻒ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان؛‬ ‫•‬

‫ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﺗﺨﻠﻔﺎت ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادن دوﻟﺖ اﻳﺮان‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺨﻠﻔﺎت؛‬
‫ارﺗﻘﺎي ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم اﻳﺮان از ﻣﻮارد ﺗﺨﻠﻒ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ؛‬ ‫•‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و آرﺷﻴﻮي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ از اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ روزي در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از روﻧﺪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫آدرس‪:‬‬
‫‪Iran Human Rights Documentation Center‬‬
‫‪129 Church Street, Suite 304‬‬
‫‪New Haven, CT 06510, USA‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ‪(203) 772-2218 :‬‬
‫ﻧﻤﺎﺑﺮ‪(203) 772-1782 :‬‬
‫ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪info@iranhrdc.org :‬‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪http://www.iranhrdc.org :‬‬

‫ﻋﻜﺴﻬﺎ‪ :‬ﻋﻜﺲ روي ﺟﻠﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺒﺮﮔﺰاري داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻳﺮان )اﻳﺴﻨﺎ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫‪ http://www.isna.com/‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻜﺲ اﻟﻴﺎس ﻣﺤﻤﻮدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ وﻗﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﻓﺎرﺳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ آﻧﻬﺎ ‪ http://www.farsnews.com/‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻜﺴﻬﺎي ﮔﺰارش از اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻋﻜﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

 ‫ارﻋﺎب ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻳﺮان‬

‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‬

‫ﺧﺮداد ‪1388‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ‪3 ...........................................................................................................................‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪4 ........................................................................................................................‬‬ ‫‪.2‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت ‪5..........................................................................................................‬‬ ‫‪.2,1‬‬
‫واﻛﻨﺶ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران و ﻇﻬﻮر ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪9.........................................................................‬‬ ‫‪.2,2‬‬
‫ﺗﻼﺷﻬﺎي دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ‪13 .........................................................................‬‬ ‫‪.2,3‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﮕﻴﺮي ‪18 .....................................................‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي‪ ،‬و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪18 .....................................................................................‬‬ ‫‪.3,1‬‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ‪18 ........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3,1,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪21 ................................................................................................‬‬ ‫‪.3,1,2‬‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و رﺑﻮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ‪22 .............................................................................................‬‬ ‫‪.3,2‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪22 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3,2,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪26 .......................................................................................‬‬ ‫‪.3,2,2‬‬
‫ﺑﺎزرﺳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال ‪28 ..................................................................................................‬‬ ‫‪.3,3‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪28 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3,3,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪30 ................................................................................................‬‬ ‫‪.3,3,2‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪31 ..........................................................................................‬‬ ‫‪.3,4‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪31 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.3,4,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪32 ................................................................................................‬‬ ‫‪.3،4،2‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ‪33 ...................................................................‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪33 .....................................................................................................................‬‬ ‫‪.4،1‬‬
‫زﻧﺪان ‪37 ....................................................................................................................................59‬‬ ‫‪.4,1,1‬‬
‫زﻧﺪان اﻣﺎﻛﻦ ‪39 ...............................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,1,2‬‬
‫زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء‪42 .......................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,1,3‬‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 209‬و ‪ 325‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ‪44 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,1,4‬‬
‫زﻧﺪان »ﺟﻲ« ‪45 ..............................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,1,5‬‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ‪47 ..............................................................................................................‬‬ ‫‪.4,2‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪47 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,2,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪48 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,2,2‬‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪49 ...............................................................‬‬ ‫‪.4,3‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪49 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,3,1‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪50 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,3,2‬‬
‫ﻓﻘﺪان ﺟﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت اوﻟﻴﻪ‪50 .....................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,4‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪50 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,4,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪52 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,4,2‬‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از داﺷﺘﻦ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ و دﻳﮕﺮ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ‪53 ................................................................‬‬ ‫‪.4,5‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪53 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,5,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪55 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,5,2‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ‪56 ..........................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,6‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪57 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,6,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪62 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,6,2‬‬
‫زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪63 .......................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,7‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪63 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,7,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪66 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,7,2‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ،‬ارﻋﺎب و ﺷﻜﻨﺠﻪ رواﻧﻲ‪67 .............................................................................................................‬‬ ‫‪.4,8‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪67 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,8,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪71 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,8,2‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ ‪72 ......................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,9‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪72 ..........................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,9,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪77 ................................................................................................‬‬ ‫‪.4,9,2‬‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري‪78 .............................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,10‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ‪78 ...............................................................................................................................................‬‬ ‫‪.4,10,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪81 .....................................................................................................‬‬ ‫‪.4,10,2‬‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﺟﺮم و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از اﺳﺘﻤﺎع ﻋﺎدﻻﻧﻪ ‪82 .........................................................‬‬ ‫‪.5‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪83 ....................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.5,1‬‬
‫ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪88 ...........................................................................................................‬‬ ‫‪.5,2‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﭘﺲ از آزادي زﻧﺪاﻧﻴﺎن ‪90 ...........................................................‬‬ ‫‪.6‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ‪90 ....................................................................................................................................................‬‬ ‫‪.6,1‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪93 .......................................................................................................................‬‬ ‫‪.7‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫‪.1‬‬

‫اﻳﻦ ﮔﺰارش‪ ،‬ﺳﻨﺪي اﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ارﮔﺎﻧﻬﺎ و‬
‫ﺷﻌﺒﺎت دوﻟﺘﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻃﻲ دوران اﺻﻼﺣﺎت و رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ 1376 ،‬ﺗﺎ ‪ ،1383‬ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫دوران‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران را در ﺗﻼش ﺑﺮاي اﺑﻘﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ اﺑﺰارﻫﺎي‬
‫اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر رژﻳﻢ اﻳﺮان ﻳﺎري ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻋﻀﺎء ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺴﺌﻮل ارﻋﺎب وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ و ﺳﺮﻛﻮب‬
‫اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻫﺪاف اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران‪ ،‬وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﻬﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻓﻌﺎﻻن داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻓﻀﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً آراﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺮ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و وﺑﻼﮔﻬﺎ( و ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﺪاي ﻃﺮﻓﺪاران اﺻﻼﺣﺎت و ﺳﺮﻛﻮب آزادي ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪهاي دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ زدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ در ﺻﻮرت وﺟﻮد اﺳﻨﺎد رﺳﻤﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي داﺧﻠﻲ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ دارد ﻛﻪ واﺣﺪﻫﺎي‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد از ﻛﻤﻜﻬﺎي ارﮔﺎﻧﻬﺎي رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫در ﻋﻤﻞ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ را ﻧﻴﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻠﻴﺲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ادارات اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫)ﻧﺎﺟﺎ(‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ارﺗﺶ اﻳﺮان‪ ،‬ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت و وزارت دﻓﺎع‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺸﻜﻞﺳﺎزﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوهﻫﺎ داوﻃﻠﺐ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮدﺳﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺞ و اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو در ﺳﺎﻳﻪ دﻓﺘﺮ‬
‫رﻫﺒﺮي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت وﺟﻮد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و ﻋﻮاﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺧﻮدﺳﺮي ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﻳﺮاﻧﻲ در ﺳﺎل ‪ 1377‬ﺑﻮدﻧﺪ را اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻧﻴﺮوي‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ارﺗﺶ‪ ،‬وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻫﻢ ﻣﻜﺮراً وﺟﻮد واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﻣﻨﻜﺮ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ‪ ،‬و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺮاﻫﻲ و ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي و ادارات دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻤﺴﺎزي در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺻﺪاﻫﺎي اﻃﻼحﻃﻠﺐ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از دوﻟﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬اﻫﺪاف ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي دو‬
‫ﺟﻬﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺎﻳﺎن دادن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و درس ﻋﺒﺮت ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ارﻋﺎب‬
‫و ﺗﺴﻠﻴﻢ دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺿﻴﺎن و اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ از‬
‫وﺣﺸﻴﮕﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﺪف ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي »ﺧﺮد ﻛﺮدن« ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي‬
‫اﻋﻤﺎل زور ﺑﺮاي ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي و‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺘﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮕﺮدﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺗﻔﺘﻴﺶ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬و ﺑﺎزداﺷﺖ اﻓﺮاد در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ )و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺨﻔﻲ( ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﻋﻤﻮﻣﺎٌ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻗﻀﺎت ﻳﺎ دﻳﮕﺮ اﻋﻀﺎء ﻣﺘﻨﻔﺬ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‪ ،‬ازاﻋﺘﺮاﻓﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮداري ﺷﺪه و اﻳﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺗﻮﺳﻂ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن )ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل رﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ( و ﺷﺒﻜﻪ رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫)‪ (IRIB‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻠﻔﺎت و زﻳﺎﻧﻬﺎي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲورزﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﻃﻮﻳﻞاﻟﻤﺪت‪ ،‬ﺣﺒﺲ‬
‫اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺣﺘﻲ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎن اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد و دوﺳﺘﺎن ﻳﺎ ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮد را در ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ درﮔﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻮازي ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎرﺟﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺎآراﻣﻲ و آﺷﻮب ﺑﺮﭘﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ و‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺪام راه را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺟﺮاﻳﻢ اﺧﻼﻗﻲ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﻋﺪام را در ﺑﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﺸﺖ درﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي اﻧﻘﻼب و ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻀﺎﺗﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﺪاً اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﺟﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ را ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻮد ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ‬
‫در ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰارش »ارﻋﺎب ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‪ :‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻳﺮان« ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮔﺰارش ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ دﻳﮕﺮي از اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ‪ :‬ﭘﺮوﻧﺪهﺳﺎزي ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ« )‪ (1387‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﺒﻌﺎﻧﻪ و‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را اراﺋﻪ داده و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﻲ و‬
‫ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ارﮔﺎﻧﻬﺎي ﻗﻀﺎﻳﻲ و اﺟﺮاﻳﻲ رژﻳﻢ اﻳﺮان ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﭘﻴﺸﺒﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن و‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ درﺑﺎره ﻓﻀﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻛﻢ در زﻣﺎن ﻇﻬﻮر ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻤﻴﻖ ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻋﻤﺎل ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫‪.2‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﻮل ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﻛﺸﻤﻜﺸﻬﺎي ﺟﻨﺎﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺧﺎﺗﻤﻲ‬
‫در ‪ 1376‬ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻈﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ درﺑﺎره‬

‫‪4‬‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮازي در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ دﻟﮕﺮم‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران »ﺳﻨﺖﮔﺮا« ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ از دﺳﺖ دادن‬
‫ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﭘﺴﺘﻬﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﻛﻠﻴﺪي در اداراﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر‪،‬‬
‫ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي رﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را ﺑﺎ ﻫﺪف درﻫﻢ‬
‫ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻪ وﺟﻮد آورده‪ ،‬ﭘﺮورش داده و ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ واﺣﺪﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎر ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﺎص ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺒﻜﻪاي از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺳﺮﻛﻮب ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت در اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪاي ﻋﻠﻴﻪ اﻓﺮاد ﻫﺪف ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺟﺮا ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران‪ ،‬وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﺎن و دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻻﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻫﺪاف اﺻﻼﺣﺎت ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻛﻤﻚ اﻧﻮاع ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ارﮔﺎﻧﻬﺎي رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران وﻓﺎدار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و اﻋﻀﺎء ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺤﺚ ﻣﺨﺘﺼﺮي درﺑﺎره ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ )ﻳﺎ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ( ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از اﻋﻀﺎء ﻣﺠﻠﺲ و ﻗﻮه‬
‫ﻣﺠﺮﻳﻪ ﻛﻪ اﺳﻤﺎً ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ آزادﻳﻬﺎي ﻣﺪﻧﻲ و ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﺗﻜﺎﭘﻮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .2,1‬اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت‬

‫ﭘﻴﺮوزي ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺑﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ آراء در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ‪ 1376‬ﺑﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎن‬
‫ﺟﻨﺎﺣﻬﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ درون ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان داﻣﻦ زد‪ .‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﻋﻠﻨﻲ‬
‫ﺷﺪه و ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي آﻳﻨﺪه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖ‪ 1.‬ﺟﻨﮓ ﻗﺪرت اﺑﺘﺪا ﻣﻴﺎن دو ﺟﻨﺎح اﺻﻠﻲ درون‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﻮد‪ :‬اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران‪ 2.‬ﺧﺎﺗﻤﻲ از ﻗﺪرت ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت آﮔﺎه ﺑﻮد و درﺻﺪد‬

‫‪ 1‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺪي ﻣﺴﻠﻢ‪» ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي ﺟﻨﺎﺣﻲ در اﻳﺮان ﭘﺲ از ﺧﻤﻴﻨﻲ«‪(2002) ،‬؛ رﺿﺎ اﻓﺸﺎري‪» ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان‪ :‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﻧﺴﺒﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ«؛ )‪ ،(2001‬ﭘﺎﺗﺮﻳﻚ ﻛﻼوﺳﻮن‪ ،‬ﻣﺎﻳﻜﻞ آﻳﺰﻧﺸﺘﺎت‪ ،‬اﻟﻴﺎﻫﻮ ﻛﺎﻧﻮزوﻓﺴﻜﻲ‪ ،‬دﻳﻮﻳﺪ ﻣﻨﺸﺮي‪» ،‬اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺎﺗﻤﻲ«‬
‫]‪(1998) [PATRICK CLAWSON, MICHAEL EISENSTADT, ELIYAHU KANOSVSKY, DAVID MENASHRI, IRAN UNDER KHATAMI‬؛ دﻳﻮﻳﺪ‬
‫ﻣﻨﺸﺮي‪» ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب در اﻳﺮان‪ :‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻗﺪرت« ] ‪DAVID MENASHRI, POST REVOLUTIONARY POLITICS IN IRAN:‬‬
‫‪(2001) [RELIGION, SOCIETY AND POWER‬؛ ﻋﻠﻲ ﻗﻴﺼﺮي و وﻟﻲ ﻧﺼﺮ‪» ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ در اﻳﺮان«‪ ،‬ﺻﺺ‪.(2006) 128-145 .‬‬
‫‪ 2‬در ﺑﺎﻓﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن اﺻﻄﻼﺣﺎت »ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر« و »اﺻﻼحﻃﻠﺐ« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﺰارش از اﺻﻄﻼح »اﺻﻼحﻃﻠﺐ«‬
‫ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﺮوهﺑﻨﺪﻳﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ در داﺧﻞ رژﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﻌﻲ داﺷﺘﻨﺪ از داﺧﻞ رژﻳﻢ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت روﺑﻨﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ – ﮔﺮوهﺑﻨﺪﻳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ دوم ﺧﺮدادﻳﻬﺎ )ﺟﺒﻬﻪ دوم ﺧﺮداد( ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻼحﻃﻠﺐ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫اﻳﺮان اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت را ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻫﺮ دو دﺳﺘﻪ ﺳﺮ ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻘﺎط اﺧﺘﻼف و‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد و ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻬﺎﻳﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﻧﺎم ﺳﺎده ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻃﻲ‬
‫اﻳﻦ دوران ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪1‬؛ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪1‬؛ ﻛﻼوﺳﻮن و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪1‬؛ ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ‬
‫‪1‬؛ ﮔﺮوه ﺑﺤﺮان ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ )آي‪.‬ﺳﻲ‪.‬ﺟﻲ(‪» ،‬اﻳﺮان‪ :‬ﺗﻼش ﺑﺮاي روح اﻧﻘﻼب« ] ‪International Crisis Group (ICG), Iran: The Struggle for the‬‬
‫‪ 5 ،[Revolution’s Soul‬اوت ‪ ،2002‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=1673&l=1‬آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‪ 3 :‬ﻣﺎرس‬
‫‪.(2009‬‬

‫‪5‬‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﺷﻜﺎر ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در آزادﻳﻬﺎي ﻓﺮدي ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن را ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬او ﺗﺎ ﺣﺪي از اﻋﻄﺎء آزادﻳﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد و ﻃﻲ ﻣﺒﺎرزات اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻜﺮراً ﻗﻮل ﻣﻲداد ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﻀﻤﻦ آن اﺳﺖ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﺻﻞ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮن را اﻟﻘﺎء ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ 3.‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد را‬
‫در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻓﺎع ﻣﻲدﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﻣﻮج ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاﻫﺎي اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺼﻪ آن ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻌﺎل ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮد اﻣﺎ ﭼﺎرﭼﻮب اﺻﻠﻲ ﻧﻈﺎم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻧﺪاد و ﭘﻴﺮوزي رأي دﻫﻨﺪﮔﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮي ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮ اﻳﺮان‪ ،‬آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران درون ﺗﺸﻜﻴﻼت‬
‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺆﺳﺴﺎت دوﻟﺘﻲ ﺣﻔﻆ ﻛﺮدﻧﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺎن ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﻼش ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺿﺪاﺻﻼﺣﺎت ﺧﻮد را ﭘﻴﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ 4.‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران ﺑﻪ ﺑﻴﺎن آﻳﺖاﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ »اﻣﺮوز دﺷﻤﻦ از داﺧﻞ ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ« ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪه و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺸﻲ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ اﻇﻬﺎرات آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪرﻳﺰي دوﻟﺘﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﻴﻒ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫‪5‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1377‬ﻃﻲ ﻳﻚ ﺳﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺷﺪهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي از‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان دﮔﺮاﻧﺪﻳﺶ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﺮز وﺣﺸﻴﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ 6.‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﻳﺎران وي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﺳﻴﻌﻲ را‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﺮاﺟﻊ اداري درﺑﺎره اﻳﻦ ﻗﺘﻠﻬﺎ آﻏﺎز ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ 7.‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﺟﻮد ﺷﺒﻜﻪ ﮔﺴﺘﺮدهاي از ﻣﺄﻣﻮران‬
‫ﺧﻮدﺳﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﭼﻨﺪﻳﻦ واﺣﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ 8.‬وزﻳﺮ‬

‫‪ 3‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ﺻﺺ‪.80-82 .‬‬

‫‪4‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‪» ،‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ‪ :‬ﭘﺮوﻧﺪه ﺳﺎزي ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ« ] ‪MOCKERY OF JUSTICE: THE FRAMING OF SIAMAK‬‬
‫‪ ،[POURZAND‬ﺻﺺ‪] (2008) ،5-8 .‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«[‪.‬‬
‫‪ 5‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ﺻﺺ‪258 ،262 .‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ‪ ،1‬ص‪208 .‬؛ ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ﺻﺺ‪.‬‬
‫‪154-155‬؛ اﻛﺒﺮ ﮔﻨﺠﻲ‪» ،‬ﺗﺎرﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ اﺷﺒﺎح‪ ،‬آﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﺬار ﺑﻪ دوﻟﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪﮔﺮا«‪ ،‬ﺻﺺ‪.(1999) 425-434 ،352 .‬‬
‫‪ 6‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻫﺸﺪار رﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺠﻠﺲ در ﻣﻮرد ﺑﺎزﺳﺎزي ﺳﺘﺎد ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي«‪ ،‬ﺧﺒﺮﮔﺰاري داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻳﺮاﻧﻲ )اﻳﺴﻨﺎ(‪،‬‬
‫‪ ،1380/10/14‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪http://isna.ir/isna/NewsView.aspx?ID=News-96091‬؛ )ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 5 :‬ﻣﺎرس ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬اﻳﺴﻨﺎ‪،‬‬
‫ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي«[ )ﻛﻪ ﺣﺎوي ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑﺎ ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻴﺮداﻣﺎدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺠﻠﺲ اﺳﺖ(؛ ﮔﻨﺠﻲ‪،‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،5‬ﺻﺺ‪ 30 ،18 ،13 .‬و ‪.41‬‬
‫‪7‬‬
‫وﻳﻠﻔﺮد ﺑﻮﺧﺘﺎ‪» ،‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي اﻳﺮان اﺳﺖ؟ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ« ] ‪Who Rules Iran? The Structure of Power in the‬‬
‫‪ [Islamic Republic‬ﺻﺺ‪.(2000) 159-70 .‬‬
‫‪ 8‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪ .166-68 .‬ﻛﻤﻴﺘﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﺳﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺨﻔﻲ را ﺑﺮﻣﻼ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ اﻋﻀﺎء آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و دﻓﺘﺮ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪ .167 .‬اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺘﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ رﻫﺒﺮ آن ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﻌﺎون اول وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮور ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ؛ ﻳﻚ‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﻣﻴﺮﺣﺠﺎزي ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ آن ﺗﻬﻴﻪ ﺗﺪارﻛﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻗﺘﻞ ﺑﻮد؛ و ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ‬
‫ذواﻟﻘﺪر )رﺋﻴﺲ ﻧﻴﺮوي ﻗﺪس ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ( ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ آن اﻧﺠﺎم ﺗﺮورﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.167-68 .‬‬

‫‪6‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت وﻗﺖ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر د‪‬ر‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪ‪ 9.‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1379‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ از اﻋﺘﺮاض ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ و ﻋﻠﻲ ﻳﻮﻧﺴﻲ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در‪‬ي‬
‫‪11‬‬
‫ﻧﺠﻒآﺑﺎدي ﻧﻤﻮد‪ 10.‬ﻳﻮﻧﺴﻲ ﻇﺎﻫﺮاً وزارﺗﺨﺎﻧﻪ را از ﻣﺄﻣﻮران واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران در اﻳﻦ وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ ا‪‬ﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮ‬
‫ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻛﺸﻮر اﺑﻘﺎء ﻛﻨﻨﺪ‪ 12.‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮﻳﻦ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﺳﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان )ﻧﺎﺟﺎ ﻳﺎ ﭘﻠﻴﺲ(‪ ،‬و ارﺗﺶ اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺧﻮد را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ روي آوردﻧﺪ‪ 13.‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران از اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻤﻊآوري و ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آﺛﺎر ﺟﺮم ﻋﻠﻴﻪ اﻓﺮاد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫‪14‬‬
‫ﻣﻮازي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ و اداره ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﺎرج از ﻛﻨﺘﺮل ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر دﺳﺖ زدﻧﺪ‬
‫‪15‬‬
‫و در آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻣﻮرد ارﻋﺎب‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﺷﺪﻳﺪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﻲ اﻳﺮان را اداﻣﻪ داده و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﻣﺘﺤﺪان او اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻛﺴﺎزي وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪،‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻪ واﺣﺪ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬

‫‪9‬‬
‫ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ .7‬ﻧﻈﺮ اﻛﺒﺮ ﮔﻨﺠﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دري ﻧﺠﻒآﺑﺎدي ﺑﺮ ﺧﻼف ﺧﻮاﺳﺖ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺧﺎﺗﻤﻲ در ﺳﺎل ‪ 1376‬ﺑﻪ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي وي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﻨﺠﻲ‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،5‬ﺻﺺ‪ 47 .‬و ‪.48‬‬
‫‪» 10‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪.6 .‬‬
‫‪ 11‬ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ﺻﺺ‪.162-164 .‬‬
‫‪12‬‬
‫ﻣﻴﺮداﻣﺎدي در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻳﺴﻨﺎ ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺘﺎد ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي »ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ و از ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻤﺎي ﭘﺲ از آن ﺿﺮﺑﻪ ]ﮔﺬﺷﺘﻪ[‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ«‪ .‬اﻳﺴﻨﺎ‪» ،‬ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪6‬؛ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﻀﻮ ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ اﻳﺮان در ‪13‬‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪] 1387‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪[«.‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 11‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪] (2008‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪ 25‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1386‬و ‪ 5‬ﻣﻬﺮ ‪ 1387‬ﺑﺎ ﺳﺎزﮔﺎرا‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ از ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه ﻣﺬﻛﻮر در آرﺷﻴﻮ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 11‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪] (2008‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در‬
‫‪ 26‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1386‬ﺑﺎ زارعزاده ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ از ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه ﻣﺬﻛﻮر در آرﺷﻴﻮ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫)ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫‪http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/19 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 16 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪13‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ص‪165 .‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪي‪» ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي و اﺻﻼﺣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ اﻳﺮان‪:‬‬
‫‪MAJID MOHAMMADI, JUDICIAL REFORM AND REORGANIZATION IN 20th CENTURY IRAN:‬‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزي‪ ،‬و اﺳﻼمﭘﺮوري« ]‬
‫‪ [STATE-BUILDING, MODERNIZATION AND ISLAMICIZATION‬ﺻﺺ‪.(2008) 163-164 .‬‬
‫‪ 14‬ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻣﺴﺌﻮل رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮده و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺄﻣﻴﻨﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻛﺸﻮر‪] 1384 ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ‪ ،1364‬اﺻﻼح ‪ ،[1384‬ﻣﺎده ‪ ،1‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫)ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي‬ ‫‪http://www.prisons.ir/fa/PrisonsOrganNewFormualPart1.php‬‬

‫ﻛﺸﻮر«[‪.‬‬
‫‪ 15‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪164 .‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.18-21 .‬‬

‫‪7‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل اﻧﺘﺼﺎب رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ 16.‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺻﻼﺣﻴﺖ دارد ﺗﺎ رﺋﻴﺲ دﻳﻮاﻧﻌﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر و دادﺳﺘﺎن ﻛﻞ ﻛﺸﻮر را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ در ﻋﺰل و ﻧﺼﺐ زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﻴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ 17.‬در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫در اﺧﺘﻴﺎر رﻫﺒﺮ اﻳﺮان ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر ﺑﻪ ﻃﺮز ﺑﻴﺸﺮﻣﺎﻧﻪاي از ﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫‪18‬‬
‫اﻋﻄﺎء ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻠﻮه دادن اﻫﺪاف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺴﻦ ﺳﺎزﮔﺎرا‬
‫ﻣﺤﺴﻦ ﺳﺎزﮔﺎرا ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﻴﻦ ﺳﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎزﮔﺎرا در داﻧﺸﮕﺎه آرﻳﺎﻣﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬
‫)ﺷﺮﻳﻒ ﻛﻨﻮﻧﻲ( در رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﺧﻮد را در اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي اﻳﻠﻴﻨﻮي در ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ اداﻣﻪ داد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1358‬ﻫﻨﮕﺎم ورود آﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬از ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرا از ﻫﻤﺮاﻫﺎن وي ﺑﻮد‪ .‬در ﻃﻲ دﻫﻪﻫﺎي‬
‫‪ 1360‬و ‪ ،1370‬ﺳﺎزﮔﺎرا در ﭘﺴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺼﻮﺻﻲ و دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻫﻤﮕﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺳﺎزﮔﺎرا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را آﺷﻜﺎرا ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺎزﮔﺎرا‬
‫ﻧﺎﻣﺰدي ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ‪ 1380‬اﻳﺮان اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ وي ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن رد ﺷﺪ‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 75‬روز زﻧﺪاﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪،1382‬‬
‫و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﻠﻨﻲ از درﺧﻮاﺳﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرا دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺪت‬
‫‪ 114‬روز در ﺑﻨﺪ ‪ 325‬اوﻳﻦ )ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اداره ﻣﻲﺷﺪ( ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﺎزﮔﺎرا‬
‫‪ 56‬روز را در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺳﭙﺮدن وﺛﻴﻘﻪ آزاد ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 11‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1382‬و ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرا اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺮك ﻛﺮدو ﺳﭙﺲ‬
‫از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرا ﭼﻨﺪ دوره را ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﺑﻮرس‬
‫از »ﺻﻨﺪوق ﻛﻤﻚ ﺑﻪ داﻧﺶﭘﮋوﻫﺎن ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺷﺪه« ]‪ [SRF‬در داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎي ﻳﻴﻞ و ﻫﺎروارد ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وي اﻛﻨﻮن ﺳﺎﻛﻦ واﺷﻨﮕﺘﻦ دي‪.‬ﺳﻲ‪ .‬ﺑﻮده و ﻣﺆﺳﺴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺧﻮد را اداره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪19‬‬
‫• ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﺮﻫﻢ زدن اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪،‬‬

‫‪ 16‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪] 1358 ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ‪ ،1358‬اﺻﻼح ‪ [1368‬ﻣﺎده ‪] 157‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‬
‫اﻳﺮان«[‪.‬‬
‫‪ 17‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.162‬‬
‫‪ 18‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ﺻﺺ‪182-190 .‬؛ ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ص‪.148 .‬‬
‫‪ 19‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﻳﺮان در ﻣﻮاد ‪ 498-512‬و ﻧﻴﺰ ‪ 610-611‬ﺟﺮاﺋﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزد‪» .‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ« )‪ (1379‬اﺻﻮل ‪-512‬‬
‫‪ ،610-611 ،498‬ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://hoghoogh.online.fr/article.php3?id_article=67‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 23 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ«[؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪) 498‬ﻛﻪ از دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺎ ﻓﺮد )ﻳﺎ اﻓﺮاد( دﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼل در اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪) 499‬ﻛﻪ از ﺳﻪ ﻣﺎه ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﮔﺮوه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در‬
‫اﺻﻞ ‪ 498‬را ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺨﺺ از اﻫﺪاف ﮔﺮوه ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﺎﺷﺪ((؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪) 500‬ﻛﻪ از ﺳﻪ ﻣﺎه ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ )و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮔﺮوه ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﺪ( در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد(‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪20‬‬
‫• ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺒﺮﭼﻴﻨﻲ‪ ،‬و ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن‪،‬‬
‫• اﻫﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي‪ 21،‬و‬
‫‪22‬‬
‫• ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﻋﺪم اﻃﺎﻋﺖ و ﻋﺼﻴﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران را ﻗﺎدر ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‬
‫را ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﺆﺛﺮي را در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺗﺠﻤﻊ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰاري اﻧﺠﻤﻦ‪ ،‬و آزادي ﺑﻴﺎن را ذﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻠﻲ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ و آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻀﻌﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎزات اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ از ﻳﻚ ﺗﺎ دوازده ﺳﺎل ﺣﺒﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮد ﻣﺘﻬﻢ »ﻣﺤﺎرب« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ‬
‫‪23‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺠﺎزات وي ﻣﺮگ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .2,2‬واﻛﻨﺶ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران و ﻇﻬﻮر ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان و دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ را ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن )ﻳﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ( واﺣﺪﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ 24.‬اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮران ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎري‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺪف ﻗﺮار دادن‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و رﺑﻮدن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﻬﺎ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان و‬
‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺄﺳﻴﺲ و اداره‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ‪ 25‬ﻛﻪ در آن اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي دراز ﻣﺪت‪ ،‬ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 20‬اﻳﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت اﻏﻠﺐ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎرﺟﻲ و ﻳﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ از ﺟﻤﻠﻪ رادﻳﻮ آزادي و ﺻﺪاي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬وارد‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 21‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻣﻘﺪس اﺳﻼم )ﻳﻌﻨﻲ دوازده اﻣﺎم‪ ،‬اﻧﺒﻴﺎء ﻋﻈﺎم و اﻗﻮام آﻧﻬﺎ‪ ،‬و ﻏﻴﺮه( را ﺟﺮم ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺮم ﺗﻮﻫﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﺳﺎب اﻟﻨﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات آن ﻣﺮگ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻓﺮد ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﻜﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪» .‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،19‬اﺻﻞ ‪ .513‬ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﻲ و ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﺎ دو ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.514‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ ﺷﺎﻏﻞ در ﺳﻤﺘﻬﺎي رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ )از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﻀﺎء ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ( را ﻧﻴﺰ ﺟﺮم ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪،‬‬
‫اﺻﻞ ‪.609‬‬
‫‪ 22‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻮل ‪ 504‬و ‪.512‬‬
‫‪ 23‬اﺻﻞ ‪ 183‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﺤﺎرب را اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و ﻫﺮاس و ﺳﻠﺐ آزادي و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮدم‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺒﺮد ﻣﺤﺎرب و ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻲاﻻرض ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﺻﻞ ‪ 187‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻫﺮ ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔﺮوه ﻛﻪ ﻃﺮح ﺑﺮاﻧﺪازي ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﺮﻳﺰد‬
‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﮔﺎﻫﻲ و اﺧﺘﻴﺎر اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺆﺛﺮ و ﻳﺎ وﺳﺎﻳﻞ و اﺳﺒﺎب ﻛﺎر و ﺳﻼح در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﻣﺤﺎرب و ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻲاﻻرض ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ .‬اﺻﻞ ‪ 190‬اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺟﺮم ﻣﺤﺎرب ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ذﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺠﺎزات اﺳﺖ‪ -1» :‬ﻗﺘﻞ‪-2 ،‬‬
‫آوﻳﺨﺘﻦ ﺑﻪ دار‪ -3 ،‬اول ﻗﻄﻊ دﺳﺖ راﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﭘﺎي ﭼﭗ‪ -4 ،‬ﻧﻔﻲ ﺑﻠﺪ«‪ .‬اﺻﻞ ‪ 195‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺣﺪ ﻣﺤﺎرب‪ ،‬ﻣﺼﻠﻮب ﻛﺮدن را ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎز‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫‪ 24‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪6 .‬؛ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ﺻﺺ‪.163-64 .‬‬
‫‪ 25‬اﻳﻦ ﮔﺰارش از ﻛﻠﻤﻪ »ﻣﺨﻔﻲ« ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي و ﺧﺎرج از‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ و ﻛﺸﻒ ﻧﺸﺪه اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺨﻮفﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻮرد اﻃﻼع ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﻧﺘﻴﺠﻪ وﺟﻮد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﻴﺮﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت در‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ و دوﻟﺘﻲ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻳﻌﻨﻲ ارﮔﺎن اﺻﻠﻲ اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛﻨﺘﺮل و‬
‫ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ 26.‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺗﻘﺪم داﺷﺘﻪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻪ در درﺟﻪ اول ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺎﻓﻮق ﺧﻮد ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد زﻳﺮ ﻧﻈﺮ دﻓﺘﺮ‬
‫رﻫﺒﺮي ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 27.‬در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﺠﻠﺲ اﻳﺮان ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬رؤﺳﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ 28،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫)ﻧﺎﺟﺎ(‪ 29،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ‪ 30،‬و ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ 31‬ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻣﻨﺼﻮب‬
‫‪32‬‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوهﻫﺎي وﻓﺎدار ﺑﻪ وي ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 26‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ﺻﺺ‪164-66 .‬؛ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.5-8 .‬‬
‫‪ 27‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان )ﻧﺎﺟﺎ( ‪ 1369‬ﻣﻮاد ‪ ، 5 ،4(7) ،4(4) ،2‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www.police.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=d851787c-8912-4fef-ac2c-dc9bca7f2b6b‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(2009‬‬
‫]از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎﺟﺎ«[ )ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي دﻓﺘﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﺟﺎ را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ(‪.‬‬
‫‪ 28‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮرات اﺳﺘﺨﺪاﻣﻲ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ‪ ،1370‬ﻣﺎده ‪ ،229‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان«‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ .1375‬در ﺳﺎل ‪ 1385‬رﻫﺒﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻲ رﺿﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲ ﺟﺪﻳﺪ واﺣﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﻨﺼﻮب و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ذواﻟﻘﺪر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﻠﻮﺑﺎل ﺳﻜﻮروﻳﺘﻲ دات ُارگ]‪ 12) ،[Global Security.Org‬ﻣﻪ ‪ ،(2006‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ‬
‫در ‪) http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/iran/2006/17-120506.htm‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 29‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎﺟﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،27‬ﻣﺎده ‪ .5‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﺟﺎ ﻃﻲ دوران رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رﺿﺎ ﻧﻘﺪي ﺑﻮد‪» .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪12‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ دﻫﻢ«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪،‬‬
‫‪ ،1384/2/28‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://news.gooya.com/politics/archives/029037.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ .(2009‬اﻛﺜﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺎﺟﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اداره اﻣﺎﻛﻦ )ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دوره رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺷﺪﻳﺪاً درﮔﻴﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮي و‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد( اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻇﻬﺎرات ﺷﻬﻮد و ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻣﺎﻛﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﻳﻮﻧﺴﻲ ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﮔﺮدﻳﺪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﻪ اﻣﺎﻛﻦ ﺗﻜﻴﻪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪ ،.‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪12‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺑﻮذري‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ )‪ 29‬ژوﺋﻴﻪ ‪ ،(2008‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪] 8‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮذري«[‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ در ‪ 29‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1387‬ﺑﺎ ﺑﻮذري ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪاي از اﻇﻬﺎرات وي در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،4‬‬
‫ﺻﺺ‪.19-20 .‬‬
‫‪ 30‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ‪ ،1366‬ﻣﺎده ‪ ،16‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در»ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان«‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫‪ .1375‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ ﻣﻬﺪي ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ دﻳﺎﻧﺘﻔﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ او ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪ ،.‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ‬
‫‪12‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ را ﻣﻨﺼﻮب ﻛﺮدﻧﺪ«‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان‪ ،1380/8/29 ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.iran-newspaper.com/1380/800829/html/politic.htm‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 31‬ﻣﺎﻫﺎن ﻋﺎﺑﺪﻳﻦ‪» ،‬دﺷﻤﻦ داﺧﻠﻲ در ﻛﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﺮان«‪ ،‬اﻳﮋﻳﺎ ﺗﺎﻳﻤﺰ ]‪ 8 ،[Mahan Abedin, Iran’s Lurking Enemy Within, ASIA TIMES‬ژوﺋﻦ‬
‫‪ ،2006‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://atimes.com/atimes/Middle-East/HF088AK03.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 5 :‬ﻣﺎرس ‪ .(2009‬رﺋﻴﺲ ﺑﺪﻧﺎم ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻟﻴﺎس ﻣﺤﻤﻮدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً اﺻﻐﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ او ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪ ،.‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ .12‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »رﺋﻴﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ«‪ ،‬ﻛﻴﻬﺎن‪ ،1384/11/25 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1002747‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ .(2009‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ دو واﺣﺪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮه در ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 1380‬ﻛﻤﻴﺘﻪ وﻳﮋه ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي و ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺧﻂ ﻣﺸﻲﻫﺎ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪ .278 .‬در ﺳﺎل ‪ 1383‬آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‬

‫‪10‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﺰارﺷﻬﺎ و ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺗﺎﺑﻌﻪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده و ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و اﺻﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻫﺪف ﻗﺮار دادن‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺳﻴﺎﺳﻲ رژﻳﻢ‬
‫را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ 33.‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎﻛﺴﺎزﻳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﭘﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ درﺑﺎره ﻛﺎرﻫﺎي داﺧﻠﻲ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮاي درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت آﻏﺎز‬
‫‪34‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺄﻣﻮران اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎري ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻳﺮان را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬب ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‬
‫‪35‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺎﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت در اﻳﺮان و ﭘﺎﻛﺴﺎزﻳﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ دو ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ– ﻳﻚ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ و وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻳﻮﻧﺴﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﺪ و ﺷﺎﺧﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان ﺧﺎﻣﻨﻪاي و رؤﺳﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﻌﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﺷﺮح داده ﺷﺪ‪ ،‬اداره ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ 36.‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺗﺪاﺧﻞ ﻋﻮاﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﻛﻠﻲ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً از ﻃﺮف ﺳﺮان اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪37‬‬
‫آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ واﺣﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺘﺎد ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻧﻴﺰ ﺻﺎدر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺤﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪارس‪ ،‬ﺳﻤﻴﻨﺎرﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻨﻜﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد‪» .‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫در‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪،1383/8/17‬‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻲ‪.‬ﺑﻲ‪.‬ﺳﻲ‪.‬‬ ‫اﻳﺮان«‪،‬‬ ‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‬ ‫ﻗﻮه‬ ‫در‬
‫‪) http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2004/11/041107_a_iran_judiciary.shtml‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 32‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ص‪165 .‬؛ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪ .164 .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ‪ ،‬دﻓﺘﺮ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان‪ ،‬واﺣﺪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺧﻮد را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي‪ -‬ﻛﻪ در آن زﻣﺎن ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ اﺻﻐﺮ ﺣﺠﺎزي اداره ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪،.‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.12‬‬
‫‪ 33‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/19 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ )ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ( در‬
‫‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(2009‬؛ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪ ،.‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪12‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.4-5‬‬
‫‪ 34‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪164 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮذري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،29‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.8‬‬
‫‪ 35‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﻟﻒ‪ ،.‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪12‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪4‬؛ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ‬
‫اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/19 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 36‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪163 .‬؛ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪ .5-8 .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 26‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،(2009‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪] 22‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ‬
‫رﻓﻴﻊزاده«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪ 22‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1387‬ﺑﺎ ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺨﻪاي از اﻇﻬﺎرات وي در آرﺷﻴﻮ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ .3-4‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﺷﺎﺧﻪاي در ﻋﻤﻞ ﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﻮاﻫﺪي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺟﻤﻊآوري ﮔﺮدﻳﺪه ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت در ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 37‬ﻃﺒﻖ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻌﻀﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪاي ﺳﺮي از رؤﺳﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺴﺎزي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد‬
‫را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دو ﺗﺎ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت رﺳﺎﻧﻪاي ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان و روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن‪ .‬رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺣﻜﻮﻣﺖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺪﺷﻪدار ﻧﻤﻮدن ﺣﺴﻦ ﺷﻬﺮت و ﭘﺨﺶ ﺳﺮاﺳﺮي اﻋﺘﺮاﻓﺎت آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻠﻴﺪي اﻳﻔﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪5-6‬؛ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/19 ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬

‫‪11‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﺎﻣﺘﻤﺮﻛﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران و ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻗﺎدر ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ و در ﻛﻤﺎل ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﻣﻮاﻧﻊ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان و ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺪم ﺗﻤﺮﻛﺰ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﺪرﺗﻬﺎ از‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮازن ﻗﺪرت ﻧﻴﺎﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻗﺪرت را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در‬
‫دﺳﺘﺎن رﻫﺒﺮ اﻳﺮان و اﻓﺮاد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه او در ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران‬
‫‪38‬‬
‫در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ‬

‫ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺮوﺣ ًﺎ‬
‫درﺑﺎره ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ و ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺎن ﻛﻤﻴﺘﻪ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ دﻓﺎع از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺮدﺑﻴﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ »ﺟﺎﻣﻌﻪ« را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫زارعزاده ‪ 12‬ﺑﺎر در اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت رژﻳﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬او در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اداره‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬و ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء زﻧﺪاﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫وي در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك اﻳﺮان ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻌﺎل ﻣﺎﻧﺪه و ﻫﻨﻮز اﺧﺒﺎر‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ و ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﻳﺮان را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﻳﺰه ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و آزادي ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﻳﺰه ﻫﻠﻤﻦ‪ /‬ﻫﻤﺖ دﻳﺪهﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1385‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زارعزاده اﻛﻨﻮن ﺳﺎﻛﻦ واﺷﻨﮕﺘﻦ دي‪.‬ﺳﻲ‪ .‬اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﺨﺶ ﻓﺎرﺳﻲ ﺻﺪاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻤﻜﺎري‬
‫دارد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺰارش از ﻋﺒﺎرت »ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي« ﺑﺮاي رﺟﻮع ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﺎص اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺒﻜﻪاي از ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﻲ و واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﻔﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﻋﻠﻴﻪ اﻓﺮاد ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺳﺮﻛﻮب ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫و ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ ﻧﺎم »ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي« را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻛﺜﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫و اﻣﻨﻴﺘﻲ در ﻟﺒﺎس ﻓﺮم ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ از ﻛﻤﻚ و ﺣﻤﺎﻳﺖ دﻳﮕﺮ ارﮔﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﻲ‬
‫وﻓﺎدار ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران ﻫﻤﭽﻮن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ دوﻟﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻴﻬﺎن و اﻋﻀﺎء اﺻﻠﻲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ‬
‫‪39‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 38‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.5-8 .‬‬

‫‪ 39‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ .7‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﻧﻘﺶ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن و ﺳﺮدﺑﻴﺮ آن ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/22 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028643.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬

‫‪12‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﻴﺸﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻜﺬﻳﺐ و اﻧﻜﺎر ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره وﺟﻮد‬
‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي درون ارﮔﺎﻧﻬﺎي ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ 40.‬درﺑﺎره ﺷﻜﻞ و ﻫﻮﻳﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ اﺳﻨﺎد‬
‫رﺳﻤﻲ اﻧﺪﻛﻲ در دﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻗﻴﻖ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪ درﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪاﻧﺪ دﺷﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻮدﺳﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺧﺎرج از ﺣﻮزه اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ دوﻟﺘﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .2,3‬ﺗﻼﺷﻬﺎي دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1376‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد‪ 41.‬اﻳﻦ ﻫﻴﺌﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎﻳﻲ از اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ 42.‬ﻫﻴﺌﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه اﻋﻀﺎء‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺮﺳﺘﺎد و از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ درﺑﺎره اﻳﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻛﺘﺒﺎً ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ 43.‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‬
‫ﻋﻤﻼً ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻧﻜﺮده ودر ﭘﺎﺳﺦ اﺧﺘﻴﺎرات ﻛﻤﻴﺘﻪ را ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار داد‪ 44.‬ﺧﺎﺗﻤﻲ‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻧﻤﻮده و ﻣﺠﺪداً ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮد ﺗﺎ درﺑﺎره اﺗﻬﺎﻣﺎت وارده ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﻮد‬
‫‪45‬‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ روﺑﺮو ﺷﺪ‪.‬‬

‫آﻳﺖ اﷲ در‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت وﻗﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﻛﺎﻓﻲ اراﺋﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﻋﻮض‪ ،‬وي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺸﻢ اﺑﺮاز داﺷﺖ »ﺿﻤﻨﺎً ﺷﻴﻮه ﻃﺮح ﺳﺆاﻻت ﻣﻄﺮوﺣﻪ‬
‫]ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪ[ ‪ ...‬آﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﺻﺮف ﮔﺰارش ﻳﻚ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺐ ﺷﺪ«‪ 46.‬ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ و در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮرد‬

‫‪» 40‬ﮔﺰارش اﻳﺮان«‪ ،‬رادﻳﻮ اروﭘﺎي آزاد‪/‬رادﻳﻮ آزادي‪ 16 ،[Iran Report, RADIO FREE EUROPE/RADIO LIBERTY] ،‬ژوﺋﻴﻪ ‪ ،2001‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/iran/2001/26-160701.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 5 :‬ﻣﺎرس ‪.(2009‬‬
‫‪41‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ دﻳﺪهﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪» ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪ :‬ﺳﺮﻛﻮب ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺴﺘﻘﻞ« ] ‪HUMAN RIGHTS WATCH,‬‬
‫‪ [YOU CAN DETAIN ANYONE FOR ANYTHING: IRAN’S BROADENING CLAMPDOWN ON INDEPENDENT ACTIVISM‬ص‪] (2008) 21 .‬از اﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«[‪.‬‬
‫‪ 42‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪.164 .‬‬
‫‪ 43‬ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﻳﺰدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 25‬دي ‪ ،(1376‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻬﺮﭘﻮر‪،‬‬
‫»وﻇﻴﻔﻪ دﺷﻮار ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ« ص‪) (1383) 293 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(؛ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت‬
‫ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ در‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي‪ ،‬وزﻳﺮ ﻛﺸﻮر )‪ 15‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،(1377‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪ .‬ﺻﺺ‪) 308-09 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 44‬ﻧﺎﻣﻪ آﻳﺖاﷲ ﻳﺰدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر )‪ 18‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،(1376‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،43‬ص‪.‬‬
‫‪) 294‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 45‬ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﻳﺰدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 2‬آذر ‪ ،(1376‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﻣﻬﺮﭘﻮر«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،43‬‬
‫ﺻﺺ‪) 291-292 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(؛ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﻳﺰدي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‬
‫)‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ ،(1376‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،43‬ﺻﺺ‪) 297-298 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 46‬ﻧﺎﻣﻪ در‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬در ﺟﻮاب ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ )‪ 24‬آﺑﺎن ‪ ،(1377‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در‬
‫ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،43‬ص‪) 310 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت در‬

‫‪13‬‬
‫اﺗﻬﺎم ﺧﺎص درﺑﺎره ﺑﺪرﻓﺘﺎري و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻧﺠﻒآﺑﺎدي ﺑﻪ راﺣﺘﻲ و ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﻔﺖ‬
‫»]ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ[ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﭘﺎرهاي از اﺗﻬﺎﻣﺎت وارده‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺎرز ﺷﺪن ﺗﺨﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ‪،‬‬
‫‪47‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺎﻣﺒﺮده ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﻀﺎﻳﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ‪ ...‬ﭘﺲ از دو ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺎ اﺧﺬ وﺛﻴﻘﻪ آزاد ﮔﺮدﻳﺪ«‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1380‬اﻋﻀﺎء ﻣﺠﻠﺲ اﻳﺮان ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺪاري زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 48.‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ﻧﻮد ﻣﺘﺸﻜﻞ از اﻋﻀﺎء ﻣﺠﻠﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﺟﺎزه رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻃﺮح ﺷﺪه ﻋﻠﻴﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻪ ﺷﺎﺧﻪ دوﻟﺖ را دارد‪ 49،‬درﺑﺎره اﻳﻦ‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ 50.‬ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻓﺮدي اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﺑﻮد‪ ،‬رﻳﺎﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ 51.‬ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺑﺎره وﺟﻮد ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران‬
‫را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬او در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در زﻧﺪان ﻣﺨﻮف اوﻳﻦ در ﺗﻬﺮان ﻣﺤﺒﻮس اﺳﺖ‪ 52.‬در ﻳﻚ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1381‬ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﺣﻮزه ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ﻧﻮد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪارد‪ .‬وي ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ﺑﻌﻀﺎً ﻣﺨﻔﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﻧﻤﻲﺷﺪ و ﮔﺎﻫﻲ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻣﻲآورد؛ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﻮاردي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﻣﺪﺗﻬﺎ از آﻧﻬﺎ اﻃﻼﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺘﻮﻟﻲ واﺣﺪي در اﻳﻦ ﻣﻮرد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻧﻈﺎرت و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ و زﻧﺪاﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫‪53‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ داراي ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ در‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت )‪ 23‬آذر ‪ ،(1377‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،43‬ص‪) 312 .‬ﻛﻪ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻌﻘﻮل داده ﺷﻮد( )ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 47‬ﻧﺎﻣﻪ در‪‬ي ﻧﺠﻒآﺑﺎدي‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ )‪ 18‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،(1377‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در ﻣﻬﺮﭘﻮر‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،43‬ص‪) 313 .‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪» 48‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.21 .‬‬
‫‪ 49‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪ .90‬اﮔﺮﭼﻪ اﺻﻞ ‪ 90‬ﺻﻼﺣﻴﺖ رﺳﻴﺪﮔﻲ و ﮔﺰارش ﺷﻜﺎﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ دوﻟﺖ ﻃﺮح ﺷﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺻﻼﺣﻴﺖ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ دﻓﺘﺮ رﻫﺒﺮي اﻗﺎﻣﻪ ﮔﺮدﻳﺪه را ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ دﻳﺪه ﺑﺎن‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪» ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن‪ :‬ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ در اﻳﺮان« ﺻﺺ‪] (2004) 60-62 .‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ » :‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در‬
‫ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«[‪.‬‬
‫‪ 50‬اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻗﺪرت اﺟﺮاﻳﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﻌﻲ داﺷﺘﻨﺪ از روش ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش ﻋﻠﻨﻲ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺧﻮد را در ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻃﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ در ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد از ﺗﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪه ﺑﻮد ﺳﻮد ﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض اﻧﺘﻘﺎﻣﺠﻮﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪» .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.60 .‬‬
‫‪ 51‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.64 .‬‬
‫‪ 52‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪ .21-22 .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎد از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در دوران اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬ﺧﺸﻢ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ ﺧﺮداد ‪ ،1385‬ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺷﺮﻛﺖ در ﻳﻚ راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ در ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن در‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و زﻧﺪاﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.64 .‬‬
‫‪» 53‬اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1381/7/27 ،‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪،‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬

‫‪14‬‬
‫ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ ﺗﻌﺪادي از اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در اﻳﻦ ﮔﺰارش آﻧﻬﺎ را ﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬و اﻣﺎﻛﻦ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮد‪ 54.‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ﻧﻮد و ﻣﻮج‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﺎت اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫ﺗﻬﺮان و ﺣﻮﻣﻪ رو ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ رﻓﺖ‪ 55.‬ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ‬
‫‪56‬‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ﻧﻮد ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان اوﻳﻦ دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ 57.‬اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ادارات ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﺟﺎ و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي اﻟﻒ‪ .‬و‬
‫ب‪ .‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ 58.‬اﻳﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ از ﻣﺠﺎزات ﻛﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻄﻮح ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫درون ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮد در اوﻳﻦ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﺮاي ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ روز در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮرد آزار و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬اﻳﻦ ارﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪،‬‬
‫‪59‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬و دادﺳﺘﺎن ﻛﻞ ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ اﺟﺎزه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻤﺎن ﻣﻲرود در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎ درﺑﺎره دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1383‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻗﻀﺎت‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﺎن و ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﻧﻮﺷﺖ‪ 60.‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺣﻤﺎﻳﺘﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان و آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ اﺳﺘﻔﺎده از زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ دوﻟﺘﻲ را ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 61.‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‬

‫‪ 54‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪» 55‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.14 .‬‬
‫‪» 56‬اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ، 1381/7/27 ،‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬
‫‪» 57‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪ .21 .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل از آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ زﻧﺪان ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 58‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪36‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪12‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 24‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪] (2008‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪ 3‬آﺑﺎن ‪ 1387‬ﺑﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ از ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه ﻣﺬﻛﻮر در آرﺷﻴﻮ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ﺻﺺ‪.18-23 .‬‬
‫‪ 59‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 29‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ ،(2008‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎري ‪4-6‬‬
‫]از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪ 27‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1386‬و ‪ 5‬ﻣﻬﺮ ‪ 1387‬ﺑﺎ اﻓﺸﺎري ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪاي از اﻇﻬﺎرات وي در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ‬
‫درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1381/7/27 ،‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬
‫‪ 60‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.16 .‬‬
‫‪ 61‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻋﺎﺑﺪﻳﺎن‪» ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬آﻗﺎ!«‪ ،‬اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن ] ‪17 ،[Nooredin Abedian, It’s All About You, Sir!, IRAN-VA-JAHAN‬‬
‫ﻣﻪ ‪ ،2004‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://iranvajahan.net/cgi-bin/news.pl?l=en&y=2004&m=05&d=17&a=5‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 11 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(2009‬؛‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.16 .‬‬

‫‪15‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪي ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻻزماﻟﺮﻋﺎﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ را ﺑﺮ‬
‫‪63‬‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ 62.‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ در ‪ 16‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1383‬رﺳﻤﺎً ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ در آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎل رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻗﺎﻧﻮن اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬
‫آزادﻳﻬﺎي ﻣﺸﺮوع و ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي« )ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي( ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ 64.‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪65‬‬
‫ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ اوﻟﻴﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻋﻤﻮﻣﻲ رﺳﻤﻲ درﺑﺎره اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻜﻨﺠﻪ در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎﺣﻬﺎي وﻓﺎدار ﺑﻪ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻗﺪرت درون ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﺰارﺷﻲ ﻣﺸﺮوح ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻳﺖآﷲ ﺷﺎﻫﺮودي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ ﻋﻠﻴﺰاده‪،‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان و ﺑﺎزرس ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ دﻋﺎوي ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي اداﻣﻪ دارد‪ 66.‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ ،1384‬ﺑﺎزرس ﻣﺰﺑﻮر ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 143‬ﺷﻜﺎﻳﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ 67.‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﮔﺰارش ﻋﻠﻴﺰاده ﺑﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺨﻮف ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻜﺎن دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫وزارت دﻓﺎع‪ ،‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬و دﻓﺘﺮ دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ 7‬اداره ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ 68.‬اﻳﻦ ﮔﺰارش‬
‫ﺗﻌﺪاد دﻗﻴﻖ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺎزداﺷﺖ درون ﺗﻬﺮان و اﻃﺮاف آن را ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﻧﻮن‬
‫‪69‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺎزرس ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ارﮔﺎﻧﻬﺎي‬
‫دوﻟﺘﻲ و ﻣﺠﺎزات اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺰاده از ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد‬

‫‪ 62‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.16 .‬‬

‫‪ 63‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺣﺘﺮام ﺑﻪ آزادﻳﻬﺎي ﻣﺸﺮوع و ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي )‪ ،(1383‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://dadkhahi.blogsky.com/?PostId=218‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 23 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي«[‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻮاردي از ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫در اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﻘﻮق ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر و ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮوﻧﺪان‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 64‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.16 .‬‬
‫‪65‬‬
‫ﻫﻤﺎن؛ ﻧﺎزﻳﻼ ﻓﺘﺤﻲ‪» ،‬ﺗﻨﺪروﻫﺎ در اﻳﺮان از ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«‪ ،‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺗﺎﻳﻤﺰ ] ‪Nazila Fathi, Hardliner in Iran Back Torture‬‬
‫در‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪،2004‬‬ ‫ﻣﻪ‬ ‫‪9‬‬ ‫‪،[Ban,‬‬ ‫‪NEW‬‬ ‫‪YORK‬‬ ‫‪TIMES‬‬
‫‪) http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=980CEEDB153CF93AA35756C0A9629C8B63‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 1 :‬ﻣﺎرس ‪(2009‬؛ ﻧﻴﺮ‬
‫ﺑﻮﻣﺰ و رﺿﺎ ﺑﻠﻮرﭼﻲ‪» ،‬آواز ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ در اﻳﺮان«‪ ،‬ﻧﺸﻨﺎل اﻳﻨﺘﺮﺳﺖ ] ‪Nir Boms and Reza Bolorchi, Iran’s Summer Song of Dissent,‬‬
‫در‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪،2004‬‬ ‫ژوﺋﻦ‬ ‫‪9‬‬ ‫‪،[THE‬‬ ‫‪NAT’L‬‬ ‫‪INTEREST‬‬
‫‪) http://www.inthenationalinterest.com/Articles/Vol3Issue23/Vol3Issue23Boms.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 1 :‬ﻣﺎرس ‪.(2009‬‬
‫‪ 66‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪ 19 .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.55‬‬
‫‪ 67‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪63‬؛ »ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.19 .‬‬
‫‪68‬‬
‫»ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي در زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ ] ‪Violations of Civil Rights in Security and‬‬
‫‪ 23 ،[Intelligence Prisons and Detention Centers in Tehran, ISNA‬ژوﺋﻴﻪ ‪ ،2005‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪www.iranrights.org/english/document-‬‬
‫‪) 287.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 11 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﮔﺰارش ﻋﻠﻴﺰاده«[‪ .‬ﻫﻴﺌﺖ ﺑﺎزرﺳﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺻﻞ ‪ 15‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬دادﮔﺎه ﺗﺄدﻳﺒﻲ ﻗﻀﺎت‪ ،‬دادﺳﺘﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ دادﺳﺘﺎن ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺎزرس ﻛﻞ ﻛﺸﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬و ﻳﻚ ﻣﻌﺎون دادﺳﺘﺎن دﻳﻮاﻧﻌﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ﻣﺎده ‪ .15‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﻬﺮان‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺑﺎره ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي را ﺑﻪ ﺷﻌﺒﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻗﻀﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ واﮔﺬار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﺰارش ﻋﻠﻴﺰاده‪.‬‬
‫‪ 69‬ﮔﺰارش ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.68‬‬

‫‪16‬‬
‫ﺳﺘﻴﺰهﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ ﻓﺮاوان ﻧﻤﻮده و اﻇﻬﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﻀﺎت ﻧﺒﺎﻳﺪ آﻟﺖ دﺳﺖ‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ 70.‬ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻪ در ﮔﺰارش ﻓﻮق ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ از‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت دراز ﻣﺪت‪ ،‬اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ و ﺷﻨﻮد ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻋﺪم‬
‫‪71‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي دراز ﻣﺪت و اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ و وﺑﻼگﻧﻮﻳﺲ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ رﻳﺎﺿﻴﺎت از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،1372‬رﻓﻴﻊزاده زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮد را ﺑﺎ »اﻳﺮان ﺟﻮان« ﻛﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ اي‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺴﻞ ﺟﻮان اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬آﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ ،1379‬وي ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش‬
‫ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻧﻴﻤﺎ ﺗﻤﺪن‪ ،‬درﺑﺎره ﺗﺮورﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ در‬
‫اﻳﺮان ﻛﺘﺎﺑﻲ را ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآورد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬وي درﺑﺎره ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ ،1370‬ﺳﻪ ﻛﺘﺎب ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺘﺎب در‬
‫اﻳﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ اﻣﺎ ﭼﺎپ دو ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬رﻓﻴﻊزاده ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮاي »ﮔﻮﻳﺎ‬
‫ﻧﻴﻮز« و »اﻣﺮوز« ﻛﻪ دو ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻌﺮوف اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ‪ 17‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1383‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺮاي ‪73‬‬
‫روز در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻲ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اداره ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬او ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻠﺴﻪ اﻋﺘﺮاف ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ در آن ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺧﻮد در ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮد‪ .‬رﻓﻴﻊزاده در اواﺧﺮ ‪ 1383‬از اﻳﺮان‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺖ و ﺳﺎﻛﻦ ﻛﺎﻧﺎدا ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ آرزوﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي ﺧﺎﺗﻤﻲ و ﺷﺎﻫﺮودي ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1380‬ﺗﺎ ‪1383‬‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ ،1380‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ‬
‫وﻳﮋهاي را ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي در رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﻲ و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎد از ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ‪ ،1381‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺨﻮﻓﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ‬
‫ﮔﺰارش ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪه دﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ،1383‬ﺷﺎﻫﺮودي ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺳﺮوﻳﺲ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ درون ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺳﺘﺎد ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« را ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن ﺟﻤﻊآوري‬
‫‪72‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره ﻣﻨﻜﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 70‬ﻫﻤﺎن‪») .‬ﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ در اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﻴﻦﻣﺎن دﭼﺎر ﻣﺼﻠﺤﺖاﻧﺪﻳﺸﻲ ﺑﺸﻮﻳﻢ«‪(.‬‬

‫‪ 71‬ﻫﻤﺎن‪ .‬ﻋﻠﻴﺰاده ﺗﺄﻛﻴﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن در ﻣﺤﻠﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬ﻫﺮ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 12‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪» 72‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪ در ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻳﺮان«‪ ،‬ﺑﻲ‪.‬ﺑﻲ‪.‬ﺳﻲ‪ .‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،1383/8/17 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) ،http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2004/11/041107_a_iran_judiciary.shtml‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﮕﻴﺮي‬ ‫‪.3‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﻴﺶ از ﺑﺎزداﺷﺖ اﻓﺮاد ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ در‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺧﺎرج از ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﭘﻴﺶ از‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از اﻧﺘﺨﺎب آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺪفﮔﻴﺮي و ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺎ زﻳﺮﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ و ﻧﻈﺎرت ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫روزﻣﺮه آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺮ اﺳﺎس اﻇﻬﺎرات ﺷﻬﻮد و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺛﺎﻧﻮي‪ ،‬ﺷﺮﺣﻲ از وﻗﺎﻳﻊ‬
‫را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ارﺗﻜﺎب اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻧﻘﺾ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬

‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ آﻧﻬﺎ—اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮي ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ دﺳﺘﻜﺎري ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎﻳﻲ ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻣﻨﻴﺘﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﺟﺎ و وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ )ﻳﺎ واﺑﺴﺘﻪ( ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .3,1‬اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي‪ ،‬و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬

‫‪ .3,1,1‬ﺣﻘﺎﻳﻖ‬

‫درﺑﺎره ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب اﻓﺮاد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬اﺳﻨﺎد اﻧﺪﻛﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان و ﺷﻬﻮدي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي داراي ﻫﻴﺌﺘﻬﺎي‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﮕﻴﺮي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎر اﻳﻦ ﺷﺒﻜﻪ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ 73.‬ﻣﺮوري ﺑﺮ وﺿﻌﻴﺖ اﻓﺮاد ﻫﺪف‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺣﺮﻓﻪاي‪،‬‬
‫ﻣﺤﻞ )ﻳﺎ ﻣﺤﻠﻬﺎي( ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺟﺰﻳﻴﺎت زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻓﻌﺎﻻﻧﻲ را‬
‫ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ آرﻣﺎﻧﻬﺎي دﻣﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺗﻼش ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي ﻓﻌﺎﻻن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮوف اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬﺎﻳﻲ را اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده و اﻓﺮادي را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻄﺮي ﺟﺪي‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ از ﺟﺎﻧﺐ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫‪ 73‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪22‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪5-6‬؛ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »درﺑﺎره‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ ،1384/2/19 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬

‫‪18‬‬
‫آورﻧﺪ‪ 74.‬ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي و ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﺎن ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ رﺳﺎﻧﻪاي ﻧﺎﻣﺘﻤﺮﻛﺰ )از ﺟﻤﻠﻪ وﺑﻼﮔﺴﺘﺎن( دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺒﺐ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ در ﺳﺎل ‪ 1383‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‬
‫»ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻴﺌﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ درﺑﺎره ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي و ﻧﻘﺶ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ آن ﭘﺮوﻧﺪه در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد «‪ 75.‬رﻓﻴﻊ‬
‫زاده ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﺑﺎره دﺳﺘﻜﺎري اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮوﻧﺪهﺳﺎزي ﻋﻠﻴﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺑﺮاز ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ »ﻣﺎ ﺗﻮ را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﺗﻮ اﺗﻬﺎم اﻣﻨﻴﺘﻲ داري‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻮدت ﻳﻚ ﻛﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮدت اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ در ﺳﻨﺎرﻳﻮ آﻣﺪه ﺑﮕﻮﻳﻲ و آن ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب را ﺑﺎزي ﻛﻨﻲ‪ ،‬آزاد ﻣﻲﺷﻮي‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻲﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻲﭘﻮﺳﻲ«‪ .‬ﺻﺮاﺣﺘﺎً و‬
‫ﺑﻲﭘﺮده و ﺑﻲﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ »ﻣﺎ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮ را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻛﺎريات ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ«‪ .‬ﺑﻌﺪ دﻻﻳﻞ وﻳﮋهاي راﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻮر ﻣﻲآﻣﺪم ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫‪76‬‬
‫ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻦ‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﮕﻴﺮي اﻓﺮاد ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﺎﻣﻊ و ﻛﺎﻣﻠﻲ درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻓﺮاد‪،‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي روزﻣﺮه و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻏﻠﺐ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻓﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و‬
‫ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ ارﺳﺎﻟﻲ و درﻳﺎﻓﺘﻲ وي در ﻃﻮل ﻣﺎﻫﻬﺎي ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻧﻬﺎﻳﻲ او را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ 77.‬ﺷﻮاﻫﺪ‬

‫‪ 74‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻛﻪ ﺷﻬﺮدارﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬اﻋﻀﺎء ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ‪ ،‬و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﻬﺎ و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران را ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »درﺑﺎره ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪،‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اول«‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﻮز‪ 19 ،‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،1384‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ‪) http://mag.gooya.com/politics/archives/028463.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 18 :‬ﻓﻮرﻳﻪ‬
‫‪ .(2009‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪13-16‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي‬
‫‪.14-19‬‬
‫‪ 75‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ .22‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﻋﻤﻠﻴﺎت رژﻳﻢ ﻋﻠﻴﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮام‬
‫رﻓﻴﻊزاده‪» ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ :‬ﻣﺘﻦ دﻓﺎﻋﻴﻪ ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده؛ ﺟﺰﺋﻴﺎت از ﭘﺸﺖ ﭘﺮده وﺑﻼگﻧﻮﻳﺴﺎن«‪ 9 ،‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،2009‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://news.g00ya.com/politics/archives/2009/02/083621.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 15 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 76‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.14‬‬
‫‪ 77‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »اﻳﺮان رﻳﭙﻮرت«‪ ،‬رادﻳﻮ اروﭘﺎي آزاد‪/‬رادﻳﻮ آزادي ]‪ 16 ،[Iran Report, RADIO FREE EUROPE/RADIO LIBERTY‬ژوﺋﻴﻪ ‪ ،2001‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/iran/2001/26-160701.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 5 :‬ﻣﺎرس ‪) (2009‬ﻛﻪ درﺑﺎره‬
‫اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﺧﻄﻮط ﺗﻠﻔﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ(؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪) 6‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ را اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ(؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 26‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،(2009‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪] 10-11‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ‬
‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ«[ )ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﺎً ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ را اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ(‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪2‬‬
‫ﻣﻬﺮ ‪ 1387‬ﺑﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺨﻪاي از اﻇﻬﺎرات وي در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ‬
‫زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪) 8‬ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ وي ﻣﺸﻜﻮك ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﻠﻔﻨﻲ او ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻛﻮروش‬
‫ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 28‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،(2008‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪) 25‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ ﻫﺎ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎي وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ داﺧﻞ ﮔﺮوه داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ وي ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ( ]از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ«[‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد‬

‫‪19‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎ ﺑﺮاي اﻋﻼم ﺟﺮم رﺳﻤﻲ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺮد آﻏﺎز ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﺎﺳﺎً‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬﺎي ﺗﺠﺴﺴﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺪف آﻧﻬﺎ ﺗﻬﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت رﺳﻮاﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ ﺷﺮمآوري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺘﻮان از آن ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادن اﻓﺮاد در ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‬

‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري ﻣﺴﺘﻘﻠﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎره ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﺑﻪ وﻳﮋه وﻗﺎﻳﻊ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اردﺑﻴﻞ و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﺮﻗﻲ ﮔﺰارﺷﻬﺎي‬
‫ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1373‬و ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﮔﺰارﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از وﺟﻮد‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ اداره ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در اﻃﺮاف‬
‫ﺗﻬﺮان ﺧﺒﺮ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ و ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﻮرد ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ ﻣﺮدان ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺧﺮداد ‪ ،1382‬وي دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه‬
‫و ‪ 28‬روز را در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬او ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﭘﻠﻴﺲ و‬
‫ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻃﻲ دوران ﺣﺒﺲ در زﻧﺪان از ﺗﻮﺟﻬﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﺤﺮوم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در دي‬
‫ﻣﺎه ‪ ،1382‬وي ﻣﺠﺪداً دﺳﺘﮕﻴﺮ و ‪ 74‬روز را در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي و ‪ 16‬ﻣﺎه را در زﻧﺪان ﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻫﺪاﻳﺖ در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1386‬از ﻃﺮف دﻳﺪه ﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫اﺧﺬ ﺟﺎﻳﺰه ﻫﻠﻤﻦ‪ /‬ﻫﻤﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق زﻧﺎن و ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1380‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي درﺑﺎره رواﺑﻂ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ وي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ از وي‬
‫ﺳﺆاﻻﺗﻲ درﺑﺎره وﻗﺎﻳﻊ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﮕﻴﺮي وي ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل از او‬
‫ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا در ﻓﻼن روز ﺑﺎ ﻓﻼن ﺷﺨﺺ دﻳﺪار ﻛﺮده ﻳﺎ ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﺗﻠﻔﻨﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ وي را ﻫﺪف ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺿﻌﻔﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ او‬
‫‪78‬‬
‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺗﻜﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮاد ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺗﻬﺮان و ﺣﻮﻣﻪ آن ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﺧﺮداد ‪ 1382‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬

‫ﺗﻤﺎم ﺻﻮرت ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻣﻦ را زﻳﺮ و رو ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ روز در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪي را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬در ﺣﻴﺮت ﻓﺮو رﻓﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ »ﺷﻤﺎ از‬

‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در ‪ 5‬آﺑﺎن ‪ 1387‬ﺑﺎ ﺻﺤﺘﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺨﻪاي از اﻇﻬﺎرات وي در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 78‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.11‬‬

‫‪20‬‬
 ‫اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 50,000‬ﺗﻮﻣﺎن درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻴﺪ«‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﻮل را از ﻫﻤﺴﺮ داﻳﻲام ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪي ﻧﺎم‬
‫داﺷﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ داﻳﻲ ﻣﻦ اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻦ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ »ﻣﺤﻤﺪي ﻫﻤﺴﺮ داﻳﻲ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن راﺑﻄﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ دارم و ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﭘﻮل‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮده و ﻫﻴﭻ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«‪ .‬اﻣﺎ ﮔﻮش آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪79‬‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺑﺪﻫﻜﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪ .3,1,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در اﻧﺘﺨﺎب و ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮوﻧﺪهﺳﺎزي ﺟﻨﺎﻳﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻫﻢ اﺻﻞ ‪ 37‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻢ ﻣﺎده )‪ 14(2‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ )‪ 80(ICCPR‬ﻛﻪ ﻓﺮض ﺑﺮ ﺑﻴﮕﻨﺎﻫﻲ اﻓﺮاد را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي اﻓﺮاد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ اﻓﺮاد‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﻧﻘﺾ ﻣﻘﺮرات اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫آزادي اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،81‬ﺑﻴﺎن‪ 82‬و ﺗﺠﻤﻊ‪ 83‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻔﺎﻇﺘﻬﺎﻳﻲ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ 84‬ﻧﻴﺰ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان و ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻓﺮاد را ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 85.‬ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ در اﺻﻞ ‪ 25‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ از‬
‫‪86‬‬
‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎزرﺳﻲ‪ ،‬اﻓﺸﺎء و اﺳﺘﺮاغ ﺳﻤﻊ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ »ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺴﺲ ]ﺑﺎﺷﺪ[ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺎﻧﻮن«‪.‬‬

‫اﺻﻞ ‪ 104‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻧﻴﺰ در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻳﺮﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ از اﻓﺮاد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻞ ‪ 104‬ﻣﺮاﺣﻠﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﻮش دادن ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد‬

‫‪ 79‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.53‬‬

‫‪ 80‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺎده ‪37‬؛ ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ]‪ ،[International Covenant on Civil and Political Rights‬ﻣﺎده )‪23 ،14(2‬‬
‫ﻣﺎرس ‪ ،1976‬ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،999‬ﺑﺨﺶ ‪] [999 U.N.T.S. 171] 171‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ«[‪.‬‬
‫‪ 81‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.18‬‬
‫‪ 82‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .19‬اﻳﻦ ﺣﻖ ﺷﺎﻣﻞ »آزادي ﺗﻔﺤﺺ و ﺗﺤﺼﻴﻞ و اﺷﺎﻋﻪ اﻃﻼﻋﺎت و اﻓﻜﺎر از ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪات‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﻔﺎﻫﺎً ﭼﻪ ﻛﺘﺒﺎً‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﭼﺎپ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻨﺮي ﻳﺎ از ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد ﺷﺨﺺ« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪.19(2‬‬
‫‪ 83‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.22‬‬
‫‪ 84‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻮاد ‪.26-27 ،23‬‬
‫‪ 85‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬ﺟﺎن‪ ،‬ﺣﻘﻮق‪] ،‬و[ ﻣﺴﻜﻦ ‪ ...‬اﺷﺨﺎص از ﺗﻌﺮض ﻣﺼﻮن اﺳﺖ«‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬اﺻﻞ ‪.22‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﺟﻬﺖ ﻣﺮور ﺳﻮاﺑﻖ ﺷﺨﺼﻲ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺸﻒ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬از ﺻﻮرﺗﺤﺴﺎﺑﻬﺎي ﺑﺎﻧﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻮض ﺗﻠﻔﻦ‪،‬‬
‫آﺷﻜﺎرا ﺑﺎ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﻣﻄﺮوﺣﻪ در ﻣﺎده ‪ 22‬ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد‪.‬‬
‫‪ 86‬اﺻﻞ ‪ 25‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎزرﺳﻲ و ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺿﺒﻂ و ﻓﺎش ﻛﺮدن ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ‪ ،‬اﻓﺸﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮات ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ و ﺗﻠﻜﺲ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻮر‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﺨﺎﺑﺮه و‬
‫ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺴﺲ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺎﻧﻮن«‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .25‬اﮔﺮﭼﻪ ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻣﺒﻬﻢ و دو ﭘﻬﻠﻮي‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ در اﺻﻞ ‪ 25‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﻴﺮﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردي ﮔﺮدد ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻮءﻇﻦ واﻗﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺧﻼل در اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺮﻛﻮب ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ را ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران دوﻟﺘﻲ ﻃﻲ ﺷﻮد‪ 87.‬اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﺎت و اﻋﻀﺎء ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ 88.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻞ ﻣﺄﻣﻮران دوﻟﺘﻲ را از اﺳﺘﺮاغ ﺳﻤﻊ ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت‬
‫‪89‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻫﺪف ﻗﺮار دادن و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادن اﻓﺮاد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻨﺪرج در دﻳﮕﺮ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮﻗﻲ اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻴﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ 90.‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻻزم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﻮرﻫﺎي »دﻗﻴﻖ و روﺷﻦ«‬
‫‪91‬‬
‫ﺻﺎدره از ﻃﺮف ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت‪.‬‬

‫‪ .3,2‬دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و رﺑﻮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬

‫‪ .3,2,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻓﺮاد ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮﺗﺒﺎً و ﺑﻪ ﻃﻮر اﺻﻮﻟﻲ اﻓﺮاد را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﺧﻮد اراﺋﻪ‬
‫دﻫﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺧﻮد ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮي اراﺋﻪ‬
‫ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ واﺣﺪﻫﺎي اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اداره اﻣﺎﻛﻦ ﻧﺎﺟﺎ ﻳﺎ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺷﻬﻮد ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‬
‫‪92‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﻬﺎ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده ﻳﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 87‬ﻗﺎﻧﻮن آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﻘﻼب در اﻣﻮر ﻛﻴﻔﺮي )‪ ،(1379‬ﻣﺎده ‪ ،104‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://hoghoogh.online.fr/article.php3?id_article=67‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 23 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي«[؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮاد ‪15-45‬؛ ‪) 78-111‬ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ دادرﺳﻲ را ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺤﺖ اﺗﻬﺎﻣﺎت‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ را آﻏﺎز ﻛﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد )از ﺟﻤﻠﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً در دادﮔﺎهﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﭘﻴﮕﺮد ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد((‪.‬‬
‫‪ 88‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.104‬‬
‫‪ 89‬ﻫﻤﺎن‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎري )و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻛﺜﺮ( ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﺟﺮﻣﻬﺎﻳﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻗﻮﻳﺎً ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺑﺮاي ﺑﺮآوردن‬
‫اﻫﺪاف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪14‬؛ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪-55 .‬‬
‫‪.43‬‬
‫‪ 90‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.63‬‬
‫‪ 91‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.1‬‬
‫‪ 92‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪) 77‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻣﺄﻣﻮران وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﻨﺰل وي ﻳﻮرش ﺑﺮده‬
‫و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ وي را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ او را دﺳﺘﮕﻴﺮ و زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ(؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‬

‫‪22‬‬
‫ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ ﻳﻚ ﻓﻌﺎل ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﺤﺪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ و ﻣﺆﺳﺲ ﻛﻤﻴﺘﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺑﺮاي دﻓﺎع از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ روﻳﺎروﻳﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬را ﺷﺮح داد‪ .‬اﻳﻦ روﻳﺎروﻳﻲ ﺳﺮآﻏﺎز ﻳﻚ دوره ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺮاي زارعزاده ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻃﻲ آن وي در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﻳﻚ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﻳﺪه و ﭼﻮن در‬
‫دﻓﺎع از ﺗﻈﺎﻫﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن او را ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ 93.‬زارع زاده ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ وي را ﻏﻔﻠﮕﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ او‪ ،‬ﭘﺲ از اﺣﻀﺎر‬
‫ﺷﺪن‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﺗﺮك ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ را داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻪ از آﺳﺎﻧﺴﻮر ﺑﻴﺮون آﻣﺪم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ درﺳﺖ روﺑﺮوﻳﻢ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ درﺳﺖ‬
‫ﺟﻠﻮي آﺳﺎﻧﺴﻮر اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻲﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬از آﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺣﻜﻢ ﺑﺎزداﺷﺖ را ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﻨﺪ اﻣﺎ او دوﺑﺎره دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﻮدم را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﮔﻔﺘﻢ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﭼﻮن آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻼح ﻣﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮدم را ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻛﻨﻢ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﺒﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ زد‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪» :‬زارع! ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮش ﺧﻮدت را ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻛﻦ ‪ « ...‬ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬دوﺑﺎره ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺣﻜﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬او‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ در ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺎن ﺳﻔﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﻴﺮون‪ ،‬در ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﭘﺎرك ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬در ﺿﻤﻦ او ﻛﺎرت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻳﻢ دوﺑﺎره درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮدم ﺣﻜﻢ را ﻧﺸﺎﻧﻢ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺣﻜﻢ را‬
‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ اﺗﻬﺎم ﻣﻦ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻲ از ﻣﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺟﻌﻞ و ﺳﺮﻗﺖ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻼش ﻛﺮدم ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺸﻮم‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻦ را ﺑﻪ زور داﺧﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫‪94‬‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده ﻧﻴﺰ واﻗﻌﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را از روﻳﺎروﻳﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮاي اداره اﻣﺎﻛﻦ‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬

‫روزي ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪم در دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻜﺎراﻧﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع داد ﻛﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ آﻣﺪه و ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻦ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪم دﻳﺪم ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮش ﺷﺒﻴﻪ‬
‫ﺣﺰباﻟﻠﻬﻲﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺟﻮان اﺣﻀﺎرﻳﻪاي را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺣﻀﺎرﻳﻪ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﺮدم و دﻳﺪم ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ آن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﻀﺎرﻳﻪ ﻣﺎل ‪ 2‬روز ﻗﺒﻞ اﺳﺖ و در آن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 15‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3:30‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻣﺎﻛﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا اﻳﻨﻘﺪر ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴﺮ آوردهاﻳﺪ‪ .‬ﺟﻮان ﻋﺬرﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ در ﺟﻮاﺑﻢ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻤﺪي در ﻛﺎر ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )‪ 18‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،(2008‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪) 49-50‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﺪرﺑﺰرگ‬
‫او را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ وي را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪ 93‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.8-12 ،7 ،3‬‬
‫‪ 94‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.8‬‬

‫‪23‬‬
 ‫اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﺮدا ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8:30‬ﺻﺒﺢ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻣﺎﻛﻦ ﺑﻴﺎﻳﻢ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻛﺮدم‪ .‬ﺟﻮان‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮد و رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ 40‬دﻗﻴﻘﻪاي ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎز ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻜﺎراﻧﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ دﻳﺪار ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ دوﺑﺎره ﻣﻦ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮان ﺷﺪم‪ .‬ﺟﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﻣﻨﺪﻫﺎي ارﺷﺪ ﺷﺨﺼﺎً آﻣﺪه ﺗﺎ ﻣﻦ‬
‫را از ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎﻳﻢ ﺟﻮاب دﻫﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ او راه ﺑﻴﻔﺘﻢ و از آن ﺷﺨﺺ ﺳﺆاﻟﻬﺎﻳﻢ‬
‫را ﺑﭙﺮﺳﻢ و ﺑﻌﺪ از درﻳﺎﻓﺖ ﺟﻮاب دوﺑﺎره ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺮود و ﻣﻦ ﺧﻮد ﻓﺮدا ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻣﺎﻛﻦ‬
‫ﻣﻲروم‪ .‬ﺟﻮان اﺻﺮار ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ او ﺑﺮوم ﺗﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻴﻬﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺧﻮد را رﻓﻊ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﺻﺮار ﭘﺮﺳﻴﺪم‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﺤﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻫﺴﺘﻢ ﻳﺎ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺸﻮم ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺮادر و ﻛﺎرﻣﻨﺪان دﻳﮕﺮ دﻓﺘﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺎرﻫﺎي را ﺑﻌﺪ از رﻓﺘﻦ ﻣﻦ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ »ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ .‬ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ‪ 10 .‬دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻃﻮل ﻧﻤﻲﻛﺸﺪ و ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻴﺪ«‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﺑﻪ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﻴﺎورﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ«‪ .‬ﮔﻔﺖ »ﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ«‪.‬‬

‫از دﻓﺘﺮ ﻛﺎر ﻛﻪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻢ آﻗﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن راه ﺑﻴﻔﺘﻢ ﭼﻮن ﺗﺤﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ اﺳﻠﺤﻪ و دﺳﺘﺒﻨﺪي را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻫﻤﺎن آﻗﺎ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻦ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد آوردم ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﻳﺸﺎن را ﺟﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻫﻤﻜﺎران و دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﺟﻠﻮي در ورودي روزﻧﺎﻣﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺳﻌﻲ ﻛﺮد ﺗﺎ‬
‫ﺷﻤﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻴﺎده ﺷﺪ و ﺷﻤﺎره ﻳﺎدداﺷﺖ ﺷﺪه را ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﭘﺎره‬
‫‪95‬‬
‫ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر آﻧﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﺷﻤﺎره ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫آدم رﺑﺎﻳﻴﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر و زور ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻛﺘﻚ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﮕﻴﺮي‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ در اواﺧﺮ ‪ 1379‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ روز ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ دي ﻣﺎه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ او دﺧﺘﺮ ﺧﻮد را از ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآورد ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﻤﻮد ﻳﻚ ﺧﻮدروي ﻧﻴﺴﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻨﺰل او ﭘﺎرك ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻔﺖ – ﻫﺸﺖ ﻣﺮد ﻟﺒﺎس‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ زور و ﺑﺪون ﻛﺴﺐ اﺟﺎزه ﻳﺎ اراﺋﻪ ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺐ‪ ،‬وارد ﻣﻨﺰل وي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وي از ﻫﻮﻳﺖ و ﻋﻠﺖ‬
‫آﻣﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺳﺆال ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺘﻚ زدن و ﻛﺸﻴﺪن او ﺑﻪ ﻃﺮف اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻬﺎي ﺧﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﭘﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﻻي ﭼﻬﺎرﭼﻮب در ﮔﺬاﺷﺖ اﻣﺎ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ در را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎي او ﻓﺸﺎر داد ﺗﺎ او ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫دﺧﺘﺮ او ﺟﻴﻎ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮد و ﺷﻮﻫﺮ و ﭘﺴﺮ او ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از رﺑﻮده ﺷﺪن وي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻫﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻔﺖ – ﻫﺸﺖ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫‪96‬‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ رﺑﺎﻳﻨﺪﮔﺎن از راه رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻫﺎ را از ﺑﻴﺮون آﻣﺪن از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 95‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.24-27‬‬

‫‪ 96‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.13-14‬‬

‫‪24‬‬
‫در دﻳﮕﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس رﺳﻤﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ آﺷﻜﺎرا در دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺷﺮﻛﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن ﻫﻤﺎن روﺷﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﺎﻫﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻴﻮه ﻛﺎر ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه وﺟﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي و واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻧﺎﺟﺎ ﺑﻮده و در اﺻﻞ از ﻃﺮﻳﻖ اداره اﻣﺎﻛﻦ ﻧﺎﺟﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺟﺎ ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎء ﺳﺎﺑﻖ ﮔﺮوه ﺗﻨﺪرو اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ‪ 97‬ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﻴﺮ‬
‫ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ را رﺑﻮده و ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري وي در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﺎﻧﻮاده او ﻗﺮار ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻋﻀﻮ ﺑﺴﻴﺞ ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دﻓﺘﺮ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي اﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺘﻮان ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻗﺪس ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻌﺪﻫﺎ در داﻧﺸﻜﺪه ﺣﻘﻮق ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و درﺳﺖ ﭘﻴﺶ از ﺣﻤﻠﻪ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﺑﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در ﺳﺎل ‪ ،1378‬از آن ﻧﻬﺎد اﺳﺘﻌﻔﺎ داد‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از درﺧﻮاﺳﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ آزادﻳﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﻫﻤﻜﺎران ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪.‬‬
‫وي در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1378‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﻃﻲ ﻫﺸﺖ ﻣﺎه ﺣﺒﺲ در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫‪98‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮح ذﻳﻞ‪ ،‬اﻇﻬﺎرات اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ درﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﺑﻮده ﺷﺪن او ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ در آن زﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهام در ﻗﺼﺮ ﻓﻴﺮوزه زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻗﺼﺮ ﻓﻴﺮوزه ﻣﺠﺘﻤﻌﻲ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫اﻓﺴﺮان ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺻﺒﺢ روز ‪ 28‬ﺗﻴﺮ‪ ،‬زﻧﮓ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ‪ .‬ﻣﺎدرم در‬
‫را ﺑﺎز ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع داد ﻛﻪ آﻗﺎﻳﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻛﺎر دارد‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ اﻛﺒﺮ ﺷﺮﻓﻲ ﺑﻮد از‬
‫ﭘﺮﺳﻨﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺗﻬﺮان ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﻣﻘﺮ اﺻﻠﻲ آن ﻣﻴﺪان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ وي‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﻦ را دﻳﺪ ﮔﻔﺖ »ﺑﻴﺎ‪ ،‬ﻛﺎرت دارم«‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم ﭼﻪ ﻛﺎر دارد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﻛﺎر دارم‪ .‬اﮔﺮ ﻗﻀﻴﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮوﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻻن ﻣﻲآﻳﻢ«‪ .‬ﮔﻔﺖ »ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ اﻻن ﺑﻴﺎ«‪ .‬دﻣﭙﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺶ دادم و ﮔﻔﺘﻢ‬
‫»ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮري؟« ﮔﻔﺖ »آري‪ ،‬ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ و زود ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ«‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﺸﻮش ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن داد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻧﻴﺴﺖ و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ وي را ﺗﺎ ﻛﻮﭼﻪ‬
‫ﻓﺮﻋﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻨﺰلﻣﺎن ﺻﺤﺒﺖﻛﻨﺎن ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ داﺧﻞ ﻛﻮﭼﻪ ﻓﺮﻋﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺗﺎﻛﺴﻲ ﭘﻴﻜﺎن ﻳﻮاش ﻳﻮاش ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮي را ﻧﻴﺰ دﻳﺪم ﻛﻪ از ﻛﻨﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن آﻗﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪ و ﺑﺎ زور ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﻋﻘﺐ آن ﺗﺎﻛﺴﻲ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ 97‬اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﮔﺮوه »ﻧﮕﻬﺒﺎن اﺳﻼﻣﻲ و ﺧﻮد ﮔﻤﺎرده ﻗﺎﻧﻮن« اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان و ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن او ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ص‪ .33 .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﮔﺴﺘﺮده داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را در ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1378‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.188-92 .‬‬
‫‪ 98‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.17‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻣﺎدرم دﻳﺪ و ﻓﺮﻳﺎد زد ﻛﻪ »ﻛﻤﻚ‪ ،‬ﺑﭽﻪام را دزدﻳﺪﻧﺪ«‪ .‬ﻣﺎدرم ﺑﻪ دژﺑﺎﻧﻲ ﺷﻬﺮك زﻧﮓ زد اﻣﺎ رﺑﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ورودﻳﻪ دژﺑﺎﻧﻲ زدﻧﺪ و رد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ اﺗﻮﺑﺎن آﻫﻨﮓ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻛﻤﻲ ﺧﻠﻮت ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ را از ﺻﻨﺪوق ﻋﻘﺐ ﺑﻴﺮون آوردﻧﺪ و ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ زور ﻣﻦ را روي‬
‫‪99‬‬
‫زاﻧﻮﻫﺎي ﺧﻮد ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﭘﺘﻮﻳﻲ را ﺑﻪ ﺳﺮم ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻫﻤﻜﺎري و ﺗﺸﺮﻳﻚ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﻣﻴﺎن واﺣﺪﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﺟﺎ و ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده درﺑﺎره ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢ‪ ،‬در اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﺸﻮر‬
‫ﮔﺰارش ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬وي در ﺧﺮداد ‪ 1382‬در ﺣﺎل ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارش از ﺗﻈﺎﻫﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ در ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺘﺎن‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻴﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وي ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻧﻴﺰ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ 17 ،‬ﻳﺎ ‪ 18‬ﻧﻔﺮ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ 7:30‬ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ‪ 9‬ﺷﺐ –ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﻣﺎه ﺧﺮداد—ﻣﻦ را ﻛﺘﻚ زدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺤﺸﻬﺎي رﻛﻴﻜﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺎدرم و ﻫﻤﺴﺮم دادﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻣﺎدر ﻗﺤﺒﻪ«‪» ... ،‬ﭘﺪر ﺳﮓ« و ‪ ...‬اﻓﺮاد ﭘﻠﻴﺲ ﺑﺎ ﻟﮕﺪ و ﻣﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻀﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻤﺮ‪ ،‬ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﻧﺸﻴﻤﻨﮕﺎه‪ ،‬ﺷﻜﻢ‪ ،‬ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﻣﻦ زدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﺑﻴﻀﻪﻫﺎﻳﻢ ﺿﺮﺑﻪ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﺮدم دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪدار ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻧﺸﻴﻤﻨﮕﺎﻫﻢ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻛﺮدم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﺮوه‬
‫ﭘﻠﻴﺲ از ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﻦ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ﺟﺎﻳﺶ را ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻦ را ﻣﻲزد‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎون وﻗﺖ اداره اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﺳﺮﻛﻮب داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً‬
‫ﻣﻦ را ﺧﻴﻠﻲ زد و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﻀﻪﻫﺎﻳﻢ را ﻣﻲﺑﺮد و اﮔﺮ ﺗﺎ ‪ 6‬ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﺗﺮك ﻧﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫را ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺸﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺮﻫﻨﮓ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻦ را ﺑﻪ ﻛﻼﻧﺘﺮي ﻣﻘﺎﺑﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻫﻤﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻛﺎر ﻣﻦ را ﺿﺒﻂ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﺷﺨﺼﻲ‬
‫ﻣﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﺳﺮﻫﻨﮓ روﺳﺘﺎﻳﻲ دوﺑﺎره ﺑﺮاي زدن ﻣﻦ وارد ﻛﻼﻧﺘﺮى ﺷﺪ و ﻳﻜﺮاﺳﺖ‬
‫‪100‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ آﻣﺪ ‪] ...‬او[ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ را زدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .3,2,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان درﺑﺎره دﺳﺘﮕﻴﺮي اﻓﺮاد‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻬﻢ و ﻣﺘﻌﺪدي را در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﻣﺮﺗﻜﺐ آدمرﺑﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻴﺸﺮﻣﺎﻧﻪ ﻧﺎدﻳﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﻳﺎ ﻧﻘﺾ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ ‪ 32‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي اﻓﺮادي ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬

‫‪ 99‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.2-4‬‬

‫‪ 100‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬

‫‪26‬‬
‫‪101‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع داده ﺷﻮد و ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺘﺒﺎً ﺑﻪ ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪102‬‬
‫اﺻﻞ ‪ 39‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ »ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ و‬ ‫ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺎﻧﻮن دﺳﺘﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪه« را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﻨﻮع‬
‫‪103‬‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺮراﺗﻲ درﺑﺎره ﺻﺪور ﻗﺮار ﺑﺎزداﺷﺖ و ﻧﺤﻮه دﺳﺘﮕﻴﺮي اﻓﺮاد ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي دﻗﻴﻖ و ﻣﺸﺨﺼﻲ را ﻃﺮح ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﻗﻀﺎت و ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﺰاﻳﻲ دﻧﺒﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ اﻓﺮاد ﻣﻈﻨﻮن ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺲ از ﺻﺪور ﺣﻜﻢ‬
‫‪104‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺣﻜﺎﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي روﺷﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻀﺎت ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻧﻈﺎرت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺗﻄﺎﺑﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ 105.‬ﻗﺮارﻫﺎي ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮﺟﺎم ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻳﻚ‬
‫ﻣﺎه ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺻﺎدر ﻛﻨﻨﺪه ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻳﺪ آن را ﻻزم ﺑﺪاﻧﺪ‪ 106.‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫‪107‬‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺮار وﺛﻴﻘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ آزاد ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اوﻟﻴﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﻗﻮ ع اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺟﺮم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان ﺑﻪ دادﮔﺎﻫﻬﺎ‬
‫اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻣﺘﻬﻢ را اﺣﻀﺎر ﻳﺎ ﻗﺮار ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺮاي وي ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻦ اﺣﻀﺎرﻳﻪ ﻳﺎ ﻗﺮار ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫‪109‬‬ ‫‪108‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻘﺮرات‬ ‫ﺻﺪور ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺐ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت وﺟﻮد دﻻﻳﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺖ و ﺣﻘﻮق ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ )ﻧﺎﺟﺎ( و ﻛﺎرﻣﻨﺪان‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺿﺎﺑﻄﻴﻦ دادﮔﺴﺘﺮي« ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده و ﺻﻼﺣﻴﺖ دﺳﺘﮕﻴﺮي و‬

‫‪ 101‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪») 32‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ذﻛﺮ دﻻﻳﻞ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺘﺒﺎً ﺑﻪ ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ و ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺷﻮد و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮف ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮوﻧﺪه‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻗﻀﺎﻳﻲ ارﺳﺎل و ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ در اﺳﺮع وﻗﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد«(‪.‬‬
‫‪ 102‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 103‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.39‬‬
‫‪ 104‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﻮاد ‪.42 ،38‬‬
‫‪ 105‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻮل ‪) 39 ،37‬ﻛﻪ ﻣﺼﺮح ﻣﻲدارد دادرﺳﺎن و ﻗﻀﺎت در اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻄﺮف ﺑﺎﺷﻨﺪ(؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪32‬‬
‫)دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ را ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ ﻗﺮاﻳﻦ و اﻣﺎرات ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ وﻗﻮع ﺟﺮم دﻻﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ(‪.‬‬
‫‪ 106‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.33‬‬
‫‪ 107‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.37‬‬
‫‪ 108‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪») 119‬ﺟﻠﺐ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮگ ﺟﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮگ ﺟﻠﺐ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‬
‫اﺣﻀﺎرﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ ﺷﻮد«(‪ .‬ﻣﺎده ‪ 5‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺎده ‪ 6‬ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢ و ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎء ﻣﺘﻬﻢ را در ﺟﺮﻳﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮي و‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻤﻨﻮع داﻧﺴﺘﻪ و ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ و اﺳﺘﺨﻔﺎف ﻣﺘﻬﻤﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،63‬‬
‫ﻣﻮاد ‪.6 ،5‬‬
‫‪ 109‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .124‬ﻣﺎده ‪ 118‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺐ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮاردي ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎدر ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﺮاﺋﻢ ﻣﺰﺑﻮر‪،‬‬
‫اﻋﺪام‪ ،‬ﻗﺼﺎص ﻳﺎ ﻗﻄﻊ ﻋﻀﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .118‬در ﺷﺮاﻳﻂ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﺣﻀﺎرﻳﻪ ﺻﺎدر ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ‪.112-16‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪110‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺧﺎرج از ﺣﺪود‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻈﻨﻮﻧﻴﻦ و ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪111‬‬
‫اﺧﺘﻴﺎرات رﺳﻤﻲ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺪم اﺣﺘﺮام رژﻳﻢ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﺻﻮﻻً اﮔﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺠﺎم ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻳﺎ اﮔﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﭼﻨﺎن ﻛﻠﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از آن ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﻴﺮي اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ‬
‫اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮق اوﻟﻴﻪ درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ 112.‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺎده ‪ 9‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮران اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ را ﻣﻠﺰم ﻣﻲدارد دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﻣﻮارد اﺗﻬﺎم را ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ 113،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد ﻣﻌﺪودي ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺐ اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫‪114‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻳﻨﻜﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺨﺺ را ﺑﺮاي ﻣﺤﻔﻮظ‬ ‫اﺳﺎﺳﻲ و ﻳﺎ روﻳﻪاي ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪115‬‬
‫ﺑﻮدن از آزار و ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﻠﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .3,3‬ﺑﺎزرﺳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال‬

‫‪ .3,3,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺷﻬﻮدي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻏﻠﺐ‬
‫ﻣﻨﺎزل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ روز ﭘﺲ از اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮرد ﺑﺎزرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﺴﺴﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس‬

‫‪ 110‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮاد ‪.15-25‬‬

‫‪ 111‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺎﻧﻮنﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬در دوران ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر ﺑﺮ ﮔﺮﻳﺰﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎ و‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را ﻛﻪ واﺿﺤﺎً ﺧﺎرج از ﺣﺪود اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮاﻧﮕﻴﺰ ﻛﺎر‪» ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﺻﺪاي دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن‪ :‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﻘﻮﻗﻲ«‪ ،‬ﺻﺺ‪) 18-19 .‬اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫اﻳﺮان‪) (2007 ،‬ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎرﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺗﺒﺼﺮه ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﺎده ‪ 14‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﻘﻼب ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت و آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ »ﺿﺎﺑﻄﻴﻦ دادﮔﺴﺘﺮي« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت و اﻣﻨﻴﺘﻲ را ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ وﻗﺖ اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و رﺳﻴﺪﮔﻲ را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ(؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﻘﻼب )‪ ،(1373‬ﻣﺎده‬
‫‪ ،14‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://tarh.majlis.ir/?ShowRule&Rid=a3aed2b3-c9a4-42a4-8bd4-7a1073d369bd‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 24 :‬ﻣﺎرس ‪(2009‬‬
‫)ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﭘﻴﮕﺮد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺘﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از آن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ »ﻣﺮاﺟﻊ ذﻳﺼﻼح دﻳﮕﺮ« ﻧﻴﺰ در ﺻﻮرت‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن از وﻗﻮع ﺟﺮم‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي و اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت از اﻓﺮاد ﻣﻈﻨﻮن ﻧﭙﺮدازﻧﺪ(‪.‬‬
‫‪ 112‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده )‪») 9(1‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺣﻖ آزادي و اﻣﻨﻴﺖ ﺷﺨﺼﻲ دارد‪ .‬ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻳﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﺮد‪ .‬از ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺳﻠﺐ آزادي ﻧﻤﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺎت و ﻃﺒﻖ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻣﻘﺮر ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺎﻧﻮن«(‪.‬‬
‫‪ 113‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪») 9(2‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪن از ﻋﻠﻞ آن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد و در اﺳﺮع وﻗﺖ اﺧﻄﺎرﻳﻪاي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد درﻳﺎﻓﺖ دارد«(‪.‬‬
‫‪ 114‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪) 24‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ اﻣﺎﻛﻦ ﺑﻪ وي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ ﻣﻨﻘﻀﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد(‪.‬‬
‫‪ 115‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ر ك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.7‬‬

‫‪28‬‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎﻛﻦ ﻧﺎﺟﺎ ﻳﺎ وزارت اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﺣﻜﻢ‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﻳﺎ اراﺋﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ درﺑﺎره ﻋﻠﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺎزرﺳﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻬﻮد از رﻓﺘﺎر وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ و ﺧﺼﻤﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻣﻨﺎزل و‬
‫ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻟﻮازم ﺷﺨﺼﻲ آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎزرﺳﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺧﺎﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺷﻴﺎء ﺧﺎص ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺮاﺋﻤﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺠﺴﺴﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد ﻣﺄﻣﻮران در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺠﺴﺴﻲ ﺧﻮد دﻧﺒﺎل اﺷﻴﺎءي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از آﻧﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺘﻬﻢ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﻲداد ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎره رواﺑﻂ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺑﻪ اﺧﺎذي از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اراﺋﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ –اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺮاي آزار‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ و ارﻋﺎب آﻧﻬﺎ و‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﻀﺎي اﻋﺘﺮاف ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺟﺒﺎري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻪ او را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮدﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺰل را از ﺳﺎﻋﺖ ‪3‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺗﺎ ‪ 11‬ﺷﺐ درﻫﻢ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻮارﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻲ‪.‬دي‪.‬ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻜﺴﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي او را‬
‫‪116‬‬
‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻌﺎل داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻓﻌﺎت ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﺤﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﺢ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﺑﺪون اﺟﺎزه وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ رﻳﺨﺘﻨﺪ و وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ را زﻳﺮ و رو‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎدرم ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي وزارت اﻃﻼﻋﺎت در را ﺑﺎ ﻟﮕﺪ ﻛﻮﺑﻴﺪه و ﺑﻪ زور وارد‬
‫‪117‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎدرم ‪ ...‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﺸﻲ از اﺳﻨﺎد و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻦ را ﭘﻨﻬﺎن ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺎن ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ در ‪ ،1376‬ﺳﺎزﮔﺎرا ﭼﻨﺪ روزﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرا در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﭘﻴﺸﮕﺎم ﺑﺮﮔﺰاري رﻓﺮاﻧﺪوﻣﻲ درﺑﺎره ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1382‬وي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬وي ﺟﺰﻳﻴﺎت ﺑﺎزرﺳﻴﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه از ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﻌﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺰ ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬آﻟﺒﻮﻣﻬﺎي ﻋﻜﺲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻳﺨﭽﺎل‪،‬‬
‫ﻋﻘﺐ ﻳﺨﭽﺎل‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻜﺴﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻛﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺧﺎﻧﻤﻢ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ ﺑﻲﺣﺠﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻮازي در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ »ﻳﻚ‬

‫‪ 116‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.14‬‬

‫‪ 117‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.9‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﻧﮕﺎه ﺷﺮﻋﻲ اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد«‪ .‬ﻧﻮارﻫﺎي ﺳﻲ‪.‬دي‪ .‬و دي‪.‬وي‪.‬دي‪ .‬را ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﻓﻴﻠﻤﻬﺎﻳﻲ را‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻣﻦ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ 1200 .‬ﭘﻮﻧﺪ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪) .‬اﻳﻦ ﭘﻮل را ﻣﻦ ﻗﺮض‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺑﺮاي ﺷﻬﺮﻳﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺴﺮﻛﻮﭼﻜﻢ ﻛﻪ در اﺳﻜﺎﺗﻠﻨﺪ درس ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ارﺳﺎل ﻛﻨﻢ‪ (.‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﻳﻢ را ﻛﻪ درﺑﺎره ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻠﻢ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﻛﺎر ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬از رﺋﻴﺲ ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻮاﻫﺶ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻢ را ﻧﺒﺮﻧﺪ اﻣﺎ او ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن داد ﻛﻪ ﮔﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮔﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﭘﻮل و ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ را ﭘﺲ‬
‫‪118‬‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزرﺳﺎن ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺻﺒﺢ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﻋﺼﺮ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫درﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﻤﻲآورم‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر روز ﺑﻌﺪ از رﺑﻮده ﺷﺪﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻦ را ﺑﺮاي ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰلﻣﺎن ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮداي آن روزي ﻛﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن ﭼﻴﺰي ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ درﺳﺖ ﻧﮕﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺧﻮدم رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﺘﻮﻛﭙﻲ ﺣﻜﻢ ورود ﺑﻪ ﻣﻨﺰل را از دادﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ ‪ 209‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﻬﻴﺪ‬
‫ﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ‪ 90‬ﻣﺠﻠﺲ دادﻧﺪ اﻣﺎ در آن روز ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻤﻲ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ و از اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ...‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزرﺳﻲ دوم از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫اﺗﺎﻗﻢ ﻛﺠﺎ اﺳﺖ و وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد را ﻛﺠﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﻲدارم‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر‪،‬‬
‫‪119‬‬
‫و ﭘﺮﻳﻨﺘﺮ ﻣﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻳﻦ اﺟﻨﺎس دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺲ داده ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫‪ .3,3,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬ﺳﻨﺪي اﺳﺖ از ﻧﻘﺾ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺣﻘﻮق ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻓﺮاد ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺗﻀﻤﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزرﺳﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻨﺰل ﻓﺮد ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻘﺾ اﺻﻞ ‪ 22‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬ﺟﺎن‪ ،‬ﺣﻘﻮق ]و[ ﻣﺴﻜﻦ« اﻓﺮاد »از ﺗﻌﺮض ﻣﺼﻮن اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺠﻮﻳﺰ‬
‫‪120‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺗﺠﺴﺴﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻣﻨﺎزل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻣﺠﻮز ﻳﺎ اﺣﻀﺎرﻳﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﻀﺎء‬ ‫ﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻜﺮراً اﻳﻦ ﺣﻘﻮق را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي دﻳﮕﺮي را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺧﻠﻮت و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﺮاد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 96‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻣﻠﺰم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻨﺰل ﻳﻚ ﺷﻬﺮوﻧﺪ را ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ‬
‫»ﻇﻦ ﻗﻮي« وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﻒ آﻻت و دﻻﻳﻞ ﺟﺮم و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﺘﻬﻢ‬

‫‪ 118‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬

‫‪ 119‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.6‬‬
‫‪ 120‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.22‬‬

‫‪30‬‬
‫ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ 121.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺑﺎزرﺳﻲ »اوراق‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ اﺷﻴﺎء« ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ را ﻣﻤﻨﻮع داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ در ﻣﻮرد ﺳﺎﻳﺮ اﺷﻴﺎء ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﻣﺘﻬﻢ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل اﺣﺘﻴﺎط رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮده و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺸﺎي ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﺤﺘﻮاي آﻧﻬﺎ ﻧﺸﻮد‪ 122.‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻔﺘﻴﺸﻬﺎ و ﺗﻮﻗﻴﻔﻬﺎي ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل در ﻣﺎده ‪ 8‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺎً ﺑﺎزرﺳﻴﻬﺎي‬
‫‪123‬‬
‫ﻣﺎده ‪ ،8‬ﺿﺒﻂ و ﺑﺮرﺳﻲ اﻣﻮال ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب ﺟﺮم را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪124‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻜﺴﻬﺎ و ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻌﻘﻮل در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت ﺷﺨﺺ‪ ،‬در ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺪرج ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺮان از اﻣﻀﺎءﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 17‬اﻳﻦ ﻣﻴﺜﺎق ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫‪125‬‬
‫»ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻌﺎرض ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد«‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻣﻮال اﻛﺜﺮاً ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺪون وﺟﻮد اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻛﻴﻔﺮي واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎت دﻟﺨﻮاه و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را در ﻣﻮرد ﺗﺠﺴﺴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و ﺗﻔﺘﻴﺶ اﻣﻮال زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .3,4‬اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫‪ .3,4,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﻫﺪف ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي از دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﻬﻮدي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻫﻤﮕﻲ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ از رﺑﻮده ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ و ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻫﻞ دادن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ زور داﺧﻞ اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻬﺎي ﺷﺨﺼﻲ و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن‬
‫ﺳﺮ آﻧﻬﺎ )ﻳﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﺘﻮ( ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ از ﺑﻴﺮون اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ دﻳﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬راﻧﻨﺪهﻫﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺟﻬﺘﻬﺎي ﺧﻮد را ﮔﻢ ﻛﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﺮي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫‪ 121‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪96‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 97‬ﻛﻪ اﺟﺎزه دﺧﺎﻟﺖ در ﻣﺤﺪوده ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻓﺮد ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزرﺳﻲ را ﻓﻘﻂ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﺠﺎز ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ دﻻﺋﻞ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﺤﺪوده ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫‪ 122‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.103‬‬
‫‪ 123‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،68‬ﻣﺎده ‪8‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 14‬ﻛﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري اﻗﻼم‬
‫ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪه در ﻃﻮل ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻴﻔﺮي را ﻣﻠﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪.‬‬
‫‪ 124‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،68‬ﻣﺎده ‪.8‬‬
‫‪ 125‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.17‬‬

‫‪31‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬رﺑﻮدن ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺷﺐ او را از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ زور داﺧﻞ ﻳﻚ ﻧﻴﺴﺎن ﭘﺎﺗﺮول ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ 126.‬ﻛﻴﺴﻪاي ﺑﺮ‬
‫‪127‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺣﺎﻣﻞ وي ﺑﺮاي ﺣﺪود ﻳﻚ‬ ‫ﺳﺮ او ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و او را ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﭼﺮﺧﻴﺪه ﺗﺎ او ﺣﺲ ﺟﻬﺖﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫‪128‬‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬او اﺻﻼً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﻛﺠﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺨﺺ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه دﻳﮕﺮي ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﻮد را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻪ – ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادي از اداره ﻣﺮﻛﺰي اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﺒﻨﺪ زدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻢ را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ را داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻮﻟﻜﺲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫‪129‬‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ آن ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻲرﻓﺖ و داﻳﻢ دور ﻣﻲزد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري داﺳﺘﺎن رﺑﻮده ﺷﺪن و اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺻﺒﺢ ﻣﻦ را داﺧﻞ ﭘﺘﻮﻳﻲ ﭘﻴﭽﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ دور ﻣﻲزد و‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﺷﺒﻬﺎ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪه ﺑﻮدم داﺧﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎﻻ آوردم‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎن روز ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬و ﻳﺎ‬
‫‪ 4‬ﻣﻦ را ﺑﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬ﻋﺸﺮتآﺑﺎد ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺳﭙﺎه ﻗﺮار داﺷﺖ آوردﻧﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰي از ﻗﺒﻞ درﺑﺎره اﻳﻦ‬
‫‪130‬‬
‫زﻧﺪان ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت را ﺑﻌﺪﻫﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬ﺟﻤﻊآوري ﻛﺮدم‪.‬‬

‫‪ .3،4،2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫روﺷﻬﺎي ﺳﺮي و ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه از ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪاً ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آﺳﻴﺐ وارده از اﻋﻤﺎل ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻛﺮدن ﺣﻴﺜﻴﺖ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن و زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺻﻞ ‪39‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ 131.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬اﺻﻞ ‪ 123‬ﻣﻠﺰم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮران اﻣﻨﻴﺘﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن را ﻓﻮراً ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ دﻫﻨﺪ و زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدن آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺪت ﺑﻴﺶ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬
‫‪133‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ 132.‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎﻳﻲ در ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 126‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.15-16‬‬

‫‪ 127‬ﻫﻤﺎن؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪4‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬
‫‪ 128‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.16‬‬
‫‪ 129‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.11‬‬
‫‪ 130‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬
‫‪ 131‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.39‬‬
‫‪ 132‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪.123‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ‬ ‫‪.4‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در ﻃﻮل زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮدن اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﺎرج از ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در آﻏﺎز ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮي از‬
‫ﻣﺨﻮفﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻘﺾ ﺷﺪه در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺒﺲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ اﺳﻨﺎد اﺛﺒﺎت و ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﻣﻜﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﺳﺒﺎب راﺣﺘﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺗﻮﺟﻬﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي رواﻧﻲ )ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪ و‬
‫ارﻋﺎب(‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري‪ .‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻫﺮ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ اوﻟﻴﻪ )ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﻴﻨﻲ( و ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‪ ،‬ﺷﺮﺣﻲ از وﻗﺎﻳﻊ و اﻋﻤﺎل ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اراﺋﻪ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﮔﻔﺘﮕﻮي‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮي درﺑﺎره ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ارﺗﻜﺎب اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .4،1‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫در دوران اﺻﻼﺣﺎت ﻳﺎ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ 1376 ،‬ﺗﺎ ‪ ،1383‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮوﻳﺴﻬﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎ‪،‬‬
‫‪134‬‬
‫اﻛﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‪ ،‬و ﺷﻜﻨﺠﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد آزار و ﺳﻮءرﻓﺘﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان در‬
‫اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ اﻳﺮان ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از آزار و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﺑﻌﻀﻲ از وﺣﺸﺘﻨﺎكﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ذﻛﺮ‬
‫ﺷﻮاﻫﺪ و ﻣﺪارك ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر در اﻳﻦ ﮔﺰارش در ﺗﻬﺮان و اﻃﺮاف آن واﻗﻊ ﺷﺪه و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﻲ آن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻧﺎﺟﺎ‪ ،‬و ارﺗﺶ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ 135.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان زﻧﺪاﻧﻬﺎي ‪ ،59‬وﻟﻲ ﻋﺼﺮ‪ ،‬و ﺑﺨﺶ ‪ 325‬زﻧﺪان اوﻳﻦ‬

‫‪ 133‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﻮاد ‪ .9(3) ،7‬ﺿﻤﻨﺎً در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ درﺑﺎره اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺧﻮد اﻃﻼع دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪ 30 ،44(3‬اوت ‪1955‬؛ ﻣﺼﻮب ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي )‪ 31 ، 663(XXIV‬ژوﺋﻴﻪ ‪1957‬‬
‫و )‪ 13 ،2076 (LXN‬ﻣﻪ ‪] 1977‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد«‪.‬‬
‫‪ 134‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.6-8 .‬‬
‫‪ 135‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪18-19 .‬؛ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.13-18 .‬‬

‫‪33‬‬
 ‫‪137‬‬ ‫‪136‬‬
‫زﻧﺪان‬ ‫اداره اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ‪ 36‬ﺟﻤﺸﻴﺪﻳﻪ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺣﺸﻤﺘﻴﻪ را ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫را اداره ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫‪138‬‬
‫اداره ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت اﻣﺎﻛﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬ ‫»ﺟﻲ« ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت وزارت دﻓﺎع اداره ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﻼﺻﺪرا‪ ،‬وزرا‪ ،‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﺧﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﻴﺎء را ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ 139.‬وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺗﻮﺣﻴﺪ و‬
‫‪140‬‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 209‬و اﻟﻒ‪ .‬زﻧﺪان اوﻳﻦ را اداره ﻣﻲﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺪﻧﺎمﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺗﻬﺮان واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻮازي در دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻬﺎﻳﻲ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در دوران اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﺧﺎرج از‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﻳﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬در ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ و ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬او اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﺧﺎرج از ﺗﻬﺮان ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫‪141‬‬
‫ﺣﺪي ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻣﺤﺒﻮس در اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ اﻛﺜﺮاً اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺤﻞ زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن ﺧﻮد را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺗﻦ از اﻳﻦ اﻓﺮاد‬
‫‪142‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮده ﻳﺎ درون ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ آﻧﻬﺎ از اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ را در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮش ﻛﺸﻴﺪه و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻋﻘﺐ ﻳﻚ ﺧﻮدرو ﺑﺎ ﺷﻴﺸﻪﻫﺎي دودي ﻧﺸﺎﻧﺪه و ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻲ‬
‫ﻣﺨﻔﻲ در ﺷﻤﺎل ﺗﻬﺮان ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وي ﻣﺤﻞ ﻣﺬﻛﻮر را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫از ﻳﻚ در ﺑﺰرگ داﺧﻞ ﻳﻚ ﺣﻴﺎط ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ اﻣﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ در ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ را‬
‫داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ و اﺑﺘﺪا در ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﻣﻌﻄﻞ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ اول ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻟﺒﺎسﺷﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬در دوﻣﻲ ﻳﻜﺴﺮي ﻟﺒﺎس زﻧﺪان ﻛﺜﻴﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ را داﺧﻞ ﺳﻮﻣﻴﻦ و آﺧﺮﻳﻦ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﺸﻮﻳﻲﻫﺎ از ﺑﻴﺮون ﻗﻔﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ در آن دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﻣﺎﻧﺪم ﺗﺎ ﻛﺴﻲ آﻣﺪ و ﻣﻦ‬
‫را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪143‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از زﻳﺮ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﻨﺰل ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 136‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.12 .‬‬

‫‪» 137‬اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1381/7/27 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www.isna.ir/Main/NewsView.aspx?ID=News-166055‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 16 :‬ﻣﻪ ‪ ،(2009‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬
‫‪ 138‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬
‫‪ 139‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.18 .‬‬
‫‪ 140‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.21-22 .‬‬
‫‪ 141‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ .11‬او ﺿﻤﻨﺎً ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ از اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻏﻴﺮ از ﺗﻬﺮان ﺳﻤﺘﻬﺎي ﻋﺎﻟﻲ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ را در ﺗﻬﺮان در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻗﻠﻴﺘﻬﺎي اﻳﺮان ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﻛﺮدﻫﺎ‪ ،‬آذريﻫﺎ و ﻋﺮبﻫﺎ ﮔﺮاﻳﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎت اﻳﻦ اﻗﻠﻴﺘﻬﺎ درﺑﺎره ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.11‬‬
‫‪ 142‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪11‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.29‬‬
‫‪ 143‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.10-11‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ وي ﻣﻮﻗﺘﺎً ﺑﻪ آن اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫در اﻣﺎﻛﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﻮض ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻴﺎه ﻣﻦ را ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺮده داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺣﺮف زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ از ﭘﺸﺖ ﻣﻦ را زد و ﮔﻔﺖ »ﺳﺮت را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﻨﺪاز«‪ .‬ورق‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻦ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻢ داﺧﻞ ﻳﻚ ﺣﻴﺎﻃﻲ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬از راﻫﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺣﻴﺎط ﺑﻮد ﻣﻦ را داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﻨﺰﻟﻲ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺑﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻴﻨﻚ و ﻛﻤﺮﺑﻨﺪم را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻛﻔﺸﻬﺎﻳﻢ را درآوردﻧﺪ‪ .‬در آﻫﻨﻲ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻣﻦ را داﺧﻞ آن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻮل ﺗﺎرﻳﻚ‪ ‬ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاﻛﺶ ﺑﺰرﮔﻲ در آن روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ دو ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم‪.‬‬
‫‪144‬‬
‫ﺻﺪاﻫﺎي ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺻﺪاﻫﺎ از ﭼﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺷﺎﻏﻞ در اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ و ﻳﺎ داراي ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻓﺮم ﺷﺒﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ آﻣﺪ و ﻣﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻓﺮادي‬
‫ﻛﻪ در آن ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻟﺒﺎس ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﻲ‬
‫‪146‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد ﺷﻠﻮار ﻛﺮدي‪ 145‬و زﻳﺮﭘﻴﺮاﻫﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺄﺳﻴﺲ و اداره زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ و ﮔﺮداﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ اﻳﺮان و ﻣﻘﺮرات‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ‪ 583‬و ‪ 584‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدن اﻓﺮاد در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﺳﺮي ﻳﺎ‬
‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم را ﻗﺪﻏﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 147.‬اداره ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻧﺪاﻧﻬﺎي اﻳﺮان ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت‬
‫‪148‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 22‬آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد ﻛﻪ »ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫‪149‬‬
‫ﻣﺎده ‪44‬‬ ‫اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ از داﺷﺘﻦ زﻧﺪان و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻬﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ دﻓﺘﺮي ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﻻزم ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻓﺘﺮ‬
‫‪150‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎرت و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻮارد ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻧﻘﺾ آزادﻳﻬﺎي ﻣﺪﻧﻲ در زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 144‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.29‬‬

‫‪ 145‬اﻳﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﻠﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺸﺎد و آوﻳﺰان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 146‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬
‫‪ 147‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،19‬ﻣﻮاد ‪.583-84‬‬
‫‪ 148‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪ ،1‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.7-8 .‬‬
‫‪ 149‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪ .22‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ ارﮔﺎﻧﻬﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺄدﻳﺐ ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺧﻮد و زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد را اداره ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1386‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪،‬‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻲ ﺻﺎدر و در آن ﺑﻪ ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺣﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ و اداره زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺧﻮد را داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت و‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارﮔﺎﻧﻬﺎي ﺳﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از وزارت اﻃﻼﻋﺎت و واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و‬
‫ارﺗﺶ‪» .‬دﻳﻮار ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲروﻧﺪ«‪ ،‬روز آﻧﻼﻳﻦ‪ ،1386/1/20 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪http://www.roozonline.com/archives/2007/04/post-‬‬
‫‪) 1703.php‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 4 :‬ﻣﺎرس ‪.(2009‬‬
‫‪ 150‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪.44‬‬

‫‪35‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪،‬‬
‫ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ارﺗﺶ و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ زﻧﺪان را اداره ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫‪151‬‬
‫اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد از ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﺬﻳﺮش‪ ،‬ﺛﺒﺖﻧﺎم‪ ،‬و ﻣﺠﺰا ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و‬ ‫زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس اﺗﻬﺎﻣﺎت وارده ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺟﺎ و ﻣﻜﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺠﺎزات ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرداري از اﻣﻜﺎن دﻳﺪار‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده و آزادي ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺻﺎدره در آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺷﻜﻨﻲﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﭙﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻓﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن در ﺣﻴﻦ اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮد‬
‫ﺷﺎﻫﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺳﭙﺎه‬
‫‪152‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران و دﻳﮕﺮ ارﮔﺎﻧﻬﺎي اﻣﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬اداره و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻛﺮدن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪه‬
‫‪153‬‬
‫ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻴﺜﺎﻗﻬﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎري از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ 154‬و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﻣﻮرد ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ 155‬و اﺻﻮل ﭘﺎﻳﻪ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ 156‬را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻮاد ‪ ،14 ،10 ،9‬و ‪ 15‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ از‬
‫دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻤﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﺮده‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺟﻮاﺑﮕﻮ ﺑﻮده‬
‫و ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﻲ آﻧﻬﺎ اﺣﺘﺮام ﮔﺬارﻧﺪ‪ 157.‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ درﺑﺎره رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‬
‫را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده و از دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و وﻛﻴﻞ ﺧﻮد را‬
‫‪158‬‬
‫اﻋﻄﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺎي ﻣﻘﺮرات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺑﺎره ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي اﺟﺒﺎري را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي اﺟﺒﺎري )‪ ،(ICPPED‬ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪن‬
‫اﺟﺒﺎري را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪» 151‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎ‪ :‬ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﺣﻮزه و اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1385/5/16 ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www.news.iran-emrooz.net/index.php?/news1/print/10490/‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 4 :‬ﻣﺎرس ‪.(2009‬‬
‫‪ 152‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪.33‬‬
‫‪ 153‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 217A‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ ،71‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ 12) A/180‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،(1948‬ﻣﻮاد‬
‫‪.10 ،9 ،6‬‬
‫‪ 154‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﻮاد ‪ .10 ،7‬ﻣﺎده ‪ 7‬ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻳﺎ‬
‫»رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ« در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 10‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »در ﻣﻮرد ﻛﻠﻴﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ از آزادي ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ذاﺗﻲ اﻧﺴﺎن رﻓﺘﺎر ﻛﺮد«‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎده ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ را ﻣﻠﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ را از‬
‫ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ ﺟﺪا ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ »وﺿﻌﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺷﺨﺎص ﻏﻴﺮﻣﺤﻜﻮم« رﻓﺘﺎري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 155‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،113‬ﻣﻮاد ‪.33-34 ،22-26‬‬
‫‪ 156‬اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 45/111‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ ،200‬ﺿﻤﻴﻤﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪(1990) A/45/49‬‬
‫]از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ«[‪.‬‬
‫‪ 157‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آرژاﻧﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪) (1995) CCPR/C/79/Add.46‬ﻛﻪ اﻋﻼم‬
‫ﻣﻲدارد ﻋﺪم اراﺋﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺗﻮﺳﻂ آرژاﻧﺘﻴﻦ درﺑﺎره ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪن دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫‪ 158‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،113‬ﻣﺎده ‪) 92‬ﻛﻪ ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﻫﺮ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎزه داﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﻮراً‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را از ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و ﺑﺴﺘﮕﺎن او در اﺧﺘﻴﺎر وي ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎ و ﻧﻈﺎرﺗﻬﺎي ﻻزم‪ ،‬از ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ و اﻣﻨﻴﺖ و ﻧﻈﻢ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ«‪.(.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬رﺑﻮدن ﻳﺎ ﻫﺮ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از آزادي ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ دوﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﺎ اﺟﺒﺎر دوﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﻋﺪم‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ اﻳﻦ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻳﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮدن ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻳﺎ ﻣﻜﺎن ﻓﺮد ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻲ را از‬
‫‪159‬‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ اﻳﺮان از اﻣﻀﺎء ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه از اﺻﻮﻟﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﺮان ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي اﺟﺒﺎري‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آزادي و اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﻓﺮدي‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻳﻚ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» .‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي« اﺟﺒﺎري ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي‬
‫اﺟﺒﺎري ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ارﮔﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮده و ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﻬﺖ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ را ﻣﺮﺗﻜﺐ‬
‫‪160‬‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .4,1,1‬زﻧﺪان ‪59‬‬

‫زﻧﺪان ‪ 59‬در ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ وﻟﻲ ﻋﺼﺮ واﻗﻊ در ﻋﺸﺮت آﺑﺎد ﻗﺮار دارد‪ 161.‬وﻟﻲ ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﭘﺎﻳﮕﺎه وﺳﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ارﮔﺎﻧﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ اداره ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل اداره ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻗﺮار دارد‪ 162.‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﻲ از اﻓﺮادي ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻧﺪان ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻛﺮده ﻛﻪ ﺻﺪاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺸﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺗﻤﺮﻳﻨﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ را ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ‪ 163.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارﺷﻬﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1385‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻛﻞ دادﮔﺴﺘﺮي ﺗﻬﺮان ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺟﺎزه اﻧﺠﺎم ﺑﺎزدﻳﺪ از‬
‫‪165‬‬ ‫‪164‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫دوﻟﺖ اﻳﺮان اﻋﻼم داﺷﺖ زﻧﺪان ‪ 59‬در ﺳﺎل ‪ 1380‬ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺤﻞ را ﻧﺪاد‪.‬‬
‫‪166‬‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻫﻨﻮز ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 159‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﻬﺎي اﺟﺒﺎري‪ 23 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2005‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ‪ ،(2005) E/CN.4/2005/WG.22/WP.1/Rev.4‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.untreaty.un.org/English/notpubl/IV_16_english.pdf‬ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 21 :‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 160‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.5‬‬
‫‪ 161‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪17 .‬؛ ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ‪» ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖﺟﻮ زﻧﺪان ‪14 ،«59‬‬
‫ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،2005‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://kourosh18tir.blogspot.com/2005/01/59.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 26 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ .(2009‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت زﻧﺪان ‪59‬‬
‫را ﻋﺸﺮتآﺑﺎد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪» 162‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪17 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪46‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.35‬‬
‫‪ 163‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.39‬‬
‫‪ 164‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪21‬؛ »ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.36‬‬
‫‪» 165‬اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1381/7/27 ،‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬
‫‪ 166‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪ رﺳﻤﻲ ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪» ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ‪ :‬ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن )‪ 10‬آورﻳﻞ ‪Press ] (2008‬‬
‫‪Release, Amnesty International, Arbitrary Arrest, Prisoner of Conscience: Khadija Moghaddam (f), Women Rights‬‬
‫‪ ،[Defender‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.amnestyusa.org/actioncenter/actions/uaa09308.pdf‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ ‪ 27‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬

‫‪37‬‬
‫زﻧﺪان ‪ 59‬در اﺻﻞ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎﻫﺪاري زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1376‬و ‪ 1383‬اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪167‬‬
‫ﻗﺮاﺋﻦ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1378‬و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان دﺳﺘﻮر‬
‫ﺳﺮﻛﻮب ﺟﻨﺒﺸﻬﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران داد‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﺮوع ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪،‬‬
‫‪168‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻮاﻳﻲ از زﻧﺪان ‪ 59‬در ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ وﻟﻲ ﻋﺼﺮ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن زﻧﺪان ‪ 59‬را ﻣﺤﻠﻲ وﺣﺸﺘﻨﺎك‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 169‬و آﻧﺠﺎ را ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﻮر و ﻏﺬاي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻬﻮﻳﻪ ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ 170.‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن دﺳﺘﻮر داده ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه ﻳﻚ ﺷﻤﺎره ﻫﻮﻳﺖ‬
‫‪171‬‬
‫داده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از زﻧﺪان ‪ 59‬در دﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﻧﺪان داراي دو ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺰرگ ﻧﮕﺎﻫﺪاري زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪172‬‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي اﻧﻔﺮادي داراي‬ ‫دورﺑﻴﻨﻬﺎي ﻣﺪار ﺑﺴﺘﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راﻫﺮوﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺮف ﺗﻲ )‪ (T‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ 173.‬در ﻳﻚ ﻃﺮف دﺳﺘﺸﻮﻳﻴﻬﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ‬
‫دوش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي در دو ردﻳﻒ ﻣﻮازي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﺣﺪوداً ‪ 1,5‬ﻣﺘﺮ در‬
‫‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮده و داراي ﭘﻨﺠﺮهاي ﻛﻮﭼﻚ در ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﺳﻴﻤﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻮاﻛﺶ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬درب ﻓﻠﺰي ﺳﻠﻮل ﻧﻴﺰ داراي دو ﭘﻨﺠﺮه ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻬﺎ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ را از ﺑﻴﺮون ﺑﺎز‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن از ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ وﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪي را از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻲ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدادﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﺑﺴﺘﻪ و آﻣﺎده رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﻃﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺸﻮد‪ .‬از ﭘﻨﺠﺮه ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﺑﺮاي دادن ﻏﺬا ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪174‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻫﻮاي داغ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺳﻠﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮﻣﺎرﺳﺎﻧﻲ آﻧﺠﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 167‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.35‬‬

‫‪ 168‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪4‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.4‬‬
‫‪ 169‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪47-50‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.21 -33‬‬
‫‪ 170‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪47‬؛ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.17 .‬‬
‫‪» 171‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.17 .‬‬
‫‪ 172‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 173‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪37‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬
‫‪ 174‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬

‫‪38‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻘﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮﻟﻲ اﻧﻔﺮادي در زﻧﺪان ‪ 59‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺞ ﻣﺎه ﻳﻌﻨﻲ از ﺧﺮداد ﺗﺎ آذر ‪ 1380‬ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ زﻧﺪان داراي راﻫﺮو درازي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ راﻫﺮو دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺣﺮف ﺗﻲ‬
‫)‪ (T‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻃﺮف راﻫﺮو ﻫﺸﺖ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي واﻗﻊ در ﻃﺮف راﺳﺖ راﻫﺮو‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از آﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻃﺮف ﭼﭗ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻃﺎق ﺷﻤﺎره ﻳﻚ در ﻃﺮف ﭼﭗ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻃﺎق‬
‫ﺑﻮد »اﻃﺎق اﻋﺘﺮاف« ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﻳﻚ اﻧﺘﻬﺎي راﻫﺮو اﻃﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد و در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ دﺳﺘﺸﻮﻳﻴﻬﺎ و ﻳﻚ‬
‫‪175‬‬
‫اﻃﺎق ﺳﻠﻤﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رﻫﺒﺮ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1380‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺮﻛﺖ در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺎر‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از اﻣﺘﻨﺎع ورزﻳﺪن از اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺟﺮﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ او ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫‪ 59‬اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وي ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻣﺄﻣﻮران در ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ وي ﺑﻪ اﻣﻀﺎء‬
‫‪176‬‬
‫ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ وي درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ‪ ،‬وي را ﺑﻪ زﻧﺪان ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﺑﻪ وي اﻃﻼﻋﺎت اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ 177.‬اﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ وارد زﻧﺪان ‪ 59‬ﺷﺪم ﺣﺎﻟﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاي زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺗﻮي ﺣﻴﺎط‬
‫ﻣﻦ را ﻛﺎرﺗﻜﺲ ﻫﻮﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ وارد ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﻛﺮدﻧﺪ ‪ ...‬ﺑﺎزﺟﻮ ﮔﻔﺖ »اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﺜﻞ ]زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻗﺒﻞ[ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻼﻳﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﺎ راه ﻣﻲآﻳﻲ ﻳﺎ ﻣﻲﻣﻴﺮي« ‪ ...‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮي دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺚ را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺎ آﻟﺖ دﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻴﻬﺎ ﺷﺪهاﻳﻢ و درﺻﺪد‬
‫ﺑﺮاﻧﺪازي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ دو راه ﭘﻴﺶ رو دارم‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ زﻫﺮا‬
‫‪178‬‬
‫)ﻛﻪ ﻧﺎم ﻳﻚ آراﻣﮕﺎه ﺑﺰرگ در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ( ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد و دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﻣﻦ‪.‬‬

‫‪179‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻤﻨﻮع و زﻧﺪاﻧﻴﺎن از‬ ‫ارﺗﺒﺎط زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻧﺪان ‪ 59‬ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج ﻛﺎﻣﻼً ﻗﻄﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ 180.‬ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وي اﺟﺎزه ﻳﺎﻓﺖ از‬
‫‪181‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ وي ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,1,2‬زﻧﺪان اﻣﺎﻛﻦ‬

‫اداره ﻛﻞ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﺎﻛﻦ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ »اﻣﺎﻛﻦ« ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪاي از ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﺻﻠﻲ آن ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﻣﺎﻛﻦ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ اﺳﺖ‪ 182.‬اﻣﺎﻛﻦ رﺳﻤﺎً داﺧﻞ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان‬

‫‪ 175‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.38‬‬

‫‪ 176‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.45-46‬‬
‫‪ 177‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ .52‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪) 17 .‬ﻛﻪ ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي داﺋﻤﺎً ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺪم ﻫﻤﻜﺎري آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬ﺑﺸﻮد(‪.‬‬
‫‪ 178‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.46-47‬‬
‫‪» 179‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪17-18 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.59‬‬
‫‪» 180‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪19 .‬؛ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.17 .‬‬
‫‪ 181‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.41‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪183‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﺤﺪودي داﺷﺘﻪ و ﺣﻖ اﺣﻀﺎر و ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻣﺎﻛﻦ در ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎل ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ واﺣﺪﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﻴﺰ از اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻣﺎﻛﻦ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ 184.‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﺼﻮر ﻣﻲرود ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺳﺎل‬
‫‪ ،1380‬ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ 185.‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮان اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ در ادارات اﻣﺎﻛﻦ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﺎﺟﺎ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﭼﻬﺮهﻫﺎي ارﺷﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﭘﺲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي‬
‫‪186‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1377‬از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﻲ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ﻧﻮد ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﻳﻴﻨﻲ از‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻣﺎﻛﻦ ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬وي در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﺎزدﻳﺪ اﻋﻼم ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎره‬
‫ﭘﻲﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻨﻮز ﺣﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در اداره اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺑﻬﺎم‬
‫ﺟﺪي وﺟﻮد دارد و اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه از ﻃﺮف ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻋﺪهاي از اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺆال ﺟﻮاب‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ اﺣﻀﺎر‬
‫‪187‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪188‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در اﻣﺎﻛﻦ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ را زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در دو ﻃﺒﻘﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﺟﺎ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎران ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ 189.‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ‬
‫دو ﮔﺮوه ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ارﻋﺎب زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫‪190‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اداره اﻣﺎﻛﻦ اﺣﻀﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪» 182‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪18 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮذري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،29‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪1-3‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‬
‫آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﻣﺎﻛﻦ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪http://www.police.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=8cbfe6bc-6e7e-4010-9131-‬‬
‫‪) 8ac8897b4254#2‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 26 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 183‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮذري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،29‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪8‬؛ »راﻳﺰﻧﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان اداﻣﻪ دارد«‪ 17 ،‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،2002‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://iran-newspaper.com/1380/801128/html/politic.htm‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 2 :‬ﻣﺎرس ‪.(2009‬‬
‫‪ 184‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪4‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪10‬؛ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر )‪ 7‬ﺗﻴﺮ ‪ ،(1382‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.irhumanrights.com/hoqhoqh7.htm‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 2 :‬ﻣﺎرس ‪] (2009‬از‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ«[‪.‬‬
‫‪» 185‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪.19 .‬‬
‫‪ 186‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.4‬‬
‫‪» 187‬اﻇﻬﺎرات ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان«‪ ،‬اﻳﺴﻨﺎ‪ ،1381/7/27 ،‬ﭼﺎپ ﻣﺠﺪد در »ﺗﻤﺴﺨﺮ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪.2‬‬
‫‪» 188‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪19 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.10‬‬
‫‪» 189‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪.19 .‬‬
‫‪» 190‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.18 .‬‬

‫‪40‬‬
‫ﻛﻮﺗﺎه وﻟﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ‪ ،‬آزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ 191.‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻌﺪودي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺧﻮد در اﻣﺎﻛﻦ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ارﻋﺎب آﻧﻬﺎ درﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻨﺪ‪ 192.‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺳﻔﺮي‪ ،‬وﻛﻴﻞ و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﻣﻌﺮوف اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در اﻣﺎﻛﻦ زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫‪193‬‬
‫وي ﺑﻬﺒﻮد ﻧﻴﺎﻓﺖ و در اواﻳﻞ اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1380‬در‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از آزاد ﺷﺪن دﭼﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻗﻠﺒﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪ 194.‬ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ ﺧﻮد‪ ،‬وي ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ‪ 90‬ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد را از آن ﻣﺤﻞ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ]اﻣﺎﻛﻦ[ دو ﺗﻦ ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﺣﻮل دو ﻣﺤﻮر‬
‫اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ را ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ و دﻳﮕﺮي ﻛﺎر وﻛﺎﻟﺘﻲ ‪ ...‬اﻧﻮاع ﺗﻬﻤﺘﻬﺎ‬
‫و ﺗﻮﻫﻴﻨﻬﺎ را روا داﺷﺘﻨﺪ ‪ ...‬اﺟﺎزه دﻓﺎع ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺲ از ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ‬
‫ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﻳﻲ اﺧﻄﺎر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ از ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮدم دﺳﺖ ﺑﻜﺸﻢ در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردي ﺳﺨﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ و اﺧﻄﺎر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر اﺧﻄﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫‪195‬‬
‫و اﻓﺰودﻧﺪ ﺣﺎل ﺑﺮو ﭼﻮن رﻓﻘﺎي دﻳﮕﺮي از ﻗﻤﺎش ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎﻛﻦ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﺎﻫﺪاري روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻓﻌﺎﻻن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ )ﻛﻪ در آذر‬
‫‪ 1380‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ(‪ 196،‬ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ )ﻛﻪ در ‪ 11‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1381‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ( و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺟﺒﺎري )ﻛﻪ‬
‫‪197‬‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺪاً از زﻧﺪان اﻣﺎﻛﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫در ‪ 7‬دي ‪ 1381‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ(‬
‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ 198.‬در ﻗﻄﻌﻪ ذﻳﻞ‪ ،‬زارعزاده اﻧﺘﻘﺎل ﺧﻮد را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻪ – ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻧﺪ ‪ ...‬ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﺒﻨﺪ زدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻢ را‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮا داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻮﻟﻜﺲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ آن‬

‫] ‪INTERNATIONAL PRESS INSTITUTE, 2002 WORLD‬‬ ‫‪ 191‬ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺸﻨﺎل ﭘﺮس‪» ،‬ﻣﺮوري ﺑﺮ آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﺟﻬﺎن در ﺳﺎل ‪ :2002‬اﻳﺮان«‬
‫در‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫‪،[PRESS‬‬ ‫‪FREEDOM‬‬ ‫‪REVIEW:‬‬ ‫‪IRAN‬‬
‫)ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 13 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(2009‬؛‬ ‫‪www.freemedia.at/cms/ipi/freedom_detail.html?country=/KW0001/KW0004/KW0092/&year=2002‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.184‬‬
‫‪» 192‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.19 ،15-16 .‬‬
‫‪ 193‬ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.184‬‬
‫‪» 194‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪.16 .‬‬
‫‪» 195‬ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺷﻜﻨﺠﻪ روﺣﻲ در اداره اﻣﺎﻛﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ زﻧﺪه ﻳﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﻔﺮي ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ‪ 1 ،«90‬ﺧﺮداد ‪) 1381‬ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪» 196‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.4‬‬
‫‪ 197‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪9‬؛ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﻌﺎﻻن اﻳﺮاﻧﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‪» ،‬ﮔﺰارش ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫‪ ،[IRANIAN HUMAN RIGHTS ACTIVISTS GROUPS IN EU AND NORTH AMERICA, ANNUAL REPORT 2004] «2004‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) www.pwoiran.com/annual%20report%20HR2004.pdf‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 13 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 198‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻲرﻓﺖ و داﻳﻢ دور ﻣﻲزد‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮا ﮔﻴﺞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء‬
‫‪199‬‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻋﺘﺮاض روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺻﻼحﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ و دﻓﺘﺮ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﺳﺠﺎدﻳﺎن )رﺋﻴﺲ اﻣﺎﻛﻦ( ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎً اﻳﻦ اﺗﻬﺎم‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻣﺎﻛﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫‪200‬‬
‫را اﻧﻜﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4,1,3‬زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء‬
‫‪201‬‬
‫در ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﺻﻞ ‪ 90‬درﺑﺎره زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﺗﻬﺮان و اﻃﺮاف آن زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ واﺣﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد و‬
‫‪202‬‬
‫اﻣﺎﻛﻦ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران را ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ در ﺧﻴﺎﺑﺎن اﺳﺘﺎد ﻣﻄﻬﺮي اﺣﻀﺎر ﻛﺮد‪ ،‬وﺟﻮد اﻳﻦ زﻧﺪان ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ واﻗﻊ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺳﺌﻮل در‬
‫‪204‬‬
‫ﺷﻤﺎل ﺗﻬﺮان ﻗﺮار دارد‪ 203.‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺤﻞ اﺳﻜﺎن اﻓﺴﺮان ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن در زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ« ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻧﻴﺰ آﻧﻬﺎ زﻧﺪان را ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻣﺨﺎﺑﺮات ﻧﺎﺟﺎ‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ 205.‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ اﻋﻀﺎء ارﺷﺪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﻮل دادﻧﺪ زﻧﺪان‬
‫‪ 59‬را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ در زﻧﺪان اوﻳﻦ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي از اﻳﻦ ﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻇﺎﻫﺮاً زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﺮح ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺎ اﻓﺮاد زﻳﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭙﻲ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ دﻳﮕﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪان داراي ‪ 10‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي در دو ﻃﺮف ﻳﻚ راﻫﺮوي ﺑﺎرﻳﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺣﻤﺎم و اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻃﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮده و در آن ﻳﻚ ﻣﻴﺰ درﺳﺖ‬
‫‪206‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ در ورودي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 199‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.11‬‬

‫‪» 200‬اﺣﻀﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران ﺑﻪ اداره اﻣﺎﻛﻦ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ«‪ ،‬ﻧﻮروز‪) 1380/11/28 ،‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪» 201‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.21-20 .‬‬
‫‪ 202‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.15 .‬‬
‫‪ 203‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.20-21 .‬‬
‫‪ 204‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.6‬‬
‫‪ 205‬ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.184‬‬
‫‪ 206‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 14‬و ‪.16‬‬

‫‪42‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻣﺎﻛﻦ اﺣﻀﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﺑﺮده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در اﻣﺎﻛﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﻜﻞ در اﻳﻦ زﻧﺪان اداﻣﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺪت آن در ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ زﻧﺪان ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻪ وي‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﻤﻮدي آﻣﺪهاي وﻟﻲ »اﻓﻘﻲ« ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدي‪ 207.‬زارعزاده ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء در ﻃﻮل‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﺎه دوران ﺣﺒﺲ در زﻧﺪان ‪ 59‬و اﻣﺎﻛﻦ در اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﻳﻜﻲ از ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ وي ﮔﻔﺖ »اﻳﻨﺠﺎ زﻧﺪه زﻧﺪه ﭘﻮﺳﺘﺖ را ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺻﺪاﻳﺖ‬
‫‪209‬‬
‫را ﺧﻔﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ!«‪ 208‬زارعزاده ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ »ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ زﻧﺪان ﻣﺨﻔﻲاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮم دﻳﺪه ﺑﻮدم«‪.‬‬

‫زارعزاده ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺰارش ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ او را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ال ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮ را ﻧﻈﺎره‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ 10‬زﻧﺪاﻧﻲ را ﻣﻲزدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻲ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺖ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻢ آﻧﻬﺎ ﻟﮕﺪ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻼﻗﻬﺎي‬
‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻛﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ را ﺷﻼق ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﺸﺎن ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮن از ﺳﺮ و‬
‫‪210‬‬
‫روي آﻧﻬﺎ ﺟﺎري ﺑﻮد‪.‬‬

‫در زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﻧﮕﺎه ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﻴﺰي ﺑﺎ ﺧﻮد درون‬
‫ﺳﻠﻮل ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ از دﻳﺪار اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻫﻮاي آزاد‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده آﻧﻬﺎ از دﺳﺘﺸﻮﻳﻴﻬﺎي زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ در ﻃﻮل‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬از ﺧﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪ ،‬اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻪ ﺑﺎر در روز از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪211‬‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﺎم دو ﺗﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻧﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﺴﺘﻌﺎر ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن او را ﻣﺮدي »ﭼﺎق« و »ﻗﻮي« ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن را ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻛﻨﺪ‪ 212.‬ﻣﺮد دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫‪213‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎﺑﺮي ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي‪ ،‬رﺋﻴﺲ دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب ﺷﻤﺎره ‪ 1610‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎﻛﻦ اﺣﻀﺎر ﺷﺪه و ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎء ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻧﻲ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺎﺿﻲ‬

‫‪ 207‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 208‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬
‫‪ 209‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬
‫‪ 210‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.28‬‬
‫‪ 211‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.29 ،24 ،13‬‬
‫‪ 212‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪32‬؛ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.184‬‬
‫‪» 213‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.20-21 .‬‬

‫‪43‬‬
‫ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﻣﺤﻜﻮم ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي در رأس ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫‪214‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺧﺎﺗﻢ و اﻣﺎﻛﻦ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,1,4‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 209‬و ‪ 325‬زﻧﺪان اوﻳﻦ‬

‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 209‬و ‪ 325‬اﺳﺎﺳﺎً زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺠﺰاﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ درون ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺪﻧﺎم زﻧﺪان اوﻳﻦ واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ 215.‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﺧﺎرج از ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻘﺎﻣﺎت اوﻳﻦ و ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 216.‬ﺑﻨﺪ ‪ 209‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ و ﺑﻨﺪ ‪ 325‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اداره‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ 217.‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دو زﻧﺪان ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻬﻮد‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ )ﺣﺘﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر و ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﻲ زﻧﺪان اوﻳﻦ( ﺑﺪون ﻛﺴﺐ اﺟﺎزه ﺻﺮﻳﺢ از‬
‫‪218‬‬
‫رؤﺳﺎي اﻳﻦ دو ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارﺷﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲ وﺟﻮد ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺗﻬﺮان را آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬
‫‪219‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪي ﺑﺤﺚ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج اﻳﺮان ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ارﮔﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪا ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎزداﺷﺖ اﻓﺮاد در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺗﻬﺮان و ﺣﻮﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻨﻬﺎن‬
‫‪220‬‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ 209‬داراي ‪ 90‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻪ ردﻳﻒ دهﺗﺎﻳﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ 221.‬ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ ‪209‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ درب اﺻﻠﻲ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ردﻳﻔﻬﺎ‬
‫را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﮔﺰارش ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران در‬
‫اواﺧﺮ ‪ 1378‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺪ ‪ 325‬ﻧﻤﻮد ﻛﻪ از دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ دور ﺑﻮده و در ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ اوﻳﻦ واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻳﻚ ورودي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ ‪325‬‬
‫داراي ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻧﻴﺰ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ آن ﺗﻨﻬﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ‪ 12‬ﻧﻔﺮ را‬
‫‪222‬‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ 214‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪32-35‬؛ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪184‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.20-21 .‬‬
‫‪ 215‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪22-26 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.17‬‬
‫‪» 216‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.18-19 .‬‬
‫‪» 217‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪ .22 .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﻨﺪ ‪ 209‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 218‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪6‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.17‬‬
‫‪ 219‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪5‬؛ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.16‬‬
‫‪ 220‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.21-22 .‬‬
‫‪ 221‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.21-26 .‬‬
‫‪ 222‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.17-18‬‬

‫‪44‬‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﺑﻨﺪ ‪ 325‬ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮدﻧﺪ—ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ 230‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻃﻮل در ‪ 170‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻋﺮض و ‪320‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ارﺗﻔﺎع‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻠﻮل ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺮه ﻛﻮﭼﻚ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﻠﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬روي اﻳﻦ ﭘﻨﺠﺮه ﻳﻚ ﻫﻮاﻛﺶ‬
‫ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ از آن ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻮاي ﺳﺮد ﻳﺎ ﮔﺮم ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮ اﻳﻦ ﺗﻬﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻚ در آﻫﻨﻲ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻻي آن ﭘﻨﺠﺮه ﻣﻴﻠﻪداري ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ در ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داراي درﻳﭽﻪاي‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﻏﺬا و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻃﺎﻗﻬﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ‬
‫‪223‬‬
‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي و داراي ﻓﺮش ﺳﺒﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﻧﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 209‬و ‪ 325‬ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي زﻧﺪان ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻋﺎدي زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮك ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﺑﻨﺪ اﺻﻠﻲ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﻨﺪ ‪ 209‬و ‪ 325‬دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺗﻬﺎﻳﻲ رﻧﮕﻲ را از درﻳﭽﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ در ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ آن ﻛﻪ ﺑﻨﺪ ‪209‬‬
‫‪224‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﭘﺸﺖ ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ ﺑﻬﺪاري اوﻳﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺧﻮد را دارا ﺑﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ ،1382‬ﺑﺴﻴﺎري از دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﺑﻨﺪﻫﺎي‬
‫‪ 209‬و ‪ 325‬ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ از اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫‪225‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ از دﻳﺪار‬ ‫آوردﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي رﺳﻤﻲ زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1380‬ﻟﻮﻳﻲ ژواﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬از ﺗﻬﺮان ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري )ﻛﻪ در آن زﻣﺎن در ﺑﻨﺪ ‪325‬‬
‫‪226‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد(‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اﻓﺸﺎري را ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اداري اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,1,5‬زﻧﺪان »ﺟﻲ«‬

‫زﻧﺪان »ﺟﻲ« ﻧﻤﻮﻧﻪاي اﺳﺖ از ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻧﺰدﻳﻚ و ﺗﺸﺮﻳﻚ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي و ارﺗﺶ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪان ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﻌﺎﻻن داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺪان »ﺟﻲ« در ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺎم در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد در ﻏﺮب ﺗﻬﺮان ﻗﺮار دارد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ وزارت دﻓﺎع ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ اﻳﻦ زﻧﺪان ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫‪227‬‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اداره اﻃﻼﻋﺎت وزارت دﻓﺎع زﻧﺪان »ﺟﻲ« را ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ زﻧﺪان ‪) 59‬ﻛﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺳﭙﺎه اداره ﻣﻲﺷﺪ( در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1380‬ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫اﻓﺸﺎري ﺑﻪ زﻧﺪان »ﺟﻲ« ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات زﻧﺪان »ﺟﻲ« ﺑﻬﺘﺮ از زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫‪ 223‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.19‬‬

‫‪ 224‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.17-22‬‬
‫‪ 225‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪6‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.18‬‬
‫‪ 226‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.6‬‬
‫‪ 227‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪70‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬

‫‪45‬‬
 ‫‪228‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻬﺎ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻧﺪان »ﺟﻲ« ﻧﻴﺰ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از دﻳﺪار ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺮوم و از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪229‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎي ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﻓﺮاد ﻣﺤﺒﻮس در زﻧﺪان »ﺟﻲ«‪ ،‬ﺷﺪت ﺻﺪا و‬ ‫ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪230‬‬
‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﺮزش ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮواز و ﻓﺮود ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﻮد‪.‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺎه در اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﭘﺎدﮔﺎن »ﺟﻲ«‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت وزارت دﻓﺎع ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻧﺪان ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻫﻤﻪ ﺷﻠﻮار و ﭼﻜﻤﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي زﻳﺎدي از آﻧﺠﺎ‬
‫رد ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﺎ ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﻠﻮﻟﻢ را ﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎ را ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﻓﺸﺎر ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﻣﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﺘﺮ از ﻣﺎ ﺑﻮد و آن زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫‪231‬‬
‫‪ 19‬ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ در اﻳﻦ زﻧﺪان ﺳﻜﺘﻪ ﻛﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ او را آزاد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ‬

‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻋﻀﻮ ﺳﺎﺑﻖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮔﺮوه داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ در‬
‫اﻳﺮان اﺳﺖ‪ .‬وي ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎء ﺷﻮراي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪ »ﻫﻮﻳﺖ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ« و ﺳﺮدﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ روزﻧﺎﻣﻪ »ﮔﺰارش روز« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻫﺮ دوي اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﺘﻲ در رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬
‫ﻛﺸﺎورزي در داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ وراﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺤﺘﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﺤﺪ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ‪،‬‬

‫از داﻧﺸﮕﺎه اﺧﺮاج ﺷﺪ‪ .‬وي اﻋﺘﺮاﺿﺎت داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1378‬را ﺑﺮﮔﺰار و در‬
‫آن ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺻﺤﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺮّات ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1379‬ﺗﺎ ‪ 1383‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫وي ﻣﺪﺗﻲ در زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ اداره ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬و زﻧﺪان »ﺟﻲ«‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ ‪ ،1383‬ﺻﺤﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻓﺮار ﻛﺮد و درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬او اﻛﻨﻮن‬
‫در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪه و در واﺷﻨﮕﺘﻦ دي‪.‬ﺳﻲ‪ .‬ﺳﻜﻮﻧﺖ دارد‪ .‬وي در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻓﺎرﺳﻲ ﺻﺪاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 228‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.70‬‬

‫‪ 229‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬
‫‪ 230‬ﻫﻤﺎن؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.70‬‬
‫‪ 231‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬

‫‪46‬‬
 ‫‪ .4,2‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫‪ .4,2,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در ﺗﻼش ﺑﺮاي »ﺧﺮد ﻛﺮدن« زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬وي را از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ اﻓﺮاد‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط ﻓﺮد ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد را از‬
‫ﭼﺸﻢ ﻋﻤﻮم و ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ دور ﻧﮕﺎه ﻣﻲدارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺧﺒﺮ دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﺛﻴﻘﻪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻻزم‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ آﺛﺎر ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ را آﺷﻜﺎر ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﺰﻳﺰان ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي اﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎت دروﻏﻴﻦ درﺑﺎره اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺟﺮﻣﻬﺎي ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن اﻏﻠﺐ ﺑﺎ زور و ﺗﻬﺪﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺪم ﻫﻤﻜﺎري اﻣﻨﻴﺖ ﻋﺰﻳﺰان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺧﻮاﻫﺪ اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫‪232‬‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده درﺑﺎره ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﻋﺰﻳﺰان ﺧﻮد ﭘﺮس و ﺟﻮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره ﻣﻜﺎن‬
‫‪233‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ در ﻳﻚ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﻀﺎء‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه‪ ،‬و ﻳﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺟﺮﻳﺎن دادرﺳﻲ در اﺧﺘﻴﺎر آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﻤﺪاً آدرﺳﻬﺎي اﺷﺘﺒﺎه درﺑﺎره ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري زﻧﺪاﻧﻲ داده ﺷﺪ‪ 234.‬ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﻣﻮازي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺎﺟﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﻦ را از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺎدرم ﻣﺼﺮاﻧﻪ از ﺑﺎزرﺳﺎن ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮود‪ .‬در ﺟﻮاب ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﻲ ﻛﺮدم ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎدرم ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﻪام در اداره راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و راﻧﻨﺪﮔﻲ‪ 235‬ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﻣﺎدر‪ ،‬ﺳﻼم ﻣﻦ‬
‫‪236‬‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻤﻪ ﺑﺮﺳﺎن‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻜﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪.‬‬

‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺟﺎ و ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ در اﻃﺮاف ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ 20 ،‬روز را در زﻧﺪان‬
‫اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻲآورد ﻛﻪ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهام ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻛﻼﻧﺘﺮﻳﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮده و ﺟﻮﻳﺎي‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻦ در‬

‫‪ 232‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪48‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،4‬‬
‫ﺻﺺ‪.17-18 .‬‬
‫‪» 233‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.11-15 .‬‬
‫‪ 234‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 7‬و ‪.42‬‬
‫‪ 235‬اداره راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و راﻧﻨﺪﮔﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺟﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 236‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.7‬‬

‫‪47‬‬
 ‫زﻧﺪان وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻌﺪ از دو روز‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮدم‬
‫اﻃﻼع ﺑﺪﻫﻢ ﻛﻪ در زﻧﺪان اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺻﺎﺋﺐ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﻣﻦ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺴﺎر ﻋﻴﻨﻲ ﺑﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﻠﻴﺲ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﺎ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻜﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫‪237‬‬
‫دﻳﺪاري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ و ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﻪ وي اﺟﺎزه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻠﻔﻦ داده ﻣﻲﺷﺪ و ﻧﻴﺰ وي ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﺗﻠﻔﻦ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻪ وي اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺗﻠﻔﻦ ﻛﺮده و از وي ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت داﺧﻠﻲ و‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﻜﺮده و از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻚ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وي را ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد اﻃﻤﻴﻨﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد و اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻧﺪارد‪ .‬ﻃﻲ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت ﭼﺸﻤﺎن او را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺷﺨﺼﻲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او اﻳﺴﺘﺎده و ﻣﻜﺎﻟﻤﺎت او را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه او‬
‫‪238‬‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﻣﺄﻣﻮران را دﻧﺒﺎل ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,2,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻣﻨﻊ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران دوﻟﺘﻲ را ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺻﻞ‬
‫‪ 5‬ﻣﺄﻣﻮران را ﻣﻠﺰم ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ را در ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺮار‬
‫دﻫﻨﺪ‪ 239.‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﺣﻖ دﺳﺘﺮﺳﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪242‬‬ ‫‪241‬‬ ‫‪240‬‬
‫و ﻣﺮﺧﺼﻲ در ﻣﻮارد ﺿﺮورﺗﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط‪،‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻖ دﻳﺪار ﺧﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺣﻘﻮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان و آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻮق‬
‫‪243‬‬
‫ﺑﺪون‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدد اﻣﺎ ﺑﻪ آن ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده در اﺳﺘﺨﺪام وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ و ﭘﺮداﺧﺖ وﺛﻴﻘﻪ‪ ،‬ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﻣﺬﻛﻮر در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 237‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.29‬‬

‫‪ 238‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.39‬‬
‫‪ 239‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪.5‬‬
‫‪ 240‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﻮاد ‪.180-97‬‬
‫‪ 241‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮاد ‪.198-212‬‬
‫‪ 242‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮاد ‪.213-229‬‬
‫‪ 243‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪35‬؛ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﻮاد ‪.185-187‬‬

‫‪48‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺎً ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎده ‪ 9‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ )ﻛﻪ از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از ﻋﻠﺖ دﺳﺘﮕﻴﺮي آﻧﻬﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﻪ و اﻣﻜﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ را‬
‫‪244‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬ ‫ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ( ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺾ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪245‬‬
‫ﻧﻴﺰ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﻮاد ‪ ،45 ،44 ،37‬و ‪ ،92‬ﻣﻮﺿﻮع دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4,3‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬

‫‪ .4,3,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ از ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻫﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آن اﺣﺘﻴﺎج داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ و ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﺑﻮده ﺷﺪن ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﺪم ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﻻزم ﻃﻲ ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ و ﺷﻜﻨﺠﻪ در ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ ﻣﻲﺑﻮد‪ .‬اﻣﺘﻨﺎع از اراﺋﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي را ﻗﺎدر‬
‫ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﻧﺤﻮه رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ را از دﻳﺪ ﻋﻤﻮم ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد ﻧﺎدري ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎن ﭘﺰﺷﻜﺎن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺎت‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬از ﻧﻴﺎز درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻜﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ وي ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ درد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻜﺮراً از ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﺧﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﭘﺰﺷﻚ را ﻛﺮد اﻣﺎ از ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از دوازده روز‪ ،‬ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺮدي ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ وي را ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺄﻣﻮران وي را ﭘﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫‪246‬‬
‫ﭘﺰﺷﻚ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻋﺘﺮاض ﻛﺮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺎﻳﺪهاي ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪاواي آﺳﻴﺒﻬﺎي ﺷﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد آﻣﺪه ﺑﻮد درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫‪247‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ را اﻳﻨﻘﺪر در ﺑﺎزداﺷﺖ‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ از ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻤﻜﻬﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﺛﺎر ﺿﺮب و ﺟﺮح و ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺒﻮدي و زﺧﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ‪ 248.‬ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ وي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎ ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﻮرد ﺿﺮب و‬

‫‪ 244‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.9‬‬

‫‪ 245‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،133‬ﻣﻮاد ‪.92 ،44-45 ،37‬‬
‫‪ 246‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.30‬‬
‫‪ 247‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.20‬‬
‫‪ 248‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬

‫‪49‬‬
‫ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻜﺮراً درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻧﻤﻮد اﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان و ﻫﻢ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺴﺌﻮل ﭘﺮوﻧﺪه‬
‫‪249‬‬
‫آﻧﻘﺪر از ﺻﺪور اﺟﺎزه ﺑﺮاي دﻳﺪن ﭘﺰﺷﻚ اﻣﺘﻨﺎع ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﺳﻴﺒﻬﺎي وارده ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ .4,3,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي از اراﺋﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺘﺮاف ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻮاد ‪ 7‬و ‪ 10‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 7‬ﺻﺮﻳﺤﺎً اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻳﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻳﺎ‬
‫ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺎده ‪ 10‬از دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ آزادي آﻧﻬﺎ ﺳﻠﺐ ﺷﺪه‬
‫‪250‬‬
‫ﻋﺪم ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺮاي‬ ‫اﺳﺖ »ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و اﺣﺘﺮام« ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪251‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺘﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻣﺘﻨﺎع از اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺾ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و‬
‫‪252‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﻧﻘﺾ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﻴﺰ اﺻﻮل اﺳﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪.‬‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺣﻖ درﻳﺎﻓﺖ‬
‫‪253‬‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎﻳﻲ وﻇﻴﻔﻪ دوﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,4‬ﻓﻘﺪان ﺟﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت اوﻟﻴﻪ‬

‫‪ .4,4,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬اﻏﻠﺐ از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ اﻣﻜﺎﻧﺎت اوﻟﻴﻪ‬
‫‪254‬‬
‫ﻓﻘﺪان اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه‬ ‫دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺬا‪ ،‬ﻧﻮر ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻟﺒﺎس و ﻟﻮازم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي را آﻛﻨﺪه از آﻟﻮدﮔﻲ و ﺗﻌﻔﻦ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد در ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ رواﻧﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑ‪‬ﺮﻳﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺪان دﭼﺎر‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن وي را از اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ 249‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.59 ،49‬‬

‫‪ 250‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﻮاد ‪.10 ،7‬‬
‫‪ 251‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ و دﻳﮕﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 39/46‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺿﻤﻴﻤﻪ‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪،197‬‬
‫ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪(1984) A/39/51‬؛ ﺳﺮي ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺷﻤﺎره ‪ ،1465‬ص‪ ،85 .‬ﻣﺎده ‪ ،1‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) http://www2.ohchr.org/English/law/cat.htm‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 9 :‬ﻣﺎرس ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ«[‪.‬‬
‫‪ 252‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،133‬ﻣﻮاد ‪22-26‬؛ اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،156‬اﺻﻞ ‪.9‬‬
‫‪ 253‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﻮاد ‪.110-19‬‬
‫‪ 254‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪12-26 .‬؛ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.35-38 .‬‬

‫‪50‬‬
 ‫اواﺧﺮ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻣﻦ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮق ﻛﺮده ﺑﻮدم و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﻟﺒﺎس ﻫﺎﻳﻢ ﺑﻮ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﺗﻌﻮﻳﻀﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺒﺎس دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﭘﻮﺷﻴﺪم‪،‬‬
‫‪255‬‬
‫ﻟﺒﺎﺳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪن در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ داﺳﺘﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪:‬‬

‫ﻟﺒﺎس ﻣﻦ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت زﻧﺪان ﻫﻤﺎن ﻟﺒﺎس روز اول ﺑﻮد و ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻋﻮض ﻧﺸﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﻳﻚ‬
‫ﺑﻠﻮز آﺳﺘﻴﻦ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﺷﻠﻮار و زﻳﺮ ﭘﻴﺮاﻫﻨﻲ‪ .‬ﻟﺒﺎﺳﻢ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﺮك ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻛﻪ‬
‫اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ را ﺑﺸﻮرم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻜﺒﺎر اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ را ﺑﺸﻮرم و در اﺗﺎق اﻧﻔﺮادي ﺧﻮد‬
‫‪256‬‬
‫ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺗﻬﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر و ﻳﻜﻲ از ﻓﻌﺎﻻن‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻳﺮاﻧﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﻴﻦ‬
‫ﻛﻤﭙﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻣﻀﺎء و ﻛﻤﭙﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺪون ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﺑﻴﺮﻛﻞ اﻧﺠﻤﻦ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران ﺟﻮان‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻣﺪﻳﺮه اﻧﺠﻤﻦ‬
‫دﻓﺎع از آزادي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و آزادي ﺑﻴﺎن‪ ،‬و ﻋﻀﻮ ﺷﻮراي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دﻓﺘﺮ‬
‫ادوار ﺗﺤﻜﻴﻢ وﺣﺪت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اواﺧﺮ ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1379‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ در‬
‫ﻣﻨﺰل ﺧﻮد دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪه و در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﻳﻚ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻣﺮداﻧﻪ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪ‪ .‬وي ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﺎه‬
‫ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻗﺮار وﺛﻴﻘﻪ آزاد ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1382‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺷﻌﺒﻪ ‪ 26‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ دو ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﻜﻮم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1385‬وي ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ ‪14‬‬
‫دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب ﺗﻬﺮان اﺣﻀﺎر ﺷﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،1386‬وي ﻛﻪ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺸﻐﻮل دﻳﺪار از‬
‫دﺧﺘﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم »اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ« در ﻳﻚ دادﮔﺎه ﻏﻴﺎﺑﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ‪.‬‬

‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﻛﻦ واﺷﻨﮕﺘﻦ دي‪.‬ﺳﻲ‪ .‬اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺒﺮي ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬار‪،‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ و ﻳﺎس ﻧﻮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﻪ ﭘﺎس ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺧﻮد در ﺟﻬﺖ ﺗﺮﻓﻴﻊ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن در‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬از ﺳﺎزﻣﺎن »اول ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ« ]‪ [Human Rights First‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺟﺎﻳﺰه ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻫﺮ دو در دوران ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻮرد آزار و اذﻳﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻤﻬﺎي زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫دﺷﻮارﻳﻬﺎي ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪي روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﺒﻮد ﻛﺎرﻛﻨﺎن زن در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي و‬
‫اﻏﻠﺐ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮدن اﻣﻜﺎﻧﺎت اوﻟﻴﻪ از ﻗﺒﻴﻞ ﻟﻮازم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ زﻧﺎن‪ ،‬دوﺷﻬﺎ و دﺳﺘﺸﻮﻳﻲﻫﺎي ﻣﺠﺰا ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 255‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬

‫‪ 256‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.42‬‬

‫‪51‬‬
‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻟﻮازم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ زﻧﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮد وي‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﺄﻣﻮر زن ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺗﺎ او ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺧﻮد را درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬دو ﺑﺎر آن ﻛﺎرﻣﻨﺪ زن را‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ آوردﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﺑﺮاي ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻛﺎر ﻛﺮده اﻣﺎ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ او از ﻣﺤﻞ اﻳﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺑﻲاﻃﻼع اﺳﺖ و او را ﻫﻢ‬
‫‪257‬‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﺗﻲ داﺧﻞ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﮔﺮداﻧﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﻜﻠﺘﺮ از ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮدن ﻟﻮازم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺑﺎﻧﻮان‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻘﺪان اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺣﻤﺎم و‬
‫ﺗﻮاﻟﺖ‪ .‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺷﺮح داد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺜﺎﻧﻪ وي آﺳﻴﺐ دﻳﺪه ﺑﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻜﺮراً ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل ﺑﻮد اﺟﺎزه اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد از‬
‫ﻳﻚ ﺑﻄﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻛﻪ ﺻﺪﻣﻪ وارده رو ﺑﻪ وﺧﺎﻣﺖ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻪ وي اﺟﺎزه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ داده ﺷﺪ‪ .‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻛﺮدن‪ ،‬درب ﺣﻤﺎم را ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ دوش ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺸﺖ درب ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ اﻣﺎ درب ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ وي اﻃﻤﻴﻨﺎن داد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻳﺴﺘﺎدن ﺟﻠﻮي‬
‫درب‪ ،‬ﭘﺸﺘﺶ ﺑﻪ وي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وي ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﺣﻀﻮر ﻳﻚ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﺮد اﺳﺘﺤﻤﺎم‬
‫‪258‬‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ آزار ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻇﻄﺮاﺑﺎت ﺷﺪﻳﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ و رواﻧﻲ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬او ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﻴﻬﺎ ﺑﻲﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﺮد ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﭘﻨﺠﺮه ﻛﻮﭼﻚ در ﺳﻠﻮل ﺑﺮاي ﻣﺪت ده ﻳﺎ ﭘﺎﻧﺰده دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ او ﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ از‬
‫ﻃﺮز ﻧﮕﺎه اﻳﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﻮﺷﺶ ﻧﻤﻲآﻣﺪ و ﺑﺎ ﺳﻪ ﭘﺘﻮي ﻛﺜﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وي داده ﺑﻮدﻧﺪ )و ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﭘﺮ از اﺳﺘﻔﺮاغ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﻮد( ﺧﻮد را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻛﻤﺎﻛﺎن و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ وي اداﻣﻪ‬
‫‪259‬‬
‫ﻣﻲداد‪.‬‬

‫‪ .4,4,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻓﻘﺪان اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﻧﺎﻗﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان درﺑﺎره ﻟﺰوم ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن‬
‫‪260‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﺳﻜﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬ ‫ﻏﺬا‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ و زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 257‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬

‫‪ 258‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.29-34‬‬
‫‪ 259‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.35‬‬
‫‪ 260‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪) 71‬ﻛﻪ ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻟﻮازم اوﻟﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺨﺘﺨﻮاب‪،‬‬
‫ﺗﺸﻚ‪ ،‬ﺑﺎﻟﺶ و ﭘﺘﻮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 93‬ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺳﻪ وﻋﺪه ﻏﺬا در روز اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ(‪) 95 ،‬ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﺬاﻳﻲ از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن داده ﺷﻮد را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 96‬ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻬﻴﻪ ﻟﻮازم ﻏﺬاﺧﻮري ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 104‬ﻛﻪ ﻣﻠﺰم‬
‫ﻣﻲدارد ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﺑﺸﻮﻧﺪ(‪ ،‬ﻣﺎده ‪) 106‬ﻛﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻮر و ﻫﻮاي آزاد را ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ(‪ ،‬و ﻣﺎده ‪108‬‬
‫)ﻛﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن آب ﮔﺮم ‪ ،‬دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ و دوش ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻓﻲ را ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ(‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫زن در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﮕﻬﺒﺎن زن و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺠﺰا ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪاً ﻧﮕﻬﺪاري زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪261‬‬
‫ﻣﺮد و زن در ﻳﻚ ﻣﺤﻞ را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻋﺪم وﺟﻮد اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي زﻧﺎن‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را‬
‫‪262‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪا از ﻣﺮدان ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن زن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ 263.‬ﺑﻪ ﻋﻼوه اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻠﺰم ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫‪264‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺪم‬ ‫ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ از اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻟﻮازم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﺴﺘﺪﻻً ﻣﻘﺮرات ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ را زﻳﺮﭘﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺎده ‪ 7‬ﻛﻪ »رﻓﺘﺎر ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ« را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺑﺪون ﺷﻚ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﻟﻔﻈﻲ‪ ،‬رواﻧﻲ و ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آزار و ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﺟﻨﺴﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .4,5‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از داﺷﺘﻦ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ و دﻳﮕﺮ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‬

‫‪ .4,5,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫اﻛﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ آﻧﭽﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان‬
‫ﺑﺮ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﭼﻪ در ﻃﻮل ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه‪ ،‬از‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻲاﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﻳﻚ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪن زﻧﺪاﻧﻲ در‬
‫‪265‬‬
‫ﻣﻮرد اﺗﻬﺎﻣﺎت او ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 261‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .65‬ﻣﺎده ‪ 65‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و از‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 262‬در زﻣﺎن ﺑﺎزدﻳﺪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ از زﻧﺪاﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ژﻧﻮ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫درﺑﺎره رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﻲ وﺟﻮد دارد( رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ژﻧﻮ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﻔﻮظ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺠﺰا و داراي ﻛﻠﻴﻪ ﻟﻮازم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ‪» ،‬دﻳﺪارﻫﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ از اﻓﺮاد در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻨﻬﺎي ﻻزم ﺑﺮاي زﻧﺎن و ﻛﻮدﻛﺎن زﻧﺪاﻧﻲ« ] ‪THE INTERNATIONAL COMMITTEE OF THE RED CROSS,‬‬
‫‪ ،[ICRC Visits to People Deprived of their Freedom, Special Protection for Women and Children in Prison‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫=‪www.icrc.org/web/eng/siteeng0.nsf/html/C6D4A57C8CC6E166C12572720053660D?OpenDocument&Style=Custo_Final.3&View‬‬
‫‪) defaultBody6‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 26 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ .(2009‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮنﻫﺎي ژﻧﻮ ﺑﺨﺸﻲ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا در زﻣﺎن درﮔﻴﺮي اﺳﺖ اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره زﻧﺎن‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﻛﻴﻔﺮي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪» ،‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﺻﻼﺣﺎت ﻛﻴﻔﺮي ﺷﻤﺎره ‪ :3‬زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﻲ« ] ‪PENAL REFORM INTERNATIONAL,‬‬
‫‪ ،[Penal Reform Briefing No. 3: Women in Prison‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪www.penalreform.org/penal-reform-briefing-no.3-women-in-‬‬
‫‪) prison.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 26 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(2009‬؛ ﺟﻨﻲ ﮔﻴﻨﺰﺑﻮرو‪» ،‬زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﻲ‪ :‬ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻧﮕﺮش ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ«‬
‫]‪ ،[Jenni Gainsborough, Women in Prison: International Problems and Human Rights Based Approaches to Reform‬ژورﻧﺎل زﻧﺎن و ﻗﺎﻧﻮن‬
‫وﻳﻠﻴﺎم اﻧﺪ ﻣﺮي‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،17‬ص‪.(2008) 271 .‬‬
‫‪ 263‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،133‬ﭘﺎراﮔﺮاف )اﻟﻒ(‪.8‬‬
‫‪ 264‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.12-16‬‬
‫‪ 265‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري‪ ،‬ﻓﻌﺎل داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 14‬اوت ‪) (2005‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻛﺜﺮ آﻧﻬﺎ از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻳﺎ اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻤﻜﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ را در ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻳﺎري دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲداد ﺗﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﻳﺎري ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺆاﻻت ﺑﻲرﺑﻂ‪ ،‬ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ و‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ در اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻛﻨﺪوﻛﺎو ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻲدﻓﺎع ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻤﻊآوري ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﺮاﺋﻤﻲ ﭼﻮن ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻳﺎ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ از ﻗﺒﻴﻞ‬
‫رﻫﺒﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻇﻬﺎرات ذﻳﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻜﺮراً درﺑﺎره وﻓﺎداري ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻣﻮرد ﭘﺮس و ﺟﻮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻦ را ﺗﻔﻬﻴﻢ اﺗﻬﺎم ﻧﻜﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻦ وﻛﻴﻞ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬
‫‪266‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ در ﺟﻮاب ﻣﻦ ﮔﻔﺖ »ﻓﻜﺮ ﻛﺮدي در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺴﺘﻲ؟!«‬

‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮ و در دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و اﻧﻘﻼب ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬درﺑﺎره اﻣﺘﻨﺎع‬
‫ورزﻳﺪن ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از ﺻﺪور اﺟﺎزه ﺑﻪ وي ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ ﺑﺎر اول در دادﮔﺎه وﻛﻴﻞ داﺷﺘﻢ‪ .‬اﻣﺎ دﻓﻌﺎت ﺑﻌﺪ وﻛﻴﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از دادﮔﺎه اول ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪم‬
‫ﻛﻪ وﻛﻴﻞ داﺷﺘﻦ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮي در ﺣﻜﻢ دادﮔﺎه ﻧﺪارد‪ .‬وﻛﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺳﻔﺮي ﻛﻪ ﭘﻴﺮ ﻣﺮدي ‪ 70‬و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬داوﻃﻠﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ از ﻣﻦ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ و ﺧﻮدش را‬
‫‪267‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﮔﺰارش ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان راﺟﻊ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻇﻬﺎرات ﻣﻬﺮاﻧﮕﻴﺰ ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﻣﻚ ﭘﻮرزﻧﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده وي ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدي دﻓﺎع از اﻳﻦ ﭘﺮوﻧﺪه را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي از دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب رد ﺷﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﻢ ﺷﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدي ‪ ...‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻛﻪ وﻛﺎﻟﺖ ﺳﻴﺎﻣﻚ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد ‪] ...‬و او[ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ‪ ...‬اﻣﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ او ﺑﺮﮔﻪ وﻛﺎﻟﺘﻨﺎﻣﻪ را ﺗﻘﺪﻳﻢ دادﮔﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺗﻨﺪي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﻋﺒﺎدي ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﺪ و وي را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك در ﺟﺮم ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ او ﻛﻪ ﺧﻮدش ﻳﻜﻲ‬

‫‪ 266‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.18‬‬

‫‪ 267‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.38‬‬

‫‪54‬‬
 ‫از ﻣﺘﻬﻤﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺘﻬﻢ دﻳﮕﺮي دﻓﺎع ﻛﻨﺪ! ﺧﺎﻧﻢ ﻋﺒﺎدي ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ در‬
‫‪268‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲام آﻧﻘﺪر ﻛﻪ اﻣﺮوز از ﺻﺤﺒﺘﻬﺎي ﺗﻨﺪ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﺗﺮﺳﻴﺪم‪ ،‬ﻧﺘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم«‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻣﻮرد ﻋﺒﺎدي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از وﻛﻼﻳﻲ ﻛﻪ دﻓﺎع از ﭘﺮوﻧﺪه اﻓﺮاد ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮ و زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪه و ﻣﻮرد آزار و اذﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ زراﻓﺸﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدي‪ ،‬وﻛﻴﻞ ﻣﻌﺮوﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻓﺎع از ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﺴﻴﺎري از روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وي در اواﺧﺮ ‪ 1379‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺗﺎ اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1380‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻏﻴﺮﻋﻠﻨﻲ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ در‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد‪ .‬زراﻓﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺮم »داﺷﺘﻦ اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﻜﻠﻲ« ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ و ﺑﻪ ﺟﺮم »اﻓﺸﺎي‬
‫‪269‬‬
‫اﺳﺮار دوﻟﺘﻲ« ﺑﻪ دو ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﻜﻮم ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,5,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻠﻲ و ﭘﻴﺶ از ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺗﺴﺎوي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن‪ 270،‬اﻧﺠﺎم ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻔﻬﻴﻢ اﺗﻬﺎم ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺎزداﺷﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ رﺳﻤﻲ ﻛﺸﻮر‪ 271،‬ﺣﻖ دادﺧﻮاﻫﻲ‬
‫‪273‬‬ ‫‪272‬‬
‫ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدن ﻧﺎراﺿﻴﺎن‬ ‫و اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ‪.‬‬ ‫و ﺣﻖ رﺟﻮع ﺑﻪ دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﺎﻟﺢ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب وﻛﻴﻞ‬
‫‪274‬‬
‫ﻣﺪاﻓﻊ »در ﻫﻤﻪ دادﮔﺎهﻫﺎ« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻞ ‪ 35‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﻋﻄﺎء ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻃﻲ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺣﻖ ﻳﻚ ﻓﺮد را ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﻣﺸﺎور ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻌﻠﻖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ در ﻣﻮاد ‪ 185 ،128‬و ‪ 186‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ 275‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫‪276‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 3‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻧﻴﺰ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻇﺮف ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ از زﻣﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﺗﻬﺎم و ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ را ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ دﻫﺪ‪ 277.‬اﺻﻞ ‪ 32‬ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎم‬

‫‪» 268‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ص‪.22 .‬‬

‫‪» 269‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪ ،44 .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.105‬‬
‫‪ 270‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.20‬‬
‫‪ 271‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.32‬‬
‫‪ 272‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.34‬‬
‫‪ 273‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.37‬‬
‫‪ 274‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻞ ‪.35‬‬
‫‪ 275‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﻮاد ‪ .185-86 ،128‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺮ اﺳﺎس آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻃﻮل ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﻲ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﻮﻛﻞ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺤﺪود و ﻳﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪ .128‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺣﻘﻮﻗﺪاﻧﺎن‪ ،‬در دوران رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﺎﺗﻤﻲ ﻣﺎده ‪ 128‬راه را ﺑﺮاي‬
‫آزار اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮاﻧﮕﻴﺰ ﻛﺎر‪» ،‬زﻧﺪان‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان در دوران‬
‫اﺻﻼﺣﺎت«‪ ،‬ص‪) ،6 .‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‪ .(2007 ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﻛﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﺪان ﺣﻀﻮر وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ در ﻃﻮل‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺴﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ اﻣﻜﺎن داد ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ .‬وي ﻣﻮرد ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزد‬
‫ﻛﻪ اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد اﻋﺘﺮاﻓﺎت وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ او ﻛﻪ از رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﭘﺨﺶ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 276‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪») 3‬ﻣﺤﺎﻛﻢ و دادﺳﺮاﻫﺎ ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ ﺣﻖ دﻓﺎع ﻣﺘﻬﻤﺎن و ﻣﺸﺘﻜﻲ ﻋﻨﻬﻢ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮده و ﻓﺮﺻﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از وﻛﻴﻞ و ﻛﺎرﺷﻨﺎس را ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ«‪.(.‬‬
‫‪ 277‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.32‬‬

‫‪55‬‬
‫ﻛﺘﺒﺎً ﺑﻪ ﻣﺘﻬﻢ اﺑﻼغ و ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺷﻮد و ﻧﻴﺰ »ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ« ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎم در آن ﺷﺮح داده ﺷﺪه »ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻇﺮف‬
‫‪278‬‬
‫ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻗﻀﺎﻳﻲ ارﺳﺎل و ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ در اﺳﺮع وﻗﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد«‪.‬‬
‫ﻣﻮاد ‪ 129 ،24‬و ‪ 192‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻣﻘﺎﻣﺎت را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻢ را از ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎم ﺑﺎ ذﻛﺮ دﻻﻳﻞ‬
‫‪279‬‬
‫آﮔﺎه ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ درﺑﺎره رﻋﺎﻳﺖ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‬
‫ﻣﺎده ‪ 123‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﺘﻬﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺪت ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزداﺷﺘﻲ‬
‫‪280‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 127‬دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رﺳﻤﻲ درﺑﺎره ﺟﺮم ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﻘﺎم ﺻﺎﻟﺢ ﻗﻀﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﻇﺮف ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ آﻏﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺎزداﺷﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه و ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ‬
‫‪281‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻘﺮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺤﻜﻮم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺎده ‪ 9‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻘﺎً ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪ دوﻟﺘﻬﺎي اﻣﻀﺎء ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻻزم ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ آزادي ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪ ،‬در آن ﺧﻠﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺒﻮس ﻛﺮدن دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺪون ﺷﻚ ﻣﺎده‬
‫)‪ 9(2‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻛﻪ از ارﮔﺎﻧﻬﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ را از‬
‫ﻋﻠﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزﻧﺪ‪ 282،‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺎده )‪ 9(3‬اﻳﻦ ﻣﻴﺜﺎق ﻛﻪ دوﻟﺖ را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻲﺳﺎزد ﻣﺮاﺣﻞ دادرﺳﻲ ﻣﺘﻬﻢ را‬
‫ﻓﻮراً آﻏﺎز ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ وي ﻃﻲ »ﻣﺪت ﻣﻌﻘﻮﻟﻲ« اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﻣﺎده )‪ 9(3‬ﻗﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ »ﺑﺎزداﺷﺖ اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ«‪ 283.‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﻣﺎده‬
‫)‪ 9(4‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد »ﺣﻖ دارد ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺗﻈﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ« ﺗﺎ دادﮔﺎه »راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدن ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬اﻇﻬﺎر رأي ﺑﻜﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻮدن ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻢ آزادي او را ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ«‪ 284.‬ﻣﺎده‬
‫)ب(‪ 14‬دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺘﻬﻢ »وﻗﺖ و ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ‪ ...‬دﻓﺎﻋﻴﻪ و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻛﻴﻞ‬
‫‪285‬‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺧﻮد« را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,6‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫ﻫﺪف از ﺗﻤﺎم ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪» ،‬ﺑ‪‬ﺮﻳﺪن« زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﮔﻨﮓ و ﻣﺒﻬﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﺷﮕﺮدﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮕﺮدﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روﺷﻬﺎي »ﻣﻼﻳﻢ«—ﻳﻌﻨﻲ روﺷﻬﺎي ﻇﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮﻳﺐ دادن‪ ،‬ﮔﻴﺞ‬

‫‪ 278‬ﻫﻤﺎن؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪.5‬‬
‫‪ 279‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﻮاد ‪.192 ،129 ،24‬‬
‫‪ 280‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.123‬‬
‫‪ 281‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.127‬‬
‫‪282‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده )‪.9(2‬‬
‫‪ 283‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪.9(3‬‬
‫‪ 284‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪ .9(4‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻖ درﻳﺎﻓﺖ ﻏﺮاﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪.9(5‬‬
‫‪ 285‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )ب(‪.14‬‬

‫‪56‬‬
‫ﻛﺮدن ﻳﺎ ﺗﺸﻮﻳﻖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﻃﺮح ﺷﺪه—و روﺷﻬﺎي »ﺳﺨﺖ« از ﺟﻤﻠﻪ ارﻋﺎب‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از روﺷﻬﺎي »ﻣﻼﻳﻢ«‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪ ﺑﺎزﺟﻮ در آن واﺣﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺎي »ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ«‪ ،‬رﺷﻮه و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻫﺪاﻳﺎي ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬و روﺷﻬﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻇﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﮕﺮدﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻤﻲاﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن اﻏﻠﺐ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,6,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺘﻲ ﺳﻮق داده ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻻن داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ و ﻧﺎراﺿﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻔﺎﺗﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻳﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ را ﻗﺎﺑﻞاﻻﺟﺮا ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎ اﻋﺘﺒﺎر و آﺑﺮوي اﺧﻼﻗﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬و درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻮل از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻌﺮوف ﭼﻮن آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﻳﺎ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺠﺎرﻳﺎن ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ 286.‬ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ‬
‫‪287‬‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي ﺷﺪﻳﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪.‬‬

‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء در ﻏﻴﺎب وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻳﺎ ﻣﺸﺎور ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ )و در دوران ﺑﺎداﺷﺖ( ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪:‬‬

‫دﺳﺖ ﺷﻮﻳﻲ رﻓﺘﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺸﻜﻞآﻓﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺎز ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻳﻚ ﻣﺮد ﻳﻚ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻮاري را ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻦ ﺳﺮ دﻳﮕﺮ آن را‪ .‬ﻣﻦ را ﺗﻠﻮ ﺗﻠﻮ ﺧﻮران از ﻫﻤﺎن راﻫﺮوي ﺑﺎرﻳﻚ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ‬
‫‪288‬‬
‫ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدادﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ در دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪289‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ اﻏﻠﺐ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻋﻮض ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺼﻲ در ﺷﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺮاي ﭼﻬﺎر ﺷﺐ ﻣﺘﻮاﻟﻲ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬

‫‪ 286‬آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﻨﺘﺨﺐ آﻳﺖاﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1364‬رﺳﻤﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻤﻴﻨﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﻘﺎد از دوﻟﺖ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ آن رد ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ص‪ .16 .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ وي در ﻗﻢ در‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻫﻤﺎن؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ﺻﺺ‪ .92-94 .‬ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺠﺎرﻳﺎن از ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺳﺎﺑﻖ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﺳﻪ ﻧﻔﺮه ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ ﺗﺎ درﺑﺎره ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻮﺧﺘﺎ‪،‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ص‪ .158 .‬وي در ﺳﺎل ‪ 1379‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻧﻲ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﺮ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﻠﺞ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.204 .‬‬
‫ﻧﻈﺮ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد در اﻓﺸﺎي دﺳﺖ داﺷﺘﻦ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.205 .‬‬
‫‪ 287‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،19‬ﻛﺘﺎب دوم‪ ،‬ﺑﺨﺸﻬﺎي ‪2-1‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.4‬‬
‫‪ 288‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.33‬‬
‫‪ 289‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.24‬‬

‫‪57‬‬
‫اﻏﻠﺐ اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﻃﻮل ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻨﻔﺲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺰارش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي روزﻫﺎ اﺟﺎزه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﺮاي اﻓﺸﺎء آﻧﭽﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻴﻦ ﺟﻠﺴﺎت‬
‫‪290‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﻧﮕﺎﻫﺪاري ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده ﻛﻪ ‪ 40‬روز را در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺷﺐ و‬
‫روز ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ از ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻦ دﻫﻢ و‬
‫‪291‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در ﺳﻨﺎرﻳﻮي از ﭘﻴﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه آﻧﻬﺎ ﺑﺎزي ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻴﻮه ﻛﺎر ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي را در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت آﻏﺎز ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ از زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫»ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ« را ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ و در آن از او ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﻮرد اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 292.‬ﺟﻠﺴﺎت » ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ « اﻏﻠﺐ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪:‬‬

‫ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻴﻬﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ اوﻟﻴﻦ ﺗﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻲ در آن ﺑﻪ دام ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ اوﻟﻴﻦ ﻣﺪرﻛﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ از آن ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻫﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﺆال ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از‬
‫ﺟﻮاﺑﻬﺎي آن ﺳﺆاﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﻴﺮون ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ و از ﺟﻮاﺑﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺎز ﺳﺆاﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮ‪ .‬ﻫﻤﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن را زﻳﺮ و رو ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ وارد‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از آن ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ اﻓﺮاد در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻲﺷﻜﻨﻨﺪ‬
‫وﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮي ﺳﺨﻴﻔﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ آن را ﺗﺮﺗﻴﺐ دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﻤﻮﻣﺎً از اﻧﺴﺎن ﻣﻲﭘﺮﺳﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫آن ﺷﺨﺺ ﻛﻪ از ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ را ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻧﻪ او را ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ‬
‫آري ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﻗﺮار ﺑﻪ اﻳﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺳﺮآﻏﺎز ﻣﻨﺠﻼب اﺳﺖ و اﻧﺘﻬﺎي آن ﻣﺘﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ را اﻓﺸﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاي ﺑﻜﻨﺪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻫﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻨﺎرﻳﻮ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪،‬‬
‫‪293‬‬
‫ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ و ﺳﺆال و ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺗﻬﺎﻣﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 290‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪20‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 27‬و ‪31‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،12‬‬
‫ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.43-50‬‬
‫‪ 291‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬
‫‪ 292‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪45‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.60‬‬
‫‪ 293‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.45‬‬

‫‪58‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﭘﺮس و ﺟﻮﻫﺎي ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس »ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲﻫﺎي« زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﻲ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ درﺑﺎره‬
‫وﻗﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در »ﻧﻚﻧﻮﻳﺴﻲ« ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺷﺮح ﺣﺎل‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻧﻘﺎﻳﺺ ﻳﺎ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻪ ﺷﺮح ﺗﻤﺎﺳﻬﺎي زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ اﻓﺮادي ﺟﻨﺲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻳﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ از ﺳﺆال درﺑﺎره زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﺳﺆال‬
‫‪294‬‬
‫درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً در اﻃﺎﻗﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ 295.‬روش و ﻟﺤﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﺮﺧﺎش ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺰارش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در آن واﺣﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ 296.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ وي در اﻃﺎق ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ او را وادار‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ روي ﻳﻚ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﺗﺤﺮﻳﺮي رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﻻﻣﭙﻲ ﺑﺎ ﻧﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي ﺑﻪ ﻃﺮف ﺻﻮرت او‬
‫ﺗﺎﺑﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﺑﺎزﺟﻮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ وي ﻧﺸﺴﺘﻪ از او ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ او‬
‫‪297‬‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺧﻮد را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢ ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪:‬‬

‫ﺳﻪ ﺑﺎزﺟﻮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻦ را ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد‪ ،‬ﻧﻔﺮ دوم‬
‫روﺑﺮوي ﻣﻦ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و ﻧﻔﺮ ﺳﻮم دور ﻣﻴﺰ راه ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزد‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد و ﻓﺤﺶ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻦ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﻣﻦ را ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ ﻣﻦ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻳﻚ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻦ را ﻟﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻣﻦ از آن ﻣﺮدي ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪم ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻦ را ﻛﺘﻚ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﻗﻮي و درﺷﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزد و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮد اﮔﺮ‬
‫‪298‬‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﻨﻢ ﻣﻦ را ﺳﺨﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ در اﺑﺘﺪاي ورود ﺑﻪ زﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﺮوﻧﺪه آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻲﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ و درﺑﺎره ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪان اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬
‫‪299‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪن ﺳﺆاﻻت ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻳﺎد‪ ،‬وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺻﺮف آﺷﻨﺎ ﻧﻤﻮدن ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﺮوﻧﺪه آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ 294‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪25-26 ،20‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،59‬‬
‫ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي‪49 ،47‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.53-55‬‬
‫‪ 295‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.14‬‬
‫‪ 296‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪22‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪48‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.13‬‬
‫‪ 297‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.19‬‬
‫‪ 298‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.22‬‬
‫‪ 299‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪30‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﺑﺎزﺟﻮي ﻣﻦ ﭼﻴﺰي از ﻣﻦ و دﻻﻳﻞ ﺑﺎزداﺷﺘﻢ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ و ﺳﺆاﻻت ﻛﻠﻲ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ درﺑﺎره ﻣﻦ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ اﻣﺎ ﻫﺮ روز ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﺪرك ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺳﺆاﻟﻬﺎي ﺗﺎزه و‬
‫‪300‬‬
‫اﺗﻬﺎﻣﻬﺎي ﺗﺎزه ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪرك ﺑﻮد ﻧﻪ ﻛﺸﻒ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ 301.‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﺳﺆال و ﺟﻮاب‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪﺗﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺆاﻻت ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮادث واﻗﻌﻲ دور ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺨﺼﻲ وﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ‬
‫‪302‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه و در زﻧﺪان ‪ 240‬اوﻳﻦ‪ 303‬ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫آﻧﻬﺎ اﻋﺘﻘﺎدات و ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﻦ را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را درﺑﺎره اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﻳﻞ روز ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻳﺎ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﻬﺎي‬
‫زﻧﺠﻴﺮهاي ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻃﺮح و ﺳﻨﺎرﻳﻮ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮد را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫‪304‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﺑﺮداﺷﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻨﻄﺎﻗﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را درﺑﺎره ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻠﺴﺎت را ﻣﺎﻧﻨﺪ دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻓﺰود ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ اﻃﺎق ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ارﻋﺎب از وي درﺑﺎره اﻋﺘﻘﺎدات او ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل از او ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ آﻳﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي آﻳﺖاﷲ‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﻋﺘﻘﺎد دارد‪ ،‬ﺑﻪ دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را ﻗﺒﻮل دارد ﻳﺎ ﭘﻴﺮو آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي اﺳﺖ؟ ﻫﻴﭽﻴﻚ‬
‫‪305‬‬
‫از ﺳﺆاﻻت درﺑﺎره ﺟﺮاﺋﻢ ﻛﻴﻔﺮي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ وي ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﭘﺎداﺷﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮاﺟﻊ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺗﻄﻤﻴﻊ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ درﺑﺎره ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﮔﺰارش ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن وﻋﺪه‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰارﺷﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﻨﻨﺪ از اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﺎﻟﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﻓﻴﻊ ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻤﻠﻚ‬

‫‪ 300‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.30‬‬

‫‪ 301‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.20‬‬
‫‪ 302‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪26-28‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪49‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪-55‬‬
‫‪53‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.11-12‬‬
‫‪ 303‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ دﻳﺪهﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ 240‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪،‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪ .24 ،21-22 .‬ﮔﺰارﺷﻬﺎ ﺣﺎﻛﻲ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 240‬در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻜﻲ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي واﻗﻊ در ﻣﺤﻮﻃﻪ زﻧﺪان ﻗﺮار‬
‫دارد‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪ .24 .‬اﻛﺒﺮ ﮔﻨﺠﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﺎراﺿﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮوف ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ وي در ﺑﻨﺪ‬
‫‪ 240‬ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه ﺑﻮد‪» .‬ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮ ﻛﺲ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮد«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،41‬ص‪.20 .‬‬
‫‪ 304‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.49‬‬
‫‪ 305‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.25-26‬‬

‫‪60‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﻮ و درﻳﺎﻓﺖ ﺑﻮرﺳﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ 306.‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ در ﺻﻮرت ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔﻲ آرام و راﺣﺘﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ او ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از دوﻟﺖ اداﻣﻪ دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ درﺑﺎره ﺟﻨﺎح‬
‫‪307‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي روزﻫﺎي زﻳﺎدي وي را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻜﺮراً ﺑﮕﻮﻳﺪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪308‬‬
‫ﻛﻪ از ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﻣﺘﻨﻔﺮ اﺳﺖ و ﻋﺎﺷﻖ ﻳﻜﻲ از ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از دورهﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت اﻗﺮار ﻛﺮدن‬
‫آزاد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ و اﻳﻨﻜﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫اﻇﻄﺮاب و ﻓﺸﺎر ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ )و ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آن( را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف‬
‫‪309‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﻮد اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺳﻌﻲ ﻛﺮد ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪310‬‬
‫ﺣﻴﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ اداﻣﻪ ﻣﻲدادﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻼت‪ ،‬ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي روﺑﺮو ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ اﻏﻠﺐ در ﺗﻼش ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻗﺮار دادن زﻧﺪاﻧﻲ در‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﺎآﺷﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ را ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دﻳﮕﺮ واﮔﺬار ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬واﮔﺬاري ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫اﻏﻠﺐ زﻣﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪه ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر در ﻳﻚ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ روﺷﻬﺎي‬
‫‪311‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻃﻼﻋﺎت دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ اﺟﺮا ﺷﺪه در آن ﻣﻜﺎن آﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﺖ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﺮاﺋﻤﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ وي ﻃﺮح ﺷﺪه ﺑﻮد اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ وي را ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫‪ 59‬و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ زﻧﺪان »ﺟﻲ« اﻧﺘﻘﺎل دادﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬وي را ﺑﻪ زﻧﺪان اوﻳﻦ‬
‫‪312‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺸﻒ و ﺟﻌﻞ ﺷﻮاﻫﺪي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از آن ﺑﺮاي ﻣﺘﻬﻢ ﻧﻤﻮدن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻪ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪم اﺗﻬﺎﻣﻬﺎي ﻣﻦ ﻛﺪاﻣﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﺮا درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﭘﺮﺳﻴﺪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﻣﻮارد اﺻﻠﻲ اﺗﻬﺎﻣﻬﺎﻳﻢ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﺪرﻛﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام از‬
‫ﻛﺎرﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ و دﻳﮕﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ در‬

‫‪ 306‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪30‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬

‫‪ 307‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.28‬‬
‫‪ 308‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.20‬‬
‫‪» 309‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.29-30 .‬‬
‫‪ 310‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.67‬‬
‫‪ 311‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.34‬‬
‫‪ 312‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.70 ،45-47‬‬

‫‪61‬‬
 ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺗﻬﺎمﺳﺎزي و ﭘﺮوﻧﺪهﺳﺎزي ﻛﺮده و ﻣﻦ و دﻳﮕﺮاﻧﻲ را ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻢ را از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫‪313‬‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﻬﺎي ﻣﻦ‪ ،‬زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داده و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫وي اداﻣﻪ داد‪:‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﻳﻜﺒﺎر ﻛﻪ ﺻﺪاي ﮔﺮﻳﻪ و اﻟﺘﻤﺎس ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﻣﻦ ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻦ را ﺧﻴﻠﻲ ﻧﮕﺮان ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮوم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب ﻣﻲدﻫﻢ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب دادم و آﻧﻬﺎ ﻣﻦ را ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪام ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ از آن‬
‫ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺨﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮف‪ ،‬ﺗﺮس و رﺷﻮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪرك در‬
‫‪314‬‬
‫دادﮔﺎه ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,6,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﺑﺪون ﺷﻚ روﺷﻬﺎي »ﻣﻼﻳﻢ« ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﻳﺮان ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه را ﻧﻘﺾ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي اﻳﺮان ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻌﻜﺲ‬
‫‪315‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﻊ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪،‬‬
‫‪317‬‬ ‫‪316‬‬
‫و ﺳﺆاﻻت ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺒﻬﻢ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري‪،‬‬ ‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮادي ﺑﺎ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﺠﻬﻮل‪،‬‬
‫‪318‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي »ﻣﻼﻳﻢ« ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‬ ‫ارﺗﻜﺎب ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ اﻗﺮار ﻳﺎ ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﺻﻞ ‪ 23‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺣﻖ‬
‫‪319‬‬
‫آزادي اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺾ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬ﺷﮕﺮدﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ »ﻣﻼﻳﻢ« ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻨﺪﻳﻦ اﺻﻞ ﻣﻴﺜﺎق‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎده ‪ 18‬ﻛﻪ ﺣﻖ آزادي ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺷﺨﺎص را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬را زﻳﺮ‬
‫‪320‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎده )‪ 10(1‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﭘﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫»ﻛﻠﻴﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ از آزادي ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ« ﺣﻖ دارﻧﺪ »ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و اﺣﺘﺮام ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد« را ﻧﻴﺰ‬
‫‪321‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﮕﺮدﻫﺎي »ﻣﻼﻳﻢ« ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 313‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.55‬‬

‫‪ 314‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.62‬‬
‫‪ 315‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪.7‬‬
‫‪ 316‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.6‬‬
‫‪ 317‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.9‬‬
‫‪ 318‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪11‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺎده ‪ 129‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﻛﻪ در ﻃﻮل اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻗﻀﺎت را از ﭘﺮﺳﻴﺪن ﺳﺆاﻻت ﺗﻠﻘﻴﻨﻲ ﻳﺎ اﻏﻔﺎل‬
‫ﻣﺘﻬﻢ‪ ،‬و ﻳﺎ از اﺟﺒﺎر و اﻛﺮاه ﻣﺘﻬﻢ ﺑﺮاي دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 319‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.23‬‬
‫‪ 320‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.18‬‬
‫‪ 321‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )‪.10(1‬‬

‫‪62‬‬
‫»ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ« و دﻳﮕﺮ روﺷﻬﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺑﺮاي ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﺎ ﻧﻴﺮﻧﮓ زدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ اﻗﺮار ﺑﻪ ﮔﻨﺎه‪،‬‬
‫‪322‬‬
‫ﻣﺎده )ز(‪ 14‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,7‬زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‬

‫‪ .4,7,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﻣﻜﺎن ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اداره ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻋﻀﺎء‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده و وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ‪ ،‬و ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ ﻫﻤﻪ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب اﻓﺮاد ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻬﺬا اﻳﻦ ﺗﻜﻴﻪ ﺷﺪﻳﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ »ﺑ‪‬ﺮﻳﺪن« زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻏﺎﻟﺒﺎً از ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﺒﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻲاﻧﻀﺒﺎط‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻓﺮادي ﻛﻪ‬
‫از ﻫﻤﻜﺎري اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻲورزﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دورهﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺳﻜﻮت و ﻋﺪم ﺗﺤﺮك در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪،‬‬
‫اﻏﻠﺐ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﻓﺸﺮده و ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﻣﻮازي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻓﻜﺮي و ﺟﺴﻤﻲ در دوران ﺣﺒﺲ‬
‫اﻧﻔﺮادي ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ 323.‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻛﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺣﺴﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺣﺴﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪324‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً آﺳﻴﺐ رواﻧﻲ وارد ﻣﻲآورد‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،1383‬ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده و ﻃﻮﻻﻧﻲ از ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي در‬
‫اﻳﺮان را ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫آﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺑﺎزدﻳﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮاز ﺑﻨﺪ ‪ 209‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﻳﺪ‪] ،‬ﮔﺮوه ﻛﺎري[ ﺑﺮاي‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺑﺎ ﺷﻴﻮه اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮدهاي از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي روﺑﺮو ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺪون دﻟﻴﻞ ﺑﻮده و ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻣﺮﺳﻮم‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع داﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﻠﻮل ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ »زﻧﺪان درون زﻧﺪان«‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه و وﺳﻴﻊ از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻬﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 322‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده )ز(‪]») 14‬در[ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ درﺑﺎره ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺟﺰاﻳﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ ...‬ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﺷﻬﺎدت‬
‫دﻫﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﺮم ﺑﻮدن ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﺎﻳﺪ«(‪.‬‬
‫‪» 323‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.26 .‬‬
‫‪ 324‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.20-21 .‬‬

‫‪63‬‬
 ‫اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ »اﻋﺘﺮاﻓﺎت« و ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل آن »اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ« )در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن( را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫‪325‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎراﺗﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﺳﻴﺐ رواﻧﻲ ﻋﻤﻴﻖ و دراز ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪326‬‬
‫ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺒﺴﻲ در ﺑﻨﺪ ‪ 240‬زﻧﺪان اوﻳﻦ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻧﺎم »ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺳﻔﻴﺪ« ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻧﺪان اوﻳﻦ را ﺗﺮك ﻛﺮدهام‪ ،‬ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدهام ﺑﺪون ﻗﺮص ﺧﻮابآور ﺑﺨﻮاﺑﻢ‪.‬‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎك اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻫﺮﮔﺰ اﻧﺴﺎن را رﻫﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺣﺘﻲ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﺲ از »آزاد« ﺷﺪن‪.‬‬
‫ﻫﺮ دري ﻛﻪ ﺑﺮ روﻳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ آﻧﺮا‬
‫»ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺳﻔﻴﺪ« ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﻮ را ﺑﺰﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ درﺑﺎره ﺗﻮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪ‪ :‬ﻛﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺑﺎور ﻛﻨﻲ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﺳﺘﻌﻔﺎ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ زن ﺗﻮ را‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮد ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺗﻮ درﺑﺎره ﺗﻮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺬب ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﻛﻢ‬
‫ﻛﻢ ﻣﻲﺑ‪‬ﺮي‪ .‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑ‪‬ﺮﻳﺪي ﻛﻨﺘﺮل را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در آن ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ‬
‫‪327‬‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدن‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 1/5‬در ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﺤﺒﻮس و از‬
‫‪328‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ زﻳﺮ زﻣﻴﻦ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺗﻤﺎم ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻧﻮر‬ ‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﺑﻨﺪ ‪ 209‬اوﻳﻦ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﺰارش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫‪329‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﻘﻂ ﭘﺘﻮ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻔﺖ دﻣﭙﺎﻳﻲ و ﻳﻚ ﻟﻴﻮان ﻳﻚ ﺑﺎر ﻣﺼﺮف ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪330‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻮت ﺷﺒﺎﻫﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻫﺸﺖ ﻣﺎه از اواﺧﺮ ﺗﻴﺮ ‪ 1378‬ﺗﺎ ‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1378‬در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي و ﺑﻪ دور از ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮان‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪325‬‬
‫ﺷﻮراي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺑﺎزداﺷﺖ‪،‬‬
‫‪U.N. Econ. & Soc. Council, Working Group on Arbitrary Detention, Civil and Political Rights, Including the Question of Torture‬‬ ‫]‬
‫‪ ،[and Detention‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 27 ،55-54‬ژوﺋﻦ ‪ ،2003‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪] E/CN.4/2004/3/Add.2‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪» :‬ﮔﺰارش ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ«[‪.‬‬
‫‪» 326‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.19-21 .‬‬
‫‪ 327‬اﻇﻬﺎرات اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺒﻮي )‪ 8‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،(2004‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه در ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.19-20 .‬‬
‫‪» 328‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪19-21 .‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.38‬‬
‫‪» 329‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.21-22 .‬‬
‫‪ 330‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.23 .‬‬

‫‪64‬‬
 ‫از ﭘﻠﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻢ‪ .‬در ﺟﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻛﻤﺪ دﻳﻮاري ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ را داﺧﻞ ﻫﻤﺎن ﻛﻤﺪ دﻳﻮاري اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻤﺪ‬
‫ﺧﻔﻘﺎنآور ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﺟﺎﻳﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ آزاداﻧﻪ دراز ﺑﻜﺸﻢ و ﻧﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ راﺣﺖ ﻧﻔﺲ ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻃﺮف ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲدادم ﺑﻪ دﻳﻮار دﻳﮕﺮ ﻛﻤﺪ ﻣﻲﺧﻮردم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎدم ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﻣﻲﺧﻮردم‪ .‬ﺟﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪331‬‬
‫ﻗﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻛﻪ وي در آن ﺑﻮد ﺑﺤﺪي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮد ﻛﻪ او ﺟﺎي‬
‫ﺗﻜﺎن ﺧﻮردن ﻧﺪاﺷﺖ‪:‬‬

‫در دو ﻃﺮف راﻫﺮو ‪ 9‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﻗﺮار داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ ﻣﺘﺮ ﻋﺮض و ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ ﻣﺘﺮ ﻃﻮل‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﻮل آﻧﻘﺪر ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ در آن دور زد‪ .‬اﮔﺮ رو ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻮدي و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫‪332‬‬
‫ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدي ﺑﺎﻳﺪ »دﻧﺪه ﻋﻘﺐ« ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺸﺘﻲ‪.‬‬

‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ در ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﻬﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ 333.‬ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ وي ‪ 128‬روز ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻳﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻬﺎر ﻣﺎه را در‬
‫‪334‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ وي ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﻮد از آﻧﭽﻪ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻛﻪ‬ ‫زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫‪335‬‬
‫ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺪه ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ وﻳﺮاﻧﮕﺮ اﺳﺎرت در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‬
‫از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮان را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬روزﻫﺎ و ﻣﺎهﻫﺎ در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از‬
‫‪336‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ‬ ‫اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺧﻮد ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﺮا در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﻫﺮﮔﺰ آزاد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اوﻗﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ اﻋﺘﺮافﻧﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎء ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻮار وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ از اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ‬
‫ﺧﻮد ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻧﺪان اﻧﺘﻘﺎل داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ 337.‬ﺑﺴﻴﺎري اذﻋﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺣﺪود ﻳﻚ‬
‫‪338‬‬
‫ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎر زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﻧﺒﻮده و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺪﻣﺎت وارده از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﭼﻮن ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺧﻮاب‪ ،‬ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎي‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻟﻔﻈﻲ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ 331‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬

‫‪ 332‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.38‬‬
‫‪ 333‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪54 ،12‬؛ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 23‬ﻣﺮداد ‪(1384‬‬
‫)ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 334‬ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 23‬ﻣﺮداد ‪) (1384‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 335‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.19-26 .‬‬
‫‪ 336‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬
‫‪» 337‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.23 .‬‬
‫‪ 338‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص‪.24 .‬‬

‫‪65‬‬
 ‫در ‪ 40 – 30‬روز اول ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻒ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬اﻛﺜﺮ اوﻗﺎت در اﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدادﻧﺪ ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻮدم ﺑﺮوم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﻜﺴﺘﻪام و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﺪهام‪ ،‬ﻣﻦ را ﻛﺘﻚ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻨﺪ و روﺣﻴﻪام را ﺑﺸﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺘﻢ از ﺣﺪت ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و ﭼﺎﻧﻪ زدن ﺑﺮاي آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ ﻣﻦ در روزﻫﺎي ‪ 26‬و ‪ 27‬دﻳﮕﺮ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ‪ 73‬روز آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﺑﻌﺪ از ‪ 73‬روز ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 240‬اوﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫‪339‬‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ درب‬
‫را ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن را ﺻﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي آن‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻳﻚ ﻛﺎرت داده و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه اﺣﺘﻴﺎج‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎرت را از ﺳﻮارخ ﻛﻮﭼﻚ ﭘﺎﻳﻴﻦ در ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﻧﮕﺎه‬
‫‪340‬‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﻴﻒ روﺣﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻃﺮح ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺰارﺷﻬﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺰوا‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﻫﻮاي آزاد‪ ،‬و‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﺤﺮك‪ ،‬آﺛﺎر آﺳﻴﺒﻬﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ در اﻳﺸﺎن آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﺪ‪ 341.‬ﻋﻼﺋﻢ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ اﻏﻠﺐ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺪﻳﺪ وزن ﺑﻮد‪ 342.‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻜﻮت ﻛﺮ ﻛﻨﻨﺪه آﻧﺠﺎ را ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻫﻴﭻ ﺻﺪاﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺻﺪاي اذان را ﻣﻲﺷﻨﻮي ‪ ...‬ﭘﺲ از ﺳﻪ روز‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺧﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻣﻲﺑ‪‬ﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در آﻧﺠﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻓﺮاد ﭼﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑ‪‬ﺮﻧﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﻣﻲﺑ‪‬ﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺧﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دوام ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺳﻜﻮت ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ روز ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﻃﺎﻟﺐ ﻛﻠﻤﻪاي ﺑﻮدم‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ‬
‫‪343‬‬
‫ﻧﺎﺳﺰا ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖﺑﺎر ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .4,7,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در »اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن« ﺧﻮاﺳﺘﺎر از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزات‬
‫‪344‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺘﻔﺎده از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﻲ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 339‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.37‬‬

‫‪ 340‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.17‬‬
‫‪» 341‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.25 .‬‬
‫‪ 342‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬
‫‪ 343‬اﻇﻬﺎرات ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد )‪ 20‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،(2003‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه در»ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.23-24 .‬‬
‫‪ 344‬اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،156‬اﺻﻞ ‪.7‬‬

‫‪66‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬اﺳﺎس رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ 345.‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫روﺷﻲ دراز ﻣﺪت ﺑﺮاي »وادار ﺳﺎﺧﺘﻦ« زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﺑﺸﻮد ﺣﺘﻲ ﻗﻮﻳﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻣﻮرد ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ در ﮔﺰارش ﺳﺎل ‪ 1383‬ﺧﻮد درﺑﺎره اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده‬
‫اﻳﺮان از زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ذﻛﺮ ﻛﺮده و اﻇﻬﺎر داﺷﺖ »ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﻣﻄﻠﻘﻲ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻳﻞ‬
‫‪346‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺎً‬ ‫ﺑﻪ درازا ﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﻴﺰ ﻋﻨﻮان ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي دراز ﻣﺪت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ و‬
‫اﻋﻤﺎل ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻧﻘﺾ ﻣﺎده ‪) 7‬و ﻣﺎده ‪ (10‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق‬
‫‪347‬‬
‫ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺻﻮﻻً اﮔﺮ ﻫﻢ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از آن ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻮﺗﺎه و در ﻣﻮاردي ﺧﺎص‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت دﻗﻴﻖ‬
‫)از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎرت ﭘﺰﺷﻚ(‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻛﻴﻔﺮي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري اﻧﻀﺒﺎط ﻳﺎ اﻗﺪاﻣﺎت اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺑﺎز دارﻧﺪه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ 348.‬در واﻗﻊ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫‪349‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻨﺒﻴﻪ اﻧﻀﺒﺎﻃﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ آن را ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻋﻤﺎل ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ .4,8‬ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ،‬ارﻋﺎب و ﺷﻜﻨﺠﻪ رواﻧﻲ‬

‫‪ .4,8,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ارﻋﺎب و ﺗﻬﺪﻳﺪ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺘﺪاول ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻳﻚ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻋﺎري از اﻣﻴﺪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ – ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻟﻔﻈﻲ و ارﻋﺎب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ در ﺣﺪ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ رواﻧﻲ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و ﺷﺄن زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 345‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻇﻬﺎرات اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل درﺑﺎره اﺳﺘﻔﺎده و ﺗﺄﺛﻴﺮات زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪ 9 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ، 2007‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در‬
‫‪) www.humanrights.dk/files/pdf/Engelsk/International/Istanbul_expert_statement_on_sc.pdf‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ ‪ 15‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪] (2009‬از اﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ‪» :‬اﻇﻬﺎرات اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل«[‪.‬‬
‫‪ 346‬ﮔﺰارش ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،325‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.55‬‬
‫‪347‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪» ،‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﻛﻠﻲ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ارﮔﺎﻧﻬﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ« ] ‪U.N. Human‬‬
‫‪ ،[Rights Committee, General Comments and General Recommendations Adopted by Human Rights Treaty Bodies‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫‪ ،Hri/Gen/1/Rev.1‬ﺑﺨﺶ ‪ ،1994‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪6‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﻬﺎل ﺟﺎﻳﺎوﻳﻜﺮاﻣﺎ‪» ،‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ« ] ‪NIHAL‬‬
‫‪ [JAYAWICKRAMA, THE JUDICIAL APPLICATION OF HUMAN RIGHTS LAW‬ص‪.(2002) 318 .‬‬
‫‪ 348‬اﻇﻬﺎرات اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.345‬‬
‫‪ 349‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده )‪.175(4‬‬

‫‪67‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و ارﻋﺎب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‪ :‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻟﻔﻈﻲ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺗﻌﺎرض‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ و ﺟﺎن زﻧﺪاﻧﻲ؛ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﻋﺰﻳﺰان ﻓﺮد زﻧﺪاﻧﻲ ﻳﺎ دادن اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺬب درﺑﺎره آﻧﻬﺎ؛‬
‫اﻋﺪاﻣﻬﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ؛ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﺟﺮاﺋﻢ ﺟﻌﻠﻲ اﺧﻼﻗﻲ ﻳﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ؛ و ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﻳﺪن )ﻳﺎ ﺷﻨﻴﺪن( ﺷﻜﻨﺠﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي رواﻧﻲ ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ و‬
‫ﻧﻴﺰ زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ وﻓﻮر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و ﺣﻤﻼت ﻟﻔﻈﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً »اﻳﻨﺠﺎ زﻧﺪه زﻧﺪه ﭘﻮﺳﺘﺖ را ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ« و »اﻳﻨﺠﺎ‬
‫‪350‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﻫﺪان ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻲآورد ﻛﻪ وي را ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي‬ ‫ﻋﻤﻮدي آﻣﺪهاي اﻣﺎ اﻓﻘﻲ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدي«‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻮاري ﮔﻮش دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﺮد‪» :‬اي واي ﺑﺮ اﺳﻴﺮي ﻛﺰ ﻳﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ!« و‬
‫‪351‬‬
‫»اﻟﻨﺠﺎت‪ ‬ﻓﻲاﻟﺼ‪‬ﺪق«‪.‬‬

‫ﺣﺴﻦ زارع زاده اردﺷﻴﺮ ﺧﺎﻃﺮات ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮد‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮي اﺻﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺮد ﻗﻮي و درﺷﺘﻲ ﺑﻮد و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﻣﻦ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ آﻳﺎ ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ در ﻣﺮﻛﺰي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ و آﻧﺠﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺷﻤﺎره دو اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ زﻧﺪان ﻣﺨﻔﻲ و ﻣﺨﻮﻓﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫آﻧﺠﺎ »ﺗﻮﺣﻴﺪ دو« اﺳﺖ و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻫﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻣﻦ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﺿﻤﻨﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ وراي ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻤﻞ‬
‫‪352‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﻛﺎر ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ورود‪ ،‬ﻣﻮج ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺣﻤﻼت ﻟﻔﻈﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﻋﻼم اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺟﺪي اﻣﺎ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن آﻏﺎز‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ 353.‬اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ »ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺗﺮﺣﻢآﻣﻴﺰ« ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد – ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن روش ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﻄﻤﻴﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ در آن واﺣﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ارﻋﺎب و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ 354.‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﻮل ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻫﻤﻜﺎري و ﺗﻬﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي دو ﻣﺎه در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و ﻣﻮرد آزار و اذﻳﺖ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﺤﺒﺘﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻤﺎﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻬﺪﻳﺪ و ارﻋﺎب ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺳﺮ‬

‫‪ 350‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.12‬‬

‫‪ 351‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.23‬‬
‫‪ 352‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.23‬‬
‫‪ 353‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪30-31‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.13‬‬
‫‪ 354‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ﻋﻘﻞ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻢ و آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻜﻨﻢ ﺗﺎ ﻗﺼﻪ دو ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻋﺪه ﻣﻲدادﻧﺪ در‬
‫‪355‬‬
‫ﺻﻮرت ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻤﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ روﺷﻬﺎي زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻏﻠﺐ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﻋﻠﻨﻲﺗﺮ اﻳﺠﺎد وﺣﺸﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺘﻬﺎي ﺟﺴﻤﻲ و ﺟﻨﺴﻲ روﺑﺮو ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ اﻏﻠﺐ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺿﺮب و ﺷﺘﻤﻬﺎي ﻣﺪاوم‪ ،‬ﻓﺮﺳﻮده و ﺷﻮﻛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﺎن ﻣﻲآﻣﺪ و اﻧﻮاع ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي را ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺿﺮب‬
‫و ﺷﺘﻢ و ﺗﻌﺮض ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﻮم و اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﻨﻢ ﺣﺮﻣﺖ‬
‫ﻣﻦ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻳﺨﺖ و ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﺎوز ﺟﻨﺴﻲ را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﻄﺮي را ﺑﻪ ﻣﻘﻌﺪ ﻣﻦ ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ را از ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ‬
‫آوﻳﺰان ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﺗﺎ دم ﻣﺮگ ﺷﻼق ﺧﻮاﻫﻨﺪ زد ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺧﻨﻬﺎي دﺳﺘﻬﺎ و ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ را‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪ و ﻣﻦ را ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل در زﻧﺪان ﻧﮕﺎه ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻓﻀﺎي ﺑﻴﺶ ازﺣﺪ ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﻲ را ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ را ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ ﻣﻲ دادﻧﺪ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ را ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫‪356‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﻦ را ﺑﺸﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ را در اﻃﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻀﺮع زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻃﺎق ﻣﺠﺎور در ﺣﺎل اﻟﺘﻤﺎس ﻛﺮدن‪ ،‬ﺟﻴﻎ ﻛﺸﻴﺪن و ﻃﻠﺐ رﺣﻢ ﺑﻮد‬
‫ﮔﻮش ﺑﻬﻨﺪ‪ 357.‬زارع زاده ﻛﻪ در اواﺧﺮ ‪ 1378‬در زﻧﺪان ﺧﺎﺗﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮد اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ در ﺧﺎﺗﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﻛﺘﻚﺧﻮردن زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎي دﻳﮕﺮ از دﺳﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺣﻢ ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﺘﻚ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬دﻳﺪن اﻳﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﻮد و ﻣﻦ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺗﻬﺪﻳﺪم ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ اﮔﺮ ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻜﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻦ را ﻫﻢ ﻣﺜﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫‪358‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻋﺪاﻣﻬﺎي ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ روش دﻳﮕﺮي از ارﻋﺎب ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻋﺪام ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ روي او اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ 359.‬وي اذﻋﺎن ﻧﻤﻮد ﻛﻪ »ﻫﺮ ﻛﺲ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﻳﺪن‬
‫دارد« و او ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻣﺮگ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع اﺳﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ رﺳﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ 355‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.24‬‬

‫‪ 356‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.50‬‬
‫‪ 357‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪23‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ 50‬و ‪.62‬‬
‫‪ 358‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.25‬‬
‫‪ 359‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪55‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪) 15‬ﻛﻪ اﻇﻬﺎر‬
‫ﻣﻲدارد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از وي ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﺧﻮد را درآورده و ﻛﻨﺎر دﻳﻮار ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ او را اﻋﺪام ﻛﻨﻨﺪ(‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﺪ را ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﻋﺪام آﻣﺎده ﺑﺸﻮم‪ .‬ﻣﻦ را از‬
‫ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﻛﺮد و ﺗﻮي ﺣﻴﺎط اوﻳﻦ ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺣﻜﻢ اﻋﺪام را اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮي دﻳﮕﺮ )ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﻠﻴﺲ ﺧﻮب را ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد( ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻦ ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ رﺣﻢ ﻛﻨﻨﺪ زﻳﺮا ﻣﻦ ﺟﻮان ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ دوﺑﺎره ﺻﺪا ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ »ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻜﻢ اﻋﺪام اﺟﺮا‬
‫ﺑﺸﻮد«‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﻠﻴﺲ ﺧﻮب را ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد ﻧﺰد ﺑﺎزﺟﻮي ﺑﺪ ﻣﻲآﻣﺪ و ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫رﺣﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮي ﺑﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ »ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ آدم ﻧﻤﻲﺷﻮد«‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮي ﺧﻮب ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﻲآﻣﺪ و ﻣﻲﮔﻔﺖ »ﻣﻦ‬
‫اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد رﺣﻢ ﻛﻦ و ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﺧﻮدت دل ﺑﺴﻮز و اﻋﺘﺮاف ﻛﻦ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪ«‪ .‬ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺸﻤﻜﺶ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺑﺎزﺟﻮ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﺎﻣﻼً ﺧﺮد ﺷﺪه‬
‫‪360‬‬
‫ﺑﻮدم‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺳﺮ ﺑﺎز زد‪ ،‬وي را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺮﺗﻴﭙﻲ از ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﻣﻦ داﺧﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪ و اﺻﺮار ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺮوﻳﺴﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ داﻧﺸﺠﻮ ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﺻﺎدرﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ‪ 4‬ﻧﻔﺮ ﻗﺒﻼً اﻋﺪام‬
‫‪361‬‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺎري ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ اﻛﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬آزاردﻫﻨﺪهﺗﺮﻳﻦ وﻛﻮﺑﻨﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎي ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺰﻳﺰان آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ‬
‫‪362‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ او‬ ‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن‪ ،‬اﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﻬﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﻣﺪﺗﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺮگ ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﭘﺲ از زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن وي ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ‬
‫‪363‬‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﻨﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﻧﺨﻮاﻫﺪ دﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺷﺮح داد ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻜﺎران ﺳﺎﺑﻖ او ﻛﻪ در آن زﻣﺎن ﻋﻀﻮ ﻧﺎﺟﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ وي‬
‫ﻧﺎﺳﺰا ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺑﺮ وي ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻋﻠﻲ ﻧﺠﻔﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮﻳﻮي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻓﺤﺶ‬
‫ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدرم ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ زﺟﺮ دﻫﻨﺪه ﺑﻮد و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫‪364‬‬
‫ﻓﺰﻳﻜﻲ ﻣﻦ را ﺧﺮد ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ 360‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.55‬‬

‫‪ 361‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.25‬‬
‫‪ 362‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪60‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪33‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 9‬و ‪.21‬‬
‫‪ 363‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬
‫‪ 364‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.28‬‬

‫‪70‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﻌﺎل داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻛﻪ در اواﺧﺮ ‪ 1378‬ﺑﺮاي ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ وزارت اﻃﻼﻋﺎت زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺰارش ﻛﺮد‬
‫»ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻦ را دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺪر و ﺧﻮاﻫﺮ و‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻢ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد«‪ 365.‬زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1383‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺳﺎﺧﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺴﺮم را ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﺷﻮﻫﺮم را ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻧﻤﻲداﻧﺪ و ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻦ ﻧﺪﻫﻢ ﻣﺪﺗﻬﺎ‬
‫در اﻳﻦ زﻧﺪان ﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻮ از‬
‫‪366‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻴﻬﺎي ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﻳﺪز اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﻳﺪز ﺑﺸﻮم‪.‬‬

‫زﻧﺪاﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬آﺑﺮوي ﻫﻤﺴﺮ و ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ روﺣﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ روﺣﻲ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ داﺷﺖ‪ .‬از‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺪرم را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده و در ﺣﻀﻮرم‬
‫ﻣﻮرد ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﻣﻴﻞ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻲ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ دارم و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺎري‬
‫ﺑﻜﻨﻢ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را دﻳﮕﺮ ﻧﺒﻴﻨﻢ ‪ ...‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺎﻣﻴﻠﻢ را در اﺛﺮ ﺗﺼﺎدف ﻋﻤﺪي ﻣﺎﺷﻴﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ‬
‫ﻗﻀﻴﻪ را ﺳﺎﻧﺤﻪ ﺗﺮاﻓﻴﻜﻲ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎﻧﺤﻪ ﺗﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻫﺮ روز در ﺗﻬﺮان اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد و ﻳﻜﻲ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﺷﺖﺗﺮﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ »ﻫﻤﺴﺮ‬
‫ﺗﻮ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده و اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲآورﻳﻢ و ﺑﻌﺪ ﻣﻲداﻧﻲ ﭼﻪ ﺑﻼﻳﻲ ﺳﺮ او ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ«‪ .‬ﻣﻮ ﺑﺮ ﺗﻦ آدم‬
‫‪367‬‬
‫راﺳﺖ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد‪ .‬آﻧﻬﺎ وﺣﺸﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺎر ﻗﺒﻴﺤﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮزﻧﺪان ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﺮدﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ و ﻧﺎﺳﺰاﻫﺎ در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ‪ 9‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻦ ﺗﻬﻤﺘﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻦ اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ دﺧﺘﺮم ﻫﻨﻮز ﻛﻮﭼﻚ‬
‫‪368‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ از اﺣﻮال دﺧﺘﺮ ﺧﻮد ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ .4,8,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ارﻋﺎب و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺳﺒﺐ درد و رﻧﺞ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫و ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻦ وي ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف و اﻓﺸﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از آن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺗﻠﻘﻲ‬

‫‪ 365‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.55‬‬

‫‪ 366‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.21‬‬
‫‪ 367‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.33‬‬
‫‪ 368‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.24‬‬

‫‪71‬‬
‫ﻛﺮد‪ 369.‬ﻣﺎده ‪ 1‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ )‪ ،(CAT‬ﺷﻜﻨﺠﻪ را اﻋﻤﺎل درد و رﻧﺞ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﺴﻤﻲ و ﭼﻪ روﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ارﻋﺎب ﺷﺨﺺ ﺑﺮاي ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﻣﻘﺎم رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 370.‬اﮔﺮ ﭼﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان‬
‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ را اﻣﻀﺎء ﻧﻜﺮده اﻣﺎ ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﻘﻮق ﻣﺘﺪاول ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و‬
‫‪371‬‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺾ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻘﺮرات ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ و ذﻫﻨﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﻳﺮاﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮل ‪ 22‬و ‪ 39‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ اﻓﺮاد ﻋﻤﻮﻣﺎً‬
‫‪372‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 43‬آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺣﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي‬ ‫و ﺣﻴﺜﻴﺖ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن را ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺸﻮر ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن را ﻻزم ﻣﻲداﻧﺪ‪ 373.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎده ‪ 6‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق‬
‫‪374‬‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺗﺤﻘﻴﺮ و اﺳﺘﺨﻔﺎف ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن را ﻗﺪﻏﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ .4,9‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ‬

‫‪ .4,9,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ اداره ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺷﺎﻣﻞ وارد آوردن ﺿﺮﺑﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺸﺖ‪ ،‬ﻟﮕﺪ و ﺷﻼق زدن‪ ،‬ﺷﻮك اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬واروﻧﻪ آوﻳﺨﺘﻦ از ﻃﻨﺎب‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻛﺮدن از ﺧﻮاب و ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن‬
‫ﺑﻮد‪ 375.‬ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻨﺒﻴﻪﻫﺎي ﺑﺪﻧﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در اوﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ زده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي رواﻧﻲ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻋﺰم آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﺪﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻣﺴﺘﻌﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ داراي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺑﻮده و ﺑﻬﺘﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي رواﻧﻲ‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻴﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوه و ﻣﺠﺒﻮر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ آﻧﻬﺎ را ﺗﻮﺳﻂ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﻲزدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 369‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد از ﺷﻜﻨﺠﻪ و دﻳﮕﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ ﻳﺎ ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ )اﻋﻼﻣﻴﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ( ] ‪Declaration on the Protection of All Persons from Being Subjected to Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading‬‬
‫)‪ ،[Treatment or Punishment (Declaration on Degrading Treatment‬ﻣﺎده ‪ 9 ،1‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1975‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ .(XXX) 3452‬ﺑﺪون‬
‫ﺷﻚ ﺣﻤﻼت ﻟﻔﻈﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ و ارﻋﺎب ﻣﻮاد ‪ 7‬و ‪ 10‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻧﻘﺾ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،80‬‬
‫ﻣﻮاد ‪.10 ،7‬‬
‫‪ 370‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،251‬ﻣﺎده ‪.1‬‬
‫‪371‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪» ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﻗﺎﻧﻮن«‪ ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪) 2001‬ﮔﺮدآوري ﺗﻮﺳﻂ وﻳﻨﺎ ﻛﺎﻟﻮﭼﻲ( ] ‪AMNESTY INTERNATIONAL, TORTURE AND‬‬
‫)‪ ،[THE LAW, Nov. 2001 (compiled by Vienna Colucci‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪www.amnestyusa.org/war-on-terror/reports-statements-and-‬‬
‫‪) issue-briefs/torture-and-the-law/page.do?id=1107981‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 15 :‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.(2009‬‬
‫‪ 372‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻮل ‪.39 ،22‬‬
‫‪ 373‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﻮاد ‪.43‬‬
‫‪ 374‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪.6‬‬
‫‪ 375‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪57-59 ،27-28‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 16‬و ‪28‬؛‬
‫ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.30-40‬‬

‫‪72‬‬
‫‪376‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و از ﺧﻮاب ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ از زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان ‪ 59‬اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ »]در‬
‫زﻧﺪان ‪ [59‬ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ دادن ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮد و ﺧﻴﻠﻲ ﮔﺴﺘﺮده اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﺪ ‪ ...‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﭼﻬﺎر ﺷﺐ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫‪377‬‬
‫اﻓﺸﺎري ﭘﺲ از ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻛﻪ ﺳﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻣﺬﻫﺒﻲ او را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ‬ ‫ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ دادﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ ﻃﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ را ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻛﺴﻲ ﻣﻦ‬
‫را از ﻣﻮﻫﺎﻳﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ زور ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﺮد و ﺳﺮﭘﺎه ﻧﮕﺎه ﻣﻲداﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻴﺞ و ﺳﺮﺧﻮرده ﺷﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫‪378‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ را ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻢ‪.‬‬

‫ﺣﺴﻦ زارعزاده اردﺷﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد را اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﻲآورد‪:‬‬

‫در ﺷﺐ اول ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دﻳﮕﺮ را دﻋﻮت ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻛﺮدهام‪ .‬ﻣﻦ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻛﻤﻲ ﺗﺎﻣﻞ ﻛﺮدم و ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ آن ﺳﺮ ﺑﺎز‬
‫زدم‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮي درﺷﺖ اﻧﺪام از روي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮم اﻳﺴﺘﺎد و ﭼﻨﺎن ﻣﺸﺖ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ زد ﻛﻪ ﺳﺮم ﺑﻪ دﻳﻮار ﺧﻮرد‪ .‬ﻛﺎﻣﻼ ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻢ ﺳﻴﺎﻫﻲ رﻓﺖ و ﺟﺎﻳﻲ را‬
‫ﻧﻤﻲدﻳﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻦ را ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﻗﻮي ﺧﻮد ﻣﻦ را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮد و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻳﻮار ﭘﺮت ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻧﻜﺮد‪ .‬دو ﺳﻪ ﺑﺎزﺟﻮي‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻴﭻ اﻋﺘﺮاﺿﻲ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺎﻏﺬي دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻦ‪ ،‬رواﺑﻂ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻏﺮب و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻮلﮔﺮﻓﺘﻦ از‬
‫‪379‬‬
‫ﻏﺮب‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻦ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬و ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ – اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪.‬‬

‫رﻓﻴﻊزاده در اوﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬دﺳﺘﺒﻨﺪ ﻫﻢ زدﻧﺪ و ﻛﺸﺎن ﻛﺸﺎن روي ﻳﻚ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻣﻦ را ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاي ﺑﻤﻲ ﺧﻄﺎب‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ »ﻣﻲداﻧﻲ ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻲ؟« ﮔﻔﺘﻢ »ﻧﻪ«‪ .‬ﮔﻔﺖ »در اﺗﺎق ﻣﻌﺠﺰه«‪ .‬ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻧﻴﺸﺨﻨﺪ زدم‪ .‬اﺗﺎق‬
‫ﻣﻌﺠﺰه ﻧﺎم ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﻣﻦ را زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ را زدﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻲﻫﻮش ﺷﺪم‪ .‬ﻣﻦ را ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ آب ﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫‪ 376‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 26‬و ‪30‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 27-28‬و ‪58-59‬؛‬
‫ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 12‬و ‪.28‬‬
‫‪ 377‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.50‬‬
‫‪ 378‬ﻫﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ 379‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.26‬‬

‫‪73‬‬
 ‫ﻫﻮش آﻣﺪم‪ .‬ﺻﻮرﺗﻢ را در دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺷﺴﺘﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم دﻣﺎﻏﻢ ﺧﻮن ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻣﺎغ ﺧﻮد را‬
‫‪380‬‬
‫در دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺷﺴﺘﻢ دﺳﺘﻢ ﭘﺮ از ﺧﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ رﻓﻴﻊزاده در زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي ﺑﻮد ﻣﻜﺮراً ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ ‪ ...‬ﺳﺮم را وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻳﻮار‬
‫ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‪ .‬از درد ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم ‪ ...‬آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﺸﺎن ﺗﻦ دﻫﻢ‪ .‬در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﻲﺷﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻨﻲات ﺑﺸﻜﻨﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ و ﺳﺮ ﺑﻪ دﻳﻮار ﺧﻠﻞ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫‪381‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﻠﻲ و ﻣﺸﺖ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺣﺲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫رﻓﻴﻊ زاده اداﻣﻪ داد‪:‬‬

‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﻇﺮﻓﺸﻮﻳﻲ ﻛﻪ در اﺗﺎق‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﺮم زدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ و ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﻣﻲزدﻧﺪ‪،‬‬
‫از اول ﻣﻦ را ﻣﻲﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺮ ﻛﻒ ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدم ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﺪﻧﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺳﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ – ﺗﺎ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﭘﺎ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻫﺮ ﺑﺎر ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻣﻲزدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ‪ 10‬ﺿﺮﺑﻪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ‪ 20‬ﺿﺮﺑﻪ و ﮔﺎﻫﻲ ‪ 30‬ﺿﺮﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎن‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ وﻗﻔﻪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ ﺳﺆاﻻت ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ‬
‫‪382‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺟﻮاب دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد را ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺷﻜﻨﺠﻪ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﻜﺮراً ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﻴﻬﻮش ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻳﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺪداً آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي دور دﻳﮕﺮي از ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻓﻴﻊزاده اداﻣﻪ داد‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﻛﺎﻣﻼ ازﺣﺎل ﻣﻲرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ »او را ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻴﺎﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﻲآﻣﺪم روز از ﻧﻮ و روزي از ﻧﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫‪383‬‬
‫ﺧﺸﻦﺗﺮي از ﻧﻮ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﺧﺼﻮﺻﻲ زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺘﻚ زدن آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪ 380‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.30‬‬

‫‪ 381‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬
‫‪ 382‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.32‬‬
‫‪ 383‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.34‬‬

‫‪74‬‬
‫ﺗﻬﻮﻳﻪ را روﺷﻦ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺳﺮ و ﺻﺪاي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ را در ﻣﻌﺮض ﺷﻜﻨﺠﻪ رواﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ 384.‬رﻓﻴﻊزاده ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪:‬‬

‫در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻮاﻛﺸﻲ روﺷﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺻﺪاي ﻣﻬﻴﺒﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﻣﺠﺎورت‬
‫اﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮدن ﺻﺪاي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﻮاﻛﺸﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻀﺎﻋﻔﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﻮن ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﻧﻈﺮ روﺣﻲ و رواﻧﻲ از ﭘﺎ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺪاي دﻟﺨﺮاﺷﻲ ﮔﻮش ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ده دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺻﺪا ﺑﺮاي ﻫﻴﺠﺪه‬
‫ﺳﺎﻋﺖ دوام ﻣﻲآورد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺻﺪاي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را‬
‫‪385‬‬
‫ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً اﻳﻦ ﺳﺮ و ﺻﺪا ﻣﺎﻧﻊ رﺳﻴﺪن ﺻﺪاي ﻧﺎﻟﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺷﺮح داد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬

‫هوا ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ را وادار ﻛﺮدﻧﺪ رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻳﻚ ﻛﺶ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ را ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺶ ﻟﺒﻬﺎي ﻣﻦ را ﺑﻪ دوﻃﺮف ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ و رﺷﺘﻪﻫﺎي آن از ﭘﺸﺖ ﮔﻮﺷﻬﺎي ﻣﻦ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‬
‫و ﭘﺸﺖ ﮔﺮدن ﺑﺎ ﻫﻢ ﮔﺮه ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻳﻚ ﻛﻴﺴﻪ را ﺑﻪ ﺳﺮم ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮔﺮدﻧﻢ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻴﺴﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻔﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﭼﻮن دﻫﺎﻧﻪ آن را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ را در ﺑﻴﺎرم‪ .‬ﺑﺎورم‬
‫ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬راﺳﺘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺮﺳﻴﺪم‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻛﺮدم دارﻧﺪ ﻣﻦ را اﻋﺪام ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻓﻜﺮ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺑﻪ ذﻫﻨﻢ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬آﻳﺎ دارﻧﺪ ﺗﻴﺮﺑﺎراﻧﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﻼي دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺳﺮم ﺑﻴﺎورﻧﺪ؟ دﺳﺘﺎﻧﻢ را ﻧﻴﺰ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﺑﺴﺘﻨﺪ و دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﺑﻤﺎﻧﻢ و ﺗﻜﺎن ﻧﺨﻮرم‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ آن ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮدم را ﺑﺎ ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻜﺸﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ! ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﭼﻨﺪ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ‪ ...‬ﺑﺎ ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﺮم ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮردم‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﻼﺣﻈﻪاي‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺧﻮرد ‪ ...‬ﺗﻮي ﺳﺮ و ﻛﻠﻪ ﻣﻦ ﻣﻲزدﻧﺪ ‪ ...‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ »ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻘﺎوﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﺮف ﻧﻤﻲ زﻧﻲ! ﻣﺎ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺣﺮف در ﻣﻲآورﻳﻢ« و ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر ﻓﺤﺸﻬﺎي زﺷﺖ‪ ،‬رﻛﻴﻚ و ﻧﺎﻣﻮﺳﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮﻛﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم ‪ ...‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻴﻢﺳﺎﻋﺘﻲ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﻮل‬
‫ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺴﻢ ﺑﻨﺪ آﻣﺪ و درد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺒﺎس ﺗﻨﻢ‬
‫ﺷﻮرت ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﺰ آن ﻛﺎﻣﻼً ﻟﺨﺖ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻛﺴﻲ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ »ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ«‪ .‬ﺗﻮان ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮم‪ .‬ﺑﺪﻧﻢ درد داﺷﺖ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ از دو ﻃﺮف ﻣﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و از زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻫﻨﻮز ﻛﻴﺴﻪ ﺑﻪ ﺳﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﭘﻠﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮوم‪ .‬ﻣﻦ را دو‬

‫‪ 384‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪14‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.35‬‬
‫‪ 385‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.35‬‬

‫‪75‬‬
 ‫ﻧﻔﺮي از ﭘﻠﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎي ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﻟﺒﻪ ﭘﻠﻪﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﺗ‪‬ﻚ ﺗ‪‬ﻚ ﺻﺪا ﻣﻲداد و‬
‫‪386‬‬
‫دردآور ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ وﻟﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدم ﺑﺎﻻ ﻣﻲآﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎز‪ ،‬ﺣﻘﻮﻗﺪان و ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ .‬وي در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1381‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ در رﺷﺘﻪ ﺣﻘﻮق از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫ﺷﺪه و ﻧﻴﺰ در ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ دﻛﺘﺮي در ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ از‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻴﺪل اﻳﺴﺖ ﺗﻜﻨﻴﻜﺎل ﺗﺮﻛﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داراي درﺟﻪ ﻓﻮق‬
‫ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ در رﺷﺘﻪ ﻓﻴﻠﻤﺴﺎزي از داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ 1375‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﺳﺎل ‪ 1372‬ﭘﺲ از ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪن از دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻗﺪس ﻛﻪ واﺣﺪ ﻧﺨﺒﻪ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬وي ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ رژﻳﻢ اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ درآﻣﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1378‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻨﻨﺪه در‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﮔﺮوه اﺳﺘﻌﻔﺎ داد‪ .‬وي ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ و در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي اﻳﺮان ﻣﻮرد ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان‪،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ وﻛﻴﻞ ﺧﻮد ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدي ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺪه ﺟﺎﻳﺰه ﻧﻮﺑﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد‬
‫اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮي ﻧﻤﻮد‪ .‬وي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﺧﻮد را ﻣﺨﻔﻲ ﺳﺎﺧﺖ اﻣﺎ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺧﺎﻧﻮاده او ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاوان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك ﻣﺨﻔﻴﮕﺎه و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬وي در ‪ 1379/3/4‬ﻣﺠﺪداً‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ و در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ اداره ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺪان ‪ 59‬و ﺑﻨﺪ ‪ 209‬زﻧﺪان‬
‫اوﻳﻦ ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺳﺎل را در زﻧﺪان ﮔﺬراﻧﺪ ﻛﻪ ‪ 18‬ﻣﺎه آن در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آزادي‪ ،‬او ﻫﺪف ﺳﻮءﻗﺼﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﺸﻮر را ﺗﺮك ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در آﻟﻤﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎ رادﻳﻮ ﻣﻮﻟﺘﻴﻜﺎﻟﺖ در ﺑﺮﻟﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎري دارد‪.‬‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از اوﻟﻴﻦ دور ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﻛﺘﻚ ﺧﻮرد‪ .‬وي ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ در ﻫﻤﺎن ﺟﺎ و ﻫﻤﺎن ﺣﺎل در ﻛﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدم‪ .‬ﻣﺎه ﺳﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻦ را ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﺎزﻫﻢ ﻛﺘﻜﻢ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﻟﺮزﻳﺪ و ﺗﺮس ﻣﻦ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻃﻨﺎب ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه زدﻧﺪ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ اﻛﺒﺮ ﺷﺮﻓﻲ از اﻋﻀﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ .‬ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ ﺑﻌﺪ ﺻﺪاي ﻳﻚ ﻧﻮار ﺗﻼوت ﻗﺮآن‬
‫ﻛﺮﻳﻢ ﻳﺎ رادﻳﻮﻳﻲ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻗﺮآن ﻣﻲﮔﻔﺖ را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دﻗﻴﻘﺎً ﻳﺎدم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭘﺎ‬
‫آوﻳﺰاﻧﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺗﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم و ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم ﺣﺘﻤﺎً ﻣﻲﻣﻴﺮم ﻳﺎ ﺧﻔﻪ ﻣﻲﺷﻮم و ﻓﻘﻂ ﺧﻮاﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ را ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻻ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻬﺎﻳﻢ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﭼﻚ و ﻟﮕﺪ دﻳﮕﺮ ﻛﺎري ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺰدﻳﻜﻬﺎي ﺷﺐ ﻳﺎ ﻏﺮوب‬

‫‪ 386‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.15-16‬‬

‫‪76‬‬
 ‫ﺑﻮد ﻛﻪ وﻟﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ را روي زﻣﻴﻦ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آب ﺧﻮاﺳﺘﻢ و ﺑﻪ ﻣﻦ آب دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ رﺑﻊ ﻫﻤﻪ‬
‫‪387‬‬
‫آﻧﭽﻪ در ﻣﻌﺪه داﺷﺘﻢ را ﺑﺎﻻ آوردم‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ آب ﻣﺸﻜﻠﻲ داﺷﺖ ﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ در ﻫﻮا ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻮدن ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ را ﻃﻲ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻳﺪ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮش اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺑﺨﻴﻪ داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻦ را در ﻫﻤﺎن ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺮﺗﻴﭗ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻧﺠﻔﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮﻳﻮي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻓﺤﺶ ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ و ﻣﺎدرم ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ زﺟﺮ دﻫﻨﺪه ﺑﻮد و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻓﺰﻳﻜﻲ ﻣﻦ‬
‫را ﺧﺮد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻨﺞ ﻳﺎ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﮕﺮ ﺻﺒﺢ ﺷﺪه ﺑﻮد و از درﻳﭽﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﻧﻮر ﺑﻪ‬
‫داﺧﻞ ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻦ ﻧﺪادم دوﺑﺎره ﻣﻦ را ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺸﻲ را در دﻫﺎﻧﻢ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﻛﻴﺴﻪاي را روي ﺳﺮم ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﭼﻮب ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ ‪ 3‬ﻳﺎ ‪ 4‬ﻧﻔﺮ ﻳﻚ ﺟﺎ ﻣﻦ‬
‫را ﻟﺖ و ﭘﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي اول ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺳﺮ ﻣﻦ ﺧﻮرد‪ .‬ﺧﻮن از ﺳﺮ ﻣﻦ ﺑﻴﺮون‬
‫ﺟﻮﺷﻴﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻧﻌﺮه ﺑﻜﺸﻢ ﭼﻮن ﻛﺶ در دﻫﺎﻧﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭼﺎﻧﻪام ﺧﻮرد و ﭼﺎﻧﻪام ﺗﺮﻛﻴﺪ‪.‬‬
‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻛﻴﺴﻪ روي ﺳﺮم ﭘﺮ از ﺧﻮن ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﻮن از ﻛﻴﺴﻪ ﺑﻴﺮون زد‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و از ﻛﺘﻚ زدﻧﻢ‬
‫دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺰار ﻛﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺷﺪﻳﺪ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﺮ و ﭼﺎﻧﻪ داﺷﺘﻢ ﻣﻦ را ﻛﺸﺎن ﻛﺸﺎن‬
‫از زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺮون آوردﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ را در ﻳﻜﻲ از دﺳﺘﺸﻮﻳﻲﻫﺎ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬رﻣﻖ زﺟﻪ ﻛﺸﻴﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻛﺴﻲ آﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ و ﭼﺎﻧﻪام را ﺑﺨﻴﻪ‬
‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬وﺣﺸﻲ ﺑﻮد و وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺑﺨﻴﻪ ﻣﻲزد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﺑﻲﺣﺴﻲ ﻛﺮد و ﻧﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﺨﻴﻪ زد‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺧﻮدم ﺧﻮن ﺳﺮ و ﺻﻮرﺗﻢ را ﭘﺎك ﻛﺮد و ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺑﻪ ﺑﺨﻴﻪ زدن‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﺎت اول ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺨﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ آﻣﭙﻮل ﺑﻲﺣﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﺮم اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آن را ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮاي وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﻦ در دﻫﺎﻧﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬از‬
‫زور درد ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺑﺨﻴﻪﻫﺎ ﺑﻴﻬﻮش ﺷﺪم و دﻳﮕﺮ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﭼﻪ ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪم ﻳﻚ‬
‫‪388‬‬
‫ﻛﻴﺴﻪ ﺳﺮم را دﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻢ وﺻﻞ ﺑﻮد و در ﻫﻤﺎن ﺳﻠﻮل ﻗﺒﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫‪ .4,9,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺻﻞ ‪ 38‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺗﺼﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻗﺮار ﻳﺎ ﻛﺴﺐ اﻃﻼع ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ« و اﻳﻨﻜﻪ »اﺟﺒﺎر ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‪،‬‬
‫‪389‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 578‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻘﺎم دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﻗﺮار ﻳﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫‪390‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﺎده ‪175‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻗﺮار ﻣﺘﻬﻢ را ﺷﻜﻨﺠﻪ دﻫﺪ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﻗﺎﺋﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 387‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.26-27‬‬

‫‪ 388‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.28-29‬‬
‫‪ 389‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.38‬‬
‫‪ 390‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،19‬ﻣﺎده ‪.578‬‬

‫‪77‬‬
‫آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ اﺟﺮاﻳﻲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎ را از اﺟﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻬﺎت ﺑﺪﻧﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ 391.‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻘﺎﻣﺎت در اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬
‫‪392‬‬
‫ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ در ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﺖ دﺳﺘﮕﻴﺮي آﻧﺎن‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﻊ ﻗﻄﻌﻲ در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ 393‬ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ‬
‫در دﻳﮕﺮ اﺳﻨﺎد ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد‬
‫ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﺎزداﺷﺖ ﻳﺎ اﺳﺎرت‪ ،‬و ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ 394.‬ﻣﺎده ‪ 7‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﻮرد ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫‪395‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 10‬ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »درﺑﺎره ﻛﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎ ﻳﺎ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ ﻗﺮار داد«‪.‬‬
‫‪396‬‬
‫اﻓﺮادي ﻛﻪ از آزادي ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ذاﺗﻲ اﻧﺴﺎن رﻓﺘﺎر ﻛﺮد«‪.‬‬

‫‪ .4,10‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري‬

‫‪ .4,10,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي از اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري ﺑﺮاي ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺨﺮﻳﺐ روﺣﻴﻪ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻃﻲ اﻋﺘﺮاﻓﺎت وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻲ اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻧﻤﻮده و اﻇﻬﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ و ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ 397.‬ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ ﻧﻤﺎﻳﺸﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را ﺑﺎزي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻣﺘﻮن ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺷﺪهاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺼﻮرت ﺟﻠﺴﺎت ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و‬
‫ﭼﺎﻧﻪزﻧﻲ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ و ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ درﺑﺎره ﻣﺤﺘﻮاي اﻳﻦ ﻣﺘﻮن درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ در ﮔﺰارش ﺧﻮد اﻇﻬﺎر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎﻳﻲ در ﭘﺸﺖ ﺻﺤﻨﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻮن را ﻣﺮور ﻧﻤﻮده و آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﻴﻦ دو‬

‫‪ 391‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،14‬ﻣﺎده ‪.175‬‬

‫‪ 392‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﻮاد ‪.9 ،6 ،1‬‬
‫‪ 393‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻨﻊ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.251‬‬
‫‪ 394‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺎده ‪ ،5‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ 217‬اي )‪ ،(III‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ ،A/810‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪71‬‬
‫)‪(1948‬؛ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺻﻮل ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﺎزداﺷﺖ ﻳﺎ اﺳﺎرت ] ‪for the Protection of All Body of Principles‬‬
‫‪ ،[Persons under Any Form of Detention or Imprisonment‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬اﺻﻮل ‪ ،33 ،6‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻣﺼﻮب ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ 9 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،1988‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ در ‪) http://www.unhcr.org/refworld/docid/3b00f219c.html‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺮﺳﻲ‪ 9 :‬ﻣﺎرس ‪(2009‬؛ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪،‬‬
‫رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،133‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.31‬‬
‫‪ 395‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.7‬‬
‫‪ 396‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.10‬‬
‫‪» 397‬ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.29-30 .‬‬

‫‪78‬‬
‫ﻃﺮف اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ روي ﻣﺘﻦ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺒﺎدﻻت ﻣﻜﺮر‪،‬‬
‫ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﺮ ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري‬
‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و رﻫﺒﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﻮراي ﻣﺮﻛﺰي‬
‫دﻓﺘﺮ ﺗﺤﻜﻴﻢ وﺣﺪت اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺸﺎري از داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻠﻲﺗﻜﻨﻴﻚ‪ ،‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺧﺬ درﺟﻪ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ در رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﺪ‪ .‬وي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻴﺸﻤﺎري درﺑﺎره ﺗﺮﻓﻴﻊ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و دﻣﻜﺮاﺳﻲ در اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺎط‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺸﺎري ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1375‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺧﻮد دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬وي در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1379‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻛﺖ در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﻣﺠﺪداً‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﭘﺲ از دو ﻣﺎه ﺑﺎ ﻗﺮار وﺛﻴﻘﻪ آزاد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او ﺑﻌﺪاً ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات آن ﺗﺤﻤﻞ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺸﺎري ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺪاوم ﺧﻮد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ و اﻧﺘﻘﺎد از رﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ ،‬در آذر‬
‫‪ 1379‬ﻣﺠﺪداً دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬وي ﻣﺪت ‪ 329‬روز را در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪه و در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اداره ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺷﻜﻨﺠﻪ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وي در آذرﻣﺎه ‪ 1380‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﭙﺮدن وﺛﻴﻘﻪ آزاد ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺸﺎري در اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪ 1380‬ﺑﺮاي ﺑﺎر دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻧﺪان اوﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﺮﻟﻴﻦ و ﻳﻚ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي رﻫﺒﺮي‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﮔﺴﺘﺮده داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺳﺎل ‪ 1378‬را ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬وي در آذر ‪ 1382‬آزاد ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺸﺎري در ﺳﺎل ‪ 1384‬اﻳﺮان را ﺗﺮك ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺮك ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ او را ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺶ ﺳﺎل‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﺒﺲ و ﻧﻴﺰ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺗﻌﻠﻴﻘﻲ ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺸﺎري در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻘﻴﻢ واﺷﻨﮕﺘﻦ دي‪.‬ﺳﻲ‪ .‬ﺑﻮده‬
‫و ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺧﻮد را در داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻮرج واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﺮاي اﺧﺬ دﻛﺘﺮي در رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﻣﻮرد آزار و اذﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ او ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮕﺮان ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺑﺪﻫﺪ و او ﻫﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻮار وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ رﺿﺎﻳﺖ داد‪ .‬ﻣﻮرد اﻓﺸﺎري‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي اﺳﺖ از ﺷﻴﻮه اﻋﺘﺮافﮔﻴﺮي در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ .‬اﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻧﻜﺎت ذﻳﻞ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎزد‪:‬‬

‫أ‪ .‬اول اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه و ﺧﺎرج از ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺧﺮاﺑﻜﺎراﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم زده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدم ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮده‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ‬
‫ﻛﺎر را ﻣﺸﻜﻠﺘﺮ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬دوم اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و از آﻧﻬﺎ ﺧﻂ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺎده ﻧﻈﺎم اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت را اﻳﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬

‫‪79‬‬
 ‫واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ آﻧﻬﺎ از ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻈﺮﻳﺎت آﻧﻬﺎ را ﺟﻠﻮي دورﺑﻴﻦ از زﺑﺎن ﺧﻮد‬
‫‪398‬‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺣﺼﻮل ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺿﺒﻂ وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻮار وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ‪ ،‬از ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻣﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ آﺛﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪهاي از ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺳﻮءرﻓﺘﺎر در آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﭙﺲ آﻣﻮزش ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺎت ﺗﻬﻴﻪ وﻳﺪﻳﻮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﻦ را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را ﺑﺎزي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ دورﺑﻴﻦ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را آﻧﻘﺪر‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ از ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﻴﺪن اﻋﺘﺮاﻓﺎت‪ ،‬اﻇﻬﺎر رﺿﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬

‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺟﻠﻮ دورﺑﻴﻦ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻴﻬﺎي ﺧﻮدم ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ‬
‫اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻌﺪ از ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎي ﻣﻜﺮر ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﺎﻻﺧﺮه از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ آن ﻧﻜﺘﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻬﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ‪ 6‬ﻣﻮرد را ﻇﺮف ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺟﻠﻮي دورﺑﻴﻨﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در دﻓﺘﺮ رﺋﻴﺲ‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺎﻣﻼً ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ...‬ﻓﻴﻠﻤﺒﺮداري ﺳﻮم ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﻴﻠﻢ‬
‫‪399‬‬
‫اﻋﺘﺮاﻓﺎت و ﭘﺬﻳﺮش ‪ 6‬ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم ﻣﻦ ﺑﻮد در دﻓﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻮي اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬

‫رﻓﻴﻊزاده ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻮار وﻳﺪﻳﻮﻳﻲ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺻﺒﺮ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﺳﻴﺒﻬﺎي وارده ﺑﻪ وي اﻟﺘﻴﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪم از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ آﻣﺎده ﺑﺸﻮم‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ آﺛﺎر و‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺻﻮرﺗﻢ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫ﺗﺎ آن ﻫﻨﮕﺎم اداﻣﻪ دارد ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ و ﭘﺮوﻧﺪهﺳﺎزﻳﻬﺎ ‪...‬‬
‫آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد آﻣﺎده اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ دﻳﮕﺮ اﺛﺮي از ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ آﺛﺎر و ﻋﻼﺋﻢ ﺷﻜﻨﺠﻪ در ﻓﺮد دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻓﺮد ﻣﺤﺒﻮس ﻛﻢ وزن دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ‪ ...‬وﻗﺘﻲ از ﻣﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ وزن ﻣﻦ از ‪ 95‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ‪ 45‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﮔﻮﺷﺘﻲ ﺑﺮ ﺑﺪﻧﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﺎﺧﻨﻬﺎي دﺳﺘﻬﺎ و‬
‫‪400‬‬
‫ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺷﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1378‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻛﺖ در ﺗﻈﺎﻫﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺷﺮح داد ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ »ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ؟«‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ »ﺗﻮ ﺧﻮدت ﻣﻲداﻧﻲ‪ .‬ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي اﻋﺘﺮاف زﻧﺪاﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮ را دﻳﺪهاي؟«‬

‫‪ 398‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.62‬‬

‫‪ 399‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.48‬‬
‫‪ 400‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬

‫‪80‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﻢ »ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ .‬ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ »ﺑﺎﻳﺪ اول ﺧﻮدت را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻲ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ را ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن روﺷﻦ‬
‫ﻛﻨﻢ ﭼﻮن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺮدم ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻛﺎﻧﺎدا‬
‫ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻲ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ دﺳﺘﻮر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﺣﺰباﷲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻲ و ﻗﺼﺪ ﺗﻮ از اول ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﻊ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﺎﻣﻼً دور از واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺳﻔﺎرت ﻛﺎﻧﺎدا ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﺒﺎر ﺑﺮاي ﺗﻘﺎﺿﺎي وﻳﺰا رﻓﺘﻪام‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺮاي درﺧﻮاﺳﺖ وﻳﺰاي ﻣﺮﻳﻀﻲ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪم و ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺰام ﻣﻲﺷﺪم ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر‪.‬‬

‫دوﺑﺎره ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﻛﻠﻨﺠﺎر ﻛﺸﻴﺪ و ﻣﻦ از ﻗﺒﻮل ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺳﺮ ﺑﺎز زدم‪.‬‬
‫ﺗﺎزه ﺑﺨﻴﻪﻫﺎي ﺳﺮ و ﭼﺎﻧﻪام را روز ﻗﺒﻞ ﺑﺎز ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ را دوﺑﺎره ﺑﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺷﻜﻨﺠﻪ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪﺗﺮ از ﺑﺎر ﻗﺒﻞ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺒﺎر ﻧﻪ ﺑﺎ ﭼﻮب ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻪ ﮔﺮد ﻓﻠﺰي ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻴﻠﻪ ﮔﺮد ﺑﺎ ﺑﺪﻧﻢ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻳﻚ دﻧﺪه و آرﻧﺠﻢ ﺷﻜﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎور ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺻﺪاي‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻦ آرﻧﺠﻢ را ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬اﻓﺘﺎدم و ﺑﻴﻬﻮش ﺷﺪم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪم‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻟﮕﻦ‬
‫آب ﺑﻪ ﺳﺮ و روﻳﻢ ﻣﻲرﻳﺰد‪ .‬در ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 10-5‬دﻗﻴﻘﻪ دﺳﺘﻢ ﺑﺎد ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻴﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺗﻮرم آن ﻫﺮ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺠﻔﻲ آﻣﺪ و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮد‬
‫ﺑﻲرﺣﻤﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺗﻮرم دﺳﺘﻢ ﻓﺸﺎر ﻣﻲداد‪ .‬درد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم‪ .‬ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬آﻣﺒﻮﻻﻧﺲ آوردﻧﺪ و ﻳﻚ‬
‫‪401‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻬﻠﻮﻳﻢ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ زد‪ .‬دردم زﻳﺎد ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4,10,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻫﻢ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﺮان و ﻫﻢ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺻﺮاﺣﺘﺎً اﺳﺘﻔﺎده از اﻋﺘﺮاﻓﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻤﺎل زور‪ ،‬ارﻋﺎب و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ را ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﺻﻞ ‪ 38‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻗﺮار و ﻳﺎ ﻛﺴﺐ اﻃﻼع ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺒﺎر ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬اﻗﺮار‬
‫ﻳﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻬﺎدت و اﻗﺮار و ﺳﻮﮔﻨﺪي ﻓﺎﻗﺪ ارزش و اﻋﺘﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺨﻠﻒ از‬
‫‪402‬‬
‫اﻳﻦ اﺻﻞ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ در ﻣﺎده ‪ 9‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي و ﻣﺎده ‪ 129‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ 403‬ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده )ز(‪ 14‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲدارد ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﺮم ﺑﻮدن‬
‫‪404‬‬
‫ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 401‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،92‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.32-35‬‬

‫‪ 402‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.38‬‬

‫‪81‬‬
 ‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﺟﺮم و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از اﺳﺘﻤﺎع ﻋﺎدﻻﻧﻪ‬ ‫‪.5‬‬

‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻳﺮان در ﻧﻘﺾ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻳﺎً دﺳﺖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي و ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ از ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي دﺳﺘﮕﻴﺮ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻃﻼﻋﺎت( در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺣﺴﺎﺳﻲ داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺮ رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي رﺳﻤﻲ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬و ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ از ﺣﻘﻮق ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد‪.‬‬

‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻛﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن از‬
‫داﺷﺘﻦ ﻳﻚ اﺳﺘﻤﺎع ﻋﺎدﻻﻧﻪ آن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان و ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ آﻣﺪه‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎﻟﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ از ﺣﻖ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ اﻋﻀﺎء ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻀﺎت( در ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪ اﻋﻀﺎء ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ از ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻧﻮار از اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﺟﺒﺎري‪ ،‬ارﻋﺎب‪ ،‬آزار و ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﻣﺤﺎﻛﻤﺎت ﻋﻠﻨﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪405‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻋﻄﺎء ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺼﺐ‪ ،‬ﻋﺰل‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‪،‬‬
‫‪406‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ رﺋﻴﺲ دﻳﻮاﻧﻌﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬دادﺳﺘﺎن‬ ‫ﺗﺮﻓﻴﻊ و ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻗﻀﺎت و ﺳﻤﺘﻬﺎي ﺗﺎﺑﻌﻪ را ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻞ‪ ،‬رؤﺳﺎي دادﮔﺎﻫﻬﺎي اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺷﺮع‪ ،‬اﺟﺮاﻳﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ 407.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن وي ﺻﻼﺣﻴﺖ‬
‫‪408‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ وزﻳﺮ دادﮔﺴﺘﺮي را ﻧﻴﺰ دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه ﻣﺴﺘﻌﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ از ﻃﺮف ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺑﺮ دادﮔﺎﻫﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬از زﻣﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺰاران روﺣﺎﻧﻲ و ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺘﻬﺎي ﻗﻀﺎﻳﻲ و اداري ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ 409.‬ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﻫﻢ ﺻﻼﺣﻴﺖ و ﻫﻢ اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻼً ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬

‫‪ 403‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،63‬ﻣﺎده ‪9‬؛ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪ .129‬ﻣﺎده ‪ 129‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺆاﻻت ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻔﻴﺪ و روﺷﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻠﻘﻴﻦ‪ ،‬اﻏﻔﺎل ﻳﺎ اﺟﺒﺎر و اﻛﺮاه ﻣﺘﻬﻢ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎده ‪ 131‬ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪.131‬‬
‫‪ 404‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده )ز(‪.14‬‬
‫‪ 405‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬اﺻﻞ ‪5‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ص‪.46 .‬‬
‫‪ 406‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.158‬‬
‫‪ 407‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.5-8 .‬‬
‫‪ 408‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪.160‬‬
‫‪ 409‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،13‬ﺻﺺ‪.130-136 .‬‬

‫‪82‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺪرت ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬زﻳﺮا رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺎرﺗﻲ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻀﺎت ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪410‬‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺪرت رژﻳﻢ و ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران در ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻗﺪرت ﺗﻔﻮﻳﺾ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﻠﻮه دادن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﺸﺎن ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ 411.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﺎده ‪ 26‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻫﺮ ﺣﻮزه ﻗﻀﺎﻳﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺷﻌﺐ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ارﺟﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺎﻧﻮن دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﺻﺮﻳﺤﻲ را درﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ارﺟﺎع ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎه‬
‫ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ دادﺳﺘﺎﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺘﺎر ﻣﻲﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺻﻼﺣﺪﻳﺪ ﺧﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﭼﻪ دادﮔﺎﻫﻲ ﺻﻼﺣﻴﺖ‬
‫‪412‬‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻛﺪام ﭘﺮوﻧﺪه ﺧﺎص را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪413‬‬
‫رﺋﻴﺲ دادﮔﺎه‬ ‫دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻣﻬﺮآﺑﺎد )ﺷﻌﺒﻪ ‪ (1610‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎر ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫وﻳﮋه ﻣﻬﺮآﺑﺎد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎﺑﺮي ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﺑﻮد‪ 414.‬ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻮي )دادﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان( و ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﺣﺪاد )رﺋﻴﺲ ﺷﻌﺒﻪ ‪ 26‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب( ﺷﺪﻳﺪاً در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻓﺮاﻗﻀﺎﻳﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي دﺳﺖ داﺷﺖ‪ 415.‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن از داﺷﺘﻦ اﺳﺘﻤﺎع ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻀﺎت ﺑﻪ اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ اﺣﺘﺮام‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‪ ،‬اﺣﻜﺎم ﺻﺎدره ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ اﻋﻼم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫‪416‬‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺖ و ﻫﻤﺮاه ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .5,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪهاي ﮔﺮد آوردهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻋﻀﺎء ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي و دادﺳﺘﺎن ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻮي‪ ،‬از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻄﻠﻊ و از ﻧﺰدﻳﻚ در اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ دﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ 417.‬ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ و ﻗﻀﺎت‪ ،‬ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ را از اﺻﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮاﺋﺖ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﻳﺮان‬
‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻨﺪرج ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن دﻳﺪهﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪:‬‬

‫‪ 410‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪.124-126 .‬‬

‫‪ 411‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪182-190 .‬؛ ﻣﻨﺸﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،1‬ص‪.148 .‬‬
‫‪ 412‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪.26‬‬
‫‪ 413‬ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻧﺎﻣﺪار‪» ،‬دادﺳﺮاي ﻓﺮودﮔﺎه‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ؟«‪ ،‬روز آﻧﻼﻳﻦ‪) 1384/6/28 ،‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 414‬ﻫﻤﺎن‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف دادﮔﺎهﻫﺎي اﻧﻘﻼب و ﻋﻤﻮﻣﻲ در اﻳﺮان دادﮔﺎهﻫﺎي وﻳﮋه از ﺟﻬﺖ ﻗﻠﻤﺮو ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬داراي ﺣﻴﻄﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻣﺤﺪودي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺣﻮزه ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﺮﺧﻲ از دادﮔﺎهﻫﺎي وﻳﮋه ﺑﺮ اﻧﻮاع ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ از ﺟﺮاﻳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺧﺘﻼس‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدي و اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻗﻀﺎﻳﻲ‬
‫دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﺮ ﺟﺮاﻳﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داﺧﻞ ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻬﺮان ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ )ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻔﺎت‬
‫ﮔﻤﺮﻛﻲ و ﺣﻤﻞ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺑﺎره ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪.‬‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،4‬ﺻﺺ‪.25-28 .‬‬
‫‪ 415‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﮔﺎرا‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.6‬‬
‫‪ 416‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪5‬؛ ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 5‬و ‪7‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪،4‬‬
‫ص‪.25 .‬‬
‫‪ 417‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.184‬‬

‫‪83‬‬
 ‫ﻗﻀﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ‬
‫رﺑﻮده ﺷﺪه و در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط را در‬
‫اذﻫﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ »ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي« ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺸﺎﻧﺪن ﻣﻨﺘﻘﺪان دوﻟﺖ ﭘﺎي ﻣﻴﺰ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻜﻪ ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ را‬
‫‪418‬‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻜﻨﻴﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻌﺎل داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮارد ﺑﻴﺸﻤﺎري از ﺗﺨﻠﻔﺎت ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻀﺎت و ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ آﻧﻬﺎ را ﺷﺮح داد‪.‬‬
‫‪419‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪهﺗﺮ از آن‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد ﺑﻪ وﻛﻴﻞ او اﺟﺎزه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه او را ﻧﻤﻲداد‪.‬‬
‫ﺷﺮﺣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺻﺤﺘﻲ از دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادي و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮد ﻣﻲداد‪:‬‬

‫در ﻫﻤﺎن ﺷﺐ اول ﺑﺎزداﺷﺘﻢ ﻣﻌﺎون ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ اﺗﻬﺎم آﻣﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ را ﺑﺮاي اﻣﻀﺎي ﺑﺮﮔﻪ‬
‫ﻗﺪري ﺑﺎﻻ آوردم‪ ،‬ﺳﻴﻠﻲ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ زد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﭼﺮا ﻣﻦ را زده ﮔﻔﺖ »درﺳﺖ‬
‫‪420‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه در دادﮔﺎه ﭼﻬﺮه ﻣﻦ را ﻣﻲدﻳﺪي‪ .‬ﻋﻴﺒﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻲ ﺑﻮد دﻳﮕﺮ«‪.‬‬

‫ﺻﺤﺘﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﻛﻪ‬

‫ﺑﻌﺪ از ‪ 4‬روز‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ ‪ 26‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪهام‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ در‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻦ را رد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻔﺖ »ﭼﻮن ﭘﺮوﻧﺪه ﺷﻤﺎ اﻣﻨﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ اﻋﻼم ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﺠﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ را ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﺮب ﻧﻲ‬
‫‪421‬‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ«‪.‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ دادﮔﺎه وﻳﮋه ﻣﻬﺮآﺑﺎد )ﺷﻌﺒﻪ ‪ (1610‬ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻬﺎً در ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﻓﺮاﻗﻀﺎﻳﻲ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺴﻦ زارعزاده روﻳﺎروﻳﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از دو ﻫﻔﺘﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ و آزار‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺻﺎﺑﺮي ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي از دادﮔﺎه ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﭘﺮوﻧﺪه ﻣﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان آﻣﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎد اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﻣﺪرﻛﻲ رﺳﻤﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﻮز‬
‫آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه ﺷﻔﺎﻫﻲ ﺗﻠﻔﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻦ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻮدم ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺻﺎﺑﺮي‬
‫آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ او ﻫﻢ وﻗﺘﻲ ﻣﺮا دﻳﺪ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺸﺖ زد‪.‬‬

‫‪» 418‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ص‪.46 .‬‬

‫‪ 419‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.38 ،19‬‬
‫‪ 420‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.13‬‬
‫‪ 421‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.19‬‬

‫‪84‬‬
 ‫آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر رﺳﻤﺎً ﺗﻔﻬﻴﻢ اﺗﻬﺎم ﺷﺪم‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ‪ ...‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻦ را ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع واﻗﻌﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از واردﻛﺮدن ﭼﻨﺪﻳﻦ اﺗﻬﺎم از ﺟﻤﻠﻪ اﻗﺪام ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ آﻳﺎ اﺗﻬﺎﻣﺎت را ﻗﺒﻮل دارم‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﺮﮔﻪ اﺗﻬﺎم ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺦ را از روز ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ و‬
‫واﻧﻤﻮد ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮﮔﻪ را اﻣﻀﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﺻﺎﺑﺮي ﻇﻔﺮﻗﻨﺪي ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﺿﺮﺑﻪ زد و ﮔﻔﺖ ﺑﺮﮔﻪ را اﻣﻀﺎ ﻛﻨﻢ و ﺗﺎرﻳﺦ روز ﺑﺎزداﺷﺖ را درج‬
‫‪422‬‬
‫ﻛﻨﻢ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري واﻗﻌﻪ زﻳﺮ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫ﻳﻚ روز رﺋﻴﺲ دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب آﻗﺎي ﻣﺒﺸﺮي آﻣﺪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ‪ 59‬و در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫آﻳﺎ اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺧﻮد را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮم ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﺗﺮس داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺻﺮﻳﺤﺎً ﻧﮕﻔﺘﻢ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ ﺑﻪ وي‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ روﺑﺮو ﺷﺪم ﺑﻲﭘﺮوا ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي رد اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﺧﻮرد و وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫‪423‬‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد و ﮔﻔﺖ در ﻛﺎر ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺿﺒﻂ اﻋﺘﺮاﻓﺎت او ﺑﺮ روي ﻧﻮار در دﻓﺘﺮ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻮي‬
‫دادﺳﺘﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻬﺮان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﺿﺒﻂ ﻧﻮار ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ارﻋﺎب از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺎﻧﻮاده رﻓﻴﻊزاده ﺑﻮد‪» :‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﭽﻪ ﺗﻮ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﮔﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻇﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺎش«‪] .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﮔﻔﺖ[‬
‫»اﮔﺮ ﺧﺪاي ﻧﻜﺮده آﻧﻬﺎ ﺗﺼﺎدف ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟« ﻣﺮﺗﻀﻮي ﻧﺼﻴﺤﺖﻛﻨﺎن ﮔﻔﺖ »ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ راه ﻛﺞ ﻧﺮوي وﮔﺮﻧﻪ ﺑﻼﻳﻲ ﺳﺮ ﻓﺮزﻧﺪان و ﻓﺎﻣﻴﻠﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ ﻛﻨﻲ«‪ 424.‬رﻓﻴﻊزاده‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ او دﻳﮕﺮ »ﻛﺎﻣﻼً ﺑ‪‬ﺮﻳﺪه« ﺑﻮد‪ .‬وي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﺪه و آﻧﻄﻮر ﻛﻪ از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت را ﺑﺮ روي ﻧﻮار ﺿﺒﻂ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﺟﺮاي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪:‬‬

‫ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ‪ 59‬ﻋﺸﺮتآﺑﺎد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺷﻌﺒﻪ ‪ 26‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪارم آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺮاي اﺑﻼغ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ »ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوي ﻓﻴﻠﻢ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﭘﺮ ﻛﻨﻲ و‬
‫‪425‬‬
‫از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮدت ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻲ«‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه روال ﺳﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن درﺑﺎره ﺑﺪرﻓﺘﺎري و آزار ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬

‫‪ 422‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ زارعزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،12‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.32-33‬‬

‫‪ 423‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.69‬‬
‫‪ 424‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ رﻓﻴﻊزاده‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،36‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.48‬‬
‫‪ 425‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.27‬‬

‫‪85‬‬
‫ﻗﻀﺎت در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﻔﻲ از دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎت آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮده ﻋﻼﺋﻢ‬
‫آﺷﻜﺎر ﺑﺪرﻓﺘﺎري‪ ،‬آزار و ﺷﻜﻨﺠﻪ را ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫وي از ﻳﻚ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آﺳﻴﺒﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ وي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و اﻓﺮاد ﻟﺒﺎس‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻴﺶ از رﺑﻮده ﺷﺪن ﺑﻪ وي وارد آﻣﺪه ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻗﺎﺿﻲ او را ﺣﻴﺮتزده ﺳﺎﺧﺖ‪:‬‬

‫در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ آﺑﻲزاده ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﺷﮕﻔﺖآور ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻰ‬
‫آﺑﻲزاده ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺑﺎر از از ﻣﻦ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮ و ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ ﻳﺎ ﺑﺪن ﻣﻦ ورم و‬
‫آﻣﺎس ﻛﺮده و ﻛﺒﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪ »آﻳﺎ ﻣﺎﻳﻠﻴﺪ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﻚ ﻳﺎ ﭘﺰﺷﻚ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﻧﭙﺮﺳﻴﺪ »آﻳﺎ از ﻛﺲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺷﻜﺎﻳﺖ دارﻳﺪ؟« ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪام و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در زﻧﺪان ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺳﺆاﻟﻬﺎ‪ ،‬آﺑﻲ زاده )ﻗﺎﺿﻲ( ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ‬
‫ﺟﺮﻣﻢ را ﻗﺒﻮل دارم ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﻧﻪ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم«‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﺣﻜﻢ ﺑﺎزداﺷﺘﻢ را ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫‪426‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﻲ ‪ ...‬ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻗﻀﺎت ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از ادﻋﺎي ﺧﺴﺎرت ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ وي اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮي ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺻﻠﻲ ﻣﺴﺌﻮل رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪه او‪ ،‬ﺑﺮاي آزادي وي ﺷﺮط ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﺷﺮط ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﺪاﻳﺖ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ آزاد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ از ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺧﻮد ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را رد ﻛﺮده و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي‬
‫ﺷﺪﻳﺪي ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺻﺪﻣﺎت وارده داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ از‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ درﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﻳﻚ روز ﻗﺎﺿﻲ ﺷﻌﺒﻪ اول دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب آﻗﺎي ﻧﻘﻮي در زﻧﺪان ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ دﻳﺪارم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ ﻗﻴﺪ وﺛﻴﻘﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ آزاد ﺑﺸﻮم‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ آن ﻛﻪ از ﺷﻜﺎﻳﺘﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻦ را ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدم و ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫را ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬دادﮔﺎه ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎد و ﻳﻚ ﻣﺎه و ﻧﻴﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺪون ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ در‬
‫‪427‬‬
‫زﻧﺪان ﻣﺎﻧﺪم ‪ ...‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ دﻛﺘﺮ و آب ﮔﺮم‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫او اداﻣﻪ داد‪:‬‬

‫ﻣﻦ در دادﮔﺎه ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﭘﺮوﻧﺪه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﻜﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ در دادﮔﺎه اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺎﻛﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪرك‬
‫ﺟﺮم ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺘﻬﻢ اراﺋﻪ دﻫﺪ و ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪرك اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺣﻜﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮي را ﺻﺎدر‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎس و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻛﺪام ﻣﺪرك ﺣﻜﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﻦ را ﺻﺎدر ﻛﺮدهاﻳﺪ و ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎس‬

‫‪ 426‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.26‬‬

‫‪ 427‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.59‬‬

‫‪86‬‬
 ‫و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻛﺪام ﻣﺪرك‪ ،‬ﺣﻜﻢ »ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻮﻗﺖ« ﻣﻦ را دو ﺑﺎر ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻛﺮدهاﻳﺪ؟ ﻗﺎﺿﻲ ﭘﺎﺳﺨﻲ‬
‫‪428‬‬
‫ﻧﺪاد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از آزادي‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻤﺎﻣﻲ راهﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و اﻓﺮاد‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪ وي ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﺮوح ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﻛﻪ در آن ﺷﺮح آزارﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺪان دﭼﺎر ﮔﺸﺘﻪ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ارﺳﺎل ﻛﺮد‪ .‬وي ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪:‬‬

‫دادﺳﺮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ دوم دادﺳﺮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ ارﺟﺎع ﻛﺮد و ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﻮدﻳﺎن ﻣﺴﺌﻮل‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﺷﺪ ‪ ...‬ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺧﻮد را ﺷﻔﺎﻫﺎً در ﺣﻀﻮر ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﻮدﻳﺎن ﻣﺠﺪداً ﻣﻄﺮح ﻛﺮدم و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ از ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺷﺎﻛﻲ ﻫﺴﺘﻢ ﭼﻮن ﻣﻦ را ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﻮدﻳﺎن ﻣﻦ‬
‫را ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار داد و ﮔﻔﺖ »ﻏﻠﻂ ﻛﺮدي ﻛﻪ ﺟﻠﻮي داﻧﺸﮕﺎه رﻓﺘﻲ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻲ‪ .‬ﭼﺮا رﻓﺘﻲ؟ آﻳﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻗﺎﻧﻮن دارد ﻳﺎ ﻧﻪ! وﻗﺘﻲ ﭘﻠﻴﺲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻴﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا رﻓﺘﻲ؟ ﭘﺎداش آدم ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪429‬‬
‫ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ دﻋﻮاﻳﻢ ﺷﺪ و ﻣﻦ از دادﮔﺎه ﻧﺎاﻣﻴﺪاﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪم‪.‬‬

‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺳﭙﺲ در دادﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮي ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻜﺎﻳﺖ‪ ،‬او را ﺑﻪ دادﮔﺎه اﺣﻀﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺣﺪود ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ ‪ 38‬دادﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻦ را ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻦ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺠﺪداً ﻫﻤﺮاه ﺑﺮدم‪ .‬اﻣﺎ در آﻧﺠﺎ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬در دادﮔﺎه ﮔﻔﺘﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ را زدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ آﻧﻬﺎ اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻫﻨﮓ و ‪ ...‬ﺻﺪا‬
‫‪430‬‬
‫ﻣﻲزدﻧﺪ و ﻣﻦ ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ را در اداره اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر دﻳﺪم‪.‬‬

‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ از ﺗﺮس ﺟﺎن ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺎدا ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻜﺎﻳﺖ او و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دور از وﻃﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي از وزﻳﺮ دادﮔﺴﺘﺮي درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫‪431‬‬
‫ﻣﺠﺪداً وي را ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان اﺣﻀﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺷﻮاﻫﺪ ﮔﺮد آﻣﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻗﻀﺎت و دادرﺳﺎن‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻬﺎﻣﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل از ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻠﻨﻲ و آزاد‬
‫اﺳﺘﻤﺎع دادﮔﺎه ﺑﺮاي ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺧﻮدداري ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ وي را از دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ وﻛﻴﻞ او اﺟﺎزه‬

‫‪ 428‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.62‬‬

‫‪ 429‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.65‬‬
‫‪ 430‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.66‬‬
‫‪ 431‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.67‬‬

‫‪87‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺮوﻧﺪه او را ﻣﺮور ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻓﺸﺎري ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد ﺑﺪون اراﺋﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮي‪ ،‬از‬
‫‪432‬‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺑﺮاي وي اﻣﺘﻨﺎع ورزﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮام رﻓﻴﻊزاده و ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﭘﺸﺖ درﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ دادﮔﺎه و‬
‫ﺑﺪون دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﻣﺤﻜﻮم ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ در‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ وي ﺑﻪ دادﮔﺎه اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت وي ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﻳﺮان‪ ،‬وي ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﺟﻠﺴﻪ ﻋﻠﻨﻲ و در ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻌﺪي دادﮔﺎه وي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ وي اﻣﻜﺎن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ وﻛﻴﻞ‬
‫ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ داده ﻧﺸﺪ‪ 433.‬ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺘﻴﻨﺎف ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ دادﮔﺎه‬
‫‪434‬‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﺣﻜﻢ دادﮔﺎه ﺑﺪوي را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻗﻀﺎت در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از آزادي زﻧﺪاﻧﻴﺎن از زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺲ از آزادي از ﻳﻚ ﻣﺎه زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً وي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد اﺣﻀﺎر‬
‫ﺷﺪه و درﺑﺎره ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي در اﻃﺎﻗﻲ ﻣﺠﺎور دﻓﺘﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه و او ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 9‬ﺻﺒﺢ آﻏﺎز‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ روز اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻧﻴﺰ ‪ 10‬ﺷﺐ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫او ﺑﻪ ﻳﺎد دارد ﻛﻪ ﺳﻪ روز اول ﭘﺲ از آزادي ﺧﻮد را در دﻓﺘﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﮔﺬراﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﻧﻴﺰ ﻫﻔﺘﻪاي دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ در‬
‫ﺗﻬﺮان ﻣﻲاﻓﺘﺎد و وي را اﺣﻀﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺮده و‬
‫ﻣﻄﻴﻊ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺤﻜﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻧﻴﺰ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮد ﻗﺎﺿﻲ او را ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ وي ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ دوران اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه و‬
‫‪435‬‬
‫اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن ﻛﻮﺑﻴﺪه و ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .5,2‬ﻧﻘﺾ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﻣﺎده ‪ 14‬ﻣﻴﺜﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ در‬
‫اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ »ﻣﺠﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻠﺴﻪ اﺳﺘﻤﺎع‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻋﻠﻨﻲ ﻳﻚ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﻴﻄﺮف ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار‬

‫‪ 432‬ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻲ اﻓﺸﺎري ﺑﻪ آﻳﺖاﷲ ﺷﺎﻫﺮودي‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ )‪ 23‬ﻣﺮداد ‪) (1384‬ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﻴﻮ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ 433‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.61‬‬
‫‪ 434‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎري‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،59‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.37-38‬‬
‫‪ 435‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.51‬‬

‫‪88‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪ 436.‬اﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﻛﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻣﻀﺎء ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ ﻣﻴﺜﺎق‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ‬
‫‪437‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل دادﮔﺎه ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺠﺰا‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻓﺮد‪ ،‬از ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدن ﻗﻮا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ در آن دادﮔﺎهﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻗﻀﺎﻳﻲ از ﺟﻬﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬از دﺧﺎﻟﺘﻬﺎ و ا‪‬ﻋﻤﺎل‬
‫‪438‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻴﻄﺮﻓﻲ دادﮔﺎه ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻬﺎد ﻗﻀﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻧﺎﺑﺠﺎي دﻳﮕﺮ ﺷﻌﺐ دوﻟﺖ ﻣﺤﻔﻮظ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪439‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ دادرﺳﻲ را ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻓﺎرغ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺮوﻧﺪه‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1380‬ﻫﻴﺌﺖ وﻳﮋه ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در اﻣﻮر ﻗﻀﺎت و وﻛﻼ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﻲ وﻳﮋه ﺧﻮد را در‬
‫ﻣﻮرد اﻇﻬﺎرات ﻫﺎدي ﻣﺮوي ﻣﻌﺎون اول رﺋﻴﺲ ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﻀﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻴﻊ ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي ﺑﻮده و در‬
‫ﻗﻀﺎوت ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻼً ﻋﻤﻞ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺮاز ﻧﻤﻮد‪ 440.‬دﺧﺎﻟﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻗﻀﺎت در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎزداﺷﺖ و دادرﺳﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫اﻓﺮاد‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﻳﻚ اﺷﻜﺎل ﺳﺎﺧﺘﺎري درﺑﺎره ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪ ﻛﺎره ﻗﻀﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻳﻚ ﻗﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دادﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﻠﻴﺲ ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﺎﺿﻲ ﺻﺎدر ﻛﻨﻨﺪه ﺣﻜﻢ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ را ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻲﺳﺎزد« و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر در ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺑﻴﻄﺮﻓﻲ ﻗﻀﺎت و اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫‪441‬‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ اﺻﻞ ‪ 34‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬دادﺧﻮاﻫﻲ و رﺟﻮع ﺑﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي ﺻﺎﻟﺢ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان از دادﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آن را دارد« ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‪ 442.‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻞ ‪165‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ »ﻣﺤﺎﻛﻤﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻨﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﮔﺎه‪ ،‬ﻋﻠﻨﻲ‬
‫ﺑﻮدن آن ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﻧﻈﻢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ در دﻋﺎوي ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻃﺮﻓﻴﻦ دﻋﻮا ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ‬

‫‪ 436‬ﻣﻴﺜﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،80‬ﻣﺎده ‪.14‬‬

‫‪ 437‬اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ ،5‬ﻣﺼﻮب ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ درﺑﺎره ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻃﺮز رﻓﺘﺎر ﺑﺎ‬
‫ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ ] ‪UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, para. 5, adopted by the Seventh United Nations Congress on the‬‬
‫‪ ،[Prevention of Crime and the Treatment of Offenders‬ﻛﻪ از ‪ 26‬اوت ﺗﺎ ‪ 6‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1985‬در ﻣﻴﻼن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ و ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎي‬
‫‪ ، 40/32‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ 29) A/RES/40/32‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ (1985‬و ‪ ،40/146‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ 13) A/RES/40/14‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ (1985‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪] .‬ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ‬
‫دور ﻛﻨﮕﺮه ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ درﺑﺎره ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻃﺮز رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ ،A/CONF.121/22/Rev.1‬ﺑﺨﺶ ‪.[(1985) 59‬‬
‫‪ 438‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ .6 ،4 ،1-2‬اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي را ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻧﺼﺐ ﻗﻀﺎت و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻫﺎي آﻧﻬﺎ‪ ،‬دوره ﺗﺼﺪي ﻗﻄﻌﻲ‪ ،‬و ﺟﺮﻳﺎن دادرﺳﻲ ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ‬
‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻋﺰل ﻗﻀﺎت‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪.10-20‬‬
‫‪ 439‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪ 2‬و ‪.8‬‬
‫‪440‬‬
‫ﮔﺰارش ﻫﻴﺌﺖ وﻳﮋه ﺣﻞ اﺧﺘﻼف درﺑﺎره اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻀﺎت و وﻛﻼ‪ ،‬داﺗﻮﭘﺎرام ﻛﺎﻣﺎرزواﻣﻲ ] ‪Report of the Special Rapporteur on the‬‬
‫‪ 1 ،[Independence of Judges and Lawyers, Dato’ Param Cumaraswamy‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ،2009‬ﺳﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ‪ ،E/CN. 4/2001/65‬ص‪.116 .‬‬
‫‪ 441‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﮔﺮوه ﻛﺎري ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،325‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي ‪54-55‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪،‬‬
‫»اﻳﺮان‪ :‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آزادي ﺑﻴﺎن و اﻧﺠﻤﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ« ] ‪AMNESTY INTERNATIONAL, IRAN: A LEGAL SYSTEM THAT FAILS‬‬
‫‪.(2001) 9-13 [TO PROTECT FREEDOM OF EXPRESSION AND ASSOCIATION‬‬
‫‪ 442‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،16‬اﺻﻞ ‪») 34‬دادﺧﻮاﻫﻲ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﻫﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دادﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻪ دادﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﺻﺎﻟﺢ رﺟﻮع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﻣﻠﺖ ﺣﻖ دارﻧﺪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ دادﮔﺎهﻫﺎ را در دﺳﺘﺮس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان از دادﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﺣﻖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آن را دارد ﻣﻨﻊ ﻛﺮد«‪ (.‬ﻣﺎده ‪ 214‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ رأي دادﮔﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن و اﺻﻮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس آن ﺻﺎدر ﺷﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪.214‬‬

‫‪89‬‬
 ‫‪443‬‬
‫ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﻴﺌﺘﻬﺎي ﻣﻨﺘﺼﺐ‬ ‫ﻋﻠﻨﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺎﻛﻤﺎﺗﻲ اﻋﻀﺎء ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎده‬
‫‪ 168‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ »رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﺋﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﻋﻠﻨﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ در ﻣﺤﺎﻛﻢ‬
‫‪444‬‬
‫دادﮔﺴﺘﺮي ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد«‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﭘﺲ از آزادي زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬ ‫‪.6‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي ﭘﺲ از آزاد ﺷﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮي روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬آزار و ارﻋﺎب ﻛﻪ در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻗﺒﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﻣﻮازي ﺑﻪ »دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻣﻼﻳﻢ« و اﺣﻀﺎر ﻛﺮدﻧﻬﺎي اﻟﺰاﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ دادﺳﺮاﻫﺎ اﺣﻀﺎر ﺷﺪه و درﺑﺎره ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺧﻮد ﮔﺰارش ﻣﻲدادﻧﺪ‪» .‬دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻣﻼﻳﻢ« ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮز ﺗﻜﺎن دﻫﻨﺪهاي در ﮔﺴﺘﺮش وﺣﺸﺖ در ﻣﻴﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي و ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .6,1‬وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﻮازي‪ ،‬ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﻛﺎﺑﻮس آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز از ﺻﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺪان دﭼﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻬﺒﻮدي ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺠﺒﻮرﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ وﺣﺸﺖ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدن ﻣﺪاوم و‬
‫ﻣﻼﻗﺎﺗﻬﺎي ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ دﺳﺖ وﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﺗﻤﺎﺳﻬﺎي ﺗﻠﻔﻨﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰ‪ ،‬اﺣﻀﺎرﻫﺎي‬
‫ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎه‪ ،‬زﻳﺮﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ‪ ،‬و دﺧﺎﻟﺖ در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ آﻧﻬﺎ‪ ،‬داﺋﻤﺎً ﺑﺮاي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎرت ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از آزادي اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ وﺣﺸﺖ داﺋﻤﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد – ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را از ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺣﻖ آزادي ﺑﻴﺎن و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻋﺎدي روزﻣﺮه‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲداﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از آزادي از ﻳﻚ ﻣﺎه زﻧﺪان اﻧﻔﺮادي‪ ،‬وي داﺋﻤﺎً‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﺑﻪ ﮔﺎه اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ او را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ و او را ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫وي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه و درﺑﺎره ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺧﻴﺮ‬
‫‪445‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ 443‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪165‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ آﻳﻴﻦ دادرﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،87‬ﻣﺎده ‪) 188‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺟﺮاﻳﻢ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬دﻋﺎوي ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻞ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻳﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻠﺴﻪ دادﮔﺎه را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻋﻠﻨﻲ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﻳﺪ(‪.‬‬
‫‪ 444‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎده ‪168‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ »ﻣﺜﻞ ﻣﺮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎﻳﺸﺎن«‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،49‬ﺻﺺ‪.45-46 .‬‬
‫‪ 445‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاﻓﻬﺎي‪.49-50‬‬

‫‪90‬‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺎ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي داﺋﻤﺎً او را ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻀﻄﺮب ﺑﻮد زﻳﺮا ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دوﺑﺎره ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺸﻮﻧﺪ و او را ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﻳﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻚ ﺑﺎر ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺷﺐ در ﺷﻬﺮك ﻏﺮب‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺮدي او را ﺑﺎ‬
‫اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﺮد ﻣﺴﻠﺢ ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ داﺧﻞ ﻛﻮﭼﻪاي ﺑﺮده و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ داوودي‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﭼﻬﺮه ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن را از زﻣﺎن زﻧﺪان ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ و از ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ روﻳﺎروﻳﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وي اﻃﻤﻴﻨﺎن دادﻧﺪ‬
‫‪446‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺻﺒﻮر ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺒﻲ دﻳﮕﺮ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن )آﺑﺎن( ‪ 1380‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻜﻞ او را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺗﻦ از ﻫﻤﻜﺎران او را دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ او ﻧﮕﺮان ﺑﻮد‪ .‬او اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺧﻮد را ﻧﮕﻪ داﺷﺖ زﻳﺮا ﻳﻜﻲ از ﭼﺮﺧﻬﺎي اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﭘﻨﭽﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮدي ﻓﻮراً وارد اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺷﺪه و ﭘﻬﻠﻮي او ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬دو ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺳﻮار ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻴﻜﻠﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ وي را ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ‬
‫‪447‬‬
‫ﺧﻠﻮﺗﻲ ﺑﺮده و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ دﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده او ﻟﻄﻤﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ روﻳﺎروﻳﻲ ﻧﻴﺰ وﺿﻊ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ داﺷﺖ‪ :‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ او در ﭘﺎرﻛﻴﻨﮕﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در ﻳﻚ ﺗﻈﺎﻫﺮات‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﻪ وي ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮد زﻳﺮ ﻛﺘﺶ اﺳﻠﺤﻪاي ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮد و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد در‬
‫‪448‬‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻼت ﺷﺪﻳﺪ رواﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ در‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻏﻠﺐ در ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻣﺴﻴﺮ ﺧﺎﻧﻪ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬داﺋﻤﺎً‬
‫‪449‬‬
‫ﻛﺎﺑﻮﺳﻬﺎﻳﻲ درﺑﺎره ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻲدﻳﺪ و ﮔﺎﻫﻲ از ﺗﺨﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﺑﺎر در ﻣﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎي ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺄﻣﻮران‬
‫اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻳﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ارﺷﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ درﺑﺎره ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎﻓﻌﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺄﻣﻮر اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻼﻗﺎت ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دﻳﺪارﻫﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺮﻫﻨﮓ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﺗﺮك ﻛﻨﻢ‪ .‬او در ﻛﻼﻧﺘﺮي ﻧﺰدﻳﻚ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ را ﻣﻲزد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ »اﮔﺮ از اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﺮوي‪ ،‬ﺑﻴﻀﻪﻫﺎﻳﺖ را ﻣﻲﺑﺮم«‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را در ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﮔﺸﺎدهاي ﻛﻪ ﺑﻪ آﻗﺎي ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ذﻛﺮ ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر‬

‫‪ 446‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.52‬‬

‫‪ 447‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.53‬‬
‫‪ 448‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.54‬‬
‫‪ 449‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪ .45‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺄﻣﻮران ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺟﺎ »دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﻣﻼﻳﻢ« را ﺑﻪ‬
‫داوودي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﻲ ﺷﺮح داد ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻮدن اﻓﺮاد ﻫﺪﻓﮕﻴﺮي ﺷﺪه در ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺎز و ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺰاﺣﻤﺘﻬﺎي ﺗﻠﻔﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت‪ ،‬و اﺣﻀﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎوب اﻓﺮاد ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺟﺒﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻛﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫اﺧﻴﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.46‬‬

‫‪91‬‬
 ‫ﻫﺴﺘﻢ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ و زادﮔﺎه ﺧﻮدم ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ .‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ ﻣﻦ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري اداﻣﻪ دادم‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮ از ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻮﺳﻂ اداره اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻴﻬﺎ »دﻳﺪارﻫﺎي دوﺳﺘﺎﻧﻪ« ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪» .‬دﻳﺪارﻫﺎي دوﺳﺘﺎﻧﻪ« ﻳﻚ راﺑﻄﻪ دو ﻃﺮﻓﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦ ﻣﺄﻣﻮر اداره ﻛﻞ اﻃﻼﻋﺎت را داﺷﺘﻢ و اﮔﺮ ﻣﺸﻜﻞ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ او زﻧﮓ ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ او ﺗﻠﻔﻦ ﻧﻜﺮدم و ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ ،‬او ﺑﻪ ﻣﻦ زﻧﮓ ﻣﻲزد و‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻦ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ دﻳﺪار او ﻣﻲرﻓﺘﻢ و او راﺟﻊ ﺑﻪ ﻛﺎر و‬
‫‪450‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﺮس و ﺟﻮ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮران اﻣﻨﻴﺘﻲ وزارت اﻃﻼﻋﺎت رﺑﻮده ﺷﺪه و در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻏﻠﺐ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻮﻗﻒ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد‬
‫ﺻﺪﻣﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﻳﺪ‪ .‬ﻛﻮروش ﺻﺤﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﻌﺎل داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ در‬
‫آذرﻣﺎه ‪ 1381‬ﺟﻠﺴﻪ ﻳﺎدﺑﻮدي ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﺮوز ﻣﺮگ دارﻳﻮش و ﭘﺮواﻧﻪ ﻓﺮوﻫﺮ‪ 451‬را ﺗﺮك ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫داﺧﻞ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺄﻣﻮر ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮه اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﻮﺑﻴﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺼﻮر ﻛﺮدم ﮔﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ »ﭼﻪ اﺳﺖ؟« ﮔﻔﺖ »در را ﺑﺎز ﻛﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ«‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ‬
‫داﺳﺘﺎن ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬در را ﺑﺎز ﻛﺮدم‪ .‬روي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻃﻼﻋﻴﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻓﺮوﻫﺮﻫﺎ ﭼﺎپ ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﻢ و در آن آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺘﻞ‬
‫ﻓﺮوﻫﺮﻫﺎﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ » ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ را ﻛﺸﺘﻴﻢ؟« ﮔﻔﺘﻢ »ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﻢ ﺧﻮد وزارت اﻃﻼﻋﺎت دﺧﺎﻟﺖ در اﻳﻦ ﻗﺘﻠﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ از ﻣﻦ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ؟« ﮔﻔﺖ‬
‫»ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﻨﺸﻴﻦ«‪ .‬ﺑﻌﺪ رﺋﻴﺲ او آﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻛﻪ ﺻﻮرﺗﻢ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻢ‪ .‬اﺳﻢ ﻣﻦ را‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﺑﺎ اﺳﻢ ﺻﺪاﻳﻢ زد‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻢ و ﭼﻬﺮه او را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‬
‫»ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺎﺷﻴﻨﺖ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺎ آن را ﺑﻴﺎورﻳﻢ؟« ﮔﻔﺘﻢ »ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬در را ﺑﺎز ﻛﺮده و ﻣﻦ را داﺧﻞ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻨﺰ ﻗﺪﻳﻤﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ در ﺣﻮاﻟﻲ ﭼﻬﺎرراه وﻟﻲﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺶ ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﺟﻮراﺑﺎن‪ ،‬در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﺮاداران ﻣﻈﻔﺮ‬
‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﺴﻲ را در آﻧﺠﺎ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ ﭼﻮن آﻧﺠﺎ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه رﺳﻤﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﻣﻮﻗﺖ و ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻦ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ در ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﻓﺮوﻫﺮﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫‪452‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﻦ را آزاد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 450‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،58‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.45‬‬

‫‪ 451‬دارﻳﻮش و ﭘﺮواﻧﻪ ﻓﺮوﻫﺮ دو اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺘﻠﻬﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮﺧﺘﺎ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،7‬ﺻﺺ‪.156-59 .‬‬
‫‪ 452‬ﺷﻬﺎدﺗﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺘﻲ‪ ،‬رك‪ .‬زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪ ،77‬ﭘﺎراﮔﺮاف ‪.34‬‬

‫‪92‬‬
 ‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫‪.7‬‬

‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮ دوﻟﺖ اﻳﺮان در رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﻮﺟﻪ از ﺣﻘﻮق ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ از ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﻲ و اﺳﺘﻘﺮار ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻗﺎﻧﻮن در اﻳﺮان ﺟﺪاً ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ آﻧﻜﻪ ﺷﻜﺴﺖ رژﻳﻢ در‬
‫ﺟﺒﺮان آﺳﻴﺒﻬﺎي وارده ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬دوم‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ دوﻟﺖ در ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻤﻮدن ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي در دوران اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻛﺮاه اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه از رﻓﻊ ﻧﻘﺎﻳﺺ‬
‫ﻧﻬﺎدي و ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺷﻜﺎﻓﻬﺎي ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﻣﻴﺎن دﻓﺘﺮ‬
‫ﻣﻘﺎم رﻫﺒﺮي و رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﺣﻤﺪيﻧﮋاد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎور‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺎدل ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻴﺎن اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎران ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻣﺎﻧﺪن از ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﮕﺎن و ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن‪ ،‬در ﻧﻈﺮ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج از اﻳﺮان ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻜﺮر ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺎً اﻋﻤﺎل ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي را ﻣﻨﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﻮه‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻏﻤﻨﺎك اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي رﺳﻤﻲ دوﻟﺖ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻈﺎﻫﺮ و‬
‫دﻏﻞ ﻛﺎري ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺒﻜﺎري ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺳﻤﺘﻬﺎي دوﻟﺘﻲ ﻧﻴﺰ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻮازي‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻓﺮادي ﻛﻪ در اﻓﺸﺎ ﻛﺮدن ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و آﺳﻴﺐدﻳﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﻲ ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢ اﻳﺮان‪ ،‬در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪ ﻣﺮﻛﺰاﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارش )و ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﺰارش ﻫﻤﺘﺎي آن »ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻋﺪاﻟﺖ«( ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬آﻣﻮزش و اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪93‬‬
‫ﮔﺰارﺷﻬﺎي آﻳﻨﺪه ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪:‬‬

‫• ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺪاوم دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺮ ﺳﻴﺮ آزاد اﻃﻼﻋﺎت در ﻓﻀﺎي ﻣﺠﺎزي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي و‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ وﺑﻼﮔﺮﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ روي اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﻲﺷﻮد؛‬

‫• ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎهﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻋﺎم ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻫﺰاران زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﻲ ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي ﺳﺎل ‪ 1367‬ﺷﺪ‬